Document
Document
ahantu aha aha2 |aha| [ =Show, let someone see] this number aha7 |aha| [ =Demonstrative pronouns] this aha hantu aha8 |ah^a| [ =Show, let someone see] this number Nkunda ahantu aha. aha9 |aha| [ =Show, let someone see] this number aka1 |aka| [ =Demonstrative pronouns] this kagabo aka aka2 |aka| [ =Demonstrative pronouns] this aka kagabo aka4 |aka| [ =Demonstrative pronouns] this kagabo aka aya1 |aya| [ =Demonstrative pronouns] these aya mariba aya4 |aya| [ =Demonstrative pronouns] these aya mariba ba20 |ba| those bwa1 |bw^aa| [ =Demonstrative pronouns] that bwa bukwe bya16 |bya| those cya13 |cya| [ =Demonstrative pronouns] that cya kijumba ha14 |ha| [ =Demonstrative pronouns] that ha hantu ha18 |ha| that kwa12 |kwa| Inf 3 [ =Demonstrative pronouns] that kwa16 |kwa| Inf 3 that kwa4 |kw^aa| Inf 3 [ =Demonstrative pronouns] that kwa kuboko kwa5 |kwa| Inf 3 [ =Demonstrative pronouns] that rya12 |rya| that rya7 |ry^aa| [ =Demonstrative pronouns] that rya riba twa13 |twa| those twa3 |tw^a| [ =Demonstrative pronouns] those twa duti wa2 |wa| [ =Demonstrative pronouns] that wa murima wa21 |w^aa| that ya21 |ya| [ =Demonstrative pronouns] that ya nsina ya7 |y^aa| [ =Demonstrative pronouns] that ya Butare za1 |za| [ =Demonstrative pronouns] those Za nka ziri he? za3 |za| [ =Demonstrative pronouns] those za nka A, a (pl. za A) [#9/10] |a^a| [ETY: A = letter A] (Morph: a) N B-4 [= *Letters of Alphabets] (of writing) A, a Abanyeshuri barangije umwaka wa mbere w'amashuri abanza baba bazi kwandika neza inyuguti
ya A. => Students in the first form of the primary school are able to write well the letter A. a |a| (Morph: a) 1) Interj.Dis. [= Contentment] ah 2) Interj.Dis. [= Annoyed] ah a2 |a| Interj.Dis. [ =Approve of something] hum A! Iki ni cyo cyerekezo? => Hum! Is this the vision? kwaba (-ye) |kwaaba| (Morph: kwaba) Inf 3 [= Suffer] (of suffering) agonize kwaba1 |kwaaba| Inf 3 [ =Animal actions] (of wing) open kwababa (-ye) |kwaabaaba| (Morph: kwababa) Inf 3 [= Fly] (of airplane, bird) glide syn: kwarara. kwababa1 |kwaabaaba| Inf 3 [ =Afraid] flap kwababa2 |kwaabaaba| Inf 3 [ =Take something from somewhere] make a grab for something kwababa5 |kwaabaaba| Inf 3 [ =Compare] be almost equal to syn: kuyingayinga2. kwababa (-ye) |kwaabaaba| (Morph: kwababa) Inf 3 [= Pain] (of suffering) agonize cyababo [#1/7] |cyaaba^abo| (Morph: cyababo) N B-4 [= Generous] (of person) very generous person syn: sesabayore. umwana |umw^aana| (Morph: u-mu-/-ana) N A-2 [= Child] child kurera umwana2 (see under kurera1) agakapu batwaramo umwana |agakapu batwaramo umwana| TransColl [ =Care for a baby] carrycot Amashyi make yimisha umwana impengeri |Amashyi make yimisha umwana impengeri| TransColl [ =Saying, proverb] The early bird catches the worm gucutsa umwana |gucutsa umwana| TransColl [ =Sexual relations] ritual copulation done when a child is weaned guhabwa uburenganzira bwo kurera umwana utari uwawe |guhabwa uburenganzira bwo kurera umwana utari uwawe| TransColl [ =Rear a child] have custody guhindurira umwana urubindo |guhindurira umwana urubindo| TransColl [ =Care for a baby] change some's diaper gukuza umwana |gukuza umwana| TransColl [ =Rear a child] rear a child ibiryo by'umwana |ibiryo by'umwana| TransColl [ =Care for a baby] baby food ifunguro ry'umwana |ifunguro ry'umwana| TransColl [ =Care for a baby] baby food inkongoro y'umwana |inkongoro y'umwana| TransColl [ =Care for a baby] bottle intebe n'akameza umwana ariraho |intebe n'akameza umwana ariraho| TransColl [ =Care for a baby] highchair kuba umwana mwiza |kuba umwana mwiza| TransColl [ =Do good to] be kind kubera umwana umubyeyi1 |kubera umwana umubyeyi| TransColl [ =Rear a child] parent a child kubera umwana umubyeyi2 |kubera umwana umubyeyi| TransColl [ =Rear a child] mother a child kubyara umwana hanze |kubyara umwana hanze| TransColl [ =Illegitimate child] have a child out of wedlock kurera umwana utabyaye |kurera umwana utabyaye| TransColl [ =Adopt] adopt
