1'hCjn

s j a u s

''. /

PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS,
SEU RIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA. OECONOMICA,

m\m
QVl

SS. , DOCTOBH SCRIPTORHQIIE EGCLESIASTICORIK.

AB JSVO
ET

APOSTOUCO
COSCllll

TRMPORA
tLOUKNTINl

SIVB

LATISORUM, (ASS.

SIVB G R A C O R U M .

COHCILU
1430)

TRiDRNTlNl
PRO GRJBCIS

(ANNO

1515) PRO
:

LATIMIS

FLORUERDNT

R E C U S I O

C H R O N O L O G I C A

OMMUM
JC\T4

EXSTITEKE IIONUMENTOKUII CATIIOLICiE TRADITIOMS PER Q U I N D E C I M P I U M A

EGCLESI4S SJECULA E T A M P L I U S ,

EMTlOMRf ACCtlKATIBSIMAS, I R T B B 81CUMQUB K O N K U L L I S CODICUU8 NANUSCRirTIB COLLATA8, P B R Q U A M RllJCRNT E R C A S T I C A T A ; ItlBSRRTATIONIBUB, COMMENTARII8 YARIISQUR LECTIORIRU8 COMTIRRMTER II.LU8TRATA ; OIKKitUS P 0 8 T AIIPI.ISBIHA8 BBtTlOVEB Q C J E TRIBU8 NOYIBBINIB 8ACULIS DEBENTUR AB8OL0TA8 BETECTI8, AlXTA ; Ifinir.lMlg PARTICUI.ARIHU8 ANALVTICI8, 8IMCUL08 8 1 T B T O M 0 8 , 81TB AUCTARRS ALICUJUS MONBRTt SUBSEQLKNTIBUS, BONATA; CAPITHL1S INTRA irSUM T K X T U U R I T R DISPOSIT1S, NECBO* ET TITULI8 8IMCUL A B D I I PAGINARUM R A R G I N E N SUPRRIOREM DI8TIRGURNTIBUS SUBJECTAMQUE HATBRIAM 8IGRIFICANT 1 B U S , A D O R N A T A ; OPEBtBUS CVU D U B I 1 8 , TUM APOCRYPHtS, ALIQUA V E R O AUCTORITATR IM O R U I N R AD TRADITIONEM BCCLBSUSTICAM POLLBKTMUS, AMPUFICATA ; BlCESTISET A M P L I V B LOCUPLBTATA 1 N D J C I B U S AUCTORUM SICUT ET OPEBUM, AI.PIIABKTICIB, GURONOLOGICIS, BTATI8 T I C I S , SYNTIIETieiS, AKALYTICIB, A5AL0CICI8, IN Q C O D Q U E REI.IGIOXIS POfCTiril DOGNATICUM, MORAt.R, LITIRG I C I H , CA*03ICi:M, DI8C1PLINARE, HI8TORICIM, ET C O N C T A A L I A 6 1 C J L L A EXCEPTIOItE; 8 B B F R J E S E R T I M UtOUIS MDIC1BUS 11IUBH8I8 BT GENBRALIBU8, A L T R R O 3 C I L I C E T RERUM, Q U O C O U 8 U L T O , QOIBQUt R03 SOLUM T A L I S TALI8TB PATER, TRBUM 1 H N 1 1 S Q U I 8 Q I 1 K P A T R U M , NE U N O QUIDEM O M I S S O , IHQtlOni.lBET TREMA 8CRIPSBBIT, U N O INTUITU CON6PICIATUR; ALTERO SClUPTUItjfS SAC.R JE , EX Q U O LBCTOBI C O M P B R I R B 8 I T OBVIUM Q U 1 N A M P A T R E 8 BT IM Q U I B U B O P E R U M 8UORUM LOCIS S I N G I I L O S S I N G U I . O R U M LIBRORUM 8CRIPTURJE VBRSUS, h P R I I I O GRNESE08 U S Q U E AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI B 1 M T . ERITin ACCrRATISSIIIA, C 4 T E R I S Q U E OMNIBU8 FACII.B A N T E P O X B N D A , 81 PBRPRNDANTtlR C R A R A C T B B U M NITIDITAB, i.lltm.fr: 0tUMTA6, INTBCRITA8 , F E R F B C T I O C O B B B C T I O N I S , O P E R U M R B C U B O B U M T U M T A R I B T A B TIM Ml MtRlS, F O B M A V O L U M I N U I I P E R Q U A M C O H M O D A 8IB1QUB 1 N TOTO PATROLOGME DECUB80 GOM8TAMTBR 81MH.IS. PUKTII EXIGUITAS,PRASERTIMQUK I 8 T A COLLKCTIO QRA, HRTIIOOICA BT CURONOLOGICA iKXCtNTORLR PRAGMBNTORUM OPUSCULORUMQUB U A C T E N U S IIIC ILLIC 8PABB()RUM IKIMIIM AUTEM IM R08TRA BinLIOTUBCA, RX OPER1RU8 BT MSS. A D OMNE8 /CTATES, LOC08, L I N G 0 A 8 KORHA8QUB PKRTINKRTIRU8 , COADUNATORIIM

SERIES GRiEGA

PRIOR,

IW OtA rRODEUNT PATRKS, DOCTORES SCRIPTOUKSQUK IXCLESM5 tiRiECAS

S. OARNABA A D PHOTIUM,

ACCURAINTE J - - P . M I G N E ,
Blbttolhecte clerl
,

S I V E C U R S U U M C O M P L C T O R U M I N S I N G U L O S S C I E N T I ^ E C C L E S I A S T I C i E RAMOS E D I T O R E .

01.0,. AD IHSTAR IPSIUS ECCI.ESI^. IN DUA8 PARTES OITIDITUR. ALIA RERVB LATINA, ALIA GRACO-LATINA. L%TI.NA, JAM PBNITU8 EXARATA, Ol!OAD PRIMAM SBRIEM VIGINT1-QUINQUE ET DUCENTI8 VOLUHIMIB08 HOLE StA STAT HUXVE P O S T PERAGT08 IKDICEB 8TABIT, AC QUIRQUE-VIWRTI-CBNTIJII ET MILLB FBAWCIS VRRIT. -CA MJPLICI EUITIONE 18 MANDATA E8T. PRIOR GRiBCUH TEXTOM U N A CUII YERSIORB LATINA LATBBALI8 AMPLECTITIR. ET ADOOVEM ET CEKTLV VOMHINA PERVEN1T, 8ED SINB IRDICIBrS ; P08TEB10R ABTER HARC YBR8IOREM TAMTUM EXIItBF.T, I M G 0 Q 1 J R 1KTRA QUINQUE ET QUIRQUAGINTA VOLOMINA RETIRETOR. UTRAQUB VIGES1MA QUARTA ME DECEMBRIS 1860 OM?l|?iO APPARLBRAT. QHUIIQUODQUB VOLVHE GR^CO-LATINOM O C T O . UNIIIIQU01KHJB MERB i.ATISUR QUIftQUR FRARCIS 8OL0MII0DO EHITIJR I UTBOBIQUE YEBO, DT PBBTII UUJUS BENEFICIO F B D A T U B BMPT4IR. COLLECTHMKII IRTEGRAH. SIVE GRACAR 8IVB LATINAM. 326 VOLUMINIBUS PRO AMPL10R1 BDlTlOTIE E T X7 l-BO MINORI ARSQUE IND1CIRU8 CONSTANfEM, COVPARET M E C E B S B ERIT; bECUfc ERIM C D J U K Q U B VOLUMINIS AMPLITOMNF.II R E C R O P * ET DlFFICIM.TATKf VARIA PBBTIA JtQUABUNT* ATTAME3I, 81 QOIS BMAT IMEGRE ET SE0R8IM COI.LKCTIONRM GRJECO-LATINAN. VEL EAMDEN EX GR.CO LATIKB VER8AM, TUM Q U O D Q U B VOLUMEU P R O NOVEH YbL PRii StX FRARC18 OBTINEBIT. MIJE CONIHTIONES ^ERIBBUS PATROLOGIJt R O R D U M BXC08I8 APPLICANTOR.

PATBOLOGIM

GRJECM

TOMUS

XCIV.

S. J O A N N E S

DAMASCENUS.

IN

EXCUDEBATIIU K T VRNIT APUD J.-P. MIGNE, K D I T O K U I , V I D I C T A irAMHOISE, O L I M P R O P E L U T K T I A S P A K I S I O I U J N V J J L G O l> KNttH N O M I N A T A M , S E U PhTlT-MOMROVGE, N U N C VEHO INTRA MOENIA PARISINA. 18G4

AVIS

IMPORTANT.

D'apres u n e d e s l o i * p r o v i d e n t i e l l e s q u i r e g i s s e n t l o m o n d e , r a r e m e n t les couvres i u - d c s s u s de 1 ' o r d i n a i r t so font sans c o n t r a d i c t i o n a p l n s o u m o i n s f o r t e s e l rimbreuses. L e s Atetien Catholiques ne p a u v a i e n t g u e r e o c h a p p e r a CH c a c h e t J i v i n d e l e u r u l i l i t o . T a i U o t 011 a l e u r e x i s t e n c c o u l c u r i m p o r t a n c e ; l a n t o l o n a d i l q u i l s e l a i e n t fermes o n qii*11s a l l a i e n t l ' l r e . f e p e n d a n t i l s p o u r s u i v e n l teur c a r r i e r e d e p u i s 2 1 a n s , e t les p r o d u c l i o n s q u i c n s o r t o n t d e v i e n n e n t d c p l u s e n p l u s g r a v e s e t s o i g n o e s : aussi p a r a i t - i l c e r l a i n q u ' a m o i n s d ' e v e n e m e n t s q u ' a u c i i n e p r u d e m - e h u m a i n e ne s a u r a i t p r o v o i r n i e m p e c h e r , ces A l e l i e r s ne sc f e r m e r o n l q u c q u a n d la Bibliothtque du Clerge sera t o r m i n e c e n ses 2,000 v o l u m e s in-4. L e passe p a r a l t u n s u r g a r a n t de T a v e n i r , p o u r c e q u ' i l y a a csp6'rer oti a o r a i n d r e . C e p e n d a n t , p a r m i les calomnies a u x q u e l l e s i l s se sont t r o u v e s e n b u l t e , i l e n cst d e n x q u i o n t 6 t e r o n l i n n c l l e r a e i i t r 6 p e t o e s , parce q u ' 6 t a n t p l u s capltales, l e u r effet e n t r a i n a i t p l u s de c o n s e q u e n c e s . D e p e l i i s e t i g n a r e s c o n c u r r e n t s se s o n t d o n c acharns, p a r l e o r c o r r e s p o n d a n c e o u l e u r s v o y a g e u r s , a r6pter p a r t o u t q u c nos E d i t i o n s f U a i e n t m a l c o r r i g e e s e l m a l i m p r i m o e s . N e p o u v a n t a t t a q u e r l e fond des O u v r a g e s , q u i , p o u r la p l u p a r t , ne s o n t q u e l e i chefs-dOeuvre d u C a l h o l i c i s m e r e c o n n u s p o o r t e l s dans t o u s l e s t e m p s e t dans tous les p a y s , i l f a l l a i t b i e n SP r e j e l e r s u r l a f o r m e dans ce q u ' e l l e a d e p l u s s e r i e u x , la c o r r e c t i o n e t V i m p r e s s i o n ; e n eiTet, les chefs-dOeuvre mme n a u r a i e n t q u ' u n e d e m i - v a l e u r , s i l e t e x l c en e t a i t i n e x a c l o u i l l i s i b l e . 11 est t r e s - v r a i q u e , dans l e p r i n c i p p , u n succes i n o u i dans les fastes d e l a T y p o g r a p l r i e a y a n l forco T E d i l e u r d e r c c o u r i r aux m e c a n i q u o s , afin de m a r c h e r p l u s r a p i d e m e n t e t d e d o n n e r les ouvrages a m o i n d r e p r i x , q u a l r e v o l u m e s d i i d n u h l e Cours d'Ecriture $ain(e el de Thtologie f u r e n t tirs avec ta c o r r e c l i o n insufDsante donnoe dans les i m p r i n i c r i e s a p r e s q u c l o u t ce q u i s e d i l e ; i l c s t v r a i aussi q u ' u n c e r t a m n o m b r e d ' a u t r e s v o l u m e s , a p p a r l e n a n l a d i v e r e e * P u b l i c a l i o n s , l u r e n l i m p r l m < ' s o u t r o p n o i r o u t r o p b l a n c . M a i s , d e p u i s ces t e m p s e l o i g n e s , les m o c a n i q u e s o n t c e d o te t r a v a i ! aux prcsscs a b r a s , e l T i m p r e s s i o n q u i e n s o r t , sans fitre d u l u x e , a l l e n d u q u c le l u x e j u r p r a i t dans <les onvrages d*une t e l l c n a i u r e , e s t p a r f a i t e m e n t c o n v e n a b l c sous tous les r a p p o r t s . Q u a n t a la c o r r e c t i o n , i l est d c f a i l q u ' c l l e n'a j a m a i s p o r t e e s i l o i n dans a n c u n e o d i t i o n a n c i e n n c o u c o n t e m p o r a i n e . E t c o m m e n t e n s e r a j t - i l a u i r e m e n t , apres t o u t e s l e s p c i n e s e l l o u t e s les dopenses q u c n o u s subissons p o u r a r r i v e r a p u r g e r nos e p r e u v e s d e l o u t e s fautesY L h a b i t u d e , e n l y p o g r a p h i e , rome dans les m e i l l c u r e s m a i s o n s , e s t d e ne c o r n g e r q u e d e u x o p r e u v e s e t d ' e n c o n f e r e r u n e i r o i s i e m e avec la seconde, sans a v o i r p r e p a r o e n r i e n l e m a n u s c r i l d e 1 a u l e u r . Pans l c s Aleliers Calholiqnes la d i f f e r e n c e e s l presque i n c o m m e n s u r a b l e . Aa m o y e n de c o r r e c l e u r s b l a n r h i s sous lo harnais e t d o n l lc c o u p d * t r i l l y p o g r a p h i q u e e s l sans p i t i o p o u r les f a u t o s , on c o m m p n c e par p i v p a r e r la oopie d ' i m bouL a l a u l r e sans c n e x c e p l e r u n s e u l m o t . O n l i t e n s u i t c e n p r e m i & r e ^ p r e u v e avec la c o p i e afnsi p r e p a r e e . O n l i l (MI seconde de la m o m e m a n i & r e , mais e n c o l l a t i o n n a n t avec l a p r e m i ^ r c . O n fait )a m e m e chose e n l i e r c e , e n c o l l a l i o n n a n t avec la s c c o n d e . O n a g i l d c mme e n q u a r i e , e n c o l l a l i o n n a n t avec la t i e r c e . O n r e n o u v e l l e la m ^ m e opi* m l i o n e n q u i n t c , e u c o t l a l i o H n a n l avcc la q u a r t e . Ces c o l l a l i o f l n e m e n t s o n t p o u r b u t de v o i r s i aucuue des fautcs signales an b u r e a u p a r MM. les c o r r e c t e u r s , s u r )a m a r g e d e s e p r e u v e s , n'a ecliappo a M M . les c o r r i g e n r s s u r l e m a r b r e e t l e mtal. A p r e s ces c i n q l e c l u r e s e n l i e r a s c o n t r u l e e s 1'une p a r T a u l r e , e t r n d c b o r s de la preparali< n ci-dossus m e n t l o n n o e , v i e n t u n e r e v i s i o n , c l s o u v e n l i l e n v i e n t d c u x o u t r o i s ; p u i s c l i c h e . L e clichago o p r r e , p a r c o n s e q u e n l la p o r e l o d u l e x t e se t r o o v a n t i m m o b i l i s o e , o n f a i t , avec la c o p i e , u n e n o u v e l l e l e c l u r e d ' u n b o u t de p m i v e a 1'autre, on se l i v r e a uoe n o u v e l l e r o v i s i o n , c t le t i r a g e n ' a r r i v e qu'apres ces i n n o m b r a b l e s p r c c a u t i o n s . A u s s i y a t - i l a M o n t r o n g c des c o r r e c l e u r s d c t o u l e s les n a l i o n s e t e n p l u s g r a n d n o m b r e q u e dans v i n g l - c i n q i m p r i m c r i e s de Paris r o u n i e s ! A u s s i e n c o r e . la c o r r e c l i o n y c o i H e - t - e l l e a u l a n t q u e la c o m p o s i i i o n , l a n d i s q n ' a i l l o u r s v l l e nc c o u l e q u e te dixii>mc ! Ausi enOn, b i e n q u e Tasserlion puisse p a r a i l r e t o m c r a i r e , l O x a c t i l u d e o b i e n u c p a r . l a u l d c frais e t d e soins, f a i t - e l l c q u e la p l u p a r l des E d i t i o n s dcs Ateliers Catlioliques laisscnt b i o n l o i n d e r r i c r e e l l o s c o l l c s m ^ m e des c e l e b r e s B e n ^ d i c l i n s M a b i l l o n e l Motilfaucori e i d c s c o l o b r e s J e s u i l e s P e l a u c l S i r m o n d . Quc c o m p a r e , e n e f l e t , R ' i m p o r t e q u e l l c s f e u i l l e s d e l e t i r s e d i t i o n s avec c e l l c s des n o t r e s q u i l e u r c o r r e s p o n d c n t , en g r c c ^ o m m e e n l a t i n , o u se convaincra q u e 1'invraisemblable est u n c r o a l i l e . D*ailleur9 ces s a v a n U ^ m i n e n t s p l u s prSoccupes d u sens des l c x l e s q u e de la p a r l i e t y p o g r a p b i q u c e t n ' e t a n t p o i n t c o r r e c t e u r s de profession, l i s a i e n t , n o n ce qae p o r t a i e n t !cs e p r e u v e s , mais ce q u i d c v a i t s',v t r o u v o r , l e u r h a u l e i n t e l l i g e n c e s u p p l e a n l anx fautes de 1'edilion. Ue p l u s IPS B e n e d i c t i n s , c o m m e lcs J o s n i t e s , o p o r a i e n t p r e s q u c t o u j o u r s s u r des n i a i m s c r i l s , cause perpluelle de la m u l t i p l i e i t o des fautes, p e n d a n t q u e les Aleliers Catholiques, d o n l l e p r o p r c csL s u r l o u t de r e s s u s i i l e r l a T r a d j l i o n , n O p c i e n l l e p l u s s o u v e n l q u e s u r dos i m p r i m e s . L e R. . De B u c h , J o s u i l c B o l l a n d i s l e d c B r u x e l l e s , nous c c r i v a i t . i l y a q u e l q u e l o m p s , n ' a v o i r p u I r o u v e r e n d i x - h u i t m o i s d ' c t u d e , une seule faute dans n o t r e Patrologie lathw. M . D e n z i n g e r , p r o f c s s c u r d c T h e o l o g i e a Vlui, v e r s i t o de W u r z b o u r g , et M . I l c i s s m a i i n , V i r a i r e C o n o r a l ite la m e m e v i l l e , nous m a n d a i e n t , a la date d u 19 j u i l l e t , n ' a v o i r pu o g a t o m e m s u r p r e n d r c une seule (aule, s o i t dans le l a t i n s o i t dans le g r c c de n o t r e d o u b l e Patrologie. E n f i n , le savant P. P i l r a , B o n e d i c l i n d c S o l e s m c , c t I I . B o n e t t y , d i r e c t c u r dcs Annales de pliilosopliie chrtliemie, m i s a u defi de nous c o n v a i n c r e d ' u n e s c u l e e r r e u r l y p o g r a p h i q u o , o n t oto forcos d'avoucr q u e nous n'avions pas t r o p p r e s u m o de n o l r e parfaite c o r r c c i i o n . Dans l e C l e r g e se i r o b v e n t d c bons l a t i n i s l e s e l de bons h e l l e n i s i e s , e i , ce q u i e s l p l u s r a r e , des b o m m e s Irfcs-ppsilirs e t t i e s - p r a l i q u e s , e h b i e n ! nous l c u r p r o m e t t o n s u n e p r i r a e de 2 c e n t i m c s par c h a q i i c faulc q u ' i l s d e o o u v r i r o i i l daris i T i m p o r t e l e q u e l dc r os v o l u m e s , s u r t o u t dans les g r e c s . M a l g r o ce q u i p r e c e d e , 1'Edileur dcs Cours complels, s e n t a n l de p l u s en p l u s r i m p o r l a n c e e t m ^ m c la nocessite d ' u n c c o r r c c i i r n parfaite p o u r q u ' u n o u v r a g c s o i t v o r i l a b l e m e n i n t i l e c t e s l i m a b l e , se l i v r e d e p u i s p l u s d ' u n a n , e t est r e s o l u de sc l i v r r r j u s q u ' a la fin a u n c o p e r a l i o n l o n g u e , p e n i b l e e t couteuse, savoir, la r o v i s i o n c n l i e r c e l u n t v e r s e l l e d e ses i n n o n i b r a b l e s c l i c b o s . A i n s i cbacuri de sos v o l u r a e s , au f u r e t a m e s u r e q u ' i l les r e n i e t sous pressp, e s l c o r r i ^ e riiol p o u r m o l d u n b u u t a r a u t r c . Q u a r a n l e b o m m e s y e o n l o u y s e r o n l occupes p c n d a n l 10 ans, e t u n e somrne q u i ne s a u r a i t &lre m o i n d r c d ' u n d e m i m i l l i o n de francs c s t consacree a cet i m p o r t a n t c o n l r o l e . D e c e t l e m a n i e r e , lcs P u b l i c a l i o n s des Atelicrs Calholiques, q u i deja se d i s l i n g u a i e n t e n t r c t o u l e s p a r la s u p u r i o r i l o de l e u i r o r r e c i i o n , n a u r o n t de r i v a l e s , sous ce r a p p o r t , dans a u c u n t e m p s n i dans a u c u a p a y s ; car q u e l est r e d i l c u r q u i p o u r m i t c t v o u d p a i l sc l i v r e r A P R E S C O L P a des t r a v a u x si g i g a n l c s q u e s c t d ' u n p r i x s i c x o r b i l a n l ? I I f * u l c c r t e s lre b i e n DOnolre d ' u n e vocalion d i v i n e a c c l e i r e t , p u r n e r e c u l e r nt d e v a n t la p e l n e n i d e v a n t la d e p e n s c , s u r i o u t l o r s q u e P E u r o p e savante p r o c l a m e q u e j a m a i s v o l u m e s n*ont tl6 6 d i t e s avec t a n t d ' e x a c t i t u d e q u e c c u x d c la BiblioViegue umverselle du ^. L e p r e s e n t v o l u m c est d u n o m b r e de ceux r e v i s e s , e t tous c e u x q u i l c s e r o u t a r a v e n i r p o r t e r o n t c c l l e n o l c . K n consequencc, p o u r j u g e r les p r o d u c t i o n s des Aleliers Catholique* sous l c r a p p o r t d o la e o r r e e l i o n , i l ne l a u d r a p r e n d r e q u c c c u x q n i p n r l e r o b t c n l o l e l'a\is i c i i r a c u . Nous n e reconnaissons q u c c e l t e o d i t i o n c t c e l l e s q u i s u i v r o n i s u r nos ptancbes d c m o l a l ainsi c o r r i g o c s . O n c r o y a i t a u t r e f o i s q u e la stereol.vpic i m n i o b i l i s a i l lcs Tauies, a t t e n d u q i f u n c l i c h e de m e t a l n e s l p o i n t e l a s l i q u e ; p a s d u l o u t , i l i n l r o d u i t la p e r f c c t i o n , car o n a t r o u v e le m o y o n d c l c c o r r i g e r j j s q u ' a e x l i m H i o n de fcutee. L ' l l e b r e u a e l o r e v u par M . D r a c h , Je Grec p a r des Grecs, l e L a l i n e l le Erancais par les p r e m i e r s c o r r e e t e u r s de la c a p i l a l e e n ces l a n g u e s . Xous avons la consolation do p o u v o i r finir c e t avis par les r e f l e x i o n s s u i v a n l c s : E n f i n , n o l r c c x c m p l c a fini p n i O b r a n l c r les grandes p u b l i c a t i o n s en l t i l i c , c n A l l e m a g n e , en B e l g i q u e c t en F r a n c e , par l e s Canons grecs dc U o r n e , 1c Gerdil de N a n l c s , le Saint Tliomas d c P a r m c , YEnajclopidie religieu&e d c M u n i c h . le r e c u e i l des (Mcluratiovs dcs rites de B r u x e l l e s , Ics Bollundistcs, l c Swirez c t l e Spicifege de P a r i s . J u s q u ' i i i , o u i i ' a v a i t su r c i n i p r i m c r q u e des o u v r a g e s de r o u r i c h a l c i n e . Les i n - i , s O n g l o u t i s i i c n t l c s i n - f o l i o faisaienl p c i i r , e t on n O s a i t y toichcr, par r r a i i i t c de sc n o y e r dans ccs abinies sans fond e l saus r i v c s ; mais on a par sc r i s q u e r a nous i m i i e r . B i o n p l n s , sous n o t r c i m p u K i o n , d ' a u l r c s E d i i e u r s sc p r c n i r e n t au Rullaire u n i v e r s c l , aux Dc(ci$ion& dc l o u l c s l c s C o n g r o i r a l i o n s , a u n e Biographie e l a u n c Hisloire g c n e r a l e , e l c , c t c . M a l h e u r c u s e m e n t , la p l u p a r l des o d i t i o n s deja failcs o u q u i se f o n l , s o n l sans a n t o r i l c , parce q u ' c l l c s s o n l sans c x a c l i t n d c ; la c o r r e o t i o n s e i n b l e e n a v o i r 6 l 6 f a i l c par des avcugbv*, s o i t qu*on n ' c n a i l pas scni.i ia g r a v i t o , soit a i t r e c u l o d e v a n l lcs f r a i s ; mafs p a l i e n c c ! une r o p r o d u c t t o u orrecU s n r g i r a b i c n i u t , n c fOt-ce q u ' a la l i i m i e r e des ecolcs q u i se sonl faites o u q u i se f e r o n i e n c o f e
t l f

TRADITIO
SJECVLVM

CATHOLICA.
17/7. ANNVS 756.

HMQN

,
, , ',,

SANCTI PATRIS NOSTRI

JOANNIS D A M A S C E M ,
MONACHI, PBESBYTERI HIEBOSOLY4HTANI.

OPERA
1

EJUS 1

Q U M EXSTANT,
CIRCUMFERUNTU,
9

1 YARIIS F.DIT10MB18,fcTCODICIBHS MAXU EXARATI8, GALLICIS, ITALICI8 ET ANGLICIS, COLLECTA, RECRX&ITA I.ATINF VFRS\, ATQIE AX^OTATlONiBlS 1LLUSTRATA, C U M PR/EYIIS B-ISBERTATIONIBfS F.T COPIOSIS 1MI1CIBU8, O P B R A ET STUDIO

P. DIICHAELIS LCQUIEN,
MORINO-ROLONIEKSIS, O R D I N I S F F . PRDU'.ATORVM .'

variorum curis adaticta, ncmpe, ASDR.

ACCURANTE E T

GALLANDll,
DENUO

ANG. 11, WEGEUSI

RECOGNOSCENTE

:
MIGNK,

J.-P.

BIBLIOTOBCiE

CLERI SIVE

UNI VERSiC,

CURSITM

fOMPf.ETORUM I N S I N G U L O S SGIENTMS E C C L E S I A S T I C . E RAMOS E D I T O R R .

oaaaai

TOMUS

PRIMUS.
. \m

.. rTBnOQQQQi
VENIT 1 5 F R . GALLICIS.

EXCUDEBATUR I N V I . DWMROISE, NOMLNATAll,

E T VENIT

APDD

J.-P. MIGNE

EDITOREM, VULGO FENtER MUENIA PARISINA.

O U M PROPE PORTAM LUTETIJE PARISIORUM NUNC YERO INTRA

S E U PETIT-UOXTROVGE,

1864

T R A D I T I O CATHOLICA.
SMCULLM 7 1 / . ANNVS 7.

ELENCHUS
OPEftUM QUJE I N HOC Z O I V COHTINElfTUB.

S. JOANNES Notitia. Prtrfationes. Prolegomena Diuertationes Dinluclica. t)e Itoresibus liber. Kxpositio F i d c i orthodox. l'ro sacris Imaginibus Oraliones tres. Dc recta Sententia liber. Tractatus contra Jacobitas. Dialogus contra Manichsos. DiscepUitio Christiani et Saraceni. Opusculi de Draconibus et Strygibus Ltonis AUatii. teptem. Damascenica

DAMASCENUS col. 9 CO 118 191 518 578 790 1227 1421 1433 1503 1585

fragmentum.

1598

ParUiu. -

E t lypU L . .

.
(FABRIC.

Bibliolhccu Grccca,

e d . H a r l e s s , loro. I X , p . 682.)

Joannes Damascenus, presbyter et monachus, n o n confundendus est, u t m u l t i f e c c r u n t , ) cum Joanne Mesue, Daraasccno, medico ( 6 ) , vel c u m Joanne Damasceno, Serapionis F. itidem medico (c), nec c u m Damasceno, episcopo R h o n d i n e n s i (d), v c l altcro episcopo D a niasceno, sive Damasci urbis, q u i saiculo medio decimo sexto de aniraalibus s c r i p s i t a d M i chaelem Cantacuzenum (e), nec denique cuni recentiore scriotore Damasceno, monacho et hypodiacono Studita, Thessalonicensi (/"). (a) Qnemadmodum liomonymia Theodosii imp., qui ante Leonero Isaurum 'exstilit, Vincentio Belluvarensi , Antonino Florenlino, Andrea; Dandolo, Joanni Nauclero, Triiheinio aliisque fuit fraudi, ut Joannem Dainascenum sseculo IV, sub Thcodosio primo vmsse scriberent ; ita alios decepit simililodo nominis, ut Joannem Damascenum nostrum confunderciit cnm Joanne Damasceno, medico. Vide Latini Latinii Bibl. sacrain et profanam p. 79 b. ei 81 a; Petri Ba;lii Lexicon bistoricum in Damasceno, et Leon. Allatium apud Mich. Lequien in Prolegomenis ad Damascenum, ubi errores i l los reiellunt. Ideui Allaiius confutat eliaro et fabulosa es*e evincil, quse de Damasceno Raph. Volalerranus libro xvi Cornmentar. urban. falso iradens, eum Juda?is parentibus natum et ex Judaismo ad Clirislianismum conversum esso, et ConsUinlinopolin venisse, caplumque a piraiis Saraccnis, postca a Theodosio redemptum magistnim ejus epistolaruin fuisse, niox abscissam ci dexleram, quod in suspicionem proditionis venisset. Ne dicam de fabulis, quas addunl aucior sersionis de Damasceni conversioue, Vinceuliiis llellovacensis Spcculi hist. XVU, 103; Pctrus de N:iiatitus, episcopus Fquiliaiius, in Historia sanc i o r u m J V , 155; Jo. Nauclerus in Cbron. aliique, resiiltilam ei iuatiuni beneiicio Maria? Vtrginis, reductum CPolin. etc. sccno, MesuaB filio, medico Syro Christiano, circ. a. C. 845. v. Hamberger . . I I I . p. 183 sqq. eldeutroque plura infra in vol. X I I I , in elencbo medicor. veierum p. 257 sq. (ubi suo tempore lura adnotabuiitur,) ibid. p. 259 sqq. et 273. ex o. Leonis, Africani, libell. de viris quibusdam i l luslrib. apud Arabes. Addatur Jo. Damasceni de sacra arte libell. versibus politicis, in cod. MMCCCXXVII, n. 37. P a m . bibl. publ. conr. B:mdin. cat. codd. Laurcnt. I I I , p. 357. et Fabr. B . Gr. XII pag. 774. Harl. (c) Joannes Damascenus, Serapionis F. ilidem Muhammcdanus, medicus, a Joaune Mesue laudalur. Fabr. V.infra, vol. X I I I . pag, 299 sq. et supra in b. vol. pag. 156. Ilarl. f Dc Damascio Syro, Peripatetico pbilosopho, vtde supra, vol. I I I . p. 483 sq. De Damaicio, >cla epigrammatario, supra vol. IV, p. 470 sq. arl. (d) Lco Allatius in prolegomm. ad Jo. Damascenum, ubi de variis bisce Damascenis disserit, memorat MS. . * * Damasceni, Rondinenm episcopi, dialogum cum abbaleS. Anasta*ice> sive deploralionem episcoporum GnccicB $ua trlale. I n c i p i l : . Fabr. In cod. Nanianii LXXXV. n. 5. et CLX. n. 9 : {b) Joannes Damascenus , medicus, cognomento * Mesue, abnepos Abdalla, Damasci regts, secta Mu ' \ li:iiiiine<tanus,circaa. 1200 floruit c l Arabice scri init. : \ \ , psit.quap scripia ejus deinde ex Arabico in Gr<ecam , etc. In codice posteriore n. 11, cst et l*aiinaiii linguain conversa sunt. Ex illis aliqua quoqucejnsfeiii ^S. Joaiint Oamasceno, presbytero, maleiribui notat inr. : , LanilcdusVl. p. 118.151.131. etc .FABR. Mediolani . cal. codd. Gr. Nanian. 173. r t 361. InMart. iu bibt. Ambros. tcste Montfauc. in bibl. bibliolb. Crusii TurcograBcia, libr. iv, ihier auclores epistoMSS. . 49. et p. 1199. C. in bibl. Guil. Pelliserii. ib. p. 382. A. 384. B. 433. larum LX, nominanlur cliam Damascenus, Lilx el Rliendinae aique Damascenus, Demonici et Elas B. Aphorismi. lidcm cum commcnto Isidori, sonis. v. supra, vol. VIII, p. 94. Harl. Lipsi&m bibl. Pauliiia, teste Felfero in catal. codd. illius bibl. p. 277. Aplioi ismoruin liber : pcr (e) Damasceni, cpiscopi, librum, communi Grav Plaiun. de Beiicdidis. . 1489. 4. cod. corum dialeclo scriplum, De natura anhnalium, C*sareo XXV. n. 7, est inter colleclanca medica constanlcm XG capilibus, quem cx Arisiotele , Gnvo-barbara , Jo. Damasccni remedium pur- iEliano ct Pbile collegit, alque Micbaeli Canlacufan Ji capilis et slomachi, inscriptum , com- zcno, magno domcstico, trausmisit, legisse se ins. wsttio Jo. Damasceni. v. Lambec. coimn. V I . part. imperfecimn lamen apu<l Petruin Velliam Romanum 11. p. 2ti9. Male autem S. Jo. Damasceno iu lestatur Leo Allatius loco jam laudato ; incipii . " > i d . asscriltir Joanuis, filii Mesuae, s. Moysis, ol I b t n a s c v n i , mcdici Arabis, liber De simplicibus me . Fabr. cod. Taurin. iuamenih purganiibus, in quinque secliones diviCCXLVIII, fol. 35. est: Damasceni *s, tti codd. Ca^areis XXIX. n. 4. XXX. n . i . et e t c , episcopi Siudiim libellus n. 2. v. Lambec. VI. pag. 297 sq. (qui eum in quo collecta tunl ex veterum philosophorum /ttradii, ifu<re Conr. Gesnero, vixisse circ. a. C. bris, qucecunque de avibus, et lerretlribus alque I t M . et alia de eo n o t a l : id si ita esi, junior ille murini$ animantibus ab liis dicla fuerunt el commuiiiUlti^ciidus esl Joannes Mesues Damascenus.) nior imerprelatio subdiiur. Atque auclor catalogi p. iU9 sq. ei 503. ed. Kollar. Dc medicameiicodd. lis. ad piir^aiidmii imprimis idoneis, in III codd. (f) Hic est Daniasccmis, cujus Thesnuru$ /iomiPerti. bibl. publ. De anliquiore Joanne Oaoialiarum in tanclos lingua Grasca vulgari ssepitti

P A T R O L . G R . XCLV.

 E X BIBLIOTHECA

FABRICII.

l l i c Joannes ex n o b i l i genere (), patria Damascenus, dignitate presbyter (b) et vitro i n s t i t u l o monachus, contumeliao causa Sarabaita (c) et p r o Mansure, Mamzcr (</), ab aliis Arclas (e) ct propter eloquentiam Chrysorrhoas (f) cognorainatus l e g i l u r . Damascenusa Cosma, m o nacno docto ex Italia, captivo i l l u c adducto, eruditus una c u m Cosma, Hierosolymitano ( q u i m c l o d i nomine deinde celebris etMajumensis episcopus exstitil). Hinc neglectis, quas Daniasci satrapa offerebat, m u n d i a l i b u s dignitatibus, Hierosolyma* i n Saba) monasterium concessit, ibique i n l i t t e r a r u m , sacraruui prfflsertim, medilatione consenuit et prope Sanctum Sacodd. Gr. Taorin. pag. 567, pulal, lianc collectionem eamdeui esse, qnam Leo Allalius (a Fabricio eliam citalue) legiase se s c r i b i i ; eumdem tamen Allaliura, addil, subdidisse, non sibi consiare, nnm Oamascenus, episcopus Studiia, alius sit a Damasceno inonacho, hypodiacono Studita,Thessalonicensi (cujus Tliesaurura Fabr. (in not. f) memorai) ; an vero prorsus idem, qui, poslea in episcopalum aseumptus, iugenium rebus hisioricis colligendis exercuerit. Tum obsnrvat confector catalogi, in cod. Taurin. capita numerari XCI, foran quia librarius caput quoddam in I I sec.tiones diviserit: denique idem auct. cat. adnotat, in cod. Taur. iiullam opcri praeinissain esse praefationem ; sed primo capiti De aquila, letrastichon Siraeonis, Ilierodiaconi iquod Gr. cum versiune Lat. efulffavil auci. cal.), praefixum, atque priinum capul incipere : , etc. Harl. prodiit Veneiiis, ut 1605. 1618. 4. [ Venet. 1528. 4. Gr. v. bibl. Askew. p. 49. Venet. 1628. 8. ap. Anton. Pinell. Thesaurus monachi Dama$cenu tubdiaconi et Siuditw Thessalonicent. in quo sunt exposiliones evangeliorum. Graec. vuig. Vettet. 1642. 4. T . Pinelli cat. U. pag. 3. n. 2288. add. eupra vol. VIII. p. 88. de libro 1. Turco-graeciae Mart. Crusii, et infra, ?ol. X, p. 501. vel. edit. De Pelro Dainascenu, v. paulo post ad n . 26. Harl.] Oiniilo dicere de aliis Damascenis, ut Nicolao Damasceno, Damascio Damasceno, et Dauasceno, cuius laudatur ab EuBtathio ad Dionysium Perieeetem v. 976. Fabr. De Nicolao Damasceno, qui a U. 747. anle Gb. nat. 5, ab tlerode orator missus est ad Oclavianuin Cesarein, et num auctor fuerit dramatis, \, . supra vol. I I I , in catalogo Peripaleticorum, pag. 500 sq. et in notitia tragicor. deperdhorum pag. 313 ; atque utroque loco Fabric. asseruit ei drama Ulud, quod alii inale tribuerunt Joanni Damasccno, pag. aulem 742. baesilavit; sed not. ( sss. ) vol. I I . pag 179. vol. 1. pag. 726, in elencho scriptoruni, collectioni gnomicorum Frobenianae p r inisso. Scripsit quoque de Arisloielis pbilosophia e i in quosdam illius libros, at Joanni Damasceuo iribuuninr scholia in Aristotelis , (. vol. I I . . 2 0 9 . ) ; epitome organi Arislotelici ( i b . pag. 220.) add. infra, . IX. pag. 440 vet. ed. in cap. de Pbotio, Bruckeri Hisl. c r i l . philos. l o m . I I . p. 469 sqq. Saxii Onom. I . pag. 200sq.et quos ille cital. De Bamascii Damasc. etc. v. Villoison. Anecd. Gr. I I . pag 253. elc. Harl. [ftlicbael Damagcenus. Crelensis, ecriba codicum, V. Jfoiiffaucon.Palaeogr. Graec. p. 104. imprimis pag. 511. sq. ubi prolitetur, se acta svnodi Chalcedonjntis exscripsissea. Ghr. 1525. Harl. ] () Pairem Daroasceni Sergium , quaeslorem generalem, Abdolineleci Calif* Saracenorum, ex Tncophane verieimiliter conjicii laudalus Lequien. Fabr. De Joanne Damasceno, homine quidem superslitione baud mediocn, et acerrimo imaginum defensore, f iro tamen sui a?ri eruditissimo, gystemaiica? tbeoIogiae conduore ei scbolaslicoruui inler Graecos pnecuraore, tonf. Hmneccii Hisi. eccles. Gnecae, parl. I . cap. 2. J. v l l . Cavei Hist. l i u . SS. Eccl. I CMII . I . p. 621 eeq. C . Oadin. oommenl. de SS. eccl. I . pag. 1715 seq. qui pag. 1717 tc.|. monct et lale dis.scril, Jo. Damasc. priiniim ex Graecis Patribue exstiiisse, qui Eucharistiam esse veruni corpiis et aanguiiiem Gbristi lib. , De fideorthod. cap. 14,docueriL L. Ell. du Pin Nouv. Biblioih. tom. VI. p. 101. Brucker., Hist. crU. philot. III. pag. 534 scq. el in appendice sive vol. V I . p. 554. R. Ceillier. Hist.gen. desaut. eccl. tom. XVIII. pag. 110 seq. Hamberger zuverl. Nachr. part. , . 528 seq. Suxii Onom. I I . p. 84 sq. et p. 543, alque alios, qios illi duumviri citant ; Schroekb. Hist. eccl. Christ. lom. XIX, pag. 60 sq. Quasdam Jo. Darnasccni eenienlias persequilur Mushein. in not. ad Cudworlbi systema intelle< t. lom. I . pag. 765. not. s. ed. Leid. 1773. 4. de Dco omnia permeante ; pag. 921.de situilitudinibus, quibtis S. Trinilas depingilur ;lom. I I . pag. 473 De natura angeloruni. f/ar/. (6) Presbyterum fuisse, male negat Possevinus, qui constanlibus veterum tesiimoniis refellitur. Vide Jo. Hierosolymitanum in vita Damasccui p. x x i , el ibi notas. (c) Apud Vincenlium Bellov. XVII. 105. impera tor Theodosius ad Joannem : Sarabaila pessime. Nisi legcndum Sabaila, nam in S. Sabae Laura Damascenum diu vixissc constat; et Sabaila d i citur Stepbanus, cjus fratris filius. Cxterum Sarabaiiae S. Hieronymo cpisl. 22 Ad Eusloch. (edit. novse 18. lom. I I , p. 43.) Remoboth, monnchorum genus delerrimum alque neglecium bini, vel terni, ncc multo plures simul habilant, suo arbilratu ae ditione vivenles. De bis viri docti ad Itegulam S. Bcuedicli c. 1. Gassiauus coltai. XVIII. 4 et 7. PeIrus CrinituslW. 15.de bonesla disripliiia, u b i Augustiui locuui illuslrat de Sarabaitis aacerdotibus. (d) , sivc per conlumeliam dictum esse ab lconomacbis, tradii synodus seplima Act. VI. tom. 111 cdit. BinianaB pag. 678, falliturque Cangius, quando de a l i o , ncscio quo, Joanne, bxretico iEgyptio, ei lia?c verba el acclamationem lconoinacborum p. 677. \ inlelligendani esse putalgloss. Graeco in . | ln cod. Veneto Marc. GX*XXVII1. qui continel Parallela, Damasceno attributa, pro legitur , te&le cel. Morellio in bibl. MS, Gr. el Lat. pag. 85. Add. Jo. Fabr. Histor. bibl. Fabr. I . pag. 152. Harl. ] Assentior tamcn Theopbani, qui pag. 350. Jo. Iiaiiiagcenum dictum esse,ail, Mansur , quod avus ejus ita diceretur. Addit Tbeopliaues, voce signiHcari , redemptum. Pro auo Scylilza3et Cedreni cod.monsirum liabcnl vocabuli , sed esse scribendum, recie idem Cangius adnotavit. Nontam iiaque conlumeliosuoi erat nomen ipsuni Mausur, pluribus aliis commune, quam quod per conlumeliani illud Gouslanlinus Coprortymus corruperat in , spurium, queraadmodum ex eodein Tbeopbane Gedrenus et auctor Hist. niiscell* lestanlur. (e) " . lta iiiscribitiir Joannis Damasceni bymnus in Penlecoslen, c l agnoscit nomen , quod arcularium si^nilicat Damasceno t i i b u t u n Eustathius, Thet$ulomansis incommeiitario ad illum hyinnum, apud Allatiuui de Georgiis p. 320. (f) Theopliancs, Gedrenus lib. Auct. Hist. Uincellc X X I . 26. p. 1004. el X X I I . 6, p. 1015.
%

13

BIBLIOTHECA F A D R I C I I .

l i

bam est sepultus (). Certe t u m u l u m Damasceni et Cosmn spectatum eo loco, Joannes P h c cas (6) m e m i n i t . Disciplinis philosophiro egregie e x c u l t u m et e r u d i l i o n c omnivaria ultra i ! lius saeculi e x e m p l u n i o r n a t u m omnes fatcntur : h y m n i s dulcissiinis, scriptisque q u a m p l u r i i o i s , de quibus deinceps d i c e t u r , c e l e l ) e r r i m u m . l n his q u o d volsellis quandoquc n o n gladiis p u g n a t , narrationesquc p a r u m credibiles i n g e r i t , u b i pro i m a g i n u m c u l l u et precibus p r o defunctis descendit i n certamen, tati p o l i u s , aua v i x i t , q u a m ingenio ejus t r i b u e n d u r a e x i s t i t i i o . Diem obiissevidctur n o n a n t e a . C. 756 (c). Leonis Isauri et C o n s t a n t i n i , C o p r o n y m i iras p a r a m , quoad v i x i t , reveritus. Memoria ejus i n t e r sanctos ab Ecclesia Latina c o l i t u r 6 Maii, a Graeca 29 Nov. et 4 Decembr. Viiarn e j u i , commentarios cic Mla, Arabice scriptos, nactus, t r a d i d i t atque ex i l l i s , u t videtur, fabulam i l l a m p a r u m credibilera de m a n u Damasceni, pp S. Mariam restitula, hausit Joannes H i e r o s o l y m i t a n u s , post m e d i u m sa>cult d e c i m i clarus (</), E a m L a t i n e a L i p o m a n n o t o i o . V, et Surio a d 6 M a i . Grcece R o m . 1553, 8, cura o r a t t . de imag i n i b i i s e d i t a i u , c u m Jacobi B i l l i i versione dedere i n Daraasceni editione Basileenses a n . 1575, f o l . , deinde Grce Papebrochius t o m . I I Act. Sanclor. M a i i , pag. 723, ex codice ms. Mediceo, c o l l a t o c u n i codice Regis Christianiss. et Latine, p . I I I ; ex versione A n t o n i i F r a n cisci Desiieu, S. J . I n c i p i t : . Idem Papebrochius Constantini Acropolitao serm o n e m de JoanneDamasceno, pag. 7 3 1 , ex ras. V a t i c a n o d e d i t G r r o c e , u n a c u m versionc Jo. Francisci de R l l b e i s I C t i . I n c i p i t ) , . NCC excer)la e Graeconim Synaxario etMenaus, Datnascenum spectantia. Constantinus Acropolita veu t i paraphrastes Joannis H i e r o s o l y m i t a n i , i n editione nova Operum Damasceni omissus, at Joannes. Hierosolymitanus, a M i c l i . Lenuien G r a c e et Latine lorao p r i m o prmiltitur n o tis etiam i l l u s t r a l u s , quibus nonnull i l l i u s ballucinationcs castigantur. H i n c i b i d e m c x e d i tioneDamasceni Lalina Coloniensi et codice Regio Paris.Latino MMMCMLXVI. sequitur N a r ralio ex Graeco, u t videtur, conversa, de JoannisDamasceni vita et conversatione, q u i n c i p i t : Quemadmodum dulce philocosmis exsistit. P r a l e r e a excerpta e VincentioBellovacensi, e Meiiffiis, variaquc v a r i o r u m , veterum prrecipue, de Damasceno testimonia. Et pra?clara Leonis A l l a l i i de Damasceni s c i i p t i s c o m m e n l a l i o ex opere ejus i n e d i t o de libris a p o c r y phis. A m i c i t i a conjunctos (e) sibi habuit J . Daraascenus prrcter Cosmam, m e l o d u m , et, a q u o creatus est presbyler, Joannem, patriarcham Hierosoi., P e t r u m Majumensera et P e t r u m Damasceouoi :discipulosque,Joannem L a o d i c e n u m , T h e o d o r u m Abucaram(Carorum episcopum), et S l e p h a n u i i i , Eccles. H i e r o s o l . presbyterum ac s y n c e l l u m , A n a s t a s i u m q u e , monastcr i i S . EuthyiDiippaepositum, auctopem l i b r i c o n t r a Judreos, quem Latine cx T u r r i a n i versionc I I . Canisius l o i n . 111 Antiq. lect. p . 6 7 , edidit.

CODICES MSS. ET EDITIONES OPERUM JOAN. DAMASCENI. [ P r i m u m codd. mss. n o n n u l l o s paucis commeraorabo. Cum a u t e m m a g n a c o d d . vis i n variis r e s l e t b i b l i o t h e c i s , brevitati c u m raaxime inserviendumest. Adde d e c o d d . O u d i n . p. 1730 sqq. Sccundura catal. c o d d . Angli, e l c , m o d o p l u r a , m o d o pauciora, modo singula Damasceni o p p . , a u l e t i a m p a r t i c u l s ac fragmenta servantur i n codd. variarum b i b l i o t h e c a r u m . N o m i n a n t u r i g i t u r i n t o m o I , i n b i b l . Bodlei., i n t e r c o d d . Baroccianos, u . 5, exccppta; n . 10 epistolie et bis de fide; n . 1 5 f r a g m . de e p a c t i s j n . 49 duo o p u s c , n . 85 de Deo u n o ; n . 107 de m i r a c u l o S. Michaelis; n . 196, duo f r a g m m . ; n . 197, de passione D o m i n i et alia : i n t e r c o d d . Th. Roe, n . 2 5 1 . narratio (f. fabula) de abscissa rnami J . Damasceni et q u o m o d o a V i r g i n e Maria sanata f u e r i t ; i n t e r codd. Laudi n . 506, Quod panis et v i n u m consecrata n o n s i n t s t g n u r a D o n i i n i c i corporis, sed i p s u r a c o r p u s et sanguis C h r i s l i ; n . 698, de 22 L i t teris a l p h a b e l i (v. i n f r a , n . 3 0 ; ; n . 1229, varia opera ; i n t e r codd. Bodl. n . 2877, de i m a g i n i b u s , de cruce adoranda, de fide , de sanctis, etc. i n t c r codd. Selden. n . 3216, l i b e l l . Russicus, contineus a l i q u i d , u t v i d e t u r , ex Damasceno, vel de eo. I n t o m i I . parte n . Cat. O x o n . i n c o l l . M e r t o n . n . 612, q u i n q u e opusc, i n c o l l . Mar. Magdal. n . 2333. queedam opusc. L a l i n e . I n t o m o I I , i u t e r c o d d . Cantabr. n . 279, de quibusdam sanctis, e t c n u m . 1502, o p u s i n I V libros d i v i s u m : p r . Deumnemo umquam vidit. n . 2117,sub indice vago Sigebertue Gerablacensis c. 75 De scripioribus ecclee. () Conler Larabec. comm. VIII. p. 620 seq. ubi pcgstrtim longus locus Je Jo.Dainasceni profectioc i n urbcm HierosolymiUnam el de subsequenli Mcessu i n monasieriuin S. Sabae ex Damasceni Vita a Joanne, palriarcba Hierosolym., conscripta, rediilos legilur. Harl. (b) Jo. Phocas, saeculi xn scriptor, in descriplione Tcrra sancta? p.28. io Symmiclia Allalii. Deinde CPotim adducus Jo. Damasceni reliquias, ex Packjwuris Aodroaico l i b . I. c. 13. observal Micb. l^qnifB. K) l n CombeAsii Bibl. concionatoria errore cala i f d iypofrapbi Damasceout tradilur claruisse
9 v

a. C. 830, pro 750. Libellue ejus adverstis Consiantinum Copronymum scriptus est posl synodum Copronymianam, babilam a. 754, atque adversiis illaro synodum sirinxissc calaroiiui Damascenus etiam ex auctore Vitaj Stepbani juniot is mariyris cognosciuir. (d) Viia a Jo. palriarcha Hieros. composiia cod. Coitlin. CXLVll. inilio viiaruro santtorum m. Decembr. v. Monifauc. bibl. Coislin. p. 212. Monachii in cod. XXXIX. cl X L l . v. c;U. codd. Gr. Bavar. pag.U. el 1 3 . Vindobonte in cod. Cass. CCIV. n. v. Lambec. nofamque Kollar. comin de bibl. Caes. V. p. J I . Parit. in cod. MDLIX bibU HarL (e) Vide nolas ad Vitam Damasceni, pag. 29.

15

BIBLIOTHECA F A B R l C I i .

16

a u i i a l s o (conf. . 26. dicta), libcr, q u i Mamur d i c i t u r , de Graeco i n L a l i n u m Iranslatus. I n vol. I I , i n varhs b i b l i o l h , n . 828, flores ex Damasceno aliisque a Mag. T h o u i a de I l i b e r n i a , socio Sorbonre, c o l l e c l i . n . 1608, opera auaedam : 189, de vera iraditione ; n . 5958, 5959, 9079, 9291, v a r i a o p p . p a r t . u , Dublini, e t c . , n . 507. narratio fabularuin Saracenica dialeclo per J . Daniasc. n . 1019, lectiones ex Damasc. P a r i s . i n b i b l . p u b l . de variis modis quibus res una a l t e r i c o n j u n g i d i c i t u r , i n cod. M I X V . de sacris m y s t e r i i s , i n I r i b u s c o d d . Jo. Damasc. excerpla e Cbrysostomi h o m i l i i s i n epp. Pauli, i n I I codd. (v. infra ad n . 4, s c r i p t o r u m , qu i n ed. L e q u i e n n o n exstant), de n o m i n i s nalura et anirm partrbus, i n I I c o d d . capp. de Dei incomurehensibilitate, i n I I c o d d . (nec n o n i n cod. Naniano CCXCl, n . 6, sec. cat. c o d d . Gr. Nan. p . 488). de corpore et sanguine Christi i n c o d . MMCCCXV. de l i b c r o a r b i t r i o , i n c o d . MDCIII. f r a g m e n t u m de rebus geographicis, i n c o d . MMDGCCXLVIl; ct p l u r i m a Damasc. opera inserta sunt c o d . MCY, usque ad c o d . MCXXIV ; nec p a u c i c o d d . Paris. deinceps l a u d a b u n t u r . Montfaucon, in biblioth. bibl. Coislin. p e r m u l t o s v a r i o r u m Damasc. o p p . recensel codd. q u o r u m magnam p a r t e m , quia j a m consuluit L e q u i e n , brevilatis sludio ad paginas l a n t u m bibliotheceo Coisl. u b i i l l a a a d u c u n t u r , p r o v o c a b o ; pag. 143, m u l t a Damasceni opera i n cod. XCU. pag. 271 bis, 274 bis, 306, 404 407, 412 sq. 581 aliquoties. Vcnetiu i n c o d d . Nanian. L X X X I H , opera Damasc. c u m ejus V i t a , seu potius sermone de eius laudibus. et CCXCI, opus quod/iam secundum i l l o r u m catal. pag. 170 et 488. i n b i b l . Mare. p e r m u l t a o p p . i n cod. C X X X I X . , i n cod. CCCCXCVllI. epist. ad i m p . Constant. C o p r o n y m u m ; explanqtio X l l c a p i t u l o r u m f. analhematismurum, atque ep. ad T h e o p h i l . i m p . ae i m a g i n i bus. v. cat. c o d d . Gr. Marc. pag. 79 sq. 2 6 1 , 301 et 302. Quaedam m c o d d . b i b l . S. C r u cis Florentiffi, teste Franc. A n t o n . Zacnaria i n I t i u e r e litter. per I t a l . p . 97, 98, 99. A u c l o r c Montfauc. i n diario I t a l , pag. 13 ( e t i n b i b l . b i b l . mss. p . 499 C. D. ac p . 528 D i n t r i buscodd.) : p l u r a opera Damasc. Mediolani i n b i b l . Ambros. p . 62. o p p . philosophica et rhetorica, Venctiis i n b i b l . Contarina ; p . 216, ct 217, et 337, varia o p p . Romce i n ccenobio S. Basilii et i n duobus codd. monasterii Crypt Ferrat ; p . 392, Fesuli i n coenobio canonicor. regular. Damasceni queedam Latine ; p . 408, Bononice i n monast. S. Salvaioris, Damasceoi ; . 433, Vcnet. i n b i b l . J u h i Justiniani, p r o c u r a t . Damasceni canon ot aliqua astronomi opuscula. Ab eodem Montfauc. i n b i b l . b i b l i o t h . mss. perraulti v a r i a r u m b i b l i o t h e c a r u m codd. q u i Damasceni opera vel pauciora vel p l u r a c o n t i n e n t , e n u m e r a n t u r . H i c mentionera faciam p l u r i u m o p p . Romoe i n b i b l . Ottobon. (1, p . 184 A . C.) i n b i b l . Sfortiana ( I , p. 703 . B, p . 705 B, et p . 706 C). Veneiiis i n b i b l . Meletii T v p a l d i , . Damasc parallela et alia (p. 478 C); VeroncB i n Huseo Jo. Saibant, et Augustoe vindel. quflodam Daraasceni (p. 490 0 , e t p . 593 P a m . i n b i b l . Coislin. opera, Slavice ( p a g . 1042 B). Varia o p p . i n codd. Bavar. v. cat. codd. Gr. Bavar. p . 10, 1 1 , 12 sq. 18, 5 1 , et pluribus locis. B i b l . Vindobon. Caesaream abundare c o d d . q u i m u l t a variaque Damasceni o p p . continet, u n o o b t u t u videbis i n i n d i c e ad Nesselii catal. Caesar. p . 75 sq. H i c n o n n u l los, prfficipue q u i particulas aut f r a g m m . Dainasc. c o n t i n e n t , c o d d . duce Lambecio, d o c t i u s et copiosius eos recensente, indicabo. I n v o l . I I I , c o d . X I X f i n . Damasceni preces sacrffi (pag. 9 5 ) ; i n catenis i n L u c a m , E p . ad Romanos et i n prcipua V . ac . T . i n codd. X L I V , X L V I e t X L V I l . (Ita haud i n f r e q u e n s fit m e n t i o Damasceni i n catenis i n libros sacros, supra i n v o l . V U I , p.679, etc.) I n v o l . V . p . 245 s q . ; i n c o d . CGXLVI, n . 12 (cujus lect. i n t e r d u m discrepant ab ed. Paris. 1619, F. p . 931 s q q . ) ; et v o l . V I I , p . 227 sq. i n c o d . L X I V , n . 3. orat i o de l n c o r r u p t i b i l i corpore C h r i s t i , q u o d i n sacra synaxi accipimus. Wratislavice m b i b l . Rehdinger. o p p . v. Kranz Memor. i l l i u s b i b l . pag. 83. Mosquoe i n b i b l . s y n o d . i n c o d . X I I I , s. variis scriplis contra Latinos, fragmm. i n specie i n orat. . Matthcei n o t i t . c o d d . Gr. Mosq. . 21 et 22. Excerpla suut aut f r a g m m . i n variis c o d d . Laurcnt., s i c i n cod. X X , n . 8 et 9, p l u t . 71 De figura terraei caput dialectioum De n a m t nihu$ etc. v. Bandin. cat. codd. Laur. I I I , pag. 14. conf. paulo post ad n . i . Citatur Damasc. a J . Cantacuzeno contra Palamam, m Opere a n o n y m i adversus eumdem et i n T h e sauro orlhodox fidei. Conf. Bandin. cat. c i t . I , pag. 254, 358 et 433. I n q u o t codd. E s cortal. m u l t a v a r i a q u e Damasceni o p p . r e p e r i a n t u r , discimus ex P l u e r i I t i n e r a r . per H i s p a n . >. 175 sq. De guibusdam codd. Daoiasc. memorabilia queedam adnotavit Montrauc. i n Paaeogr.Gr. p . 58, o5 sq., 303 sq. et p. 404; i n diplomate q u o d a m Graeco n o m i n a t u r Damasceni dialogus. E n nubem codd. 1 et tamen deinceps v a r i o r u m o p p . c o d d . haud paucos adhuc suis locis excitabimus. Harl.]
% %

Grotcot

editiones.

Liber de fide orthodoxa, c u m orat. de i i s , q u i i n fide o b i e r u n t , p r o d i i t G r o c 3 auspiciis Jo. Mattheei G i b e r t i , Veronensis episcopi, c u m praefat. Donati Veronensis ad Clementem V I I , ponliflcem, VerontB a p u d Stephanum et fratres Sabios, 1531, i n - 4 , t y p i s l u c u l e n t i s . Fabr. Rarissimee h i y u s edit. q u a m habeo, i n s c r i p t i o est: , mp\ . Joannis Damasceni editio orthodoxce fidei. Ejusdem de m , qui m fide dormierunt. Veron, M D X X X I , 4. Dedicalionem Latinam sequitur P r o f a t i o DonatiVeronensis,GraBce scripta, i n qua laudat et Damascenum et J o a n n . Mattha?uni G i b e r t u m , episcopum Veronens., cujus j u s s u et impensis, se, fatetur, collalis exemplaribus, opus descripsisse et a mendis p u r g a t u m dedisse, chalcographis t y p i s e x p r i m e n d u m . A d d .

