Indef Integration Solution
Indef Integration Solution
e-Learning Resources
www.mathiit.in
SOLUTIONS
content
* Level - 1
* Level - 2
* Level - 3
UNIT - 4
Indefinite - Integration
TRIVANDRUM: T.C.No: 5/1703/30, Golf Links Road, Kowdiar Gardens, H.B. Colony, TVM, 0471-2438271
KOCHI: Bldg.No.41/352, Mulloth Ambady Lane, Chittoor Road, Kochi - 11, Ph: 0484-2370094
SOLUTIONS
L E V E L - 1 (Objective) w w w. m a t h i i t . i n
2 cos x − 2 cos 2 x 0
Lim form . Again applying L’Hospital’s rule.
0
x →0 2
3x
−2sin x + 4sin 2 x 0
= Lim form . Again applying L’Hospital’s rule.
x →0 6x 0
−2 cos x + 8 cos 2 x −2 + 8
= Lim = = 1.
x →0 6 6
x 2x 2 x x x
2. ∫ 1 + sin dx =
2
∫ sin + cos + 2sin cos dx .
4 4 4 4
x x x x
= ∫ sin + cos dx = 4 sin − cos . Comparing 4 sin x − cos x = A sin x − π . ⇒ A = 4 2.
4 4 4 4
4 4 4 4
dx
3.. y = ∫ Let x = tan θ ⇒ dx = sec θ dθ
2
(1 + x )
3/ 2
2
sec2 θ dθ sec2 θ dθ
⇒y=∫ =∫
(1 + tan θ ) 2
1 + tan 2 θ sec2 θ secθ
π 1
−1
when x = 1, y =sin tan 1 = sin ( ) 4
=
2
∴ (D)
cos 4 x + 1 2 cos 2 2 x
4. ∫ cot x − tan x dx = ∫ cos2 x − sin 2 x sin x cos x dx. = ∫ sin 2 x cos 2 x dx. Let sin 2 x = t , 2cos 2 xdx = dt.
1 sin 2 2 x sin 2 2 x 1 1
⇒ − cos4x + c ...........(1).
1
2∫
tdt ⇒ . ⇒ + c.
2 2 4 8 8
1
Comparing ( 1 ) with A cos 4 x + B, we get. A = − & B may have only value.
8
1 2x dt 2 1 x
Put tan x / 2 = t , sec dx = dt , 2∫ = tan −1 tan + c..... ( A ).
2 2 3 +t
2 2
3 3 2
x 2
Comparing ( A ) with I tan −1 m tan + c, I = .
2 3
1 log e a dx
∫ x log a x dx = ∫ x log = log e a ∫ 1
6. dx. Put loge x = t, ⇒ dx = dt.
e x x log e x x
1
log e a ∫ dt = log e a log e (log e x ) + c. is true when x > e.
t
cot −1 (e x ) cot −1 t
7. ∫ dx . Let e x = t then e x dx = dt. ∴∫ dt.
ex t2
cot (e −1 x
) − x + c.
t .t dt . Apply Integration by parts ln (e2 x + 1) −
1
∫ cot
−1 −2
( Ans ).
2 ex
tan −1 x − cot −1 x 2 π 2
∫ tan −1 x + cot −1 x dx. ⇒ π ∫ tan−1 x − 2 − tan−1 x dx, ∫ 2 tan x dx − ∫ dx.
−1
=
π
2
dx − x + c. = .2 x tan −1 x − ln (1 + x 2 ) − x + c. ( Ans : D)
x 4 2
= .2 x tan −1 x ∫
π 1+ x 2
π π
x4 + 1 B x4 + 1
∫x dx = Al n x + +c A B.2 x
9. Diff both sides w.r.t.' x '. = − .
(x + 1) 1 + x2 x ( x + 1) x (1 + x 2 )2
2 2 2
2
x4 + 1 a bx + c dx + e
Now = + 2 + .
x ( x 2 + 1) x x + 1 ( x 2 + 1)2
2
Comparing coeff of x, 0 = c + e ⇒ e = 0.
x4 + 1 1 2x A 2 Bx
∴ = − = − ∴ A = 1, B = 1
x ( x 2 + 1) x ( x 2 + 1 )2 x ( x 2 + 1)2
2
t +1 −1 1 (1 + t ) (1 + t )
3/ 2 1/ 2
=∫ dt = ∫ 1 + t − dt = − +c
1+ t 1+ t 3/ 2 1/ 2
2
= (1 + t ) − 3 (1 + t ) + c
3/ 2 1/ 2
3
1 + l n x (l n x − 2) + c
2
1 + t [1 + t − 3] + c replacing t by l n x
2
= = ∴ ( A ).