kurera umwana utari uwawe |kurera umwana utari uwawe| TransColl [ =Rear a child] adopt kurera umwana w'abandi mu gihe kitazahoraho |kurera umwana w'abandi mu gihe kitazahoraho| TransColl [ =Rear a child] foster kurera umwana1 |kurera umwana| TransColl [ =Rear a child] rear a child uburere bw'umwana |uburere bw'umwana| TransColl [ =Rear a child] child-rearing Umunsi Mpuzamahanga w'Umwana w'Umukobwa |Umunsi Mpuzamahanga w'Umwana w'Umukobwa| N A-1 International Day of the Girl Child umwana gica |umw^aana gic^a| TransColl [ =Bad, immoral] a bad child Afite umwana ni gica umwana mubi |umw^aana mub^i| TransColl [ =Bad, immoral] a bad child umwana muto mu bandi |umw^aana mut^o mu ba^andi| TransColl [ =Baby] a small child umwana muto1 |umwana w'intama| TransColl [ =Son, daughter] little boy umwana muto2 |umwana w'intama| TransColl [ =Young] little girl Iyi hoteli iberanye n'imiryango ifite abana umwana mwiza |umw^aana mwiiz^a| TransColl [ =Behavior] a good child umwana ugimbutse |umwana ugimbutse| TransColl [ =Youth] youth umwana ukivuka |umw^aan(a) uk^ivuuka| TransColl [ =Baby] a newborn child umwana uragira inyana1 |umwana uragira inyana| TransColl [ =Child] boy umwana uragira inyana2 |umwana uragira inyana| TransColl [ =Child] youngster umwana uragira inyana3 |umwana uragira inyana| TransColl [ =Stage of life] child umwana utarakwiza igihe cy'ubukure |umwana utarakwiza igihe cy'ubukure| TransColl [ =Youth] minor umwana w'ijanja |umw^aana w'^ijaanja| TransColl [ =Bad, immoral] a child who steal food from his parents umwana w'ikinege |umwana w'ikinege| TransColl [ =Birth order] only child umwana w'ikinyendaro |umw^aana w^o haanz^e| TransColl [ =Illegitimate child] illegitimate child umwana w'imfura |umwana wa mbere| TransColl [ =Birth order] firstborn umwana w'imyaka ibiri |umwaka w'imyaka ibiri| TransColl [ =Baby] two-year-old umwana w'imyaka itanu |umwana w'imyaka itanu| TransColl [ =Stage of life] a five-year-old child umwana w'imyaka itatu |umwana w'imyaka itatu| TransColl [ =Baby] three-year-old umwana w'inkubaganyi |umw^aana w'^ink^ubaganyi| TransColl [ =Bad, immoral] a naughty child umwana w'intama1 |umwana w'intama| TransColl [ =Young] kid Iyi hoteli iberanye n'imiryango ifite abana
umwana w'intama2 |umwana w'intama| TransColl [ =Sheep] lamb umwana w'intama3 |umw^aana w'intama| TransColl [ =Child] calm child umwana w'ubuheta |umw^aana w'ubuheta| TransColl [ =Birth order] second born umwana w'umuhanga2 |umw^aana w'^umuha^anga| TransColl [ =Intelligent] a gifted child umwana w'umuhererezi |umw^aana w'umuhererezi| TransColl [ =Birth order] last born umwana w'umuhungu |umwana w'umuhungu| TransColl [ =Son, daughter] son umwana w'umuja |umw^aana w'^umuja| TransColl [ =Sexual immorality] a child from union between a servant or a concubine and her feodal master umwana w'umukobwa1 |umw^aana w'^umuko^obwa| TransColl [ =Have, of] a girl's child umwana w'umukobwa2 |umwana w'umukobwa| TransColl [ =Son, daughter] daughter umwana w'umushugurikano1 |umw^aana w'^umush^ugurikano| TransColl [ =Illegitimate child] illegitimate child umwana w'umushugurikano2 |umwana w'umushugurikano| TransColl [ =Illegitimate child] a child borne from a woman by another man umwana w'urukundo1 |umwana w'urukundo| TransColl [ =Illegitimate child] bastard umwana w'urukundo2 |umwana w'urukundo| TransColl [ =Illegitimate child] illegitimate child umwana wa bucura |umw^aana wa bucura| TransColl [ =Birth order] last born umwana wa kabiri |umwana wa kabiri| TransColl [ =Birth order] second born umwana wa mbere |umwana wa mbere| TransColl [ =Birth order] firstborn umwana wa nyuma |umwana wa nyuma| TransColl [ =Birth order] last born umwana warezwe bajeyi1 |umwana warezwe bajeyi| TransColl [ =Immature in behavior] a spoilt child umwana warezwe bajeyi2 |umwana warezwe bajeyi| TransColl [ =Immature in behavior] a spoiled child umwana wateteshejwe1 |umwana wateteshejwe| TransColl [ =Immature in behavior] a spoilt child umwana wateteshejwe2 |umwana wateteshejwe| TransColl [ =Immature in behavior] a spoiled child umwana witonda |umw^aana wiit^oonda| TransColl [ =Behavior] a good child umwana wo hanze1 |umwana wo hanze| TransColl [ =Illegitimate child] illegitimate child umwana wo hanze2 |umwana wo hanze| TransColl [ =Illegitimate child] a child borne from a woman by another man umwana wonka |umwana wonka| TransColl [ =Baby] nursling umwana10 |umw^aana| N A-2 [ =Child] child umwana11 |umw^aana| N A-2 [ =Son, daughter] boy umwana12 |umw^aana| N A-2 [ =Son, daughter] son umwana13 |umw^aana| N A-2 [ =Young] youth Bene iyi nzu iberanye n'imiryango ifite abana
