0% found this document useful (0 votes)
53 views16 pages

Caùc Pheùp Bieán Ñoåi Trong Ñoà Hoïa Ba Chieàu: Chöông 6

1. The chapter discusses transformations in three-dimensional geometry, which are an extension of two-dimensional transformations by considering the third coordinate z. Vectors in three dimensions now define the displacement of an object along all three axes. Common transformations include translation, scaling, and rotation. 2. Transformations in three dimensions can be represented by 4x4 transformation matrices in homogeneous coordinates. A sequence of transformations is represented by the product of the individual transformation matrices. Common transformations and their matrix representations are discussed. 3. Geometric transformations preserve properties like collinearity of points and ratios of distances. Rotation in three dimensions can occur around any axis, represented as a combination of rotations around the x, y, and z axes.

Uploaded by

Huyen Trang Tran
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
53 views16 pages

Caùc Pheùp Bieán Ñoåi Trong Ñoà Hoïa Ba Chieàu: Chöông 6

1. The chapter discusses transformations in three-dimensional geometry, which are an extension of two-dimensional transformations by considering the third coordinate z. Vectors in three dimensions now define the displacement of an object along all three axes. Common transformations include translation, scaling, and rotation. 2. Transformations in three dimensions can be represented by 4x4 transformation matrices in homogeneous coordinates. A sequence of transformations is represented by the product of the individual transformation matrices. Common transformations and their matrix representations are discussed. 3. Geometric transformations preserve properties like collinearity of points and ratios of distances. Rotation in three dimensions can occur around any axis, represented as a combination of rotations around the x, y, and z axes.

Uploaded by

Huyen Trang Tran
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 16

CHNG 6

CAC PHEP BIEN OI TRONG O HOA BA CHIEU


Cac phep bien oi trong o hoa ba chieu la s m rong cua cac phep bien oi trong
o hoa hai chieu bang cach them vao viec xem xet toa o th ba, toa o z. Bay gi,
chung ta se tnh tien mot oi tng thong qua viec mo ta mot vector tnh tien ba
chieu. Vector nay xac nh o di cua vat theo ba chieu trong khong gian. Tng t
nh vay, ta co the thu phong oi tng vi cac t le bien oi theo ca ba chieu. S m
rong cua phep quay t hien nhien hn hai phep bien oi c s tren. Khi khao sat cac
phep quay trong mat phang hai chieu Oxy, ta ch can khao sat phep quay quanh mot
tam, hay noi cach khac, phep quay quanh mot truc vuong goc vi mat phang Oxy.
Trong khong gian ba chieu, ta co the chon mot truc quay co phng bat k. Phan ln
cac he o hoa x l phep quay trong khong gian ba chieu nh la to hp cua ba phep
quay vi truc quay la cac truc toa o x, y va z. Nh vay, ngi dung co the de dang
xay dng mot phep quay bat k bang cach mo ta truc quay va goc quay.
Cung nh khi trnh bay cac phep bien oi trong o hoa hai chieu, trong chng nay, ta
se khao sat cac phep bien oi trong o hoa ba chieu di dang ma tran. Mot chuoi bat
k cac phep bien oi se c bieu dien bang mot ma tran duy nhat la tch cua cac ma
tran tng ng vi cac phep bien oi thanh phan.

http://www.ebook.edu.vn

1. CAC PHEP BIEN OI HNH HOC

Hnh 6.1 Mot canh ba chieu c tao nh cac phep bien oi

Phep tnh tien, quay, bien oi t le, va phep bien dang la cac v du cua cac phep bien
oi hnh hoc. Chung con c biet ti nh la cac phep bien oi affine c s. Trong so
o, phep quay co the noi la quan trong va hu dung nhat v no cho phep chung ta
nhn cac oi tng theo cac hng khac nhau, ieu nay cho phep chung ta cam nhan
cac hnh ve ba chieu trc quan hn, de chu hn.
Ta co the tao ra nhieu phien ban cua cung mot oi tng bang cach ve oi tng nay
sau khi ap dung mot day cac phep bien oi hnh hoc len no (xem hnh 6.1).
1.1. Mot so khai niem lien quan
1.1.1. Phep bien oi affine