17
#

BIBLIOTllECA F A B R I C I I .

c e l . Panzer. . . vr>) , . 562. l i d e m l i b r i G r a c e , ex c d i t . Joan. E p n e s i n i . Moldavia 1715, 4. Harl. Vita et l i b r i I I I de imaginibus, Bom. 1533. 8. Fabr. I D Maittaire . T . i n d i c . pag. 324, h c est i n s c r i p t i o : /o. Damasceni orationes. tres, et T h e o d o r i de i m a g i n u m c u l t u , et Jo. Damasceni vita a Jo. patriarcha H i e r o s o l y m i t . scripta G r . (edenle Nicolao Majorano,) Romae a p . Steph. N i c o l i n . Sabiens. chalcogr. apostolic. 1553, 8. Harl. Latince. Quandoquidem versio l i b r i de fide orthodoxa a B u r g u n d i o n e , cive Pisano, Federici i E n o b a r b i p r a r e c t o , s c . x n , composita et T h o m a A q u i n a t i p r i d e m lecla n o n v i d i t l u c e m l v . ad n . 3 ] , Idera l i b e r e x Jacobi Fabri, Stapulensis, interpretatione Paris. 1507 i n - 4 , p r i m u m editus est cx offidna H . Slephani, avi. Et c u m coramentariis Jodoci Clichtovei ad. Jac. Ambasiuii), episcopuni Claromontanum, Paris. 1512 et 1519 (o},et sine commentariis M a r p u r g . 1602, i n - 8 . Cura brevioribus F a b r i , i n t e r p r e i i s , notis et Orat. de i i s q u i i n fide d o r m i e r u n t , per Jo. (Ecolainpadium versa et historia Josaphat et Barlaam, Basil. 1535 et 1539 (b), pramissa V i t a Jo. Damasceni, scripta a Joanne, patriarcha H i e r o s o l . E x recensione H e n r i c i Gravii, Novioraagensis o r d . Prredicator. Colon. 1546, apud P e t r u m Quentel ; i n qua editione Latina accesserunt Damasceni Logica, et i n t r o d u c l i o eleroentaris ad Joannem, Laodicenum e p i s c , nec n o n l i b e r de duabus voluntatibus et operationibus, epistola ad Jordanem a r c h i m a n d r i l a m , de h y m n o trisagio, l i b e r de haBresibus, fragmentuoi seDtenliaruxn de octo vitiis, allercationes c u m Sarraccno, et de j u d i c i o , carniinaque et c a n tica varia, c u m Cosm Majumensis et Theophanis ac Scholarii quibusdam. E x v e r s i o n e meliore vel recensione Jacobi B i l l i i , Prunaei abbatis, P a r a , 1577, i n - f o l . , i u q u a e d i t . p r a t e r p l u r a , i n edit. Groco-Lat. Basil. 1575 obvia, primumaccesseruntLatine t a n t u m Parallela sacra, Physica, V i l a S. Stephani j u n i o r i s et octoechus: Graecc vero et Latine Oralio de Christi transfiguratione, et de nativitate B . Mariee orationes tres. Heec e d i t i o , de qua i n A p p a r a t u sacro Possevinus, n o n sineauctario recusa est Parii 1603 [item 1615, ap. O u d i n . ] , et 1619 (c). f o l . curante Frontone D u c o . Graco-Latina. Basileensis apud H e n r i c u m P e t n , c u m Marci H o p p e r i Prffifatione a. 1548, f o l . , u b i ante J . Cassiani, L a t m i scriptoris, opera e x b i b e t u r G r a c e et L a l i n e J . Damascenus De orthodoxa fide, c u m coramentariis J . Clichtovei, e l l i b e r De iis q u i i n fide o b d o r m i e r u n t . Latine autein t a n t u m m o d o c t e r a , quee i n Coloniensi Gravii editione exstare j a m d i x i . Repctita est heeo e d i l i o Basil. 1559 i n - f o l . Basileensis tertia a. 1575 f o l . p r i o r i b u s duabus lonce p l e n i o r , et i l i d e m Cassianum habens a J j u n c t u m , atque utraque lingua exhibens prarterea d i a l o g u m Damasceni contra Manichceos, aliaque scripta c o m p l u r a . Cum ejusdem H o p p e r i Prffifatione. Parisiensu deniqqe, curante praeclaro alque eruditissimo v i r o , Michaele L e q u i e n , M o r i n o B o l o n i e n s i , ordinis FF. Preedicatorum, q u i p r o v i n c i a m , quee anle i p s u m 1. Auberto (d), F r a n (a) Editio a. 1512. fol est in hibl. acad. Erlang. el inscripU : ln hoc opere contenta. Theotogia Dawuuceni, qtialuor librie explicaia : et adjecto ad liiteraio commentario elucidata : 1, de ineflabili divinUale.il, Dcreaturanimgenesi,ordineMoseos. I I I , De iis, qu ab incarnaiione uaque ad reeurreciionem Cbrisii. IV, De iis, qua3 post resurreciionera usque ad universalem resurrectionem. Haec Damasceni cum expositione priroa emissio typis absoluia est Parisiis, ex officina Hen. Sletiani e regione scholae Decretorum. Aniio MDXII onis Februarii. Judocus Glicbtofeue, ^
1

Fabr. lom. I . pag. 150 sqq. de ed. Basil. 1548. ubi quoque de Damasceno ejusque iiuerprelibu agtlur. In illa ed. est etiam Damasc. sententia* riim aliquol fragin. Bilibaldo Pircklieimero inlerprele, a quo versae sunt cl edila Nili senlentia moralcs, e Graeco in Laiinum versac, et excerpta q d . ex Daniasceno, Noriberga?, Frid. Peypna iropressit, g. a. in-4. Pirckbeyineri tamen epislola ad sororem suam, Claram apud divam Claram Nurembergae monialein, data iv Kalend. Januar. M.D. X V I . est praeilxa. v. Maiitair$ . T. I L
%

Neoporu r P e

278. Harl. (d) Auberlus posl Cyrillum Alex., voluit etiam

c l e r i G a l l i c a n i a

J
1 8111

U B C U

I 9 i f ?i
l r l 0 i n

"

fflKin^ ?^" -

525 c l 564 f o l . V I I I . p. 54. et X.p. 7. Harl. (*) V.Panzeri . . V I . pag.508 n. n . iOZo.Harl. (c) Ha?c editio, plenior quam Basileensis, ab Ilambergero . . I I I , pag. 531, iia indicalur Dam. Opera partimGr. et Lat.,partim Laiine tao^ tym, mullo, quam antebac auctiora, ex edit. Jac. BUIii. ParU. magna navis. 1619. fol. Oudin. in comm. de scripl. eccl. I . col. 1727 sqq. uberius reeensel edd. Basil. 1548 el 1575. Paris. 1577 i m . 1615 et 1619. Add. Jo. Fabric. Histor bibl.

^% W

^tonliarum libri)

l 6 5 6

2 1

J a n #

d u i n

E h r z i

7-

|? 7 '
L U e P a g

f e c i l

e x i n

v e r 0

" ^ CombeSsius poluit ab eo, vel ab ijae baredibus impelrare, quai Leo Allatius ad Auberturo Roma Luteliam miserat, cl quorum catalogum . 448 eeq. laudatus Lequien prolegomenis exbibet. Mcminit et Allalius i n epislola ad Aubertinn, disserlalioni 11 de libris. ecclesiaslicis Graecorum praBmissa. Combefisius Gallicani judicio sparta Laec dcinde ornanda fuit commissa, dolet penme inquil in Bibl. concionatoria, tanta illa Allatiana, Aubcrto, '<*"* operum edithnem polticenti, muta.
u e A l , a t i i c u l c , e r i %

19

BIBLIOTHECA F A B R I C I I .

20

cisco Combefisio et P h i l i p p o Labbeo () designata videbatur, occupavit c u m suraraa laude {b} atque egregie o b i v i t , publicatis Grcece et Latine J . Damasceni Operibus sic, u ( n o n m o d o p l u r a inedita ex mss. i n l u c e m p r o t u l e r i t p r i m u s , aut Latine t a n t u m vulgatis Graeca a d d i d e r i t : sed etiam, quae u t r a q u e i a m Jingua exstabant, castigaverit reddideritque nova vel castigata versione i l l u s t r i o r a , et doctis n o t i s , praemissisque praeter p r i o r u m prflefationes e d i t i o n u m luculenlis prolegomenis atque de d o c t r i n a Damasceni disserlationibus (c) explicuerit, Paris. 1712, f o l . v o l u m . Non me f u g i t , hoc opus certatim laudatum esse, et laudatum esse ex m e r i t o a D i a r i o r u n i eruditorura s c r i p t o r i b u s , i n Ephemeridibus Paris. a. 1712, mense Januar. i n Actis e r u d i t . auae Latine e d u n t u r a. 1713, . 1, et auee Germanice, tora. I , p . 3 1 1 , 365, i n D i a r i o , q u o d SUD Novi Musei t i t u l o , itidero vernacula lingua Lipsi menstruis intervallis p r o d i t (never Blicher-Saal) parte x x x m , p . 600, etc.(d). Sed p u l o tamen ab i l l i s m i h i r e l i c l u n i csse l o c u m obsequendi instituto meo, q u o d i n aliis scriptoribus Grcecis hactenus obscrvavi, u t Damasceni scripta secundum o r d i n e m editionis hujus optimee l e c t o r i a d n u i u e r a r e , n j i h i liceat. I . I n hoc familiam d u c i t () sive opus t r i p a r t i t u m , q u o d t i l u l o Fontis scicntice auctor ipse c o m m e n d a v i t , hoc esl Dialectica, Itber de hceresibus, et l i b e r De orthodoxa fide (/). 1. . Capita philosophica, sive Dialectica, c u m praefixa epistola ad Cosmam, Majumae j a m e p i s c o p u m , adeoque scripta post a. c. 7 4 3 , p . 1-74. Hujus d i a l e cticaa, i n qua P o r p h y r i u m de cjuinque vocibus et Aristotelis logica scripta secutus Damascenus est, c o m p e n d i u i n Latine prodierat i n antiquis editionibus, ex versione fortassis B u r g u n d i o n i s , Pisani. [v. Bandin. cat. c o d d . Gr. L a u r . I , p . 273.] Ac i n editione Basil. 1575, Grcecis f u s i o r i b u s epitome Latipa male accomtnodatur. Eamdem epitomen i n t e r p r e t a t i o Arabica r e p r a sentat teste L e q u i n i o , qu n o n est edita. I d e m Gra>ca integra ex p l u r i b u s codicibus regiis mss. et editione Basil. r e c e n s u i t , novaque versione donavit. Faor. [ I n b i b l . B r i t a n n i c i s secundum cat. codd. ADgli,etc.,in t o m . 1, i n b i b l . B o d l e i . sunt n . 298, 702, 1882, opera n . l et 3 (a Fabricio signata : ieadem i n t e r codd. b i b l . Harleiance, n . 5649, et i n c o d . Bavar. C L X I , teste cat. Gr. c o d d . Bavar. p . 62.) n . 2524, Damasceni. 1) L o g i c a ; sed, adnotante calalogi confectore, o r d o capitum a 25 ad 32, n o n prorsus i d e m est, q u i i n editis, u t i c o d e x h i c r a s . , i l a et a l i i p r o u n o eodcmque opere h a b e n t , quffi i n editis p r o binis habentur, e. g. dialectica et de ortbodoxa fide. E l certe epistola ad Cosmara episc. planc e v i n c i t , n o n esse distincta opera : habentur i n hoc c o d . n o n n u n q u a m etiara scholia, sive notee longiores, sed r a n o r e s , u b i alicubi i n s u m m o margine legitur etc. 2) de orthodoxa fide. n . 3614, de o r t h o d o x a fide : l o g i c a ; i n t r o d u c t i o d o g m a t u m , ad J . episcop. Laodiceae, quee n n i l t u m differt ab e d i l a ; epist. de trisagio ad Jordanera, a r c h i m a n d r i t a i D , quae n o n concordat c u m excusa. I n t c r coad. c o l l . Etonens. t o m . I I cat. n . 1823. L o g i c a , e l e m e n t a r i u m , de () Labbeus, Paris, 1652, in-4, edidil conspeciuni operum Damasceni, in qualuor partes tribuloruni, in quo non vult videri usue transmissis ab Allatjo, scd de illis, velut necdum sibi visis, loquilur, licel Allalius in epislola ad Niliusium, qtue Symimclis p. 446, inserta est, baud obscure plagmm ipei eo nomine objiceret. Idem Labbcus tom. I libri De scriploribus eccletiasiieit, a. 1660 editi, p. 556, conspectum suiim novas edilionis Damasceni memorans, quam tum demum, inquit, aggrediar, cum em fl/fts occupationibus liber emersero, tl erudito* wiroiy quorum operam auxiliumque etiamnum tmp/oro, in subministrandis ad eam perficiendam $ubiidii* paratiores fuero experlui. [Conf. Oudin. 1. c. pag. 1736.1 (b) Conspectus operum Damasceni a Leqninio a. 1700 Parisiis separaiim ediius est, alqueexstai praelerca in Diario eruditorum Hanoverano J . Georgii Eccarti (Moiialhlicben Atiszug) a. 1700, roense Angusto p. 526 seq. Vidc ct Memorias lillcrarias Trevoltinas 1709 mensc Augusto, p. 1440 seq. et a. 1713, . 1 seq. Scripta, quse in duobus lomis Lequinii non exstant, cl in conspcclu, vcl Lequiniano, vel Labbeano, autj Allaiii calalogo, coinmeinoranlur, referani infra post noliliam edilionis Leqninianae. (c) Dissertationes Damascenic.T, ab edilorc operi ncmissa?, sunt acplem. I , do processione Spinlus . I I , dc aucloritatibus, quibus Eulycliiani haereFin suam luebanliir. I I I , de cpislola, Cbrysoslomo iributa, ad Ca?sarium roonacbiim, ol aliis quibusdam, a Damasccno primum laudatis scriptis. IV, de cpislolis ad Peirum Fullonera de Trisagii addilionc. el de oxpnsilione fidei inler Juslini, marlyris, opera. V, de oralione Damasceni de iis, qui in fidc obdnrmierunl el de purgatorio secundum orientalis Ecdesi33 acnsum. V I , de azymis el postremo Chrisli Pascbate, et V I I , de Cliristianis Nazarenis el eorum fide, nec non de Ebionilis. [In inlroduct. s. praf. recensel idem omncs versioius Lal. alque cditt. lam Laiinas, quain Graccas, et Gra3CO-Latinas. Idem judicat de Damasceni libris el scribendi genere, et Baronii senlcnliam, in muliit Damasceni uriplis fidem tacillare et compluribu* ipsum tcaiere mendacm, coulra Caeaubonum et Gerb. Vosftium defendere studet. Harl. (d) Add. censuras in : Baumgarlenii Nacliricblon von lnerkwurdigenBuchern, lom. VIII, p. 517529 in primis Oudin. I . c. pag. 1762 sqq. in cap. 6 ex Eccarlo repetitus est conspcctus opp. Damasc. a Lequinio separatim ediius; cum auciario dein in cap. 7 agitur de ipsa Micb. Lequien edit. iisque Damasceui' scriptis, quae in ulromie vol. conlinenl u r ; tnm pag. 1767 sqq. in cap. 8 de praeroKalivis alque defcclibus illius editionis, et pag. 1774 sqq. in cap. 9 legittir discussio operum, qua3 lomo I I cdilionis illius conlinenliir. l l l a Micb. Lequien ed. recusa esl Vencliis 1748 fol. ei in fronte laudatur : Edilio novissima Veneta longe aliis accuralior. Harl. e) Vidc notas ad Vitam Damasceni, scriplam . Hierosol. pag. xtx, eiMlatium dc Damasceno . (f) Hinc cliam illa iria opusc, pr&cipue . 1 ct 5 memorala, in aliquol codd. junctim posila sunl. HarL

11

DIBLIOTIIECA F A B R I C I L

S2

duabus n a l u r i s et una h y p o s l a s i ; Cantabrig. i n b i b l . p u b l . n . 2297, i n t r o d u c t i o dogmalun), elenientarium a voce S. Damasceni ad J . episc. Laodiceee, ac . 1, 2, 3, a Fabr. signati. t o m . cat. Q . 2276, i n t e r codd. Voss. definitiones philosophicae. I n b i b l . p u b l . Pnris. de dialectica i n v i g i n t i et duobus codd. de heeresibus i n codd. quatuor. Orthodoiae fidei e x positio i n c o d d . v i g i n t i et septem, secundum catal. e t c , t o m . I I . I n Coislin. cod. CCCLXXV, dialeclica capp. 150, q u o r u m quaedara desunt ab i n i t i o , quaedara sunt transposita. i n c o d . CXICLXXVIII, t r i b u i t u r DamasceQO l i b . De azymis (de quo vide i n f r a , n . 24.) teste Monlfauc. i n b i b l . Coislin. p . 584 et 585. Matriti i n cod. reg. L X X X U de fide orthodoxa, et cod. CXV, Logica : de quibus c o d d . m u l t u s est I r i a r t e cat. c o d d . Matr. p . 303 et 455 sqq. August Y i n d e l . Logica, i t e r u m q u e c u m o p . de orthodoxa fide, i n I I codd. I n b i b l . Csar. V i n d o b . v o l . V . L a m b . . 1, 2, 3, i o c o d . CCIl. . 1, et deflnitiones theologicff, i n cod. CCI. . 1 et 3, i n c o d . C C I I I , atque CCV, et CCXCIII, et . 1, c u m antiquis G r c i s scholiis m a r g i n . tabulis synopticis et prolegomenis generalibus de p h i l o s o p h i a , ad n . 3 , i n cod. CCIV. Logica i n capita L divtea, i n c o d . CCXCIV, v. Lambec. c o m m . V , p . k sq. u b i K o l l a r . i i i nota de voc. Majuma, h . e. p o r t u m a r i s , et festivis ludis, i n h o n o r e m Dionis Veneris p r i m o vere a Gazaeis praesertim celebratis nomineque Majumaruui i n s i g n i l i s m u l t u s est (),. 1 sqq., . 5 sq. u b i K o l l a r . de i l l o cod. et de breviore Daraasceni Logica curatius d i s s e r i t ; p . 9 sq. u b i n o t a t K o l l a r . prolegomena gener. i n cod. CCIV, nequaquam esse i n Damasceni L o g i c a m , sed i n P o r p h y r i i Isagogen de q u i n q u e universalibus p r a d i c a m e n t i s ; p . 12 scjq. u b i conf. K o l l a r i i n o l . p. 323, p. 535 et 539. T u m i n v o l . IV . 1 et 3, ac 2 1 , i t e m definitiones theologic per interrogationes e l responsiones, i n cod. C X L V H . Excerpta ex operibus, . 1 et 3 indicatis, i n c o d . C L V H . Ex opere de o r l h o d o x a fide fragmentum de processione Spirit. S. i n c o d . C L X I , et caput de virginitate, i n c o d . CLXV. Fragmenta quffidam misccllanea, i n cod. C L X X X V I I . Primro institutiones de decretis et placitis, et dialecticae caput de cognitione i n cod. C L X X X V I I I . N . 3, i n c o d . C X C V I U , i n q u o opus divisum est capila CXLIV et duobus sequentibus, et i n h o r u m u l t i m o opus divisum est i n capp. c n ; et m a r g i n i apposita sunt antiqua n o n n u l l a scholia; denique p . 177 sq. exslat appendfix quffidam de divinis n o m i nibus. v. Lambee.V, p. 268 seq. et 270 seq., p . 3 4 0 , p . 358seq., p . 384,447, 450 et 478 s q q . Atque i n v o l . V I I , p . 382; i n cod. XCV, 6, Logica c u m praifat. ad Cosmam, episc. Majumffi, p o r t u s et e m p o r i i Palffistin. Venetiis i n cod. Marc. C X L . et D. Opp. . 1 et 3. i n cod. CCCCXCIX, Opus n . 3 i n centum capp. divisum : i n c o d . D L X X X V U , Dialeclica, c u m e p i slola ad Cosoiam : v. cat. c o d d . Gr. Marc. p . 8 0 , 265 et 308. Florentice, i n b i b l . Laurent. sunt i n variis codd. modo capita philosophica et i h e o l o g i c a ; modo excerpta ex dialectica et capilibus p b i l o s o p h i c i s ; aut caput de n o m i n i b u s ; aut e x c e r p l u m de D e o ; modo dialectica secundum breviorem m e t h o d u m ; modo cxpositio orthodox Qdei; modo citatur Damasc. i a alienis operibus. Brevitatis studio ablego lectores ad Bandini catal. c o d d . Gr. L a u r e n t . ( u b i i n t e r d u m i l l e uberius persequitur o r d i n c m r e r u m argumentaque aut differentiatn c o d d . ab editis aliaque n o t a t u d i g n i o r a ) , t o m . I , pag. 255, et 273, et 422, 1 ct 2 ; ac t o m . I I I , p . 375 seq.; r u r s u s i n t o i n . I , p . 492, 3, t o m . I I I , p. 4 , n . 7. p . 11 sqq. . 1, 2, et De d i v i n . n o m i n i b u s n . 9. p . 34, n . 2. p . 324, n . 20. ex J . Damasceni capp. theologicis aliisque Patribus excerpta de S p i r i t u S. pag. 394, cod. X I V , n . 2. add. supra i n n o t i t . codicum generali, sub finem. Taurini i n b i b l . Regia, capp. philosophica i n c o d d . CCXV et C C L X X X V I L Vita Damasceni a J . , patriarcha Antiocneno, s c r i p t a ; de S. T r i n i t a t e (s. caput V I I , l i b r i I De fide o r t h o d . t o m . I , p . 131, ed. Lequien). De divinis nomioibus et de loco Dei, i n c o d . L I V . v. c a t codd. Gr. T a u r . p . 308, 384 et 157. Harl. 2. \ , . De centum hoeresibus c o m p e n d i u m , unde orlffi sint et quomodo p r o d i e r i n t , pag. 76-118 (6). Ex S. E p i p h a n i i Anacephalaeosi ad verbum fere r e p e t i t u m , c u i ex T h e o d o r i t o , T i m o t h e o et Sophronio paulo plusquam v i g i n l i sectarum enarrationem e i de Mohararaedanis n o n n u l l a Damascenus subjecit (c). I n p r i o r i b u s editionibus o c c u r r i t Latine t a n t u m , ex versione J o a c h i m i P e r i o n i i . I n Coloniensi, alia l e g i t u r interpretatio i n c e r t i a u c t o r i s , q u e m Lequinius putat B u r g u n d i o n e m Pisanum. Partein postremam de Mobammedanis Grasce e codice Augustano suppleverat Latinaraque vers i o n e m addiderat F r o n t o Ducffius i n editione Damasceni Latina. Paris. 1619, i n f o l . Grce l i b r u m i n t e g r u m p r i m u s ex codiceRegio Paris. MMCCCXXXVI, vulgavit J . Baptista Cotelerius c u m versione sua et D o t i s , i n t o m o p r i m o M o n i m e n t o r . Ecclesi Grac, Paris. 1677, i n - 4 , p . 278, 337. Lequinius prflBterea c o n t u l i t c u m codicibus regiis MMMCCXLIV et MMCMXXX, atque Augustano, nec n o n i l l o , quo Perionius ad versionem suam concinnandam est usus, et c u i i i E p i p h a n i o cteterisque h a B r e s i o l o g i s , et uberiores nolas adiunxit. Professio fidei, aua l i b r u r a de haeresibus obsignavit Damascenus, Graece vulgata est a Lambecio V I I I , p . 426. Fabr. S. p a g . 898 sqq. ed. K o l l a r . cujus notas pag. 901 et 903 conferes, de cod. Ceesar. X L I V , n . 43, u b i exstat Damasceni epitome Panarii s. operis E p i p h a n i i adversus 80 heereses c u m c o n t i nuatione ad suam usque ffitatem. I l l u m e p i l o g u m t o t u m , quem Lambec. Greece evulgavit, r e d d i d i t quoque Gr. et Lat. Lequien i n sua edit. t o m . I , p . 117. I d e m l i b e r de heeresibus e x t

(a) Lambec. de iUis ludis, deMajuma, el de Co~ ima, episcopo Majumae, laie dispulat iu comni. vol. IV, p. 270 sqa. dc cod. CXLVII, in quo, n. 1 4 , ti Damasceni Dialectica, ab edit. Lat. Jac.

Billii valde discrepans. (/') Conf. de addilamento quodam p. 115 sq. Walch. hisl. Iiaeres. (om. X I . pag. 352 seq, HarU (c) Conf. supra, vol. VIII p. 265 sq. ttarl.

23

BIBLIOTHECA F A B R I C I I .

2i

stat i n cod. Csar. CCIt, n . 3. v. Lambeci V , p . 5 sq ibique n o t . Kollar. Tn eod. vol. p . 257, i n cod. C C X L V I I , n . 16, sunt capita falsorum dogmatum nfleresium Massalianorum, a t , j u d i c e K o l l a r i o , hoc syntagma ex iisdem auctoribus eorumque similibus congestum esse v i d e t u r , e quibus Damascem corapendium de haeresibus est* collectum, quia codicis ilJius toes. de Massalianis capita eadem, sed correctiora et p l e n i o r a , o m n i n o sint cum i i s , quce Cotelerius i n Eccles. Gr. Monuraent. t o m . I , pag. 278, i n lucem p r o t u l i t . I n eod. cod. CCXLVU, n . 25, est Damasc. l i b e r contra hflereses, at m u l t o auctior. V. Lamb. V, pag. 266 sq. ibique K o l l a r . Varia Damasceni f r a g m m . ex opere contra hasreses exstant i n cod. CCLI, sive a n o n y m i cujusdam locis communibus asccticis. P l u r a dabit Lambec. V, pag. 324. scjq. Damascenus i n l i b . de haeresibus t o m . I , p . 302, ed. Coteler. CoHyridianorum s. C o l l y r i d i a n a r u m , m e n t i o n e m facit : de quo loco et haeresi C o l l y r i d i a n . qufledam adnotat Kollar. ad Laoib. V I I I , p . 303. Lambec. vero ipse late deraonstratum i t , errasse Collyridianos, q u i , B. Mariam pro dea h a bentes, m o r t i eam n o n fuisse obnoxiam falso crediderint. a d d . W a l c h . Hist. haeres. t o m . I I I , p . 625 sqq. de secta i l l a r u m fermnarum, et i n f r a , n . 31 ( ) . I n T h . Gale cod. X X . s. cat. c o d d . ADgliffi, e t c . , I I , n . 5855. catalogus haereseon ex J . Damasceno. I n cod. Coislin. X X X I V , f o l . 195, de quo v. s u p r a , v o l . V I I I , pag. 265. n o t . ee. V i d . quoque Montfauc. i n b i b l . Coislin. p . 111 de c o d . X X X V I I , sive Niconis collectione l o c o r u m tam S. S c r i p t u r a , quam P a t r u m , i n his J . Damasceni amplissima. Paris, i n quatuor codd. b i b l . p u b l . A d d . O u d i n . 1. c . p a g . 1738. de codd. Harl. 3. ; . Orthodoxce fidei accurata expositio , pag. 123-304. Capitibus centum ( ) , n o n q u a t u o r libris boc opus a Damasceno distributura est, u t ex Grcec o r u m c o d i c u m mss. inspectione Larabecius et Lequinius testanlur (b). Addit hic v i r doctissimus, nec i n editione Grceca Veronensi 1531, i n - 4 , p a r t i t i o n e m i n libros quatuor e x l i i b e r i : q u o d de contextu ipso v e r u m est; sed i n suramis paginis per l o t u m opus, quatuor l i b r o r u m n u m e r i n o t a l i c o m p e r i u n t u r . Nec illa divisio i n vetustis priscce versionis L a t i n m MStis o c c u r r i t , nisi forte secunda recentiorique manu et atramento i n marginalibus q u o r u m d a m o r i s adnotata. (In b i b l . Tarvisiana Rubricce libri Jo. Damasceni, presbyteri, in quo est traditio certa orthodoxce fidei, traducta de Grwco in Latinum Burgundione judice cive JKsano 8ub Eugenio I I I Pont. Max. apud Montfauconum p . 75 Diarii I t a l i c i , [et i n b i b h b i b l . mss. I , p . 482 E.] Vesligia distinctionis i n quatuor libros j a m deprehenduntur apud S. T h o m a m A q u i n a t e m , et V i n c e n t i u m Bellov. X X V I I , 102, Speculi naturalis, q u i versione Latina u s i sunt. Quamobrem existimo, i n q u i t Lequinius, ejusmodi partitionem Laiinis excogitatam introductamque fuisse ad instar quatuor liborum Petri Lombardi. Nam ut i n t e r Latinos scholasticos Petrus h i c , Magister s e n l e n l i a r u m , t o t aliis p r a i v i t (c); ita p r i m u s fuisse Damascenus i n t e r Grcecos Ecclesiae doctor^s cognoscitur, q u i plenius et s u b t i l i u s q u e u n i v e r s u m theologiae systeraa ordine fuit complcxus, ipsis plerumque verbis, q u i bus divina mysleria edisserit, usus prfleclarorum P a t r u m (B^silii M.,Gregorii Nysseni, Nemesii, Athanasii, E p i p h a n i i , Chrysostomi, C y r i l l i Alex., persooati Dionysii Areopag., Leonis M . , L e o n t i i Byz., M a x i m i confessoris, preecipue vero Gregorii Naz.). Adnotationes R b b e r t i Groshead, sive Capitonis,Lincolniensisepiscopi, q u i sculo X I I I i n Anglia c l a r u i t , i n l i b r u m Damasceni de orthodoxa flde, raale e Greeco i n t e r p r e t a t u m , memorat Jo, Lelandus, pag. 285, De scriptoribus Brilannicis. Sed nec Burgundionis (d) i n t e r p r e t a t i o , nec R o b e r t i adnotationes hactenus edit sunt. Itera Robertus i n l i b r o de cessalione legaliura pag. 92 et 167, citat Joannem D&mascenum i n l i b . Sententiarum, opus hoc innuens. Jac. F a b r i , Stapulensis, versio c u m Jodoci Clichtovei commentariis p r o d i i t Paris. 1507 ; i n - 4 ; ac deinde s p i u s t u m Greecis addita, l u m sine i l l i s , u t supra i n editionibus operum Damasceni r e t u l i . Post F a b r u m vertit Jac. Billius, cujus intCetatio i n editionibus Latinis Paris. a. 1577, 1603 et 1659, f o l . o c c u r r i t , et subinde indiget castigatione, u t R i c h . S i m o n i eliam n o t a t u m t o i n . I I B i b l . selectae p . 35. Sedebat animo, i n q u i t Combefisius, Clichtovei hominis nihil Grceci, commentariis remotis, quibus onerati potius libri de ftde, quam serio illustrati, puriorem textum tnultiplicum coaicum collatione, nova etiam seu interpolata (Billii) versione auctum (a) Uli in cod. Laurent. XVI. 2, v. Baudiu. I . p. 055 sq. Harl. (b) Add. Bandin. I . c. tom. I . pag. 274, ubi cod. Laur. X X I I I . liabet. capp. CUI, u l i a l i i : conf. ad. . I . de codd. Harl, (c) Jac. Thomasius Diss. de doctoribus scholasticie Latinis, J<ip$. 1676. (d) Gonf. Oudin. tom. I I . pag. 1296 sqq. Exetat naec imerprelaiio in aliqiiot ross. codd. Venet. In bibl. Marc. inler codd. Lat. in cod. LXXXIII. opus in centum capp. dislribulum est, sine ulla librorum divisione; cujus inilium allulii Zanelii in cat. illorum codd. pag. 59, de quo cod. et BurKundionis versione dispulat Jo. Domin. Mansi ad Fabricii Bibliotb. Lat. ined. ct inf. aetatis, tom. I . pag 505 (ubi de Burgundioue, s. Burgundio copiosius agilur), et contra Fabricium, neganlem ersioncm illius operis unquam pnruisse, cum, inquit, ejus exordium aflerat Zanellus ( I . c.), atque illud ego contulerim curo vetustissima edit. Venela, a. 1514, quae ex versione Jacobi Fabri Stapulensis expressa legitur in litulo, una eadeiitque cum illa niihi visa est. Fortassc Faber i n terpretis Pisani versionem reformavii, alque binc inde interpolavit. ln bibl. publ. Paris. inter codd. Lat. cat. vol. I I I , cod. MMCCCLXXV, el quaiuor eequenlibus, nccurrit Burgundionis inlerpret. atquc in cod. VUMDCCX. m. 9. vol. IV. pag. 587. notanle auctore catalogi. c Damasc. iradilio ortliodoxaB fidei, Guidone sive polius, Burgiindione, judice Pisano, iiilerprete. In cod. MMCLV. est versio, nulla inlerpretis menlione. In codd. Oxoniens. n. 607. 612 et 1609. catal. Floreut. in bibl. S. Grucis, bis. V. Zacharia ller litierar. per llal. pag. 97 ei 98, etc. Harl.

BIBLIOTHECA F A B R I C I I .
y

26

edere, atque ad fontes, Patres scilicet antiquiores quostolos Damascenus loquitur, ase nihil scribere profesrus ipse, reducere. Quod Couibefisius aliis occupatus implere supersedit.magno s t u d i o L e q u i n i u s exsecutus est, q u i hoc Damasceni opus, servata u t r a q u e e t c a p i t u m et l i b r o r u n i d i s t i n c t i o n e , ad Graecos codices iuss. accurate recensilum c u m nova versione sua et n o l i s e x h i b e t . N o n o m i t t e n d u m , q u o d epitomen universee theologia) ex hoc Damasceni opere c o n t e x t a m vulgavit Christophorus Pelargus Francof. ad V i a d r u m 1605 i n - 4 , q u i c u m i n r e f o r m a t o r u m partes trahendura i l l u m scriptorem d u x e r i t , ex nostratibus B. D. Balthasar Mentzerus, avus, Giess a. 1614, edidit et respondcnte Jo. Sauberto A h d o r f i n o p u b l i c e defensitavit delineationem brevissimam libri I I I Damasceni de orihodoxa fide, in qua quct auctoris hujus de Christo sententia fuerit et confessio, contra infelices nonnullos rerum iheologicarum criticos ad oculum ostenditur. Constat etiara B. D. Eliam Vejelium, Ecclesiae Ulmensis antistitem m e r i l i s s i r a u m , a longo tempore i d agitasse c o n s i l i i , u t Damasceni h o c opus ad mss. codices Augustanae () et Caesare b i b l . recensitum Grcece etLatine cum c o m m e n t a r i i s ederet ; sed praeclaro proposito fatum v i r i prcestantissimi intercessit. buas i n t e r p o l a t i o n e s , l i b . i n c. 3 et 7. i n codicibus aliquot mss. repertas et Damasceno ab aliena m a n u iosertas, G r a c e et Latine dedit L e q u i n i u s , pag. 659-661. QU/B p o r r o sub Cyrilli, A l e x . , n o i n i n e Jo. Wegelinus e d i d i l d e SS. T r i n i t a t e , et Aubertus torao u l l i m o o p e r u m Cvnlli e x h i b e t , j a m supra p. 5 7 1 , notare m e m e m i n i esse Damasceni, licet e C y r i l l i scriptis magnam p a r t e m repetita. 4. . Adversus eos qui sacras imagines calumniantur. tres pag. 307-390. vocat Jcv Hierosolymitanus i n D a masceoi V i t a cap. 14, m e m i n i t q u e e o r u m i t e r u m cap. 33. Primus scriptus est post a. C. 727, Leonis I s a u r i d e c i m u m , q u o i l l e e d i c t u m adversus imagines p r o m u l g a v i t , sed ante q u a m ille : " ^ verbis Germanum, patriarcham Constantinop.,(6) Damasceous p . 308, m t e l l i g i t , a Leone depositus esset, quod eccidit sub e x t r e m u m a n n i <29. Secundus post Gerraanum i n exsilium p u l s u m , cujus m c m i n i t p . 3 3 6 : \ , \ , ^, \ , , . T e r t i u s , quem Joanni Damasceno sine magna causa abjudicat Humfredas H o d y p r o l e g o m . ad Chronicon Joannis Malalce cap. 32, secundo est similliuius, et scriptus uterque adhuc ante anathema adversus Leonera p r o n u n t i a t u m publice, hoc est a n t e annum ejus t e r t i u m d e c i i n u m , Christi 730 (c). P r o d i e r u n t p r i m u r a c u m V i t a , a J o a n n e H i e r o s o l . scripta G r a c e , edenle Nieolao Majorano, q u i eos c a r d i n a l i , J o a n n i Petro CaraffiB dedicavit, Rom. 1553, i n - 8 . Latine vertit Godfridus T i l m a n n u s , Carthusi Parisiensis monachus, Paris. 1^55 i n - 4 ( e ) ; Antwerp. 1556, i n - 1 2 . Ante eum Petrus F r a n c i scus Z i n u s , Venet. 1554, i n 8 (n), cujus versionem additis Gracis recusara i n Basileensi, edii. 1575, etiam Jac. B i l l i u s i n Latina sua edilione servavil, additis paucis casligalionibus, Paris, 1577, 1603, 1619. Denique (ne de Gallica versione dicam vulgata V i r d u n i 1 5 7 3 ) , L e q u i n i u s ex utraque interpretatione Latina nova tertiam concinnare o p e r a p r e t i u m ( J u n t , a d h i b i t i s etiam emendationibus B i l l i i (/). Singulis hisce libris a Damasceno subjuncta sunt l o c a varia Patrum p r o imaginibus, q u o r u m i n d i c e m hoc loco subjiciam [v. W a l c h . Bist. torr., X I , p . 322 sq.] (a) De Augustanis codd. vide B. Antonii Reiseri cauiogum mss. bibl. Auguslanae, pag. 29. Dc Ca> wreis Larabecium lib. . . i . elc. Fabr. Tum in codd. CCII, et tribus seqq. i t . in cod. CCXCIII -eJMyi. vol. In bibl. Taurin. codd. CCXV. et L X X X V I I . vid. cat. codd. Gr. Taur. p. 308 et 584. Paris. in bibl. publ. codd. XXYU. add. ad n. 1. scripla. E x cap. 13 libri . de orlbod. tdc recepia est particula in Lilurgiis SS. Palrum, Peris. ap. Guil. Morell. 1560 fol. p. 125. Jo Damatcem quod panis el vinum in 5. Eucharistia non lupus, *ed ipsum corput et sanguis Chrisli. lo cwi. Bodlei. XCIV. si?e n . 2877. cat. codd. Aogt. etc. Huc quoqnereferri potestJo. Dam.opinio io hb. Oe orlhod. fid$> cap. 28, et in libro , eap. 1 4 ; alque similis argumenli oratio de incorTEpiibili eorpore Chntli, quod in sacra synaxi acciFimu, in edil. Paris. 1619. fol. pag. 51. Gr. ac Lat. et i n cod. Caesar. CCXLVl. n. 12, qui a l i ^uantuiD discrepare dicilur a Lambec. V. pag. 245 *]. ibid. n . 15. p. 246. est Bamasc. doclrina de utiiaie el diflTerentia S. Trinilatis cl in cod. CCVIl. i . 9 . pag. 25. i l . in cod. L I X . n. n ( v . Lamb. I I I . *. 264.) fragm. de Trinitaie Taurini in cod. V de S. TrinUate, s. cap. 8 libri primi de fide, eie. et cap. 12 libri priroi, de divinis nominibus, c* c Doa cap. 13 ejusd. libri, d$ loco Dei et quod * O / M J Dtu$ non circumscrtplus st(. in cod. Medic. Laur. X X I I . n . 9 phit. 71. capul de nominibus Kcxratius. v. cal. codd. Gr. Taur. pag. 157. et Bandin. 1. c. vol. I I I . pag. 14. Ex primo capite operis desumpia esl pars orationis, quod Deus comprehendi non poleH, in cod. Florent. Laurenl. X I I . n. 23.plul.6. v. Bandin. I.c. I . p. 121.adde supra, in nolitia ftenerali codd. et Walch bistor. haeres. tom. VIII, pag. 616. elc. 619, sqq. 652. 660. 666 sq. Hari. (b) V. infra, vol. X. p. 206 sqq. Walchii Hisl. bajres. cit. lom. X. p. 152. 166 sq. 725 sqq. lom. X I . p. 270 sq. 377 sqq. 587 sq. el de Dauiasceni oralt. p. 288 aqq. ac seq. not. Harl. lc) Excerpia ex bis 111. orr. et summam illarum dedii Walch. I . c. lom. X I , pag. 302-525. UarL (d) V Maittaire . T . in indice, p. 524. H. (e) l n 4. Pinelli cat. 1. p. 71. H. (/) Jo. DamasceDO tributa est narralio de o r l gine motuum lconoclasiar., ab aliis Joanni, monacho Hierosol., assignata; ?. supra, vol. VII. p a j . 682. V, el nola c. de codd. Oam. De sanclis iuiaginibus, in quinque codd. Gr. bibl. Paritiis, Oxon. in cod. Bodlei. XCIV. sunl n. 35. Dain. De imaginibus, n . 41 de cruce, el quod ea eii adoranda, in qua cliam traclal. de fide ; n. 42 de sanciis eorumque reliquiaruni veneralione el m i raculis , 45. de SS. imaginibus ; n. 14 Damasceni el aliorum Palrum preces ante commuidonem celebratam recilalas. v. cat. codd. Angliai,elc..l.pag. 150. Joach. Camcrarius in D i s p u l . d e piis el catbolicis atque ortbodoxis prec bus el invocatione nominis d i v i n i , elc. Argentor. ,1560. 8. Graca

27

BIBLIOTHECA

FABRICII.

INDEX SCRIPTORUM quof in libris de imaginibus laudat Joannes Damascenus Ambrosius, episc. Mediolanensis, Germanus, patriarchaConstantinopol. 508, mitir* , 344 ad Gratianum imp. in exsilium, 336. |1 , Gregorius, ^ (Nazianzenus ) , 312, 355; , 316. 346 ; , 319; Anastasius Sinaila, , 378. , ', 367 ; In novam Dominicam el aposlolum,Tbomam,388. , 371 ; , 381, Anaslasius, arcbiepisc. Theopolis (Antiochia?), 582; , 384. Gregorius Nyssenua, Basilii fraler, 323. et pairiarcha \ , (supplemenluni hexaemeri Basilianh, , 344, 386. , 324, 342. Oralio de Anaslasius, imp. 377. Arcadius, archiep. Cvpri, in Vita Symeonis, diviniiale Filii el Spiritus S. etde Abrahamo 324, 342 364. Uiatimaliirgi, miraculo CXXXII, 578. Helladius in Vita S. Basilii, 327, 365. Alhanasius, 319. Hieronymus, presbyler llierosol., 385, locug, Alexandrinus lib. I I I , , 383. qui afferlur, est Ilieronymi, Graeci scriptoris, de \ , quo supra. \ * ', 366, 583. quaesliones junioris Atbanasii , 368. B t i n i , queni posl a. G. 700, vixisse Lequinius non diffitetur. Joannes Cbrysost. de uno legislalore, 343. Joannea Gbrysoetomtis Basiluis, 317, 562 : , 366, in Barlaamum, marlyrem, 520, 542, 6, 371. , , , 365. In Gordiuiii, martyrem, 522. 542. Ad S. Fla- (XV, De btatuis), 379.1n Machabaeos, 384. vianum de Samarilana muliere, 384. Basilitis , 384; , 584. , l n Melelium, Anlioch., incipit : 318, 321, 342, 364. In X L marlyres, 322, 525, , 343. In S. Flaviaiium, Antiocb. 381. Colossenses. , 367. Episl. ad 342, 564, 581. Timotb. . ', 382. in Epist. ad Chalcedonense concilium, 580. Hebreos, 324, 342, 364, 367. In parabolam semiClemens, Alexandrinua, , nis, 345. De proditione Judae ei in Pascba, 345. psal. , de Davide el Absolone, 367. Apud , 582. Endoxiam delatus, ac si Urigenis haeresiu sequeConstantinui, tmp. 570. Cyrillug 1. retur, 385. , 567, , 567, Joanne&j diaconus, 577. , b\i Isidorus, diaconus. Ejus , 585. - , 367. Julianus, , 527, 365. Cyrillus, Hierosol. j Alius, 380. , ab iconotnachis Evangpliuin Leonis Isauri scribi jubel , 383. Dionysius, 354, Areopagita, , 355. per sarcasmum, 338. ' \ \ , 51. Leontil, Neapolis in Gypro episcopi, , 320, 742. , 325, 526, 342. ' , Dionysius. \ , 520, 373, 374, 375, 376. MacedoniuSy 380. 342, 565. Epist. ad Tilum, 319, 342, ad Joannem, Magnus, presbyter, 376. Ibeologum, 365. Dioscorus, 580. Manichaei, 514 , 336. \ \ \ Epbcgina synodus , 329. Epipbanii liber, e quo conlra imagines produ- , 344, 350. citur leslimonium, ; \ , 558. Maximi, philosophi et confessoris, , 519. , 339. Ubi conferendae notae. Leonlitis, Cypriug, \ commodus verborum Epiphanii interpres, 326. , 544, 587. Mercuriu$ marlyr, 365. Ep^pbanii ecclesia i n Cypro, imaginibus exornata, Melbodii, Patarensis episcopi, \ , 389. Eusebius Pampbili l i b . V, Olytnpius, 376. , 367; l i b . V I I , Ecclesiasticas Awiorur, Panlaleonis et Marini, martyrum, reliaui<B 377 369 ; lib. IX, 370. Vila Gonslanlini. 371, 372, 380. Polychronii in Ezechielem, 372. Euthymiui, exarchus, Arianus, 376. Proclus (Consiantinopol.), 328. Eutychianui, 377. Severiani, Gabalorum episc, Flavianui, martur, in iynodo Ephesina , 327, 343, 365; inlerfectui, 329. * Anliochenui, 381. , 585. Gennadiue, arcbiep, Gonstanlinopol. 386.
y t

p. 71 sqq. reddidilexlibello precationutn, quo Graca2 Ecclesiae utunlur, Jo. Damasceni et altorum Patruui eccl. Preces. Num aulem ires libri de iroaginibos genuini sint, necne, copiose inquirit Oudin. 1. c. pag. 1747 sqq. et conlra Guil. Caveum sententiam Frid, Spanhemii atque El. Dupin. paniaecenum nostrum non fuisse arcbiieclum trium illarum orationum, pluribus argumentis, pracsortira quod scriploreg, Damasceni selate longe inferiore, cilantur, corroborare, Humfredi aulem Hody judicium., a Fabricio oppnguatum, defcn-

dereel firmare, denique concludere studuil, a u ctorem trium islarum orait. non posse antiquiorem esse vel fme saeculi x , vel inilio gequentis x i . De Damasceno, praecipuo cultus imaginum patrono, plura leges in Walchii Histor. hcera. etc. fom. X , pag. 150 sqq. 156 sqq. 168 gqq. 176 sqq. 235 sqq. 399. 723 aqq. eic. el lom. X I , pag.276 sqq. tibi eliam conira Lequien. de lempore, quando 11. scripius e i t , quaedam monet ct tres orr. contra Oudinum, e l c vuidicat Damasceno,nec Ilumfredi llody probat judicium. Harl.

N O T I T U BIBLIOTHECA Simeonis, , \ 6. s Bistorice eccles. lib. i , 370. n i i , Hierosol. arcliiepisc, , 352. De marlyribus, Cyro el Joanne et bypodiacono, podagra laboranle, 387. ai Bostreni conira Judaeos *, lm, 309, 545. is quinla, 386 ; qutnisexla, 389. ritus, episcopus C y r i , i x , \ ', 380. lecbielem, 372. , jliole$, abba$, 328, 544, 352. m , Mopsuestenus, 586. *ri lectoris Constaniinopol. Hisloria ec-

FABRICII.

30

clesiastica, 380, 386. , 576. Theodorus (S.), episcopus Pentapoli. Ejus narratio parum credibilis de Dione, servum fugitmim niartyris iinagine efficta ad rediluiu cogente, 382 seq. , ut cum theologo loquar. 310, 349. Respiciunlur Nazianzeni loca. Thoinae evangelium a Manichaeis suppositum, 338. Timotheui, Constantinopol. 580. Vita S. Basilii, ab Helladio scripta, 527. Cbrysoslomi, 328, 3 4 3 , 365. Abbalis. Dantelis, 388. Eupraxiae, 328, 343, 389. Euslalbii roarlyriuro, 372. Mariae, jEgyptiae, 328, 343, 388. Simeonis, ibaumaturgi, scripta ab Arcadio, 378.

\ . Libellus de recta sententia, sive confessio fidei, dictata a n o e l ab Elia episcopo, tradita Petro, Damasci metropolitee, p . 390-395. I n c i p i t : 06 . Primus edidit L e q u i n i u s e codice Valicano M C C L X I I , et versionem I n h o c l i b e l l o comprobatur doctrina sex s y n o d o r u m , r e j i c i u n t u r q u e cura hereDDlbus a Simone MagO, \ ( , h o c est usque ad Iconomachos, etiam Origenis , Petri F u l l o n i s additaa d T r i s a g i u r a , Monothelitffi Sergius, Cyrus, Paulus, Petrus, P y r r h u s , Macarius et u s , ejus discipulus, nec n o n Maronitffl. [ Conf. W a l c h . Hist. hceres. V I I I , p . 480 s q . i s e q . ad n . o. /far/.] sive L i b e l l u s c o n t r a Jacobitas, Monophysitas,sive Eutvchianos ex P e t r i , Damasceni persona ad Tudarffifle,h.e.Darfle (), episcopum J a c o b i l a m , p . 3 9 7 - 4 2 7 . I n c i p i t : ;. Ediderat Latine ex Francisci T u r r i a n i versionc, sed m u t i l u m , sub t i t u l o i n i contra Acephalos, Henricus Canisius t o m . I V , p . 173 A n t i q u a r . lect. I n g o i s l a d i i - 4 . I n t e g r i o r e m et Graece p r i m u s vulgavit Lequinius e codice Vaticano, ac quea h u i c i e r a n t , ea Latine suppleta dedit ex versione Arabica, quam ms. servant Palres Orai s i e n s i s (6). Quoniam b u i c libello loca p l u r a d o c t o r u m Ecclesi Damascenus a d u e x u i t , [uoque brevem elenchum hoc loco accipe.
f

sitis, Mediolanensis, \ , 43. Ejusd. i n a m , irop. 425. Quem iociini Inudavil in Epbesina synodo, ibid. , 425. locbii, Iconii episc, epislola ad Seleucuoi, Leles, terlius decimus aposloloruro, haereI. 596, 399. tsiu*, Alex. episc. 408, 409, , 420. Epist. ad Eptctelum, 422. i s , Cxsareensis, * ! 1 . (') ' , 4 2 ! . Episi. ad Ampbilocbium. 3 J8. is, Alex. 406, 408, 409, 410, 411, 413. ina s\nodo, 425. ', 424. 15. Episl. ad Joanncm, Anliochenum, Acacium, Melitenes episc. ibid. , 425. \ , ibid. ad I I D I el 11 episl. 426. n f , 598. res, 398. lius, baerelicus, 597.
l

Gregorius, ibeol. 398, 410, 411, 412, 418, 419. Epislola I I ad Cledonium , 422. ", 422. Scrmo I I dc Filio, 422. , 423. Gregorius, Nyssenus, Epislola ad Pliilippum, monachum, 421. ", ibid. Irenxus, episcopus Lugd. , 420. \ , 419. Joanneg Chrysoslomus , 526. , 427. Justinus, pliilos. e t m a r l y r , ^ \ , 410. , \ , . , 4x0. . tC ibia. Lequinius observat, per lerlium de Trinitate inlelligi exposilionem tidei, qnse inter S. Juslini opera legitur, et subjuncla fuil duobus Iibellis adversus Judaeos et Graecos ad F.upbrasium, sopliislam, qua? omnia Justinum juniorem auclorem habent, illura fortasse, cujus epislola ad Pelruro Fullonem exstat. Melhodius, Palarensis episc. , 421. Nesiorius, anlbropolatra, 398, 402. Peirus Fullo, 419. , 4051

qoo loco . Lequien. i n Orieot. Gbri-, et Dioacorum incerlis antsupposititiisopp.Damasc adnumerat. Insuper, Walcb. dubital num opusc. I I . p. \K11.HQTL ed. Mich. Lequien. Cum libr. Gr. ac Lat. de divinitate et incarnata ceconomia Domini nosiri iorem exhibel Basnage in ahera Canisii Jesu Chrisli, contra exsecrandai Jacobitarum M ~ leaauro monimenlor. eccles. AmHel. 1725. perstitiones, et opusc. a Dama&c* dictatum, el ab* , 11. pag. 29 sqq. - Inier codd. T b . Roe Elia episc. traditum Petro, a Caveo in Httf. /tfter Bodlei. i i . 272. cat. Damasc. conira Euly- SS. Eccl. I , pag. 626. inler inedila Jo. Dam. opp. Dioscorum, Arabice, conf. Infra, vnl. IX* memorala, 6int genuina. Harl. {c) Severo, baeresiarcba, recenlius scriptum . eil. vcl. Cbr. Guil. Franc. Walcb. Hislor. n,elc. loin. V I I I . pag. 842 sqq. qui cum adeoque supposilum Basilio M. nec hactenas ediI* c pag. 1756. iilum libell. contra Eulycli. Utm. Leqnien.
m.

31

BIBLIOTHECA

FA6RICII.

Proclns, patriarcba Constantinopol., Trisagium lajinniim ab angelis edoclus, 419. Sabellius, Afer, 398.

Severus, 398. Theodorus Mopsueslcmis, 598. Trisagio adjecia improbantur, 418 seq.

7. . Dialogus contra Manichceos, sive Pauucianos , p a g . 42! I n c i p i t : ^. cpiibusdam codicibus p r t e r r e m r e f e r l u r a d S . A n a t n a s i u Daniasceni esse dubitavit Billius eam t a n t u m ob r a t i o n e m , quod i g n e m , t o r t o r e i n d n u m i r a p i o r u m q u e h o m i n u m , e x p o n i t n o n de vero i g n e , sed de nequili furiis ac flagrante frustrataque Hbidine. Vide p a g . 446, 448, 460, 463. Sed i d e m visum aliis Ec< doctoribus, etiam a n t i q u i o r i b u s , n o t a r u o t Sixtus Senensis, l i b . v i BibliothecaB S. adnc et B e n e d i c l i n i ad A m b r o s i u m t o m . I , p . 1460. P r i m u s h u n c d i a l o g u m c u m versione Emanuel Margunius, Cretensis, Patav. 1572, 8. deinde utraque lingua rccuderunt Basile i n sua Damasceni editione a. 1575, f o l . Cum alia versione sua J o . Leunclavius a d j u n x i t Manuelis C o m n e n i , l e g a t i o n i ad Armenios, L e o n i s M . epistolae de fide, Leontioque et Coi t i n o H a r m e n o p u l o de sectis, et B a r m e n o p u l i , A u g u s t i n i atque H i l a r i i confessionibus Basil. 1578, i n - 8 . Tertia Jac. B i l l i i versio exstat i n editionibus Damasseni Latinis Par s i b u s a . 1577, 1603, 1619, f o l . 8. \ . Disceptalio Chrhtiani et Saraceni, pag. 466-46! e i p i t : . Prodierat Latine ex veteri versione i n p r i o r i b u s e d i t i o n i b u s . I L e g u i n i o ad manus fuit G r a c u s codex, q u e m exstare i n b i b ) . Ceesarea testis Lambeci . 126 b); tamen G r c a quaedan fragmenta ascripsit ex Dialogis T h e o d o r i Abucarae, e: e l i a m p . 470, G r o c e et Latine s u b j u n x i t brevem dialogum Christiani et Saraceni , i n c i p i t : ' , ' . [ Foy. O u d i n . 1. c. pag. 1745, i n t e r dubia o p p . et p . 1760, et F De veritate relig. Christ. p . 119 et 122 sq. Harl.] 9. \ . De draconibus fragmentum p . 4 7 1 , 473. I n c i p i t : \ . E t \ , de strygibus, . 473. I n c i p i t : ? *. HflBC duo gmenta, quibus v u l g i et hsereticorum fabulas r i d e t Damascenus, antea i n c d i t a , L e q u i n i cepit a Montfaucono. Pag. 472, laudatur ' \ ', \ , C\ yerbis n o n Dionis Chrysostomi , sed alterius Dionis Cassii H i i Roman l i b r i i n n u u n t u r . Fabr. Est m c o d . Selden. X V , cat. b i b l . Bodlei, s. Angliffi n . 3403. i n b i b l . San-Germanens. F . Montfauc. B i b l . b i b l . mss. p . 11 Harl. 10. \ . De S. Trinitate, p e r quffistiones et responsiones, p . 474-477. 0 { l u m p r i a e m e d i t u m a Jo. Wegelino c u m versione et notis, Augustos Vindel. 1611, i n - 8 . I n \ . Fabr. Exstat Paris- i n b i b l . p u b l . codd. ( M C C L X V I I . Vindob. i n c o d . Csar. C X L V I I , n . 10. V. Lambec. I V , p a g . De c o d . CCXLVI, n . 13. V. L a m b . V , pag. 246, et supra ad n . 6. A d d . O u d i n . p . 1764 Harl. 11. \ . De hymno Trisagio, ad Jordanem A r c h i m a n d r i t a m , ad^ c o r u m sententiam, q u i h y m n u m i l l u m n o n ad SS. T r i n i t a t e m , sed ad solum Christum rebant, et adversus P e t r i Fullonis a d d i t a m e n t u m , Jacobilis et Maronitis (vide pag. 485) b a t u m , p . 480-497. Prodierat haec epistola Greace et Latine nescio q u o interprete, i n ed Damasceni Basil. 1575, sed a L e q u i n i o longe castigatior et c u m nova versione exhibe quatuor c o d d . mss. I n c i p i t : (c). Loca P a t r u m , qu vindicare ad c hujus scripti i n s t i t u i t Damascenus, pag. 488 seq. hepc s u n t : Athanasu \ \ > . 448, * . 493. Basilii * , * , 493. ' \ . 493. Cbrysoetomi , * (toin. V Savil. . 882) . 489. Cyrilli, A l e i . \ , * , pag. 490 () Damasceno ascribitur i n cod. Vindobon. Caes. CCL. n . 2 , v. Lambec. comm. V, pag. 307. Monachii in bibl. elecl. cod. GXIV, v. cat. codd. Gr. Bavar. pag. 44. Florentim in codd. Laurent. Medic. X U , n . 2 2 , plut. 4 , v. Bandin. cat. codd. Gr. I , pag. 535. Parii, m bibl. publ. codd. MGXl et MGGGXXVII. add. supra, vol. V I I , g. 326. Inter incerta velsupposititia refort Oudin. c. pag. 1745, n . 2. Harl. (b) Pag. 267, ed. Kollar. de cod. CGXLVII, n . 26, sed in cod. Cs. ordinem longe alium esse, ac io ed. Lat, Biljiana. Pam. ;observat Lambec ' ' \ , . 490. * * * , . 491. '' , apxf . 492. , * Epiphanit " . 498: \ ' , 494. ex cod. Taurin, GG, n . 17. suppleri posa nolal confeclor cat. codd. Taur. "pag. 298. (c) Reperilur in cod. Caesar. CCXLVl, V. Lambec. V, pag. 244 saq. In cai. cod gliae,eic. tom. I in bibl. Bodl. n . 3614, ol clor cat. adnoiat, cod. non concordare cu presso. Oxon. n . 612, inter codd. collegii nens. Parit, i n quatuor codd. blbl. publi Florentiue, in codd. Laurent. X I I , n. 2 1 , lcsle Bandin. cai. codd. Gr. Laur. 1, pag add. Oudin. I . c. pag. 1740, ei Walch. Bi*i. loui. I X , pag. 480 sqq. de Marunitis. Hari,

BIBLIOTHECA F A B R I C I I .

34

Gregorii, Nyeseni, * 5, . 494. Tlieologi (Gregor. Naxianzeui), . 493 seq,

Procli, Conalantinopol., , . 492. , ibid.

L o c a heec produxerat Anastasius, abbas S. E u t h y m i i , sed ab haeresi Eutychiana a l i e n u s , ajjus c u m laude facit Damascenus m e n t i o n e m , pag. 481 et 495, u t evinceret, ad F i l i u m eo3 T h s a g i u m retulisse, q u o d Joanni, patriarchae Hierosol., n u l l o modo c o m m i t t e n d u m v i s y m . D e n i q u e ex solemni f o r m u l a celebrationis m y s t e r i o r u m Damascenus T r i s a g i u m probat de SS. T r i n i t a t e u t i q u e , n o n de solo F i l i o accipiendum esse, p . 496. Quem l o c u m ex l i t u r g i a , q u s u b Jacobi apostoli f e r t u r n o m i n e repetitura esse, Lequinius adnotavit. tlOcp\ . Desanctis jejuniis, epistola ad Cometam, m o n a c h u m , m\ , , , pag. 499-505. H a n c primus L e q u i n i u s e d i d i t e mss. Mediceo ( ) et Barocciano, q u o r u m apographa c u m eo c o m m u n i c a r u n l Jo. Ernestus Grabe et Anselmus Bandurius, c u m fragmenta p r i d e m ex i l l a produxisset T u r r i a n u s i n Apologia p r o epistolis p o n t i f i c u m et notis ad Constituiiones apostolicas. R e j i c i t i n bac epistola Damascenus m o r e m Severianorura, q u i j e i u n i u m observabant p e r hebdomadas octo, a septuagesima usque ad Pascha. Loca, quae ad calcem s u b j i c i u n t u r , s u n t tam apostolica, cujus et apud E p i p h a n i u m L X X , 1 2 , m e n t i o , doctorumque Ecclesi, S. B a s i l i i , Chrysostomi , patriarchae Conslantinopol. ex encyclica epistola, E p i p h a n i i , C y p r i , ( i n t e r pres : e x epistola ad m o n a c h o s ) , Joannis, episcopi A t n e n a r u m , A n a s t a s i i , patriarchee H i e r o sol. t u n i hreticorum, Severi, Acephali, archiep. A n t i o c h e n i , ex sermonilbus , sermOQe , dicto i n Cassiani Ecclesia, q u i i n c i p i t : \\ , et 6 l i b r o , nec n o n Benjaminis, Severiani, p s e u d o e p i s c o p i A l e x a n d r i n i , e x q u a r t o l i b r o , !) , ' , \ . 13. \ . De octo spiritibus nequitice, de q u i b u s anteDamacenum Evagrius, N i l u s , Cassianus, e t c , ad m o n a c h u m quemdam, p . 506 508, Graeca p r i m u s e ms. A b r a h a m i Seileri dedit L e q u i n i u s . Latine verterat Bilibaldus Pirckeimerus, cujus versio e x d i v e r s o i n mulUs G r a c o codice composita p . 508 separatim s u b j i c i t u r . I n c i p i t : , , . Sequitur deinde \ \, \ et De virtutibus et vitiis animce, corporisque et ae triplici parte animce. Greece codice R e g i o c u m versione Leonis A l l a t i i p . 509-514. I n c i p i t : 6.) ms. Cffisareo vide Larabecium, I V , pag.197. Fabr. S. pag. 434, e d . K o l l a r . i n c o d . C L X X X I V , n . 3. I n c o d . Goislin. CCCLXXIV. l o l . 343, teste Montfaucon. i n b i b l . Coish p . 5 6 4 . Venetiis, i n c o d . Marc. CCCCXCVIU. V . cat. codd.Marc. p . 2 6 1 . sq. Harl. . Institutio eiementaris ad dogmata, adversus Acephalos, seu M o n o p h y s i t a s , Monothelitas, et Nestorianos, ad Joannem Laodicenae u r b i s episcopum. pag. 515-521. I n c i p i t : \ \ . Verterat a. 1544 J o a c h i m u s Perionius. Grcece et Latine prodierat i n editione Basii. 1575. Fabr. V. O u d i n . 1. c. p a g . 1743. Exstat i a B i b l . B o d l e i . n . 3614, atque c o d . m u l t u m differre ab impresso, s c r i b i t a u c l o r c a t . codd. A n g l i , e t c . I , p . 173. Oxon. i n c o d . GXLV collegii Mertonensis, *. n . 612 Cat. c i t a t i . I n c o d . T a u r i n . CCCLXI. V. catal, codd. Gr. Taur. p.485. FlorentU* i n c o d . M e d i c . X X I X , n . 5. p l u t . 8, et c o d . X X ( i n q u o m u l t a sunt Daraasceni p p p . ) n . 3 , p l u t . 7 1 , V . B a n d i n . Cat. c o d d . G r . L a u r e n t . , p . 272 ; et t o m . , p . 13. Paris, m b i b l . p u b l . c o d . M G X X I I , i n q u o etiam sunt, q u m o x a Fabr. m e m o r a n t u r , n . 15, 16, et 17. Harl.
f

5.\ , . De natura composita , contra Acephalos pag. 521 527. E t i a m ha&c diatriba lucem videratGraece e t L a t i n e i a i a m dicta Basileensi. Fabr. Oxoniw m c o d . antea laudato c o l l e g i i M e r t o n . - P a m , i n c o d . MCXIX, n . 3. Florent. i n c o d . L a u r e n t . X X . n . 4. t u m sequuntur ea d u o opuscc. quea a Fabr. n . 16 et 17 recensenlur. F . B a n d i n . 1. c . I I I , pag. 13 ; et O u d i n . 1. c* pag. 1739 sq. Harl. 16. \ \ \ . De duabus t n Christo voluntatxbus et operationibus, et de naturalibus reliquis proprielatibus. p . 5295!&. I n c i p i t : ot \ . Exstat G r a c e et Latine cum P e r i o n i i versione i n edit. Dmnasceni Basileensi anno 1575. P e r i o n i u m subinde i n Parisiensibus Latinis castigat B i l l i o s . Sed Franciscus Combefisius c u m nova versione notisciue e d i d i t i n historia M o n o t h e l i tanraiy sive t o m . A u c t a r i i n o v i , p . 466. Corobefisii versionem L e q u i n i u s servavit, notas o m i s i t . Fabr. E x s t a t i n c o d . Taurin. ad n . 14 citato, et i n sex codd. Paris, b i b l . p u b l . v. etiam a d n . 14 et 15 ; et conf. W a l c h i i t f w f . hares. t o m l X (de controversiiscum Monotheletis, quos Damascenus i n hoc l i b r o o p p u g n a v i t ) , p . 498 s q . c u m p r i m i s p. 540 5 5 6 ; u b i longiora ex i l l o l i b r o d e d i t excerpta. A d d . O u d i n . p . 1738 sq. q u i adnotat, m edd. Basil. 1548 et 1575 subnecti l i b e l l . de duabus J . C. naturis, q u i vero n o n pertineat a d D a m a s c , sed ad S. Afajrtmum m o n a c h . Uart. () V . Bandin. Cat. codd. Gr. Laur. Medic. tom. 111, p. 294 seq. HARL.