3 3
sin 2 x 1 + sin 2 x − 1
11. ∫ dx. Adding & subtracting 1 we get, ∫ 1 + sin 2 x dx
1 + sin 2 x
1 + sin 2 x 1 1
dx.......... ( A) Let I = ∫
1
=∫ dx − ∫ dx = x − ∫ dx.
1 + sin x
2
1 + sin x
2
1 + sin x
2
1 + sin 2 x
sec 2 x sec 2 x dx
Divide both N r & D r by cos 2 x I = ∫ dx, I =∫ .
1 + tan 2 x + tan 2 x 1 + 2 tan 2 x
1 1
=
8 ∫ sin 8 x cos8 x cos16 x dx = ∫ sin16 x cos16 x dx.
16
1 − cos 32 x
=
32 ∫ sin 32 x dx =
1024
+ c.
Now ( A) becomes x −
2
2
tan −1 ( )
2 tan x + c, ( Ans : A )
x 2 + cos 2 x 1 + x 2 − (1 − cos 2 x )
13. ∫ . cos ec 2 x dx. =∫ cos ec 2 x dx.
1+ x2 1+ x2
1 + x2 1 − cos 2 x
=∫ .cos ec 2
x dx − ∫ .cos ec 2 x dx = − cot x − tan −1 + c ⇒ ( D ).
1+ x 2
1+ x 2
7
20l + 20m = 15 or − 20l + 20m = 20 Solving 40m = 35 ⇒ m =
8
7 −1 −1 3e x + 5e− x −1 4e x − 5e− x 7 4e x + 5e− x
4l = 3 −
2
or 4l =
2
. or l =
8 ∫ 4e x − 5e− x dx =
8 ∫ 4e x − 5e− x
dx +
8 ∫ 4e x − 5e − x
dx
−1 −1 7 4e2 x − 5 −1
x + l n ( 4e − 5e ) + c x + l n ( 4 e 2 x − 5 ) − x + c.
7 7 7
= x −x
= x + l n x +c =
8 8 8 8 e 8 8 8
= − x + l n ( 4e 2 x − 5) + c
7
⇒ A = −1, B = 7 / 8 Ans ( D )
8
x −1 1
15. ∫ x + 1 x2
dx Let x = sec θ (Q x should be greater than1) ⇒ θ = sec−1 x ⇒ dx = secθ tan θ dθ .
x −1 1 sec θ − 1 1
∴ ∫ . 2 dx = ∫
x +1 x
.
sec θ + 1 sec2 θ
.sec θ tan θ dθ
θ
1 − cos θ 1 sin θ θ
2 tan
=∫ .cos 2 θ . . dθ = ∫ tan × 2 dθ
1 + cos θ cos θ cos θ 2 1 + tan 2 θ / 2
tan 2 θ / 2 1 − cos θ
= 2∫ dθ = 2 ∫ sin 2 θ / 2 dθ = 2∫ dθ .
sec θ / 2 2
2
= θ − sin θ + c = sec −1 x − sin (sec −1 x ) + c = sec −1 x − sin sin −1 x − 1 + c
2
x
x2 − 1
= sec −1 x − +c ∴ (c )
x
1
dx dx x−
2 + c = sin −1 ( 2 x − 1) + c ⇒ ( B ).
16. ∫ x − x2
=∫
2 2
= sin −1
1
1 1
− x− 2
2 2
dx dx
(or ) ∫ =∫
x−x 2
x ( 1− x . )
2t dt dt
Put x = t 2 dx = 2t dt ⇒ ∫ = 2∫ = 2sin −1 t + c
t 1− t 2
1− t 2
dt / (1 + t ) 2
1 1+ t2 1 1/2 2 5/2
=
1
∫ 7/2
2 1 t
1/ 2
= ∫ 1/ 2 dt
2 t
=
1
2
∫ ( t −1/2 + t 3/2 ) dt = 2t + t + c
2 5
1+ t 1+ t
2 2
=
5
2
( tan 2 x + 5 ) tan x + c ( Ans : B )
dx
19. ∫ 3
sin x cos x 5
= a cot x + b tan 3 x + c Differentiating w.r.t.x
1 ax b
⇒ = . − cos ec 2 x + .3 tan 2 x sec 2 x
3 5 3
sin x cos x 2 cot x 2 tan x
Eqn ( A ) becomes
(1 − t )(2 − t )
2 2
t 4 − 3t 2 + 2 t 4 + t 2 − 4t 2 + 2 t4 + t2 2t 2 − 1
=∫ dt =∫ dt . = ∫ t 4 + t 2 2∫ t 4 + t 2 dt
dt −
t4 + t2 t4 + t2
2t 2 − 1
dt = 1 − 2 ∫ − 12 + 2 3 dt. = t − − 6 tan −1 t
= ∫ dt − 2 ∫
2
t (t + 1)
2 2
t t +1 t
Trivandrum: 0471-2438271 Kochi: 0484-2370094
l n ( tan x ) sec2 x 1
22. ∫ sin x cos x dx. Put l n ( tan x) = t , dx = dt or dx = dt
tan x sin x cos x
1 l n 2 (cot x )
= (l n 1 − l n cot x ) = + c ⇒ ( A) and ( D ).