bakiri bato umwana14 |umw^aana| N A-2 [ =Young] nipper umwana15 |umw^aana| N A-2 [ =Young] fry umwana16 |umw^aana| N A-2 [ =Young] small fry umwana17 |umw^aana| N A-2 [ =Young] youngster Umwana wacu mukuru, Inesi, yatangiye kwiga mu mashuri abanza umwana18 |umw^aana| N A-2 [ =Baby] infant umwana19 |umw^aana| N A-2 [ =Young] juvenile umwana2 |umw^aana| N A-2 [ =Son, daughter] daughter umwana20 |umw^aana| N A-2 [ =Young] young person umwana21 |umw^aana| n kid umwana22 |umw^aana| n shaver umwana23 |umw^aana| minor umwana24 |umw^aana| n tyke umwana3 |umw^aana| N A-2 [ =Son, daughter] child umwana4 |umw^aana| N A-2 [ =Baby] baby akenda karinda umwana kwimenaho ibiryo |akenda karinda umwana kwimenaho ibiryo| TransColl [ =Care for a baby] bib umwana5 |umw^aana| N A-2 [ =Young] juvenile person umwana6 |umw^aana| N A-2 [ =Male, female] single sex umwana7 |umw^aana| N A-2 [ =Young] nestling umwana8 |umw^aana| N A-2 [ =Small] tiddler umwana9 |umw^aana| N A-2 [ =Small] tike umwanana [#3/4] |umanaan| (Morph: u-mu-/-anana) n banana flower umwananzara [#1/2] |umw^aananz^ara| (Morph: u-mu-/-ananzara) n [= Pregnancy] (of human) child borne with nails kuba |kub^a| (Morph: kuba) [= States] be kuba habaye umuvumbi urimo ibiyaga |kuba habaye umuvumbi urimo ibiyaga| [ =Storm] be stormy kuba hari ishuheri |kuba hari ishuheri| [ =Storm] be stormy kuba izuba riva |kub^(a) iz^uuba r^iva| [ =Sun] (of sun) be sunshiny kuba ku kwezi |kuba ku kwezi| [ =Moon] be in moonlight kuba mu zuba |kub^a ku z^uuba| [ =Sun] (of sun) be in the sunlight syn: kwitaragaza ku kazuba1. kuba umurikiwe n'izuba |kuba umurikiwe n'izuba| [ =Sun] lit by the sun
kuba umwana mwiza |kuba umwana mwiza| TransColl [ =Do good to] be kind imbaga |imbag^a| (Morph: i-n-/-baga) [= Person] folks imbaga1 |imbag^a| [ =Person] mass imbaga2 |imbag^a| [ =Person] populace nyabantu |nyabaaantu| (Morph: nya-ba-/-ntu) [= Person] human mbanza |mbaanz^a| [ETY: kubanza = come first] (Morph: mbanza) [= Grammar] prefix mbanza2 |mbaanz^a| kubanza come first [ =Grammar] preposition icyabaye |icya^abaaye| (Morph: icyabaye) [= Physical actions] event imibereho |imibere^eh^o| (Morph: imibereho) [= Daily life] life ikibonezamvugo [#7/8] |ikib^onezamv^ugo| [ETY: kuboneza + imvugo = make better + speech] (Morph: i-ki-/-bon-er-y-a+-n-/-vug-o) N C-5 [= Grammar] (of speech) grammar Nti cyari ikibonezamvugo gikocamye ahubwo ni uko yakoresheje ururimishami => It was not bad grammar, just dialect. ikibonezamvugo2 |ikib^onezamv^ugo| kuboneza + imvugo make better + speech N C-5 [ =Grammar] (of linguistics) grammar Ikibonezamvugo cy'Ikinyarwanda kiroroshye => Kinyarwanda Grammar is easy ikibonezamvugo3 |ikib^onezamv^ugo| kuboneza + imvugo make better + speech N C-5 [ =Grammar] (of education) grammar Musome mu kibonezamvugo ku ipaji ya cumi => Go to page ten in your grammar imbundo |imbundo| (Morph: i-n-/-bund-o) [= Grammar] infinitive bwite |bwiit^e| (Morph: bu/-it-e) [= Person] personal bwite2 |bwiit^e| [ =Person] private Mucyo ntashakaga kuganira ku by'ubuzima bwe bwite bwite3 |bwiit^e| [ =Person] intimate bwite4 |bwiit^e| [ =Person] secret izina bwite1 proper noun ubucengeramuntu |ubuceengeramuuntu| (Morph: ubucengeramuntu) [= Language and thought] psychology igicumbi |igicu^umbi| (Morph: igicumbi) [= Grammar] stem icumbi |icuumbi| (Morph: icumbi) [= Daily life] address icumbi2 |icuumbi| [ =Daily life] pad indangahantu |indaangahantu| (Morph: indangahantu) [= Grammar] localizer indangahantu1 |indaangahaantu| [ =Grammar] preposition indaro [#9/10] |ind^aaro| (Morph: indaro) [= Daily life] habitation idembe [#5/] |ideembe| cf: isanzure1. (Morph: i--/-dembe) N B-3 [= Universe, creation] (of rare) macrocosm Ndayoboza ku idembe => I am looking for a wide and good place to be idembe1 |ideembe| cf: paradizo. N B-3 [ =Heaven, hell] (of rare) paradise Musa ari ku idembe