15

BIBLIOTHECA F A B R I C H .

16

autlalso (conf. . 26. dicta), l i b c r , q u i Mansur d i c i t u r , de G r a c o i n L a l i n u m translalus. I n vol. I I , i n variis b i b l i o t h , n . 828, florcs cx Damasceno aliisque a Mag. T l i o m a de H i b e r n i a , sooio Sorbonro, c o l l e c l i . n . 1608, opera gufedam : 189, de vera i r a d i t i o n c ; n . 5958, 5959, 9079, 9291, v a r i a o p p . p a r t . n , Dublini, e t c . , n . 507. narralio fabularuin Saracenica dialecto per J . Damasc. n . 1019, lectiones ex Damasc. Paris. i n b i b l . p u b l . de variis inodis quibus res una alteri c o n j u n g i d i c i t u r , i n cod. M I X V . de sacris m y s t c r i i s , i n t r i b u s c o d d . Jo. Damasc. excerpla e Cbrysostomi h o m i l i i s i n epp. Peuli, i n I I codd. (v. i n f r a ad n . 4, s c r i p t o r u m , qu i n ea. L e q u i e n n o n exstant), de n o m i n i s natura et aninii partrbus, i n I I c o d d . capp. de Dei i n c o m p r c h e n s i b i l i t a l e , i n I I codd. (nec n o n i n cod. Naniano CCXCl, n . 6, sec. cat. c o d d . Gr. Nan. p . 488). de corpore et sanguine Christi i n c o d . MMCCCXV. de l i b e r o a r b i t r i o , i n c o d . M D C I I I . f r a g m e n t u m de rebus geographicis, i n c o d . MMDCCGXLVII; et pluritna Damasc. opera inserta sunt cod. MCV, usque ad c o d . MCXXIV ; n e c p a u c i c o d d . Paris. deinceps l a u d a b u n i u r . Montfaucon, in biblioth. bibl. Coislin. permuftos v a r i o r u m Damasc. o p p . recenset codd. q u o r u m magnara p a r t e m , quia j a m consuluit L e q u i e n , brevitatis studio ad paginas t a n t u m bibliothec Coisl. u b i i l l a a a d u c u n t u r , p r o v o c a b o ; pag. 143, m u l t a Damasceni opera i n c o d . X C U . pag. 271 bis, 274 bis, 306, 404 407, 412 sq. 581 a l i q u o t i e s . Venetixs i n codd. Nanian. L X X X I I I , opera Damasc. c u m ejus V i t a , seu p o i i u s sermone de eius laudibus. et CCXCI, opus quo4dam secundum i l l o r u m catal. pag. 170 et 488. i n b i b l . Marc. p e r m u l t a o p p . i n cod. C X X X I X . \ , i n cod. CCCCXCVIU. epist. ad i m p . Conslant. C o p r o n y m u m ; explanqtio X I I c a p i t u l o r u m f. anathematismorum, atque ep. ad T b e o p h i l . i m p . ae i m a g i n i bus. v . cat. c o d d . Gr. Marc. pag. 79 sq. 2 6 1 , 301 et 302. Queedara m c o d d . b i b l . S. C r u cis Florentiffi, testo Franc. A n t o n . Zacnaria i n I t i n e r e litter. per I t a l . p . 97, 98, 99. A u ctorc Montfauc. i n diario I t a l , pag. 13 ( e t i n b i b l . b i b l . mss. p . 499 C. D. ac p . 528 Z>, i n t r i buscodd.) : p l u r a opera Damasc. Mediolani i n b i b l . Ambros. p . 62. o p p . philosophica et rhelurica, Venetiis i n b i b l . Contarina ; p . 216, ot 217, et 337, varia o p p . Roma i n c c e n o b i o S. Basilii et i n duobus codd. monasterii Crypta* Ferralee ; p. 392, Fesuli i n coenobio canonicor. regular. Damasceni quffidam Laline ; p. 408, Bononias i n monast. S. Salvatoris, Damasceui ; . 433, Venet. i n b i b l . J u h i Justiniani, p r o c u r a t . Damasceni c a n o n ot aliqua astronomi opuscula. Ab eodem Montfauc. i n b i b l . b i b l i o t h . mss. p e r m u l t i v a r i a r u m b i b l i o t h e c a r u m codd. q u i Damasceni opera vel pauciora vel plura c o n l i n e n t , e n u m e r a n t u r . H i c mentionem laciain p l u r i u m o p p . Romce i n b i b l . Ottobon. (1, p . 184 A. C.) i n b i b l . Sfortiana ( I , p . 703 . B, D . 705 B, et p . 706 C). Venetiis i n b i b l . Meletii T y p a l d i , Daraasc parallela et alia (p. 478 C); Veronce i n Museo Jo. Saibantea, et Augustce VindeL quaodam Damasceni (p. 490 D, e t p . 593 B). Paris. i n b i b l . Coislin. opera, Slavice ( p a g . 1042 B). Varia o p p . i n codd. Bavar. v. cat. codd. Gr. Bavar. p . 10, 1 1 , 12 sq. 18, 5 1 , et p l u r i b u s locis. B i b l . Vindobon. Cfiesaream abundare c o d d . q u i m u l l a variaque Damasceni o p p . c o n l i n e t , u n o o b t u t u videbis i n indice ad Nesselii catal. Ceesar. p . 75 sq. H i c n o n n u l los, prfficipue q u i particulas aut f r a g m m . Dainasc. c o a t i n e n t , c o d d . duce Lambecio, d o c t i u s et copiosius eos recensente, indicabo. l n v o l . I I I , cod. X I X fin. Damasceni preces sacrffi (pag. 9 5 ) ; i n cateois i n L u c a m , E p . ad Romanos et i n p r a c i p u a V . ac . T . i n c o d d . X L I V , X L V I e t X L V I l . (Ila haud iofrequens flt m e n t i o Damasceni i n catenis i n libros sacros, supra i u v o l . V I I I , p.679, elc.) I n v o l . V. p . 245 s q . ; i n c o d . CGXLVI, n . 12 (cujus lect. i n t e r d u m discrepant ab ed. Paris. 1619, F. p . 931 sq<j.); et v o l . V I I , p. 227 sq. i n cod. L X I V , n . 3. orat i o de i n c o r r u p t i b i l i corpore C h r i s t i , q u o d i n sacra synaxi accipimus. Wratislavim IH bibl. Rehdinger. o p p . v. Kranz Memor. i l l i u s b i b l . pag. 83. Mosquce i n b i b l . s y n o d . i n c o d . X I I I , s. variis scriptis contra Latinos, i r a g m m . i n specie i n orat. . Matthoei n o t i t . c o d d . Gr. Mosq. p . 21 et 22. Kxcerpta suut aut f r a g m m . i n variis c o d d . Laurcnt., s i c i n cod. X X , n . 8 et 9, p l u t . 71 De figura terrmel caput dialectioum De nominibus, etc. v. Bandin. cat. codd. Laur. I I I , pag. 14. conf. paulo post ad n . i . Citatur Damasc. a J . Cantacuzeno contra Palamam, m Opere a n o n y m i adversus eumdem et i n T h e sauro orthodox fidei. Conf. Bandin. cat. c i t . I , pag. 254, 358 et 433. I n q u o t c o d d . E$corial. multa variaque Damasceni o p p . r e p e r i a n t u r , discimus ex P l u e r i I t i n e r a r . per H i s p a n . >. 175 sq. De guibusdam codd. Damasc. memorabilia queedam adnotavit Montrauc. i n P a s o g r . G r . p . 58, D5 sq., 303 sq. e l p . 404; i n diplomate quodam Greeco n o o i i n a l u r D a m a sceni dialogus. E n nubem codd. I et tamen deinceps v a r i o r u m o p p . c o d d . h a u d paucos adhuc suis locis excitabimus. Harl.]

Grmca

cditiones.

L i b e r de flde orthodoxa, c u m orat. de i i s , q u i i n fide o b i e r u n t , p r o d i i t G r c 3 auspiciis J o . llattbffii G i b e r t i , Veronensis episcopi, c u m praefat. Donati Veronensis ad Clementem V I I , pontificem, Veronffi apud Slephanum et fratres Sabios, 1531, i n - 4 , t y p i s l u c u l e n t i s . Fabr. Rarissimae hujUS edit. q u a m babeo, i n s c r i p i i o est: . , \ . Joannis Damasceni editio orthodoxw fidci. Ejusdem de iis, qui m fide dormierunt. Veron, M D X X X I , 4. Dedicalionem Latinam s e q u i t u r P r o f a t i o DonaiiVeronensis,Grace scripta, i n qua laudat et Damascenum et J o a n n . Mattoseum G i b e r i u m , episcopum Veronens., cujus jussu et impensis, se, fatetur, collalis e x e m p l a r i b u s , opus desciipsisse et a mendis p u r g a l u m dedisse, cbalcographis t y p i s c x p r i m e n d u m . A d d .

17

BIBLIOTHECA

FABRICII.

1*

cel. Panzer. . . v o l . V I I I , . 562. l i d e m Jibri Grfflcc, ex edit. Joan. E p n e s i n i . u i Moldavia 1715, 4. Harl. Vita et l i b r i I I I de imaginibus, Rom. 1533. 8. Fabr. I n Maittaire . T . i n d i c . p a g . 324, haec est i n s c r i p t i o : Jo. Damasceni orationes. tres, et T h e o d o r i de i m a g i n u m c u l t u , et Jo. Damasceni vita a Jo. patriarcha H i e r o s o l y m i t . scripta Gr. (edente Nicolao Majorano,) R o m ap. Steph. N i c o l i n . Sabieos. chalcogr. apostolic. 1553, 8. HarL LatitUB. Quandoauidem versio l i b r i de fide o r t h o d o x a a B u r g u n d i o n e , cive Pisano, Federici barbi p r a r e c t o , saec. x n , composita et Thomffi A q u i n a t i p r i d e m lecla n o n v i d i t l u c e m l v . ad n . 3 ] , Idera Jiberex Jacobi F a b r i , Stapulensis, interpretatione Paris. 1507 i n - 4 , p r i m u m editus est ex o f l k i n a H . Stephani, a v i . Et c u m commentariis Jodoci Clichtovei ad. Jac. Ambasiunj, e p i s c o p u m Claromontanum, Paris. 1512 e i 1519 (o),et sine commentariis M a r p u r g . 1602, i n - 8 . Gum brevioribus F a b r i , i n t e r p r e i i s , notis et Orat. de iis q u i i n fide d o r m i e r u n t , per Jo. ( E c o l a m p a d i u m versa et historia Josaphai et Barlaam, Basil. 1535 et 1539 (6), p r o m i s s a V i t a J o . Damasceni, scripta a Joanne, patriarcha H i e r o s o l . Ex recensione H e n r i c i G r a v i i , Noviomagensis o r d . Prffidicator. Colon. 1546, apud P e l r u m Quentel ; i n qua editione Latina accesserunt Damasceni Logica, et i n t r o d u c l i o elementaris ad Joannem, Laodicenutn e p i s c , nec n o n l i b e r de duabus voluntatibus et operationibus, epistola ad Jordanem a r c h i m a n d r i l a m , de h y m n o trisagio, l i b e r de haaresibus, fragmentuni s e n t e n t i a r u m de octo vitiis, altercationes c u m Sarraceno, et de j u d i c i o , c a r m i u a q u e e t c a n l i c a varia, c u m Cosmee Majumensis et Tbeophanis ac S c h o l a r i i q u i b u s d a m . E x versione m e l i o r e vel recensione Jacobi B i l l i i , P r u i u e i abbatis, Paris, 1577, i n - f o l . , i n q u a e d i t . praeter p l u r a , i n e d i t . G r a c o - L a t . Basil. 1575 obvia, primumaccesserunt Latine tantuin ParalleJa sacra, Physica, V i l a S. Stephani j u n i o r i s et o c t o c c h u s : Graece vero et Latine Oratio d e Christi transfiguratione, et de Dativiiate B . Mari orationes tres. Haec e d i t i o , de qua i n A p p a r a t u sacro Possevinus, n o n sineauctario recusa est Paris 1603 [item 1615, a p . Oudin.J, e t 1619 (c). f o l . curante F r o m o n e D u c e o . Grceco-Latince. Basilcensis apud H e n r i c u r a P e t n , c u m Marci H o p p e n Prfflfatione a. 1548, f o l . , u b i a n t e J . Gassiani, L a t i t i i s c r i p t o r i s , opera e x h i b e t u r G r a c e et L a l i n e J . Daraascenus De orthodoxa fidc, c u m commentariis J . C l i c h t o v e i , et l i b e r De iis q u i i n fide o b d o r m i e r u n t . Latine auteiu t a n t u m m o d o ceetera, q u i n Coloniensi Gravii editione cxstare j a m d i x i . Rcpetita est haeo e d i t i o Basil. 1559 i n - f o l . Basileensis tertia a. 1575 f o l . p r i o r i b u s duabus p l e n i o r , et i l i d e m Cassianum habens a d j u n c t u m , atque utraque l i n g u a exhibens preeterea d i a l o g u m Damasceni contra Manicheeos, aliaque scripta c o m p l u r a . Cum ejusdem H o p p e r i P r a f a t i o n e . Parisiensis denique, curante praeclaro atque eruditissimo v i r o , M i c h a e l e L e q u i e n , M o r i n o B o l o n i e n s i , ordinis F F . P r e d i c a t o r u m , q u i p r o v i n c i a m , qu ante i p s u m J . A u b e r t o (d), F r a n (c) Edilio a. 1512. fol est in bibl. acad. Erlang. et lDscripla : ln hoe opere contenta. Theologia Dauuuceni, quatuor libris explicala : et adjecto ad litteram commentario elucidata : 1, de ineflabili ftmniuie.ll,Decreaturarumgene8i,ordineMoseos. 111 De iis, qu% ab incarnatione usque ad resuFrecilonem Cbrisii. IV, De iis, quas post resurrectionem usque ad uoiversalem resurrectienem. Harc Damasceni cum expositione prima emissio lypis absolula est Parisiie, ex officina Hen. Sleliani e regione scholse Decretoruni. ADHO MDXII
1 8 L 1

Fabr. tom. I . pag. 150 sqq. de ed. Baail. 1548. ubi quoque de Damasceno ejusque iiuerprelibu agitur. In illa ed. est eliaui Damasc. sententiarum aliquol fragm. Bilibaldo Pirckheimero inlerprele, a quo versae sunl et ediue Nili senieiittae moralcs, e Graeco in Laiinum versae, ei excerpta q d . ex Damascno, Noriberga?, Frid. Peypn* impressil, 8 . a. tn-4. Pirckbeyineri lamen epislola ad sororem suam, Claram apud divam Claram Ntireiiiberra roonialein, data iv Kalend. Januar. M.D. X V I . est prafixa. v. Maiitain . T. I L
9

onis Februarii. Judocus GlicbtOYeus, Neopor^ Y U K J J ' ! S ^ op*n?i^ Pe^ ^ " " V Bamasceni ibeologia, u arS K ; T T ? ^ ^ . ^ ^ ' * ^ )
f ! a N 8 U I 1 1

278. Harl.
y } ) A u b e r l U 8 m 2 s c e

c l e P i

G a l l i c a n i

p o cyrillum Alex., voluit etiaui n i eJitioiiem curare ex decreto illustris . . ^ Ephrai8l a | 6 5 6 4 i J a n d u m

525 et 564 . V I I I . . 54. el X.p. 7. Barl. (b) V.Panzen . . V I . pag.308 n . n . \QZo.Harl. [c) !la?c editio, plenior quaro Basileeneis, ab llambergero . . I I I , pag. 551, iia indicalur : D a n . Opera partim Gr. el LaL,partim Laline tanUra, mullo, quam antebac auctiora, ex edil. Jac. BUIii. ParU. magna navis. 1619. fol. Oudin. in de ecript. cccl. I . col. 1727 sqq. uberius recenset edd. Basil. 1548 et 1575. Peria. 1577, M W . 1615 et 1619. Add. Jo. Fabric. Histor bibl

e x i n

v e r o

o r n a n B i b L

haredibu? impelrare, q u A e o Allatius ad Aubertum Roma Lutetiam miserat, el quorum catalogum . 448 seq. Jaudams Loquien prolegomenie exhibet. Mcminit el Allaiius in epteuri ad Aubertim), disserlalioni I I de libris eccleeiasiicie Graecorum pramissa. Combeflsius judicio sparla haec dcinde d a fuit c o m m i m , dolel Oerii$se inquit i n concionaloria, tania illa Allatiana, Auberto, ^ma$ceni operum editionem pollicenti, rniua.
A l l a t i i 8 c u i c , e r i G a l l i c a n i 9

19

BIBLIOTHECA

FABRICII.

20

cisco Combefisio et P h i l i p p o Labbeo () designata videbatur, occupavit c u m surama laude (b) alque egregie o b i v i t , publicatis Grcece et Latine J . Damasceni Operibus sic, u( n o n m o d o p l u r a inedita ex mss. i n lucem p r o t u l e r i t p r i m u s , aut Latine tantum vulgatis Graeca a d d i d e r i l : sed etiam, quee utraque i a m lingua exstabant, castigaverit reddideritque nova vel castigata versione i l l u s t r i o r a , et doctis notis, pramissisque praeter p r i o r u m prflefationes e d i t i o n u m luculenlis prolegomenis atque de doctrina Damasceni dissertationibus (c) explicuerit, Paris. 1712, f o l . I I v o l u m . Non rae f u g i t , hoc opus certalira laudatum esse, et laudatum esse ex m e r i t o a D i a r i o r u m e r u d i l o n i m scriptoribus, i n Epbemeridibus Paris. a. 1712, mense Januar. i n Actis e r u d i t . quae Latine e d u n t u r a . 1713, . 1, et quae Germanice, tora. I , p . 3 1 1 , 365, i n D i a r i o , q u o d sub Novi Musei t i t u l o , i t i d e m vernacula lingua Lipsiee raenstruis intervallis p r o d i t (never Bucher-Saal) parte x x x m , p . 600, etc.(d). Sed puto tamen ab illis m i h i r e l i c t u n i csse l o c u m obsequendi instituto meo, q u o d i n aliis scriptoribus Grflecis hactenus observavi, u t Damasceni scripta secundum o r d i n e m editionis hujus optimae lectori a d n u m e r a r e , m i h i liceat. I . I n hoc familiam d u c i t (e) sive opus t r i p a r t i t u m , quod t i t u l o Fontis scicntw auctor ipse c o m m e n d a v i t , hoc est Dialectica, hber de hcrresibus, et l i b e r De orthodoxa fide (f). 1. . Capita philosophica, sive Dialectica, cura praefixa epistola ad Cosiuam, Majumae j a m e p i s c o p u m , adeoque scripta post a. c. 743, p . 1-74. Hujus d i a l e cticaa, i n qua P o r p h y r i u m de cjuinque vocibus et Aristotelis logica scripta secutus Damascenus est, c o m p e n d i u m Latine prodierat i n antiquis editionibus, ex versione fortassis B u r g u n d i o n i s , Pisani. [v. Bandin. cat. c o d d . Gr. L a u r . I , p . 273.] Ac i n editione Basil. 1575, Graecis f u s i o r i b u s epitome Latipa male accommodatur. Eamdem epitomen interpretatio Arabica r e p r a sentat teste L e q u i n i o , quae n o n est edita. I d e m G r a c a integra ex p l u r i b u s codicibus regiis mss. et edilione Basil. recensuit, novaque versione d o n a v i l . Fabr. [ I n b i b l . B r i t a n n i c i s secundum cat. codd. Angliee,elc.,in t o m . 1, i n b i b l . Bodlei. sunt n . 298, 702, 1882, opera . 1 et 3 (a Fabricio signata : (eadem i n t e r codd. b i b l . Harleianoe^ n . 5649, et i n c o d . Bavar. C L X I , teste cat. Gr. codd. Bavar. p . 62.) n . 2524, Damasceni. 1) L o g i c a ; sed, adnotante catalogi confectore, ordo capitum a 25 ad 32, n o n prorsus idem est, q u i i n editis, u t i codex h i c r a s . , ita et a l i i p r o u n o eodemque opere h a b e n t , quae i n edilis pro binis habentur, e. g. dialectica et de ortbodoxa fide. E l certe epistola ad Cosmam episc. plane e v i n c i t , n o n esse distincta opera : habentur i n hoc cod. n o n n u n q u a m etiam scholia, sive n o i longiores, sed r a r i o r e s , u b i alicubi i n sumrao margine legitur etc. 2) de orthodoxa fide. i k 3614, de orthodoxa fide : l o g i c a ; i n t r o d u c t i o doguiatura, ad J . episcop. Laodiceae, quee ffiultum differt ab e d i t a ; epist. de trisagio ad Jordanem, a r c h i m a n d r i i a i o , q u a n o n concordat c u m excusa. I n t c r coad. c o l l . Etonens. t o m . I I cat. n . 1823. L o g i c a , e l e m e n l a r i u m , de () Labbeus, Parh, 1652, in-4, edidit conspeclum operum Damasceni, i n qualuor partes tribulorum, in quo non vult videri usus transmissis ab Allatjo, scd de illis, velut necdum sibi visis, loqtiitur, licel Allalius in epislola ad Nilitisium, quae Symmfclis p. 446, inserta est, baud obscure plagutm ipsi eo nomine objiceret. Idem Labbcus toin. 1 libri m scriptoribus ecclesiatticis, a. 1660 edili, p. 556, conspectum suum novae edilionis Damasceni memorans, quam tum demum, inquit, aggrediar, cum e* uliis occupationibus tiber emersero, el erudiloi w r o i , quorum opcram auxiHumque etiamnum tmp/oro, in tubministrandis ad eam perfieiendam subi i d i i s paratiores fuero experlm. [Conf. Oudin. 1. c. pag. 1736.1 (b) Conspeclus operum Damasceni a Lequinio a. 1700 Parisiis separaiim ediius est, atqueexstai praeterca in Diario erudilorum Hanoverauo J . Georgii Eccarii (Monathlicheii Auszug) a. 1700, roense Auguslo p. 526 seq. Vidc el Memorias lilterarias Trevoltinas 1709 mense Augusto, p. 1440 seq. et a. 1715, . 1 seq. Scripla, quae in dtiobus toinis Lequinii non exslanl, ct in conspcclu, vcl Lequiniano, vel Labbcano, aulj Allaiii calalogn, commeinorantur, referam infra post noliliam edilionis Leqninianae. (c) Dissertationes Damascenica?, ab edilorcoperi ncmissa?, sunt acpleni. 1, do processione Spirilus . I I , dc aucloriiatibus, quibus Eulycliiani bsereFin suarn tuebantnr. I I I , de cpislola, Cbrysoslomo iribula, ad Ca?sarium roonacbiim, c l aliis quibusilaui, a Damasccno primum laudalis scriplis. IV, de pistolis ad Peiruin FuUonem de Trisagii additionc, et de oxpnsiiione fidei inler Juslini, marlyris, opera. V, de oralione Damasceni de iis, qui in lidc obdormierunl el de purgalorio secundum ofientalis Ecclesiae ecnsum. V I , de azymis el postremo Clirisli Pascbate, ei VII, de Cbristianis Nazarenis ct eorum fide, ncc non de Ebiouilis. [In inlroduct. s. pracf. recensel idem onincs versiones Lat. atque cditt. tam Laiinas, quain Graccas, et Graeco-Lalinas. Idem judicat de Damasceni Hbris el scribendi genere, ct Baronii sentcnliam, in muliis Damasceni scriplis fidem vacillare et compluribu* ip$um scaiere mendaciu, contra Casaubonum el Gerb. Vos^ium defendere studel. Harl. (d) Add. censuras in : Baumgartenii Nacbricbten von merkwurdigenBQcbern, tom. VIII, p. 517529 in primis Oudin. I . c. pag. 1762 sqq. cap. 6 ex Eccario repetilus esl conspeclus opp. Dainasc. a Lequinio separatim editus; cum auclario dein in cap. 7 agitur de ipsa Micb. Lequien cdit. iisque Damasceni scriptis, quae in ulroque vol. continenl u r ; tuni pag. 1767 sqq. in cap. 8 de prxrogalivis atque defeclibus illius editionis, et pag. 1774 sqq. iu cap. 9 legitur discussio operum, qux lomo I I cdilionis illius conliiicntur. U l a Micb. Leqtiien ed. recusa esl Vencliis 1748 fol. ei in fronte laudatur : Ediiio novhsima Veneta longe aliis accuraliur. Harl. e) Vidc nolas ad Vilam Damasceni, scriplam . Ilierosol. pag. x n , elMlatium dc Damasceno XX. (f) Hinc cliam illa iria opusc, prascipue . 1 ct 5 memorala, in aliquol codd. junciim posila aunl. HarL

II

BIBLIOTIIECA F A B R I C I L

22

duabus n a l u r i s et una h y p o s l a s i ; Cantabrig. i n b i b l . p u b l . n . 2297, i n t r o d u c t i o dogniatun), elementarium a voce S. Damasceni ad J . episc. Laodiceee, ac . 1, 2, 3, a Fabr. signati. tom. I F c a t . Q. 2276, i n t e r c o d d . Voss. definitiones philosophicae. I n b i b l . p u b l . Paris. de dialectica i n v i g i n t i et duobus codd. de heeresibus i n codd. quatuor. OrlhodoiaB fldei e x positio i n c o d d . v i g i n l i et septem, secundum catal. e t c , t o m . I I . I n Coislin. cod. CCCLXXV, dialectica capp. 150, q u o r u m quaedara desunt ab i n i t i o , quflBdam sunt transposita. i n cod. C C C L X X V I I I , t r i b u i t u r Damasceno l i b . De azymis (de quo vide i n f r a , n . 24.) teste Monlfauc. i n b i b l . Coislin. p . 584 et 585. M a t r i t i i n cod. reg. L X X X U de fide orthodoxa, et cod. CXV, Logica : de quibus codd. m u l t u s est I r i a r t e cat. c o d d . Matr. p . 303 et 455 sqq. August V i n d e l . Logica, i t e r u m q u e c u m o p . de orthodoxa fide, i n I I codd. I n b i b l . Csar. V i n d o b . v o l . V . L a m b . . 1, 2, 3, i n c o d . CCIl. . 1, et definitiones theologicff, i n cod. CCI. . 1 et 3, i n cod. C C I I I , atque CCV, et CCXCIII, et . 1, c u m antiquis Gra?cis scholiis m a r g i n . tabulis synopticis et prolegoraenis generalibus de p h i l o s o p b i a , ad n . 3 , i n cod. CCIV. Logica i n capita L divisa, i n cod. CCXCIV, v. Lambec. coram. V, p . k sq. u b i K o l l a r . i n nota de vuc. Majuma, h . e. p o r t u maris, et festivis ludis, i n h o n o r e m Dionis Veneris p r i m o vere a Gazaeis prcBsertira celebralis nomineque Majumaruui insignitis m u l t u s est (),. 1 sqq., . 5 sq. u b i K o l l a r . de i l l o cod. et de breviore Daraasceni Logica curatius d i s s e r i t ; p. 9 sq. u b i n o l a t K o l l a r . prolegomena gener. i n cod. CCIV, nequaquam esse i n Damasceni L o g i c a m , sed i n P o r p h y r i i Isagogen de q u i n q u e universalibus p r a d i c a m e n t i s ; p . 12 sqq. u b i conf. K o l l a r i i n o l . p. 323, p . 535 et 539. T u m i n v o l . I V . 1 et 3, ac 2 1 , i t e m deGnitiones theologic per interrogationes et responsiones, i n cod. C X L V I I . Excerpta ex operibus, . 1 et 3 indicatis, i n c o d . C L V I I . Ex opere de o r l h o d o x a fide f r a g m e n t u m de processione Spirit. S. i n c o d . C L X I , et caput de virginitate, i n cod. CLXV. Fragmenta quffidam miscellanea, i n cod. G L X X X V I I . PrinuB institutiones de decretis et p l a c i t i s , et dialeclicfle caput de cognitione i n cod. C L X X X V I I I . N . 3, i n cod. C X C V I U , i n quo opus divisum est capila CXLIV et duobus sequentibus, et i n h o r u m u l t i m o opus divisum est i n capp. c n ; et m a r g i n i apposila sunt antiqua n o n n u l l a scholia; denique p . 177 sq. exslat appendix quffidam de divinis n o m i nibus. v. Lambee.V, p. 268 seq. et 270 seq., p. 3 4 0 , p . 358seq., p . 384,447, 450et 478 s q q . Atque i n v o l . V I I , p. 382; i n cod. XCV, 6, Logica c u m praefat. ad Cosniam, episc. Majumae, portus et e m p o r i i Palffistinae. Venetiis i n cod. Marc. C X L . et D. Opp. . 1 et 3. i n c o d . CCCCXCIX, Opus n . 3 i n centum capp. d i v i s u m : i n c o d . D L X X X V U , Dialectica, c u m e p i stola ad Cosmam : v. c a l . c o d d . Gr. Marc. p . 8 0 , 265 et 308. Florentice, i n b i b l . Laurent. sunt i n variis codd. modo capita philosophica et i h e o l o g i c a ; modo excerpta ex dialectica et capitibus p h i l o s o p h i c i s ; aut caput de n o m i n i b u s ; aut e x c e r p t u m de D e o ; modo dialeclica secundura b r e v i o r e m m e t h o d u m ; modo expositio orthodox Qdei; modo oitatur Damasc. i a alieuis operibus. Brevilatis studio ablego lectorcs ad Bandini catal. c o d d . Gr. L a u r e n t . ( u b i i n t e r d u m i l l e uberius persequitur o r d i n e m r e r u m argumentaque aut differentiatn codd. ab editis aliaque n o t a t u d i g n i o r a ) , t o m . I , pag. 255, et 273, et 422, 1 et 2 ; ac t o m . I I I , p . 375 seq.; rursus i n t o m . I , p . 492, 3, t o m . 111, p . 4, n . 7. p . 11 sqq. . 1, 2, et De d i v i n . n o m i n i b u s n . 9. p . 34, n . 2. p . 324, n . 20. ex J . Damasceni capp. theologicis aliisque Patribus excerpta de S p i r i t u S. pag. 394, cod. X I V , n . 2. add. supra i n n o t i t . codicum generali, sub finem. Taurini i n b i b l . Regia, capp. philosophica i n c o d d . CCXV et C C L X X X V I L V i l a Damasceni a J . , patriarcha Antiocneno, seripta; de S. T r i n i t a t e (s. caput V I I , l i b r i I De fide o r t h o d . t o m . I , p . 131, ed. Lequien). De aivinis n o m i o i b u s et de loco Dei, i n c o d . L I V . v . c a t codd. Gr. T a u r . p . 308, 384 et 157. Harl. 2. \ , . De centum hceresibus c o m p e n d i u m , unde o r l sint et quomodo p r o d i e r i n t , pag. 76-118 (6). Ex S. E p i p h a n i i Anacephalaeosi a d v e r b u m fere r e p e t i t u m , c u i ex T h e o d o r i l o , T i m o t h e o et Sophronio paulo plusquam v i g i n t i sectarum enarrationem et de Mohammedanis n o n n u l l a Damascenus subjecit (c). I n p r i u r i b u s editionibus o c c u r r i t Latine t a n t u m , ex versione J o a c h i n i i P e r i o n i i . I n Coloniensi, alia l e g i t u r interpretatio i n c e r t i a u c t o r i s , q u e m Lequinius p u l a t B u r g u n d i o n e m Pisanum. P a r t e m postremam de Mobammedanis Gra3ce e codice Augustano suppleverat Latinaraque vers i o n e m addiderat F r o n t o Duceeus i n editione Daraasceni Latina. Paris. 1619, i n f o l . Grce l i b r u m i n t e g r u m p r i m u s ex codice Regio Paris. MMCCCXXXVI, vulgavit J . Baptista Cotelerius c u m versione sua et notis, i n t o m o p r i m o M o n i m e n t o r . Ecclesia Gra;c, Paris. 1677, i n - 4 , p . 278, 337. Lequinius p r a t e r e a c o n t u l i t c u m codicibus regiis MMMCCXLIV et MMCMXXX, a t q u e Augustano, nec n o n i l l o , quo Perionius ad versionem suain concinnandam est usus, et e u m E p i p h a n i o caeterisque heeresiologis, et uberiores notas adiunxit. Professio fidei, aua l i b r u r a de haeresibus obsignavit Damascenus, Graece vulgata est a Lambecio V I I I , p . 426. Fabr. S. p a g . 898 sqq. ed. K o l l a r . cujus notas pag. 901 et 903 conferes, de cod. Csar. X L I V , n . 43, u b i exstat Damasceni epitome Panarii s. operis E p i p h a n i i adversus 80 heareses c u m c o n t i n u a t i o n e ad suam usque aetatem. I l l u m e p i l o g u m t o t u m , quem Lambec. Greece e v u l g a v i t , r e d d i d i t quoque Gr. et Lat. Lequien i n sua edit. t o m . I , p . 117. I d e m l i b e r de baresibus e x t

(a) Lambec. de Hlis ludis, deMajuma, el de Coiima, episcopo Majumx, late disptilat iu comm. ol. IV, p. 270 sqa. dc cod. CXLVII, in quo, n. 14, e*t Damasceni Dialectica, ab edii. Lat. Jac.

Billii valde discrepans. (b) Conf. de additamento quodam p. 115 sq. Walch. hist. haeres. tom. X I . pag. 552 seq, HarU (c) Conf. supra, vol. V l l l p. 265 eq. ttarl.

23

BIBLIOTHECA F A B R I C I I .

21
f

stat i n cod. Csar. CCIt, . 3. . Lainbec." V , . 5 sq ibique not. Kollar. Tn eod. v o l . p . 2 5 7 i n cod. CCXLVH, n . 16, sunt capita falsorum dogmatum hfleresium Massalianorum, a t , j u d i c e K o l l a r i o , boc syntagma ex iisdem auctoribus eorumque similibus congestum esse v i d e t u r , e quibus Damasceni c o m p e n d i u m de hseresibus esV c o l l e c l u m , quia codicis ilJius C s . de Massalianis capita eadem, sed correctiora et p l e n i o r a , oranino sint cura i i s , quao Cotelerius i n Eccles. Gr. M o n u m e n t . t o m . I , pag. 278, i n lucem p r o t u l i t . I n eod. cod. CCXLVII, n . 25, est Damasc. l i b e r contra hflereses, at m u l t o auctior. V. Lamb. V, pag. 266 sq. ibique K o l l a r . Varia Damasceni f r a g m m . ex opere contra haerescs exstant i n cod. CCLI, sive a n o n y m i c u j u s dam loois communibus asceticis. P l u r a dabit Lambec. V, pag. 324. sqq. Damascenus i n l i b . de hffiresibus t o m . I , p . 302, ed. Coteler. C o l l y r i d i a n o r u m s. C o l l y r i d i a n a r u m , m e n t i o n e m facit : de quo loco et haeresi C o l l y r i d i a n . qufledam adnotat Kollar. ad Laaib. V l l l , p . 303. Lambec. vero ipse late demonstratum i t , errasse Collyridianos, q u i , B. Mariam pro dea h a bentes, m o r t i eam n o n fuisse obnoxiam falso crediderint. a d d . W a l c h . Hist. beeres. t o m . I I I , p . 625 sqq. de secta i l l a r u m f e m i n a r u m , et i n f r a , n . 31 ( ) . I n T h . Gale cod. X X . s. cat. c o d d . Angliae, e t c . , I I , n . 5855. catalogus hflereseon ex J . Damasceno. I n c o d . Coislin. X X X I V , f o l . 195, de quo v. s u p r a , v o l . V I I I , pag. 265. not. ee. V i d . quoque Montfauc. i n b i b l . Coislin. p . 111 de c o d . X X X V I I , sive Niconis collectione l o c o r u m l a m S. Scripturffi, q u a m P a t r u m , i n his J . Damasceni amplissima. Paris, i n quatuor codd. b i b l . p u b l . A d d . O u d i n . 1. c . p a g . 1738. de codd. HarL 3. ; . Orthodoxce fidei accurata expositio , pag. 123-304. Capitibus centum ( ) , n o n q u a t u o r Hbris hoc opus a Damasceno distributum est, u t ex Graec o r u m c o d i c u m mss. inspectione Larabecius et Lequinius testanlur (b). Addit hic v i r doctissimus, nec i n editione Graca Veronensi 1531, i n - 4 , p a r t i t i o n e m i n libros quatuor e x h i b e r i : q u o d de c o n l e x t u ipso v e r u m e s t ; sed i n sunimis paginis per l o t u m opus, quatuor l i b r o r u m n u m e r i n o l a l i c o m p e r i u n t u r . Nec i l l a divisio i n vetustis priscai versionis L a t i n HStis o c c u r r i t , nisi forte secunda recentiorique m a n u et atramento i n marginalibus q u o r u m d a m o r i s adnotata. (In b i b ) . Tarvisiana Rubrico? libri Jo. Damasceni, presbyteri, in quo est traditio certa orthodoxce fidei, traducta de Grwco in Latinum Burgundione judice cive JHsano sub Eugenio I I I Pont. Max. apud Montfauconura p . 75 Diarii I t a l i c i , [et i n b i b h b i b l . mss. I , p . 482 . ] Vesligia distinctionis i n q u a t u o r l i b r o s j a m deprehenduntur apud S. T h o m a m A q u i n a t e m , et Vincentiura Bellov. X X V I I , 102, Speculi naturalis, q u i versione Latina u s i sunt. Quamobrem existimo, i n q u i t L e q u i n i u s , ejusmodi partitionem Lalinis excogitatam introductamque fuisse ad instar quatuor liborum Petri Lombardi. Nam ut i n t e r Latinos scholasticos Petrus h i c , Magister sententiarum, tot aliis prffiivit (<?); ita p r i m u s fuisse Damascenus i n t e r Grcecos Ecclesiae doctores cognoscilur, q u i plenius et s u b t i l i u s q u e universum theologiae systema ordine fuit complexus, ipsis plerumque verbis, q u i bus divina mysteria edisserit, usus prfleclarorum P a t r u m (B^silii M.,Gregorii Nysseni, Nemesii, Athanasii, E p i p h a n i i , Chrysostomi, C y r i l l i Alex., personati D i o n y s i i Areopag., Leonis M . , L e o n t i i Byz., Maxirai confessoris, p r a c i p u e vero Gregorii Naz.). Adnotationes R h b c r t i Groshead, sive Capitonis,Lincolniensisepiscopi, q u i sceculo X I I I i n Anglia c l a r u i t , i n l i b r u m Damasceni de orthodoxa flde, male e Greeco i n t e r p r e t a t u m , m e m o r a l Jo, Lelandus, pag. 285, De scriptoribus Britannicis. Sed nec Burgundionis (d) i n t e r p r e t a t i o , nec R o b e r t i adnotaliones hactenus edit sunt. I t e m Robertus i n l i b r o de cessalione legalium pag. 92 et 167, citat Joannem D&mascenum i n l i b . Sententiarum, opus hoc i n n u c n s . Jac. F a b r i , Stapulensis, versio cum Jodoci Clichtovei commentariis p r o d i i t Paris. 1507 ; i n - 4 ; ac deinde seBpius t u m Grcis addita, l u m sine i l l i s , u t supra i n editionibus operum Damasceni r e t u l i . Post F a D r u m v e r t i t Jac. Billius, cujus interprctatio i n editionibus L a l i n i s Paris. a. 1577, 1603 et 1659, f o l . o c c u r r i t , et subinde indiget castigatione, u t R i c b . S i m o n i etiara nolalura t o m . I I B i b l . s e l e c t p . 35. Sedebat animo , i n q u i t Combefisius, Clithtovei hominis nihil Groeci, commentariis remotis, quibus onerati potius libri de ftde, quam serio illustrati, puriorem textum multiplicum coaicum collatione, nova etiam seu interpoiata (Billii) versione auctum ( a ) U t i i n cod. Laurent. XVI. 2, v. Baudin. I . p. (255 sq. HarL (6) Add. Bandin. 1. c. tom. I . pag. 274, ubi cod. Laur. X X I I I . habel. capp. Glll, u l i a l i i : conf. ad. I . de codd. Rarl, (c) Jac. Thomasius Diss. de doctoribus scholastlcis Laiinis, . 1676. (d) Conf. Oudin. iom. I I . pag. 1296 sqq. Exetat liaec inierprelatio in aliqnot ross. codd. Venet. i n bibl. Harc. inler codd. Lat. in cod. L X X X I I I . opns in cenlum capp. dislribulum ei, sine ulla librorum divisione; cujus inilium attulil Zauetii in cat. illorum codd. pag. 59, de quo cod. et Burgundionis versione dispulal Jo. Domin. Mansi ad Fabricii Bibliolb. Lat. med. ct inf. aelalis, tom. I . pag 505 (ubi de Burgundione, s. Burgundio copiosius agilur), et conlra Fabricimn, neganlem versioncni illius operis unquam paruisse, t cum, inquit, ejus exordium afferat Zanetlus ( I . c.), atque illud ego contulerim cum velustissima edii. Venela, a. 1514, qnse ex versione Jacobi Fabri Siapulensis expressa Iegitur in tiiulo, una eademque cum illa niilii visa est. Fortasse Faber i n terpretis Pisani versionem reformavit, atque binc inde inlerpolavit. In bibl. publ. Paris. inter codd. Lat. cat. vol. I I I , cod. MMCCCLXXV, el qualuor sequeniibus, occurrit Burgundionis interprel. alque in cod. VIIMDCCX. m.9.vol.lV. notanle auclore catalogi. c Damasc. traditio orlbodoxa? fidei, Gtiidone sive polius, Burgtindione, judice Pisano, iulerprele. In cod. MMCLV. esl versio, nulla interprelis meniione. In codd. Oxoniens. n. 607. 612 el 1609. calal. Florent. iu bibl. S. Grucis, bis. V. Zacharice lter iillerar. per lial. pag. 97 ei 98, etc. Rarl.

BIBLIOTHECA F A B R I G I I .

26

edere, atque ad fontes, Patres scilicet antiquiores, quostolos Damascenus loquitur, ase nihtl scribereprofessus ipse, rtducere. Quod Couibefisius aliis occupatus implere supersedit,magno s i u d i o L e q u i n i u s exsecutus est, q u i hoc Daraasceni opus, servata u t r a q u e e t c a p i t u m et l i b r o r u m d i s t i n c t i o n e , ad Grocos codices rass. accurate recensilum c u m nova versione sua et n o t i s e x h i b e t . N o n o m i t t e n d u m , q u o d epitomen universee theologiffiex hoc Damasceni opere c o n t e x t a m vulgavit Cbristophorus Pelargus Francof. ad V i a d r u m 1605 i n - 4 , q u i c u m i n r e f o r n i a t o r u m partes trahendum i l l u m scriptorem d u x e r i t , ex nostralibus B. D. Balthasar Mentzerus, avus, Giess a. 1614, edidit et respondente Jo. Sauberto A l t d o r f i n o p u b l i c e defensitavit delineationem brcvissimam libri I I I Damasccni de orthodoxa fide, in qua qua auctoris hujus de Christo sententia fuerit et confessio, contra infelices nonnullos rerum theologicarum criticos ad oculum osttnditur. Constat etiam B. D. Eliam Vejelium, Ecclesiae Ulmensis antistitem m e r i t i s s i m u m , a longo tempore i d agitasse c o n s i l i i , u l Daraasceni h o c opus ad mss. codices Augustan () et Gaesare b i b l . recensitum Greece e t L a t i n e cum c o m m e n t a r i i s ederet ; sed praeclaro proposito f a t u m v i r i prstantissimi intercessit. Duas i n l e r p o l a t i o n e s , l i b . i n c. 3 et 7. i n codicibus aliquot mss. reperlas et Damasceno ab aliena m a n u iosertas, G r a c e et Latine dedit L e q u i n i u s , pag. 659-661. Q I M B p o r r o sub Cyrilli. A l e x . , n o m i n e Jo.Wegelinus e d i d i l d e SS. T r i n i t a t e , et Aubertus t o m o u l t i m o o p e r u m CvnJli e x h i b e t , j a m supra p. 5 7 1 , notare me m e m i n i esse Damasceni, licet e C y r i l l i scriptis magnam p a r t e m r e p e l i l a . 4. . Adversus eos qui sacras imagines calumniantur. tres pag. 307-390. vocat J Q * Hierosolymitanus i n Damasceoi V i t a cap. 14, m e m i n i t q u e e o r u m i t e r u m cap. 33. Primus scriptus est post a. C. 727, Leonis I s a u r i d e c i m u m , q u o i l l e edictum adversus imagines proraulgavit, sed ante q u a m ille , quibus verbis Germanum, palriarcham Constantinop.,(6) pamasceous p . 308, l n t e l l i g i t , a Leone depositus esset, quod accidit sub e x t r e m u m a n n i 729. Secundus post Germanum i n exsilium p u l s u m , cujus m c m i n i t p . 3 3 6 : \ , , ^, \ , \ \ -, . T e r l i u s , quem Joanni Damasceno sine magna causa abjudicat Humfredus H o d y p r o l e g o m . ad Chronicou Joannis Malalce cap. 32, secundo est a i i i l l i m u s , et scriplus uterque adhuc ante anathema adversus Leonem p r o n u n t i a t u m p u b l i c e , hoc est a n t e annum ejus t e r t i u m d e c i m u m , Christi 730 (c). P r o d i e r u n t p r i m u m c u m V i t a , a J o a n n e H i e r o s o l . scripta G r a c e , edente Nicolao Majorano, q u i eos c a r d i n a l i , J o a n n i Petro Caraffae dedicavit, Rom. 1553, i n - 8 . Latine v e r l i t Godfridus T i l m a n n u s , Carthusia9 Parisiensis monachus, Paris. 1455 i n - 4 (e); Antwerp. 1556, i n - 1 2 . Ante eum Petrus F r a n c i scus Z i n u s , Venet. 1554, i n 8 (n), cujus versionem additis G r a c i s recusam i n Basileensi, edii. 1575, etiam Jac. B i l i i u s i n Latina sua editione servavit, additis paucis castigationibus, Paris, 1577, 1603, 1619. Denique (ne de Gallica versione dicam vulgata V i r d u n i 1 5 7 3 ) , L e q u i o i u s ex utraque interpretatione Latina nova tertiaoi concinnare oper p r e t i u m d u x i t , a d h i b i t i s etiam emendationibus B i l l i i (/). Singulis hisce libris a Damasceno subjuncta Hint l o c a varia P a t r u m p r o imaginibus, q u o r u m indicem hoc loco subjiciam [v. W a l c b . Bist. h*r., X I , p. 322 sq.] (a) De Augustanis codd. vide B. Antonii Reiseri eaulogum mss. bibl. Auguslanae, pag. 29. De Caesarei* Lambecium lib. . . i . etc. Yabr. Tum in VoJd. CCII, et iribus seqq. i t . in cod. CCXCIII ejns.1. T O I . In bibl. fauriu. codd. CCXV. et LXXXYIL vid. cal. codd. Gr. Taur." . 508 et 584. Pans. in bibl. publ. codd. 1. add. ad . 1. scripla. Ex cap. 13 libri . de orthod. recepia eet particula in Lilurgiis SS. Palrum, Pcrts, ap. Guil. Morell. 1560 . . 125. Jo Oawutceni quod panis ei vinum in 5. Eucharislia non mi tapus, ud iptum corpu$ et sangui* Christi. hcod. Bodlei. XCIV. site n. 2877. cat. codd. *! elc. Iluc qooquereferri potesiJo. Dam.opinio ieiib. Oe orthod. fid$, cap. 28, et in libro i v , . 14; alque similis argumenli oratio de incormiibili corpore Chritti, quod in sacra synaxi acci9tm*$, i n edit. Parit. 1619. fol. pag. H5I. Gr. ac Ul. et in cod. Caesar. CCXLVl. n. 12, qui a l i ^uolum discrepare dicitur a Lambec. V. pag. 245 fc|. ibid. n . 13. p. 246. esl Bamasc. docirina de iMUie e l diflcrentia S. Trinilaiis el in cod. CCVIl. 1.9. pag. 25. i l . in cod. LIX. n. n (v. Lamb. I I I . {. s64.) fragm. de Triniiale Taurini in cod. V U S. Trinitale, s. cap. 8 libri primi de fide, oc. ei cap. 12 libri priroi, de divinis nominibus, IWHL cap. 15 ejusd. libri, d$ loco Dei et quod / 1 Deus non circumscrtpius sil. in cod. Medic. Lrar. XXI1. n. 9. phit. 71. capul de nominibu$ usriihu. v . cat, codd. Gr. Taur. pag. 157. et Bandin. 1. c. t o l . I I I . pag. 14. Ex prirao capile operis desumpia est pars oralionig, quod Deus comprehendi non potest, m cod. FlorenL Laurenl. X I I . n. 23.plul.6. v. Bandin. I. c. I . p. 121. adde supra, in noliiia generali codd. et Ylalch hislor. haeres. loro. VIII, pag. 616. etc. 619, aqq. 652. 660. 666 sq. HarL (b) V. infra, vol. X. p. 206 sqq. Walchii Hiel. bacres. cil. lom. X. p. 152. 166 sq. 725 sqq. lom. X I . p. 270 sq. 377 sqq. 587 sq. et de Dauiascenioratl. p. 288 aqq. ac seq. nol. HarL (c) Excerpia ex bis 111. orr. el summam illarum dedil Walch. 1. c. lom. X I , pag. 302-325. Uarl. (d) V Mailtaire . T . in indice, p. 524. H. (e) l n 4. v. Pinelli cat. I . p. 7 1 . H . {f\ Jo. Uamasceoo tributa est narratio de o r l gine motuum lconoclasiar., ab aliis Joanni, monacho Hierosol., assignata; v. supra, vol. VII. pa^. 682. V, et nola c. de codd. Oara. De sanclis iuiagiuibus, in quinque codd. Gr. bibl. Pariiiis. Oxon. in cod. Bodlei. XCIV. sunl n. 55. Dain. De imaginibus, n. 41 de cruce, et quod ea sit adoranda, in qiia eliam Iractal. de lide ; n. 42 de sanciis eorumque reliqniarum veneratione el m i raculis , 45. de SS. imaginibus ; n. 14 Damasceni el aliorum Patrum preces ante commuidonem celebralam recitalas. v. cat. codd. Angliai,etc..l. pag. 450. _ Joacb. Camcrarius in Dispul. de piis el catbolicis atque orlbodoxis prcc bus el invocatione nominis d i v i n i , elc. Argentor. ,1560. 8. Graeea

27

BIBLIOTHECA

FABRICII.

I N D E X SCRIPTORUM quof in libris de imaginibus laudat Joannes Damascenus Ambrosius, episc. Mediolanensis, Germanui, patriarchaConttanlinopol. 308, mis$r$ , 344 ad Gratianum imp. in exsilium, 336. |1 , Gregorius, (Nazianzenus), 312. 355; , 316. 346; , 319; Anastasius Sinaila, ", 378. \ , ', 367 ; In novam Dominicam ei apostolum, Thomam, 388. , 371 ; , 381, Anasiasius, arcbiepisc. Tbeopolis (Antiochia), 582; , 384. Gregorius Nyssenua, Basilii frater, 323. et palriarcha \ \ , (supplementuni hexaemeri BasilianH, , 344, 386. , 324, 342. Oralio de Anattasius, imp. 377. Arcadius, arcbiep. Cypri In Vita Symeonis, diviniiate Filii et Spiritus S. etde Abrahamo 324, 342, 364. Uiaumaiurgi, miraculo CXXXH, 578. Helladius in Yita S. Basilii, 327, 365. Alhanasius, 319. Hieronymus, presbyter llierosol., 385, locus, Alexandrinus lib. I I I , , 383. qui afferlur, est Bieronymi, Graeci scriploris, de \ , quo supra. \ ', 566, 583. * quaesliones jumoris Albanasu Biint, quem posl a. G. 700, tixisse Lequinius non , 368. Joannes Chrysosl. de uno legislalore, 343. diffitetur. Joannes Chrysostomws BasiHue, 317, 362 : , 366, in Barlaamum, niartyrem, 520, 542, , 371. , , , 363. l n Gordiuiii, martyrem, 322. 342. Ad S. Fla- (XV, De statuis), 379. In Machabaeos, 584. vianum de Saniaritana muliere, 384. Basilitis , 584; , 584. , Meletimn, Anliocb., incipit : & 318, 321, 342, 364. X L martyres, 322, 325, , 343. In S. Flaviamim, Anlioch. 381. Colossenses. , 367. Epist. ad 342, 564, 581. Timotii. . ', 382. in Epist. ad Chalcedonense concitium, 380. Hebneos, 324, 342, 364, 367. I n parabolam semiClemens, Alexnndrinus, , nis, 345. De prodilione Jtidse et in Pascba, 343. psal. , de Davide et Absolone, 567. Apud , 382. Eudoxiam delatus, ac si Origenis haeresi sequeConstantinui, tmp. 370. Cyrillue ., retur, 585. Jnannesy diaconus, 577. , 567, , 367, Isidorus, diaconus. Ejus , 585. , Julianus, , 527, 365. - , 367. Cyrillns, Hierosol., Alius, 380. , ab iconoinachis Evangeliuin Leonis Isauri scribi jubel , 383. Dionysius, 354, Areopagiia, , 355. per sarcasmum, 358. Leontil, Neapolis in Cypro episcopi, \ , 31. , 325, 326, 342. ' , \ , 320, 742. Dionysius. \ , 320, 373. 374, 375, 376. Macedoniu$, 380. 342, 363. Epist. ad Tilum, 319, 342, ad Joannem, Magnus, presbyter, 376. tbeologum, 365. Manichaei, 314 , 556. \ Dioscoru$ 580. \ Ephesina eynodue . 329. Epipbanii liber, e quo conlra imagines produ- , 544, 350. citur lestimonitini, ; \ , 338. Maximi. philosopbi et confessoris, , 319. , 359. Ubi conferendae not. Leontius, Cyprms, \ commodus verborum Epiphanii interpres, 326. , 344, 387. Mercurius, marlyr, 365. Epjphanii ecclesia in Gypro, imaginibus exornata, Metliodii, Patareusis episcopi, \ , 589. Eusebius Pampbilt l i b . V, Olympius, 376. , 367; l i b . V I I , Ecclesiastica hittoriv, Pantaleonis et Marini, martyrum, reliauia, 377 369 ; lib. IX, 370. Vita Constanlini, 571, 372, 380. Euthymius, exarchui, Arianu$ 376. Polychronii in Ezecbielem, 372. Proclus (Conslantinopol.), 328. Eulychianu 377. Sevcriani, Gabalorum episc, Flavianui, martur, in tynodo Ephesina , 327, 345, 565; inlerfectui, 329. Aliut Anliochenus, 581. , 585. Gennadiue, archiep, Conslantinopol. 386.
9 t %

p. 71 soq. reddidilexlibello precalionum, quoGraecas Ecclesiae utunlur, Jo. Damasceni ei aliorum Pairuui eccl. Preces. Num aulem tres libri de imaginibus genuini sint, necne, copiose inquirit Oudin. 1. c. pag. 1747 sqq. et conlra Guil. Caveom eentenliam Frid. Spanhemii atque E l . Dupin. paniascenum oostrum non fuisse arcbiiectum i n u m Hlaruin orationum, pluribus arguinentis, prxsorlira quod scriplores, Damasceiii aetaie longe inferiores, cilanlur, corroborare, Ilumfredi aulem Hody judicium., a Fabricio oppugnalum, defcn-

dereet firmare, denique concludere studuil, a u ctorem trium islarum oratt. non posse antiquiorem esse vel fine saeculi , vel initio aequentis . De Damasceno, praecipuo cultus imaginum patrono, plura leges in Walchii Hhtor. hceres. etc. lom. X , pag. 150 sqq. 156 sqq. 168 aqq. 176 sqq. 235 sqq. 599. 725 sqq. elc. et lom, X I , pag.276 sqq. tibi etiam conlra Leqnien. de tempore, quando I I . ecripius e i t , quaedam monet ct ires orr. contra Oudinum, etc vuidicai Oamasceno, nec Ilumfredi Ilody probal judicium. Harl.

N O T I T I A BIBLIOTHECA Simeonis, , 86. is Historia eccles. lib. , 370. >nii, Hierosol. archiepisc, , , 352. De marlyribus, Cvro et Joanne el liYpodiacono, podagra laboranle, 387. >ni Bostreni conlra Judaeos *, >lum, 509, 545. ns quinta, 386 ; quinisexla, 389. o r i l u a , episcopus C y r i , , , \ , 380. Izechiefem, 372. frus, jElioles, abbat, 328, 544, 552. )rus, Mopsuestenus, 586. ori, lecloris Constaniinopol. Historia ec-

30 clesiastica, 580, 386. * , 376. Tbeodorus (S.), episcopus Pentapolia. Ejus narratio parum credibilis de Dione, servum fugiiivnm inartyris iinagine eflkla ad redilum cogenle, 382 seq. , ut cum iheoiogo loquar. 310, 349. Respiciunlur Nazianzeni loca. Thomae evangelium a Manicbaeis supposilum, 338. Timotheusj Constantinopol. 580. Yita S. Basilii, ab Helladio scripia, 327. Cbrysostomi, 328, 343, 365. Abbatig, Danielis, 388. Eupraxiae, 32S, 543. 389. Eustathii \ marlyriuin, 572. Mariae, iEgyplia?, 328, 343, 388. Simeonis, thauniaturgi, scripta ab Arcadio, 378.

FABRICII.

' . Libellus de recta sententia, sive confessio fidei, diclata a mo et ab Elia episcopo, tradita Petro, Damasci metropolitffi, p . 390-395. I n c i p i t : 06 . Primus edidit L e q u i n i u s e codice Vaticano M C C L X I I , et Yersionem I n h o c l i b e l l o coraprobatur doctrina sex s y n o d o r u m , r e j i c i u n t u r q u e cura hierem o i b u s a Simone MagO, \ , h o c est usque ad Iconomachos, etiam Origenis , Petri Fullonis addjta a d T r i s a g i u m , Monotbelitae Sergius, Cyrus, Paulus, Petrus, P y r r h u s , Macarius et i u s , ejus discipulus, nec n o n Maronit. L Conf. W a l c h . Hist. ficeres. V I I I , p . 480 s q . Q s e q . ad n . 6. IJarl.] . sive L i b e l l u s c o n t r a Jacobitas, Monopbysitas,sive Eutychianos ex P e t r i , Damasceni i , p e r s o n a ad Tudaraae,h.e.Darfle (), episcopum J a c o b i t a m , p . 3 9 7 - 4 2 7 . I n e i p i t : . Ediderat Latine ex Francisci T u r r i a n i versione, sed m u t i l u m , sub t i t u l o e n i c o n t r a Acephalos, Henricus Canisius t o m . I V , p . 173 A n t i a u a r . lect. I n g o l s l a d i i i - 4 . Integriorera et G r a c e p r i m u s vulgavit L e q u i n i u s e codice V a t i c a n o , ac qura h u i c e e r a n t , ea Latine suppleta dedit ex versione Arabica, quam ms. servant Palres Orar i s i e n s i s (6). Quoniam huic libello loca p l u r a d o c t o r u m Ecclesi Damascenus a d n e x u i t , j u o q u e brevem elenchum hoc loco accipe. ttius, Mediolanensis , \ \ * , 425. Ejusd. anuiu, imp. 425. Quem locum laudavit i n Epbesina synodo, ibid. } , 425. ilocbii, lconii epiec, epislola ad Seleucum, 1 tteles, terlius decimus aposloloruro, haere9. . 396, 399. tasius, Atex. episc. 408, 409, . 420. Epist. ad Epictelum, 422. u s , Caesareensis, " 2 1 . (') 5*, 4 2 1 . Episl. ad Ampbilocbium. 598. os, Aiex. 406, 408, 409, 410, 411, 415. sina synodo, 425. , 424. \ .25. Epist. ad Joannem, Anliocbenuui, 1 Acacium, Melitenes episc. ibid. , 425. , ibid. ad iitm 1 el U episi. 426. rus, 598. orus, 398. mius, haerelicus, 597. t qoo loco Lequien. i n Orient. GbriM B . I I . p. 1427. Hart. ed. Micb. Lequien. Cnm libr. Gr. ac L a l . riorem exhibel Basnage in allera Canisii hcsauro monimenlor. eccles. Amstel. 1725. u U . pag. 29 sqq. - liuer codd. Tb. Roc Bodlei. n . 272. cat. Damasc. conira EutyDioscoruni, Arabice. conT. infra, vpl. IX, I . eil. w l . Cbr. Guil. Franc. Walcb. Ilislor. ia*,elc. lom. V I I I . pag. 842 sqq. qul cum 1. c pag. 1756. illum libell. contra Eulycb.
%

Gregorius, ibeol. 398, 410, 411, 412, 418, 419. Epislola I I ad Cledonium , 422. ", 422. Scnno I I de Filio, 422. , 423. Gregorius, Nyssenus, Epislola ad Pliilippum, monachum, 421. , ibid. IrenaRiis, episcopus Lugd. , 420. \ , Joannes Chrysosiomus , 526. , 427. Juslinus, pliilos. e l m a r t y r , \ , 410. , \ , . *, 40. . * ibid. Lequinius observat, per teriium de Trinitate iutelligi expositionem lidei, quae inter S. Justini opera legitur, et subjuncla fuil duobus libellis adversus Judaeos el Gracos ad F.uplirasiuro, sophislam, quae omnia Justinum juniorem auclorein babent, illura fortasse, cujus epislola ad Petrum Fullonem exstat. Mclhodius, Palarensis eptsc. , 421. Nestorius, anlhropolatra, 598, 402. Pelrus Fullo, 419. , 405. et Dioscorum incerlis aiitsuppositiliisopp.Damaec adnumeral. Insuper, Walcb. dubitat nuin opusc. de divinitate et incarnata ceconomia Domini noilri Jesu Chrisli, contra exsecrandat Jacobitarum *u~ perstitiones, et opusc. a Daraasc. dictatum, el a h Elia episc. tradilura Petro, a Gaveo in fftsl. /ifter. SS. Eccl, I , pag. 626. inter inedita Jo. Dam. opp. memorata, smt genuina. Harl. (c) Severo, haeresiarcba, recentius scrlplum adeoque supposilum Basilio M. nec hacteuus edilum. Lequieu.