Phep bien oi affine la phep bien oi tuyen tnh, kha nghch. Phep bien oi nay bao
toan tnh song song cua cac ng thang cung nh bao toan tnh t le ve khoang cach
cua cac oan thang. Tuy nhien, phep bien oi nay khong bao toan goc nghieng va
chieu dai cac oan thang. Cac phep bien oi nay cung bao toan t le ve khoang cach
(xem them chng 3)
Cac he truc toa o theo quy c ban tay phai va ban tay trai
y

x y = z
(a)

yx= z

(b)
Hnh 6.2 Cac he toa o theo quy c ban tay phai (a)

http://www.ebook.edu.vn

va quy c ban tay trai (b)

He toa o Descartes ba chieu co the nh ngha theo quy c ban tay trai hoac ban tay
phai (xem hnh 6.2).
nh ngha

He toa o theo quy c ban tay phai la he toa o vi cac truc x, y, z thoa ieu kien:
Neu e ban tay phai sao cho ngon cai hng cung chieu vi truc z, khi nam tay lai,
chieu cac ngon tay chuyen ong theo hng t truc x en truc y.

He toa o theo quy c ban tay trai la he toa o vi cac truc x, y, z thoa ieu kien:
Neu e ban tay trai sao cho ngon cai hng cung chieu vi truc z, khi nam tay lai,
chieu cac ngon tay chuyen ong theo hng t truc x en truc y.

http://www.ebook.edu.vn

He toa o thuan nhat

Trong he toa o thuan nhat, moi iem (x, y, z) trong khong gian Descartes c bieu dien bi

mot bo bon toa o trong khong gian 4 chieu thu gon (hx, hy, hz, h) . e tien li, ngi ta thng chon

h=1. Nh vay, mot iem (x, y, z) trong he toa o Descartes se bien thanh iem (x, y, z, 1) trong he toa
o thuan nhat; con iem (x, y, z, w) trong he toa o thuan nhat (vi w 0) se tng ng vi iem (x/w,
y/w, z/w) trong he toa o Descartes (xem hnh 6.3).
Hnh 6.3 Cac iem trong he toa o thuan nhat va Descartes

projected
homogeneous
(x/w,y/w,z/w,1)

homogeneous
(x,y,z,w)
w n dang
t le, quay, bie

w=1

(x'

y' z' 1) = (x

Descartes
(x/w,y/w,z/w)

tnh tien

d
y z 1).
g

trx

b
e
h
try

c 0

f 0
i x0

trz 1

Dang ma tran cua phep bien oi affine trong he toa o thuan nhat
Hnh 6.4 Dang tong quat cua phep bien oi affine ba chieu

Phep bien oi affine ba chieu bien iem P thanh iem Q co dang : Q = P.M , trong o
Q = (Q x , Q y , Q z ,1) , P = (Px , Py , Pz ,1) va M la ma tran bien oi 4x4 trong he toa o thuan

nhat tr = (trx , try , trz ) la vector tnh tien.

Mot so tnh chat cua cac phep bien oi ba chieu :

Tnh chat ng thang c bao toan. Ngha la, mot ng thang trong khong gian ba
chieu khi bien oi se thanh mot ng thang.

Tnh song song c bao toan. Ngha la, hai ng thang song song khi bien oi cung
se thanh hai ng thang song song.

Tnh t le ve khoang cach c bao toan. Ngha la, anh cua mot iem P chia oan
thang AB theo t le f, se chia oan thang AB theo t le f, vi AB la anh cua oan
thang AB.

1.2. Phep tnh tien


y
(x',y',z')

(x,y,z)

tr =(trx,try,trz)

x
z

http://www.ebook.edu.vn

Hnh 6.5 Phep tnh tien vi vector tnh tien tr=(trx, try, trz)

Vector tnh tien tr trong phep bien oi ba chieu co mot tac ong rat trc quan: moi
iem c dch i mot khoang la trx, try, trz theo ba truc. Ma tran M cho phep tnh tien
co dang nh sau:
1

0
tr(trx ,try ,trz ) =
0

trx

0
1
0
try

0
0
1
trz

0
0

(6.1)

1.3. Phep bien oi t le

Phep bien oi t le trong ba chieu la mot s m rong cua phep bien oi t le trong hai
chieu :
sx

0
S(s x ,s y ,s z ) =
0

0
sy
0
0

0
0
sz
0

0
0

(6.2)

Trong o cac hang so sx , s y , sz la cac he so t le tng ng theo cac truc x, y, z.


y

x
z

Hnh 6.6 Phep bien oi t le

Nh hnh 6.6, oi tng c phong to gap oi, ong thi vi tac ong cua phep bien
oi lam cho oi tng b ay ra xa goc toa o hn.
Khi cac he so t le sx , s y , sz bang nhau, ta co phep bien oi ong dang.

http://www.ebook.edu.vn

Trong phep bien oi S(sx , s y , sz ) , goc toa o O se co anh la chnh no. Ta goi goc toa o la iem
bat ong (fixed point) cua S, hay con goi O la tam cua phep bien oi.