2
l n2 Ans : A, C , D.
cot x 2
π π
23. ∫ sec
2
2x −
4
1
2
dx = tan 2 x −
4
+c
(Q ∫ sec 2
xdx = tan x ) ∴(B )
π π π π
∫ sec 2 x − 4 dx = ∫ sec 2 x − 4 + 2 − 2 dx
2 2
π π π π
= ∫ sec − − 2 x + dx = ∫ sec − 2 x + dx
2 2
2 4 2 4
π π
4
1
= ∫ cos ec2 2x + dx = − cot 2x + + c
2 4
(Q ∫ cos ec xdx = −cot x)
2
∴ ( A)
π
∫ sec
1 1
2 x − 4 dx =∫ dx = ∫
2
dx
π π
cos 2 2 x − 1 + cos 4 x −
4 2
2
tan 4 x sec 4 x
= 2 ∫ (sec 4 x − sec 4 x tan 4 x ) dx = 2
1
− + c = ( tan 4 x − sec 4 x ) + c ∴ (C )
2
4 4 2
3x 4 − 1 ax + b
24. I = ∫ dx . Let I = +c
(x + x + 1)
2
4
x + x +1
4
( Numerator is linear, because after quotient rule, the degree of Nr will become 4, which is required )
d ax + b 3x 4 − 1
∴ =
dx x 4 + x + 1 ( x 4 + x + 1) 2
⇒
3x 4 − 1
=
( x4 + x + 1) a − ( ax + b ) ( 4 x3 + 1)
x4 + x + 1 ( x4 + x + 1)
2
−3ax 4 − 4b x3 + a − b
= −x
By comparing coeff ., a = −1, b = 0 ∴ I = +c
( x4 + x + 1) .
2
x + x +1
4
L E V E L - 2 (Subjective) w w w. m a t h i i t . i n
9x x 9x x
2 cos cos
cos 5 x + cos 4 x 2 cos cos
1. ∫ 1 − 2 cos 3x dx = ∫
2
2 3x
2
dx = ∫ 2 2 dx
2 3 x
1 − 2 2 cos − 1 3 − 4 cos
2 2
3x
( Now multiply & divide by cos )
2
3x 9x x 3x 9x x
2 cos cos cos 2 cos cos cos
2 dx sin2x
= −∫ cos2xdx − ∫ cos xdx =−
2 2
=∫ 2
3x
2
3
2 dx = −
x ∫ 9 x
− sin x + c
3cos − 4 cos3 − cos 2
2 2 2
ex ex
∫ cos x.e .x dx = x . (cos x + sin x) − ∫ (cos x + sin x ).2 xdx
x 2 2
2.
2 2
x 2e x x 2e x ex
= (cos x + sin x) − xe x sin x + ∫ e x sin x dx = (cos x + sin x) − xe x sin x + (sin x − cos x)
2 2 2
ex 2
=
2 ( x − 1) cos x + ( x − 1) sin x + c
2
− cos a sin a
= ∫ cos a − u
2 2
du − ∫
v − sin 2 a
2
dv
u
= cos a cos −1 − sin al n v + v − sin a + c
2 2
cos a
cos x
= cos a cos −1 − sin a l n sin x + sin x − sin a + c
2 2
cos a
Trivandrum: 0471-2438271 Kochi: 0484-2370094
cot x dx cot x dx cot x dx
4. ∫ (1 − sin x )(sec x + 1) = ∫ (1 − sin x )(1 + cos x ) =∫
(sec x − tan x )(1 + cos x )
cos x
x 1
Let t = tan ⇒ dt = sec2 x / 2 dx ⇒ 2dt = sec2 x / 2 dx
2 2
(1+ t ) .2dt = 1 1 + 2 + t dt
2
1 t2
=∫ ⇒ lnt+t+
4t 2t 2 2
1 x x tan 2 x / 2 1 x x 1 x
= l n tan + tan + + c = l n tan + tan + sec 2 + c′ .
2 2 2 2 2 2 2 2 2
1 − cos x cos x
= ∫ s in x c o s x
.