31

BIBLIOTHECA

FABRICII.

Proclus, palriarcha Gonslanltnopol., Trisagium liymnum ab angelis edoclus, 419. Sabellius, Afer, 398.

Severus, 398. Theodorus Mopsueslenus, 598. Trisagio adjecla improbanlur, 418 seq.

7. . Dialogus contra ManichuBos, sive Paulicianos , pae. 429 I n c i p i t : . quibusdam codicibus prseter r e m r e f e r t u r a d S . A n a t n a s i u u Damasceni esse dubitavit B i l h u s eam t a n t u m ob r a t i o n e m , q u o d i g n e m , t o r t o r e m da n u m i m p i o r u m q u e h o m i n u r a , e x p o n i t n o n de vero i g n e , sed de nequitiaa furiis ac pe ilagranle frustrataque l i b i d i n e . Vide pag. 146, 448, 460, 463. Sed i d e m visum aliis Eccl doctoribus, etiam a n t i q u i o r i b u s , n o t a r u n t Sixtus Senensis, l i b . v i BibliothecaB S. adno! et Benedictini ad A m b r o s i u m t o m . I , p . 1460. P r i m u s h u n c d i a l o g u m c u m versione e Emanuel Margunius, Gretensis, Patav. 1572, 8. deinde utraque lingua recuderunt Basilee i n sua Daraasceni editione a. 1575, f o l . Gum alia versione sua Jo. Leunclavius a d j u n x i t Manuelis Comneni, l e g a t i o n i ad Armenios, Leonis M . epistolce de fide, Leontioque et Con t i n o H a r m e n o p u l o de sectis, et H a r m e n o p u l i , A u g u s t i n i atque H i l a r i i confessionibus I Basit. 1578, i n - 8 . Tertia Jac. B i l l i i versio exstat i n editionibus Damasseni Latinis Pari sibus a. 1577, 1603, 1619, f o l . 8. \ . Disceptatio Christiani et Saraceni, pag. 466-469 c i p i t : . Prodierat L a l i n e ex veteri versione i n p r i o r i b u s e d i t i o n i b u s . L e q u i n i o ad manus fuit Graecus codex, q u e m exstare i n b i b l . Ceesarea teslis L a m b e c i i p . 126 b); tamen Greeca quaedam fragmenta ascripsit ex Dialogis T h e o d o r i Ahucarae, ex e l i a m p . 470, Greece et Latine subjunxit brevem dialogum Christiani et Saraceni , i n c i p i t : ' . . [ Voy. O u d i n . 1. c. pag. 1745, i n t e r dubia o p p . et p . 1760, et Fa De vcritate relig. Christ. p . 119 et 122 s q . Harl] 9. \ . De draconibus fragmentum p . 4 7 1 , 473. I n c i p i t : \ . E t \ , de strygibus, pag. 473. I n c i p i t : ? . Haec d u o gmenta, quibus v u l g i et hfiereticorum fabulas ridet Damascenus, antea i n e a i t a , L e q u i n i u cepit a MontfaucollO. Pag. 472, laudatur ' \ \ ', , ( verbis n o n Dionis Chrysostomi ) , sed alterius Dionis Cassii Hisl Romanffi l i b r i i n n u u n t u r . Fabr. Est c o d . Selden. X V , cat. b i b l . Bodlei, s. c AngliflB n . 3 W 3 . i n b i b l . San-Germanens. V. Montfauc. B i b l . b i b l . mss. . 11 Harl. 10. \ . De S. Trinitate, p e r quffistiones et responsiones, p . 474-477. Opi l u m p r i d e m e d i t u m a Jo. Wegelino c u m versione et notis, Augustce Vindel. 1611, i n - 8 . I n c \ . Fabr. Exstat Paris. ixi b i b l . p u b l . codd. C M C C L X V I I . Yindob. i n c o d . Csar. C X L V I I , n . 10. F . Lambec. I V , p a g . De c o d . CCXLVI, n . 13. V. L a m b . V, pag. 246, et supra ad n . 6. A d d . O u d i n . p . 1764, Harl. 11. \ . De hymno Trisagio, ad Jordanem A r c h i m a n d r i t a m , adv< eorum sententiam, q u i h y r a n u m i l l u m n o n ad SS. T r i n i t a t e m , sed ad solura Christum rebant, et adversus P e t r i Fullonis a d d i t a m e n t u m , Jacobitis et Maronitis (vide pag. 485J, b a t u m , p . 480-497. Prodierat haec epistola Grcece et Latine nescio quo interprete, i n c a i Damasceni Basil. 1575, sed a L e q u i n i o longe castigatior et c u m nova versione exhibeti quatuor c o d d . mss. I n c i p i t : (c). Loca P a t r u m , q u vindicare ad ca bujus s c r i p t i instituit Damascenus, pag. 488 seq. hepc s u n t : Athanasii \ \ > . 448, * . 493. Basilii , 5 , 493. \ . 493. Ghrysoslomi , (toin. V Savil. . 882) . 489. Cyrilli, Alex. \ , * , pag. 490
1

' \ , . 490. * * , . 491. , , . 492. , * Epiphanii . 498: \ , 494. ex cod. Taurin. GG, n. 17. suppleri posse noial confector cat. codd. Taur. pag. 2 9 8 . I (c) Reperilur in cod. Ca3sar. CGXLVl, n V. Lambec. V, pag. 244 saq. In cai. codd gliae,eic. lom. I i n bibl. Bodl. n. 3614, ot < ctor cat. adnotat, cod. non concordare cur presso. Oxon. n . 612, inter codd. collegii k nens. Paris, i n quatuor codd. blbl. pnblic Florentice, in codd. Laurent. X I I , n. 2 1 , pli lcsle Bandin. codd. Gr. 1, add. Oudin. I . cai. c. pag. 1740, ei Laur. Walch . t fpag. iii. / tom. I X , pag. 480 sqq. de Maruniiis. HarU

() Damasceno ascribitur i n cod. Vindobon. Ca. CCL. n. 2 , v. Lambec. comm. V, pag. 307. Monachii i n bibl. elect. cod. CXIV, caL codd. Gr. BaTar. pag. 44. Florentice in codd. Laurent. Medic. X l l , n . 2 2 , plut. 4 , v. Bandin. cat. codd. Gr. I , pag. 535. Pari$ \n bibl. publ. codd. MGXl et MGCuXXVll. add. supra, vol. V I I , g.326. lnter incerta velsupposititia refort Oudin.
9

c. pag. 1745, n . 2. Harl. 267, ed. Kollar. delonge cod.alium GGXLVIl, . (b) 26,Pag. scd i n cod. Caes. ordinem esse, ac in ed. Lat. Biljiana. Pari$. ;observat Lambec

33

BIBLIOTHECA

Gregorit, Nyeseni, *

FABRICII. 34 Procli, Conslantinopol.,

Loca hflBc p r o d u x e r a t Anastasius, abbas S. E u t h y m i i , sed ab h & r e s i Eutychiana a l i e n u s , cujus c u m laude facit Damascenus m e n t i o n e m , pag. 481 et 495, u t evinceret, ad F i l i u m eos T n s a g i u m retulisse, q u o d J o a n n i , p a t r i a r c h f f i H i e r o s o l . , n u l l o m o d o c o m m i t t e n d u m v i s y m . D e n i q u e ex solemm f o r m u l a celebrationis m y s t e r i o r u m Damascenus T r i s a g i u m p r o b a t de SS. T r i n i t a t e u t i q u e , n o n de solo F i l i o accipiendum esse, p . 496. Quem l o c u m ex l i t u r g i a , qus s u b J a c o b i apostoli f e r t u r nomine repetitura esse, Lequinius adnotavit. f i l k p l . Desanctis jcjuniis, epistola ad Cometam, m o n a c h u m , a l , , , pag. 499-505. H a n c primus L e q u i n i u s e d i d i t e mss. Mediceo ( ) et Barocciano, q i i o r u m apographa c u m eo e o m m u n i c a r u n t Jo. Ernestus Grabe et Anselmus Bandurius, c u m fragmenta p r i d e m ex i l l a produxisset T u m a n u s i n Apologia p r o epistolis p o n t i f i c u m et notis ad Constituiiones aposlolicas. R e j i c i t i a hac epistola Damascenus m o r e m Severianorum, q u i j e i u n i u m observabant p e r bebdomadas octo, a septuagesima usque ad Pascha. Loca, quee ad calcem s u b j i c i u n t u r , s u n t tam apostolica, cujus et apud E p i p h a n i u m L X X , 1 2 , m e n t i o , doctoruajque Ecclesiae, S. Basikii , Chrysostomi , palriarchffi Gonslantinopol. ex encyclica epistola, E p i n h a n i i , C y p r i , ( i n t e r pres : e x epistola ad m o n a c h o s ) , Joannis, episcopi Atnenaruin, A n a s t a s i i , patriarch H i e r o sol. t u m haereticorum, Severi, Acephali, archiep. A n t i o c h e n i , ex sermonious ?, sermone , dicto i n Cassiani Ecclesia, q u i i n c i p i t : \\ , et l i b r o , oec n o n B e n j a m i n i s , Severiani, pseudoepiscopi A l e x a n d r i n i , e x q u a r l o l i b r o , , * \ * , * . 13. \ . De octo spiritibus nequitice, de q u i b u s anteDamai c e n u m Evagrius, N i l u s , Cassianus, e t c , ad m o n a c h u m q u e m d a m , p . 506 508, G r a c a p r i m u s e m s . A b r a h a m i Selleri dedit L e q u i n i u s . Latine verterat Bilibaldus Pirckeimerus, cujus versio e x d i v e r s o i n m u l t i s G r a c o codice composita p . 508 separatim s u b j i c i t u r . I n c i p i t : , De virtutibus tt vitiis animce, corporisqut et detriplici parte animce. Greece c o d i c e Regio c u m versione Leonis A l l a t i i p . 509-514. I n c i p i t : &v6pco^.De ms. Csareo vide L a m b e c i u m , I V , p a g . 1 9 7 . Fabr. S. pag. 434, e d . K o l l a r . i n c o d . C L X X X I V , n . 3. I n c o d . Goislin. CCCLXXIV. f o l . 343, teste Montfaucon. i n b i b l . Coisl. p . 5 6 4 . Veneliis, i n c o d . Marc. CCCCXCVin. V . cat. codd.Marc. p . 2 6 1 . sq. Harl. 41 . Instiiutio elementaris ad dogmata, adversus Arephalos, seu M o n o p b y s i t a s , Monothelitas, et Nestorianos, ad Joannem Laodicen urbis episcopum. p a g . 5 1 5 - 5 2 1 . I n c i p i t : \ \ . Verterat a. l 5 4 4 J o a c h i m u s Perionius. Greece et Latine prodierat i n editione Basil. 1575. Fabr. V. O u d i n . I . c. p a g . 1743. Exstat i n B i b l . B o d l e i . n . 3614, atque c o d . m u l t u m differre ab impresso, s c r i b i t a u c l o r c a t . c o d d . Angli,etc. I , p . 173. Oxon. i n c o d . CXLV collegii Mertonensis, s. n . 612 Cat. c i t a l i . I n c o d . T a u r i n . CCCLXI. F . catal, c o d d . Gr. Taur. p.485. FlorentU* i n c o d . Medic. X X I X , n . 5. p l u t . 8, et c o d . X X ( i n q u o m u l t a sunt Daraasceni p p p . ) , n . 3 , p l u t . 7 1 , V . B a n d i n . Cat. c o d d . G r . Laurent. I I , p . 272 ; et t o m . H I , p . 13. Paris, i n b i b l . p u b l . c o d . M C X X I I , i n q u o etiam sunt, quaemox a Fabr. m e m o r a n t u r , n . 15, 16, et 17. Harl. !5.\ , . De natura composita , contra Acephalos pag. 521 527. E t i a m haec diatriba lucem videratGrflece e t L a t i n e i n i a m dicta Basileensi. Fabr. Oxonim i n c o d . antea laudato c o l l e g i i M e r l o n . JPam, i n c o d . MCXIX, n . 3. Florent. i n c o d . L a u r e n t . X X . n . 4. t u m sequuntur ea d u o opuscc. qu a Fabr. n . 16 et 17 recensentur. F . B a n d i n . 1. c . I I I , pag. 13 ; et O u d i n . 1. c* pag. 1739 sq. Barl. 16. \ \ . De duabus in Christo voluntatibus et operationibus, et de naturalibus reliquis proprietatibus. p . 52955%. I n c i p i t : . Exstat Greece et Latine cum P e r i o n i i versione i n edit. Damasceni Basileensi anno 1575. P e r i o n i u m subinde i n Parisiensibus Latinis castisat Billius. Sed Franciscus Combefisius c u m nova versione notiscpie edidit i n historia M o n o t h e l i tarum, s i v e t o m . I I A u c t a r i i n o v i , p . 466. Combefisii versionem L e q u i n i u s servavit, notas omisit. Fabr. E x s t a t i n c o d . Taurin. ad n . 14 citalo, et i n sex codd. Paris, b i b l . p u b l . v. etiam ad n . 14 et 15 ; et conf. W a l c h i i Hi$t. hcnes. t o m I X (de controversiiscum Monotheletis, quos Damascenus i n hoc l i b r o o p p u g n a v i t ) , p . 498 sq. c u m p r i m i s p . 540 5 5 6 ; u b i longiora ex i l l o l i b r o dedit excerpta. A d d . O u d i n . p . 1738 sq. q u i adnotat, i n edd. Basil. 1548 et 1575, subnecti l i b e l l . de duabus J . C. naturis, q u i vero n o n pertineat a d D a m a s c , sed ad S. Maximvm m o n a c h . Uarl. () V. Bandin. Cat. codd. Gr. Laur. Mcdic. lom. I I I , p. 294 seq.
HARL.

35

BiBLIOTITECA F A B R I C I I .

*
1

17. . Dissertalio acCliratlSS. tufoer-^ sus exosam Deo Nestorianorum hoeresin , pag. 5 5 5 - 5 7 1 . I n c i p i t : ^'. , Graaca p r i m u s e codice Regio MMCMXXVI. profert L e q u i n i u s , addila Francisci T u r - , r i a n i versione, q u a m vulgaverat Henr. Canisius t o m . I V Antiquar. lectionum, p . 212, ingolslad,^ 1603, i n - 4 ( ) . Etiam Arabicam hujus l i b r i inierprelationera ms. s e r v a r i i n Bibliolheca Patnim O r a t o r i i Paris. eodera L e q u i n i o adnotante d i d i c i . P r o d i i t et T u r r i a n i vcrsio cura M a r c i B e u u K w l e r i n o t i s Tiguri, 1606, i n - 8 , sub t i t u l o tractatiunculffi de duabus i n Christo n a l u r i s . m 18. Fragmenta varia, . i n antiquiss. codd. reperta. [ V a r i a fragmenta i n a o l i l i a c o d d . g e n e - _ ^ r a l i et passirn citavimus. a a ) responsio ad eos, g u i d i c u n t , si duae naturae c o n s t i t u u n t h o m i n e m , n e c e s s e ^ est, u t i n Christo naturas tres, totidemquo dicamus actiones ( b), u t objecit Severus. p a g . 5 7 2 SCq. i n c i p i t : ; . I n Gne l e g i t u r : \ , . Testalar SJBpe l a u d a t U S m i h i 53 {ontfauconus, pag. 62. Diarii I l a l i c i , Venetiis apud nobiliss. Contarinum exstare c o d i c e m xu *s i B c u l i meinbranaceum, i n q u o Joannis.Daniasceni philosophica et r h e t o r i c a i n cujus i i i d e m * Olie legitur : , . b ) :\ , , de theologia, qua ratione i i i n a g i n e m Dei fh o m o referat. I n c i p i t : ' \ , . 573, 574. c ) De animee partibus t r i b u s , v i r t u t i b u s q u a l u o r , facultatibus qMinque. I n c i p i t : ' . 574 seq. . . . 2 d ) de u n i o n e , variflQ detinitiones. I n c i p i t : pag. 575. Con- , fer S. M a x i u i i Opera l o i n . I I , p. 115. Fabr. I u c o d . Caesar. CCL, n . 29, est ex Damasceni L o - 1 g i c a ( p . 651 s q . e d . Paris. 1619) e x c e r p t u m De differentiaunionis. V. Lambec. V . p . 323 4 sq. Harl. e ) Fragmentum breve Daraasceni, servatura a Niceta Choniata l i b . T h e s a u r i , u b i disputat contra Sotericurn Panteugenum, q u i sacrificiura P a t r i soli offerri a F i l i o docebat. f I n c i p i t : pag. 576. Ediderat Allalius i n V i n d i c i i s s y n o d i Ephesiu, pag 596. f j A l i a d u o fragmenla ex caleoa regia m s . ad Luca> m , 13, p . 576. I n c i p i t : \ J ! . Et : . ( V. gencral. c o d d . n o t i t . (supra c o l . 14).] g ) De mensibus Macedonicis, Roinanis, Judaicis, Graecis et jEgyptiis, pag. 577, 578. I n c i p . : \ . Fabr. I n c o d . Goislin. CXX, f o l . 214, verso ix . F . Montfaucon. B i b l . Coisl. p a g . 193. I d e m fragm. Florent. in c o d . M e d . V I , n . 7. p l u t . 4. (v. B a n d i n i cat. c i t . I , p . 525.) et i n c o d . CVU T h o m . Gale, (Vid. w cat. codd. Angli, I I , n . 5941) nec n o n Venetiis i n B i b l Marc. D X X I , sed.integrum opusc. d o o - * decim mensium nomine, et guomodo vocentur Jzgyptiorum lingua ex ecclesiustica traditione, l i n c o d . Marc. CCCXXXV [V. cat. codd. Gr. Marc. pag. 280 et 154); et i n c o d . Coislin. CCLVUI. (v. Montfauc. 1. c. pag. 304.) HarL 19 ) , sive canon paschalis p . 580, 4 9 1 , exlsaaci A r g y r i , m o n a c b i , c o m p u l o cap. t 0 q u i eirca a C. 1373 scripsit. Cfflterum, L e q u i n i o nolante, Joannes, Hierosolymitanus, Datnascenum astronomia peritissimum fuisse refert in ejus Vita ( cap. 11) , idque colligi posse aii tx paucis iUis, qua ad rudiorum eruditionem scripsit: in quibus utigue fuerit hic canon paschalis. Hujus porro condcndi sive potius describendi occasionem fortasse Damascono n o ttro dederit aissensio hcereticorum Catholicis,quam Theophanes . XX. Copronymi accidisse refert, ut Catholici die VI Aprilis Pascha celebrarint, hceretici die XIII, quod tamen doctiss. Antonius Pagi in annum XIX ejusdem Copronymi et Christi 759 rejiciendum observat. De lsaaci A r g y r i , m o n a c h i , c o m p u t o , q u e m post Jac. C h r i s t i m a i i n u m , Ileidelb. 1611, 4, e d i d i t P e t a v i u s m Uranolog. Paris, 1630, f o l . Amst. 1703, f o l . d i x i l i b . I I I , cap. 5, p . 9 6 [ i n nostra ed. cap. 18, v o l . I V , p . 29 n o t . j f , ff. ] . 20. ) Epistola, missaad nescio q u e m , sed majore parte raanca, De naturahominis, p . 582. I n c i p i t : . Primus edidit Lequinius e codice Barocciano. 2 1 . \ , \ . Dc u#, qui in fide obdormierunt, quomodo tnissis et cleemosynis, qucepro illis fiunt, adjuventur. I n codicibus mss. et a recentioribus GrsBcis magno cimsensu J o . Damasceno t r i b u i t u r . L e g i t u r et i n ecclesiis Graecorum quotannis Sabbato ', sive C a r n i s p r i v i i ,
B t 5 1 t m : f ;

() Graece autem e i cod. Regio, n . 2926, et Laline a Jac.Basnagio in nova edit. Antiq. lectionum Canisii, Amslel. 1725, lom. I I . p. 66. Add. Walcbii Jlist. hcerei. tom. V. pag. 755 sq. ubi is negal, baraasciuin, qui de Nestorianis, non, de Neslorio, et eo quidem lempore, quo nulli genuini adbuc fuissenl Nestorii aaseclae, loquatur, teslem esse locuplelem. Exstat illa dissert. Vindobonce in cod. Gaes. L V I I . n . 108. V. Lambec. I I I . p. 250, ibique Kollarii not. De cod. Medic. vide ad n. 15. Hart. (b) Conf. Damasc. De duabus voluniat. cap. IX. tom. 1 Opp. p. 554; et conira Neslorian. tom. I . Opp. pag. 555, ac Walch. Hi$t. hmret. I . pag. 776 H. (e) Bamisc. Ganon Pascbalis in cat. bibl. Bodtei.

8 . lom. I . codd. Angliae, n. 297. IIuc quoque referrelicebil Damaac. fragmentum De VII planeiis, Florent. in cod. Laureut. X X V I I . n . 5. plut. 28. el ejusdem fragm. De luce: in cujus fine altinguntur nonnulla de zodiaco, sole, lima, aliisque planetis, elc. ibid. in cod. XXXVII. n. 16, plut. 51 (Bandin. Calal. cit. lom. I I I , pag. 55 et 118). sub nomiueejus opusc. alias non memoralum De revolutionibus cmli et terrce; i n cod. Taurin. GCLI, in eoque opusc. multas tradi raliones cycliei lunaris et solaris, multosquc canones inveniendi diem Paschalis Iradil auclor calal. codd. Gr. Tatirin. pag. 568 sq. Uarl.

BIBLIOTHECA F A B R I C I I .

38

quod fidelium d e f u n c t o r u m c o m m e m o r a t i o n i d i c a r u n t . Tamen Damasceno abjudicandum esse c o n t e n d u n t J o . Lensaeus De l i m b o P a t r u m , 111, 12; Franciscus Suarez. i n 3 T h o m , . 52, a r t . 8, d i s p . 45,secl. 3 ; et R o b . B e l l a r m i n u s , I I , 8 De p u r g a t o r i o , q u o r u m locajam a t t u l i t o b . Cocus i n Censura s c r i p t o r u m , p . 427 seq. Post illosPetrus Arcudius contra Barlaamum Do p u r g a t o r i o , p . 396 et W 2 ; Allatius, De l i b r i s ecclesiasticis G r a c o r . 270 seq. et i n Diatriba de Damasceno p . z l ac novissime L e q u i n i u s i n dissertalione quiotaDamascenica (). Ac fateor, n o n contemnendas esse rationes d u b i t a n l i u m et Damasceno hoc s c r i p t u m e r i p i e n l i u m . Quando U m e n c o m p a r o , que p r o i m a g i n i b u s idem Damascenus s c r i p s i t : magis i n c l i n o i n eam s e n t e n t i a m , CombeOsio i n B i b l . concionatoria etiam p r o b a t a m . u l D a m a s c e n u m a u c t o r e m esse m i b i persuadeam. Veterem trantlationem Latinam, i n q u i t L e q u i n i u s , quam sanctus Thomas consumerai, reperire nusquam potui. Aliam adornavit Jo. OEcolampadius et Conrado Peutingeta nuncupavit . 1520 i n - 4 , adhuc monachus Brigittanus. Alterampostea Ludovicus Nogarola c o n didit. Verona, 1532,%. Quartam Jacobus Billius, quam Combefisius hinc inde passim mutandam ctntuit castigata diclione Grceca admss. codices aliquot: quorum labori manum iterato addere pro more non dubitavi. (Ecolampadii versio i n Basileensibus, B i l l i i i n Parisiensibus Damaseeni e d i t i o n i b u s saepius recusa et apud S u r i u m ad 2 Novembr. Nogarola suam Cleinenti V I I ioscripsit, e d i d i t q u e Veronce 1532, ink; recusam Venet. 1541, i n 8, c u m Graeco t e x t u , q u o d Ytronm j a m ad calcem l i b r i de orthodoxa fide prodierat 1531, i a - 4 . Citantur i n hoc s c r i p l o :

Alhanasius, sahite fntercedens et exauditus, p. 591. , . 591, 597. Gregorius, Naz., orat. in funere C*sarii, fralris, Basilius, 595, (bomilia in avaros) 596. p. 586. Dionysius, \ Gregorius, Nyssenus, . 586. ffttxij , respicilur lib. De coelesti Hierarch. Jo. Chrysosiomus enarrat in epist. ad Philipc. 7 p. 6 8 5 / penses et Galalas, p. 586, 595, 596. S. Epbrsem, Joannis, , Vila, . 595. \ , Machabaeorum libri , . 585. . 596, 597. Palladii, , ex illo De Falconilla, precibas S. Theclae ealuli resti- fabula de cranio loquenle cum Macario, p. 587. l u U p. 585, 5 9 1 ; ex Actis Thecto. Sibyllarum de Christo taticinia videlur tangere, Gregorius, , . 591, proTrajani, imp., . 589.
m

2 2 . Epistola ad q u e m d a m , q u i ad auctorem scripserat , de confessione ftt q u i n a m i i sint, q u i poteslatem l i g a n d i et solvendi accepcrint, p . 601610. I n c i p i t : , \ . Hanc epistolam, qua moaachos e t i a m , licet sacerdotes n o n s i n t , polestale gaudere confessiones C b r i s t i a n o r u m e x c i p i e n d i , a u c l o r , quisquis est, d t s p u t a t , p r i m u s c u m versione ThomflB Galei, decani Eboracensis [ex c o d . XCHI Gale, s. n . 5927 Gat. c o d d . AngUaa, etc.], a q u o edendam accepit, i n lucem p r o t u l i t L e q u i n i u s , sed, q u i negat, auctorem esse vel Damascenum n o s t r u m v e l a l i u m S y r u m Palfiestinumve, sed p o t i u s auerius regionis, quffi palriarchae Constantinopolitano subesset. 2 3 . \ . Oratio sive epistola demon&trativa de sacris et venerandis imagtnibus ad Christianos omnes, adversusque i m p e r a t o r e m , Constant i n u m , Cabalinum, ac hflereticos universos, p . 613-638. I n c i p i t : G A A O I . Ediderat c u m versione sua Gombefisius i n t o m . I I A u c t a r i i n o v i p . o63, Paris, 1648 l o l . , testatus i n alio codice regio [ q u i est CM. secund. cat. c o d d . Pans. r e g . t o m . I I , p . 17fc], exstare sub t i t u l o . e p i s t o ! Joannis H i e r o s o l v m i t a n i , a d Conslantinum C a b a l i n u m . Certe scripla est p>ost s y n o d u m Copronvmianam habitam a. C. 754, i m o post d e p o s i t i o n e m Constantini, patriarchffi, factam a. 76o. Fabr. Ideo negavit etiam O u d i n . 1. c. p a g . 1749 3q. auctorem fuisse J o . Damascenum, c u i tamen a t t r i b u i t u r i n c o d . Vindob. Coes* C X L I V . n . 27. V . L a m b e c . Comment. I V , p. 2 3 5 . i n Cat. codd. Angliae,etc.,tom. I , n . 2 7 4 B i b l . B o d l e i i h t e r c o d d . T h o m . Roe. L e q u i e n . suspicatur, pag. 6 1 1 , t o m . I , auctorem fuissa Joan. episc. Euboeaa. Gonf. W a l c h . ( q u i e t i a m J o . Damasc. n o n agnoscit a u c l o r e m , mHtst. kvres, t o m . X , p . 151 sq. t o m . X I , p . 279, 288 s q . 363 367. Harl 24. E p i s t o l a a d T h e o p h i l u m i m p . , Michaelis B a l b i F. de i m a g i n i b u s , s c r i p t a c i r c a a. 8 4 5 , adeoquc auctore n o n J . Damasceno, c u i i n codice Mazarino [et Veneto Marc. D L X X V v. cat. () Oudinus quoque 1. c. pag. 1719, subscribit jodicio Naialis Alexandri ei condemnaiioni propter fabulas de liberatione animae trajani inperai. ab inferis, Gregorii, pajwe, precibus , ei Falconillae, mulieris, precibus Tbeclae, priraae m a i t j r i s , enarratas, referlque j u d i c i a Baronii et G. I . Voatii De hisloricis Gr. l i b . 11, cap. 24. add. Oodia, p . 1744 sq. inter dobia Damaeceni o p p . DamaaccnoUnien aecribitur i u c o d . NanianoLXXV, . 73, c*U codd. Gr. Nan. p. 156. ^ in codd. Taunu. L X X , CGXV et CCCXX. cat. codd. Gr. Taor. pag. 164, 508 el 402. in cod. Medic. seamdum indic. cal. Bandio. Vindobonoty in cod. GXLVl. n . 22. cod. CXLIV. n . 42 ei O X X V . n . 2. *. Lambcc. I V . p. 261 et 241. cum noi. Kollarii, et vol. V. p. 580, curo Kollar. nota. in cod. Coislin. CCXXXIIl et CCL XXXV, leste Montfauc. in bibl. Coislin. p. 295 ac401 ,eodem indice i n BibL biblioib. mss. 1, pag. 196 B. et io Diario Ual.-pag. 215. Romas inter codd. nionast. Pairuiu S. Basilii. Leidm i n bibl. pnbl. i n l e r codd. Vo&sian. V. cal. bibL Leid. p. 401. n . 4 , cum l i i u lis XIV contra Nestorianos. Monaehii, i n cod. Bavar. L X l l l . v . cal. pag. 18. Mo$qua. i n b i b l . syiiod. cod. X X V I . a manu antiqua , a inanu autem recenliore nolante c l . Maliba?i i n NotiL codd. Gr. Moso. pag. 57. . exslat iile eermo inquiDdecim codd. 111 bibl. publica. Uari.

01 BIBLIOTHECA

FABRICII.

40

c o d d . G P . p . 302], t r i b u i t u r , sed, ab a l i o , nescio q u o , d i u post i l l i u s o b i t u m , I r i u m Orientis p a t r i a r c h a r u m n o m i n e , C h r i s l o p h o r i A l e x . , J o b i A n t i o c b e n i e t B a s i l i i HierosoJ. a l i o r u m q u e episcoporum (). I n c i p i t : \ ^ , . 629 647. Primus c d i d i t Combefisius i n M a n i p u l o o r i g i a u m r e i u m Constantinopol. Paris, 1664, 4, u t d i x i v o i u m i n e octavo hujus B i b l p a g . 8 3 . 25. . De azymis, O p i l S C u l u m d u p l e i , p r i U S i n c i p i t : , , p a g . 674. ) i a s c r i b i t u r : , et i n c i p i t : & , Hostiamsine fermento mortuam impudenti fronte offerunt secundum traditionem Rebraorum, p . 648-651. A u c t o r n o n J . Damascenus est, sed (posterioris saltena), MiletlUS q u i d a m , q u i p . 648 , VOCatur * \ . E t i a m Tlamasceno n e u t r a m JucubraUonera t r i b u e n d a m p l u r i b u s declarat L e q u m i u s dissertatione sexia Damascenica, ostenditque saactum i l l u m doctorem suiTragatum c o m m u n i P a t r u m t r a d i t i o a i , et staluisse, q u o d Christus i p s o p r i d i e , q u a m pateretur, Pascha J u d a i c u m c u m discipulis comederit. I d vero i n u t r o q u e h o c opusculo negalur. Posterius laudat Combefisius, t o m . I I Aaclar.novi,pag.427.Fa6r.Montfauc.inBibl.Coislin.p.585, n o t a t i n cod.CCCLXXVHI, f o l . 1 8 0 , occurrere q u i d e m J . Damasceni De azymis, sea esse Joannis P h i l o p o n i l i b r u m , e d i l u m a Balthasare Corderio c u m ejusd. P b i l o p o n i Opere i n Hexaemeron, et i n c i p e r e , \ . Paris , i n c o d . b i b l . p u b l . MCCXCV,n. 18, inesse d i c i t u r J . Daraasceni o p u s c u l . De azymis, i n c o d . autem MCCCXV n . 2, Leonis A c r i d e n i , Bulgarice archiepiscopi, De azymitct Sabbatisepistola, et n . 3 a l i u d o p u s c . Deazymis, n o m i n e auctoris n o n a d a i t o : i n c . : . Hdrl. 26. Epistola P e t r i Mansur ad Zachariain, ej)iscopura , D o a r o r u m , i n c i p i t : \ p a g . 655. Subjicitur ejusdem \ , de immacmato corpore(b), cujus participes reddimur. I n c i p i t : \ , . 656 659. Sub J , Daraasceni n o m i n e laudat M i c h . Glycas, Sicydita, epist. ad Nectarium et J o a n n i c i u m ; e l sub J . Damasceni n o m i n e ediderat Petrus P a n t i n u s , Antwerp. 1601, i n 8 ; c u m h o m i l i a de Sabbato sancto, inde F r o n t o Ducseus i n e d i t i o n i b u s Damasceni, Paris. 1603, 1619, f o l . P e t r u m i l l u m Mansur, J . Damaseeni consanguin e u m : n o n puto ( i n q u i t Lequinius) fuisse P e t r u m , Damasci m e t r o p o l i t a m , cujus nomine Damascenum nostrum opuscula qucedam condidisse cerium est, quique sub Chalipha Walid, absci$$alinguamtisu$ inexsilium fuit quia Arabum et Manichceorum errores scriptis r e d a r guerat. Tkeophanes insuper martyrium recitat PetriMajumensis, quem Damasceno nostro panegyrica oratione laudatum narrat cum p r o fide Mahomedanis occisus esset. Fuit alter Pelrus Dama8cenu8 cuju$ ascetica opera in oibhothecis asservantur nondum edita ( c ) : qui verosimplexmonachus erat, et inter Grcecos Byzantinbi morabatur. Vivebat anno mundi 6695, *eu Chrxsti 1157, ut ipse testalur in fine libri tertii his verbis, quce excerpsi exregiocod. M M C M X I V , fol. 122 : , \, \ * ^^' , . '. 27. Expositio et declaratio fidei ex A i a b i c o versa Latine et a L e q u i n i o p r i m u m edita, p a g . 663 670 I n c i p i t . Qui$ sapiens e$t, ui inUlligat ? Subjungit i d e m p a r t e m o r a l i o n i s contra
9 9

uere Joanni, archiepiscopo Hierosolyin , lura col. 52. Joanni monacbo. Add.Walch. i u Hist. har. lom. X , p. 153 sqq. (nbi auciorem opusc. esse ignotum et vixlsse sxculu nono ecribit) p. 723 sqq. (ubi copiosius agit de auclore, s. auctoribus alqiie argumenlo bujus epistola, aiiliquae quidem, sed supposililiae), loin. X I , p. 288 sq. ei 368 sq. liarl. (6) Post resurrcctioncm corpus Cbrisli sanguinisexpers esse afOrmathic scripior conlra Damaeceui ei Patrtiin, Graecorura praecipue, sentenliam. Yide Jac. Boilavii disquisitionem iheolugic a m , oppositam Pelri Allixii disserlationi de sanguine Jesu Gbristi posl resurreclionem, adepistolam Aiigttelini G X L V l , P a m , 1681. in-8. [Malriii in cod. regioLXXVII. fol. 330. v. I r i a r l . Gat. codd. niatr. p. 286. de lilteris adpiclis, , elHarl.] vera ultimi voc. lectioue alque interprei^tiuue. ' i e ,, in " secund. " catal. ' " (c) Pari$ in Bibl. " publ. cod. Jd. Paris. " is. tom. " MGXXXIV Peiri* Dacodd. tora. I I . in cod. MCXXXIV ma masceni,!) coramonitio ad suam ipsius animam ,
% e v

( ) Conlra Gorobefisium graviier dimieat Oudin. 1. c. pag. 1753 sqq. et oslendit copiose, id opusc. gcrihi non poluisse a J. Dainasceno, idemque animadvertil, Ducang. in C a u l . scriptorum Graecor. ucm eubjunxil Glossario Graeco, cof. 28, id a l l r i -

exsiant i n codd. MCXXXVIl et MCLXXXVIII. In hoc cod. praelerea reperiiintur ejusd. de ccriaiuiue et bcllo spiriluali, de nullo poriculo pro veriialis defensione recusando; iiem de vitando peccato e^exposiiio regulae i o . eremilas : in cod. MCXXXV alpbabelum; in cod. MGXXXYI . l u bibL Bodlei. in cod. Barocc. X I I I . Petrus Darfiasc. de discretione; in cod. CXXXlll qualuor opusc. 8 . eclogae; e variis scriptoribus , 1 ) miscellanca, 2) excerpla,ex Jo. Ghrysoslomo de humililale, e t c , 3) de mandaiis divinis, 4) de Iribus facullaiibus animi. In cod. GXCVU. ex libro Petri Damatc. ; . Eadem excerpta cx libro Pelri Dam. ascelica sunl Vindobon. in cod. Gassar. GCLXXXIX. n . 20 sec. Nesselii Cat. codd. Caes. parl. I . p. 5 9 7 . in cod. Barocc. CCXIII. de sepleni operaiionibus, quibus niens ad Deum elevatur,In cod. Gxsar. Gc. n. 2 ap. Neseel. 1. c, p. 295 el ap. Lambec. vol. I V . p. 441. in cod. GLXXXVU ex libroP. Daui. sermoues animo uliles. inc. In cod. Naniano GGXXIX. tin. opusc. de virtutibus et vitiis. v. cal. codd. Gr. Nan. Venet. p. 423. Malriii in cod. XIV. 55. Damasc. excerplum de modo , qno quis debeat ad S. synaxira accedere, el u . 92 sqq. ' qualuor capp. ascetica capj). ascetica. T . *I r i a r l . Gal. codd. Gr, Malril. p. 56. 37 sq. Polri Damasc. liber iic Tbolt. cat. VII. p. 35. Ilarl.

Uoi SU>m\ de Tiia monastica, 4) ascetica, quaj ciiam

4 1

)1 BIKI.IOTHECA F A B R I C I I .

t f t t y j f . s i m i l i l o r e x Arabieo vcrsain, i n qua cilatur locus ox ChrysoMomi lioniilia i n T.nzarnm, qu i f l c i p i t : Omnis scientia Deo est. Fallitur autcm v i r doctus, q u i h o m i l i a m i l l a m oondum p r o d i i s s e p u l a t : exstat e n i m t o m . V I I SavilianflDcdit. p . 524, ct n o n p r o c u l ab i n i t i o illiusleguntur v e r b a , a DaraaSCCnoCXCadcm ClUlla : * ,, -zb ^ * ^ \ ;. !8. Carmina iambica, , . 673, (e), . 676, , . 679, c u m v c r s i o n e prosaria A l d i M a n u l h . H i c Vcnetiis p r i m u m ediderat Graece et Lalino cum n o n n u l l i s a f i o r u m m e l o d o r u m Greecorum, Cosmro H i e r o s o l . , Marci H y d r u n t i n i , T h e o phanis e t S c h o l a r i i a. 1 5 0 1 , 4 (f) : unde Latine deinde i n editionibus Damasceni, at i n B a sfleensi a. 1 5 7 5 , q u c m a d m o d u m et i n poctis G r a c i s Ghristianis, Paris. 1709, i n - 8 , utraque liogua i t e r u m p r o d i e r u n t . V e r u m i n e d i l i o n i b u s Damasceni, Paris. 1577, 1603, 1619,- l e pintur L a t i n e e x metaphrasi poetica Jacobi B i l l i i , quam p . 681 scq. L e q u i n i u s i t i d e m e x h i bet. Apud h u n c Graecc et Latinc deinceps s e q u u n l u r od.no , . 6 8 4 ; - , . 6 8 6 ; . (</), . 6 8 8 ; , . 690. T o m u m claudit >rt,sive precalio versibus Anacrconticis, c u m melaphrasi Jacobi B i l l i i , p . 691 693. Quacumeliani i n p o e t i s G r a c i s Cbristianis, Paris. 1609, i n - 8 , Jegitur, . 202. I n Grepcorum l i brisecclesiasticis CXStat i n Officio Sanclffi COmraUllionis . Fabr. Damasceni h y m n i , P a m . i n quatuor codd. b i b l . p u b l . i a m b i i u Nalalem D o m i n i , i n c o d . elect. Bavar. CCXLV ; v. Cat. codd. Gr. p . 83. A a d . infra i n t e r ycripta D a m a s c e n i i n c d i t a , n . 9. H i c quoque commemorare juvat J . Damasccni ex Dioptra vcrsus p o H l i c o s X V I , i n c o d . F l o r e n t . Medic. X V I , n . 47, p l u t . 86, quos integros dedit F a bric. i n f r a i n v o l . X U de collcct. mss. c h e m i c o r u m Grfficorum : i l e m i n c o l l c c t . similis a r g u roenti, c o d d . Paris. b i b l . p u b l . MMCCCXXVII e l MMCCCXXIX. J . Damasc. De sacra arle /<6er, v e r s i b u s p o l i l i c i s . Barl. Tomo //.

29. \ u n t Mrsa interprctatione Joannis Chrysostomi excerpta compendiaria in XIV epistolas S. Pauli, antea i n e d i l a e i nunc p r i m u t o e codice Rcgio MMCCCXXXI, a L e q u i n i o prolata i n lucem et U l i n a v e r s i o n e donala, p . 1274. Oportet Damascenum aliis preeterea commentariis E p i stolas P a u u , vel Epistolam saltem a d Hebrceos, aut ejus partero, illustrasse, ad quos respicit Petrus Blesensis b b r o c o n i r a depravatorem o p e r u m suorura t o m . X X I V , B i b l . Patrum e d i l . Lugd. p . 1187. H . Joannes enim Damascenus super verbo i l l o i n Epistola ad Hebra?os (v, 7 ) : Exauaitus est pro sua revcrcntia, i n t c l l i g e , i n q u i t , hanc reverentiam totius t i m o r i s e x p e r t e m . Deus enim charitas t t f , charitas autem timoris consoriium non admittit. H)C i n c o m m e n t a r i o i l l o incassum quassivi. [v. O u d i n . j u d i c i u m ad n . 30.] 30. . Sacra parallela, sive l o c o r u m communiura opus cx dictis S. Scripturrc oA p r i o r u m Ecclesiaa d o c t o r u m sub certis titulis magno digcstum studio, alque ab auctore i n i t i u i n Ires d i s l r i b u l u m l i b r o s , q u o r u m p r i m o de Deo e l rcbus d i v i n i s ; secundo de r e r u m h u m a n a r u m statu ac c o n d i t i o n e ; tertio de virtutibus et vitiis tractandum susceperat Sed postea existimavit, l e c t o r u m usibus accommodatius fore, si titulo&universos ordine d i s poneret alphabetico, q u i i n Jittera alpha, sunt unus et quinquaginta ; i n beta X I I I ; i n gamma X V ; atque i l a i n ceeleris. H o c opus prfioclarum, et q u o m u l l o r i u n egregiorum s c r i p l o r u m , quae p r i d e m intercidere, fragmenta servantur, Latine tantum ex Jac. B i l l i i versione (e) l n MS. eodice cliartaceo , quem habeo schosceni aliorumqu melodorum Gr. collectioncm nhcliis grxci illuslratum, inscribilur rius reccnsuil Fabiic. infra vol. X, pag. 532 sqq. . Scholia duplicia s u n l , interlincaria el alia, et auclor libelli : Serie delle edizioni Aldine, c<l I, q i c , sive matapbraseos loco subjiciun- Patav. 1790 12. p . 12 sq. Hymiius in Tlieogoniani, lur. Speciminis causa duo disticha priora cum Gr. . ap. Guil. Morell. 1531. 8. Idem byuintis olrisque scholiis ascribam. acrostichus, cum Synesii, Cyrenes cpiscopi, byimiis . . ,. ... decem, et Gregorii Nazianzeni odig qualuor: Gr.
0

& , ^ 6 . n x c i n ftcholiis inlerlinearibus explicantur hunc in BMdum : . Sequitur aliera . \ \ \ , , . ^ %> , '. (f) Raram banc Prudenlii, Piospcri, J . DamaPATROL. GR. XCIV.

Stuiepor

dxpdrroto

08*8

c o r p o r e

. comieorum, lyricorum elc. Gr. ac L a l . Ge::eva, 1614 fol. tom. ,j . . 5 9 . I I . ? * . 741. . in Penlecosl. c l precatio Tersibus Anacreonlicis, pag. 743. Baudhti i n Cat. codd. Gr. Laur. Medic. lom. I I , p. 204, recensuil edil. Ilymnorum quorumdam saecido XV s. a. c l 1. nola i n 4. Insunl vero praBler quosdam Cosinas Hierosolym. Marci cpiscopi, et Thcopbanis bymnos, Damasceni liyinni , , , * , , . Harl. |) Exslat ct ad calcem bomiliae Daniasccn: in cdil. Uocscbeliana, . 63.
p o e l a r e TXC0T l r a g k o r u m e > 1 8 9 > e l 7 3 7 # # i n T l i c o g o n 7

a p #

J o #

Benenalum 1570. 8. ln

43

NOTITIA EXBIBLIOTHECA

FABRlCIi.

44

c x h i b u e r a n t cditiones Damasccni Parisienses a. 1577, 1603, 1C29. Magn ilaque gratia? L e q u i n i o d e b e n i u r , q u i Graeca p r i m u s dedit e codice Vaticano, versionemque reccnsuit, i n qua Billius dicta S. Scnpturac ex Vulgata Latina haud probando Caraflfoe consilio addiderat, e l i a m u b i Damasceni Greeca aliud l i n n i u n t . I d e m L e q u i n i u s post Parallela, pag. 278-730, ex c o dice Vaticano reprasentata, cxhibet deinde, p . 731-790, excerpta c u m indice e o r u m d e m ex altero praeclaro et i n m u l l i s diverso Parallelorum c o d i c e , q u c m Claromonlano J e s u i t a r u m Parisiensiura collegio donavit Rupefucaldus, cardinalis, et quem ex auctore a n t i q u i o r e , q u i sub Heraclio v i x e r i t , i n t e r p o l a l u m a d n o l a r u n t v i r i d o c t i . I n boc p l u r a etiara ct preestantiss i m o r u m et a n t i q u i s s i m o r u m s c r i p t o r u m fragroenta conservata l e g u n t u r , q u e m a d m o d u m melius j a m constabit ex i n d i c e , q u e m hic per o t i u n i confectuni a me subjiciam, c u m p r i u s raonuero, e x i m i u m h o r u m Parallclorum codicem ms., q u i fuit abbatis Gerasini Blaccbi, j a m exstare i n bibliotbeca Medicea. Fabr. l n b i b l . Medic. c o d . X X I I , p l u t . 8, sunt Damasceni Sacra Parallela, quem cod. u b e r r i m e recensel B a n d i n . i n CqJ. codtl. Gr. Laur. I , p. 367 seq. : et p r i m u m adnotat i n d i c e m o m n i u m t i t u l o r u m , sub unaquaque alpbabeti littera c o n t e n t o r u m , at i n i t i o m u t i l u m , fere convenire cura cod. Rupefucaldino, q u e m L e q u i e n , i n sua e d . I I , p . 7 3 1 , r e t u l i t i n t e g r u m ; aUamen i n m u l t i s , a Bandinio late curateque expositis, d i s c r e p a r e ; l u m observat duo alios occurrere indices : dein t r a d i t , i a tres partes divisa esse h u j u s codicis Parallela, quae q u o m o d o c u m cod. aut Rupefucaldino aut Vaticano c o n v e n i a n t aut ab u n o alterove discedant, copiose 8 n i m a d v e r l i t , comparala edit. L e q u i e n . , quem i n t e r d u m castigat. Denique supplet i n d i c e m s c r i p t o r u m a Fabricio c o n t e x t u m : cujus s u p p l e m e n l a postea repetemus. Oudinus, p . 1773 sq. Joanni Damasceno j u n i o r i , q u i m o d o a foco n a t a l i u m /. DamascenuB, m o d o a sede p a t r i a r c b a l i , q u a m per plures annos occupabat, /. Anliochenus i n c o d d . d i c i t u r , e r u d i t i o n e et sanctitate praeclaro, c i r c . a 1090 et secjq. annis a d a n . c i r c . 1120 florenti, aitribuenda censet, prseter Iibros De imaginibus, o m n i a opuseuJa, q u M i c b . L e q u i e n . tomo I I SINB edit. Graco-Lat. Damasceno, monacho et s e n i o r i , a s c r i p s i t : . 1) E p i t o m e n c o m m e n t a r i o r u m J . Chrysostomi i n E p p . P a u l i ; 2) Parallela m o r a l i a ; 3) Eclogarum l i b r o s l l ejusdem m e t h o d i ; 4) Oralt. tredeciin de variis argumenlis, i n c e l e b r i o n b u s Ecclesiffi solemnitatibus vel sanctorurn festis pronuntiatas. T u m O u d i n . , p . 1775 s q q . contra L e q u i e n . pugnaas, seotentiam suara de memoratis l i b r i s uberius e x p l i c u i t et c o p i o sius d e m o n s l r a t u n i i v i t , J . Damascenum seniorem n o n potuisse i l l o r u m auctorem esse : i n p r i m i s ovincero s l u d u i t , Parallela sacra n o n potuisse scribi a Damasceno seniore, sed a D a roasceno i u n i o r e , sive A n t i o c b e n o , esse congesta; et Excerpta i n cod. V i n d o b . Ceesareo () diserte t n b u i J . Damasc. j u n i o r i , patriarchaB A n t i o c h e n o , atque i n i l l o cod c i t a r i A n d r e a n ^ C<e?areaB i n Cappadocia a r c h i e p i s c o p u m c i r c . a. 850 ; T h e o d o r u m Studitam, saec. i x , aliosque recentiores; nec codicem Eclogaruin C l a r o m o n t a n u m , codice Ccesareo r e c e n l i o r e m , c u m L e q u i e n . a d e o velustura esse censendum. Sed i p s u m consules O u d i n u m , p l u r i b u s suum i u d i c i u o i c o n f l r m a n t e m . Pariter i n c o d . Coislin. CCXCIV, sunt Eclogae, seu excerpta S c n p t u r , P a t r u m et a l i o r u m , i n varia capo. ct argumenta ordine alpbabetico digesta, qu<B t a m e n , quia n o n semel laudetur in iis J . Damascenus, differre a Parallelis J . Damasceni, adnotat Montfauc. i n B i b l . Coislin. p . 432. Venetiis i n c o d . Naniano, CCXXIIX, n . 37, J . Damasceni Parallela, quem (Min^arell.) i n cat. codd. Gr. N a n . p . 422 sq. putat i l l u m esse codicem, de q u o L e q u i e n . p . 277 edit. D a m . Opp. VenetflB, 1748, t o m . I I , et quera hic d i x i t esse b i b l i o tnocfiB i l l u s t r . archiep[scopi Philadelphiensis f i ) , atque, postauam alia notavit, utilera fore existimat laborem, si quis L e q u i e n i c d i t . c u m hoc codice conferat. I b i d . i n c o d . C X X X V I U b i b l . Marc. exstant Parallela.y. Cat. c o d d . Gr. Marc. p . 79, sed c u m p r i m i s cel. MoreJI. i n B i b l . Gr. et Lat. mss., t o m . I , p . 83 sqq., q u i docte i l l u m c o d . recensendo comparal e u m c u m c o d d . R u p c f u c a l d . L a u t ^ n t i a n o e t v a l i c a n o ; t u m adnotat librarios i n ejuscemodi *potissiinum scriptis ausos fuisse haud paiica demere, adjicere, aiit i m m u t a r e . H i n c , i d q u o d O u d i n i j u d i c i u t n aliquantisper i n f i r m a r e videtur, a n i m a d v e r l i t , sub littera inesse q u i d e m scholioa de cruce Cnristi, H e r a c l i i . i r a p . tempore a Chrosroe i n Persiam ablata, a L e q u i e n * p . 275 e d i l u m ; at nulla Andreae tesariensis, T h e o d o r i Studitse, A n t o n i i MelissiB, M i c h a e l . Pselli, a l i o r u m q u e r e c e n l i o r u m fragmenta, quibus adductus Oudinus i l l a m c o l l e c l i o n e m (cujus tamen auctor neque o m n i n o certus esse v i d e t u r , neque, nura c o d . Marcianus ean) qaalis p r i i n u m a J . Damasc. sen. p r o d i i t , c o l l c c l i o n e m , an delectum ex opere u b e r i o r o contineat, c o g n i t u m o m n i n o est e x p l o r a t u r a q u e ) , adjudicabat J . Damasceno, patriarcha^ Antiocheno. Denique docet humanissimus M o r e l l . Joannis etiam Damasceni n o n n i h i l i l l i c o d . fuisse i m m i s t u m , et prceter Pythagoram i n carrainibus aureis ac D e m o c r i t u m , q u i semel aff e r u n t u r , L i b r o r u m sacrorum loca et ecclesiasticorum s c r i p l o r u m , quos noruinat M o r e l l . fragmenta tantumraodo inserta legi. Q\x& c u m i t a sint, J . Damasc. sen. v i d e t u r aut p u t a b a t u r o l i m , ejusmodi collectioneru incboassc; q u a m a l i i deinceps vel i n t e r p o l a r u n t , vel a l i o m m s c r i p t o r u m , etiam ipsius J . i l l i u s Damasceni, atquc, u l i a terlia Parallelorum parte i n c o d . L a u r e n t . potissimum factum esl, p r o f a n o r u m scriptorurn locis ac senteDtiis ampliOcar u n t : e t t a m e n codicibus nomen J . Dam., utpote celebiis auctoris, a l i b r a r i i s fuerit praeflxum (quod etiam Hesiodi a l i o r u m q u e s c r i p l i s evenisse conslal); denique J . Dam. p a l r i a r cha A n l i o c h e n . videtur vel s i m i l e m compifasse collectionem, q u a m p l u r i m i s ex s u p e r i o r e repetUis, vel a n t i q u i o r e i n auxisse ac perfijcisse. H i n c Oeri p o t u i t u t a l i b r a r i i s ejusmodi I a rallela Joanni niodo sQniori, Damasceno, raodo j u n i o r i , Autiocheno, ascriberentur. Harl.
f t l

( / / ) Cod. CGXLI, n. . V. LamlMc. V. pag .221 sqq.

(i) V. Monlfauc. Diar. Ual. pag. 46, de.iJiius codd.

43

BIBJLIOTHECA INDEX In S. Joannis Damasceni

FABR1CII.

46

SCRIPTORLM Parallelis sacris landatorum,

Ad paginat edilionis Mickadis

Lequien, tomo II. Excerpta excudice Rupe\ucald\no incipiunt pag. 731.

IIARL.

Imetui ttomma, Btmdinio ex eod. Laur., tui suprajnm monui, subjecta. Actemenides, p. 121 b. iEliamts. p. 92. 97 b. 104. 106. 109 b. 112 b. 123. 124. 125 b. 144. 14. iEschines, p. 101 b. 178. Aschylos, p. 79. 99 b. 117. 177 b. jEsopus, p. 173. Africanus, p. 463. Agalho, p. 74. 161 b. Agesilaus, p. 1499. Alehmann, p. 166. Aleiamler, rex, . 118. Alexis, p. 107 b. 143 b. 172 b. Ainbroeitis, Ibaumalurgus, \ xal , 773. Ampbilochitis, eplscopns lconiensis, 785. Anaxagoras, p. 164. Anaxandrldes, p. 141. 168 b. AnaVimenes, p. 111 b. Antigonus, p. 121 b. Anlipaler, cpjwiopiM, 785. Boslrensts. 747. 754. t x , 769 ^.<*\762 768. C . 78 seq. Anlipbaites, 145. Anliphoo, . 146. Anlisiheitts, . 146. a. 146 b. 147. 154. 173. Apollodorus . 107 b. 172 b. 181. Apodonius, p. 100. 144. a. 144 b. 187. Arcesilaus, p. 146. Archylas, p. 149. ArisUrcbus, p. 168 b. Aristippus, p. 154. Aristo, p. 122 b. 147. a. 147 b. Aristombrotus, , . m b. Arietonvflius, p. 122, 147. Arisiopuanes, p. 121 b. 143 b. Arislopbon, p. 172 b. Aristoleles, p. 104 b. 118. 146. a. 146 b . 154. 1G4. 165 b. 166. 181. Arisloxenus, p. 149. Aihanasius, 359. 444. 571. 593. 6 1 1 674. 091. . 515. 780. AlheoMloru, 752. 167 b. Baccbylides, p. 177 b. Basiiiu* . 547 *eq. 367. 368. 375. 383. 394. 400. 405. 427. 430. 434.435. 437 seq. 448. 458. 460. 503. 506. 507. 521. 522. 557. 560. 562. 568. 566. 567. 571. 572. 599. 608. 614. 615. 627. 633. 640. 676. 679l)i3.680. 682. 683. 687. 694. 696. 0 . 700. 702. 703. 709. 715. 716. In Hexaemerv, 301, 512.318. 319. 329, 537. 348. 363. 393. 424 seq. 427. 457 seq. 493 seq. 525 seq. ad 530. 580. 623 seq. 626. 642. 655: 662. 670. 685. 689. 729. Homit. 1 in Genesirt. 392. In Psatmos, 3*2. 314, 318. 329. 336 stq. 369 seq. 370. 372. 416. 427. 431. 454. 460.461. 494. 553. 539 seq. 56*. 569 seq. 580. 611. 634. 635. 642. 678. 691. 722. i i i principmm Proterbiorum, 306. 319. 543. 362. 363. 457. 443. 446. 504. 520. 533. 560. 658. M . 693. In Esaiam. 301 357 seq. 404. 521. UA. De Spiritu S. 309. 423. 649. 727. Epi!<*, 308. 519. 320. 354. 592. 512.564. 611. 677. M. 689. 694. Ad Patrophilum U$.id Simpli, hurrelicum, 522. *, . 416.337 seq. 363.576 eeq. 511 aeq.517.580.645.
t

Requlm breviotes, 306. 348.658. Regnta fn$iusdi$putatte. 403. 558. 564. 611. 6 i 6 . 608. 678. De fide, 298. 502 b. Exhortatio ad baptisnwm, 536. 580 scq. 587 seq. 450. 645. 656. 712. 728. Ad adolescentes, 379. 564. In illud, Auendetibi Ipsi, 511. 519 seq. 357. 400 seq. 580. 607. 636. 645. 655. 660. De avariiia, 490 seq. 492. 73 seq. , 536. De Davide et Saute, 669. In illud. Deslruam horrea mea, 475 seq. 483. Quud Deut non est attcior malorum, 308. 511.315. 451. 524. 541. 673. 690 eeq. Ad divites, 364. 411. 476. 485 s < q. 493. 728. Ad ebriosot, 345. 411 scq. 602 seq. 603 aeq. 629. 658. In fame et siccilate, 491 seq. 574. 660. Ad jener*tore$ 431 seq. 434, 474. 660. In Gordlum mtftyrem, 329. 656. 705. 712. De Gratiarvm *ctione 542. 545. 610. Ad hubitmuet in Latie. 443. 652. 655. 720. De jejunio, 365. 404. 417 . 580. 602. 603 seq. 605. 618 seq. 622. 651. 676.-699 seq. - De inqluwe, 417. Dt invidia, 442 seq* 450. 476 seq. 534 635. 700. 717 u q . ira 651 toq. 658. 660. 705 aeq. lu 8. JtUiiUm martynm, 459. 471 seq. 545 seq. 548. 680. De legendis genlium librii, 364. 417. 642.681. 7 2 7 . In Mamaniem, 302. Ad monachum laptum, 580 seq. / parabolam decies mille taUntorum, 600. In quadraginta martyres, 370. Bassus, , . 154 b.
f y t

Caianus, p. 168 b. taius Caesar, p. 75. Calliclee, p. 1U8. Caasianng, abbai, \ . 360 seq. 540. Cbrysippus, . 9 1 . 108 b. 110. 164 b. 166. Cteanlbes, . 108 b. 146 b. 172.174. Glemens, 575. 593. 398. 402. 420. 435. 452. 520. 531. 535. 558. 570. 594. 628. 640. 702. 740. 741. Alexandrinns, 307. 637. ' . 594. '. 359. 579. 564. 725. Stromata, 480. 638. liber 11, 356. 370. 375. 408. 414, 111, 438. 1. 356. 480. V, 399. 572. V I , 454. 649 657. VII, 399. 648. CtenteMift Ub$r V I I I , 643. 751. 753. 774 :Qui$ divet sahetur. 315. 342. 572. 398. 448. 480. 502. 506. 594. 684. 713. ex Eclogit, p. 341. O m e n s , Homanus, 752. Episl. 1, 310. I I ad Carinthios, 783. 787. Clitarchus, p. 171 b. Gratiior, p. 146. Crales, grammaiicus, p. 118 b. 181. Cvprianus, Epistola ad Fidum ( ), 776." Cyrillns, Alex., 508. 4f8 . 422. 438. 446. 447. 470. 479. 502.508. 523. 556. 558 b. 564. 559. 600 seq. 612. 699. 701. . 409. liber I , 539. 1U. V. 477. 478. . 657. X I U 595. XV. 753. X V I . 662. XVII. 515. 780. 782 seq. XVIH. 654. 752. 778. ' . 364. \\e&, \ . . .) tn caput Joanrtis , 408. . 781.
D

Demades, . 154 b. DeinoGrates, . 146 !>. Dewocrilos, . 79* 94. 100. a 100 b. 104 b. 105.

47

BIBLIOTHECA

FABRICII.

(8

110. 117 b. 122. 147. 161 b. 164. 165. 171 b. 172 b. Dcmonax, p. 154. 168 b. Deuioslhencs.p. 100. a 100 b. 108. 122. 146. a 1*6 b. 102 b. S. Diadochus, 751. 752. Didymue. 501. 304. 309. 405. 425. 438. 453. 481. 515. 520. 557. 562. 570. 575 eeq. 594. 650. 657. 643. 654. 675. 677. 678. 684. 687. 693. 699. 710. 721. 727. 787. p. 169. / EecUsiaslcn, 685. In haiam, 307. 345. 677. 721. 781. IJI Oseam, 778. i i t Matlhotum. 676. ~ In Evanelium Joannis, 754. lu Episl. ad* Corinikios, 21. U*p\ , 780. 6, 789. , 789. Didymus, , 643. , 507. Dio, Romamie, . 75. 99 b. 122. 147. a 147. b. Diogenea, . 78 b. 100 b. 118. 122.146 b. 147. 166 b. 172 b. 173. 179 h. Dionysius, 359, 674. 679. Alexawlrinus, 539. 480. 6 . 780. 784. 788 bU. Dionysius, Atoxandrinus, , 752. Epistola IV , 735. Oionyaiua, Areopagita, De diwHii nominibut, 349. 710. Dipbilus, p. 162 b. Doroiheas, p. 730. laudalur inter eoe, e qulbus Damasceaus Parallela sua congessil, licet nomen ejus in opere ipso flutquam meraoralum repererim.