Tong quat hn, ta co the mo ta mot phep bien oi t le theo mot tam (x f , y f , z f ) bat k
bang mot day ba phep bien oi sau:

Tnh tien iem bat ong (x f , y f , z f ) ve goc toa o.

Thc hien phep bien oi t le theo cong thc (6.2).

Tnh tien ngc iem bat ong t goc toa o tr ve v tr ban au.

Nh vay, ket hp ba bc bien oi tren ta co c ma tran bien oi cua phep bien oi t le theo
tam (x f , y f , z f ) vi he so t le sx , s y , sz la:
sx

Sf (s x ,s y ,sz ) =
0

(1-sx )x f

0
sy
0
(1-s y )y f

0
0
sz
(1-sz )z f

0
0

(6.3)

1.4. Phep bien dang


Bien dang theo bat k truc toa o nao cung b anh hng bi toa o ng vi hai truc con lai. Ma
tran cua phep bien dang nh sau:
1

h
Sh = xy
h
xz
0

hyx

hzx

hyz

hzy
0

0
0

(6.4)

Ta co moi quan he Qx vi P : Q x = Px + hxy Py + hxz Pz .

ay co the hieu hxy la lng ma toa o y cua P tac ong len toa o x cua Q.
y

x
z

x
z

Hnh 6.7 - Phep bien dang theo truc x : hxy= hxz = 1, cac he so khac bang 0

Tng t nh trong trng hp phep bien oi t le, phep bien dang Sh (6.4) cung co
iem bat ong la goc toa o O. Ta cung co the xay dng phep bien dang vi tam bien
dang tai mot iem (x f , y f , z f ) bat k.
Ma tran bien oi cua phep bien dang vi tam tai (x f , y f , z f ) la:

http://www.ebook.edu.vn

xy
Sh =
hxz

-y f hxy z f hxz

h yx
1
h yz
-x f h yx z f h yz

hzx
hzy
1
-x f hzx y f hzy

0
(6.5)
0

1.5. Phep quay


1.5.1. Phep quay quanh mot truc toa o

Khac vi phep quay trong hai chieu quanh mot iem bat k, trong ba chieu ta co phep
quay quanh mot truc toa o. ay ta s dung he toa o theo quy c ban tay phai va
quy nh chieu quay dng la ngc chieu kim ong ho.
Ta co cac ma tran bieu dien cac phep quay quanh truc x, y, z mot goc lan lt la
R(z, ), R(y,), R(x, ):

http://www.ebook.edu.vn

Quay quanh truc z :


cos

- sin
R(z, ) =
0

sin
cos
0
0

0 0

0 0
1 0

0 1

(6.6)

z
Hnh 6.8 - Phep quay quanh truc z

Quay quanh truc y :


cos

0
R( y, ) =
sin

0 - sin
1
0
0

0
cos
0

0
0

(6.7)

http://www.ebook.edu.vn

z
Hnh 6.9 - Phep quay quanh truc y

Quay quanh truc x :

0
1

0 cos
R(x, ) =
0 - sin

0
0

0
sin
cos
0

0
0

(6.8)

Nhan xet rang cac gia tr nam tren dong va cot tng ng vi truc x trong ma tran
R(x,) se co gia tr la 0 ngoai tr gia tr nam tren ng cheo chnh la 1. ieu nay
am bao cho toa o x cua cac iem la khong b thay oi qua phep bien oi. Nhan xet
nay cung tng t cho trng hp cac ma tran con lai.

http://www.ebook.edu.vn

x
Hnh 6.10 - Phep quay quanh truc x

Ghi chu:

Cac nh ngha ve chieu quay c dung chung cho ca he toa o theo quy c ban tay
phai va ban tay trai. Cu the chieu dng c nh ngha nh sau:

Quay quanh truc x: t truc dng y en truc dng z.