2 + cos x
dx
dt dt t 1 x
=∫ =∫ = sin−1 = sin−1 sec2 + c
2 −t 2 +t 4 −t2 2 2 2
c o s x − s in x c o s x + sin x
∫ dx − ∫ dx
1 + (s i n x + c o s x ) − 3 + (s i n x − c o s x )2
2
↓ ↓
Let u = sinx + cosx ⇒ du = (cosx - sinx) dx Let v = sinx - cosx ⇒ dv = (cosx + sinx) dx
1 3 + sin x − cos x
= tan −1 (sin x + cos x ) + ln +c
2 3 3 − sin x + cos x
1 1
= l n sec 3 x − l n sec x − l n sec 2 x + c
3 2
x2 x cos x . x sec x
9. ∫ ( x sin x + cos x ) 2
dx = ∫
( x sin x + cos x )
2
dx
x cos x du −1
Let u = ⇒ =
( x sin x + cos x ) dx x sin x + cos x
2
x sec x x sec x
∴I = + ∫ sec2 x dx = + tan x + c
cos x + x sin x cos x + x sin x
10. I = ∫
(
l n cos x + cos 2 x ) dx.
sin 2 x
(
= ∫ cos ec 2 x. l n cos x + cos 2 x dx ) ( ( ))
= ∫ cos ec 2 x. l n sin x cot x + cot 2 x − 1 dx.
( )
I 2 = ∫ cos ec 2 x. l n cot x + cot 2 x − 1 dx Put cot x = t ⇒ − cos ec 2 xdx = dt
( )
∴ I 2 = − ∫ l n t + t 2 − 1 dt . Integrating by parts,
( )
I 2 = − l n t + t 2 − 1 .t + ∫
t dt
t 2 −1
. ( )
or I2 =− t ln t + t 2 −1 + t 2 −1 + c............ (1)
Now I1 = ∫ cos ec 2 x l n (sin x ) dx. Integrating by parts, I1 = l n (sin x ). − cot x − ∫ cot x ( − cot x)dx
(or ) ( )
I = − cot x l n cos x + cos 2 x − cot x − x + cot 2 x − 1 + c
sin x 1
11. ∫ sin x + cos x
dx = ∫
1 + cot x
dx
2t −2 1 at 3 + bt 2 + ct + d −1 − t 4 + at 3 + bt 2 + ct + d
Now = + =
(1 + t 4 ) (1 + t ) 2 1 + t 1+ t4 (1 + t ) (1 + t 4 )
a − 1 = 0, a + b = 0, b + c = 0, d + c = 2, d − 1 = 0 (by comparing coefficients of t 4 , t 3 , t 2 , t and const)
⇒ a = 1, b = −1, c = 1, d = 1 .
2t −1 t 3 − t 2 + t + 1 −1 t 3 − t 2 + t + 1
∴ = + ∴ = ∫−
I + dt
(1 + t 4 ) (1 + t ) 1 + t 1+ t4 1 + t 1 + t 4
1 t3 t 2 −1 t 1 1 4t 3 1 − 1/ t 2 t
I = ∫ − + − 4
dt = ∫ 1 + t 4 ∫ 1 + t 4 ∫ 2 1 dt − ∫ 1 + t 4 dt
dt − dt −
1 + t 1 + t 1 + t 1 + t
4 4
t + 2
t
1 − 1/ t 2
ln (1 + t 4 ) − I1 − I 2 dt , Let t + = v ⇒ dv = (1 − 1 / t 2 ) dt
1
= ln (1 + t ) −
1
I1 = ∫ 2
4 1 t
t + − 2
t
dv 1 v− 2 1 t 2 − 2t + 1
=∫ = l n = l n I2 = ∫
t
dt , Let z = t 2 ⇒ dz = 2t dt
v2 − 2 2 2 v + 2 2 2 t 2 + 2t + 1 1+ t 4
1 dz 1 1
⇒ I2 = ∫
2 1+ z 2
= tan −1 z = tan −1 t 2
2 2
1 1 t 2 − 2t + 1 1
∴ I = l n (1 + t ) − ln(1 + t 4 ) − ln 2 − tan −1 t 2 + c
4 2 2 t + 2t + 1 2
x cos 3 x − sin x
12. I = ∫ esin x 2
dx . Let t = sin x ⇒ dt = cos x dx, cos x = 1 − t 2
cos x
x cos3 x − t dt t
∴ I = ∫ et = ∫ et x − 3
dt
cos 2 x cos x cos x
t dt = et sin −1 t + 1 − 1 − t