Eleutherius, 515. Kmpedoeles, p. 90 b. 110 111 b. 145. 154 b. 164. 165 b. 166 b. Epaininondas, p. 118 b. Epicharmus, p. 99 b. Epictetus, p. 100.103 b. 107 b. 117. 172 b. 174. Ephratmus, archiepiscopue Anltochiae, Katv, 755. * \ \ , 754. Heraclides, . 164. b 171. Epicurus, 759. 90 b. 110. 154 b. 164. a. 164 b. Heracliuis, . 106 b. Epiphanius, Cyprius, in Ancorato. 299. Hermippus, . 118. Esaiaa, abbas, 677, 698. 721. Herodorus, . 85 b. 107 b. 108 b. 162. b . Evagrius, 307 . 331. 341. 356. 362. 365. 375. 179. 597. 402. 401. 419. 427. 447. 448. 466. 481. Hesiodus, p. 108. 161 b. 168. 515. 518. 563. 570. 615. 629. 630. 650 654. 661. Hesychius, 523. 704. 707.713. 714. 721. 725. In Proverbia, 309. llierax, p. 118. Euclides, p. !4fr b. 156 b. 174. Hierocles, p. 102 b 156 b. Euripides, p. 74 b. 79. 99 b. 104 b. 108.116 b. Hieronymus, p. 149] b. 121 b. 144,145. a. 145 b. 146. 156 b. 161 b. 162 b. Hippocralcs, 314. 122. 168 b. 172. 177 b. Hippolylus, episcopus Remae, 787. > Eusebii Preparaiio evangelica. 637. 122 b. 173. \ " 781. 174. Homerus, 758.161 b. 162 b. 177 b. Eusebius, episcopus Alex. Vide notas Lequinti Hyperides, p. 147. ad pag. 666 seq. 316. 331 soq; 391. 393. 422. 425. Hypsacus >. , 435. 470. 472. 561. 576. 597 seq. (629. 637. 665 . 144. sea. 666 668. 671. 675. 697. 701. 777. 783. I S. Etislalbius, 788. episcopus Anliochenus, 752. Vonlra Arianot, 314. , 752. lamblicbus, . 116 b. 118. 144. 146. 119. G 150. , 562. , 453. Ignalius Theophorus, 358. 702. 777. Epistola , 646. Intelligilur Geronticum, siye ad Antiochenos 642. adde nolas. ad Ephesios, iber, quo apopbtheginaia el narralioncs de piis 687. 750. 772. 775. 777. 778. 779. 785. InterPalHbus el monachis coniineniur. polata, 354. Ad Magnetio$ 779. 783. 789. Gregorius Nazianxenus, iheologus, 529. 357. Ad Phiiadtlphkmety 773. 780. Ad Polycarpum, 359. & 7 . 578. 397. 405. 425. 435. 438. 440. 444. 515. 642. (adde nolas) 724. 779 seq.788. Ad Swyr446. 465. 495. 506. 508. 517. 532. 356. 558. 560. nentes, 314. 514. 747. 779. Ad Trallenses. 6&0. 563. 566. 567. 571. 633. 634. 640. 662. 664. 674 772. 780. Interpolata. 622. 700. 709. 720. Oratio I . 506. 312. 395. 402. Iiicerlus, 303. 313. 367. 383 seq. (CorlasseNilus, 404. 438 seq. 512. 517. 525. 629. 683. 686. 687. vel Serapio), 429. 454. 566. 617. 651. 655. (forsan 691. , 330. Oralio I I , 303. Nazianxenus) 688. 707 eeq. (forsan Cbrvsoslo506. 391. 421. 530. I I I , 363. 612. 688. I V , 330. mus}. 448. IX, 479. , 320. 383. 429. 548. X I , 598. 558. Ipliicraies, p. 154. . X I I , 352. 448. 451. XIII, 298. 539. 402. X V , 512. Irenaeus, 301. 396. 423. 630. 637. 724. 769.788. 351. 477. 494. 574. 581. 656. 674. sq. 683. 685. 789.
t

X V I , 320. 329. 383. 560. 674. 679 sq. X V I I , 359505. X V I I I , 372. 521. X X , 352. 372. 540. 574. 669. 671. 683. X X I , 299. 363. 729. X X I I I , 303. 656. XXV, 320. 565. 375. 396. 418. 615. XXVI, 303. 512. 348. 420. 532. 679 seq. X X V I I , 418. 427. X X V I I I , 729. X X X I I . 581. X X X I I I . 370. 533. XXXIV. 312. XXXV. 559. X X X V I I I . 418. XXXIX, 298. 363. 383. 581. X L , 298. 388. 505. 567. 581. 661. 662. 701 scq. X L U , 513. X U I I , 396. 653. XLIV, 633. In S. Babylam, 714. Epi*toi<t 275. iambu 320. 321. 650. 653 661. 689. 720; hexametri, 628. Gnoma, 364. Monosticka, 505 seq. 707. 730. Tetratticha, 329. 330. 373. 379. 596. 402. 408. 434. 437. 444. 447. 458. 478. 494. 505. 517. 564. 570. 608.615. 617. 627. seq. 628. 646. 657. 661. 682. 691. 729. soluto passim sermone reddila exbibentur. Vide notas Lequinii pag. 630. Poema heroicum de rebus s t i t s , 701. De tecettione iua. 612 Lamentatio ad Christum, 627 soq. Carmen od Olymp. 617. Prtecepla ad virginet, 642. Gregoritis Nyssenus, 315. 321. 373. 383. 404. 4 1 * . 458. 465. 504. 513. 568. 570. 615. 657. 674* 702. 709. De vpificio hominis, 700. I Cawricum canticor. 339. 438. /n illud: Hic est F i l i a t meus dilecius, 773. /n oclo beatituditus, 372. Hoeiilia I , 438. I I I . 303. 636. IV. 418. V I I , 354. 372. /n orationem Dominicam, 339. 372. Homilia I , 465. 478. I I I , 565. 381. 465 seq. IV, 466. V, 381 b. 418. 750. V I , 495. V I I , 389 secu , 637, \ ; , 339. \ , 773. in alio codice : . S. Romanum. 751 Gregorii, ihawmaturgi, capitula, 751. Gregoritts, thaumaturgus, De laudibus Oriqenu, 568. 477. 554 seq. . 633. 678.
%

NOTITIAEX BIBLIOTHECA

FABRICIL

50

9 \ Lycon, . 154 b. , 747/752. 755. 758. 775. 778. 785. 786. Lycargus, . 107 b. 787. *, 572. 747. 755. 78!. , 724. Epitlola ad Victorem, 480. , 785. hidorus, Pelnaiota. Vide supra in Dorotheo. S. Maximus, 520.\ 540 Uocrates p. 146- b. 1*7. 149. Meletius, episcopus Anliocheuue, 755. J Melissus, . 164. Joannes Ctrysoslomus, 313. 315.530. 331. 348 Mcnander,.p. 74. 79. 99 b. 100. 104 b. 116 b. seq. 557. 358 seq. 368. 581. 386. 593. 398. 402 144. 145 b. 156 b. 161 b. 162 b. 168 b. 172 b. seq. 405. 414 415. 418. 421 teq. 425. 427. 177 b. 430. 455. 436. 438. 444. 447. 456. 458. 460. 466. Menedemus. p. 117. 478 seq. 495 seq. 506. 508. 509. 515. 517 518. Mefcboditig, 504. 551. 438; episcopue Pattrensis. 51& 535. 540. 541. 542 seq. 548 seq. 557. 562. 763. ^ , 684. 563. 570.572. b. 595 seq. 605. 628. 642.646 seq. \ , 643. Cvnim 650. 653. 676. 677. 680. 681 585. 694. 700. 705. Porphyriuim, 778. 784. 785, De ruurrmione^ 707. 709 seq. 711. 712. 714. 715. 720. 722 seq. 310. seq. 727. Metrodorus, p. 90 b. 146 b. 164. Joannis Chrysostomi tit Aela apostolor. 539. 517. Miletus, p. 168 b. 633. , 456 *eq. Moninius, p. 137. ,355. . > 444. Moscbion, p. 171 b. ln S. Babylam 653. d recen* bapthalot Musonius . p. 102. 117 b. 150. 151. a 151 b. (), 536. 589. 157 b. 161 b. 172 b. 4 6 1 . ln decollationem Baptittte, 412 seq. [Myson, p. 110.] fr , 462. 462. ln Constautinum imp. -396. 775 Nicolaus, p. 84. 117. 125 b.] De Cruct. 697. llomil. 111, de elecmotyna. 496. Nicostratus, p. 121 b. Adtenus Eulropium, 521 seq. 657. ( q u i locus 4i !u8, 316 seq. 340. 341, ( u b l plvra Nili, * 1 i n edilis deeftt.) 669. In ptalmum X L I I V . de ecriptis niimeris Graecis seotcntiarum, credo, vcl Eulropi*, 462 seq. 499 sen.De yratiarum aclione, 5 i 3 . Uomit. V/J, de ditxrti*, 467 seq Uo- epiatolarum ad quatermHleshnuiD fere), 365. 376. wtil. XXVlll (lom. V Savil.) 684. De jejunio, 381 seq. 386. 392. 392. 404. 418. 419. 420. 435. 447. 460.461. 471. 472. 481. 495.502.506.507.506 6 2 1 . 622. Bomil. 111, de incomprehen$ibilt,ZdL Uomil. LXX17/, In Joannem, 299. seq. 522. 549. 560 seq. 565. 569. 572. 576. 594. * . 530 ' *, 600. 606. 612. 629. 631. 638. [] 648. 664. 681. 59. (fortasse Cyrilli). ln martyrem Julianum, 687.691. 704.705. 706. Monacbus, 397. 400. Asce636 (locus dee>t in ediiis). In Lazarum, 636 la, 343. in epUlolis, 323. 453. Vide (deest inediiis). Hom. XIV, tit IfaMtetim, 375. supra . , 475. De convertione Matlhxi, 698 \ 325. 466. 535. 593. 648. 1n nativitaUm ChrUli, Olympiades, . 177 b. ] 384. 462. 536 seq. De pauper tau (ortiler ferenda, ( s i c ) , , . 104 , 355. 648. 657. 661. ptalm. . 324. 392 seq. 497. 498. ptalm. L . 513 seq. Parmenidee, . b. 164 . a 164. b. 582-590. 595. S. Romanum mariyrem, 372. Phalaris, . 100 b. PbilemoD, . 99 b. 121 b. 145 b. 172. De utcerdMio, 330. 405. 513. 653. 654. Pbitelas, p. 144 b. 560. De staluis, 576. Pbilisiion, p. ead. , I I I . 354. 514. XV. 306 aeqq. S. Slephanum 304. Pbilo, JudaMis, 278.280. 301. 304.526. 341.343. , 330. parabolam decies mtlle - 349. 556. 359 b. 367. 570. 372. 376. 378. 379. Untorum, 354 seq. 518. 710. " 387. 382. 405. 427 434. 435. 436. 438. 448 b. , 330. 555. Ad Theodo481. 502. 520. 531.533. 556. 563. 567. 613 b. ram lapsam, 569. 581 seq. 600. In 1 ad Thes630. 663. 675. 681. 683. 692. 705. 710. 711. 715. t*f. 545 seq. Homil. in Turlurem (tom. VII 730. 776 b. De opificio mundi 314. 407. DeSavil.), 592. In viduam qu<e duo minula obtnlil, Abrahamo, 693. . 404. De wla 661. ' , 712 (nec in editis, Moysis. 363. - \ , 362. neqae in ms, codice. auo uior, senientiam illara (ubi vide notas), 363.396. 658. 748. 749. 750 b. Cbrysosloroi in epitt. 88. reperio ). 751. 754. 772. 774. 775. 776. 777. 782. 784. 787. 788. \ , 748. Joannes Climacus. Vide supra in Dorolbco. seq. 751. 752. 751. 772. 775. 777. 782. 784. 7 8 9 . Jotephas, 278. 280. 359. 444. 458. 502. 506. Legalio ad Caium. 564. 515. 523. 556.649. 665 bis. 692. ^ . 669. Deoe//o Judaico, 75. t>biloxenus, . 121 b. 147. bt impcrio ratwnii, 570. Phocylides, p. 99 b. , 789, el fortasse, 663. ' Plioenicides, p. 172 b; Jnlius, eptacopus Ronianus (sive ApollinarU Pholinus, p. 156 b. , si credinus Ifttchaeli Lequien.y, Epittola ad Piltacus, p. 125 b. 147 b. 0i*9faam, 775. Plato, 33, 759, 762, 790. Juslious, 339. 357. 362. 398. Pbilosophus et Pluiarchus,p.85 b. 94. 155 b. 157 b. 169.171. a r t j f . 315. 600. Apologia 1, 446. 569. 173.177. b. , 587. Polyaenus, p. 100 b. t , 754. , Porpbyrius, p. 169. "33. ' . 357. 754. Posidonius, p. 181. , 754. 756 seqq. ad 763. Protagoras, p. 164. , 381. 518. Pyihagorae, 762. S L Lcncippus, . 110. 164. Sclcucus, p. 181. Lycius, . 100 b. Seriniu, p. 85 b. 117 b. 122 b, 149. 177
r

51
9

N Q T I T I A BIBLIOTHECA

FABRIGII.

Serapion, 359. , 612. Epislola JTJ/F, 774. LV 375. 754. Severianus, Gabaloruro episcopns, 789. * O J ,385 seq. 755. Sfixlus, (PylbagoricuspbilQS.), 411.420.440.656. S i m a n i U s , p. 168 b . Sixlus Romanus, 562. ubi vidc noias. Socrales, . 100. 107 b. 117 b. 122 b. 147 b. 171 b . 172 b . 175. 177 b. Solon, . 122. 147 b. 454 b. 172 b. Sophilus, p. 107 b. 121. Sophocles, p. 79. 99 b. 100. 108. 116 b. 144. 145 b. 166.>. 173. 177 b. Soslraliit, . 156 b. * Sloici, 759. ttymmacfeus, . 180. Syneaius, 552.624.
J

. . . . ... Theraistocles, . 144. Tbeocritus, . eadTheodecies, p. 162, Theodoritus. Vide supra in Dorolbeo. Theodorus, \ , \ , pag. 101. Tlieognis, 364.

Tlttopliilus, 339, episcopus Alexandrinus, 601 781. 787. TheopbUug, libro 1 ad Autoiucum, 564. Theophiastus, . 85 b.100. 146. 451.156b. 161 b . Tlieotimus, 640. 675. 694. 785. episcopas Scylhopoleos, 381. (an Scytbnc, u l suspicalur Micb. L * quicn. ex Sozom. V I I . 2 & 675. \ 643. , , 581. w Tbucydiites, . 117. 146 b. 162 b. Tima>us, p. 181. Timagoras, p. 110. Tilus, Boetrcnsis, 747. 785. 783. 788 seq. Mavt/ ' 763. * , 785. * Xcnocrates, . 116 b. 149. Xemwa, ifr 64. Xenopbanes, . 90. 164. Xeiioptaoi, . 103 14? b. 144. 152. 153 b . 157. . 2 b . 169.
1 1 6

Zakucus, . 79 b. cujus fragmcDluro satis * gnni esl. Zenon, . 147.

3 1 . ffQtnUia in , transfigurationem Ckristi, p . 791-804. I n c i p i t : . Hanc B i l l i u s c u m versiono sua p r i m u s ediderat, a. 1577, i n Damasceno s u o , recuso a. 1603.1619. E m e n d a t i o r e m e i codice Augustano vulgavit G r a c e et Latine c u m n o tis D a r i d HoescbeKus, Augu*t<* Vind*l. 1588, i n 8 ; subjuncta i n s i g n i observationum A p p e n d i c e , q u i b u s p l u r a P b i l o n i s , Basilii Magni, Nazianzeni, Athensei et a l i o r u m s c r i p t o r u m loce e i mss. emendantur. Combefisius, t o m . V I I B i b l . coDcioueatorioB hanc b o m i l i a m , quaB i n c o d . Seguieriano perperam ad Joannem Antiochenucn referlup, contujit c u m m s . Seguieriano, sed et Regiis duobus M M X X I X vetustissimo et M M X X V l . L e q u i i i i u s etiam c u m C o l b e r t i n o C M L X X V I I . Fabr. Exstat Paris. i n q u i n q u e c o d d . b i b h p u W . Sed j u v a t , ne n i m i a calalogo r u m r e p e l i l i o tfiedium creet, secundum numeros, , 6, etc. a Fabricio notatos, R o m i H a n i m indices h . 1. simul citare. I n c o d . Coisliii. C C L X X X l . sunt quatuor J . Damasceni sermones ascetici, necnon capila octo i n quaedam S. S. loca qufle putat M i c b . L e q u i e n . esse JLDamasceni. F . Monlfaucon. B i b l . Coislin., p . 393, et p . 182 ac 183, n . o. et i ; i n c o d . C V I I , i t . p . 388 sq. n.g. A. e, ac tres n . i . t u m pag. 425 s q . n . . et tres n . t . Monachii, i n c o d . elect. L X I I I , sunl h o m i l . a F a b r i c i o designate, . . et 1. i n c o d . L X X V I I I , et c o d . CIV, v a r i i serroones. i a ood. L X X X , n . t . k i c o d . CXIV, n . Vindobon. i n c o d . Caesar. X X X V , O r e L n . k. Orat. n. A. et n. b. V . K o l l a r . S u p p l . p . 262 sqq. n. A. i n c o d . CXL, 7 , L a m b e e . I V , pag. 205. n . d. i n c o d CCXLIX, 14, Lambec. V , pag. 305. u b i v . K o l l a r . n o t . Sec. cat. codd. Angliae, etc. suot v a r i i Datnascefli Sermoaee, t o m . I , i n B i b l . Bodlei. n . 148, 196, 199. q u i n q u e , n . 234. 274. bis. 283.290.688. 726. 2500.3383. 5 8 2 4 . - O r o n . n . 2 1 1 , i n t o m . n , n . 5865 et 5950. Taurini, n . a . et f. i n codd. L X X et C X L V I U ; v. cat. c o d d . Gr. T a u r . p a g . 166 e l 2 3 9 . P a g . autem 39&, m c o d . CCCXX, I b l . 12, t r i b u i t u r J . Daraasceno Encomium archangelorwn el angelorum, oujus i n i t w m ^ . I n p r i m o tamen t o m o A u c t a r i i Bovi G^mbegsiani, pag. 2525, exstat Gc. a c L a t . sub noraine Michaeiis S y n c e l l i . i n eodem c o d . fol. 398, J. Dainasceno ascribilur secniQ i n reQeptionem manm J . Baptista* cujus tamen auctorem Allalius i a diatriba de SymeoDuxa s c r i p t i s , p . 90, facit Theodoruna Bapbnopatam, sub cujus noaiine legitur etiam i n c o d . CCLXXIX Cflesar, p a r t . 1, Gatal. b i W . V i n d o b . V. Cat. c o d d . Gr. T a u r m . , p . 400, sine auctoris n o m i n e L a t i n e ap. S u r i u m et L i p o m a n n u m . V. i n f r a v o h I X , p . 101 ed. vet. Florenticc, i n c o d . L a u r e n t . Medic. X X X H I , 2 8 , p l u t . 9., n . , et t r e s s e r m . Damasceni i n D o r m i t i o n e m Mariae ; i l e m m n . . i n c o d . X X X I , 19, p l u t . 10. F. B a n d i n i cat. 1, p . 456 et 496. Venetiis, i n cod Naniano L X X I I I , 18, O r a t . a. I n c o d . C X X V I , 16, n . f. F . Cat. codd. G r . Nan., 149 et 348. Neapoli, in cod. b i b l . J . de Corbonaria, etc. Ilourriliae qucedem, teste M o n l f a a c , i n D i a r i o I l a l . , p . 309. L e i d ( F , i n l e r codd. Vossian. l l o m i l . ^ n . . et h o m . in sepulturam Domini nostri,et eas, quce ferebant unguentum. V. Cat. b i b l . Leid. p.403, 29. Matriti, i n c o d . Regio L X V H , H o i a . n . d. Y. I r i i r t Cat.codd. Gr. Matrrt., pag. 2 8 0 , Oudinus, 1. c>, pag. 1780 s q q . , o m n e s , < J I H B i n e d i t . L e q u i e n . , tora. I I , . 791-910, sub Damasceni n o m i n e c o n t i n e n t u r , j u d i c a t u b e n u s que ostcndere studeti incertas esse, vel i. Damasceno suppositas ac j u n i o r i s s c r i p t o r i s . Harl. b)In ficum arefactam et <n parabolam vinecc, p a g . 804-810. I n c i p i l : & . Prodiit ex duobus codicibus Colbertinis et tertio Thooifie Galei. I n in&criptione bujue homiliflB Daraascenus d i c i l u r monachus et presbytcr , Ecclesiie sanctcB Christi Dei noslri resurrectionis (Fabr.) Exstat Paris., i n b i b l . p u b l . codd, DCCCCLXXXVlot MCDLXXVI. Harl.
9

BIBLIOTHECA F A B R I C I I .

51

C} in S. Parascevem ct m crucem pag. 8 1 0 - 8 1 5 . l n c i p i t . . P r i m u s sub Ghrysostorai noraine edidit Graece Iloeschelius Augustm Vindel. 1587, i n 8, (/) i n l e r variasPatrum h o m i l i a s , p. 490. Exstal c t i n C h r y s o s l o r a o Savilii, tora. V , n . 9 0 6 , et i n Gre&coLatina e d i t . c u m F r o n t o n i s Duceei versione, t o m . V I , pag. 336. Et sub Chrysostonii n o m i n e Gnece et Latine est apud Jac. Gretserom, t o m . 11, De cruce, p . 460. Sed Damasceno r e s t i luit L e q u i n i u s ex codice Regio MMCCCCXLIll, et altero Rcmensi, q u i i t i d e m transiit i n R e g i a r o b i b l i o l h e c a m . Fabr. I n c o d d . Paris. b i b l . p u b l . DXX etMDXCV, Catal. c o d d . , l o m . H . Uarl. d) / n Sabbatum sanctum, p . 815 833. I n c i p i t : ; ; P r i musediderat GTOCC c u m versione Petrus Panlinus, Antwerp. 1601, i n 8, ex b i b l . A n t o n i i Cotarruviae, i n t e r homilias variasS. Chrysostomi, Antiochi et Germani (fc). Inde repetiit DUCAPUS in e d i t i o n i b u s duabus Damasceni, a. 1603 c l 1619. P a n l i n i versionem i n B i b l . concionatoria emendaliorem d e d i l Combelisius.Lequinius Grseca c o n l u l i t etiani cum rass. Regio H M C M L l l l et C o l b e r t i n o MMCDXLII. Fabr. Sec. Cat codd. Paris., v o l . I I , i n codd. MCLXXV e l M C C X C l l ; Mndob., i n c o d . Caesar. X X X V , n . 36. V. K o l l a r . S u p p l c m . ad L a m b . corum. |*ag. 2 6 4 ; *dd. O u d i n . , pag. 1740 sq. c) / n Annuntiationem, pag. 833- 835. L a l i n e l a n t u m ex Arabfco. I n c i p i l : Jam fratres dilectissimi. N o n antea edita. Umpus est
r

f ) / n Annunliationem b o m i l i a altera, p. 835-841, Graece p r i m u m vulgata a L e q u i n i o codice S e g u i e r i a n o , addita Latina vcrsiono. I n c i p i t : . Fabr. i n i t i o orationis (cju est i n duobus codd. b i b l . p u b l . Paris.) c u l l i g i l O u d i n . 1. c , i l l a m esse b a b i tam i n fesiivilate celebri n i e m o r a l i m y s t e r i i , quae sfieculo i x , dnnis centum post J . Damasceni s e n . tatera, instiluta fuisset. I n cod. Paris. b i b l . m i b l . M C L X X I X , 3, est Joan. t a o n a chi et p r e s b y l e r i EuboDae H o m i l i a i n Conceplionem B. Y i r g i n i s . i/ar/. g) JnNatalem S.Maria, p. 841-849. I n c i p i t : , . Primus edidit c u m versione sua J a c . B i l l i u s , i n editione Damasceni, Pari*. 1577 (recusa a n n . 1603, 1615 ei 1619). Casiig a t i o n e s P e t r i P a n t i n i (qui ex duobus mss. vetustis et p r o b notee cara (l) vertisse se teslat u r ) l e g u n t u r i n t e r varias P a t r u m h o m i l i a s , p . 380 seq. Successerunt deinde novffi curea C o m b e f i s i i i n B i b l . concionatoria c codice Mazariniano, ct L e q u i n i i e ms. illuslris Passionci. b ) 1L In Natalem B. Marice, p . 849 - 857. I n c i p i t : . Prinius edidit Lequinius e codice Reg. MMGCGL, collato c u m verskme inedita Leonis. A l l a t i i , sed q u i hanc h o m i i i a m T h e o d o r o j t w i o r i Studit t r i b u i t i n l i b r o De Simeonibus Fabr. D u homili t r i b u u n t u r Joanni D a m a s c , i n cod. Coislin. CCLXXIV. V. Montfauc. i n B i b l . Coisl. p . 388, et i n eod. c o d . ibid., p. 389. Homiliffi n . f. et tres n . t , signat, p. 421 ; h o m i l . n . y . , i n c o d . GCCVI. H o m . i n Natalem Mariae V i r c i n i s est i n octo codd. Paris., b i b l . p u b l . I o cod. e t i a m . Caesar. X X X V , n . 34, asseritur i l l a J . Damasceno, nec disscntit K o l l a r . i n S u p p l . ad Lambec. c o m i n . , p . 262 sq. A t , monente O u d i o . . 1. c , eetate Damasceni n o s t r i o o n d u m i n s t i t u t u m erat feslum Nativitatis Marise V i r g i o i s , q u o d s a c u l o demum n o n o vel m e d i o , vel labente, post T h e o p h i l i imperatoris m o r t e m factura est. Sub T h e o d o r i Studilae n o m i n e infra i n v o l . I X , p . 112, aad. i b i d . p . 246 ed. vet. I n c o d . Caesareo V i n d o b . X X X I X , q n o c o n t i n e n t u r Excerpta miscellanea ex diversis v a r i o r u m a u c t o r u m scriptis, sunt etiam Excerpta ex J . Daraasc. orat. i n Nativitatem B. MarifP, ex. opusc. De voluntate C h r i s t i , e l d e duabus Ghristi naturis, ex eodem \ , ex ejus orat. i n o b i t u m et assumptionem B. Mari, denique f r a g m . \ \ . Harl.
r

\) , iti Dormitionem . Marice, homilifiB tres. P r i m a i n c i p i t : ' , pag. 857-868. Sccunda i n c i p i l : , pag. 868-882. Tertia i n c i p i i : \ , pag. 882-886. Has tres homilias p r i m u s e x r a s s . R e g i i s HDCGGXX et M M X X V I ; Colbertino C M L X X V I I ; Seguieriano et ms. Sangermanensi Paris. GrsBce vulgavit L e q u i n i u s . Duas p r i o r e s ex R a p l i . Volaterrani versionefm) habet editio B a s i L / / ) VTsio Pantini lucem non v i d i l . (j) Tilulus Cf)Ueclionis llcescheHana; esl: : ?4 . Inlegrum libro , eap. 10 recenseo. [infra, vol. X I I I . pair 534 sni.f k) V. infra, vol. X I I I , p. 750 q. H. (m) Prins prodiilLat. tersio Raph. Volaterrani, ia bujos open, inscripla: Bc institutione Ckrittun* ; i t . BtprTmaphilo$ophia. Joanncs Damascem% Be dormitione Manec, abcodem Latine versns. hein cremonia Ecclestx, jussu Leonis X cdii;r, Vatiiii 1516, fol. V. Cal. Iiibl. Lcidcne. pag, 97. ln b i b l . Sforlianae cod. eat J . Dama9C Sermo mobtluni M a r i * virg. teste Montraoc. in bibl. b i Miotb. ns. I . p. 700 D. ytndobcnrc, m cod . Casar. X I V , n. 56-38. suiit tres Orail. in Dormitionctn,clc.,Manae, dcquibuscopiosus ost Lanibic.
{ 1 1

VIII. p. <*80 sqq. ed. Rollar. qni nolas subjcclC ptures.Lambec. adjunxit Diasertal. de dormilk>nc, s. assumplionc B. Mariae Virg. in coelum mirc longnm ct a r.onsilio commcnlar. dc bibl. Cas. alicnam (tit ipsc Kollar. pag. 283. nol. A. baud difTilelur), quam olim Uiario sacri ilinoris Collensis , Vindob. 1666, 4, inscrucrat, pag. 67 202; in commenl. vero de bibl. Ca;s. I . c. p. 283-410, rccognitnm cl nonnullis locis aliquanluliim inulaiaiu, iicrum exhibuii. Kollar. in nola primum miralur, J. II). Fabric. qui Lambccil Prodromuin Historiae lilterariac; uua cum Diario sacfi iiineris Ccllensis, Lips. 1720, fol. sub prelam revocavit, nulIam bamm Lambecii poslenorum curarum focisse inenlior.eni: lum adnolal, ab bac altera cliam Lambctir lima mulla adlmc limanda suitcrcsse, ci

55

BIBLIOTIIECA F A B R I C I L

56

1575 ; et Parisienses, a n . 1577, 1603 ct 1619, ex i n l e r p r e t a t i o n o Jac. B i l l i i . I n d e Combefisius Billianae i l l a r u m versioni castigatro h o m i l i a m t e r l i a m ex Leonis A l l a t i i versione fcddiditin B i b l . concionatoria. L e q u i n i u s ad h o m i l i a m secundam m e m o r a t q u o q u c l i b e r i o r e m L i p o m a n n i i n t e r p r e t a t i o n e m , qu cxstat i n ejus V i t i s sanctor., t o m . V I , et apud S u r k i m ad 1S Augusti. F a l l i t u r Caveus, q u i eara h o m i l i a m ideo manifesto s p u r i a m p r o n u n t i a t , q u o d io i l l a c i t e t u r E u t h y m i u s , q u i sub Alexio i m p . v i x e r i t : nara per , p a g . 879t respicitur ad a l i u m E u t h y m i u m , longe vetustiorem, abbalem, q u i defunctus a. C. 473. Fabr. At tamen Labbeus i n Nova B i b l i o t h . rass. e t c , part. n , p . 8 1 , et O u d i n . , 1. c , pag. 1746 s q . u b i quoque de codd. agit, i n q u i b u s illffi supersunt,in p r i m i s pag. 1721 sqa. et 1781 s q . , ideo q u o a festus dies Assum^tionis Marite annis centum post J . Damasceni o b i t u m f u c r i t i n s t i t u t u s , c o n t c n d u n t , bouiilias illas nuliatenus posse ad Damasc. r e f e r r i . O u d i n . p r a t e r e a animadvertit alias inesse opiniones, Damasceno indignas, et i n mss. c o d d . i l l a s m o d o a t t r i b u i Andreee, Csareae Cappadocum a r c h i c p i s c o p o , saBculi i x scriplori , modu Germano I I CPulilano archiepiscopo, seec. x m , ita u t auctor i l l a r u m sit planc i n c c r t u s . Harl. k) 7 n S . Joannem Chrysostomum, p. 886-895. I n c i p i t : " , . P r i m u s c d i a i l I.eauinius cx ms. M a u r i t i i Lc Tellier, archiepiscopi Rcioensis, Latinaque versione d o n a v i l . Fabr. Etiam banc laudationein esse Damasceni, a u b i l a t O u d i n . , pag. 1755, n . 12 , c i l a l q u o c o d d . quosdam mss. i n q u i b u s illa r c p e r i t u r . Adde supra, v o l . V I I I , p. 459 et Lambec. c o m m . V I I I , p . 635 sqq. Exstat vero Paris. i n b i b l . p u b l . c o d . C X X X V I I . - I n co<j. b i b l . Sforlianai teste M o n t i a u c o n . Bibl. b i b l i o t h . ms., I , pag. 702. . Vindobontg, i n cod. Ovs. X X X V , n . 33. V. K o l l a r . i n S u p p l . ad L a m b . c o m m . , p . 262,<pii adnotat, i l l a m ex e d i l . L c q u i c n . a Stiltingo d e p r o m p l a m et i n acus Chrysostonii mens. Sept. l o m . I V , p . 700, esse vulgatam. Harl.
t

J) / n S. Barbaram virginem, martyrem, passam sub Maximiano, p . 895-920.lnciptt : * V i > . Latine dederat ComDefisius i n B i b l . concionatoria ad 4 Dec. Graecam p r i m u s L e u u i n i u s e c o d . Regio MDCCCXXXI. Fabr. Sive secund. calal. c o d d . P a m , t o m . I I , c o d . M C L X X X , 13. lbid. i n c o d . MCDXCI, n . 1 6 , m e m o r a t u r J . Damasceni Orat. laudem S. Anastasiae ; atque i n I n d i c e t r i b u i t u r S. J . Damasceno ; sed i n c o d . M G L X X I X , 8, u b i eadem o c c u r r i t , a d d i t u r n o m i n i episcopiEuboeae. Barbarae tainen laudationcm Combcfisius Niceta; polius v i n d i c a n d a m putat [v. supra, v o l . V I I , p . 749); contra Oudinus, p . 1753 , G e o r g i o , Nicomediensi cpiscopo, c u i t r i b u i t u r i n c o d : Eusebii R e n a u d o t i , et pag. 1725, j u d i cat, cam p r o p t e r fabulosas omnemque fidem pcrdentes p r o d i g i o r u m narrationes Daraasceno, c u i q u i d e m Allatius et B o l l a n d i n i i n Vitis sanctorum i n prolegomenis ad V i t a m J . D a m . nd d i c m v i M a i i , n . 16 f o l . , eam assercre m a l i n t , o n i n i n o essc i n d i g n a a i . Conf. i n f r a , v o l . I X , p . 60. ed. vet. Ilarl. Claudunt v o l u m e n , post fragmentum cx sermone Daraasceni i n B . V i r g i n e m ex Catcna regia i n Luca) i , 35. cod. Reg. MMCDXL., inciniens : * , . 910. Precationes tres i n horologio Graicorum o b v i . I i n c i p i t : , 11 : , et I I I : ' , . 9 1 1 , 912. Scripta edita Damasccni, vel Damasceno Iributa, quce in editione Lequiniana non exstant. 1. Hisloria Judaica de Barlaamo eremita, et Josaphal, sive potius Josapbo, rcge I n d i a * , qua) ex veteri Latina versionc cxslat i n antiquis cditionibus Damasceni et Vitis Patrun cx Coloniensi editionc, et a p u d L i p o m a n n u i i i t o m o V. Auctorne versionis fuerit Anastasius B i b l i o l h e c a r i u s , u t persuasum Caspari B a r l h i o i n notis ad Hermio Pastorem, p. 910, v i d c r i n t a l i i : certc f a l l u n t u r q u i Georgio Trapezunlio illain i u t e r p r e t a t i o n e m t r i b u u n l , e u m lecta i a m sit V i n c e n t i o Bellovacensi x v , 64, Speculi historial., Jacobo de Voragine, Hist. Lombardicct c. 175, et Petro de Natalibus x , 114. Vide A l l a t i u m De Georgiis, p. 376. Ex alia versioric sua hanc h i s l o r i a m i n suo Damasceno B i l l i u s dedit, et cx B i l l i i versionc Surius ad 27 N o v . , et Rosweidus i n V i l i s P a t r u m , pag. 186. Graicc necduai p r o d i i t ( , licet obvia i n variis b i bliothecis. De Caesareis mss. vide Lambecium V I I I , p. 289, 293, 294 (n). I n c i p i t : " . Damasccno p l u r i m i codices I r i b u u n t , et M a r t y r o l o g i u m Romanuui 27 N o lios, piaesertim Lamberlinuni, poslca Bcncdiclum XIV. . M. id argumenlum mullo felicius Iractassc. Ideiii Koll. quosdam castigal I.ambecii errorcs. Mulla bcue disputal Lamb. contra Collyridianos, M.iriae divinam nalurain allrjbuenlcs atque somnianles, Mariam mortis prorsus fuisse expcrlcm, add. supra ad n . 5, de orlboduxa lidc. Sed , ctii volupe eril, is logal diss. doclrina alque erudilioue non minus quam opiuionibus animo prseconceplis abundanlcm. Paris. in dcccm codd. . mss. bib). publ. cxslant i l l x bomil. et FlorenUic in cod. Laurenl. XXXIII, 35-56, plul. 9. V. Bandini Cat. codd. Gr. Laur. I . p. 45G.//ar/. (M) Pag. 614-625. De codd. X X I , u . 10. X X I I . X X I I I . XXIV cl XXV. n. i , ncc (anien Kollar. pag. 619. in nol. cum credulo Laiubecio, cam, videlur J . Damasc. assignarc. - Eadcm liisloria, nec la* nien inlegra, occurril in codd. Ca;s. IIXLV. n . 20. ct iribuilur Joanni, monacbo 6 V. Lainb. IV, p. 254 sq. catal. codd. Bavar.
LDIT.

(t) Exslat Grece el Latioe in bac uovissinu Damasceoi editione ex Aitecdoti$BolssoBadii.

5!

BIBLIOTHECA

FABRTCII.
f

58

v e m b r . , et recentiores G r a c i , u t Gennadius p r o concilio F l o r e n l i n o c. 5. \ \ ( \ . O m i l t o alia argumenta, quffl a p u d A l l a t i u m . X L I Y seqq. Diatrib de Damasceni scriptis possunt v i d e r i , ex quitius Joannem CJimacum, vel Sinaitam, n o n esse i l l i u s Histori auctorem, c o l l i g i l u r . 2. Physices compcndium, q u o d sub Damasceni n o m i n e reperit et ex G r a c o versum Latine edidtt B i l l i u s , auctorem habet N i c e p h o r u m B l e m m y d e m . Vide J . W e g e l i n u m , praef. ad P h y sicam B l e m m y d s , q u a i n e codicibus duobus Augustanis G r a c e i n t e g r i o r e m e d i d i t . Augmtce VindeL, 1606,in-8. 3. Vita S. Stepkani junioris, q u i sub Constantino Copronymo p r o i m a g i n u m c u l l u m o r tem perpessus est a n . 766, Latine edita a B i l l i o , q u i e Graeco v e r i i t , atque i n d e a Surio 29 Xovembr. auctorein babet noa Damascenum, sed recenliorem a l i q u e m , q u i Constantino)H s c r i p s i t , atque, u t Allatius i n Diatriba de Damasceni scriptis, $ L I X , evmcit, Simeonen* etapbrastem. I n c i p i t : . G r a c e ms. b i b l . Caesarea. Vide L a n i bechim, V I U , pag. 376 ( ). Altera autem Yita ejusdem Stephani, q u i n c i p i t : * , a u c t o r e m habet Stephanum q u e m d a m B y z a n t i n u m , q u i jussu E p i p h a n i i , abbatis, quadragesimo secundo post i l l i u s , cujus V i l a m t r a d i t , o b i t u m scripsisse se testatur. r i d e l a u d a t a m A l l a t i i D i a t r i b a m , L X I I , et de Simeonibus, p . 8 1 , et contra C r e y g h t o n u m , p. 336.

4. Octoechus, sive l i b e r p e r o c t o genera t o n o r u m , quibus u t u n t u r G r a c i , disposilos c o n t i n e n s canones et t r o p a r i a , hoc est hymnos sacros et cantiones, quse a p r i m i s vesperis D o m i n i t t e ad finem usque Miss c a n u n t u r . Vide A l l a t i u m , De libris ecclesiasticis Grcecorum, p . 64 seq. Licet autem Damasceno hic liber t r i b u a l u r , cujus i m a g i n e m ctiam editioncs G n e c i e V e n e t praefixam habent r u d i delineatione l i g n o expressam; tamen n o n magis Damascenus auctor Octoechi i n m u l t i s i a m ab antiquo dissidentis, totius est, licet canoncs m u l l i prosa oratione, q u i i n eo, quemaamodum et i n Paracletice, et i n aliis G r a c o r u m l i b r i s ecclesiasticis c o n l i n e n t u r , Damascenum auctorem babeant, quam Menologii Grtecorum, u o d Damasccno t r i b u i t Galatinus, V I I , 51 De arcanis catholic n d e i , vel t y p i c u m , q u o d a eroasceno restauratum fuisse scripsit Simeon Thessalonicensis. Vide A l l a t i u m , Diatriba de D a m a s c e n i scriptis, L X I X (p). P r o d i i t G r a c e , Yenetii$, 1523, 1543, 1584, 1602, 1 6 1 0 , 1624, i n - 8 . Scripta Datna$ceni adhuc inedita (q)
m

1.

EQMUUB

quatuor

asceticae quas e b i b l . Coislinian codice e d i t u r u m se p r e s l a n l i s s i m u s (p) Gonf. Oudiu. I . c. p. 1741 sq. inprimls pag. 1771 eq. Ocloechus cuin amplissimo J. Zonarae commentario exstat Yindobonx in od. Carsar. CCVl. V. Lambec. comment. V. p. 17 sq. ubi Kollarius in nota ex Lambecii additainenlo refert, superesae in boc cod. recenliorem hanc manu Marci Mamunae, Gretensis, inscriptionera , ^ " ! , \ * b. e. J . Damasceni Octoechus, sive hymni in resurreciionem Christi, cum expositione valde pulcbra. lbid. in codd.CCGVl,GCCVII,et inler alia in cod. CCCIX, CCCXXIII, conliuetar liber ecclesiasticus cum anliquis nolis musicis, Ocioechus inscriplus, et maximam parlem a S. J. Dainasceno conipositus.F. Lambec. V. p.571. 572 cl 574 sq. Ibid. p. 605., decod. CGGXXV, inquoest Birmilogium Gracorum conlinent omnes Ocloechi Hirmot, sive cantus initiales. Leida, inler codd. Vossianos, Octoechut, cum prolegomenis, comiuentariis Cyri Tbeodori et J . Zonarae, qua3 et agunl de incarnatione, passione ei resurrectione Domini Laiinc. V. Cal. bibl. Leld. pag. 396. n. 27. In aliquul codd. Valican. bibl. Pelavii, Grsece, el in uno Latinc. Mediolani, in bibl. Ainbros. )n duobus codd. et in aliis, Oamasceni opp. ejusdemque opp. musica cum musicis notia, tesle Montfauc. Bibl. bibl. inss. 1. p. 66, 73 cl 528 B. Sed de supposititiis aliisque scriplis abunde dispulavit Oiidinus. Sub nomine Oamasceni circumferuntur quoque scholia in Epp. Pauli; aienim el desunt illa in codd. anticpitoribue cl ejus nomine indigna cci\senlur. De quibusdam aliis, v. supra in Calal. generali codd. et supra n. 6. Uarl. () Add. Cavcum 1. c pag. 626. H.

p. 5, de cod. X V I I , sic citalur : c Narralio ulilis ex inleriore jEthiopum regione, quae India dicilur, ad sanctam cmlatem perlata per Joannem archimmndritam monaslerii S.Sabat.L\ber hic inscribilur Bartaam, et e$t illa ipsa historia quae Oamasceno Tnlgo triboitor. > Plura jam adnotala sunl supra t o l . V l l l , pag. 144 seq. Ab olioso monaclio i l lam bistoriam esse conscriptam, censel Oudin. . 1714 eamque . 1729, vocal opus fabulosum; pag. auiem 1733 el 1735 excilal qjuosdam codd. B I & S . ; p. denique 1750 seq. copiosms disserii de illa alque de w d d . et diversa variorum VV. DD. jvdicia reciiat. tiarl. o)S. pag. 479. ed. Kollar. de cod. Caesar. . n. 14. ubi Lambec. de auclore Vitae assenliu r AlUllo. Add. Oudin. pag. 1752 sq. ubi, c dum K h b o , a i l , isla, opusculum ietud Gr. el Lat. ex Bt*$. codd.Regiis Gallicis etcudilur in 4, boc a. 1688, Paris, coro Miscellaneis aliis, apud J . Boudoc, cora et Maijrt stodioio monacborum coBgref at. S, Gallia, aique Benedicliuor. illud attribulun Stepbano, Constantinopoliianae Eccleaiae diaono, ad queiii perlinet, non, ad S. Joannem Damiscenum. > Alque supra, vol VIII, p. 349, vilam Stepliaoi juitioris a Slepbano, diacono ConstanliBopolit. esse conscriptani, ei a monachis Benedicliais, Paru. 1692. 4, edilam, scripseral Fabricius. Forsan scribendum fuil, 1682. Nam inOa, vol XIII. p. 835 sq. recensentur Montfaucon. Anaieela trece, sive varia opuscula Graeca hacienus non ....... Paris. 1 6 8 2 , 4 ; in quibus iiUiiuuin locnm ceaipat Vila S. Slepbani junioris, Stylilae, auctore SiepbaAo, diacono Ecclesiae Gonslanlinopol. cum fertione Jac. Lopini, u. 396-551. (Jlraque Slepaani Vila, iufra,in vol. IX, p. 144 el 145 ed. vel. iuicr clogia Viusque SS. couinieinoratur. Barl.

59 BIBLIOTHECA F A B R I C I I . C0 L e q u i n i u s r e c c p i t i n Appendice, quam daturus e r a l , Damasceni o p e r u m . V i d c cjus nolas ad Damasceni V i t a m , a J , Hierosolyraitano s c r i p t a m , p . x v . 2. De fide opusculum, q u o d Allatius ad A u b e r l u m miserat ( d i v e r s u m ab edito, l o m . h pag. 390.) et de q u o v i d e n d u s i n Diatriba de scriplis, Damasceni, L X V I I I . Fabr. I n c a l codd. Angliae, c t c . I , n . 1882, c i t a t u r J . Damasc. De fide; sed q u o d n a n i s i t o p u a c u l . n o a d n o t a l u r . Harl.
n

3. Lexicon etymologicon. \ , \ . I n c i p i t : , (* . " , . Opu* ifigens , i n q u i t i n , . 451. Allatius, copiosum et singulare [Fabr.). Plura de hoc Lexico j a m sunt dispulata supra, v o l . V I . p . 602 sq. Curatius tamen cgit c e l . M o r e l l i i n B i b l . Gr. et L a t . m s . I , p . 85 sqq., u b n o n solum plures codices diversasque V V . DD. de ejius auctore sententias recenset; sed e t i a m evincit, auctorem i l l i u s esse Joann. Zonarara, et docet contra B a n d i n . q u i mo ad heesitandum adduxerat supra V I , p . 633 s q . ) L e x i c o n , q u o d Maxiino a s c r i i t u r , ' diver sum esse a lexico J . Zonarce, de q u o ibid. p . 634, quicdam sunt adnotata. Uarl.

4. . Homilia OCCUTBum Domini. I n c i p i l : , Miserat c u m versione sua ad A u b e r t u m Leo A l l a t i u s . Fabr. Est Vindobonce i n c o d . C&sar. X X X V , n . 35. Sed K o l l a r i o i n s u p p l . ad Larab. coram. p . 263, d u b i u m est, n u m ea oratio revera sit Jo. Damasconi , necne. HarL 5. . Natalcm Christi sermo historicus. I n c i p i t : . ( Fabr.) Taurini i n c o d . quondam Regio CLXVI ( C a t . codd. G r . T a u r . . 2 5 3 . ) Yenetiis, i n c o d . Nanian. CLIV, n . 9 ; atque Mingarell. i n Cat. codd. N a n . , p a g . 47. N o n n u l l a i n bac h o m i l i a legi fabulosa, a u l ex apocryphis m o n u m e n t i s desumpta. Florentiiz, i n c o d . Laurent. X V I I , n . 5 ; at B a n d i n . cat. I , pag. 416, t r a d i t , i n calce p . 15, Grfeculum adnotasse , hunc scrmonem n o n esse J . D a m a s c e n i , sed . A t q u i Fabric. i n i r a v o l . I X , . 86 vet. ed. eum esse Joannis, e p i s c o p i Euboe, sine ulla hflBsitatione s c r i p s i t : ct i n Cat. c o d d . Paris. tora. I I , p . 235, ex c o d . MGLXXIX, c i t a t u r n . 14, Joannis, Euboe episcopi, Oratio hislorica i n nativitatem D o m i n i . Harl. 6. \ . l n c i p i t *\ . EadeiD , sed paufo u b c r i o r , h o m i l i a sub Anastasii, A n t i o c h e n i , noraine edita Graece et Latine i n t o m . I I I Antiquarum lect. Canisii ( r ) . Sed liffic, quce i n m s . Palatino ad Damascenum r e f e r t u r , m u l l i s detractis depressior est. Et forte Anastasii est, i n q u i t Allatius Diairiba de Damasceni s c r i ptis, L X X I V , Joanne tamen Damasceno in eam formam contracla : ex Anastasio namque multa in sua commentaria transfudisse, demptis, quce sibi videbantur, deprehtnditur.

7. \ . I n c i p i t : \ , ^ . 8. Paracletice i n . V i r g i n e m , secundum o c t o tonos G r a c o r u m distincta : opus m a g n u m e l r a r u m , et Allatio j u d i c e , f u t u r u m gratissimum. Hanc Lequinius i n O p e r u n i Damasccni Appendice dare v o l u i t cun versione L u d o v i c i M a r a c c i i , c l e r i c i regularis. [ Conf. c l . M o r e l l . B i b l . Gr. et L a t . mss. I , p . 29. 9. Catmnes (t) varii in eanclortint soleinnKates. , tn angelos, incipil : . . Incipit : . . hieipit : \ . '. Incipil : . * . Incipit : , , . , , . , locipit : . (r) Pag. 67. ex cod. Davar. aul i n ed. nova Oasuagii, sweThesamr. monimentor.eccle$.Aom-\\\ pag. 465, ex ed. Gombefisiaua, recensila ad codd. l.ihl. Paris. Harl. (k) Ob bymaornmsacrorum nittllitudincm el suavitaicui, quos pro&a et carmine composuil Damascenus, inier pnecipuos Graecjc Ecclesiai melodos cmn Gosma jam pridcm eelcbralur. Vide J . Hierosolyt

, *. I n c i p i l : " . . Incipil : -. . IncipU : " . . . Incipti : , . ;. [V. ad n. 10 Gregorii Pardi.J . Incipit : . . Incipll : . niiianiim in t)amasceni Vila, e 5 et 2 ; Snidam in . Sed hacdere pluribns, nos, nt spfro propediem cdoccbit Rov. Urbanus Godfrkkis &bfrm , Eccl^siac c l academiae Lipsieneis doclor egregius, iti nielodorum qiiam paral Grccconiro lUaioriaw nuanluin equidem scio, liicem laiiiuin vidcnnr* Prolcgoniena ad Hisloriam meloriortiin GraerttrHn Lips. 1714. Joechcri tamen Lexico cnidilurum.

61

BIBLIOTHECA F A B R I C I I . C2 . Incipil : ", . * [V. ad . 10 Gregorii Pardi elc.] . Incipit : . . Incipil : Gregorii Pardi, , . -. I n c i p i l : , . ! . Incipit : , . Incipil : (). , " . , " Tlieodori Prodromi, liicipit : {. 'Baatav. l u c i p i l : , ( ) . \ \ . 10. Tropana, prape inuuniera, in varias tesii cipit : ", , Yttates (*). Georgii Cbioniadx, - ().

part. , . 563, inler scripla Siberi, sed sinc die coosule, iBeraoralur Hisioria melodorum Eccleifct Gr. eorumque iheoloffta poeliea e menseis l i arisque hlurgicif; al Profegomen. ad Hist. mel. <*. n<m Boaauiatur. Hart. ( I ) P a m . m bibL publ. cod. CCCXLlfl, n . 2, Coexnae nelodi, et J . Damaee. bymni : accedil eommenlarius in cod. MCLIV , n . 7, /. Daro. caA#aes, eive b y m n i ; seqvitnr lyptcnm, site ordo divtai OlSeii, in Graeonim eeclcsiU recilartdi: in cod. MDGGXX, . 1 1 , Cafiones. s. Cftntus eecte* siastiei acrojlichi IV. P r i m el lertii avclorCosmas lDooacaiJs, seeundi ct quarti Joan. Damastemis; ha?c aamaia cem Gregorii, Corimbi arcbieptscopi, titterpretatione s. commenlario.ln cod. MMDCCCLIlf, n . 7 , canon lambicus in feslum Penlecostes : pass i m inter lineas gtosstt, conjecla vero ad marginem s c b o l i a . praelerea in duobus codd. Iambi de a n i m a . Malriti in bibl. reg. cod. GV, fol. 46, J . Damasc. Hjmnns in nalivilalem Ghristi, versibus iarobicis, el fol. 49, In tancla lumina acro$lich%$ k e r o i c o elegiacum letraslicbon : qui duo hymni in T B o r e m odas, tribus Iropariis pentaslicbis disliucfas, sont distribuli; fol. 52 b, Canon in $acram Teturrectionem, in excusis, in Dominicam Pa$chce: hymaus prosaicus, qui etiam dividilur in odas ; s+d modo iribns, mudoquatuor iropariis constanles; fol.55,canon tn S.Pentecotten, versibus iambicis,in odasparilertribulas, etnunc tribus, nunc qualuor troparii* conslans, fol. 58. ilerum Canonis in S. resurrectionero iroparia priora; fol. 59. Canon in dormitionem Dcigenitricit, prosaicus, ilidem distributus inodas x, tropariis modo iribus, modo quatordistincUS.Hunc byronum, cujusiniiium : elc., einulla fit menlioin cd.Lequiniana, lriarie, qui reliquos eliam bymnos, ex boc codice menioraios paulo uberius persequilur, p. 418 sqq., Gra?ce cani versioue Laiina in lucem prolulil (add. paulo post ad n. 10. Gregorii Pardi e t c , de cod. Vinbob.) idein ex Gangii Glossario Graeco, voc. , refert verba: Canones dividuntur in novem M t o , inier quas tamen $ecunda nullibi apparet (nec ia codd. Malrilens.), sed componeniis inpectore remanei. \indoboneey in> cod. Csesar. CXLVII, n. 9, J. Damasc. cnnoneas. caruiina Iria ianibica penlasiicba, n . in fcsiiim Penlecostes; in Naiivilalem Cbrisfi, e l i n feslum Baplismalis Chrisli, curn parapbrasi Gr^ca Tbeodori Prodromi. V. Lambec. coinm. I V . p. 267 sq. in cod. CCCIX, Ganones aaaslasifni, 6 . de resurreciione Chrisii cum expoliiioDC amplissitna, Lanib. V. p. 586 sq. Cauoaes in diversis feslisdiebus in cod. Barocc. LIX, et a. 2906, s. cod. Bodlei. CXXlll. Harl. (a) Vindobonw in cod. Gacsar. GGCIV, n . 2, sunt , s. Cantica cum anliquis nolis musicis a bosioica Publicani et Pharisaei usque ad festum Oaniijai SS. Subjuncla iisdem suut alia varia caalica eccleaiasiica, inter qua? Tropanum S. J . Ikmmuem. Lambec. V, p. 569 seq.; add. cod. NaniaB.CLXXVII,et ca(. Gr. codd. Nan, p. 385 //ar/. (r)Conf. noi.ad n.9. VindobotuF, in codd.CCCXV, i ,
%

ct CGGXVIU exposilio in SS. Palrum Goama?, oplscopi Majumensis. ct Damaaocai Ganones, . Gantica ccclesiaslica, in prxcipuis wcris solemnilatibifs cantarl solUa. Larabeciug quidem cowm. V. p.579;iterumqut>,p.585, cpigraplic Gra?ca artcentiore tnanu scripla, deceplus, iribailillamexposilionem|Tbeodoro Prodromo. Verum Kollar. m nolisad ulrumque locum docel eam csseGeorgii, autGregorii Pardi, melropoli(a3 Gorinlbi, utt co4d. Valicani babenl, ab Allaiio in Diatriba de Georgiis et eorum scriplw, p. 418 et 419, laudali; cl codex Cansar. CCCXX, mox memorandua diserle leslalur. Idem Kotlar. ad priorem cod. animadvcriil, ires Canones, s. Gantica in ialo codice occurrere quse in edit. Aldina aliisque non inveniunlur, nimirum, ul vcrbis ular Kollarii, codicis fo). 105, . i , in Dominicam , cujns initium : "^, * qui canon, alias Damasreno tribuuis, inscribilur : * deinde fol. 160, . 2, Cosmae Hicrosolymitani in obdormUionem . V. Marix, cujus inilium : . ln aliis mss. canon iste Damasceno ascribilur: deninue in eamdem obdormilionem Damascetn, u l videiur, cujus initium : . Hunc hymnum ab Iriarlo sub Damasceni nomine in cat. codd. Gr. Graece publici jnris facltim esse, paulo aule observavimue. In cdd. CCGXIX, J. Dam. Ganones anasiasimi, s. de resurrectione Gbrisli cum exposilionc amplissima. Lainb. i t i p. 586 sq. Iu cod. CGCXX, Gregorii, arcbiep. Gohnthi, exposilio in canones, s. canlica ecclesiastica festorum Dominicorum lotius anni, u l el i n Triodia ei canones magnae hebdomadis et feslorum B. Virginis Dciparae. Lamb. ib. p. 587. P a r i s . i n bibl. publ. cod. MDCCXX, n . n , canones acrostichi quaiuor : primi ct terlii auclor Gosmas, monachus, secundi et quarli J . Damascenus; baec omhia cum Gregorii, Corinlbi arcliicp. commentah o . Fiorentim, in cod. Laur. Mediceo X L V I l l , n. 4, plut. 57, Gregorii Cor. Exposilio in Dominicos canones fesiorum, e l c , Suiu vcro Iredecim canonos partim J . Damasceni, parlim Gosmx, monac b i ; singulomm canonum liiuli alque exposilionum iniiia concordanl cum narralione Allalii de Georgio, Gorinlb. meiropol., ejusque canonum cxposilione (iufra in vol. X, p. 801 sqq. vel. ed.) canonum lamen series cum eod. Palaiin. CCCI.V (ib. pag. 804), auctore Bandino in cal. codd. Gr. Laur. I I , p. 428 sq. i/ar/. (x) Vindobonce, in cod. Cxsar. GXLVII, n. 9, J. Daniasc. canoncs, s. carmina iria iambica pcntaslicba, cum paraphrasi Grajca Tlieodoii Prodromi. v. Lambec. comm. IV, p. 267 sq. in codd. GCGXVl et CCCXVIll. Theodori exposilio in C o sms alque J . Damasceni canoncs, elc. Lamb. V, p. 584 sqq., cum nola Kollarii. Eadem in cod. Taurin. quondam Begio GGLII, v. Gat. codd. Gr. Taur. p. 369. In cad. Barocc. bibl. Bodlei. cod* CX, Tlieod.ProdroiniExposilio Ocloechi Gosmse ao Dainasccni; ejusdcm Exposilio bymnoruro Cosman ac pamasc. qui in fcstis canuntur; J . Uamasc.
fc v

 B I B L I O T H E C A F A B R I C I I . 64 63 . 5) Euslathii cpiscopi ThessaloniceosU, commen* , lncipit : tarius salis lougus ei doctua i n caDonem Jo. Da . . inaeceni in Pentecosten (9). . 4) . Joannis Zonara* i n Ocioechum. Joannis DamaInciptt : , . sceui expositio pulcherrima (a). , \ Marci Eiigenici, i n quosdam canooee Dama . . ' sceni exposilio (**). . 4) " (Ab eodem Allatio praeler ea, quae Leqtiinius . Incipit : exhibet de Damasceno, missa fuere ad Auberlum : i ) Conslanlini Acropolitae Oratio , , , . (6) \ . Incipil : . lncipil : ^ , . Scriptor . 2) De codem Daroaseeno ex Macario Ancyprofltetur, se narrare de Joanne Damasceno, qusc rano. Incipit . \ prasleriit Joannes Hierosolymitanus in ejus Vita.
9

varii hymni expositi, conr. supra, vol. 1, p. 141 soq.sect. 7. Incod. Goislin. GGXIX, Theod. Prodromi Enarralio i n canones, elc. Explicantur cantiei et troparia, s. versicuii, qu in singularum solemnitatum officiis occurrunt. V. Montfauc. Bibl. Coisl. p. 273. Venct. in cod. Naniano GLXXV. v. Gat. codd. gr. Nan. p. 384 sq. el p. 386 de cod. GLXXVIII. Hari. (y) Exetal Vindobonj> in cod. Gacsar. CGXGV4II, de quo laie disserit Lambcc. V, p. 556 seq. U&rl. U) Conf. infra, vol. X, p. 243, 6 cd. vel., supra ad 11. 4 scriptor. quac in cd. Lequin. noiidum reperitintiir. Exalat vero Vindobotue in cod. Gaesar. XXV, n. 4. cod. CCVI. codd. CGGXHI

et GCGXIV. Lambec. comiti. vol. I I I , p. 104. vol. V, p. 17 sqq. ibique Kollar. qucm etiam c o n fereaad vol. IV, p. 35 sq. vol. V,p. 577 et 578; ii cod. Coislin. CfclX. v. Monfauc. Bibl. Coisl. p . 273 sq. i n cod. Naniano CLXXV. J . Damasc. fragmin. suni Mosqua in cod. Syn. v. Mallbaei Not i t . codd. eic. p. 21 sq. Harl. (**) Marci Eugenici, episcopi Ephoaini, T r i a d i r i ; 9. dc S. Trinilate ei ocio canones, 8. canlica in B. Mariam sunt Vindob. in cod. Caesar. CLXXXVIIy leste Nesselio in Cal. codd. Cae&ar. part. 1, p. 275, aut secundum Lambec. vol. V, p. 598 sq. in cod. CCCXXV. Coof. infra vol. X, pag. 531 edit. vei.

SANCTI
OPERA OMNIA
CURA

JOANNIS
QVJE

DAMASCENI
EXSTANT
E T STUDIO

P. BIIGH. L E Q U I E N
ORDINIS F R A T E U M PRD1CAT0RCM

{Parisus apod Joannem Baplfotam Delespine, via Jarobea, ad insigue divi Paoli, prope fonlem S. Severini MDCCXfl cura privilegio Regis. 1 vol. fol).

TIRO ILLUSTKISSIMO

D. D.

JOANNI-PAULO

BIGNON ABBATI 8. QOIIITUII, REGALIS ET COLLEGIATJE 8 . CERMANI ANTISSIODORFNSW DF.CANO COMITI CONSISTORIANO, UTRIU9QCB ACAMUflB 158CRlFTl01fT71l BT 8CIEHTIARUM PRASIDI, R C .