Quay quanh truc y: t truc dng z en truc dng x.

Quay quanh truc z: t truc dng x en truc dng y.

http://www.ebook.edu.vn

Hnh 6.11- Cach xac nh chieu quay dng

1.5.2. Phep quay quanh mot truc bat k

Gia s truc quay i qua hai iem P0, P1 nao o vi phng c bieu dien bi vector
n v k. Quay iem (x, y, z) quanh truc k theo mot goc se bien thanh iem (x, y,
z) (xem hnh 6.12).
y
P1

k
P0
d

k'

ky

k"

http://www.ebook.edu.vn

Hnh 6.12 - Phep quay quanh truc k

e thc hien phep quay quanh k mot goc , ta co the thc hien mot chuoi cac thao tac
sau:

Tnh tien truc k ve goc toa o: tr(-P0) (thanh truc k').

Quay quanh truc x mot goc e at truc k' nam tren mat phang Oxz: rot(x,) (thanh
truc k).

Quay quanh truc y goc e a truc k ve truc z: rot(y,-).

Thc hien phep quay quanh truc z mot goc : rot(z,).

Thc hien chuoi cac phep bien oi ngc lai qua trnh tren.

Goc quay c xac nh da tren chieu cua k' len mat phang yz. Ta khong can tnh
cu the. Thay vao o ta tnh sin() va cos() mot cach trc tiep.
T hnh 6.12 ta co:
k=

P0 P1
, d = k 2y + k 2z
P0 P1

cos() = kz/d, sin() = ky/d.


Tng t, t hnh 6.13 ta co:

cos( ) = d / 1 = d, sin( ) = kx / 1 = kx

Nh vay, phep quay quanh mot truc P0P1 bat k mot goc , rot(P0P1, ), co the c
phan ra thanh chuoi cac bien oi c s sau: tr(-P0) rot(x,) rot(y, -) rot(z, ) rot(y, )
rot(x, -) tr(P0)
y

kx

k"

z
Hnh 6.13 - Tnh goc

1.6. Ket hp cac phep bien oi affine ba chieu

e ket hp cac phep bien oi affine ba chieu, chung ta cung thc hien tng t nh
phep bien oi hai chieu bang cach dung he toa o thuan nhat.
Bang cach nay chung ta cung co cac ket qua tng t nh trong trng hp bien oi
hai chieu. Neu M1 bien oi P thanh Q va M2 bien oi Q thanh S th M1M2 se bien
oi P thanh S, do o ma tran ket hp cua nhieu phep bien oi co the c tnh t viec
nhan cac ma tran cua cac phep bien oi thanh phan.

http://www.ebook.edu.vn

2. PHEP BIEN OI MO HNH VA PHEP BIEN OI HE TRUC TOA O

Cho en thi iem nay, chung ta a khao sat cac phep bien oi ba chieu nh la thao
tac dch chuyen mot iem (mot oi tng) t v tr nay sang v tr khac trong mot he
truc toa o. Tuy nhien, nhieu khi, ta can xem xet cac oi tng trong cac he toa o
khac nhau, muon chuyen t mot he toa o nay sang he toa o khac. V du, trong quy
trnh hien th oi tng ba chieu, ta can at mot oi tng vao he toa o chung cho tat
ca cac oi tng trong canh (he toa o the gii thc), sau o, xac nh tia nhn, ta
chuyen oi t he toa o the gii thc sang he toa o quan sat, va cuoi cung ta phai
chuyen t he toa o quan sat sang he toa o thiet b, ni cac oi tng se c hien
th.
Khi mo hnh hoa oi tng, ta thng mo ta chung trong mot he toa o cuc bo, thuan
tien nhat cho viec mo hnh hoa. Sau o, bang cac phep bien oi ta se at chung vao
canh can hien th. Cach tiep can nay cho phep ta khong can mo hnh hoa qua nhieu
oi tng ma ch mo hnh hoa theo chung loai oi tng. V du e tao canh trong hnh
6.1 ta ch can mo hnh hoa mot trai banh, mot con ki, ban, Sau o phat sinh ra nhieu
con ki nh thay trong hnh ve. Mot v du khac co the xem trong hnh 6.14.
Viec chuyen oi cac mo ta oi tng t he toa o nay sang he toa o khac thc hien
theo quy trnh tng t nh trong o hoa hai chieu. Ta can xay dng ma tran bien oi
e khp c cac truc toa o cua hai he. Trc tien, ta can thc hien phep tnh tien
e hai goc toa o trung nhau. Sau o, ta phai thc hien tiep mot day cac phep quay e
khp cac truc toa o tng ng len nhau. Neu cac he toa o s dung cac t le o lng
khac nhau, ta phai thc hien them mot phep bien oi t le na e ong nhat cac he
toa o.