⇒ I = ∫ et sin −1 t − ∫ dt
( )
1 − t 2 3/2
1 − t 2
1 − t 2
( )
1 − t 2 3/2
1 sin x
⇒ I = e sin x x − = e [ x − sec x ]
cos x
a a2
a cos x + b (b cos x + a ) + b −
b = b−a /b +
2
a
= = b
( a + b cos x ) ( a + b cos x ) ( a + b cos x ) b ( a + b cos x )
2 2 2
b − a2 / b a
⇒ ∫ dA = A = ∫ + dx
( a + b cos x )2 b ( a + b cos x )
b2 − a 2 dx a 1 a
= ∫ = A− ∫ dx = A − I1
b ( a + b cos x )
2
b ( a + b cos x ) b
dx 1 + tan 2 x / 2 sec 2 x / 2 dx
I1 = ∫ =∫ dx = ∫
a + b cos x ( a − b ) tan 2 x / 2 + a + b x
( a − b ) tan 2 + a + b
2
x 1 x x
Let t = tan ⇒ dt = sec 2 dx ⇒ sec 2 dx = 2dt
2 2 2 2
2 dt 2 1 a −b x 2 a −b x
∴∫ = × tan −1 tan = tan −1 tan
(a − b)t + a + b a − b a + b
2
a+b 2 a 2 − b2 a+b 2
b2 − a2 dx a b2 − a2 a−b x
×∫ sin x a 2
∴ = A − I1 ⇒ ×I = − tan −1 tan
( a + b cos x ) a + b cos x b a+b
2
b b b a −b
2 2 2
b sin x 2a a −b x
⇒ I =− + tan −1 tan + c
(a − b )(a + b cos x ) (a 2 − b 2 )
2 2 3/ 2
a+b 2
dx sin x
=∫ − 2∫ dx
sin x cos 2 x cos 2 x
du
= −∫ = −l n u + u 2 − 1 + c = −l n cot x + cot 2 x − 1 + c
u −1
2
sin x − dt
I2 = ∫ dx, Let t = cos x ⇒ dt = − sin xdx = ∫
2cos2 x − 1 2t 2
− 1
1 1
⇒ I2 = − ln 2 t + 2t 2 − 1 = − l n 2 cos x + 2cos 2 x − 1 ,
2 2
−1/ 2
−1 2 cot x + cot 2 x − 1 −1 2 cot x − cot 2 x − 1
= ln = ln
2 2 cot x − cot 2 x − 1 2 cot x + cot 2 x − 1 2 2 cot x + cot 2 x − 1
1 2 cot x − cot 2 x − 1
= ln
2 2 2 cot x + cot 2 x − 1
1 2 cot x − cot 2 x − 1
∴ I = I1 − 2I 2 = − ln(cot x + cot 2 x − 1) + ln
2 2 cot x + cot x − 1
2
cos x sin x
−
cot x − tan x cos x − sin x
∫ dx = ∫ sin x cos x dx
15. =∫ dx
1 + 3sin 2 x 1 + 3sin 2 x sin x cos x (1 + 3sin 2 x )
1
2− dy
1 −1 2 .(−1/ y ) dy 2
y2
Let t = ⇒ dt = 2 dy ∴ I = ∫ =∫
(1/ y 2 ) −1 ((3 / y 2 ) − 2) 1 − y 2 (3 − 2 y )
2
y y
y y2
⇒ I =∫
2 zdz
z (1 + 2 z 2 )
=
2
2
tan −1 ( )
2 z +c = tan −1 ( ) 1
2(1 − y 2 ) = tan −1 2 1 − 2
t
2 t 2 −1 2 (sin x + cos x ) −1
= tan −1 2 sin 2 x + c
2
−1
= tan −1 = tan
t
sin x + cos x
sin x + cos x
5 x 4 + 4 x5 ax + b
16. I = ∫ dx . Let I = +c
(x + x + 1) x + x +1
5 2 5
[Numerator is linear because after doing quotient rule, then Numerator will have degree 5 or else not ]
d ax + b 5 x 4 + 4 x5
∴ 5
5x 4 + 4 x5 ( x5 + x + 1) a − ( ax + b ) (5 x 4 + 1)
= ⇒ =
dx x + x + 1 ( x5 + x + 1)2 ( x5 + x + 1)
2
( x5 + x + 1)
2
− x −1
Comparing coefficents a = −1, b = −1 ∴I = +c
x + x +1
5
(x 2
+ 1) (( x + 1) − 2 x ) dx
2
∫ e ( x + 1) dx = ∫ e x
x
18.