=> Musa seems to be in the paradise ubwemarare |ubwe^emarare| (Morph: ubwemarare) [= States] position imfutuzi |imf^utuuzi| (Morph: imfutuzi) [= Grammar] article umugabo [#1/2] |umugabo| (Morph: u-mu-/-gabo) N A-1 [= Person] male Nshaka kuvugisha umugabo wambaye ikoti ry'umukara umugemo [#3/4] |umugemo| (Morph: u-mu-/-gemo) N A-1 [= Grammar] (of linguistics) syllable igenera |ig^enera| (Morph: igenera) [= Grammar] case ngenga |nge^enga| (Morph: ngenga) [= Grammar] person umugereka [#3/4] |umug^erek^a| (Morph: u-mu-/-gereka) N A-1 [= Grammar] (of linguistics) adverb ingereka |ing^erek^a| (Morph: ingereka) [= Grammar] suffix urugo [#11/10] |urug^o| (Morph: urugo) N A-1 [= Daily life] household akazi ko mu rugo (see under akazi4) imirimo yo mu rugo |imirimo yo mu rugo| [ =Daily life] homemaking ugukora imirimo yo mu rugo |ugukora imirimo yo mu rugo| [ =Daily life] homemaking ingombajwi |ing^oombajw^i| (Morph: ingombajwi) [= Grammar] consonant rugongo (pl. za rugongo) [#9/11] |rugoongo| (Morph: -ru-/-gongo) N D [= Female organs] (of taboo) clitoris syn: agashyimbo, agatorezo2, baduname, bashyame3, bavukanwa1, ruguga1, rutorishaka, rutumvincyuro. rugongo2 |rugoongo| N D [ =Female organs] (of female) clit guhagarara |guh^agarara| (Morph: guhagaragara) Inf 2 [= States] fare ifaranga ry'u Rwanda ryari rihagaze neza uyu munsi ku isoko ry'ivunjisha. imihagararire |imihag^ararire| (Morph: imihagararire) [= States] position iyigamyitwarire |iyigamyitwarire| (Morph: iyigamyitwarire) [= Language and thought] psychology iyigantego [#5/6] |iyi^gant^ego| [ETY: kwiga + intego = study + morphology] (Morph: iyigantego) N C-5 [= Grammar] (of linguistics) morphology iyiganteruro [#5/6] |iy^igant^eruro| [ETY: kwiga + interuro = study + sentence] (Morph: iyiganteruro) N C-5 [= Grammar] syntax Arakora ubushakashatsi ku iyiganteruro ry'ikinyarwanda => He is studying the syntax of Kinyarwanda ubwinshi |ubwinshi| (Morph: ubwinshi) [= Grammar] plural kwitwara [#15] |kwitwara| (Morph: kwitwara) Inf 3 [= Social behavior] conduct kwitwara1 |kwitwara| Inf 3 [ =Social behavior] behave imyitwarire |imyitwarire| (Morph: imyitwarire) [= Social behavior] behaviour imyitwarire idahwitse |imyitwarire idahwitse| [ =Social behavior] reprehensible behaviour imyitwarire mbonezamubano1 |imyitwarire mbonezamubano| [ =Social behavior] social behaviour imyitwarire2 |imyitwarire| [ =Social behavior] behavior
imyitwarire mbonezamubano2 |imyitwarire mbonezamubano| [ =Social behavior] social behavior ubumenyi bw'imyitwarire n'imitekerereze y'abantu |ubumenyi bw'imyitwarire n'imitekerereze y'abantu| [ =Language and thought] psychology ubumenyi bw'imyitwarire y'abantu1 |ubumenyi bw'imyitwarire y'abantu| [ =Language and thought] psychology ubumenyi bw'imyitwarire y'abantu2 |ubumenyi bw'imyitwarire y'abantu| [ =Language and thought] psychology ijambo |ijambo| (Morph: ijambo) [= Grammar] word gusanisha ijambo |gusanisha ijambo| Inf 2 [ =Grammar] decline ubwoko bw'ijambo |ubwoko bw'ijambo| [ =Grammar] part of speech igika |igika| (Morph: igika) [= Grammar] paragraph KB.** |ka^a b^aa| (Morph: KB.) Abbr 2 [= Grammar] grammar gukomora |gukomora| (Morph: gukomora) Inf 2 [= Grammar] deduce gukomora1 |gukomora| Inf 2 [ =Grammar] inflect ikomora |ikomora| (Morph: ikomora) [= Grammar] derivation ugukomora |ugukomora| (Morph: ugukomora) [= Grammar] inflection icyakomowe |icya^akomoowe| [ETY: gukomorwa = be originated from] (Morph: icyakomowe) [= Grammar] derivative gukora |gukora| (Morph: gukora) Inf 2 [= Physical actions] do akazi n'umwuga umuntu akora |akazi n'umwuga umuntu akora| [ =Work and occupation] work and occupation uburyo bwo gukora ibintu |uburyo bwo gukora ibintu| [ =Physical actions] process umurimo n'icyo umuntu akora |umurimo n'icyo umuntu akora| N A-1 [ =Work and occupation] work and occupation umurimo nicyo umuntu akora |umurimo nicyo umuntu akora| N A-1 [ =Work and occupation] work and occupation imikorere |imikorere| (Morph: imikorere) [= Physical actions] process igikorwa |igikorwa| (Morph: igikorwa) [= Physical actions] act ibikorwa bisaba imbaraga |ibikorwa bisaba imbaraga| [ =Physical actions] physical actions igikorwa2 |igikorwa| [ =Physical actions] action ibikorwa by'akamenyero1 |ibikorwa by'akamenyero| [ =Daily life] routine ibikorwa by'akamenyero2 |ibikorwa by'akamenyero| [ =Daily life] routine igikorwa3 |igikorwa| [ =Physical actions] event igikorwa4 |igikorwa| [ =Physical actions] activity ibikorwa bimenyerewe |ibikorwa bimenyerewe| [ =Daily life] routine ibikorwa bisaba ingufu |ibikorwa bisaba ingufu| [ =Physical actions] physical
actions ibikorwa bya buri munsi |ibikorwa bya buri munsi| [ =Daily life] routine ushishikariye igikorwa |ushishikariye igikorwa| [ =Physical actions] active akamamo |akam^amo| (Morph: akamamo) [= Grammar] particle imana |im^aana| (Morph: imana) N B-3 [= Family names] fetish Imana [#9] |im^aana| (Morph: Imana) N B-3 [= God] God Imana Ishoborabyose |Im^aan(a) ish^oboraby^oose| TransColl [ =God] God Almighty Imana isumba izindi |im^aan(a) is^uumb(a) izi^indi| [ =God] Supreme deity Imana yo mu ijuru |im^aana y^o mw iijuru| [ =God] Sky God Imana1 |im^aana| N B-3 [ =God] Supreme Being Imana6 |im^aana| [ =God] Allah Imana15 |im^aana| [ =God] God Imana2 |im^aana| N B-3 [ =God] Lord Imana24 |im^aana| N B-3 [ =God] God syn: Iyakare4, Mungu4, Murungu2. Imana3 |im^aana| [ =God] God ku izina ry'Imana |ku izina ry(') ^Imana| [ =Grammar] so help me God Imana4 |im^aana| [ =God] Spirit Imana5 |im^aana| N B-3 [ =God] God Imana11 |im^aana| [ =God] God Imana12 |im^aana| [ =God] God Imana14 |im^aana| [ =God] God Imana16 |im^aana| [ =God] Lord Imana17 |im^aana| [ =God] God Imana18 |im^aana| [ =God] Spirit Imana19 |im^aana| [ =God] Deus Imana20 |im^aana| [ =God] Allah Imana21 |im^aana| [ =God] God Imana23 |im^aana| [ =God] Theos Umwana w'Imana2 |Umwana w'Imana| TransColl [ =Christianity] the Son of God Imana8 |im^aana| [ =God] God Ntama w'Imana |Ntama w'Imana| [ =Religion] Lamb of God ugushaka kw'Imana |ugushaka kw'Imana| [ =Destiny] God's will Umwana w'Imana1 |Umwana w'Imana| TransColl [ =Christianity] Son of God imana |im^aana| (Morph: imana) N B-3 [= Idol] god
imana1 |im^aana| N B-3 [ =Idol] divinity imana y'i Rwanda |im^aana y'^i Rwaanda| [ =God] god imana2 |im^aana| N B-3 [ =Idol] idol imana3 |im^aana| N B-3 [ =Idol] deity ugusenga imana imwe |ugusenga imana imwe| [ =God] monotheism imana5 |im^aana| N B-3 [ =Idol] graven image imana6 |im^aana| N B-3 [ =Idol] immortal ugusenga imana nyinshi |ugusenga imana nyinshi| [ =God] politheism ibimenyerewe |ibimenyerewe| (Morph: ibimenyerewe) [= Daily life] routine akamenyero |akamenyero| (Morph: akamenyero) [= Daily life] routine ibikorwa by'akamenyero1 |ibikorwa by'akamenyero| [ =Daily life] routine ubumenyi [#14] |ubumenyi| cf: kumenya1. (Morph: u-bu-/-meny-i) N A-1 [= Universe, creation] (of common) science ubumenyi bw'ibiriho (see under -riho1) ubumenyi bw'ibigaragara1 |ubumenyi bw'ibigaragara| TransColl [ =Universe, creation] physical science ubumenyi bw'imibanire y'ibinyabuzima |ubumenyi bw'imibanire y'ibinyabuzima| TransColl [ =Universe, creation] ecology ubumenyi bw'imibereho n'imibanire y'ibinyabuzima |ubumenyi bw'imibereho n'imibanire y'ibinyabuzima| TransColl [ =Universe, creation] ecology ubumenyi bw'imyitwarire n'imitekerereze y'abantu |ubumenyi bw'imyitwarire n'imitekerereze y'abantu| [ =Language and thought] psychology ubumenyi bw'imyitwarire y'abantu1 |ubumenyi bw'imyitwarire y'abantu| [ =Language and thought] psychology ubumenyi bw'imyitwarire y'abantu2 |ubumenyi bw'imyitwarire y'abantu| [ =Language and thought] psychology kumera |kumera| (Morph: kumera) [= States] fare ubumuntu |ubumuntu| (Morph: u-bu-mu-/-ntu) [= Person] human nature Ubumuntu bugaragazwa no kubaha mugenzi wawe. kimuntu |kimuntu| (Morph: ki-mu-/-ntu) [= Person] human Kwicana si igikorwa cya kimuntu. nyamuntu |nyamuntu| (Morph: nya-mu-/-ntu) [= Person] human ubumwe |ubumwe| (Morph: ubumwe) [= Grammar] singular ntera** [#9/10] |nteer^a| (Morph: ntera) [= Grammar] (of linguistics) adjective inyajwi* |inyajwi| (Morph: inyajwi) [= Grammar] vowel akanyamasyo [#12/13] |akanyamasyo| (Morph: akanyamasyo) N A-1 [= Turtle] tortoise wh: igikoko6; syn: ingagara. [Sc: Pelusios subniger] akanyamasyo2 |akanyamasyo| N A-1 [ =Turtle] turtle wh: igikoko6. Testudo graeca