Etsipatrociniijure tua, VIR PRMSTANTISSIME, censeri debent quotquot litterati nostri opera in lucem emittunt, propter incredibile illud studium^quo, iniquissimis etiam temporibus, illu*tri$simi avunculi tui Francice cancellarii integerrimi, providis consiliis, in litteris juvandis promovendisque obsecundas : eam gloriam hac sibi pra eateris vindicat, quam publici juris facio, scriptorum S. Joannis Damasceni collectio. Id siquidcm operis, quod lummt omnium ordinum viri ac tum ecclesiasticis infulii, (um singuiari doctrina spectatissimi, diu assiduisque votis expetierant, quodque propter graviorem molem eruditi alii deseruerant, audacior ego sum aggressus, ea anxmatus spe, te mihi laboranti et contendenti fautorcm, officiosissimumque Meccenatcm adfuturum. Nec me (efcllit exspectatio. Vix enim iUud prelo parari accepistt, cum tuummihi patrociniumsubsidiumque propensissima benevoUntia spopondisli. Qutn etea qua inremlitterariam auctoritate vales, expeditam facilemquc tiam apcruisti, auo id tandem typis excuderetur. Unde meorum iste iaborum partus, te non auspicem solum habuit uti scxccnti libri alii quiapud no$ proslant, sed et obstetricantem benignammanum tuam expertui est. Quinam vero alioqui fieri poterat, ut novce prctcipui Orientalis Ecclesia doctoris lucubrationum editioni, in qua innumerce et diversissimce rrs expenduntur ac discutiuntur, proteclorem alium ambirem, nisi te DOCTISSIME atque HUMANISSIME viror%m quem prwter raram et paucis communetn in neqotiis expediendis solertiam facilitatcmque, immensa pene omnium scientiarum peritia prcedttum esse exploratmimum est ? Hanc nottratc* faustis vocibus proscquuntur, sibique de te gratulantur et applaudunt, sive te e tacro pulpito Christiancc fidei capita axU regulas morum pro innata tua wiovendisque animis avtissima facundia edisserentem audiant, sive in Scientiarum et Intcriptionum veterum Acaaemiis, quibus Ludovieo Magno prcefici meritus es singula de quibus nUctwris eruditionis viri copion accuralequc e schedis suis dixerunt, ex tempore relraetantem, novisque animadversionibus illustrantem, ac si eadem wse argumenta deditiore eptra elucidanda susccpisses. Sed tt quotquot exterarutn genlium homines eruditi Lutetiam lindique adveniunt, te pretiosissimum Galliarum nosirarum thesaurum et omamentum nobis pene tnvident rem miraculo similem apud nosvideri dictitantes, prwslantissimum abbalem Joannem Paulum Bignonium, in fuo eximice dotes omnes faclo veiut agmine conturrerint. Non Molum enim exquisitissimatn tllam erudilionem luatn* prudcntiam, cequitalem, et alias quas dixi virtutts mirabundi otnnei iuspiciunt; sed et quod illai elegantt decore exornat,
9 f 9 9 9 9 9 9 9 9

67

FRiEFATIO GENERALIS.
% 1

68
%

sinceram pietatcin, religionem, modestiam, actandem ingenuum illum animi candorem, cujus ipsa tua frons ccrtissimus illis qui (e conveniunt, nuntius, testis ac sponsor est. Sic porro vir illustrissime, nihii ab *( & xjloria, nihU nbeerum mcomparabili tum probitate, tum proArnctfor? ae politiore littemtiqra descistgns aut dtgentrani, n<m nudam magni ipsorum nomlni* xmibtampi-crjeri, sed vtiam exactisrima&qm reptaaenias imaginem. Viva. inquam, et germana, nec fucataprorsus imago es, priestantissimorum virorum, Hieronymi utriusque Bignonii, parentis ctavi tui (utnonatavos longiori ordine recenseam ), quorum dignissimaslaudes, quas ob pfo&ctara fiiflucte repubtica ej liUefis merita sibi conciliaruni, nulloein posterum cetates retifeffunt. Idque rMiusquad Universa illa naturct animique prcesidiaquibas ambo prwfulsere, ih ie tpse hcefeditario vehdijxire cumulatissime concluseris; ut qui ex insigni admodum gente vestra nascituri sunt, te perinde in exemplum sint habituri, quod debeant imitari. Quod faxit Dtus, quoad hic tnundiu $tabit ; te vero interim littcrato orbi longos annos prcesidere concedat. VaXt tte igttur, virillustrissime, et munusculum littera* rium quod mece observantice grutique animi pignus erit, si qua se utilitate tuetur, ea qua c&pisti cura atque humanitate compleclere.
%

Offerebat Obsequentissimks additi'h$imi#que Fr. MICHAEL Ordinis ff. Prcedicatorum. LEQUIEJS,

PILEFATIO GENERALIS
I N NOVAM OPERUM S. JOANNIS DAMASCENl EDITIONEM.

I . Joannis Damasceni opera diu avide expetita. Joannem Damascenurn fnter p r a s t a n t i s simos doctores suos censet Ecclesia Orientalis, ac p r e B c i p u o semper honore c o l u i t , c u m p r o pter elegantissima c a n t i c a p l u r i m a , quse v i r sanctus edidit, e t q u i b u s magna pars OiBciiecclesiastici Graecorum constat, p r o p t e r quao etiam , Joannes poeta nuncupatus est, turn i n p r i m i s p r o p t e r ingentem rerura praesertim divinarura scicntiam atque e r u d i t i o n e m , q u a o m n i a fere et singula Chrjstian fidei mysteria exiinia perspicuitate, aut Catholicis edisseruit, aut adversus hjereticos propugnavit. Quod i n causa f u i t , u t ^ c o g n o m i natus sit, sumpto vocabulo t u m ab aureis doctrinae fluentis, quibus affluit, t u m etiam ob flurnen Chrvsorrhoara quo Damascus civitas ejus p a t r i a alluitur. Quamobrem ex omnibus Ecclesiee Patribus vix ullius opera a theologis avidius expetita sunt, q u a m qu Joannes Damascenus posteritati consignavit. Graecos oroitto, quibus cfleterorum instar ipse semper unus f u i t . A t magnam quoque exisVimationem i n Occidente habuit, ex quo ejus l i b r i Latine reddi cceperant. I I . Translata primum Laiine Burgundione Pisano. S * c u l o Ecclesi duodecimo, E u genio I I I Roraanae Ecclesi pontificatum gerente, liber ejus De fide orthodoxa, q u i cceterorum prflecipuus est, ab Burgundione j u d i c e , civePisano, Frederici iEnobarbi praefecto, i n L a t i n a m l i n g u a m l u m p r i m u m redditus f u i t , sed barbare prorsus et indocte, q u i p p e quem i n t e r p r e s iste, u t Joannis Gononis, NuritnbergensisDominicani, verba u s u r p e m , versione sua, ne d i c a m invcrsione, v e r b u m e verbo reddens, de more suo foedavit, Graeca bona et Iepidissima s o r didis Lalinis imraergens. Hoc v i r i apprime docti j u d i c i u m f u i t , de variis P a t r u m t r a n s l a t i o nibus, quas B u r g u n d i o attentavit. Hirjus autem B u r g u n d i o n i s m e n t i o n e m haberaus i n secundo Anselmi Havelbergensis episcopi dialogo, q u i testatur eura Constantinopoli interfuisse c o l l a tionibus suis quas babuit cuin Niceta Nicomediensi sub Calo-Joannc Comneno i m p e r a t o r e , cura iHic L o t b a r i i Germani imperaloris orator ageret. Aderant, i n q u i t , n o n pauei Latini, inter quos tres fuerunt viri sapientes, in utraque lingua periti, et litterarum doctissimi, Jacobus nomine, Veneticus natione; Burgundio nomine, Pisanus natione; tertius inter atios prc*cipuus, Grcecarum et Latinarum litterarum doctrina inter utramque gentem clarissimus, Moyses nomine, Italuspatione, ex civitate Pergamo. Eidem vero B u r g u n d i o n i ascribendam c e n seo a l i o r u m q u o r u m d a m Damasceni Joannis tractatuuin translationem, q u a m i n codice R e g i o 5966 r e p e r i , quamque Henricus noster Gravius i n sua auctoris ejusdera collectione, de q u a paulo post dicemus, edidit. Earadem e n i m ubique inflcetam et r u d e m dictionem exhibet. I I I . A t q u i translatione illa i i b r i De fide orthodoxa, q u a m B u r g u n d i o elaboraverat, P e t r u s

PR.EFATIO GENERALIS.

70

Lombardus Magister sententiarum, sanctus Thomas, aliiquc sfficuli d e c i m i t e r t i i et s e q u i o i i s v i de schola doctores, usi sunt. Gfeteras vero Damasceni dissertationes, praeter i l l a m i n qua de precibus p r o his q u i d o r m i e r u n t habendis -disputatur, nequaquam v i d e r u n t , nec usquam saltem ab eis citatae r e p e r i u n t u r . Plane S. Thomas, q u i Joannem Damascenum eamdem, q u a m Theodoretus, o p i n i o n e m erroneam de S p i r i t u s sancti processione tenuisse asseruit, ab hac criruinatione temperasset, si i n fine epistol de h y m n o trisagio, legisset Spiritum sanctum ex Pctre per Filium p r o c e d e r e ; quod etiam Theodoretus negabat, nec r e c t fidei sensui u s quequaque repugnat, quemadmodum suis locis a me demonstratum est. IV JacobiFabriSlapulensis translatio libriOe fldo o r t h o d o x a . Ejusprima editio, secunda, tertia. Altera n o n p r o d i i t Damasceni l i b r o r u m Latina translatio, usque ad s & c u l i d e c i m i sexli i n i t i u m , quo Jacobus Faber Stapulensis l i b r u a i De fide orthodoxa anno 1506 i n t e r a u licos, ut a i t , t u m u l l u s majore fide quam elegantia convertit, e j u s q u e i n t e r p r e t a t i o P a r i s i i s e x cusa est i n 4, a p u d H e n r i c u m Stephanum anno 1507. A n n o subinde 1512 l i b e r i d e m L a i i n e i t e r u m editus est, opera Judoci Clictovei, c u i epistolam ad Jacobum Ambasianum episcopum C l a r o m o n t a n u m p r a e f i x i l , suaque comnaentaria, quffl ad F a b r i versionem accommodaverat , s i n g u l i s capitibus interjecit. Quam editionem Parisiensis altera similis secuta est anno 1519 Editio Grceca Veronynsis. Cum autem n u l l u m Damasceni Joannis opus lucera hactenus Gr?ece vidisset, anno D o m i n i 1531 Donatus Veronensis l i b r u m i n t e g r u m De fide orthodoxa* n a t i v a ipsius l i n g u a Grca, p r i m a vice excudit c u m sermone De iis qui in fide dormierunt, e d i t i o n e m q u e suam Clementi septimo p o n t i f i c i R o m a n o n u n c u p a v i t , Joanne Matlhaeo Giberlo e p i s c o p o Veronensi i l a fieri consulente. Qui quidem p r a s u l hoc prceterea etiam atque etiam con$iderandum duxerat, i n q u i l , nulli aptius opusdc orthodoxafide dicari potuisse, quamipsi cui adversus novos desertores verttatis, qui Lutherani vocantur, certamen assiduum esset. Add i t : Uune Damascenum habebis quasi telum acutissimum, quo si n o n priores illos, saltem ho$ posteriores confodias. Cujus quidem scriptoris laudes hoc in loco effusius pttodkarem quantique semper nominis, non modo apud theologos, sed etiam apud philosophos et medicos fuerit, exponerem, si vel epistolct brcvitas pateretur, vel hoc ita obscurum esset. Ilacc Donatus P o n t i G c i M a x i m o , quibus significat q u a n t u m utilitatis Ecclesia omais acceptura esset ex o p e ribus sancii Joannis Damasceni. V . Editiones cdia Latince. Anno 1535 et 1539 editiones alico l i b r i De fide orthodoxa cum b r e v i o r i b u s annotationibus Jacobi Fabri Stepulensis Basileensibus t y p i s evulgat s u n t nec n o n o r a l i o n i s De iis qui in fide dormierunt, cujus translationem adornaverat Joannes CEcolampadius, antequam ab Ecclesia catholica deficeret; itemque Histori Josaphat et Barlaam, q u a Damasceno nostro vulgo attributa erat, prmissa insuper ejusdem Joannis Damasceni V i l a a Joanne flierosolymitano patriarcha conscripta, quam i d e m (Ecolampadius i n L a t i n a m l i n g u a m perinde transtulerat. Qu omnia Latine duntaxat p r o s t i t e r u n t . V I . ColonicH$is editio. Post septennium, anno u t i q u e 1546, Henricus Gravius N o v i o m a gensis, ordinis P r e d i c a t o r u m , v i r doctissimxis, ac m u l t i p l i c i noruine, t u m d e Ecclesia, t u m de re liUerarit bene m e r i t u s , collectionem novam publicavit o p e r u m sancti Joannis Damasceni, quae Coloniae p r o d i i t ex ofBcina Petri Q u e n t e l ; i a qua p r a t e r l i b r o s q u i i n a n t e r i o r i b u s exstabant, sermonem adjecit De conversationc S.Joannis Damasceni, ejus Logicam, I n t r o d u cuonem elementarem ad Joannem Laodiceee episcopum, tractatum de duabus voiunialibus et operaLionibus, Epistolam ad Jordanem a r c h i m a n d r i l a m do b y m n o trisagio, L i b r u m de hresibus, FragmeDtum sententiarum de octo passionibus, Altercationes c u m Saraceno, de j u d i cio, c a r m i n a denique et cantica ejus varia , necnon Cosm Majumensis, Theopbanis et Scholarii.
f % % t

V U . Editio Grceco-Latina Basileensis prima, secunda, iertia. R u r s u m anno 1548 isthaac eadem opera denuo excusa sunt Basileae a Matth&o H o p p e r o , adjecto e regione Greeco c o n ttxlu l i b r i Dt fide orthodoxa, et sermonis De iis qui in fide dormierunt, p r o u t Veron a n t e hac edilus fueral. Quin etiam anno 1559 consimilis editio Basile i t e r u m p r o d i i t , ejusque c u nua gessit i d e m Hopperus. Tandem anno 1575 editio altera i b i d e m ejusdem Mattheei H o p p e r l curis elaborata est, cieteris omnibus longe auctior, adjecto insuper ad omnes fere traclatu? Gicco auctoris coutexlu. V i n . Editiones Parisienses Latince, inttrprete Jacobo Billio. Qu\a vero i n omnibus illis | editionibus, siogulorum librorum translationes variis mendis scatebant,' harumque non p#uc barbara prorsus dictione hirsuta? erant, nec i n t e l l e c t u , i m o nec lectu faciles; v i r

7 l

P R A F A T I O GENERALIS

72

(Joctissimus Jacobus Billius Prunams, S. Micha*!is i n Eremo coenobiarcha, opcram p o s u i l suam i n nova versionc o m n i u n i fcrc l u c u b r a t i o n u m quan i n Bosilccnsi postrema c d i t i o n o exstarent, adornanda, collalo p r i m u m atquc emcndato l e x l u ad codices a l i q u o t m a n u exaratos. Translalionem insuper adjecit l i b r i Parallelorum, a l i a r u m q u e l u c u b r a t i o n u m , qua> v e l Joannis Damasceni noinen praeferrent, vel i p s u m quomodocunqee concernerent. H*-oc p o r r o Jacobi B i l l i i i n t e r p r e t a t i o p u b l i c i j u r i s facta est Parisiis a n n o 1577, at sine Grepca phrasi, nisi q u a t u o r h o r a i l i a r u m , de Transfiguratione, et de Nativilate B . Mari V i r g i o i s . Rursuraque annis 1603 et 1619 posteriores duffi editiones a l i o r u m o p e r u m , q u i n p r i o r i deerant, accessione locupletat sunt a R. P. F r o n t o n c D u c o Soc. Jesu. I X . Cleri Gallicani procceptum de edendis Groece et Latine operibus sancti Joannis Damasccni. Sed quia editiones ist ultimse suis nuraeris absolutae n o n erant, a t q u e i n eis Graeca desiderabantur, i d c i r c o i n c o m i t i i s c l e r i Gallicani generalibus q u Parisiis anno 1635, aubindeque 1636, celebrata sunt, decretum f u i t , u t Joannis Damasceni o p e r a t y p i s d e n u o G r a c e Latineque accuralius e l auctius quam anlea ederentur. Quin et editionis adornanda* c u r a v i r o utriusque linguae p e r i l i s s i m o Joanni Auberto , theologo Parisiensi , et c o l l c g i i quod Laudunense d i c i t u r , i n urbo praefeclo, q u i C y r i l l i A l e x a n d r i n i libros nuper Gnece et L a i i n o publicaverat, demandata f u i t . Decretum Gellicanee Ecclesiee preesulum exstal i n c o m i t i o r u m i l l o r u m Aciis ad d i c m x x i Januarii a n n i 1636. D u Lundi vingt-unicme Jantxer huit heures du tnatin, Pritidtnt. Monstigneur V Archcviquc d'Arlcs

Monseigneur VArchevtquc dc Tholoze rapporti^ et dit, que luy et Monseigneur de Seez avoicnl, selon 1'intcntion de VAssemblec, conferi ensemble, et pris Vavis de quelques Docteurs, du choix des Livres des Peres Grecs qu'il seroit plus propos de faire imprimer* Quils avoientjugi que le$ OEuvres de saint Jean Damascenc, dOrigcne, de Maximta, et d'Ephrem Syrus, estoient les plus necessaires, cntre celle$ de tous les anciens, pour servir la decision des controverses de la Reiigion, lesquelles nfanmoins n'avoientpas t%U imprimtcs jusques icy en leur langue originelle; voire que la pluspart de leurs ouvrages nont point t$U imprimtz pour tout, lesquels se peuvent trouver en diverses Bibliotheques, tt que pour cela il faudroit choisir quelque personne bien entendue en la langue Grecque qui pristcesoin : quoy Monseigneur de Seez ajouM, Que Von pouvoit prier Monseigneur de Tholoze dt prendre ie Sieur Aubert Docteur de Sorbonne, pour tun des deux, que la Compagnie Va cy-devant pr\i de choisir pour travailler $ur le Droit Canon, et sur VHistoire Ecclesiaslique, el luy donmr le soin de ccltc impression, pour ne chargcr pas lestal de plus grande depense. Ledit rapport concertS et agiM, Mesdits Seigneurs de Tholoze et de Seez ont t$t4 priez de traiter avec quelques Imprimeurs qui fcront ia condition la plus avantagcuse, et en leur prcstant la somme de huit mil livres, qui est entrt les mains de Cramoisy, les obliger /*tmpression dcsdits Autheurs, et aux autres qu'ils jugeront necessaire$; auquel traiU Us feront entrer par priftrtnct le Sieur Ftir^, Imprimeur du Clergi: Et en outre la Compagnie desiro, que ledit Sieur Aubert fust employt au soin de ladite impression; et pour ce, ordonni qv>xl sera couchi sur lestat des gralifications, avec Vautre que Monseigrxeur de J A o lozc nommera pour ie Droxt Canon.
%

G o m i t i o r u m p o r r o preeses erat illustrissimus archiepiscopus Arelatensis Joannes J o u b e r de B a r r a u l t ; archiepiscopus vero Tolosanus, q u i i n decreto n o m i n a t u r , Carolus d e Moncbal, v i r e i i m i a ) e r u d i t i o n i s , e i r e i litterari studiosissimus; Sagiensis d e m u m episcopus Jacobus Camus de Pontcarro, v i r i t i d e m p o l i t i o r e litleratura excultissimus. V e r u m A u b e r t u s , d u m omisso Damasceno E p h r e m S y r u m edere p r i r a u m p r o p o n e r e t , neutrum perfecit. Quamobrem illustrissimus dominus Garolus de M o n c h a l , a r c h i episcopus Tolosanus, n e c n o n i l l u s t r i s s i m i DD. Dominicus Seguier Meldensis, A n t o n i u s G o deau Venciensis, et Frapciscus Bosquet Monspeliensi3, cpiscopi, clarissimique abbates d e -Ranco, et de L i g t i y , q u i posthac Meldensis i t i d e m antistes f u i t , eodem Auberto a n n u e n t c , spartam hanc adornandam R. P. Francisco CombeDs, , o r d i n i s P r a d i c a l o r i i m , c o m m i s c r u n t . Combefisium, t u m prsesules i l l i quos n D m i n a v i , l u m illustrissimus d o c t i s s i m u s q u e Suaresius, Vasionensium episcopus, t u m etiam D o m i n i c a n i ordinis magistri generales ThomasTurcus et Joannes Baptisla de H a r i n i s , t u m denique, ut alios taceam, v i r toto orbc celeberrimus, ac de Ecclesia o p t i i u e m e r i t u s , Leo Allatius, ad i d opcris c x s e q u e n d u m

73

t R i B i A T K ) GfiNERALW.

74

t u m m i s studiis e x c i t a r u n t . t d testantur frequentes i p s o r u m ca de re ad eumdem e p i s t o t o quas h o d i e penes me habeo. Wle vero i n j t i n c t u m sibi pensum adorsus, d u m A u b e r t u m exo r t r e n o n potest, u t ea secum c o m m u n i c e t opuscula, quaa AUatius i l l i Roraa miserat, ad alios Orientalis Ecclesiee Patres i l l u s t f a n d o s et edendos aninmua appellere c o g i t u f . X. Consptctum operum tancti Joannis Damasceni Philippus Labbe evulgat. I n t e r i m anno 1652 R. P. Phflippus Labbe, Societatis Jesu presbyter, Conspectum novw editionit mnium operum S . Joannis Damasceni monachi et presbyteri, q u a m a n i m o conceperat i n Tiilgus e m i s i t , nec vero m e d i t a t u m opus perfecit. Cuncla Damascem opera i n quatuor tomos distribuebat, c u m tamen singula accurate n o n d u m legisset, aut recensuisset. H i n c est q u o d eorum d i s t r i b u t i o n o n satis consulla et apposita videatur. Caeterum ingratus essem, nisi Yiro doctissimo me m u l t u m debere testiGcarer, q u o d multaS auctoris m e i lucubrationes i n dicaverit, quae me forsitan alias fugissent, m u l t o s insuper manuscriptos codices, q u o r u m auxilio e d i t i o mea a d m o d u m aucta illustrataque f u i t . Sperabat fore u t ea opuscula q u Leo AUalius A u b e r t o miserat, afiquando tandem naacisceretur, sed spe sua cecidit, frustraque ac p e r p e r a m Goarius noster suspicalus est o m n i a ad ejus manus pervenisse. A u b e r t o s i q u i dem v i l a f u n c t o omnes ejus c h a r t o i n t o t u m i n t e r i e r e . X I . I n i n d i c e l i b r o r u m m a n u s c r i p t o r u m Bibliothec Augustan, qu anno 1675 editus est, a d codicem 29 secundi subsellii, i n q u o habentur Logica Damasceni et l i b e r De fide orthodoxa, obiter m o n e m u r pag. 29 : Utrimque codicii ope opu$ hoc Uamasceni de orthodaxa fide editurufn esse ptoxime eum versione el notis D. Veietium Ecclesitt Vlmemis non solum, sed tum universct ornamentum singulare. Quod a n a Veielio tandem praestitum s i t , a n e m i n e haclenus discere p o t u i . X I I . Cum p o r r o CombeQsii n o s t r i schedas et adversaria peHustrareta, i n eam q u a m i n cboaverat Joannis Damasceni l i b r o r u m collectionem i n c i d i , q u o r u m q u i n q u e duntaxat Latine r e d d i d e r a t , n i m i r u m Dialecticam, l i b r u m De hceiresibui, l i b r u m De ftde orthodoxa, partem d i a l o g i c o n t r a Aiankhaeos, et o p u s c u l u m componendis m o r i b u s p e r u t i l e m , c u m praeterea . I I Aueiatii Bibliotheccb PP. t r a c t a l u m de duabus voluntatibus atque operalionibus C h r i s l i Gnece L a t i n e q u c j a m edidisset, Variasque i t i d e m homilias Latine i n Bibliotheca Patrum con* cionatoria. Quocirca p r i o r i b u s hisce v i r i doctissimi curis posteriores meas adjeci, a d h i b i t o * que c o m p l u r i u m m a n u e x a r a t o n l m c o d i c u m subsidio, u n i v e r s u m auctoris t e x t u n i recensui, K l l i i q u e ac Combefisii translationes qua p o t u i diligentia castigavi, atque adnotationibus i l * l u s i r a r e conalus s u m . MuUis i n s i i p e r lucubrationibus e x i m i i D o c t o r i s , q u n o n d u m vel Graece saltem p r o d i e r a n t , r e p e r t i s , u n i v e r s u m opus ad tria fere v o l u m i n a sensim succrevit. Q u o r u m p r i m u m traclatus ad dogm&ta Ddei pertinentes c o m p l e c t i i u r ; secundum vero com m e n t a r i o s i n Epistolas P & u l i , Parallela sacra et homilias : l e r t i u m denique sermones a l i q u o t ascelicos, c u m subjectitiis operibus variis, qxwe ejus n o m i n e i n s c r i p t a sunt, exhibebit. . De Latina translatione Jacobi Billii. Neminem m i h i vitio versurum spero, q u o d B i l l i i translalionem m u l t i s i d e n t i d e m i n locis i t o m u t a v e r i m . Jacobum q u i p p e B i l l i u m omnes ittter prastantissimos auctorum G r a c o r u m i n t e r p f e t c s h a b e n t : ac m e r i t o plane. Cffitemm Gombefisius, v i r Grtece p e r i t i s s i m u s , m i h i proeivit (), atque B i l l i u m i n Joanne Damasceno t e r t e n d o t i r o c i n i u m posuisse, aliquando palam aiBrmavit, ac i n sua quam a d n o t a l i o n i b u s suis preemittendam paraverat, preefatione animadvertisse se aiebat, excidisse B i l l i o c o m p l u r a m i n u s accurata, nec satis ad amussim p h i l o s o p h i c a m et theologicam, i n q u a p r o c i p u u s ac princeps fuit Daraascenus, exacta : idque sibi p r i d e m p r i m i ordinis Patres atque viros doctissimos i n t e r fabulandum dictitasse. I t a n i m i r u m arduam r e m esse a b s o l u l i p h i l o s o p h i ac theolOgi G r & c i i n L a i i n u m sermonem absolutam o m n i n o versio* nem e i e i p o s i t i o n e m condere. Quanquam hoc etiam i n clarissimi interpretis excusatiooem addeodum p u t o eum i n Joannis Damasceni translatione operam posuisse, c u m inftrma valetudine u t e r e t u r , q u e m a d m o d u m ipse declarat i n nuncupatoria ad serenissimum p r i n c i p e m C&rolum B o r b o n i u m Rothomagensem archiepiscopum. Q u i n i m o c u m ejus versionem r e c e n serem, et c u m G r a c i s aucloris verbis compararem, d u n t a i a l observavi i n hoc t a n t u m v i r u m e r o d i l u m peccasse, q u o d periphrasibus et c i r c u m l o c u t i o n i b u s i i i m i u m i n d u i g e n d o , accuratisflBuram ac s i m p l i c i u m v o c u m quas Ddmascenus Joannes usurpaverat, v i m quadamleuus teraverit, ac varias n c q laquam proprias, nec theologis satis familiares a d h i b u e r i t , p r o aliis
t

() Gombefit. Bibl. Concion. tom. V l l l , c. 457

P A T E O L . Ga. XQV.

7,

P I L E F A T I O GENERALIS.

7t> etoquen-

usilatissimis, quas p u r u s sermo Latinus u o n sic icspueret. I n his caita specimen

MiR rainime qurendum est, u b i san fidei dogmata, nulla v e r b o r u m auibage, n u l l o fuco dcclaranda atque exprimenda sunt. X I V . De subjectis textui auctoris annotationibus Ex annotationibus quas dooiissimus nosterCombeflsiusinDamasceni Dialecticam et p r i o r a l i b r i De orthodoxa fide capita r e l i q u i t , paucas excerpsi, c u m cseterffi n i h i l nisi animadversiones essent i n B i l l i i translalionem, nec Grificorum P a l r u m d o c t r i n a m , placila ac locutiones satis enarrarent. I d quod t a m e n u t ipse praestarem, viris eruditis consulentibus, aut a n n u c n l i b u s , operam prcesertim p o s u i , u t i lectpr benevolus ex annotationibus meisfacile comperiet. Quocirca n o n e x e d i i i s s o l u m m o d o l i b r i s p r i s c o r u m d o c t o r u m sententias eruere c u r a v i , verura et ex c o m p l u r i b u s aliis quee l u c e m n o n d u m viderunt, q u o r u m proinde prolixa fragmenta rccitarc n o n d u b i t a v i , ex q u i bus Ecclesiffi veteris Orientalis, turn dogmata, l u m mores, t u m etiam rcs geslae t a n t i l lura lucis accipient. Ad hffic, i n illis notis de varii$ v a r i o r u m auctoruin ac Patrum n o m i n e insc.riptis lucubrationibus, quas auctor, vel ab hflereticis objectas tanquam sinceras a d m i s i t , ac rectosensu interpretatus est, vel dcceptus ipse allegavit, c r i l i c o r u m m o r e j u d i c i u m t u l i , u t eas quoad per me licebat germanis parentibus suis redderem.Cffiterum quia p r o p t e r amplissimam dicendi segetem de m u l t i s doctrinffl Damasceni capitibus, dequc spuriis i l l i s v o l u m i n i b u s longe p l u r a raihi explicanda supererant et occurrebant, o p e r a preliura me f a c t u r u m existim a v i , si momenta omnia i n dissertationibus quibusdam, quas idcirco Damascenicas nuncupavi, ex ordine congererena. Quod u t r u m feliciter p a t r a v e r i m , j u d i c i o suo sancient p e r i t i . Quocirca, c u m m u l t a opera, quae sanctissirais Ecclesiae magistris ascripta fuerant, n o a oisi ab heereticis Apollinaristis, Monophysitis, et Nestorianis edita esse conleuderiiD, quaecunque eam i n rein a me dicta sunt, e r u d i t o r u m t h e o l o g o r u m censurae p e r m i t f o , q u i tenjpys saltem a l i q u o d c o n t r i v e r i n t i n rimandis genuinis sectariorum q u i Orientaleia Ecclesiam infecer u n t , placitis et l o q u e l i s , quibus crrores suos exponebanttuebanlurque, aut quandoqiijedissiraulabant. X V . Numerus librorum Joannis Oamasceni incertus. Numerus l i b r o r u m aut o p u s c u l o r u m omnis generis q u Joannes noster r e l i q u i t , cx n u l l o certo ejus q u a l i aut s u p p a r i a u clore accipi potest. Eo q u i p p e scuIo, atque i n ea praosertim regione o m n e m vit tatem egit, i n qua p r o p t e r d u r i s s i m u m Saracenorum j u g u i n ac ferocissimam b a r b a r i e m , paucissimi i n l e r Cbristianos erant q u i litteras sacras aut ecclesiasticas colerent, aut res apud se gestas scriptis consignarent. Ex sola i g i t u r d i l i g e n l i g e r m a n o r u m q u o r u m d a m ejus o p e r u m i n s p e ctione et assidua meditatione ad alia dignoscenda, atque a spuriis secernenda proveclus f u i : ad quod etiam admodum contulit r e m o t i o r codicum aliquot m a n u exaratorum antiquitas seu v i c i n i o r auctori cetas. Cfflterum, cum m u l t a genuina ac sincera collegerim, ipulta l a m e n interiisse, a u t i n bibliothecis orbis latere p r o certo habeo. Ac $ane q u i d e m , i n V i l a S. Step h a n i j u n i o r i s m a r t y r i s legimus Joannera Damascenum, q u i c u m Slephanus arctissima necessitudine conjunctus fuerat, tractatus varios p r o imaginibus sacr,is adversus Constantinum Cop r o n y m u m scripsisse, q u i m i n i m e supersunt hodie. Theophanes quoque ad a n n u m i i n p e r a toris hujus t e r l i u m testis est, i l l u m i n laudeni Petri, Majumensis episcopi, q u i p r o C h r i s t i fide m a r t y r n u p e r occubuerat orationem pronuntiasse, qufle nusquam comparet. A t q u i q u o s c u n que ejus l i b r o s , tractatusve, ac sermoues, aut homilias e d i d i , i n p r a m o n i t i o n i b u s quas u n i cuique passiro pnsemisi, vel i n annotationibus secundum aceuraliores c r i t i c artis regulas d i s p u l a v i a c d c f i n i v i q u i n a m germani esse m i h i v i d e r e n t u r , et sinceri, ac q u i vicissiin s u b j e c t i l i i , aut subleslae ac dubi fldei. X V I . f)e stylo auctoris. Aucloris nostri d i c l i o , seu dicendi scribendive ratio, u b i d o g mata fidei edisserit, aut l u e l u r , simplex es>t et perspicua. Totus est i n re quain a g i t vocibus p r o p r i i s et usilatis explicanda. Quamobrem i n l i b r o p r q ^ e r l i m De fide orthodoxa, n o n l a m s u i s , quam a n t e r i o r u m se Ecdesi d o c t o r u m verbis i d e n t i d e m u t i t u r . I n orationibus vero ac h o m i l i i s simplex q u i d e m est, nec comptus admodum et laconicus, u t i nec ejus cetas et patria tunc ferebant, Asialicatn vero eloquentiam n o n n i b i l redolet. I n l o n g i s sim?is periodos quandoque effunditur, q u a r u m confertim congesla sibique succedentia m e m bra a c e r r i m u m ardentissimumque ejus i n g e n i u m s p i r a n l , acceptisque u t p l u r i m u m Scriptura locutionibus atque sententiis constant. I n versibus et canticis sacris ipse, u l i Cosmas Majumensis, suus quondam s t u d i o r u m atque cducationis i n s l i t u t i o n i s q u e socius, n e m i n e m e Gra^cis superiorem habuit, n o n parem a l t e r u m , ipso faiente Suida. Ca>terum u i u l l a alia opera

*
! 1

*
1 1

\ ^ y
t

PRiEFATfO S i N E R A U S .

78

ex consarciriatis, atque ad certa capita onriHnatis divin Scriptur e l sanclorum Patnmi eicerptionibus composuit, i n quibos nihil mu pauca quadam hinc inde scholiaadjecit, c u jusmodi est Sacrorum ParalMorum liber. XVTI. Btipurixt historiis quibusdcm qwe tn Bamtuccni Hbris occvrrunt. Multi Joanni noslro Tiilgo crimioi dant, quod lubens febulas nullo discrimine admiserit: inter qnos Casftttbouus feeterodoxus i n sais i n Baronii Anoales annoletionibus doctissimo cftrdinali i n hoc s a l tem gralulatar et applaudit, qued ad annum Christi 31, . 75, scripeertt de JoetHte Damasceao, t n mtdtis tjus seriptit fidetn vaciUare, ei compktribm ipsum sctnt&rt mendacm. Qu rerba avide exceperunt alii Protestantes, quibus loamris Damasoem fiomen et doctrioa m u l tiplici de causa ac titulo dispiicetrt, puta Joannes Gerardus Voseius, vir afcoqui odestissims, elGirinelmusCave. Quam vero sublesla fide illustrissimi cardinalis T rbfe abufti illi s i m , legenti cuivis manifestum fiet. Geleberriinus <|uidem iste Annalium ecclesiastic&rum parens, postqaam recilavit illum Eusebii locum ex lib. vm Hittorkt vtcletiaHicto, qeo mnrralur P a neade i n Talaestina erectam Dimiiee ^tafiuam feisse a imrfiere ttgus eanguinis i l e i u i n ouravfrat, subjungit, ad cateem wetioiiisterti S . Joannis Damasceni recenseri et Cbronico Joannis M a l a l Antiocheni suppHcem Ifbeflum ab illa tfbtatuai essa PhUtppetetrareba Tradhonilidis regioms, ut de beneficio qaod acoeperat, liceret i a perpetuum ejus r e i mOBumentum erigerc stateas. Ttsm deinde ait : Sed cum in mmUii ejus scripti fidts vacillet, et compluribus teatere mendacixscogno9catxir,iniignum putavimu* kis nectris charti iniertrt. Ubi sinoerum eaodidufBqne lectorem a p p d i o , TOHQ J o a m m ipsius Daraasceni fidem ia ejus soriptis vacillare dicai Baronius, ejusque scripta compluribes scatere mendacus : annon potius, solius scripti fllhis ac oarrationis Joannis Malato de statuee Paneadensis erectio&e, quam indignam putaret his suis chartis ad longum intexere. V e n n n , mquiet forsan aliquis, saltem spufinm bmnc Hbeilmn suppUcem eft Joaanis M a U c Chrooico proUriit recitavitque DamasoeBus ialer anotoKtates et testimonia vetorum de imaginibus erigendis, adeoque puiklissimas iflas iabrtas quibue iste iibelkis acatet, approbavit. Quasi Tero ter\o affirmare quis possH omnee ingulas auctoritates q u ad calcem orationis pmserttm tertkB de iraaginibes sacris leguntur, loanfiem ipswmmet nostruoi collegbse, ae non quasdam a librariis, uti siBpe alias cootigit, ineertas fuisse. Plane mXer illa e i cerpta habetur canon sjnodi T r u l l a n a , seu, ut vulgo vocant, Quioisextie, quem Joanftj Demasceno, Ecclesi Hierosolymitano hiepomonaoho, ignotom lunc fuisse ex eo infero, quod Aaastashis Bibliothecarius i n profatione Iranslaticmie mm La&nm actorum octav synodi ad Joannem V Q I papam testificatus sit regulas islas, cum $ eat toto maneani apmd Latinos incognittt, quinntc interpretatct, Ua nec m ceclerarum patriarchalium 4edxum licel Grmoa wtontur lingua, rtptriri archtvii. Ntmirum quia nuffa earum, cum tdcrentur, aut promulgan*, mut constntieni, euf saitem prentnt inventa trt. Quanquctm tosdem PcUres illai premuUgaBse perhibeant, qui sescta iynodo eunt inoenti. TJbi Ires Orientis patriarchalus, A l e x a n d r i m m , ABtfoebenum, et HierosolymUanum Trullanos canones ignorasse prorsus diserle declarat Anastosius : n o a ergo poUrit Joanaes Damascenus oclogesimum secundum tertke oratiowi sam subjicere. ^Juanlo mimi3 ^ero Joannes noster excerptum ex Malato Chronico proferre potuerit, s i l o a m e s Malalas Damasceno posterior recentiorque sit, i d quod quidem viri pereruditi i n nui asseverant his Joannis Tzetz versibus, ubi de Cleopatra et Pharo. * , , , \ , , , \ ' .
i

Meminit enim Virgilius i$iius Cleopatrcc, Lvciunm, et Galenut, cc Pintarchu* cum eit, ifodmrm,eargm* ChronOaraphtu c*m mlik El Joannei poilto* Anttocheuui pviirenwm.
t

Q u o d * i Georgius iste ehronographus syncellue est Tarasii patriarcht Constantinopoliteil, e x t r e dubiuin est Tsetzem censuisse Joa&nem A n l i o c b e m m , qui vix alius esse a MaW a petabitur, Joanne D)[iasce&o longe receotiorem ftiieee. Quidquid id est, esto Joannis T z e t z leelhDOBium hoc irrefragabile non mt (boc enim Jubens admisertm, nec a vero a!>b o r r e r e coooeeeerim), ut g r e s*picari quis possit, nono Ecclesias sculo, cum Oriens o m 5 w b Iriati Saracenorum jugo afflictus ac desolatus gemeret, exstitisse U D U I H Antiochi

79

PRiEFATIO GENERALIS.

80

s c r i p t o r e m , q u i u t Romanas, sic et preBsertim Antiochenas res colligeret, ac G r s c i s Htteris consignaret, m i h i a l i o q u i verisimile n o n est, Damasceuum Joannem r e m eamdem, p u t a h i s l o r i a m erectffi Christi statu Paneadensis, testimoniis duobus confirmare voluisse, ad cujus fidem faciendam luculenta Eusebii Csesariensis narratio p o t i o r esset, quam o b s c u r i illius ac n u p e r i c h r o n o g r a p h i Joannis Malal. Nemo est q u i ejusmodi auctoritatum coliectiones quascunque, quales i n Catenis, Parallelis, et Pandectis variis visuntur, pro codioum varietate, si eos accurate recensuerit, modo strictiores ac m o d o ampliores esse non r e p e r o r i t . X V I I I . Cur falsis narrationibus Damascenus fidem adhibuerit. Ceeterum non eo inficias auctorem n o s t r u m , falsas, i m o spurias quandoque narrationes admisisse : at h o c v i r o a l i o q u i doctissimo i n d u l g e n d u m est, q u i ea t a t e v i x e r i t , c u m nulla c r i t i c artis c u r a haberet u r , cujus etiam maxima pars P a t r u m i n c u r i o s i semper fuerunt. Plane si Damascenus meus cam ob r e m condemnandus veniret, p a r i j u r e praestanttssimorum Ecclesiee d o c t o r u m ac s c r i p t o r u m f a m et n o m i n i d e t r a h i posset, q u o r u m l i b r i ab ejusmodi fabulis confictisque traditiunculis immunes prorsus n o n sunt. U t e n i m p o s t e r i o r u m saaculorum doctores scholaslicos onrittam, q u i d J u s t i m i m M a r t y r e m , Clementem A l e x a n d r i n u m , Origenem, Epiphan i u m referam? H o r u m l i b r i a d u l t e r i n o r u m l i b r o r u m citaiionibus ac laciniis scatent. Quot Eusebius supposititios tractatus allegavit i n l i b r i s De prmparatione evangelka, et i n Historia ccclesiastica? Quid epistolis Abgari ad C h r i s t u m , et Christi ad Abgarum nugacius? quid Hegesippi de Jacobo D o m i n i fratre narratione, q u a m serio retulit Eusebius, a vero magis abhorreos? A n n o n Nazianzenus, H i e r o n y m u s et Chrysostomus spuriis historiis fidem aliquant u m adhibuerunt? Qain nec l i b r i Theodoreti ab hoc naevo l i b e r i sunt. P a l l a d i u m , Sophron i u m etalios sequioris vi viros, a l i o q i i i n o n prorsus indoctos, silea, quibus p r o p i e r m o r u m simplicitatem et a n i m u m a mendacio alienissimum i m p o n i facile p o t u i t . Unus ad exemp l u m sufiiciat Photius, cekbratissimus i l l e criticus, maxime apud h e t e r o d o x o s ; n o n n e i n sua seleotoruia c o d i c u m Bibliotheca commentitia opera l a n q u a m sincera posteritati consignav i t ac commendavit?Puta Nicaeni c o n c i l i i acta Gelasii Cyziceni n o m i n e inscripta, a m p l a itidem excerpta ex actisSS. Alexandri A l e x a n d r i n i , Metrophanis Conslantinopolitani, Alhanasii, septem m a r t y r u m , quos Dormientes appellant, preeter sexcenta hinc inde errata, q u h o m i n e m critico artis p a r u m p e r i t u m p r o d u n t , u t ea vix u l t r a grammaticee sphaeram v i x extenderetur : quin comparatione s l y l i ct doctrinaa sincera a u c t o r u m scripta a falsis raro secernit. H i omnes aliique quos hic recensere n o n vacat, haud secus atque Damascenus, n o n i a b u l a s modo q u i n et subjectitia sanctorum Ecclesi d o c t o r u m n o m i n i b u s inscripta opera, quorum non a l i i u t p l u r i m u m nisi heeretici parentes erant, bona fide, nulla latentis veneni suspicione i n cunctanter a d m i s e r u n t : c u m utique n i h i l i n eis deprehenderent, q u o d vel sanam d o c t r i n a m recte ferire videretur, aut p r o p t e r praeclara n o m i n a quibus insigniebantur, si q u i d i n eis e r r o n e u m apparcret, ab hcoreticis i n l r u s u m existimarent. De spuriis ejusmodi l u c u b r a t i o n i bus compluribus fuse disputavi i n dissertationibus quas Damascenicas n u n c u p a v i , a c praas e r t i m i n secunda, lertia et quarta. Quod si s u m m o r u m v i r o r u m i l l o r u m n o m i n i atque auctor i t a t i n i h i l p r o p i e r ejusmodi lapsus derogatum est, quia Ecclesi catholic causam feliciler alias gesserunt, eccur Joanni nostro idcirco detrahatur, q u i p r o p t e r egregia opera, quibus singula Christianee fidei mysteria felicissime, ac plusquam cffiteri, enarravit, tuitusque est, et p r o p t e r utUissimos tractatus moribusque componendis aptissimos quos edidit, de E c c l e s i a o p t i m e raeritus f u k ? X I X . Cur Dialecticce regxdas adhibuerit. Sunt, q u i sanctissimum Doctorem culpare eo i t e r u m n o m i n c audoant, q u o d dialecticis tricis n i n i i u m indulserit. At ne i l l i q u i d e m ejus aetatis r a l i o n e m et condilioneui n o r u n t . Eo quo Damascenusin Palaestina floruit sfficulo, Oriens totus m u i t i p l i c i haereticorum lue obsitus erat, i n p r i m i s vero Jacobitarum seu A c e p h a l o r u m , Monophysitarumve, q u i Sevcro Antiocheno p ^sertim auclore, a t r i b u s j a m sfficulis, E c c l e sia) Catholic alumnos variis sophismatibus dementare contenderent, sumptis preecipue v i t i l i i i g a n d i a r g u m e n t i s e x Arislotelis Categoriis. Ingruebant pariter Incorrupticolee, Agnoet, Monothelelaa, T r i l h e i t o , ac Nestoriani dialecticis artibus ac cavillis, i i s q u e solis, perinde i n t r u c t i s s i m i . H i n c o p e r a p r e t i u m fuit illis q u i s a n fidei causam agebant, u t dialectic leges deGnitionesque ad illos refellendos adhiberent, quas tamen ad t r i t a m p r o b a t o r u m EccTesia magistrorum doctrinam tanquam a d certara regulam n o r m a i B q u e exigerent. Sic vero ante D a - ' mascenum Maximus confessor contra Severianos ac Monotheletas eorum sobolem pugnave- * r a i ; sic Leontius Byzantinus n o n ignobilis sexti saeculi scriptor, eosdem Severiaaos refelltt; ^
t s 1 9

P R J E F A T I O GENERALTS.

8*

sic E u l o g i u s Alexandrinus, sic Ephreemiiis et Anaslasius A n t i o c h e n i , sic Rusticus diacomis, Falgenlius, Boetius, Gelasius papa, aliique, q u o r u m v o l u m i n a integra aut v o l u m i n u m f r a gmenta h o d i e q u e supersunt. Quin irao sic Gregorii ambo, Nazianzenus et Nyssenus; sic i n primis Basilius A e t i u m et Ecrnomium A r i a n o r u m versutissimos sophistas egrejgie confutaverunt. P l a n e Dionysius Pelavius, v i r p r i s c o r u m Ecclesiffi Patrum tbeologi studiosus q u a m qui m a x i m e , n o n tam morosum se preebuit erga doctores de schola, q u i phitosopfiico more de r e b u s d i v i n i s dissererent, q u i n potius b o r u m p a t r o c i m u m suscipere n o n dubitavit i n P r o legomenis J B opus Theologicorum dogmatum, cap. 4 et 5, allata praeserlim Daraasceni ipsiu? a u c t o r i t a t e . N i h i l t h e o l o g u m i m p e d i r e potest, i n q u i t , q u o m i n u s s i n c e r ac germanaB p h U losophi et dialecti&ea p r e s i d i i s m u n i t i o r e m et o r n a t i o r e m habeat divinam fccientiam. Scdnec i l l a m e l funditus aspemabitur : n o n u t ea sic utatur, quoraodo ba?ret i c i ac r e l i q u i hostes Ecclesi ad oppugnandam v e r i l a t e m ; sed ad propugnandam potius efr ad i l l o r u m p e r p l e i o s nodos et laqueos ejusdem, urtde i m p l i c a t i simt, artis ope s o k e n d o s . OiDDis a r l i f e x , ait egregie Damascenus (), aliquibus instrumentis opus habet ad operurn suor u m affectionern. PoFro reginam decet a n c i l l a r u m q u a r u m d a m u t i m i n i s t e r i o . Accipiamufr i g i t u r doctrinas istas, tanquam veritatis famulas, et iropietalem queo t y r a n n i c o d o m i n a t u s i b f eas usurpaveraV, p r o c u l amandemus : neque bono male u l a m u r , nec ad c i r c u m v e n i e n d o * simplieioresOoavertamus artem i l l a m d i s p u t a n d i ; tametsi neutiquaro variis istis sophistici? i n v e n l i s verilas opus habeat, n i b i l o m i n u s ad evertendos malos illos pugnatores, et ad falsfr u o m i n e appellatam istam refellendam scientiam, illis u t e m u r . Gapite sequenti a r g u m e n t u m i d e m persequitur v i r doctissimus, asserilque, t a m illas qustiones quas Erasmus d e r i * serat, q u a m multas caeterarura, quas o m i i l e r e t , a Patribus ipsis, Athauasio, Basilio, E p i p h a nk>, Gregoriis duobus, Nazianzeno et Nysseno, C y r i l l o , Theodoreto, Maximo M a r l y r e , N e mesio, H i l a r i o , Augustino, Ambrosio, H i e r o n y m o , F u l g e n t i o , et caeteris Nic&na synodo aterioribus pertractatas r e p e r i r i , et m u l t o quara i n scholis subiilius ac diffusius. At vero y i x u l l u s P a t r u m Joanne Damasceno ielicius catholicam fidem adversus errores quoscunque I r a d i t i o n i s ope ac sanctorum Patrum aucloritate p r o p u g n a v i l et e x p l i c a v i l ; q u i p p e oujus opera n o a nisi ex conlextis Scripturaa et a n t e r i o r u m ipso d o c t o r u m dictis, sententiis et a r g u m e n t a l i o n i b u s constent. I d q u o d i n p r i m i s preestitit i n l i b r o De fide orthodoxa, quemadm o d u m i n ejus marginibus indicare c u r a v i , fusius autem i n annotationibus ad euradem l i b r o m , et ad quosdam alios, i n quibus Ecclesite doctrinam edisscruit. X X . Nounulla supplentur quce hinc indc in utroque tomo exciderunt*. Quia vero t u m i n annotatiooibus, t u m i n dissertationibus Damascenicis, d u m de c o m p l u r i b u s c u m doctrinas, l u m bistorise ac disciplinee ecclesiasticae capitibus m i h i tractandum f u i t , n o n n u l l a a me dicta assertaque a n i m a d v e r t i , quaa satis accurata n o n essent, adeoque aut retractatioae, aut emendatione opus baberent, hos defectus s u p p l e r i debere p u t o i n hacce de universo opere p r o lalione. Joannct et Cyrus JEgeatce Joanne Germanicioe et Cyro Lesbensi diversi. Dissertatione t e r t i a pag. L U , c o l . 2 , u b i eontra doctissimum G a r n e r i u m ostendo C y r u m et Joannem, q u o r u m m o n a c h i PalaestinB i n epistola ad Alcisonem, et V i c t o r Tuminensis i n Chronico, m e m i n e r e , n o n esse C y r u m Lesbi insulee m o n a c h u m , e l Joannem Germaniciae, ad quos e x stanl T h e o d o r e t i epistolee; adhaec verba quse habentur Hn. 14 : Imo neque ex 135, qncB sola Mt adJoannem Germanicict, prwtensum istud patrocinium inferre quis possit, hoc leclorem a d o i o n i t u m v e l i m , postquam h c p r c l o eipressa erant, me incidisse i n alteram Theodoreti epistolam ad Joannem Germanici, quee seorsim edita f u i i t. I V o p e r u m i l l i u s , pag. 702, quasi centesima vicesima q u i n t a censenda esset i n t e r ejus epistolas. I n hac paucis narrat, q u s a D i o s c o r o Alexandrino i o L a t r o c i n i o Ephesino perpetrala fuerant, D o m n u m A n t i o c h e n u m d e p o s i t u m esse, quia G y r i l l i capiiuJa noluisset adiniitere, aliaque contra leges admissa faeiQora : d e m u m Joannem adhortatur, ne se decipi p a l i a t u r , et ut impietatis c o m m u n i o n e m d e r i t e i . QIMB omnia solummodo a r g u u n t , Joaonern Germaniciffl araicitia fuisse c u m T l i e o d o r e t o c o n j u n c t u m , n o n autem Nestoriani erroris p a t r o c i n i u m propalam suscepisse. Nam a l i o q u i i n d i c t a causa admissus n o n fuissel a concilio Chalcedonensi, cujus actis omnibus subscri() Diulect.cA.
EMIT. P A T R .

Uoiculqee loco hic relr&oUto noUm ppoeuimus quie lectorem ad huw Preiatiouis paragraphum revocaU

PR/fiFATK) GENERALIS.

84

psisse )egitur, a o n velut Ibas etTheodocelus, p r o n u n t i a t o prius contra Nestoriuaa a n a t h e m a te. Ex q u o e v i n c i t u r magis Joannem Gerraaniciae diversum fuissea Joanne JSgeate, q u e m adversussyaodum Chalcedonensem caiamum strinxisse posthac ostendo, quetuquevix. d u b i tavero q u i n ex i l l i s Nestorianis unus exstiterit, quos Evagrius l i b . Hist. cap. 2 , r e f e r t Chalcedoaem Veaisse, et contra c o n c i l i u m conclamasse, quod viris sanctis, Nestorio. s c i l i c e t ac T h e a d o r o Mopsuesteno, anathema diceretur:. Vita brevior S. Grtgorii M. Paulo Diacona abjudicatur. Disseptalione quiata * L I I T , eol. 1, observandum m o n u i , Joannem Diaoonura l i b . V i l Gregorii Magni, cap. 4 4 , n o n nisi ex A n g l o r u m et Saxonum traditione perhibuisse, sanctum Pontiflcem, d u m p u b l i c e p r o cederet, fusis a d Deum precibus impetrasse, u l Trajani imperatoris anima ab i a f e r n i s u p p l i ciis eriperetur, adeoque Joaonis taAe n u l l a a H a Romfl&aul apud Italos monumenta exstitisse, quibus ea liberatio astrueretur. Quocirca i o dubitun verti pessit n u m Yita altera G r e g o r i i b r e v i o r , i n q u a perinde l i b e r a t i Trajani m e n t i o flt, Paulo Diaoono et monacho Cassinensi t r i b u i d e b e a t ; c u m c e r t u m sit Joannem Diaconum adoroatam a Paulo Gregorii V i t a m p r a m a n i b u s dunx hisloriam suam scriberet, babuisse ac consuluisse. S c r u p u l u m auget, q u o d Paulus-DiaconusquflBdam i n Historia Langobardorim aecuratius referat, q u a m r e p e r i a a t u r m iJla V i t a q u a ipsius n o m e n i a codicibus quibusdam praafert: puta septiformis Litaoice o s d i n e m ; q u i d a p u d T h e o d e l i n d a m L a n g o b a r d o c u m r e g i n a m egerit, unde p a x E c c l e s i c a t h o l i c a wso n o n u r b i Romaaaaconciliaretur. PUUnm$ pristinam de ultimo Ghriati patchate sententiam non deseruit. G u m dissertatione vi^ ifc qua cte azymis, nee n o a de postremo D. N . Jesu Ghristi paschate disputavi, D i o n y s i i P e l a v i i ex e j u s i n E p i p h a n i u m annotationibus l o c u m a t l u l o r i m , q u o a f f i r m a r e n o n d u bitavit, verisimita' oranino esse, p e r t u r b a i i o n e m exstitisse apud Judeeos eo q u o Christus pas~ us.est anna, u t alii- diverso a o t t t e r i & d i e Pascha celebrarirtt, huncque i n m o d u m explicatam defensamqutfcommunem sententiam imiUo p r o b a b i l i o r e m v i d e r i , p r o p t e r diserta e l e x p r e s s a Joannis t e s U m o n i a , quee nulla cavillatio possit e l u d e r e ; o p e r p r e t i u m fore d u x i , si l e c t o r e m iteruaa monerem*, v i r u m erudilissimum sententiam hanc suam nunquara retractasse, s e d earuiosuper u t i certiorem commanda&Ba l i b r o x i i De doctrinatemportm, capi 18, e t Rationarii tmporum p a r t . u , Jib. i v , J 4. Sadduccti in Karaitus mutati; quo tempore. Quod i n eadem dissertatione pag. L X X X H I , c o L ' 2 , d i c t u m est sectarios illos Judeoos, quos Kareaos vel Karaitas vocant, successores ac nepotes esse Sadduceeorum, boc q u i d e m Rabbinistarum commune assertum e s t : cfiatenim c o l l i g i posse vidfcturex Authenlica J u s t i n i a n i i m p . , t i t . 29, n o v . 146, Ih Hebrceis, qua natam i n l e r eos l i t e m d i r e m i t , c u m a l i i , p m t e r Hebreaam scrtpturam, translationem Grcam i n s y nagpgis legi vellent, a l i i r e c u s a r e n t : a l i i r u r s u m traditiones m a j o r u m , seu q u libro Misnioa e o n t i n e n l t i r , statuere vellent, a l n nollent a d m i t t e r e . T u m u l t u m u t compeseer e t Soaperator, hac lege sanxit quidem oportere o m n i n o prter Hebreoum Scripturae textum* traaslationetn Gra3caminsynagogisrecitari,tumilIamqOseSeptuaginta esseinterpretum ferebat u r , H i m i l l a m quoque quam Aquila p r o s e l y t u s a d o m a v e r a t : T l i a l m u d i s t a r u m vero recipiendas n o n esse, ut quae i n l i b r i s sacris n o n contineanlur, nec sint ab prophetur t r a d i t o . Deinde Subjungit cap. 2 : E l * , , f|f , 6 * , \ , \ )) 4 \ . , ? , . Si quidatn vero apud eo$ impia vance vocis eloquia infetre prasumpserint, aul riMurrectionem et Judicium negantes nec non angelos Dei factursm et creaturam e*se ko$ et &xptlli vekvnus loco omni, etnon reKnqui vocem Masphemia quoe Dei notitia exei~ derit. Qm enim ejusmodi aHquid effari prcuummt, uUimis subdimus iuppliciis, ab illala exinde ertore Hebrmotntm gt&em expurgante*. E x h i y u s legis inspeclione apparet illos e% Judis q u i Hiaaicae traditiones admittere recusabant, Sadducaeorum haeresim seclatos esse u t qiri resurreotiooem atque angelorum q u i substanti spintuales creataa essent, exstantiaiu abnegarent.Quocirca districtimjubet i m p e r a t o r , u l h Sadducaismi reliqui proscribantur,extrem i s q u e s u p p l i c i i s a d d i c a n t u r , q u i i m p i u m i l l u r a e r r o r e m sectari r e p e r i r e n t u r . Q u o f a c t u m est, u t q u i supererant ex Sadduceaorum faclione, m u t a l i s i n t i n Kacaitas^ q u i , rejeclis t r a d i t i o uibus humanis c u m priscis ercoribus, Script*ir sacr sola nativa sensa c u r a r c o t . Novcila
y 9

PR/EFATIO GENERALIS.

i?ta data cst anno Justiniani x x v , post Basilii V. C. consulalum anno x n , Christi u i r n i r u m 548, a quo p r o i u d c repetenda sunt p u r i p u t i Karaismi i n i l i a . Epistolct Theoriani ad sacerdotcs exordium. I n cadem disserlatione sexla pag. L X X X V I I I , c o l . 2, Graece L a l i n c q u e fragracntum e d i d i epistoleeTheoriani p h i l o s o p h i ad sacerdotesin m o n l i b u s degentes, q u c d ad epilogum ejus forsan p c r t i n e r e m i h i videbatur. Posthac vero R . P. Jacobus E c h a r t , v i r accuratissimce e r u d i l i o n i s , q u i c u m identidera de m u l t i p l i c i nostrorum Praidicatorum cum Grnpcis concertatione contuleram , i n i t i u m ejusdcm epistolaj mihi s u p p c d i t a v i t , u t ab ipso i e p e r t u m est i n codicibus mss. Latinis ad calcem tractatus Constnntinopoli contra Gra>cos h a b i t i , q u i a Stevartio excusus f u i t ; undc comperi excerptum i l l u d epistol& cxordio proxiirtc succcdcre. Sic eniui babcl : Initium cpistohr Theoriani philosophi ad saccrdotes. Jnnotnit nobis, cdocti digni sacerdotes, aquodam milite, quoniam eontentiones inter vos sunt, et de quibusdam qucestionibus ecclesiasticis : dico autem de jejitnio Sabbati, de sacra communione, et conjugxo matrimoniali sacerdotum, et rasura 6arbarum, enrum scilicct qui in sacris ordinibus sunt constituti. Narrabat insuper idem miles nobis multas contentiones alias inter vos ct Latinos factas, rogabatque obnixe no$ aliquid srribere vobis super iis. Nos autem propler charitatem Christi^ et veslram xUilitatem conscn$imus amicabili postulalioni vxri Deo devoti. Ecce scribimus, et primum rogamxis vos ut conUntiones non recipiatxs xa\ ;/ , e t c . , Ut i n editis ex A l l a t i o , usque ad \ , scandalum et offendiculum.
t

Dt additamento ad synodi Sardicensis epistolam spuriam. Pag. 37 o p e r u m sancti Joannis Damasceni, i n annotatione 4 ad cap. 30 Dialecticcc, col. 1 , u b i ostendo Patres N i ca*nos i n appendice ad S y m b o l u m vocabulo, n o n subsistenlem i n se et per se p e r s o n a m , sed n a t u r a m , esscnliam, substantiam significasse, hoc c o n f i r m a r i posse p u l a v i auctoritate epistolas c o n c i l i i Sardicensis, i n q u a , u t apud Theodoretum l i b . n Hist., cap. 8 , l e g i t u r , e a d e m P a t r i , F i l i o et S p i r i t u i sancto hypostasis atque adeo essentia t r i b u i t u r . V e r u m re m d i u s atque attentius considerata, hanc annotationis partem demendam censeo, doctissimisque c r i t i c i s assentior, q u i ex Athanasii ad Anliochenos epistola i n t u l e r u n t , postreraam hanc synodicfle p a r t e m m e r u m assuinentuni esse, q u o d c o n c i l i u m n o n probaverit, q u i n p o tius c u m a quibusdam insulse obstrusuui csset, rejeceiit : u t nempe sola fidei expositio q u Xicae c o n d i t a erat, v e l u t a m p l a satis, integra e t p e r s p i c u a , ab omnibus teneretur. Quocirca sufliciat n o b i s , Athanasiura q u i Nicffini c o n c i l i i niagna pars fuerat, coniinuniore suo u s u , h y p o s t a s i m , n o n p r o persona, sed p r o natura, essentia ac substantia prisco more accepissc, u t i n d e i n f e r a m , prim illius synodi Patres altero sensu vocabulum istud n o n usurpasse. Ceet e r u m p r o l i x a i l l a appendix nequaquam habenda foret u t i forraula fidei altera aNicaena, sed t a n q u a m ejus enarratio d i f l u s i o r : sicut nec formulffi fidei specieip aut f o r m a m p r a f e r u n t h e sincerae epistolse verba, qua Palres catbolicam fidem sic edisserunt: Nam qui Filium Patrxs iubftantia et divinilate separant. qui Vcrbum alienum Patre arbitrantur, hi omnino excludendi sunt ab Ecclesia catholxca et Christianorum nomine privatidi. Qiue quidem licet requivaleant appcndici s y m b o l i Nicaeni, n o n tamen velut exposilio fidei altera a Sardicensibus Patribus babita sunt. Quanquam m i r a r i subit Theodoretum, Antiochena) sedis o b n o x i u m p n e s u l e m , et Melctii A n t i o c h e n i c u l t o r e m , assumentum illudapprobasse, n o n modo advcrsus c e r t i s s i m u m Athanasii t e s t i m o n i u m , quo r e p r o b a l u m hoc fuisse a concilio constat, v e r u m ctiam c u m eo posthaberetur Orientalium atque A n t i o c h e n o r u m usus, q u i a Meletii temporibus contra P a u l i n i ejusque sequacium m o r e m invaluerat, et n o n eodem sensu acripiendi. Fiorinus Valentinxanus fuit, non Marcionita.Pag. 88, i n annotatione ad hoeresim Quarto*deeimanorucn, F l o r i n u m , contra quem Irenfeus Lugdunensis l i b r u m scripsit, quo Deum raala non p a t r a r e ostenderet, Marcionitam fuisse d i x i , q u i tamen, Eusebio teste, V a l e n t i n i potius e r r o r i b u s implicatus f u i t . Plane siquidem i n Deum m u n d i conditorem V a l e n t i n i a n i perindo atque Marcionitee mala refundebant. Nec opus fuisset Irenaeo adversus F l o r i n u m deOgdoade, s e u o c t o p r i m i s iEonibus dispulare, q u a m Marcion n i h i l c u r a r e t , sed Valentinus. Quocirca pag. 173, i n annotatione, circa finem, e r r a t u m m e u m aliud emendandum venit, u b i e x H i e r o nyrao d i x i lrenaeum de octava scripsisse, quasi de septem p r i m i s c o n d i t i orbis d i e b u s , et octava quae eos secuta est die tractaverit, cura oclava illa n i h i l a l i u d esset irisi seu octo p r i m i iEones V a l e n t i n i a n o r u m . Mactdonxani Semiarianorum errorem txonreliquerunt* Pag. 9 3 , . i n a n n o t a t i o n e ad hare*

PRiEFATIO GENERALIS.