( x + 1)
2 2
2 dx = e x − 2e = e x (
2x + 2 − 2 1 1 x
x − 1)
= ∫ e x 1 − = ∫ e x dx − ∫ 2e x − +c
( x + 1) 2
dx
x + 1 ( x + 1) x +1 x +1
−2 + p 2 2 p ( 2 p ) − ( p2 − 2 ) 2 p 2 + 2 (p 2
+ 2)
⇒ x= ⇒ dx = = dp ∴ =∫ p. dp
2p 4 p2 2 p2 2 p2
1 2 p 3/ 2
( )
3/ 2
1 2
1 = . − 2 p −1/ 2 + c = x + x2 + 2 − +c
⇒ I = ∫ p dp + ∫ p −3/2 dp
( )
1/ 2
2 3 3 x+ x2 + 2
2
x2 + 1 1
x 2 + 1 (l n( x 2 + 1) − 2 ln x ) l n l n 1 + 2
1 + 2 3 dx .
x + 1 x2 1 x
20. I = ∫ dx =∫
2
=∫ dx
x4 x 2
x 3
x x
t3 t 3 1 −2t 3 2
∴ I = ∫ t.l n t 2 (−tdt ) = −∫ 2t 2l n tdt = −2 l n t. − ∫ × dt = l n t + t3 + c
3 3 t 3 9
3/2
1
1 + 2
1/2
2 2
( )
1 = x + 1 x + 1 2 − 3l n 1 + 1 + c
=
t3 x
= [2 − 3 × 2l n t ] 2 − 3 × 2l n 1 + 2 2
9 9 x 9 x3 x
1 dx dx
21. I = ∫ l n(l n x) + 2
dx Let t = l n x ⇒ dt = = t ⇒ dx = et dt ⇒ x = et
( )
l n x x e
1 et x
∴ I = ∫ l n t + 2 et dt = ∫ et l n t + dt − ∫ et − 2 dt = e l n t − = xl n (l n x ) −
1 1 1 t
+c
t t t t t lnx
dx dx
22. I = ∫ = ∫
(( x − 1) . ( x + 2 ) ) 5 1/ 4
x+2
3 1/ 4
( x − 1)( x + 2)
x −1
Let t 4 =
x+2
⇒ 4t 3dt =
( x − 1) − ( x + 2 ) dx
x −1 ( x − 1)
2
−3 −4 3
⇒ 4t 3 dt = dx ⇒ dx = t ( x − 1) dt
2
( x − 1)
2
3
(−4 / 3) t 3 ( x − 1) dt
2
−4 t 3 1 4 x −1
1/ 4
4 1 4
∴I =∫ = ∫ . 4 . dt = − ∫ 2 dt = = +c
( x − 1)( x + 2 ) t 3 t t 3 t 3t 3 x+2
dx dx
23. I =∫ =∫
(x 3
+ 3 x + 3 x + 1) x + 2 x − 3
2 2
( x + 1) ( x + 1)
3 2
−4
Let t = x + 1 ⇒ dt = dx . ⇒ I = ∫ dt
t3 t2 − 4
2 sec θ tan θ dθ
Let t = 2 sec θ ⇒ dt = 2 sec θ tan θ d θ ⇒ I = ∫
(2 sec θ ) (2 secθ )
3
−4
3 2
dθ = 1 (
=∫
2secθ tan θ dθ 1
= ∫ cos2 θ
tan θ 1 + cos 2θ )
8sec θ × 2 sec θ − 1
3 2 8 tan θ ∫ 8 2
dθ
1 sin 2θ 1 −1 2 1 2 2
= θ+ ⇒I= cos + × 2 1 − 2 ×
16 2 16 t 2 t t
1 2 1 t − 2 = 1 cos −1 2 + 1
2 x2 + 2 x − 3
= cos −1 + +c
t 8 ( x + 1)
2
16 t 8 t
2 16
x c 2 x 2 − ( ax 2 + b )
2 2
ax 2 + b
x.cx 1 −
cx
ax 2 + b cx ( 2 ax ) − ( ax 2 + b ) c 2acx 2 − acx 2 − bc
Let t = ⇒ dt = dx ⇒ dt = dx
cx c2 x2 c2 x2
dt =
(ax 2
− b)c
dx ∴ I = ∫
dt
= −1
= −1 ax + b
2
sin t sin +k
c2 x2 1− t2 cx
e x (2 − x2 ) 1 + 1 − x2
25. I =∫ dx ⇒ I = ∫e x
dx
(1 − x ) 1 − x2 (1 − x ) 1 − x 2
1 1 − x2 1 1+ x 1+ x
= ∫ ex + dx = ∫ (1 − x )3/2 1 − x 1 − x dx =
+ ∫e +C
x x
e
(1 − x ) 1 − x 2 1− x 1− x
xdx xdx
26. I =∫ =∫
(7 x − 10 − x ) 2 3/2 3/ 2
9 7
2
− x −
4 2
7 3 3
+ sin θ cos θ dθ .