inyokomuntu [#9/10] |inyokomuntu| (Morph: i--/-nyoko+mu-/-ntu) [= Person] humankind inyokomuntu1 |inyokomuntu| [ =Person] humanity inyokomuntu2 |inyokomuntu| [ =Person] mankind inyokomuntu3 |inyokomuntu| [ =Person] the human race inyomeke* |inyomeke| (Morph: inyomeke) [= Grammar] affix inyuguti* |inyuguti| (Morph: inyuguti) [= Grammar] letter kuranga |kuraanga| (Morph: kuranga) Inf 1 [= Prevent] ward off kuranga [#15] |kuraanga| (Morph: kuranga) Inf 1 [= Show, indicate] indicate ishakiro ndangabyiciro |ishaakiro ndaangabyiiciro| TransColl [ =Machine] domain index syn: ububiko3. ishakiro ndangabyiciro nyunguramagambo |ishaakiro ndaangabyiiciro nyunguramagaambo| [ =Semantic Domain index] (of linguistics) semantic domain index kuranga10 |kuraanga| Inf 1 publish kuranga2 |kuraanga| Inf 1 [ =Hang] (of utensil) hang kuranga3 |kuraanga| Inf 1 [ =Show, indicate] announce kuranga5 |kuraanga| Inf 1 [ =Name of a person] identity kuranga6 |kuraanga| Inf 1 [ =Arrange a marriage] (of bride) anounce marriage kuranga8 |kuraanga| Inf 1 [ =Show, let someone see] exhibit kuranga9 |kuraanga| Inf 1 make known akaremajambo |akaremajaambo| (Morph: akaremajambo) [= Grammar] morpheme ikiremwa [#7/8] |ikiremw^a| (Morph: i-ki-/-rem-w-a) [= Universe, creation] creation ibiremwa |ibiremw^a| [ =Universe, creation] creation ibiremwa bitagaragara1 |ibiremw^a bitagar^agara| TransColl [ =Universe, creation] supernatural being ikiremwa muntu |ikiremwa muntu| [ =Person] person kuremwa (Morph: ku-/-rem-w-a) [= Universe, creation] be created buri kintu cyose cyaremwe |buri kiintu cy^oose cya^aremwe| TransColl [ =Universe, creation] everything that exists iremwa |iremwa| (Morph: i--/-rem-w-a) [= Universe, creation] creation iremwa1 |iremwa| [ =Universe, creation] creation syn: ihanga1, ihimbwa. iremwa2 |iremwa| [ =Universe, creation] Creation syn: ihangwa. kuva ku iremwa ry'isi |kuva ku iremwa ry'isi| TransColl [ =Universe, creation] since the Creation ikiremwamuntu [#7/8] |ikiremwamuntu| (Morph: i-ki-/-rem-w-a+mu-/-ntu) [= Person] human being icyaremwe |icyaremwe| (Morph: i-ki-a-/-rem-w-e) [= Universe, creation] creaated thing
ibyaremwe1 |ibya^aremwe| [ =Universe, creation] cosmos ibyaremwe2 |ibya^aremwe| [ =Universe, creation] creation syn: ibyahanzwe2. ibyaremwe3 |ibyaremwe| [ =Universe, creation] macrocosm ibyaremwe4 |ibyaremwe| [ =Universe, creation] universe icyaremwe2 |icyaremwe| [ =Universe, creation] creation Umuntu ubatijwe aba yahindutse icyarwamwe gishya ibyaremwe byo mu nsi no mu ijuru |ibyaremwe byo mu nsi no mu ijuru| TransColl [ =Universe, creation] creation ikirere [#7/8] |ikir^eer^e| (Morph: i-ki-/-rere) [= Universe, creation] intergalactic space umurimo |umurimo| (Morph: u-mu-/-rimo) N A-1 [= Work and occupation] labour imirimo ya buri munsi |imirimo ya buri munsi| [ =Daily life] routine imirimo yo mu rugo |imirimo yo mu rugo| [ =Daily life] homemaking ugukora imirimo yo mu rugo |ugukora imirimo yo mu rugo| [ =Daily life] homemaking umurimo n'icyo umuntu akora |umurimo n'icyo umuntu akora| N A-1 [ =Work and occupation] work and occupation umurimo n'umwuga1 |umurimo n'umwuga| N A-1 [ =Work and occupation] work and occupation umurimo nicyo umuntu akora |umurimo nicyo umuntu akora| N A-1 [ =Work and occupation] work and occupation umurimo ugoranye |umurimo ugoranye| N A-1 [ =Work and occupation] toil umurimo uruhanyije |umurimo uruhanyije| N A-1 [ =Work and occupation] toil umurimo uvunanye |umurimo uvunanye| N A-1 [ =Work and occupation] toil umurimo |umurimo| (Morph: u-mu-/-rimo) N A-1 [= Work and occupation] labor umurimo |umurimo| (Morph: u-mu-/-rimo) N A-1 [= Work and occupation] labour; labor rubanda |rubanda| (Morph: ru-/-band-a) [= Person] popolation rubanda2 |rubanda| [ =Person] the public rubanda3 |rubanda| [ =Person] folks rubanda4 |rubanda| [ =Person] people rubanda5 |rubanda| [ =Person] populace Mu bihugu bikennye rubanda bagira iibazo byinshi. umuryango |umuryango| (Morph: u-mu-/-ryango) N A-1 [= Social behavior] society umuryango mugari |umuryango mugari| N A-1 [ =Social behavior] society gusanisha |gusanisha| (Morph: gusanisha) Inf 2 [= Social behavior] relate gusanisha ijambo |gusanisha ijambo| Inf 2 [ =Grammar] decline isanishajambo |isanishajambo| (Morph: isanishajambo) [= Grammar] declension isano [#9/6] |is^aano| (Morph: i-/-sano) [= Social behavior] relationship kugirana isano1 |kugiran(a) is^aano| [ =Social behavior] relate
isanzure |isanzure| cf: idembe2. (Morph: i--/-sanz-ur-e) [= Universe, creation] universe isanzure ry'ikirere |isanzure ry'ikirere| TransColl [ =Universe, creation] macrocosm isanzure ry'isi1 |isanzure ry'isi| TransColl [ =Universe, creation] cosmos isanzure2 |isanzure| [ =Universe, creation] universe isanzure ry'isi2 |is^aanzuure ry'^iis^i| TransColl [ =Universe, creation] macrocosm isanzure3 |isa^anzuure| [ =Universe, creation] cosmos isanzure4 |isanzure| [ =Universe, creation] macrocosm sebihogo |s^eebihog^o| (Morph: sebihogo) N B-4 [= Race] (of person) brown syn: inzobe1. sebihogo1 |s^eebihog^o| N B-4 [ =Beautiful] (of thing) very beautiful thing sebihogo2 |s^eebihog^o| N B-4 [ =Beautiful] very beautiful person sesabayore [1/] |seesabayoor^e| (Morph: sesabayore) [= Generous] (of person) very generous person syn: cyababo. giseseka |giseseka| (Morph: ki-/-ses-ek-a) [= Person] ordinary giseseka1 |gisees^eka| [ =Person] populace sharijeri |shar^ijeeri| (Morph: sharijeri) N B-4 [= Working with electricity] charger inshinga [#9/10] |inshiinga| (Morph: inshinga) [= Grammar] (of linguistics) verb gutondagura inshinga |gutondagura inshinga| Inf 2 [ =Grammar] conjugate ushishikaye |ushishikaye| (Morph: ushishikaye) [= Physical actions] active umusozo [#3/4] |umus^oozo| (Morph: u-mu-/-sozo) N A-1 [= Grammar] ending isura |isura| (Morph: i-/-sura) [= Person] figure Uburyo mu maso h'umuntu hasa. imisusire |imisusire| (Morph: imisusire) [= States] shape itegeko |itegeko| (Morph: itegeko) [= Grammar] rule imiterere |imiterere| (Morph: imiterere) [= States] state imimerere1 |imimerere| [ =States] states imimerere2 |imimerere| [ =States] state imimerere3 |imimerere| [ =States] shape interurajambo |interurajambo| (Morph: interurajambo) [= Grammar] prefix interuro |interuro| (Morph: interuro) [= Grammar] sentence ibango ry'interuro1 |ibaango ry(') ^iint^eruro| TransColl [ =Grammar] (of linguistics) sentence ibango ry'interuro2 |ibaango ry(') ^iint^eruro| [ =Grammar] phrase igice cy'interuro1 |igice cy(') ^interuro| [ =Grammar] clause igice cy'interuro2 |igice cy(') ^interuro| [ =Grammar] phrase intima |intima| (Morph: intima) [= Grammar] stem gutondagura |gutondagura| (Morph: gutondagura) Inf 2 [= Grammar] conjugate
gutondagura inshinga |gutondagura inshinga| Inf 2 [ =Grammar] conjugate itondagura |itondagura| (Morph: itondagura) [= Grammar] conjugation igitoryi |igitoryi| (Morph: igitoryi) [= Weapon, shoot] (of bullet) case syn: igitoyi, igitoryi2. gatozi |gat^ozi| (Morph: ka-/-tozi) [= Person] personal igitsinagore |igitsinagore| (Morph: i-ki-/-tsina+/-gor-e) [= Person] weaker sex inturo [#9/10] |inturo| (Morph: inturo) [= Daily life] nest Umututsi (pl. Abatutsi) [#1/2] |umutuutsi| (Morph: U-mu-/-tutsi) N A-1 [= Social class] (of male) Tutsi Abatutsi2 |abatuutsi| [ =Social class] Tutsi Mututsi |Mututsi| [ =Family names] (of male) family name Umututsikazi |umutuutsikazi| N A-1 [ =Social class] (of female) Tutsi Abatutsi |abatuutsi| (Morph: A-ba-/-tutsi) [= Social class] (of people) Tutsi -tutsi |tuutsi| (Morph: tutsi) [= Social class] (of person) for the Tutsi abatutsi for Tutsi agatutsi for Tutsi ahatutsi for Tutsi amatutsi for Tutsi ibitutsi2 for Tutsi igitutsi4 for Tutsi imitutsi for Tutsi intutsi1 for Tutsi intutsi2 for Tutsi iritutsi for Tutsi ubututsi for Tutsi udututsi for Tutsi ugututsi for Tutsi umututsi1 for Tutsi umututsi2 for Tutsi urututsi1 for Tutsi inyunge* |inyung^e| (Morph: inyunge) [= Grammar] compound icyungo |icyungo| (Morph: icyungo) [= Grammar] conjunction inyumba [#9/10] |inyumba| (Morph: inyumba) [= Daily life] villa akazi |akazi| (Morph: akazi) [= Work and occupation] work akazi1 |akazi| [ =Work and occupation] achievement akazi2 |akazi| [ =Work and occupation] service