88

sun 74, quffi est Pneumatomachorum seu Mflcedonianoruaj, h p e m e m o r i a excidit, q u o d o b s e m t i o n e d i g m i m o l i m stiroaverara, Macedonii p a r t i u o i praesules e r r o r i s 8ui f o r m u l a m preBsertim edidisse i n concilio Cyziceno, q u a , u i i BasiJius, narrat epist. 8 2 , , * , \ consubstanticdUvocem sihniio prementes, similem secundum substantiam Filium exprimerent et Eunomii in Spiritum ianctum blasphcmias conscribcrent: adeoque ab ipsius Macedonii semiariani perverso sensu nulla adbuc parte i l l i discrepabnut. Quando primum usurpafa vox transsubstanliationcm twcharisticam significandam. Cum ad caput 13 l i b r i i v De fid. orthod., pag. 270, oonnulla de panis e t v i n i i n C h r l s t i corpus et sanguinem transsubstantiatione d i x e r i m , quam olira Greeci vocibus variis effcrebant, posthac autem diserte nominare n o n d u b i t a r u n t , nec d u b i l a o t , h i c ab re n o n erit lectorem e r u d i l u m adnjonere, q u i d de vocis hujus aucloribus c o m p e r e r i m . Nullos plane altos ftiisse p u t o prffitsr Latinos q u i de Ecclesiarum u n i o n e apud Byzantinos iroperatores e l patriarchas egeruitf, eosque vel ex Prffidicalorum ordine vel ex M i n o r u m . Exstant i n t e r acta concilii Lugdunensis liltera? Micbaelis Palffiologi imperatoris ad G r e g o r i u m X , i n quibus i n t e r alia Roman fidei capita, et hoc quoque se admittere profitelur de pane n o n fermentatO p e r i n d e ac ffermentatO, iv afafj $ , \ . Panem t n ipso sacramento vere transsubstantiari in corpu$ et vinum in sanguinem Domini Jesu Christi, H a r u m litterarum cooditores fuisse Fratres ilios Minores q u i i n earumdem p r i n c i p i o D o m i n a n t u r , p r o certo teneo. I n i l l i s e n i m n o n Greecfle l i n g u dictionejn et phrasim animadvertere e s t , sed Latinae potius i n d o l e m . Odericus vero Raynaldus ad a n n u m Christi 1277 synodicas litteras l o a n n i s Becci, patriarchre Coastantinopolitani et s y n o d i Orientalis Latine e d i d i i ( u t i n a m et G r a c e ! ) i n quibus perinde testificabantur secerta fide credere, azymum panem, ui et f e r m e n t a t u m , vere transsubstantiari in corpus Domini nostri Jesu Christi, tt vinum in smguinem ejus, per sanctis&imi Spiritus virtutem et operationem; u b i dubio p r o c u l verbum . adhibuerunt, u t jacet i n l i t teris imperatoris, quas ad amussim i m i t a b a n t u r , ac perue exscribebant. Quinioio d u m Graecos b i b K o t h e c a Colbertin mss. perlustrarem, i n c i d i i n c o d . 285 q u i collectionem Latino-Graecam conlinet variarum l a c i n i a r u m ex Patrum scriptorumve ecclesiasticorupi, ac praeserlim Graecorum, operibus congestarum, quas Bonacursius, ordinis Prfiedicalorum a l u m n u s , s ctilx) X J J I m e d i o e x i d i o m a t e Latino i n Grflecum transtulerat, u t nostris usui essent adversus schismaticos. I n ista autem colleclione fragmentum r e p e r i i l l i u s epistola?, cujus e x o r d i u m aste r e t u l i , T h e o r i a n i p h i l o s o p h i ad sacerdotes et monachos, sed Joannis Cbrysostomi nomine i n s c r i p t u i p , et quide v i s i t u r in collatione Constantinopoli c u m G r c i s habita q i i a m Steyartiu edidit : i n q u o p r o h i s verbis q u Latina translatio habet, transmutatur autcm divinavirtutea Spiritu sancto in corpus et songuinem Jesu Christi, Latinus interpres Graace p06Ult ^ ' Transsubstantiantur autem divina dona Spiritu sancto in corpus et sanguinem Domini netlri Jew Christi. Hanc p o r r o collectionem eamdern esse quam Urbanus I V saojcto Thom suppedilavit,. u t opusculum ederet conlra errores G r a ? c o r u m n u l l u s d u b i t o ; eo maxime quod i n ea oqcurrant loca i l l a tanquam ex C y r i l l i A l e x a n d r i n i Thesauro ^xr,erpta, quibus Romani pontificis auctorilas admodum coinrnendatur. Jam vero c u m reconciliationem a MicbaelQ PalaoJogo i n i l a m patratamque G r a c i schismatici deinceps nullis n o n modis d e testati sint, atque idcirco lmperatorem i s l u m , Joanneipque Beqcura acerbissimis quibusvis convieits p r o s c i d e r i n t , et hodieque proscindere n o n desinant : c u m adversus varia confessionis i l l i u s ad Gregorium X papam missae , necnon synodicarum Becci l i l t e r a r u m c a p i t a , i m p r i m i s q u e adversus qualuor i l l a preecipua qu Ecclesiarum u n i o n i pra& c ^ t e n s obesse a i u n t , puta S p i r i t u m sanctum.ex Patre Filioque procedere, animas defunctorum p u r g a t o r i o igne e x p i a r i , azymum panem legjtiraam esse Eucharistiae m a t e d a m , R o m a n u m pontificem p r i m a r i a m auctoritatem i n Rcclesia h a b e r e ; q u i n i m o adversus peculiaria quajcunque L a t i n o r u m qostroruna pjacila ac ritus virulento stu deblateraverint : n i h i l o m i n u s tantum abest, u l transsubstantiationis, , vocem exhorrueririt, nedum ipsummet Qdei caput q u o d ea sigpiGcatur, u t eamdem i p s i deinqeps schismalici lubentissime u s u r p a v e r i o t , v e l u t ex Georgii Scholarii, seu Gennadii, d u p l i c i de Eucharistiffi sacramento oratione constat. C t e r u m lametsi Booaoursius Latinam vocera, transmutatur, novo verbo Greeco {rwisubitaritiatur p r o coipmujQiore , r e d d i d e r i t , nequaquam gerraanmp auQtorv
t

PRJBFATIO GENERALIS.

90

sui sensum, a u t labefactasse, a u l immulasse censendus e s t : quandoqujdcra ipsemet T h e o rianus substantialem prorsus esse panis et v i n i i a Gbristi corpus et sanguinem conversioncm disertissime i b i d e m docuerit, his nempe verbis : , ' , * , ; - \ , , , , \ / , ' ' . Divinuspanis antequam consecrttur, sive fermenti cxpen, $ive fermentatu* sit, indi&criminatim perceque panis est ac dicitur divinis Scripturis, ut subinde ostendemus. Ubi vero conseeratus est, nequt azymus e&t, neque fermentatus, sed corpus tt car.o ipsamet Domini, non atia pro alia. P l a n e q u i panem q u c m c u n q u e consecratione sic m u t a r i i n Christi carnem credit, u t neque j a j a azymus s i t , neque fermenlatus, is profecto i n ea o p i n i o n e n o a est, substentiam panis p o s l consecralionem reraanere: adeoque Tbeorianus calholicura dogma q u o d transsubstantiationis vocabulo efferlurj hec i n epistola confessus e s t : q u i n et i l l u d ceu t r i l m n Grcecis r a l u m q u e a d h i b u i t , ex q u o validum e i efficax a r g u m e n t u r a aesumeret, ad sacerdotibus et m o n a c h i s schismaticis persuadendum u t concordiam c u m Ecclesia Romana n o n detrectarent. B u m pftcro T h e o r i a n i epistolae l o c u m quem modo r e t u l i , Bonacursius ex Latina i a t e r p r e t a Hone i l a Gceece transtulit : > , , , \ \ , . \ , , , , , \ , % , * . Orientalis Eccleua de libris canonicis decrtta. Pag. 283, i n annotatione, u b i s c r i p s i Dionysiura C o n s t a n t k i o p o l i t a n u m patriarcham c u m muHis suee diocesis episcopis suffragat u m esse sanctioni Bethleemitic seu Hierosolymitan s y n o d i de l i b r i s ScripUir canonicis adrersus C y r i H u m L u c a r i m , i d a me n o n satis accunate d i c t u m m o n e o . N a m Constantinop o l i t a o u m decretum datum e s t , anno q u i d e m 1672, inense vero J a n u a r i o , ,', \ , '. A t synodus Hierosolymitana n o n nisi mense Martio ejusdem a n n i celebrata f u i t , ,', \ % salutis 6 7 2 , decima sexta Martii: a d e o q u e d e c r e t u m Conslantinopolilanum Hieroselymitano concilio anterius fuit. Cum vero Palaestini episcopi i n sua synodo p r a t e r libros canone Laodiceno contentos, illos etiam quos L a l i n a consuetudo r e c i p i t , p u t a Sapientiam Salomonis, T o b i a m , J u d i t h , Draconis et Susaonae historias, Machaba30s,'et Sapienliam Syrach seu Ecclesiasticum, t a n q u a m gennanaa Scripturse partes h a b u e r i n t , \ , quemadraodum etiam ab i p somet L u c a r i variis i n h o m i l i i s secundum Orientalis Ecclesi n o r m a m laudati e r a n t ; i n C o n s t a n t i n o p o l i l a n o decrelo hoc solummodo sancitur, m i n i m e rejiciendos illosesse, q u i n potius l l t i b o n o s et prfficlarOS c o m m e n d a r i , \ . Cffiterum n o n Laod i c e n u m duntaxat l i b r o r u m sacrorum catalogum i s i i c o m m e m o r a n t , u t i PaJfiestini praBsules, sed e t i l l u m i n p r i m i s q u i u l t i m o scu octogesimo q u i n t a canone apostolorura h a b e t u r , nec n o o e t Carthaginensem, i n q u o r u m p r i o r e praater Libros Veteris Testamenti, quibus H e b r a i t a n q u a m d i v i n i s u t u n l u r , Jibri Macbabaeorum tres etEcclesiasticus nuraerantur, i n posterioro yero i l l i omnes quos Hierosolymitana synodus perinde admisit. Cum autcm Damascenqs canones i l l o s q u i Apostolorum dicti sunt, divinis Scripturis N o v i Teslamcnti accensere n o n d u b i t a v e r i t , i n d e coHigere quis posset e u m u l i divinos habuisse l i b r o s Machabceorum tres, itf et Ecclesiasticum. I l l o r u m vero nusquam meminjsse r e p e r i t u r capile i l l o 17 l i b r i i v Dt fide orihodoxa. Quio i m o i n Parallelis sacris, t a m Rupefucaldinis q u a m Yalicanis, excerpta n u l l a o c e u r r u n t e x u l l o l i b r o Machabceorum. I d q u o d argumento esse possit familiares illos a l i q u a n d o n o n fuisse Gbrisiianis de Pataestiua. U t autem Joannes Damascenus canones apostob c o s N o v i Teslamenti Ubris aanumeraret, v i x canonem T r u l l a n u m secundum contulisse asteveravero, quemipse forsan nullatenas legerat. Quo p r o i n d e auctore hoc s c r i p s e r i t , m e p r o r sus n e s c i r e confileor. Quanquam i n p r o m p t u i l l i e r a t , u t eao regula?, quas Orientis Ecclesi t e l u t a b apostoiis editas venerabantur, i n t e r divinas Scripturas recenseret. De imcriptione tractatus contra Jacobitas. Pag. 396, i n a d m o n i l i o n e ad Iractatum c o n Ira J a c o b i t a s , u b i de voce , qu i n operis i n s c r i p t i o n e l e g i t u r , i n q u i r o nura W J a r t i c u l u s s i t , an pars n o m i n i s c i v i t a l i s , cujus episcopus Jacobitic hFesi a d dietus t u n c f u e r i t , hoc addendum nec o m i t t e n d u m p u t o , a r t i c u l u m vulgo praemitli n o r o i n i u r b i s ;, Daras, quee i n Mesopotamia sita e r a t : unde colligere liceat eumdera p r a i f i g e n d u m v i d e r i n o m i n i o p p i d i , q u o d Daras vel Dara v o c a b a l u r , nec p r o c u l

91

GBNERALl

99

Damasco distabai, quodquo r e r u m O r i e n t a l i u m p e r i l i auctores r.elebrc satis fuisse p r o d u n t . Quamobrem i n t i t u l o legendum Videtur, ; , ad episcopum Darcece Jacobitam. Parallela Rupefucaldina ab auctore sceculi septimi ineuntis consarcinata. Tom. I I , pag. 730, i n annotalione confirraare opus f u i t , q u o d i n prffimonitione ad sacra Parallela V a ticana dixeram, n i m i r u m Parallela Rupefucaldina, seu quao i n bibliolheca collegii P a r i siensis Soc. Jesu ex eminenlissimi cardinalis Rupefticaldini d o n o asservanlur, c u m a Y a t i c a nis, Venelis aliisque diversissima sint, noncinnata ftiisse ante Joannis Damasceni etat e m , tempore beJli P e r s i c i , q u o Cosrhoes Persarum rex crucem D o m i n i H i e r o s o l y m i s ablatam i n Persidera I r a n s p o r t a v e r a t : n o n e n i m Christianis earo ademptam fuisse a Saracenis Mohamraedanis, postquam u r b e sancta sub Omaro calipha p o t i t i sunt. I t n o tametsi T h e o phanes narret I l e r a e l i u m postrertio suo i n Paleestinam i t i n e r e , quando Saraceni H i e r o s o l y roorum obsidionem moliebantur, Hgna sancla secum Constantinopolim advexisse ; insignera saltem Dominic crucis p a r t c m i l l i c reliquisse raultis argumentis comprobavi : i n p r i m i s n i m i r u m ex sermone S. S o p h r o n i i , q u i eo tempore p r o n u n t i a l u s ftiit, q u o civitas sancta o b s i d e r i a Saracenis coepit, d u d u m postquam HeracJius Palajstinee totique Syrire v a l e d i x e r a l ; nec n o n ex quibusdam Joannis Damasceni o p e r u m locis, quibus constat, ejus t a l e p r e t i o s u m crucis l i g n u m Hierosolymis adorari solitumfuisse. Tandem testimonium a d j e c i G u i l l e l m i T y r i i , q u i l i b . i x De bello sacro, cap. 4, hoc a Christiano quodam apud quem r e c o n d i t u m fuertrt, Francis nostris statim atque u r b e m recupera^erunt, restitutum perhibet. Hujus p o r r o p o r t i o n e m quaradam insignem paulo p o s t o b t i n u i t Ansellus, canonicus quondamParisiensis, atque expugnata u r b e sancta Hierosolymitan Ecclesi p r a c e n t o r , hancque Parisios m i t t e n d a m euravit. Cujus susceptionis recordalionera annuam Parisiensis Ecclesia recolit Dominica p r i m a post festum S. Petri ad V i n c u l a . Cerlissimis argumenlis istis a l l e r u m hoc a l i u d a d d a m , n i m i r u m ipsa Joannis Damasceni cetate ac deinceps, toto saltem saeculo octavo, fideles u n d i q u e , quoad p e r b a r b a r o s PatostiniB dominos Hcebat, de m o r e quotannis Hierosolyma convenisse ad exaltationem ostensionemve crucis DominiciB, perinde atque o l i m sub Ro* manis ac Christianis imperatoribus fieri consueverat. I d testatur scriptor Vit et certaminis S. Bacchi j u n i o r i s , q u i seeculo octavo labente m a r t y r i u m obiit i n Paleestina sub Elia p a t r i a r cha. Narrat e n i m auctor, r e r u m geslarum aequalis, m a t r e m illiu? aliquando d e m u m ad u r b e m sanctam perrexisse p r o p t e r exaltationem siv^ oslensionem prelios crucis, . Uemque i n Vita Stephaili Sabait, q u i fllius f u i t fratris S. Joannis Damasceni, i l l e presbyter ordinatus ftiisse f e r t u r i n illis diebus q u i b u s c r u x e suggeslu p o p u l i s ostendebatur (hoc q u i p p e est, q u o d voce Exaitationis pretiosce crucis significabatur) . Denique T y p i c o n H i e r o s o l y m i tanura, q u o d a Sophronio patriarcha p r i m u m , ac subinde a Joanne Damasceno nostro, v e l a d o r n a t u m , vel r e s t i t u t u m , vel auctum f u i t , oslensionis hujus r i t u m , e l eaqua; diebus islis canenda aut recitanda essent, e n a r r a t . E x quibus cerlissime e v i n c i t u r , d i u post Heraclii t e m pora servalum adhuc Hierosolymis fuisse pretiosum crucis Chrisli l i g m i m , q u o d fideles slatis a n n i teroporibus adoratum venirent. X X I . Hffic p o r r o sunt quae pree caiteris i n u t r o q u e volumine o p e r u m S. Joannis Damasceni, l u m i n dissertationibus, l u m i n prflemonitionibus, t u m d e m u m i n annotationibus, v c l emendanda, vel illustranda m i h i visa sunt. De singulis sancli Doctoris tractatibus, quos u t r u m q u e v o l u m e n c o m p l e c t i t u r i n hac prffifatione generali singulatim dicere n o n l u b e l , nec j u v a t . Q u e n i m de unoquoque dicenda essent, vel doctissimus v i r Leo AUatius i n Diatriba sua de Joanne Damasceno et ejus operibus e n a r r a v i t , vel i n admonitionibus meis q u a s u n i cuique l i b r o ac l u c u b r a t i o n i p r a p o s u i , legi possunt. Cterum o p e r p r e t i u m esl lectorem hic praemonere, m e p r i m o v o l u m i n e conclusisse queecunque Joannis Damasceni insignita n o m i n e opera exstarent, i n quibus de fidei dogmatibus ageretur, sive ea genuina ac sincera essent, sive dubifle auctoritatis, aut spuria ac subjectilia. Secundo c o n t i n e n t u r qu de variis pietatis argumentis tractavit, c o l l e g i l , ac p e r o r a v i t . QWB appendiei operum Joannis Damasceni reservata sint. I n editione poslrema Basileensi e t i n Parisiensibus lueubrationes a l i sunt, Joannis Damaeceni noraine falso insignitao, q u i n appendice seu t e r t i o volumine o p e r u m eju* q u o d p a r o ( a ) , suuro perinde locura o b t i n e b u n t cum genuinis i l l i u s aliquot scrmonibusasceticis, quos nuper reperi i n codicc manu exarato (). Luceni non vidit.

91

PiLEFATIO G E N E R A L I S .

94

bibliothficae illustrissimi ducis episcopi Metensis. Quibus a l i o r u m q i w r u m d a m au&torum tpactatus ineditos adjungam, quos v i r i e r u d i t i prelo dignissimos e x i s l i m a r u n t . I n prirais vero kuic a p p e n d i c i deslinabam L e o n l i i B y z a n t i n i lucubrationes q u i n v e n i r i p o t u e r i n t , ex q u i b u s aliquot qucB G r c e n o n d u m p r o d i e r u n t , apud me h a b e o ; reUquas vero raagnis s u t n p t i b u s . ex c o d i c e Vaticano e r u i curat reyerendissimus ordinis nostri magister Geueralis Antoninus Cloche, u t ipse n u p e r suis ad me litteris benignissirae significavit. Quanquara vereor ne propter n i m i a m tractatuum a m g l i l u d i n e m et p r o l i x i l a l e m haic L e o n t i i opera singulari seorsim v o l u m i n e edere oporteat. Doctissimorum aliqxwt virorxm enumeratio qui operam in Damasceni libris adornandis fosuerunt. I n Joannis Damasceni commendationem admodum cedit, q u o d i n ejus o p e r i bus vertendis, recensendis, illustrandis et edendis v i r i docUssimi operaro iimpenderint suara, q u o r u m egregios labores maximo m i h i adjumento fuisse lubentissime fateor. Jam B u r g u n d i o nem j u d i c e m civemque Pisanum, F r e d e r i c i iEnobarbi p r a f e c t u m , antea n o m i n a v i , cujus translaliones tametsi Joannes Cono horrisonas et incomplas esse clamaverit, theologis tamen d i u summeque utiles fuisse agnovii ipse, testatusque cst. Jacobum insuper F a b r u m Stapulensem m e m o r a v i , a quo Paulus Jovius i n elogiis n , 121 scribit, totius GallicB juventiUem ad cultarum litterarum studia excitatam esse, cum in omni fere doctrinm genere ad docendum aptissimus haberetur. U t i n a m n o n i n Lutheran heeresis suspicione senex m o r t u u s esset. I n E c c l e s i caslris monachus Brigittanus agebat adhuc Joannes (Ecolampadius, quando v i t a m Joannis Damasceni et orationem De iis quiin fide dormierunt Latine est interpretatus. JodoG u m Clictoveum Neoportuensem, Carnutensem c a n o n i c u m , de litteris et religione optime m e r i l u m esse o&mes n o r u n t . Cujus c o m m e n t a r i o s i n l i b r u m Defide orthodoxa c u r i n haccemea editione o m i s e r i m , causas attuli i o prflemonitione ad p r a c i p u u m istud Joannis Damasceni opus. Hos s e q u u n t u r Petrus FranciscusZinusVeronensis, v i r u t r i u s q u e l i n g u , Latinee et Gracaa eallenlissimus, q u i n o n paucas Ecclesice Graecae P a t r u m lucubrationes Latinas f e c i t ; Henricus item Graviue, o r d i n i s P r a d i c a t o r u m , cujus insignem sacrarum h u m a n i o r u m q u e l i t t e r a r u m p e r i t i a m contestantur erudilissim, quas scripsit annotationes i n S. R i e r o n y m i epistolas c e n t u m ; Joachimus Perionius, Corraeriacensis, ordinis S. Benedicti congregationis Cluniacensis monachus> m u l t i p l i c i Greecorum a u c t o r u m versione clarissimus; Godefridus T i l m a n n u s , Carthusi Parisiensis monachus, Graece et Latine doctus, q u i summam sibi ex ecclesiastic anliquitatis investigatione laudem p r o m e r u i t . Quibusaddam B i l i b a l d u m P i r c h e y eoerum, Matthaeum H o p p e r u m , A l d u m M a n u t i u m , Petrum P a n t i n u m T i l e t a n u m , Bruxellensem d e c a a u m , F r o n t o n e m Ducuni, Pbilippuro Labbeum. O m n i b u s vero istis p r a i t Jacobus BiJlius Prunrous, S. Michaelis i n Eremo i n Britannia B a i n o r i abbas, qui ob singularem lingufie G r c peritiam d o c t o r u m v i r o r u m venerationem m a x i m a m sibi comparavit. Prioribus ejus i n Damasceni l i b r o s Latine reddendo curis secundas suas Franciscus noster Corabefisius adjecit, cujus etiam n o n exigua laus est a p u d e r u d i t o e o b m u l l a i l l a qu edidit v o l u m i n a , quibus res litteraria a d m o d u m locupletata est. Nec yero Biinores i l l i s o m n i b u s j n nostro auctore illustrando parles sustinuit Dionysius Petavius, ftilgentissimum saeculinuper elapsi luraen, cujus q u i n q u e De dogmatibus theologicis tomi, Joannispraesertim Damasceni dictis sententiisque confertissimi s u n t ; quibus proinde e x i m i a m sancti Doctoris i n rebus divinis enarrandis e l definiendis aucteritatem summe couimendat. Alios i n f e r i o r i s subsellii scriptores o m i t t o , ne p r o l i x i t a t e n i m i a tffidium iis q u i p r a f a t i o n e m hancce m e a m legerint, afferam. Qui ad hanc editionem in primis contulerint Modo superest, u t i l l o r u r a , q u o r u m opera, consiliis ac monitis i n bacce mea editione elaboranda usus s u m , ^ingularem ad mea studia promovenda benevolentiam testatam omnibus faciam, atque i n p r i m i s eorum q u i c o d i c u m m a n u s c r i p t o r u m penes se erant, m i h i per se aut per amicos copiam fecerunt. I n p r i m i s q u a n t u m illustrissimo D. abbati De Louvois, bibliothecario regio, debeam digne satis a me significari n o n potest, q u o , p r o congenita sibi humanitate, benigne favente et annuente, libros quosvis regios, seu m a n u exaratos, seu excusos adeundi, consulendi, legendi ac d o m u m asportandi perampla m i h i Hberrimaque facultas f u i t . Nec vero defuerunt viporum notissimae o r b i l i t t e r a r i o e r u d i l i o n i s alque humanitalis, q u i p e n u i l l u d vere regiura dignissime carant, c l a r i s s i m o r u m DD. Nicolai Clement et Joannis BoiYin propensissima officia, q u i b u * d susceptum opus persequendum incitatus f u i . I d e m prajstitere doctissimi v i r i DD. Sle-

95

P i L E F A T I O GENERALIS-

phanus Baluzius et Carolus Duchesne, q u i alius post a l i u m confertissimaB bibliothecaa C o l bertin prfecti f u e r u n t . N o n d u m volumen secundum absolveram, c u m i l l u s l r i s s i m i nobilissimique episcopi Metensis, D. H e n r i c i Caroli d u Cambout, ducis de Coislin, et paris Franciee, singularem h u m a n i t a t e m sum expertus, qua i n bibliothecam suam, quam Seguerianam o l i m vocabant, exquisilissimis manuscriptis locupletem, facilem a d i t u m m i h i p a t e r e j u s s i t . I d q u o d peramanter p r o m o r e suo exsecutus est c l . D. Nicolaus Blanchard, sacrae fecultalis P a r i s i e n s i s i n theologia d o c t o r , hujusque bibliotbecffi prafectus meritissimus. Magnas i t i d e m suppetias attulerunt p r a s t a n t i s s i m i codices collegii Parisiensis Soc. Jesu, quos m i h i ad usum praebuil v i r eximie d o c l u s , Rev. admodum P. Joannes H a r d u i n u s , eujus perennis erga m e amoris et benevQlenti n u n q u a m n o n recordabor. Quid vero dicam de reverendissimo ordinis n o s t r i magistro generali, A n l o n i n o Cloche, q u i , decessorumsuorumvestigia premens, n u l l i s n o n r a o d i s e g i t , u t a b s o l u l a m n u m e r i s s u i s Joannis Damasceai editionem darem Quocirca p r o i n c r e d i b i l i suo i n litteris apud nos adjuvandis promovendisque studio* itigenlibus n o n pepercit expeiisis,. q u o ex Vaticana praesertim bibliotheca auctoris n o s t r i q y desiderabam v o l u m i n a , ac prsertim amplissimum Paralhtorum opus, profferrentur, m i h i q u e quantocius transmitlerentur.. Jam ante r e t u l i q u i d etiaranum hodieque prfiBstet, quantosque sumptus effundat, u t L e o n t i i m o n a c h i , doctissimi accuratissimique, ac de Ecclesia adversus haereses Nesiorianorum ac M o n o p h y s i t a r u m o p t i m e m e r i t i scriptoris, l i b r o r u m compos fiam. Votis suis ac curis u l t r o atque humanissime faventes nactus est dOclissimos bibliothecaa Vaticanee prcefectos L a u r e n t u i m Zacagnium, et D. abbatem Joannem Baptistam de M j r o , viros, u t e r u d i t i o n e , i t a et propenso i n r e m l i t t e r a r i a m animo celeberrimos. Ad hffic m e illustrissiroo abbati Julio I m p e r i a l i , s u m m i pontiGcis nuper vicelegato Ferrari, post vero sedis apostolicae ad s u p r e m u m Melitensis ordinis m a g i s t r u m n u n i i o designalo, m u l t i p l i c i n o m i n e obslrictfesimum debitorem proGteor, q u i propensa erga m e benevolentia, c u i digne salis celebrand m e itnparem sentio, obicibus reraotis q u i insuperabiles v i d e b a n t u r , larga ac beneflca m a n u traclatus aliquot Damasccni m i h i p r o c u r a v i t , sine quibus fieri n u l l o m o d o poterat, u l hanc q u a m parabam editionem, i n p u b l i e u m efferrem. Ejus p o r r o hoc i n negotio c o n s i l i o r u m exsecutorem se summa alacritate prffibuit Cl. Justus Julius F o n t a n i n u s , Iinperiaftc bibliothec custos, q u e m o b singularem e r u d i t i o n e m , atque i n R o m a n Ecclesi j u r i b u s vindicandis egregie navalam operam summus Poniifex Clemens X I h o n o r a r i u m c a m e r a r i u m s u u m fecit. Nec m e r u r s u m i n g r a t u m p r a b e b o viris apud Anglos clarissimis ac r e i litterariaa siudiosis q u a m q u i m a x i m e , P e l r o A l l i x i o , Joanni Hudsono, et Joanni Ernesto Grabio, q u i , reseratis Magnee Britannia? museis ac bibliothecis, queecunque Joamiis Dainasceni scripta, q u n o n d u m excusa essent, apud se latere compererunt, p r o m p t a et alacri s o l l i c i t u d i n e a d m e transmisercmt. Insuper consiliisac documentis suis preecipuo m i h i adjumento f u e r u n t p r a s t a i i t i s s i m i d u o v i r i ac t o t o orbe n o t i s s i m i , D. abbas Ludovicus d u F o u r de Longuerue, et D. Eusebius R e naudot, q u o r u m e x i m i a m e r u d i l i o n e m , maxime q u o d ad res Orientalium attinet, indigenaa atque e x t e r i omnes suspiciunt : sed et ambo i n opusculis quibusdam ex Arabico i d i o m a t e vertendis et recensendis operaai suam humanissime posuerunt. I n t e r t o t illustres v i r o s , q u i s t u d i o r u m l a b o r u m q u e m e o r u m fautores sese p n e b u e r u n t , posteriorem n o n tenet l o c u m doclissimus meique amanlissimus, R. P. a d m o d u m P. D. B e r nardus de Montefalcoms, q n i , c u m ipse r e i ecclesiasticse et liUerari, praaclaris operibus e t p r i s c o r u m m o n u m e n l o r u m evulgatione locupletandae se t o l u m impendat, n i h i l n o s t r i i m m e m o r , q u i d q u i d hinc inde ad Joannis Damasceni editionem illustrandam et augendam a p t u m et i d o n e u m r e p e r i t , hoc m e c u m communicare intenta sollicitudine s l u d u i t . Nec m i n u s e t i a m p r o l i x e r e m m e a m e g i t R . P. D. Anselmus B a n d u r i , Ragusinus, ejusdem i n s t i t u t i alumnus, t o t i j a m o r b i singulari sua eruditione clarissimus, cujus o p e r a , ex q u o Parisios a p p u l i t , q u i d q u i d aucloris raei tractatuum i n variis Italiae tocis ac Florenti p r a s e r t i m et Venetiis delitesceret, cODsecutus s u m , ejus desideriis ac p e l i t i o n i b u s m o r e m u l t r o gerentibus illustrissimo D. M e letio Typaldo, Philadelphiensi m e t r o p o l i t a , nec n o n viris clarissimis dociissimisque R. P. D A D g e l o M a r i a O ^ i n n o ^ o r d i n i s S , Benedictialuuono, et A n t o n i o Maria Salvino.

SSLECTA

PRAFATIONES.

SELECTiE PR^EFATIONES

NUNCUPATORIJS

EPISTOLiE
SUNT*

QUJ5 A N T K K I O R I B U S O P B E U M S . J O A t t N I S D A l I A S C f e N I I t D l T l O N I B U S P R J C F I X J B

JAOOW FABRI STAPULENSIS Rpulola ad jEgidhtm Delfo doctorem iheologum, de tua 4ibri De fide oHkodoxa trantlatione Lalin*.

Jacobus Fabr jEgidio Delfo doctori tbeologo. Pansioruin Academiam, cominunem sludiorum nostromm parenlem, cuni fido rumore repeliisee te cugnovi : mihine, an tibi magis graiulatus fuerim, incertus suin. Quis enim alius insignior locus ? Quis moribus tuis luoque accommodalior ingenio ? Solent enim pretiosiores planl in solo natura suae cousentaneo, non modo oruamenio esse, sedet pretiosuin non minoe afferre fructum. Locum de me convenientem (?), neque oruamenio luerint, neque quos debeut prorerent fruclus. Non secus auiem arbiiror le locura illura fovendis bonis omnibus cum liileris, lum ingeniis aplissimura reccpisse. Yeruin qoia unus inter plurimos veleris consueludinis araicos te feslive quasi ex longinquissima peregrinaliooe revertentera suscipientes, esse non p o i u i : boc ad te munusculo uieam testor absens benevolenliam : optisculo, inquaui, beati Patris Joannis Damasceni, quod superioribus diebus inter aulicos l u multus e Graeco Laiiniiin feci: non ea, fateor, qua deceret dignilaie, non etegantia : sed in angulo paulisper aemotus, miserias curialium declinans, qua valui fideliiate lectoribus auctoris menlera perviam faciens. Tuae igimr partes erunt et Clichtovei, qtii, te adjutore (pauci fluxere dies ), sacro doclomra coeiui inserius est, agnoscere, an opus forte lale s i t , quod u s u i , celeberrimo illi sludio esse possit. Cam ipeuni roaxime theologiae probelur gtudiosum, et ab Alhenieosi deQuxiase. Quod ulruioque Tideiur praeseu Damasceni opusculura praeferre. Neque enim in Graecorura gynmasiia alio in opere, ad sacram iheologix paiaeslraiu solebant initiari. Vale. Apud Bituriges, Idibus Februariis. ' BEATI RUENANI ALSATICI Maclovienum.

Carmen ad Robertum Fortunatum

JUDOCl

CLICTOYEl

Epislota ad Jacobum Claromontanum epitcopum, de tuit in librum De fide orthodoxa ob$ervationibus. Rererendo in Christo Pairi ac Domino D. Jacobo Ambasiano, episcopo Claromonlano dignissimo Judocus Clictoveus Neoporluensis. Una ontDium qui recte sapiunl, et vera est sapiemia, sacratissimo praesul, nihil certius aut ftrmius aoiauft nostris esse debere, quam calholicae fidei documenta, regulas el articulos, quibua sine haesilanone auft orationie efflagilatione assentiri debent omnes quod divina irradiaiione a coelo in homines deflnxerunt. Si eniin Unii fuit apud discipalos Pyibagorae auetoritas, ut interpellali ad reddendatn eomm quae asserebant causam, aliud nihil apprubationig altulerini, quam magistrum ita dtxisse, nefasqoe p u i a r e u t , quse ab ipso acceperant, in disceptationem aul coniroversiam deducere : si rursum taoti apad Aibeaiense moiDeati iuii assertorius Xcuocratis sermo, ut cum scmel in judicio manum essel aris
f

>9

4BLBCT*

WLEiATWfclS

*W

admoturus, quo de more juramenlum presiaret, ob spectatam ipsius inlegrilatcm et gravitalem ei j u -

revelaia sunt, sacrosanclae Qdci niysteria, preseriiin cum lam solida basi nixa stnl ei ftmdata gupra firinam pelram ? Nihilosecius haud absurdum fuerit illa inierduw ralianali via modoque f u l c i r i , el satva relisionis pieiale persiusoriis approbajri ratioaibas. ad mentis eostra? jtivandamiaibecilliialetn^ qnae tum facile ad ipsa credenda stfbrebrtinr, cum ea perspexerit a raiione non esse aliena. Quocirca summo studio versandi sunl l i b r i , qui altissima nostrae fidei sacramenla deiegunt, aique ad ea clarius inlelligenda praestant adjumentum : praserlioi gi ab anliquis , probatis, doclrina ei aanclilaie praedaris aucloribus> elaboraia sinl. Non enim potest rivus sui fonlis non sapere .naturain ,neque fructus ab arbore sua discrepare. Plane inter illos el boc quadrifidum eximii Patris Joannis Damasceni opus haud immerilo annucierandum est, quod De orthodoxa fide friscripsit, copiosum sane, fecundum el t i l i l e , nihil eorum quse ad fidei elucidationem perlinenl, omitlens. Exorsus enim a*primo rerum omniura principio, per roundi genesim , et noslri lapsus reparalioncuu , i n nmndi cuosumiualiuneni, suam ediltonem perpemo deducii ordine, compleloqtie .candUiooi? humaus ortoe et eircuU, nos i a eam reducit finem per bealitudints parlicipalionem , a quo primaevam (sicut et res omnes) sumpsimus originem : ipsum videlicet, qui est Alpha el omega, principium et finis, primus et novissiimis. Enimvero praesentem edtiionem, 1H Damasceni Theologiam , llli librum Sentenliaruin ejus, et uirique recte quidem, appellarunt. quo ut arclieiypo credideriin , nisi me fallat conieclura, doclrUia celebreni virura Petrum Loinbardum sumpsisse exempltim sui operis eliicubrandi, qui Seiilenliarum liber vulgo nuncupatur. Idem enim ulriusque est librorum numerus et ordo eademque maleria. Hic autem ilto longe poslerior. Caeterum u l hoc praeclarura Damasceni opus magis pervium essel legenlibus, adjeci facilem ad litlcram commentarium, quae obscura se offerunl, planiore declaralione dilucidantem, et si qua occurrunt discussionem exposcenlia, dociri* nali digceptatioue agitantein. Verum basce aunotaliones adjunxi polius ad recentiorem Damasceui edilioiiem, quod nilidiori Lalini sermonis elegaiilia exornetur qeam veiuslior, et fidelius veriusque mentem ipsius auctoris expriinai, silque mullo aperiior atque accuraiior. Siquidem anliquior ejusdem e Graeco in Laiinum traduclio plerisque in locis mutilala videtur el manca, rudiore conlexlu, nec non usque adec ob seruiome obacuriiaieai interdum abstrusa et intellectu diffictlrg, ut gaepius Tel CEdipo conjectore, aut Sibylla interprete forel opus ad sensum liiierae percipiendum. Porro adjuncti ad inferiorem margiuem niiiueri lalerales , qui et lilleram aucloris, et comuientarium illius ordinem continuala fere eerie a capiie ad calcero usque propemodum sequenlem, consbuUiler in partes mi&utiores digerunt, ei cui Htlerae parli unaqnaeque cuiiimentationis pars respondeat, ex eorumdem oumerorum admoiioue clarius indicant. Denium banc nostram quantulamcunque explanalionem l u i ainplissimi nominis palrocinio ei nuncttpaiione in lncem prodire volui, gravissime auligies: nl si quam sacrariuu LiUeraxuin aiudiosi u t i l i latem (quod vel maxime velira) ex ea nauserint, eam totam luae eximiae paiernitaii acceplara referanl, cui me fateor in primis obnoxium et perpetuo obsequio deviactum. Yale, Utierarum ei virtulis auiator ei eultor. Parieiis pridie Katendas Septembres HDKIh DONATI VERONENSIS Bpitlola nuncupaioria tdtiioni Grmcm libr'% 8. Joanni$ Dametccni
prvmisi*, cum frcefaiiunada

De orthvdoXM Me

et orationis
Mudioso$.

De tu

qui in fide dormi&runt,

Grseca ad iinguv

Gracx

Saoctissimo ac beaiisskno Pairi noalro Clementi eptimo, Pontifici Maxiono , Donatus Veronensis. Niai Gra^ca lingua, S. P. Clem. Sept., non raodo olim curo m StdHam alque Ualtam, ac polius in orbem terraruni frequenlea colonias mittebat, sed ipeis quoque Romanis letnporibus , cum jam eoruru imperio omnia tenereniur, omni alia lingua latius patuissel; nunquam Paulus scribens ad Romanos, hac ipsa usus esset polius, quam quae illoruiii propria eral Laiina. Praelerea non modo bunc ipsum queni dico , Paulum , veruin el reliquos i l l o s , qni primi ab ipso Chrislo, dum in humanis degeret, insliluli sunt, el quibus auctoribus Ghrisliana resp., quae Ecclesia dicilur, priinum inilium accepil, uon alia in scribcndo lingua deleclaloe quam Graeca, ila praecipue comperlum est ut dubitari non possil. Quocirea ne illud quidem relinquitur dubilandum, laniam fuisse Graecae linguae amplitudinem , ut una ex omnibus merilo visa s i t , cui polissimum medilata sua omnia , quae posieris nota esse vell e n t , divini i l l i viri couimiUerent. Nara quod idem Paulus Epistolam ad Hebreos, el Malthaetis Evangelium guum Hebraica lingua conscripserint, quanti tandem putandum est, si reliquis partibus compareiur? cum prseaerUui illud consiai, eamdera Epistolam idemque Evangelium a viris ejusdem aetatis sanciissimia iUico ex Hebraeo in Graecum fuisse conversa, nec pervenire ad poeleros initiove laiius propagari aui digseminari alia demum lingua potuisse. Secuti sunl plures alti scriplores quasi priorum iulerpreies , usque ad Origenem, Bagiliiuii, Chrysostomum , aliosque ejasdein aelatis ; quos deiuceps nostn pa/lim i u i i u r i coeperunt partim convertere : nec poslea defuertint, qui tn utraque lingua priorum scripia iioiiantes , a^piper atiquid novi in medium proferrent. Aique tiie cgo quidem , u l r i pr%stanlius, Gracine an Latini in doclrina sacra suum rounus absolverint, judicaiurus non sum , ut &i\e bos, sive illos , alleris anteponara, allerog non offendam. Illud quidem plane aflirmare non dubito , ea quae de Grxco couversa sunt, apud ipsos Graecog multo baberi puriora, mttlloque integriora, quam apud Laiinos. Oninis quippe doctrina vino quam simillima esse consuevit, raierisque quasi vase contineri. Vinum gi de boc vase in illud traiisferae, vim auam et robur amittal necessc est; eoque magis si de sua in alienam regionein iranavectum fuerit. Sic doctrina , si de suis in quibug edita est, liiieris in diversaa iraducatur, quin deierior multo ae gordidior evadai fleri non polesl. Merito ergo hic alumnus luus , beatissime Pater, oui libi quidquid apud seipsum boni agnoscit, acceplum referl, Joannes MaiUueus Gtbertus, epigcopug Veroneogis, ioanuem hnnc Damagcenum ea ipsa qua scripsit l m g u a boc esi Graeca , cuin anlehac in noetram ditnlaxat conversus legereter, apud nos pnblicari nunc p r i niuiii v o l u i t , libique onaois noairae religiouia, loliugque Christiana3 reip. principi dicanduin curavil : ui luis ipae videLicet quasi egregius arlifex praeclarig operibus laciarere : el quod nuperin Clirysosionii Graca iu PauU Epiglolag ediiioue, ac deincepg i n Eiitbymio psalmorum interprete, quein Latinum
f 1

Rom. , 4.

10)

SBI&CT&

PILEFATIONES.

\fm

faciuin accepisti, expertus c s , nunc iiem in Damasceno sua lingua loquente, l a aobls in eo pro v i r i b t * ciaendato, collatisque pluribus exemplaribus siue inlegrilati restiiulo, experirere. Illud praelerea vlr libi addiclissimus Gibertus sibi etiam atqiie eiiain considerandum d u x i t , nulli aptius opus de orlbodoxa fide dicari potuisse, quam l i b i ; C J I non solum adversua barbaras naliones, quae hoc leinpore aonis illara nunquam oppugnare desislunt, semper aulem conanlur evertere, sed ctiam adversus novos desertores veriialis, qui Lulherani vocanlur, certamen assiduum esl : quorum ulrisque ila unmi d i l i gentia omnique vigilantia resislis, ut aperle pronuntiare m>n verear, nullo nobis esee laetandum vebementius, qood navis islaqua omnis nunc Chrislianus popnlus vehitur, talem gubernatorem sortrta sit, quam dolendum, quod iti lam adversas lempesiales, laniosque procellarum inipelus inciderit, quantos e\ quoimperium accepit, nuuquam experta est. Hunc igilur Damascenum habebis quasi tdum aculissimum, quo si nonpriores illos, saliem hos posleriorcs bostes confodias. Cujus quidem scripioris laudes boc i n loco fusius prxdicarem, quantique seniper nominis, non modo apud theologos , sed eiiam apud philosophos et medicos /uerit, expouerem, si vel episloke brevitas paterelur, vel boc ila obscurum essel , u i exposiiionis indigcre viderelur. Jam enim quicunque vel mediocriter saciis legendis aucloribus i n s u e v e n l , ignorare non polest, bunc a Lalinis lanti semper aefiiimatum fuisse, u l non soluni conversum habere voluerint, sed eliara longis commenlalionibus cxplanatum : quod paucissimis Graecoruni, preter aposiolos, conligit. Hic ergo sil bujus epislola? finis : uiibique, cura tua? sanctiialis pedes auimo et cogilalione fuero ocuiaius, liceai dicere : Vale. . * \ , , \ , . , , , , \ , ^ \ , \ , . ; , ? , , J , \ , , \ , , , , , ' . \ \ , .. ; \ . " , * , , , , , , * , &:# . , \ , * , , \ , / , \ /, : \ . & , ; , , , , & . ; , ! , . , , \ , \ , . \ \ , \ . , , \
1

Idem lingux Graae

amaloribus.

Quod jara aute in aliis Gr%corum disciplinis praeiitislis, Graecae linguae amaioree, id nunc in hac eliam augustiori, ul polc veraciori, praesiale. Guin eniin ante bac rheiorum , philosophorumque ac pociarum scripla susceperilis : nec ea proinde quae ab islis adiniraliuue digiiissimis ac vere divinis viris exarala s u u l , rejicile : quin tanto magis diligile atque amplectiniini, quanlo divina buiuaiiis excellenliora sunt. Nec vero situiles voa insipieniibus illis prebeaus , q u i , auro, aul argenio, aut quavis re alia reperia et coinparala, admodiiiii gesiiunt el laetaolur : cuni vero prudenliauj, ac scieuliain, sanamquc aenientiain , el oninein ejusmodi ornauim, ac lamleiu lernum in tcelo regnuiu cxiguo prelio acquirere valeant, d * sidia lorpenl, nec per somnium tatia cogiiant. E Q igilur liunc Daiuascenum vobis elargimur, qui de omni Ghrisliana religione expltcaiissime disseril: qui solus illud quod sludiosi omnes oplimo felicique conalu seniper quaerunl, i n noslra disciplina exseculus esl. Ecquodnam vero isluc? u l plane in omni arie enchiridion aliquod habealur.quod eorum quae inilia valdc necessaria ac diflkillima sunt, menioriam refricel. llxtc porro Oamascenus ea quideni porspicuilate conlexuit, u l jam mulieres, si ita Joqui fas s i l , et bomines lilicraruiu rudes,modo Gra3ci idiouialis prorsus expcrles non siut, universa accurate percipiant : ea vero brevitale ac compeiidio, u l paucarum horarum spaiio eadeip legendo perlustrenl. Eniiuvero alioruia theologoruinac tlirislianae doclriuae magisirorum senlenlias, quse muliis iiuiuinerabilibusque librig coniinenlur, pi:rpaucis brevissimisque capilibus enarravit; quiDimo, utniihi videlur, aunecunque catleri oinnes nullo ordine, nulla arie de tibrisiiana tide scripseruut, ea sapienlia ac doctrinatj mclliodo, ad suuoi ordinem arlemque revocavit, u l omnes qui hoc solummodo voluinen legerinl, erudile deinceps ei accurale de rebus divinis omnibus dispuiare possinl. Eccur ergo laulum ihesaurum in usum veslrum converiere cunclamini ? Apprebendile modo, apprcbendite disciplinam, nec moras i n veslris volupialibus versaoles irabatis, ne forie irascaiur Doininus, el percaiis de via jusla. Viia quippe prsesens brevis e s l , o a u i i c i l quas vero eam sequunlur, sivc boqa, sive inala, sempiterna snnt. Alqui propier huuc laboreui admoduui vos debelis, nou illis solum qui liaic oliiu couscripserunl, sed el iis qui nunc eadem restiluerunt ; i n priinis vero Duinino Joanni Mallb&o Giberlo religiosissimo illuslrissiraoque Yeronenaium epiecopo, qui tot ac lanlas expensas tulit lpse enim quod beavisaimo Patri Sulumoque Ponlilici oostro Clementi sep\imo praeslilit conccasiique, id quoque vo)jis nibilo secius elargiiur. No$

1*5

SELECTiE PRiEFATIONlS.

lft*

tero ejuftilem etiam Giberli expensis ac utilu exemilaria varia ac vetusta recensentes el conferentes, IOC unum descripaimus expurgaviiniisque, ac tandem iis qui bodie chalcograpbi dicunlur, tradidhnus; adeo ut nec Damascenum prorsus doluerit noslri laboris et resiilutionis. Quocf si haec niodo bilari alque alacri animo exceperitis, plura siibinde alia a Hobis peslhac eo lubeniius edenda sperate.

\ , , \ * , . " \ , \ ? \ pov ,

HENRICI GRAVlI NOYiOMAGENSlS, 0RDINI5 FF. P R J E W C A T O R U H * De iua operum S. Joannit DamUsceni edtlione, Golonim 4545. Illtisiri principi ats domino D. Osvaldo cQrniii Monlensl, domino i n Bilant, tfedel, Ilomoet, Wiscb* Boxmer, Haeps, e i c , F. Henricus Gravius, Dominicanus, S. D. Cum tolies el lam diversis ac gravibus fidei naufragiis, Aposiolonjm naviculain ] a m inde ab Ecclesia nascentis initio pericHlalam revoivimus, haud immerito l>ei Opt. Max. vigilanliam non solum adinirandam, sed el adorandain censemus, cum ille lanquara nauclerus allcutissimus, eam licet tot tempestatibus agitalam, tot procellis commissam, tot scopulis illisam, non modo mergi minime passus sit, w r u m eliam ad exilium usque laboranlem, desideraia diu mullumque Iranquillitale reducta, a d tulnm aaluiis portuin iraduxertl. Quauwis eniin optimtis ilte navarCha aliquando consaUo, aul conqiiiescal, atit dormiai, ut tentet et explorel, nunquam tamen vel dormttabit, vel dormiet cuslos Israelis, ut perdat vel perire sinal. Gujus rei plurima iu sacrie bisloriis paesim obvia sunt exempla. Quoties enim afllictuin populum, cum Judaicura, tum Christianum, de adversariis suts vindicavit? Nonne contra Pharaonem, Chaiianaeos, Pbilisiaos ei alios haerediiatis suae impugnaiorcs et devaslalores, Mosen, Josue, reliqnosqne judices ei reges, vindices excilavit : qtiibus ceu brachiis usus, impetum impielatemqiie boslium allrivit et conludil? Annou et contra Arium, Sabellium, Eunomimn, Macedonium, Pbotinom, Apollinarem, aliosque iiinumeros Ecclesiae insidialores et praedones, e Graccis Alhanasium, Didymum, Epipbanium, Basilium Magnum, Nazianzenum et Nyssenuni Gregorios, et Gbrysoslomum: e Latinisaulem, Hilarium, Yiciorinum, Ambrosium, Augiislinum, Hieronymum, et plures alios orthodoxos armavit : qtiorum eruditione pariler et vitae exemplo, baeresiarcharum versutias, iiisauiae et blasphemias detexit ac p r o irivit? Deinde cum, pace aliquandiu Ecclesiae reslilula, otnnium zizaniorum semiuarium infelix genius, pie credentium saluli rursum invidissel, ac Neslorium, Eulychium, Monophysilas, Iconpmacbos, ac plura id genus porlenta, ad concilandam et convellendam fidei tatholicae cymbam cxcilasset, eorumdemque ope et opera lolumferme Orientem conlurbassei, inoxsupreinus ille naviculator, sui muneris nequaquam oblilus, spectaiibsimum Ulum tbeologuin Joannem, a melropoli Syriae Damasco cognomento Damascerniin, orbi exhibuit, quem vclul llerculetiin quemdam Hdei nostrae , tot httresiarcbarum monstris obiecil, viruni, u l Suidac lesliinonio ular, , * . Fuii enim ille incredibili dicendt vi et festiva varietale mirabitis, vere , nec infra nomen suiim ^, u i pote cujus ex ore aurea quaedam scaiurigo assidue pronueret, qul laiissima praedeccRsorum suorum volumina Iheologorum lanquam praia ex elegantissimis passim leclis flosculis quaindam concinnavic, luiracuni industria, tura arle, adversus onnies retro saeculorum bwreses depugnans. Ad quam sane palaBSlram non , ut modo inulli, sed exquisila plane sacrarum Liiterarum, orthodoxarumoae senientiaram insiruaua accessit. Gujus rei specinien abimde pnebere polesl vel unicum , in quo universa fere Glirisiiano vel ibeotogo necessaria, iia pro rerum pondere et digmlate pertractai, ut ingeniine acumen, an linguae facundiam plus admirere, prorsus addubiles. Quanquam illud non tam clare cx Laiina iraduciione, quam ex Graeco opere emicat, quod uuper diviiio beneficio ad siudiosorum manus pcrvenUse, magnopere aaudemus. Gum aulem euperioribus annisin alia quaedam bujus viri opuscula, eademque Latina facia, incidiaaem, quorum leciione mire delectalus, aliquem orilumin exspectarem, qui de posieriiaie bene meriiurus, baa e tenebris situque vindicamlas assereret, neque lalem reperirem vindicein : ego laudem indignum, imo rande nefas ratus, quae inexhauslo labore btnc inde eruta paraveram, cum niagna religionis noaira) actura suppritni, nolui diulius luceriiam bauc sub modio occullari, ut vel binc, quantus quantus s i l ille veriiatia splendor, omnibus, praesenim theologiae candidaiis, staliin affulgeret. Neque deerat bic adborw tator perurgens Petrus Quenlelius, mira bodie diligentia typo^raphus, in provehendis bonis aucioriboa neque labores delreclans, neque suiuptui parcens, u l pneclan buius aucioris libros, quos a sludiosis passim llagiiari aniinadverterat, suis prelis excudendos proferrem. Hnec aulem tnibi subinde tacila menld repulanli, janique de patrono, cujtis auspiciis haec doclissima vetusiatis monumeuta in lucein prodirent, circumspeclanit, l u , illustri admoduui princeps, unus e muhis occurrisli, cujus celsitudini Damasceous bic nosier loius baud incongrue dicareiur. Idque vel eam maximeob causam, ut bac qualicunque acceseione, singularem animi tui propensioiieiu erga pielatem ac sacraa lilteras provelieres : boc eet, u t leclione tauti docioris, cilra controversiaiu iu Erxlesia celebratissinii, non modo mentem erudiiain e l insenium miredexlruin, quibus utrisque feliciter prainines, felicius el acueres el oblectares, verura etiam religiosum pectus luum i i i calbolica fide conflnnares. Equidem bic referre possem velusiissiioaiu generis lui nobiliiatein, clariasima majorum stemmata, ditionis ampliiudinem, ornamenta ea, illasque dolea, quae eximium facile principem leaianiur ; nisi me admirari magis decerel, taroeisi praedicare jam commode nou licttat, pnecipuum hoc pieUtis aludium, quod sic apud te Yigei sic floret apud integruin reip. p r i n cipem, m hac omniuiu turbuleniisaima tempestate inler raros principes ipae lidei cathulictt forussimus propugnator lot jam annis p^raeveres emtneasque : nimirum qui, omissa belloruin rabie, nibil prioa, nibfl subliinius habes, atque id quod ad Ecclesiae catbolicae digniialem et concordiam juvaudam tuendamque apecut, u l vel boc nomiae Daraascenum queuidain referre nobis videare. Quanquaui haec alias fortasae teuipeativius referenlur, el, ut arbilror, aliis reciius quam iibi. Nunc ut da nosiro lecuiu Dainasceno solum a g a n i u s , Iradunt annales hunc circa Gregorii I I I papae el Leonis illiua imperaloris tempora floruisse, a cujus fllio Gonslantino t i r tantus uua cum Germano

145

SELECT/E PRASFATIONES.

10

triarcha et Gregorio Cyprio, viris ilidem omni sanclilate reverenliaqtte conepicuis, palain anathemali i l addictus, cacodoxis inlerim ail iniiocenlissiim viri condemnalioiicm supra nioilmii applatideulibua omnibus. Damnationis c a u s a nihilo justior apparuit, nisi q u o d sinccris&iiuus religionis asserlor Damaacenus, ecclcsiasticam fidein damnare loiis ipse nervia ac viribus recusarct. Quo qtiidom nomine el a perfldo imperatore felicem p r o Christo coniumeliam i l l a i n sibi rpportavil, ut iguominiose Manseron appellarttur, q u i pro avilo nomine Mansur dici solitus c r a i , id est Redemptut, apud Lalinos. Et in buuc jpsum Lconem, leonina certc ferocia insignem, aiunl Damasceuum ires conscripsisse libros, quoruui iiiiht nullum hactcnus invenire licuit. Caclerum illos ncquaqiiaai audiendos pulo, qui, magnoducti crroro, aut I I U I I C scriptorein aeiale Thcodosii Senioris vixisse aflirmant, aut q u i , cum Joaune Trilhemio, abbato Spanbeimensi, daos Joannes Damasccnus cxstilisse somniant. Eieniin praelerquam quod operibus i p s i s , ipiaR adliuc nobis exslanl, error cjusmodi palam convincilur, sane consiat cx probaliasiinonnn qiioruiucunquc hisloriograpborum fide, unuin el eumdem auciorem csse I I U D C Dainascenum, qui sub Leone III Isaurico volul quoddam Ecclcsia lumcn pneoipuum effulsii, c i r c a a n n u m rcslitulae sahuis 750 j a m lum o r b i iiotissinius, ac sermone omnium freqnenli usqtie a d e o celebraius, ut in Ecclesia Orieulali nou miutis tiuaui Occidentali, poslea scmpcr specialissimis Ecclcsise doctoribus pro suo meriio aii aniiiimeraius* Scd ct idemerror plures ex uno Damascenos lingenlium. parlim ex Viia ipsius, quanrF. Joaiine OEcolampadio (per id tempus nondum hsrelico ) interprele legiinus, p r a ? s e r t i i H cx cujusdaui scripiori* , sed Greci, sermone, cui De Philocosmii et PhilolheU litulus esl, omnino perspicuus esse potesl : in cujos sennonis line (quisauis tandeni cjus iiilerpres fuil, qui poJilo mimis slylo usus, fithik felicius verCerit) prater incredibilem Damasceni v i l inlegnlalem, niire commendafta ejugdeui rcciianlur monumenla. Quuruin omnium Logices opus primum est, primmn etiara, u l opparex, iiigenii aucloris dociiinentuin, idque non Yiilgare, u l i n quo genuinam illam disserendi raliooem, nullie sopliigiaruni argtHiis offoscatam, compcndio qiiodatn iradil.qualenus e a m Ibeologiae satis fuluram pravidil Milissimus, , dcdicans id Gosmae ^aiiciig&iiiio ajumae episcopo. Logkct subditur , *d Joannein bealigsitnum Laodicea; episcopum. Ilanc sequilur celebralum illud opug, De tluabus in Gbristo \oluniatibiia ct operalionibus, reliqmsque naluralibus proprietalibus ac riuabog naluria et una byposlaai, quo libro adversum bsercacs tuiic .receng exorlas, innctus ille Cbrisli pugil fortissirae depiignal. Succedunt qualuor illi nunquam galig laudati, Dt ortkodoxa /Welibri, in quibug Damascenus rationc mirabili omnia qnae Gbriatiano vel pie credenda, ?el scilu nccessaria sunt, succincle pertraclat. Noc abs re visum est adjunfferc percrudita iacobi Stapulensis scholia, qui et eosdem De orihodoxn fide libros Latinilale donavit. Nam quod nos aiicubi perbreves annoialiones inseruimue, vel per erudiium quemdam ac Iheologiae studioeuiu inseri wlnifiitiftt banreticofiiin i d causa ractum esl, poiissimum ubi doclrinam Ecclesiae per Damascenum assertam ipsi neqaiter conTellunt. Taraetsi quid illi hodie, quantumvis cailiolicum ac pium, uon calumiiiaiilur, pro sua Hbidine (qei mos baereticia semper fuit) praefraclis a n i m i a iiHprobantes, imducenles, deapicieaftes, rideols exsibilantcs, abominanies, everienies q u i d q u i d in Ecclcaia vcl sincerc doceiur, vel pie servaltir, vel decenler exigitur, modo ipsorum sensui, quo cuncla vellent innovnla, iiuo p<iiut inversa, noi. respondere satis videatur f Sed batcobiler dicta sint. Nequc enim umnia, quamvis opporinna, epiftioiaris angiislia dici ainit. Cobaerel quatuor Orlhodoxm fidsi libris opusculum siveepislola De Trisapo, ecriptiim peculiariier adversus Petri Cnapbei pcstileniem errorem, quo ex Triniiate qnaterniiaicm reddei e cooabaiar : cnjus mentioncm facit et tertio Orihodoxa fidei libro, capile 10. Trieagki succedit rarum iUad opus, at nune priroum in lucem eitiergens, De eentum hceretibnt iiiacriptum : in quo ad imilalionat Eptphanii, Salamtn in Gypro episcopi, cunctas Tere ba^reses ad suam usmie taiem aucciuctim perstringit. Hunc de liasreslbus librum, sequilur fragmentum aenlenliarum ex Damaiceni sernioiiibus*, pusillum qnidem illad, sed indiffnuin tamen clariseimo illi viro Bilibaldo Pircheymero Deiiliquam viwtm, quin w a ipsun iuterprelalione Latiiiis auribu piiblicaret, haud dubie prac se ferena iogeBlem aliqupfN ibesaurum reperlom i r i , si sennoncs i i unde senieniias illae sunl excerptae, alicubi umd^m repvriri posseat. Posl fragmenlum islud subjecta est confutaiio Saracenismi, inscripU AUercatio Chri$iiani et Snraceni; i n aua forlissimae verilatis fortis albleta, ineptissimas Agarenorum inepiias aimul ei tnipudenlikftioias Wasphcmias ralionibus validissimis peesumdat. Allercaiioni subdilur insigois ilte ac pius a e n n o , asserais eoe qui ia flde hinc tuigrarunt, sacris operaiiontbbs ac vivonim bcneflciietfnuUum javari* Eom aenuonem doctissime Lalinuni reddidit F. Joannes OEcolainpadius, Birgittaoi o r d t H i a profoteor. per id tempos n o n d u m hseresi ulli rejecto cucullo addiciu, alioqui talem aermonem n u n q a a i o coitirai se ac saot tersuras. Huic sennoni proxime succedit nnrabilis itla ac pia dc Berlaam el ioapli;a bisioria, r d i f i o t i s pariter el gscularibus adeo ulilis, adeo jucunda, tit baud facile invenias quidquam supra. HUloriae mbdidimus uoairemo loco Damasceni et aliomm qiiontmdam Damasceno pariuin camina, per Aldum Maniilium Latinilaie donata : ne quid nostri Damascem, quod uspiam pn>starK Lic desideraretur. Illud ingcnue lateri cogor, quaedam hic e Greci* bonis, l ille ail, Laiina facta non boua, oeque adeo purein nostram linguam transfusa, dum religiosus nimium Inlerpres, conira grafiasiaai Satyrici prscepluin, verbuiu verbo reddere curat, ncc se consueludini bene inlerprelandi loiam accommodat. Verum nibil bic temere corrigere, nuiiaie aul expiuigcre deerelnm eral, citra Gra?c o n i i n exemptarium praeaidimii, quae foriasse aut rara, aut nuila bodie exsiant. Quod s qoi ea douii habet incloaa, aut alicnbi asservari novil, is, obsecro, castigaliora proferai, mecuinque vaem, boc e&t, toramonem et praeacrtiro theologise studiosorum frugem, spectcl. Ila nec ipse sua apud homines gloria, aec apud euinqui judicalurus est tivos etniorluos, praemio fraudabiiur. Nibi potiseiroitm cane fuit, u i qoidqeid cx omnibus Damasceni operibus undccunque conqvircre possem, variis ob id bibliophylaciis a tue perluslralis, in publicum Ecclesiaj coinmodum proierrem, lanlumque doclorem ; iheologorum lumen. orbi Cbrisiiano recens inferrem, studiosis omnibus elargircr, tuo demum n o m i n i , priucepe illuslris, ideuiqae palrone siocnlaris, inscriberera, et, quod facio, nuncupatim dedicarem. Bene ?ale, princcps opiime, nosirum dedicationis hujus et editioms sludium boni conauliurus. Dominationcm t u a m omnipoleya et miaericors Deus, resiaurandae Chrisiianae fidei reparandaBque concordis incoluaiem diu cont . NoTimtgii Gclriae, aoao Jesu Cbrisli nati MDXLV, quarto Nonas Deccmb.