Let x − = sin θ , dx = cos θ dθ . I = ∫ 2 2 2
7 3 3
2 2 2 27
cos3 θ
8
=
2
9 ∫ ( 7 sec 2 θ + 3sec θ tan θ ) dθ = ( 7 tan θ + 3 sec θ ) + c
2
9
2x − 7
27 +3
2 ( 7 sin θ + 3) 3 2 ( 7 x − 20 )
= +c = +c = +c
9 cos θ −
2
− − 2
2 x 7 9 7 x 10 x
9 1−
3
xl n x x
27. ∫ dx = ∫ l n x. dx
(x − 1)
( x 2 − 1)
3/ 2
2 3/2
x 1 x 1 dt 1 1 dt
l n x∫ dx − ∫ ∫ dx = l n x. ∫ 3/2 − ∫ . ∫ 3/2
(x − 1) x ( x − 1)
2 3/ 2 2 3/ 2
2 t x 2 t
1+ t3 −6t 3 −6 t 3 1 1 1 1
∴ I = ∫t × ×
1 − t 3 (1 + t 3 )2
dt = ∫ (1 − t 3 )(1 + t 3 ) dt = − 6∫ 2 1 − t 3 − 2 1 + t 3 dt
1 1 1+ t − t − t2 + t2 1− t + t − t2 + t2
= 3∫ dt − 3∫ dt = 3∫ dt − 3∫ dt
1+ t3 1− t3 1+ t3 1− t3
1− t
= 3 ∫
t2 (1 + t ) dt − t 2 dt
1− t + t
2
dt + ∫ 1 + t 3 ∫ 1 + t + t 2 ∫ 1 − t 3
dt −
−1 ( 2t − 1) − 1 1 3t 2 1 ( 2t + 1) + 1 1 3t 2
⇒ I = 3 ∫ dt + ∫ dt − ∫ dt − ∫ dt
2 1− t + t 3 1+ t3 2 1+ t + t2 3 1− t3
2
−1
⇒ I = 3 l n (1− t + t 2 ) + ∫ + l n (1+ t 3 ) − l n (1+ t + t 2 ) − ∫ − l n (1− t 3 )
1 dt 1 1 1 dt 1
2 2 1− t + t 3
2
2 2 1+ t + t 3
2
1 + t 3 1/ 3 1 1 1
= 3 l n 3
− l n (1 − t + t 2 )(1 + t + t 2 ) + I 1 − I 2
1 − t 2 2 2
dt dt 2 t − 1/ 2 t + 1/ 2
I1 = ∫ =∫ = tan −1 I2 = ∫
dt
=∫
dt
=
2
tan −1
1− t + t 2
1 3
2
3 3/2 1+ t + t 2
1 3
2
3 3/2
t − + t + +
2 4 2 4
I =∫
x+2 (t − 1) + 2
2
30. dx Let x + 1 = t 2 ⇒ dx = 2tdt. I= ∫ t − 1 + 3 t − 1 + 3 t dt
( x + 3 x + 3) x + 1 (( ) ( ) )
2 2
2 2
1
t 2 +1 2
+ 1+ 2
I = 2∫ 4 t 1
t +1− 2t 2 + 3t 2 − 3 + 3
dt = 2
∫ t 4 + t 2 + 1dt = 2 ∫ 2 t 1 dt
1 t +1+ 2
1 + 2 dt t
1 1
= 2∫ t . Let t − = z ⇒ 1 + 2 dt = dz.
t
2
1 t
t − + 3
t 1
t −
dz 2 −1 t 2 x
= 2∫ = tan +c = tan −1 + c
( 3) 3( x + 1)
2
z2 + 3 3 3
1 1 1
f ( x) = tan−1 x + l n 1+ x − l n 1− x , f ′ ( x) = + +
34. 1 + x 2 (1 + x ) 2 (1 − x )
2
1 1 2 1 1 2 1
= + = 4 .
Let t = x 4 ∴ g (t ) = . f ′ ( x ) = × =
1+ x 1− x
2 2
1− x 2 2 1− t 1− t
1
∴ ∫ g (t ) dt = ∫ dt = −l n (1 − t ) + c = −l n(1 − x 4 ) + c
1− t
3x + 1
2. ∫ ( x − 1) ( x + 1) dx
3
3x + 1 p q r s
= + + +
( x − 1) ( x + 1) ( x − 1)
3 3
( x − 1)
2
( x − 1) x + 1
3 x + 1 = p ( x + 1) + q ( x − 1)( x + 1) + r ( x − 1) ( x + 1) + s ( x − 1)
2 3
1 1 −1 1 1 x +1 x +1
=− − + log ( x − 1) + log ( x + 1) + c = log − + c.