akazi3 |akazi| [ =Work and occupation] forced labour akazi5 |akazi| [ =Occupation] job akazi ko mu rugo |akazi ko mu rugo| [ =Daily life] homemaking akazi n'umwuga umuntu akora |akazi n'umwuga umuntu akora| [ =Work and occupation] work and occupation umuzi |umuzi| (Morph: u-mu-/-zi) N A-1 [= Grammar] root ubuzima |ubuzima| (Morph: ubuzima) [= Daily life] life izina |izina| (Morph: izina) [= Grammar] noun Mu nteruro "Kamasa yiga imibare" dusangamo amazina abiri: Kamasa n'imibare" izina bwite1 proper noun izina rusange [ =Grammar] common noun izina2 |izina| [ =Grammar] name amazina y'ibiba mu kirere1 |amaz^ina y(') ^ibib^a mu kir^eer^e| [ =Grammar] names of heavenly bodies amazina y'ibihugu1 |amaz^ina y(') ^ibihugu| [ =Grammar] names of countries amazina y'imigabane y'isi1 |amaz^ina y(') ^imigabane y(') ^isi| [ =Grammar] names of continents amazina y'imigezi1 |amaz^ina y(') ^imigezi| [ =Grammar] names of rivers amazina y'imihanda1 |amaz^ina y(') ^imihanda| [ =Grammar] names of streets amazina y'imijyi1 |amaz^ina y(') ^imijyi| [ =Grammar] names of cities amazina y'imisozi1 |amaz^ina y(') ^imisozi| [ =Grammar] names of mountains amazina y'inka1 |amaz^ina y(') ^inka| [ =Grammar] pastoral poetry which praises cows amazina y'inyanja n'ibiyaga1 |amaz^ina y(') ^inyanja n'ibiyaga| [ =Grammar] names of oceans and lakes amazina y'uturere1 |amaz^ina y(') ^uturere| [ =Grammar] names of regions izina ngaragazagikundiro1 |izina ngaragazagikundiro| [ =Grammar] pet name izina rijijisha1 |izina rijijisha| [ =Grammar] pseudonym izina rimuranga1 |izina rimuranga| [ =Grammar] identity izina ry'idini1 |izina ry(') ^idini| [ =Grammar] first name Amazina ye yombi ni Petero Kayiranga. Petero ni izina ry'idini izina ry'idini2 |izina ry(') ^idini| [ =Grammar] given name Andika izina ryawe ry'idini n'itariki wavukiyeho izina ry'ikintu1 |izina ry(') ^ikintu| [ =Grammar] name of a thing izina ry'irikirisito |izina ry(') ^irikirisito| [ =Grammar] Christian name Izina rye ry'irikirisito ni Matayo
izina ry'iripagani |izina ry(') ^iripagani| [ =Grammar] second name izina ry'umuryango1 |izina ry(') ^umuryango| [ =Grammar] surname izina ry'umuryango2 |izina ry(') ^umuryango| [ =Grammar] family name izina rya gikirisito |izina rya gikirisito| [ =Grammar] Christian name izina rya gikirisitu1 |izina rya gikirisitu| [ =Grammar] Christian name izina rya gipagani1 |izina rya gipagani| [ =Grammar] surname izina rya se1 |izina rya se| [ =Grammar] father's name izina rye akiri umukobwa1 |izina rye akiri umukobwa| [ =Grammar] maiden name izina rye ni1 |izina rye ni| [ =Grammar] someone's name is izina ryihariye1 |izina ryihariye| [ =Grammar] personal name izina ryo hagati1 |izina ryo hagati| [ =Grammar] middle name izina yiswe na se1 |izina yiswe na se| [ =Grammar] father's name ku izina ry'Imana |ku izina ry(') ^Imana| [ =Grammar] so help me God zoya [#9a/10a] |zoy^a| (Morph: zoya) N B-4 [= Food from roots] sweet potato zoya [#9a/10a] |zoy^a| (Morph: zoya) N B-4 [= Grass, herb, vine] soybean syn: soya1, zoya1, zoya6, zoya4, zoya5, zoya3. zoya1 |zoy^a| N B-4 [ =Grass, herb, vine] soya bean syn: soya1, zoya6, zoya4, zoya7, zoya5, zoya3. zoya3 |zoy^a| N B-4 [ =Food from seeds] soya syn: soya1, zoya1, zoya6, zoya4, zoya7, zoya5. zoya4 |zoy^a| N B-4 [ =Grass, herb, vine] soy syn: soya1, zoya1, zoya6, zoya7, zoya5, zoya3. zoya5 |zoy^a| N B-4 [ =Grass, herb, vine] soya syn: soya1, zoya1, zoya6, zoya4, zoya7, zoya3. zoya6 |zoy^a| N B-4 [ =Grass, herb, vine] soy-bean syn: soya1, zoya1, zoya4, zoya7, zoya5, zoya3. inzu [#9/10] |inzu| (Morph: inzu) [= Daily life] habitation izuba [#5/] |zu^uba| (Morph: zuba) N B-4 [= Sun] sol