http://www.ebook.edu.vn

yt
Tractor
System

yW

xt

zt

xW

World

zW
yfW

xfW

zfW
Front-Wheel
System

Hnh 6.14 - Mo hnh hoa va phep bien oi he toa o

Neu he toa o th hai co goc toa o at tai (x0, y0, z0) va cac vector c s c mo ta
nh trong hnh 6.15 (tng ng he toa o th nhat), trc tien ta can thc hien phep
tnh tien T(-x0,-y0,-z0). Sau o ta xay dng ma tran quay R da tren cac vector c s.
Ma tran nay se bien oi cac vector n v ux, uy, uz tng ng thanh cac truc x, y, z.
u' x1

u'
R = x2
u'
x3
0

u' y1

u' y2

u' y3
0

u' z1

u' z2

u' z3
0

0
(6.9)
0

Ma tran cua phep bien oi he toa o chnh la tch T.R. Ma tran nay bien oi he toa
o Descartes nay thanh he toa o Descartes khac, cho du chung la he toa o theo quy
c ban tay phai hay ban tay trai.
y

y'
u'y
u'x
(0,0,0)

(x0,y0,z0)

x'

u'z
z

z'
Hnh 6.15 - Chuyen oi he toa o

TOM TAT
Chung ta va khao sat cac phep bien oi affine ba chieu nh la s m rong cua cac phep bien oi affine hai chieu. Cung
nh cac phep bien oi affine hai chieu, trc tien ta khao sat cac phep bien oi c s: tnh tien, t le, quay; sau o khao sat cac
phep bien oi phc tap hn. ac biet, phep quay quanh mot truc bat k c khao sat chi tiet nh la mot minh hoa cho cac phan

http://www.ebook.edu.vn

ra mot phep bien oi affine bat k thanh tch cua cac phep bien oi affine c s. Nh khao sat cac phep bien oi affine vi bieu
dien dang ma tran trong he toa o thuan nhat nen cong viec kha n gian va nhat quan.
Lu y mot ieu, cac phep tnh tien va quay co chung thuoc tnh la : sau khi bien oi, hnh dang va kch thc cua oi
tng khong thay oi ma chung ch b thay oi v tr va nh hng trong khong gian. V vay, ngi ta goi hai phep bien oi nay
la phep bien oi rigid-body transformations.
Phan cuoi chng, chung ta a xem xet cac phep bien oi he toa o. Cac phep bien oi nay rat quan trong trong qua trnh
hien th oi tng ba chieu.

http://www.ebook.edu.vn

BAI TAP
1. Hay xac nh ma tran cua phep oi xng gng qua mat phang Oxy, Oxz, Oyz.
2. Hay xac nh ma tran bien oi cua phep oi xng gng qua mat phang i qua iem P(x,y,z) va co
vector phap tuyen n .
3. Hay xac nh ma tran cua phep oi xng qua truc toa o x, y, z.
4. Hay xac nh ma tran cua phep oi xng qua truc bat k i qua hai iem P0, P1.
5. Hay xac nh ma tran bien oi cua phep oi xng qua goc toa o O.
6. Hay xac nh ma tran bien oi cua phep oi xng qua mot iem P(x,y,z) bat k.
7. Cai at chng trnh cho phep ngi dung s dung mot trong cac phep bien oi affine (tnh tien, t
le, quay, bien dang, ) e bien oi oi tng, sau o hay phuc hoi lai oi tng goc.
8. Cai at chng trnh minh hoa s ket hp cac phep bien oi c s e tao thanh phep quay quanh
mot truc bat k.
9. Chng minh cong thc (6.3), (6.5).
10. Xay dng ma tran bien oi cua phep quay quanh mot truc bat k.

http://www.ebook.edu.vn

You might also like