( x − 1)
2
2 ( x − 1) 4 4 4 x − 1 2 ( x − 1)
2
x2 − x − 3
a = 1, b = −1, c = −3. ∴ f ( x ) = x 2 − x − 3. Now ∫ x3 − 1 dx
x2 − x − 3 P qx + r x2 − x − 3 −1 2 ( x + 1)
= + 2
( x − 1) ( x + x + 1) x − 1 x + x + 1
2
∴ ∫ ( x − 1) ( x 2 + x + 1) dx = ∫ x − 1 dx + ∫ x2
+ x +1
dx
1 2x + 1 1 1 2x +1 dx
=−∫ dx + ∫ 2 dx + ∫ 2 dx. = − ∫ dx + ∫ 2 dx + ∫
x −1 x + x +1 x + x +1 x −1 x + x +1 1 3
2 2
x+ +
2 2
2x +1 x2 + x + 1 2 2x +1
= − log ( x − 1) + log ( x 2 + x + 1) +
2
tan −1 + c = log + tan −1 + c.
3 3 x −1 3 3
π θ 1 π
∫ secθ dθ = l n tan 4 + 2 , ∫ sec 2θ dθ = 2 l n tan 4 +θ
d π
2 sec 2θ = ln tan + θ ............ (i )
dθ 4
1 π 1
Integrating ( A ) by parts I = sin 2 θ l n tan + θ − ∫ sin 2 θ .2 sec 2θ dθ by (i ).
2 4 2
1 π 1 π 1
= sin 2 θ l n tan + θ − ∫ tan 2θ d θ . = sin 2 θ l n tan + θ − l n sec 2θ + c.
2 4 2 4 2
t2
Let cos 2 x = t ∴ − 2 sin 2 xdx = dt . ∴ I = −4 ∫ dt
(1 + t )
2
(1 + t )
2
t2 P q rt + s
= + + or t 2 = p (1 + t 2 ) + q (1 + t ) (1 + t 2 ) + ( rt + s ) (1 + t 2 ) ,
(1 + t ) (1 + t ) (1 + t ) (1 + t ) 1 + t 2
2 2 2
1 1 1
Put t = 1, t 2 = −1, p = , q = − , r = , s = 0
2 2 2
1
− log (1 + t ) + log (1 + t 2 ) .
1 1 1 1
⇒ I = − 4∫ − + dt = − 2 −
2 (1 + t ) 2 (1 + t ) 2 (1 + t 2 )
2
1+ t 2
x3 + 3 x + 2 x ( x2 + 1) + 2 ( x + 1)
∫
x dx
6. dx. I = ∫ dx = ∫ (x dx + 2∫ .......... (1)
(x + 1) ( x + 1) (x + 1) ( x + 1) + 1) ( x + 1) (1 + x )
2 2
2 2 2 2 2
Bx + c
∴ x = A (1 + x 2 ) + ( Bx + c )(1 + x )
x A
Let = + .
(1 + x ) (1 + x ) 1 + x 1 + x 2
2
−1 1
Putting x = −1, A = . Putting x = 0, 0 = A + C ⇒ C = − A =
2 2
1
Putting x = 1, 1 = 2 A + 2 ( B + C ) = 2 A + 2 B + 2C = −1 + 2 B + 1 ∴B= .
2
−1 1 x 1 dx
= log 1 + x + ∫ dx + ∫
2 2 1+ x 2
2 1 + x2
−1
log 1 + x + log (1 + x 2 ) + tan −1 x...... ( 2 )
1 1
=
2 4 2
dx
Now 2 ∫ , put x = tan θ , dx = sec 2 θ dθ .
(1 + x ) 2 2
sec2 θ sin 2θ
2∫ dθ = 2 ∫ cos 2 θ dθ = ∫ (1 + cos 2θ )dθ = θ +
(1 + tan θ ) 2
2 2
x 1 x
= tan −1 x + . −1
= tan x +
1+ x 2
1 + x2 1 + x2
x ∈ (1, 2 ) Ans is ( c )
2x + 2
∫sin dx ............( A)
−1
8.
4x +8x +13
2
3 tan θ 3 2
∴ ( A) becomes ∫ sin −1 . sec θ dθ .
3sec θ 2
3
= ∫ sin −1 (sin θ ) sec 2 θ dθ .
2
=
3
2 ∫ θ sec 2 θ dθ =
3
2
(
θ tan θ − ∫ tan θ dθ )
3 2x + 2 2x + 2 1
= tan −1 − log ( 4 x + 8 x + 13) + c
2
2 3 3 2