MARCl IIOPPERl DASILIENSIS Deediiione Grceco-Latina operum S. Joannit Damatceni, Batileas 4575. Reterendo Patri acdoinino, domino Tbouiae a Planta, episcopo Curiensi, seu Rbseiix aHfc, Marcus Uupperus Basillensis. S. P. D. PAtaoL. G a . XCLV. 4

!(

SELECTJE PR/EFATIONES.

108

Si eorutn minimc negVtgenda auciorum leclio e*t, amplisaime prrcstri, qui et bene vivendi praecepu iraduitt, ct ahslrusiora verae religionis dogmata explicanl, explicaudique ca viam mongtrant : c u r v i r i liujiis sancti.Damagceni, iftquam, noslri pia simul el docla volumina e inanibus abjiciamug? In quibug, quas d i i i jaiu, propo omnia liaud inediocrt fide prxslila sunt. Qua dc cauga repeiere eorum ediiioneoi recudereque pii t'u oflftcii eporlcl. Quia autein superiorem cjusdcra auctoris editioncm luo in episcopatug digniiate antecessori, dotmiio felicis recordalionts Lucio Yiera jam aliiiuando dedicavi, liaud faelnriim me exialimavi, si Tuae AmplUtidini lanqu&m ejusdem Ecclcsiae anlislili eumdein auctorem itertim consecrarem. Quod quidein inslitutum ineum, pios pradccesaorig tui raaiieg adeo non a*gre laiurog confido, ut ctiam quam maxime approbaturos eos non dubitem. Quomodo enim, quem in digiiilatis fastigio succeasorem babere volucrunl, non etiam cidcm patrocinia a defuncio relicla commiltanl? Yeruin ne aliqui invidtosc mihi obtrecicnt, qnasi de una fidelia (quod in proverbio esl) doos dealbarc parietes vetim, ecianl i l l i eumdem quidem mcofferre auclorcm, ai non solum eum, u i anlea, sed Cassiano gymmysla gtto comitalum ante ora yenire lua, ul jani nova luec ediiio novi operis esse videri qtieat. Ad cnjus leclionem, quo inslrticlior majoreque voluplale Tua Ampliludo acccdal, singulorum arettmenia libromm, qua polero brevilale, bic perslringam. Damagceni ilaquc primum et niaximum nuidem opuaesl / inscriptum, quod Lalinus interpres in quatuor libroa lislinxit, qui lamen in Gneco contexlu unicus et conliuuauis est : unde eliam fit ui Laiinus capiium numerug in tribus posterioribus libris minime Graeco respondeai. In hoc vero, pius antisiea, volumine, et notninatim quidem libro primo digseril de Creatorc ipso, Deo unitrino, Pairc, Filio, et Spiriui sancio, Tariade aupergancla Trinitaie mysterioexplicansquae fidequemUbelhominemChrislianum apprehendere menleque lenere oportel: ?eluli de Dei incompreheusibili essenlia, de tribus hyposiasibus in una nalura, 6 4 earumdem a sesediscretioae, nec non ejogdem generisalia. In secundo auiem posi Creatorem de creaturis, gfleculo angebe, dasmombug, coelo, terra t reliquis mundi elemcntss, paradtso, bomine, el quse in i p s u n cadtint,ciiiuperturbalionibug, tum virluiibus.ln lertioredil ad Verbum Dei incarnauim, disaerensde cjoa e*neepiione ,uiriutfqU6naiurain unahypoglasiconjunclione,de aciionibus in Salvatorc nogtro, de pastione ejusdm,maneate inseparabili acimpaegibili ejusdi? iuitate, elaliis huius generispluribug. In quarlo denique pergitdeduabus InCbrislo Domino naturis posl resurrectionem ad dexiram Pairig gedenle varias refellere objcctiones; item de ftde in Jeeum Chrislum, de bapiismate, de adoraiione, de cruce, de Scriptura, de lege Uei et peccati, de Antichristo, de reaurrectione, cl aliig bujus argunienli rebus. Hactenug de OrIhoiloxa) tidei opero; cui subjicilur , boc est, De hi$ qui i fid* okdormierunl, oratio, qua digpulandom gibi snmil, an pise viventiuni preces juvent aliquid eos qui ex vila hac Qdetes migrarunt. Teriium locum tenent orationea dua? De obdormitione saneta Dei (ienilrici$ i n q v i hng encomion ei laudes ejugdcm celebrantur. Hia annectitur germo de Die exiremi jkdieii, ubi cuncti homineg ad piam et religiogatn viiam cobortanlur. Quarlum in ordine opusculum esl ad Laqdicengium epigcopvm inscriptum, quod mctaphragtcg, De decretis el placitii pnmat Imulutlonei v e r l i l : quod in eo primaa ibeologiaR inslitotioneg, qua ex parle divinam naturam et hypoglasim consideramug, contineantur. Qiiinttim Dedttabu* Christi voluntatibus, reliquigque ejus actionibu* e i proprieialibue ingcribitur, qao, quid inter naiuram et personara inlersii, quae vel naiuram personain proprietateg efflciant, ginme ea, qu io Domino Hoeiro Jesu Chrislo insunl, duplicia, an giinplicia : giulne u t du rtaiurae, iia duas quoque voluuiatea in Gliriaio, et quid bumana a divina voiuntale differat, e i alia hujug roatcria3 plnrima edocemnr. U I I H C gequltur Iraclatus, qua raliene ad imaginem Dei faeti $h*us aitlecedentiuiii quasi repeliiio et explanatio. Cui annexa esi quoque ejusdem argumenli oratio B. Maximi, nempe de duabu$ in Christo Domiito naturis e Graco in Latinum conversa. In sextum egt nyectiM tocum boe eet, D* itrna $ancii repelitione composito liymno libellus, quoTptadytov illod ccritgeimuin wcrosancta* Trlniialis, id est Iriuin hypogiageon in una natura gyiubolum esse adwrgug P d r i i m Cnapheiiai, et bseretici hujug aggcclag oelendit, qui quariam Divinilaii pcrgonam ingano errore affingere aon verebantur, de quo eiiam liabetur caput 10 libri . ^ . Septiraum lenel locum Orikodoxi et Nanichcei uialogus, i n quo Manicbaorura de duobug reruin principiis e l materia, quaiu vilem ei Mialam glaiiiebant, deiiria receugenlur, atque argumentis evidentitsimig refnlantur. Otlavum locum sibi vindical gerino De naiura compotila eontra Acephalot. Nonutn (M.cupat loeura J>* kmrmibut iilnt, quo gcclag ot h x m e g , quae poat boniioes natog ad suam ugque aetatem exstilerunt, breviter quitaem, at pmpicue desyibit. Decimuoi oblinel locum Cbnstiaiii ei Saraceni de Verbi Det i n caanatione, pagsione* roorte, de libero homiuig arbitrio, de causa boni ei mali, de boroinls i n uiero formaiiano, d aliig bajug generis rebug colloquium: quo etiam roongtrosi aliquot Agarenorum errores confutaatur. Cndeciroam eet teatentiarum quoddam fragmenium : quo adversus ocio priucipalium v i tiorutn genera, qtua eiiam tanoios ut plurimura infestare solenl, arinamur. Duodecimum aont goitlU locum iagcripia carmina, quibus Cbrisli Domini Doslri nativitas, transftguralio, reaarreclio, Spirilus gaucli migsio, et alia liujus generig divina mysleria cclebrantur. Decimom t e r t i u n opugculam esl Dt aru distertndi, quo quantuui Ibeologiae candidato aaiig fore existimavit, cjug a r l i f pnecepia tradil. Decimo qaano loco poniiur, sancti Patris et confeggorig Tbeodori, studiorum praefecti oratio dogmaiica de aoeore aique adoratione ganclarum imaginum. Decimo quinlo loco d ^ c r i b i l u r beati Joannia Damasceni Vita, pcr Joannem pairiarcham Hierosolymiianum conscripta. Penullimuai locum gorlitat suat oraiionea ircg de ganclig iraagvnibus colendis, in quibus baec gummalim tractaniur: primum quid il imago, quamobrem sit couaiUuta; Scriplura; el Pairum leaiimonia de usu imaginum; item quot imagimiiu giut geuera, quaB poggint, qaseve non po&sint iuiaginibus exprirai: pogtremo quig iroaginuoi auclor exgliltsrii. llideiu de adoraiione,quid git adoratio: quol ginl adoralionig genera: pogtea quam raulla gini quas in ScripCura invenimug adoraia : ad baec omnem adorationem propler illum, <nii natura Doug eal, esse conglituiam : posiremo autem bonorem quibabeiur imaginibug, ad ipsum exeinplar pervenire. UUimuta sibi locum elegit bialoria duoruin Cbristi martyrum : quanquam de auctore nonnulii dubiieul; quia tainen digua egi visa Trapezuniio quara a se convcrsam Latinis legendam exbiberel, reliquis bujus aucloris operibug subjicieudam duximua. Hacienug de Damagceno. C A S S I A N I vero ejusdem, aut galiem a guperiore oon prorsus alieni argumeoii opera suot, veluli duodeciui i l l i librl quos in prinia acie hic collocatos . A. videt, quorum quaior priores de coenobiorum instilulis congcripii gunt, reliqui autem octo absolularo nobis perfeclaroqne de octo principalibus viliis digputationem reddunt, quam vtx incboaiaai i n praadiclo gealenliaruin fragnienlo Damasceni legimus. Sequunlur eos viginti quatuor Palrum Gollaiioneg, give disputationeg in bunc quoqoe fioem omneg ingtitut, ut a viliif ad virtuteg, a TJlsc bujeg illecebris ad sanciitatem, a asecali bujus vanilatibus ad divinarum ei cceUt 9 9 % f

igi

SELECT/E PIUEFATIONES.

110

fllittm reram coirtcmplalioaem el siudium nos porlraliant: et u l nosmelipsos ahneganlee, Chrigtum Domtnum ducem aequainur* cx ejus pneceplis vilam noelrain componamus. Post iltas legendum sese oflferl pieiate el cceleatie sapienliae profundiiale insigne de Domini nostri Jesu Cltrisii incarnalione opus septew boioiliis, eive libris disliiulura : quo pius ilJc anlisies foriissinns ralionibus, aperlissiinis pro phetarwii, aposloloruin et evangeliatarum lealimoiiiis comprobatis, impiam illam Nestorii liaeretict opl aianeni inagoo lelo impugnal, volenlis uiia cum Pelagianie, Mariam Virginero, non *, sed lan &iiai Xpwwtoxov appellaudani sse, boc est, Christura Dominum, non Deum, sed hoiiiiueiu lanluiumod* soliuriuu ex Virgine nalum esse; qui ulwerbis ular aucloria, poslea deuium virlulis via pie reiigioM q u e vivendo oblinuerU, ut dignus per banc vitae sanciimoniaui Geret, cui te majeajas divina sociaret: ul aic exclnta ab eo penilus sacrae origiuis dignilale, sola ei taniuramodo meriiorum relinqueretur l e c t i o : qua vix major in Satoalorem nosiruui dici blaspbemia potuil. Habei nunc . A. oiiiiiium Y O lutninia bujus operum periocbas, quibus ad lcrtionem eorum aditum et viam faciliorem parare o l u i : fiuat, D O B faaiidienli ainceroque animo legenii, ei fldem, et erudilioaem, vitxque probitaicni augere poesant. Tna tt. P- lselo b*c aoimo susciperc bonique coiifctilere velit. Oinuipotene et miaericors Deus t a r g i a l u r l i b i ut ad sui nomiuis gloriam e.i Ecclesiae saluieiu pater ct pastor bonus diu praeesee valeas. fiasileae Kalend. Augusli, anno restituUB salulis 1575.
9 9

JACOBl BILLII S. MICHAEUS JN EREilO C O E N O B I A R C H J E De tua operutn S. Joanuis Damasceni iranslalione Latina. BeYereadissimo cardinali, alque illuslrtssimo principi, Carulo Borbonio, Roihomagensi arcbiepiscopo, iacobus Biilius, 6. Micaaelia io eremo coenobiarcba S. 1). later pluriinas notas, qua? oribodoxos ab baerciicis diriinunl, banc vel in primis numerandam immer i i o quispiani ceoeueril, quod illi veleres iheologoe, lanquam parenlee, colunl ac euspiciunt, eorum vesiifiia haerent, io corum lucubrationibue ingeniique inonumeniis libenlcr verganltir, ab eorum placilis vel iransvirsum unguem tibi iiiinime discedendum pulant: hi conlra celeberrimos etiain quosqne Palres, aique i w n doclrina, lum adnirabili viue sanclilate ac pielale pnediios, inaudito quodam eupercillo asperaaotur, ac velm de ponle dejiciuul, eos nuac probris et maledictis incessunl, nunc aannis ac dicler i u impeiunt, eorunique, non verenda, u l degener UleCbara, sed mullo quam ille aceleraiiue, hoiiestieaioiaa corporis parlea, boc e i l gra?iasioia el eanctiasima dogroala riaiii ac ludibrio babent : id deniqite omnibus modia agunt, ut eos quos errorura eiiorum laqueis implicitos lenent, a praeslanliasfmorunt aaeioniin lecUimeoeBortenlur. Dicercm id ipais ab inlolerandu qiiodam fastu accaeco sni amore profleieti, nncnndmodiim etiain revera proticiscitur. Qui cniiu liia viliis laliorai (laborant aulera omnes, qui ab fccflfWft coslu nefarie se praciderunt) mininie sane mirum esi, ai reliquos otiinca prae ge deapiciat, ae cerebri sui comneuia qoainlibet erudiiis ac piis alionuo commentariis anieponal. Sed alia inauper bnjuaee rei ei quidem lonae gravioris momenti causa est. Id eniui perspkue videnl homines callidigeiini, i i priscorua Ecclesiai Patrum arbitrio religionis cauaa discepi(ur, exploraiana nobis ac lanquaro i u i a e c o n d j u m Yicloriam esae. Quoa enim erroret bac niiserrima lempesiate ab orco revocarum, bos a veierilMis ih^oloais jampridem confossos eljugulaloe esse niiniine ignoraut: ut jam non tani bieresum iaYealom (quod iis qui gioriam in confusioue quaarunt, iiominis aliquid afferre possel) quam seputlaruin eaVstoresdici poasiAL Cuui igilur in sanclisaiiiiorum vironim scriplis nobis cerlissimum praesidium contttialiun. albi crucem Uefixam. parauioqueruioam esse pcrspicianl idcirco eosianquam iirmissimoscatalkaa ftdei propuguaiorea infeosiesimo aninao aversantur, ac de oinniutu manibus sublatos cupliim: ' Tcalii e a l b a c i n re locupletissiinue lideque digniaaimus ille bxrelicorum nosiri teinporis aignifer L*utn , oiii tuna Viceliom (sic enim doclissimus episcopus Novioduneoais nuper exireino ?itaa dic perfunttatt ae alieuando ab ipsonielVicelio accepisse non seiuel raihl narravii) adbuc in castris suis vereaiitm priaeoniin doclorum leclione impeoeiue quain vellet, delectari perspiccrel, iujectua ataum ipsi metus eal* se a parlibus ania iile desciscerei. Cuaiqiie ei niagnopere, sed frusira taioeii, ut bujusmodi libros auDibua excuteretp aactor fuitsel; tuin demquc de eo plane diflidere copit, symniysUsque suie aperle aradiKit eam ad papislicum coeiuni (sic eniiu eoe, qui de religione recle aeniiebant, per conlumeUam laiparaa aposUU Yocabal) brevi redilurum. In quo eiiain falgus vales miaimo fuii. Nam batc sagena i n * tartcai i l l a m piscem ex coenoso tuereeis Uiiberan gurgiie in aliuin Iraxit, ac velui alurum Mosem 3iaa Pkanouis filia educalum, ac peetifera iEgypti docirina iufeciuin, ad vene matris gremium r e d u i i u Nee tero boc Vicelio solum uaufenit, sed pleruque aliis, qui ejusdera iili adjumcnlo ex prodigiotorum erroruia labjrialbo Dei benlgniuic Undeia emereerunt: quemadmodura conira innumeris honaiaibus fias anliquak, ut Scripturae verbo utar , neglexisse, ac profanis tocum novitatibus animum adjccisse capiiali iraudi fuit. Quid enim ipsum eliain Augusiinum impulit, ut de ClirisUanae pietalif ctirriculo d i B c r l f r f t , B C diulurno lcnapore Manicbxoruoi, non tam decrela, quam porlenta sequereinr, nisi quod nt ipaemel coiiftlerelur, in fidei aaiuiisque negolio consulendos sibi piHius bxreticos quare ortbodotos ccBsaisaei. Qupcirca C U I D i i , qui evelluat ac destruunt, Cbrisiique tunicam in sexcenlas porlei laceraot, mos quain maxime possunt, a veteruin lcciioue avocenl, ac Palxsiioorum in oiorem saluiaret fMiteos aobia OMlraere conentur an non illi, qui planiare, el sdiftcare, aique eum, qai tilios Dei dispereos m U B V cangregavil \ imilari student, binc apertissiine inlelligeni, quam Ecclesiae utile ac frucluostim, iaao qnam Decessariuin eii, quod i l l i , u l suae causae deiriiuenium ac pcrniciein allaturoin, fugiutil, id scqoi atqae aaaplecti, piosque Patresr, ac de iota posleritale opiime meritos, noclurua versare manu t c r i t r e diuiurna? Hoc clypeo, ut eliam olim Sisiuuius(a)animadverlit baireticorum uiucrones relundi, aut, si vetervin auctariuncui aperle rejiciunl (ut perGdos honiines facere non pudet) siugularis eorum andacia eoargul liquido poiest. lllud quidm sine coniroversia eel, Catbolicoe omnes, nisi quos, ut mara cadavera sic improbissiina viia e piorura coeiu ejicit, bac maxime ralionein orlbodoxa religione retiacn poase. Eoque uomine noo parvara eos Etclesue utilitatein aiferre judicio, qui vateruiu libris emoateim e i expUmaodis, aut a i a m deGraeco in Latinura converteadis, ac nofia acceaaionibus aopUficaMiiat siadium suum aique operam impendunt, iheologisque maieriam aubniui8irant qoa, tain ad
9 t e 9 9 9 v 9 1

1 Tiaa. v i .

Gen. xxvi.

Joan. n .

(a) Lib. Bist. tcd. cap. 10.

111

SELECTJE

PRJEFATIONES.

11J

propellcndog advergariorum impetus, lum ad plebem optiniis moribus instituendara, iili posaint. Qoo t * genere cum raullorum iiidustriam elucere perspicerem, egoque ctiam aliquid Jam, quod a piis qoibasdaiu et erudilis viris non illibenler exceptum fuisset, in lucem edidissem, ingens litnc mim calcar ad idem aiudii genus proaeqiiendum addilum videbatur. Sed parlim forluna? mea, parum ex animi senientia consliluue, partiro bella, parlim variis morbis altrila et pene profligala valeludo, ctirrenlem, tanquam injecta manu, represserunl, ac ne mc alto commiUerem, verum exiremam liltorig oram legerctn : boc esl ne quid longioris operas aggrederer, ged in iis, quae iiunori labore ac breyiori lemperis gpalio absolvi poasenl, animuui exercerem, admoverunl. Nee lamen corporie imbecilliiati lanloni in tne juris esse poluit, quin in divo Joanue Damasceno ollra consiimtiiin progrederer, uliraque septa, ot proverbio dici consuevit, prosilirein. Quod lainen casu polius quam coiisnllo et nieditato contigit. Nam cum librog duntaxat Orthodoxa fide, quoe non satis pergpicue, nec interdum ad Graci codicia fidem gatis rccie atque inlegre conversos esse nonnuIH querebantur, Latinos rursum facere decrevissem, perinde mibi ut faslidiosis sgrotigaccidil, qui, simnllos ipsis conferiim cibos ingeras, universog regpuuat, si aulem deinceps eosdem adbibeas, omnes plerumque admillunl. Eodem enim modo cum, libris Hlis ad umbilicum jam perductis, opuscula qiuedam ab erudilissimo cardinali Sirleto accepissem, iisque ilem absnlnlis, Parallelorum opus singulari cardinalis Carafa nobilissimi ac doclissimi viri beneficio el h u maniiale naclus essem, atque hie rursum Lalinitate donalis, alia quacdam a pnestanlissimo juris professore Jacobo Cujacio, ac poslremo Barlaami hisloriam a clartssimo viro Joanne Sanclandrea muluaius essem, Ua factuin est, ut el dum mibi in singulis opusculis lalioris linem propouerem, taediura nunquam subrcpserit, et opus landem injustum yolumen excreverit. De Damasceno autem, ipsiugqueerudiiione, quid longam orationem comparare aitinel, cum el quanlus philosophus fuerit, etquaoia Uieologi* Jande excelluerit, et quam gtudiose in auclorum qui anie ipsum fturucruni leclione versalus sit abunde ipeiua scripla legiamur? Illud quidem negari non polcsl, eura primum exstitisse, qui ea, quae prius fuae ac libere dispuiari golebanl, in unum corpus coegerit, remque theologicain via el ralione, longeque commodiori nrdine Iradideiit. Hoc enim ipse apud Gracog priimis praegtilit, quod multo post apud LaiinosPetrue Lombardus cxlerique scbolasiici. ilunc igiiur auclorem, etsi roinus amplum quam cuperem (mulla euiin ipgiug eliamuuin apud Graeceg exstare audio, eliamsi lemporig injuria multa inierciderini), haud paulo tamen quain antebac unquam aiupliorem, maximaque ex parle a me iranslalum, atque in iis etiam quae a Perionio el Zino con?erea sunt, non negligenler recognitum ei cagtigatuib, cum in lucem c m i l tere pararem, subcujus auspiciis prodirel, non inihi diu fuit cogitandum. Nara cum me multie magnis* que oeneflciis libi jampridem obslrinxeris, mulloque eiiam plura mea causa cupere pra* le semper m leris mortalium omnium ingraiissiraus essem, si, cuni uiihi per corporis infirmitatem nec in titocomitalu esse, nec ulla tibi oiDcia praeslare liceat, qua una in re possum, grati erga le aniroi eigniflcalionein baudquaquam exhiberem. ld auiem unum poasum, quod lilterarium oliuin suppedital. Plura autem fortasse suppediiassel, ai mihi in Michaelino nostro angulo, aut i n liegia insula, boc est , ut prius solebam, delilescere, alque inter fluctus et neinora pbilosopbari, conligissel. Sed inibi truculenli apri vineae nosirse pervastaiorcs et iiiflammatores hujusniodi felicilaiem in?idcnint. Quaraobr e i n , u i d i v i Pelri verbis uiar* quod habeo, boc libi do, nempe Joannein Dainascenum, clarissimaaa Graciae lumen, qui cum niaximis in pairia sua muneribus dignitatibusque aliquandiu perfunclus, dexiraquc uianu religionis causa multatus fuisset, eamqtie posiea difino munere recepisaet, sempilernaniiD rerutn desiderio incensug, non honores duntaxat ac vilse ornamenta, sed opes etiam ae facultates, aoiicos, parenles, ipeam denique pairiam reliquit, nt melioreui palriam qtrererel, eique loiuin se consecraret, in quo quidquid ipsiue causabic relinquiiur, mullo certius auciiusque inveniiur.Quo eliam nomiiie. quaiuvia me oflicii mei ratio ad id mininie iiiipelleret, merilo sane atque opiimo jure ipsius opera I l l u ilrissima; iim Dominalioni nnncupare deberein. Multa eniin in te p i i omnes aniniadveriunl, in qbibut ad praeclarigsirai viri gimililudineni et laudero proxime accedas. Quidenim?An non ipse quoque dexiram tuam roaouru, qu iibi gcandalum aOerebat, abscidisli, atque a te projeeigii; cum scilicel iis, qaoram libi ardentiggimum amoram ipga quoque natura in inlimig tisceribus ac medullig iniixerat, quam Deo carere ealuiati, nec commilleiidum puUsli, ut carni et eanguini plus apud le virium eeset, quana ei, qai noa modo gupra carnem ei ganffuinem, sed gupra eliam animain amandus cl expetendus egt? Annon illo memorabiti guperiorig anoi facinore oculuin eiiam iibi ipsi eruisii, cum Roibomagi, le pneaenle. lupug fuaegtiggimi edicti fiducia fretug, in tuum, inio in Domini l u i , ovile libere grassaretur, ac tibi regig iadignatio, quam mortis nuntium ease Sapiens pronuntial*, lanquam fortis armaiug occurrerei*. Foriem enim illum superveniens fortior alligavit, zelug nimirum domus Dei, quo lum aniniua tuug Sta rcpente conflagraYit, u l , omni oifengionig regiae melu propulsalo, giatim in latibulum illud, i n quo inimanig illa fera pratdag agebat, le conferres, illicqne ad erraniea oviculag eam ex teinpore orationem baberea, quse, docliggimorum bominum, qui tecum aderanl, judicio, non lam ex ie uianare rniam a Spiritug illius vehemenlig, quo pelrae conterunlur, afflalu atque ingtinctu proficisci videretur. Quod si Dafnagceno gummae laudi ducendum egt, pubticorum negoliorum curam ei adroinistralionem abjeeigse, ut divinaruin rerum conlemplaiioni ge totuui addioerel, non mulio inferiorem laudem is mereiur qoi, i n alliggimo digniutis gradu collocatus, inter negotia otium sibi facit, nihilque magis in TOtis babet, quaua ut ex aulicorura tumuUuum uudig, si Ecclesiae utililas ila postulet, in Iranquilliiatis portum seae aggeral. Nequc eiiim gratia et auctoritale in atilar florere, summam feliciiaiem, u i mulii solenl, ged v i n cula, sed coinpedeg ac speciosum carcerera esse arbilraris. Quid quod ita in aula degis, ut tamen nihil aulicum, hocesl nibil vafrum, nihil gubdolum, nibil , in te mortales conspicianl? Nequc eniYn ullia guis veneficiis boc, inquara,Circe itia eflioere potuit, ut de nativa tua niorum amiplicitate demigrarea, alque , u l Arigtophanis yerbo ular, libi colendum existimares. Quod ut apud aulicos irrideri ac vilio dari solet, ila apud opiimos quogque in maxiraa laude ac prsedicatione ponilur; quippe qui, ut illi , gtc ipsi xb \ mirifica commendatione dignum ceDgeanl. Jam gi monaatica yiia, quaua amplisaimig opibug praHulil, sancxissimeque coluit Damagcenut ingeotem ei laudem conciliat, quis laro iniquus rerum aesiiinalor erit, qui non te summis laudibug efferendum pulet, cujug opera c i conlenlione gaepe perfeclum est ut complurea bujug inslituli homines ea nullo suo labore, nullo sumptu, nulla lemporis wora conseculi gini, quae, nisi luus favor accesaisset, nunquam obtiuere potuissent? CJl enim olim tabernaculi velis ex byggo el cocco el byacintbo contexlig,

Act. n i . * Prov. xvi.

Malth. x u .

Exod. xxvi.

ltt

SELECTiE PIU2FAT10NES.

1!4

aac dfieina vela et pelles exlcrne praslabant, ut venlorum aique imbrium vim o\ pihvcrcm ab ipsis arcereat: eoilem modo, quod pietaiis colendse studio devoti bomines spiritualibus deliciis sine ullo strepitu frttanlar, securique, ut D. Gregorii verbis uiar (), imima penetreni, cx ttto persaepe adjumento ett, q u i adversus liujus sseculi procellas exlerius laboras. Ilis paironum, bis opiimum parcntcm le a i a i i i u ; hig pneaidii, hts aacrae ancore, his portus loco es. Ilis non modo domus lua, sed etiam aurct Xmat paienl. His eliatn templa, bis doroos tnaximis suniptihtis cxsiruis. Hoc dcnique in ens aniino es, c n i k i l ipsonim causa facere queas, quo voltintas lua expleri possit. Quac cum Ua sinl (miiltaenim practereo, qood it Tirlute ipea niagie quam virtuiis praeconio dclectari sciam), rem mc tum ab oilicio meo hon alienam, tum ipat qtioque Damasceno graiani aique jucundam faclurtim csse pulavi, si ipsitis monumenta illailrissimo tuo nomini consecrarem. Quod l u , velut uiuiius, ab addictissimo libi clienle profectum, u l graio animo accipias, le summopere rogo ac supplex obsecro. Dominus Dcua illtistrissimain Tuam nominaitonem ad Ecclesiee suae ulililatem quam diulissime incolumem servet. Dieaysiaiio coenobio, Nonis Maii 4577. EX VOLUMINE
CL. V I R l LEOIflS ALLA.TU, Q U O D 1 N S C R I P S I T , P A G . 446. L o o Allatiue, Bartboldo Nihusio. Joanues Auberlus, vir plane dociissiimis, post bonam navaiam operam Tbeodorito Cyrensi, et Atexand r i i i o Cyrillo, totum suura sludium conlulerat iu Damasceno colcndo, ut hic, sque alqtie i l i i , suis o n m nteoiift decoratus ope lyporum, inie.r gapienlissimos versarelur. Studium laudans ego meam quoque operani addidi, et quidquid in Romanis biblioiheeis sub ejus nomine lalebat, eruens, quadruplo niinifiium, sumpiiie roagna ex parte erogando, feci auctiorera: quin et laborem addene, ex iis raulia i n HngnaiD Latinam -verlerara : el, u l opus Aubertt, magia conspicuum, lucera acctperei, de omnibue ejusdem Damasceni opcribus, tum editis, lum edendie, sitigula examinans, ei spuria a legitimis separans, jftdicium adnexui. Qu& omnia gratissima Auberlo acceseere. Sed, cura jam primo temporc meditareitir ediuonen vir tlle praeslantissimus, fato defungiiur, ei immaturoillius interilu res ecclesiastica el littcraria damnom iaapatibile facit: et, una cum eo, Damascenus in privatorum domibus alto silcntio involulus j a c u i l . Ifonc landem ex Parisinis unus aliquis, u l mibi stgniflcavit nosler Goar, libeliuin edidit sub hoc t i i o l o : Contpfcius itotxr editionh omnium operum S. Joannis Damasceni, monaehi et pre$byteri tit quaXWOT dislinctorum; in quo equidem nulla mci mentio est : imo in fine, eludia mea oinnia alque laborem in illnslrando tanlo doctore vellicat, scribens, cum res esset perducta ad umbiticum, el typia maodala, accepiese se ab erudito viro, Aliatium ab aliquoi annis Roina Lulelhm misisse nonnoda Daniasceni oposcula cum doclissimis scboliis. Ea $i ab eodem, qui tnitit, impeiravero, inquit, enm f, qmorum edilionem atiunde paravimut, ad majorem ejus absolulionem adjungenda curabimus. Quare jaiu, u l vides, mi Nibusi, oleum et operam perdidimus: ei alienos labores siibripiens, se graculus, nescio quis. circumvcstiu Id sane mibi non displicet, cum semper p r oculis mibi fuerit, non mea tioriola, sed bonum publicum ulililer promovendum. Ut lamen aliena rapiendi aviditas quoque modo whibeatur, Tisum eat mibi, Damasccni operum, Aubcrto missorum a me, caialogum iniexere, el libi miliere, ut post alia in Symmietis edalur. Da mibi hanc adjt\tabilem operam, el consule, dmn valos, labori meo. Caperero enira, anlequam ille Damascenum ederct, publice omnibus innotescere, quid i a eum ipse contulerioi. Vale, Roroas 49 Uciobris c b b c L I I .
t t

Saneii

Joannit

Damasceni

opera doctimmo Leonem

Joanni Auberto Allatium.

Lutetiam

transmissa

per

1 f . Princiaiaat: , ioci, , cum ialerprelatione LaUna Francisci Arcudii epiecopi Ifascaai, coUatara et correctum ex codice ms. Leoaif A l l a l i i . . Yfviatov . Princ. , cum inlerprelalioae Leeuis Allalii. . 4 . . , eom interpretatione Lalina Leonis AUaiii. I V . . . " \ , cum inlerprclaiioae Lalina Allalii. V . , elc. . xb \ , com inusrureiatione Laiina Allalii. V I . ^ . . , cura interpretatione Lauoa Y I L Hfp\ . . i cum interprelatione Lalina AlbUi. 111. . . ' , cuiu iuterprelaUoaeLatinaAltalii. IX. . . , *. Eam ediderani, absque lexlu Graeco, () Lib. xxv Morai.

lantummodo Latine, cum aliis duabus Theodorl Abucarae, quas Graacas invenire non potucrunt. Modo ex manuscripto AUalii danlur Graece el Daroasceni et Tbeodori. . ". . , cnm interpreiatione Malateslae Albani. X I . " . . \ . . X I I . \ \ . . . X I I I . . . , . XIV. . . , . XV. " > , ' . F. ; \ . X V I . . . . XVII. . . . XVIII. , , *, \ . . . XIX. ,

S E L E C L E PILEFATIONKS. 115 116 , \ . Est pars arens habeatur. Meoqiie missvs osi Groceot exeditis, quae potcst confcrri cum ediiia, quae eoraliue. mptlssima sunt. XL. \ XX. . **4. . XXI. ; . . , ( , * \ . XXII. I S Y *0. . \ - . . \ , \ . Principium tanlum. . XXII. K Y S ' . Mittenda erant. \ , \ \ . . X L I I , \ , - . , XXIV. . . , ^ \ . . . " * . ^ . Opus ingeus, copioeum el singularo. XXV. X L I I I . , , \ . . . . , * . , XXVI. Ejuadem Viia Graeca, per Joannem Hiero- . XLIV. Paracletice i n . VTrginem, secundum tolyuiitanum edila, Rom cum fitanttscriplo Leonie Allalii collala et correcla. . oclo tonos Graecorum distincla : opiis magnum e l rarum et fnturum gralissimum. * . XLV. . XXVII. Ejtiftilem Vila ex Menologio Vatictno Princip. Baailiano. . ; \ . XXVIII. - . XLVI. \ . . , \ | , . . \ . XXIX. De eotlem Damasceno, Macario A n - . XLVII. \ eyrano. . \ . . \ . XXX. * < " . . . $ XLVIII. Canones varil saneioruro solemiii . . taies. . . . XXXI. . . , \ . . . *0 , \ . . 8 . vat . . . \ XXXII. . . , . , \ , . . . ^, XXXIII. \ \ . , os ; * . . $ .. *(. . Scriplor profilelur ee narrare de Joanne . . . Damasceno quae praeierierit Joannes Hlerosolymi . tanue in ejus Viia. * . . XXXIV. Leonis Allaiii, de Joanne Damasceno . ejtis sortpiis, ex opere ejuedem non ediio, De . . * * libris apocryphis.) Qua? Uluslranl ediUonem Da. masreni, et missa sunl. . " XXXV. 4\ . . . * . . . . . XXXVI. \ , . ol , _ . . . aufjj . . (& . . . . XXXVII. \ . ". . "^, . . , . * , collccti,' correcii el aucli ex ms. Leonis A l . lalii. . . XXXVIII. , *(& . . . . . , . XXXIX. Cuin Steplianus nietropolilaNicomedien* . . . . sis opusculo suo, . . , (. " ), ouiiiia ex&cripse. rit ex opusculo Damasceni De viriutibus et vtiiis, plcrifyue alii. cdciidus esl ideiu Slephanus, ut rerum lcgilimus

LEONIS A L L A T I I PROLEGOMENA. X U X . Troparia, prope iunumera, in varias festivUates. L . ToO \ , icpiwv , . I I * , \ . L L Easifcaibii, episcopi Tbessaionicensis, comt a l U prolixus et docius tu canoucm

118

Joannis Daniasceni in Pfcolecosten. L I I . Joannis Zouarae, in octaieuchara Joanuis Daniasceni expositio putcherrima. L l l l . Marci Eugcnici, in quosdam canones Jositnis Damasceni expostlto. LIV. Gregorii Pardi, in nonnullos alios canones Dainasceni cxpoeitio. LV. Elalia.

LEONIS A L L A T U
DE S. JOANNE DAMASCENO
PROLEGOMENA
Ex opere ejusdem inediio Dc libris apocryphis.

Joaonem Damascenum, q u e m i n t e r d o c t o r u m c a t h o l i c o m m a l b u m collocat Ecclesia, diversum esSfe a Joanne Damasceno, m e d i c o , q u i d q u i d Symphorianus Champerius, Gaspar Cunradus aliique i n o o n t r a r i u m a f f e r u n t , adeo mamfestum est, u i si quis rd p l u r i b u s p r o b a r e , lucera soH addere conaretur. l l l e , Christianis o r t u s p r o g e n i t o n b u s , Cnristo n o m i n a dedit, et tandem m o n a c h u m induens i n absolutissimo v i r t u t u m oronium c u m u l o et perfecta Chrislian pietatis r a t k i n e v i t a m p o s u i t , et i n t e r sanctos, n o n a b O r i e n t a l i roodo, i n quaTilam egerat , sed Occidentali etiam Ecclesia collocatur. Hic , gentilibus prognatus parentibus,. interffeotiles etMahumetanos, M a h u m e t o i n ipso etiam vitee e x i t u addictissimue m o r i t u r . I l l e ex n o b i l i b u s et divitibus genus agnoscit, hic ex Damasci regibus; atavus namque illius A b dalas Damasco^imperavit. Ule sub Leone I s a u r o , sub quo multa p r o veneratione i m a g i n u m p e r t u l i t , circa a n n u m D o m i n i 7 4 0 floroit, iste post m i l l e s i m u m , anno 1158; iste Greece s c r i p s i t , h i c Arabice : scrinta p o s t m o d u m ex ea hngua , ct i n L a t i n a m , et i n G i m a m t r a n s missa s u n t . De q u i b u s i n Joanne Mesue lusius dicemus. I I . Diversus etiam est a Joanne alio Damasceno, Serapionis fllio, q u i tempore I$aac B e i m i r a m , u t n o n n u l l i s p l a c e t , n o n ante millesimum scribebat, M a h u m e l i c a sect cultor, qualis v e l posterior Joanne Mesue. Cum e n i m alter i n alterius scriptis laudetur, necesse fuerit , v e l eodem tempore vitam egisse : v e l , si Serapionis filius filio Mesue posterior e s t , ab e x c e p t o r i b u s , sive notatoribus, i n libros Mesue dicta alterius sententiasque fuisse invectas, Tel p o s t m o d u m ab exscriptoribus , q u m a r g i n i a curioso lectore fuerant adnotata, i n l e x t u m m a l a fidefuisse i n s e r t a ; unde poslea de e o r u m t a t e dissidia i n t e r philologos o r t a sunt. . E t praeterea alius est noster Damaecenus a Damasceno scriptore Greeco recentissimo. Hie o a m q u e Damascenus n o m i n e , n o n cognomine. Sic enim c o n c i p i t u r : w \ , . Monachi Damatceni, nypodiaconi et Studita, Thewlonicensis. Plerasque orationes i n varias sanctorum celebritates vulgari G r a c o r u m (licet a l i q u a n d o , d u m plus n i m i o antiqu Graciae linguam a m b i t , gratiam communis deturpat, eamque n o b i s ut p l u n m u m reprasentat, q u a m ad excitandum audiloribus risum in scena et theatro p s d a g o g i , genus h o m i n u i n stultissimum, reboant), composuit, e i Thesauri UtuJo opus i n s i g n i n t : eas postmodum impressores Veneti t y p i s saBpius evuigarunt. Opus, s i qudam e x e i p i a s , et i i n g u a m in m e l i o r e m frugem r e d u x e r i s , t e n u i o r i b u s h o m i n i b u s n o n i n c o m m o d u m , neque i n j u c u n d u m . [ l l ] Diversus i t e m est a Damasceno episcopo, q u i G r a c o r u m c o m m u n i dialecto varia ex i E l i a n o , Phile et Arislotele, et aliis de natura a n i m a l i u m caoitibus n o n a g i n t a () Gregorins Abulfarajius Joannem illium Masaw a t b i , teu ltesue vixisse el Bagdadi artem mcdesdidocuisserefertsub Harone Arrasliido calipha nsqne ad lempora Almolawaceii, qui fralri suo Alwalhcco aucceseit anno Hegira? 230, Christi 816 , haperaate Grxcis Tbeophilo : adcoque Joanne Dottro Damnsceno recenlior fuit. Caeterum Gbrilianaserat. Memoratur aller Joannes filius Mesue, Hmmaeh, filii Heli filii Abdelx regis Damasci, idcireo Damascenus esl cognominalus, qucin clrca anoum 1160 aul 1168 , scripsisse aiuui. Ycy

ruin Mondinus de Lentiig in anliqnam versiooein canonum ejus, a?gre concedit Joannem Mesue, dici nepolem fuisse Abdalae regis Damasci, et l i t u lum sic inlerpreialnr, quod licct hccc verba hu)u$ libri fuerinl Joannii filii Mesue, tamen fnerunt inittulala, sive nuncupaia, filii Uamech, filii Hely, qui erai filius Abdela regit Danwtci, seu caliphse l)amasci. El certe Joannis nomen Gbrisliani polius quaro Mohamraedani fuerit. Lindanus alicubi eum nionacbum Benedictinum lacil : quain fabulam exr cuterc non vacal, nedum confutare.

119

LEONIS A L L A T I I

U l

c o n c i u n a v i t , ct Micbaeli Canlacuzeno magno Domartrio transmisit, quse I c g i magno t e m p o r c a p u d virura nobilissiraum P e t r u m V e l l i a m Romanura , impcrfecta laroen. . , . N i s i i d dicere velilDUS, u n u m esse CUm j a m dicto c o n c i o n u m s c r i p t o r e , q u i postea i n episcopatum assumptus, rebus similibus c o l l i g e n d i s i n g c n i u m e x e r c u i t : q u o a n o n c r e d o , n i s i a l i u n d e accuratius edocear. I V . L o n g e etiam diversusest alius Damascenus Rondinensis episcopus, q u i d i a l o g u r a n o n ineleganter c o m p o s u i t , quo statum e l mores r e c e n t i o r u m episcoporum G r c i a e p l o r a t . Habuit c u m a b b a t e S. Anaslasi. T i t u l u s i l a COncipilur, , ', ", . . . V. Queraadmodum ergo Joannes hic Damascenus a pnedictis divcrsus est, ita u n u s et i d e m est, n e c d i v e r s u s a b e e queoi circa Theodosii Senioris tempora v i r i n o n infimi n o m i n i s Iradunt vixisse, Vincentms Belvaeensis Specul. histor. l i b . X V I I I , cap. 1 0 0 , et ex V i n c e n l i o Antoninus Florentinus i a Chronico. t i t . 4 0 , cap. 10, 4 ; Joannes Nauclerus Chronolog. v o l u m . I I , et praeter hos Andreas Dandolus i n Chronico Veneto sub Theodosio Seniore : Joannes presbyter Bamascenus hoc tempore viguit, qui infra duodecim annos liberalium artium scientiam apprehendit, et monachus factus, apud imperatorem de crimine diffamalus, manum amisit quam B. Maria ei restituit. Gesnerus i n Joanne Serapionis, s c r i b i t cum vixisse anno a Chrislo quadringentesi&o. Joannes Driedo De dogmatibus variis et libris apocryphis l i b . i v , p r o x i m u m teioporibus Augustini fuisse tradit. I d e m sentit T r i t h e m i u s . Nec Joannem Franoiscum P i c u m ab hacsententia a l i e m i m fuisse, d u m de miraculo T r a j a n i Cflesaris c u m L i l i o Gregorio Giraldo serraonem h a b e b a t ; refert idemmet Giraldus De poetarum hi$tor. dialogo 5. V I . H o r u m sententiam p r i r a u s , quod ipsc s c i a m , abunde refutavit G i r a l d u s , postmodura R U I i u s , et ex B i l l i o Possevinus, Bellarminus aliique recenliores. Manifesto namque ex s c r i ptore i l l i u s Vit Joanne H i e r o s o l y m i l a n o , Menologiis G r a c o r u m , et aliis c o l l i g i t u r Damascenum sub Leonis Isauri iraperio vitam cgisse, et ex A n o n y m o etiam q u i Y i t a m Cosm Melodi descripsit. Quos secuti s u n l a l i i r e c e n t i o r e s , Sanderus l i b . v u De vuibili monarchia, Baronius e t a l i i , ne singulos recenseamus. I p s e q u o q u e Damascenus suo testimonio a p p r o b a t , q u i l i b . i n De orthodoxa fide, cap. 10 , et l i b . De Trisagio, P e t r i Cnaphei m e m i n i t , q u i i n q u i n l a s y n o d o sub Justiniano damnalus est. L i b . i v , cap. 1 2 , adversus Iconomachos d i s p u t a t , et l i b . De hceresibus profert C y r u m , Sergium et E u s l a t h i u m , q u i i n sexta synodo c o n doranati sunt. I m o oratione De imaginibus m e m i n i t Germani patriarchffi , q u e m d i c i t cofaphis caesum a t y r a n n o , et i n exsilium missum. N o n ergo q u i De orthodoxa fide libros e d i d i t , alius est ab eo q u i p r o iraaginibus dimicavit. H a u d e n i m n e r i p o t u i t , a u l q u f sub Theodosio vitam agebat, heereticorum m u l t o post Theodosium tempore m Ecclesia d a m n a t o r u m m e n t i o n e m faceret; e l eumdem fuisse , q u i p r o imaginibus adversus Iconoclastas, e l l i b r o s O r thodoxce fidei c o m p o s u i t , apertc Joannes patriarcha H i e r o s o l y m i t a n u s , anliquus sane a u c t o r testatur, q u i h o r u i u o m n i u m Joannem Cosm sociura, araicum et f r a t r e m , auctorem facit. V I I . Sed examinanda s u n l o m n i n o verba V o l a t e r r a n i , antequam ad opuscula ipsius Damaoceni eonvertamus o r a t i o n e m , u t magis lectoribus pateat q u a n t u n i m h u n c sanctissimuoi v i r u m haereticorum obstinala pervicacia, u t famam d e n i g r a r e t , commenta est. Scribit V o l a terranus : Joannes Damascenus Damasci natus, Hebrwus , puer Constantinopolim venit: ubi liberalibus arlibus legitime imbutus, et ad Christum conversus, monachi habitum sumpsit, simul et docebat. Captus deinde in littore maris piratis Saracenis; [ I I I ] postca Theodosio redemptus, magister ejus epistolarum fuit. Jn suspicioncm proditionis veniens, dextera ei abluta est. Verum postquam deprehensus, qui iilteras proditorias stylo D a masceni probe assimilaverat, in honore apud imperatorem fuil. At ille in comobxum r c gressus, ibi dccessit. Euge, m i Volaterrane, hislorias n o b i s , an nugas congerisT t e c u m naraquc raihi i n t e r alios res cst, q u i amcenioribus reipublicae litterariae t e m p o r i b u s , c x olidissimis pratis flosculos nobis obnoxios excerpis atque dclibas. Joannes Damascenus, Damasci natus. Non p o l u i t , eliamsi voluissel,aliter dicere. Nec aliam ob causam Daraascenus dictus est, nisi quia Damasci natus. Hebrceus. Si anle b a p t i s m u m i d asseris, egre; n i h i l o minus m o r e m geram : quando etiam proverbio t r i t u m est, neminem Christianum nasci: allaraen Hebraeum esse, q u i nascilur, si a parenlibus Christianis o r l u m ducat, l i c e l arihuc baplismo noo ablutus s i t , sinamus alios dicere, n o n ita Christiano n o m i n i a d d i c t o s : nos q u i a ndelibus nascimur, et, si dici fas est, una cum hac solis luce fidem p a r e n t u m a m p l e c l i m u r , n u n q u a m Hebraei d i c e m u r a n l e baptismum, l i c e l baptismum p r o t r a h i contingat. Omnes e n i m o m n i u m g e n t i u m p u e r i , ante sectae suie signum Hebraei essent, et gentiles i p s i ante Christi adventum, q u o d nec Judau ipsi concedent. Si dicas a d u l t u m Damascenum l l e b r a i s m o n o m i n a dedisse, ideoque Hebraeum fuisse : hoc, pace tua d i x e r i m , falsum est. Dainascenus e n i m ab ipsa p u e r i t i a Chrisliana religione irabutus, cam sempcr c o l u i t , ct i n ca Grmus et stabilis, extremo quoque s p i r i t u , quemadmodum per l o l a m v i l a m , illibalaui conservavil, aniraam eiflavit. Ut hinc videas adversarioruoi dcliraroenla, q u i , nescio ex quo p e n u , i n commentariis suis rcferre n o n sunt v e r i t i , Joannem, c u m adhuc csset apud Saraceiiorum regem i n p r e t i o ; simulasse a Mahumeli religione n o n a d m o d u m abhorrere. Nam u n a c u m eo ad sepulcruiu Mahumeti p r o f e c t u m , et ex regis j u s s u , m e l u p e r c u l s u m , Mahunietum
y %

(a) Ejusdcm aule meinineral oral. i . De Imaginibus, utet Lconis Isauri, Iconomacborum priucipis, e l i .

121

PROLEGOMENA.

122

a d o r a s s e , et ad laudera i l l i u s se inclinasse, et e u m publice prsedicassc. Quamobrem h o n o r i b u s a c m u n e r i b u s a rcge acceptis Damascum fuisse reversuni. Hocque l o t u m ex corament a r i o p l a n e fabuloso de ejus conversione p r o f e r u n t (a). HABC lamen nugamcnta esse detractor u m , i n i q u e t a n t i Yiri p r o catholica religione et c u l t u i m a g i n u m conalus et studia c a l u m n i a o i i u m , ex a l i o r u m s c r i p t o r u m probatissimis testimoniis deprehendet. Licet enitn i n p s e u d o s y n o d o septima adversus imagines a nefariis illis avitaB refigionis hostibus appeliatus sit, n o n ideo i t a dictus est, quasi u l l o unquara temporo Saracenorum r e l i g i o n i addictus ftierit, sed q u o d i n t e r Saracenos tunc Damascuru occupantes nalus, n o n u n a c u m i l l i s sacrarum i m a g i n u m c u l t u m ejurasset. Parentes i l l i u s Christianos quoquc fuisse s c r i p t d r ipsius_ V i t o , et alter Cosmae, apertissime fatentur, et GraBci 4 Decembns, i n Menaeo. TJV \ ' \ $, , \ Hic erat sub impcrio Leonts l*auri, et Constancini filii illiui, ex urbe Damasco illustri genere et fide orthodoxa conspif W . Menologium Basilianum, , \ , \ . Genere illustri, et glorioto, et ndeli. Sed frustra n i c a l i o r u m venamur testimonia, c u m Joannem i p s u m Dam a s c e n u m de semet hoc i d e m asserentem habeamus i n sua fidci professione, i n qua apert i s s i m i s verbis fatetur fj , , \ , , jj . Hcec est mea universa fidet professio t * qua naius swn; hcec mea fides, in qua baptizatus sum, et hcec mea gloria cum qua connutritus *um, et quacum convixi. l n fide Christiana i l l e nasci n o n dicitur, q u i ab inudelibus p a r e n t i b u s , sed q u i a Christianis o r t u m habet, licet adhuc baptismo ablutus n o n sit, i n fide C h r i stiana d i c i t u r , q u a m i n parentibus habet et f u l u r o baptisrao a m p l e x a b i t u r : eamque si e j u r a r e r i t , perfkfiffi ac perauellionis reus, n o n m i n u s iis q u i se fidei per baptismum subdider u n t , condemnabitur o m n i n o . N o n nemo tamen de Patre aliter enuntiarat, cujus h i s t o r i o l a m , c u m ohvia n o n s i t , o p e r p r e t i u m m e f a c t u r u m e x i s t i m o , si G r a c e transcribam. & [IV], \, , $ * \ , , , . ol ; * \ * , , , \ . \ /, \ \ . \ , \ , , . * \ 3 *$, ; \ , \ , . \ * t , , \ , , \ ' , \ , . * , , \ \ * ) \ *, \ \ , \ , \ , , . * /. , \ , \ (Jo ^ ' , , noiclv , . , . , . , \ ^ , , _ , . , , , \ . , ^ , \ 6 . \ . Dignum porro est, quod postea subsecutwn e$t et nonnuUi tradunt, in commentaria referre. Non enim multum tempus effluxerat, et eorum (Joannis scilicet et C o s m ) , parens vita excedit, tt mortem, vce mtsero! duplicem corporis et animi obit. Quid vero probi pueri, optima sobohs f Haud passi sunt bcnemerenti non referre aratiam ; neque tantum propriam procurant salutem, et parentis tam effuse benefici, et t n alimentis proestandis negligunt, ut impietatis ille fructum perpctuis ignibus addicius decerperet. Quare prceceptorem conveniunt, paternorum beneficiorum memoriam r e eolunt, et quanam parens ratione, licet in rebus fidei vacillans claudicaret, firmo tamen pectore erat, et ingenio probus. Uinc supplices exorant, ut junctis precibus Deum deprecartntwr %U illius misereretur, neque supplicium illi panasque pro impietate constituat. His ille inducitur. Qui enim aliter fieri poterat apud virum ingenuis moribus, et quatn maxime admisericordiam propensum? Quare continuis vigiliis et orationibus semetipsos tradentes, pro defuncti salute preces fundunt. Magister illa quoque supplicationibus addebat: Dotnine Dtus qui Trajanum regem impium, qui in Christianos immoderate tanquam rabidus canit urcierat, servi tui Gregorii precibus e gehenna ignis liberasti, et Falconillam gentilem TkeeUt protomartyris supplicationibus sortijustorum adnumerasti, tu ipse exaudi nos quoqme, et t n electortm tuorum tabernaculis servorum tuorum parentem colloca. licet enim
y % % 9

(a)Qaidni forsan et,cx inscitia rerura et temporvm sauctiaaimo doctori ea allribula sinl, qiiae vet filio Mesue Daraasceno, vel filio Serapiouis obli-

censeo a libello fiJei, cuju3 Allatius infra rocmin i i n 62. (c) Excerpla vero esse cx Vila SancliCosmae Mo-

123

LKONIS A L L A T I I

124

Thecla protomartyr maxima fuerit, magnus porro et divinus Gregortus, ideoque maxima quoaue ex te exsculpserunt: nihilominus suppetnnt et nobis, quas apponamus, et defuncti res proie gestce, et nobiles hi recenterque nati, et [ructicosi, quamvxs ex improba radice orti sunt, surcxUi, quxbus, si quxd fuerit, quod in nobxs minus sit, supplere possumus. Per guadraginta dies irttegros hisce persistebant indemisse orationibus incumbentes, numinuque exspectantes clementiam. Erant verojustorum preces omniumpotentes, indeqxu comprobabatur, Deum timentium se voluntatem perpcere. In ipso namque quadraginta dierum occasu, oput admiratione dignum pro nimia tua Christe Rex, humanxtate complctur. Vbi namque nox advenit, probis trxbus supplicibus prce labore diutino somno sopitis, mortuus ingentes gratias illis habens et referens apparet. Vestris, axebat, supplicationibus tenebris, igneqxu /t'6eratus sum. Hac cum vidissent, e somno excxtati, quce viderant, unnsquisque alttri enarrat, debitasque Deo invocantium se preces exaudienti, gratxas agebant. Et hcec quidem sxmt qtue inler plerosque ad [V] hunc diem vxdgo jaciantur. Hsec de r u m o r e i l l o , n i velis dicere, f a bella, qure sua i a m eetate m u l t o r u m animos occuparat, auctor i l l e . Commentum e t i a m fuisse probat, contenditque Constanlinus A c r o p o l i t a , orat. de laudibus Xoannis D a m a s c e n i :
f

", \ \ * * ol , . ol , \ * Sic itaque per successionem sancti varentes pxetate et virtnte con$picui fuerunt. Neque enim illos admittimus, qui de illis absurda quadam scripto tradiderunt, inconsiderate, ut opinor, rebus eorum tt sanctorum progenitorum examinatis (vtre enim gancti inter impios intemeratam fidem servarunt), sanctissimi hujxuce ae divinx$sim4 viri mertdaeio genus conspurcantes, et quasi illiui caxuam agerent, eos, tmde ipse natus e*f, vituperanles. Sed beati hujusce progenitores pietatem coltierunt, ut vera de illis jampridem hUtoria tradidit :pii quoque parentesvirtutis omnegenusper omnemvitaeursum consectaii itrnt. V I I I . Sequitur Volaterranus. Puer Constantinopolim venit. N i h i l m i n u s : nunquam Damascenus Constantinopolira venit, quam nec aspicere vivo peralias occupationes d a t u m e s l . Ipse namque Damasci nascitur : i b i d e m munificentia, ne dicam< prodigalitate, patris a Cosma m o nacho p i o et doctrina atque eruditione magno una cum altero Cosma Ifelodo, tum profanis, t u m nostris disciplinis a p p r i m e excolitur : postmodum elato funere pa4ris, ipse disnitaiibus a Damasci satrapa oblatis, summa eliam contenlione, rebusque aomesticis negieclis, post recuperatam Y i r g i n i s beneficio m a n u m , Hierosolymas profectus, i n Sabse monaeterio, vitie quod supererat, sub agresti nimis et iracundo sene peragit, u b i tandem flne v i t p o s i t o s e p e l i t u r ; et b e l l u m Iconoclastis i n d i c t u m , ex Damasco p r i r a u m , postea ex Pal&stina, l i cet eminus, animose tamen proflcueque a d m o d u m confecit. A n ergo, qui v i t $ su ralionem

, . At vir iste qui gratia nomen sortitxu e$t rxtque Thraciam xncolens ad Sauromatas perrexit, neque ex Byzantxo ad columfxas Herculii confugit; $ed cum prius Damascx, postea in Palcestina vitam traauceret, seque t n solitariU locis exerceret, strenuus et impavxdus adversus Leonem depugnabat: E i infra. \ | , , \ , , , \ . Et inde, Damasco profectus Hxerdsolymas, /ctaque xn venerabilibus locis adoratione decenti, mox velut cervus sitiens Deum, in deserta abixt, ct ad beati Sabce monastcrium perrexit, nontantum itxneris, sedejusdem xnstitxUi comite Cosma. Et tandein : \ , , . quod ex Damasco prius, et*postea ex Po/egtina, %n eos qui venerabilium imagxnum Constantinopoli direptores erant et contemptoresjnvectus est nxhil eum aliud impulxt quam zclus divinus.E\ c u m semel e loco patriarcha H i e r o s o l y m i t a n i jussu secessissel, u b i a b codem facullas data est, recta i n eumdem regreditur. , , * . Idem Hitroiolymorum gubcrnator, divina inspiratione etxam Joannem vocat, et ut ex cathedra seniorum Deum laudet, presbyterum ordinat, qui tamen mox ad dM Sabbct mona$terium rcdt**e,etc. A n rectius Damasceni i t i n e r a moresque subdistingui p o t u e r u n t ? N o n i n urbe Byzant i o , sed aliunde longo l o c o r u m intervallo dissilus, calaraum adversus [VIJ L e o n e m p e r s t n n g i t . Frustra Leo i n p r e s e n t e m , e t q u e m ipse perimere polerat, litteras ad Damasci p r o s i d e m c o n flngit. V o l a t e r r a n u s , u 6 i liberaiibus artibus legitime imbntui. Q u i is p o t u i t liberalibus a r t i bus Conslaniinopoli i m b u i , i n qua n u n q u a m fuit ? cpiemadmodum et qu subdit, ibi Aafctiumtnonachi tumpsisse et docuisse. H a b i t u m monachi sumpsit i n Sab monasterio, i n q u o et studiis e l monumentis conscribcndis operam dedit. Et ad Vhrutxm conversus. Ergo n a t u g r a n dk>r et aet^te a d u l t u s , i a q u a pietas et lidcs piaccrc posset. A t V i t i l l i u s auctores c u m a p a r v u l o
t

125

PROLEGOMENA.

126

p u e r o , et i n ipsis incunabulis sacro fontc a b l u t a m I r a d u n t o5v ; *, xa\ (, , *;. Nascitur xgitwr illi puellut praclarus tite, qxum aahuc tenero corpusculo regmneraiione per spiritualem motrem^filiumlucis facit. Volaterranus, Captus deinde xn littore wwUc piratisSaracenis. Quee istc fabula est? ut bene ex alto jamjam p e r i t u r u s et hserens, n e c i n c o m m o d o adagio, i n aqua, vento secundo i n Httus p o r t u m q u e s u b d u c i t u r : unde postea i n f i a t i o r i b u s velis ad somniandum mentiendumque eversionem facit I Quonam i d i n l i t t o r e actum e s t " ? I n ipsone Constantinopolitano, an longe ab eo aberrans l i t t o r e piratis prteda o b j i c i l u r , i l l i s q u e 8aracenis?Al m i h o m o , i d t e m p o r i s , licet Saracenorumnatio (neque enimad rem pert i n e t ) i n bac r e r u m l u c e , lucis u s u r a f r u e r e t u r ; attamen inlra proprios fiues, sua sorle content A m interclusam fuisse , n e c a l i e n i s i n h i a s s c f o r t u u i s , a d illa teiDpora, oc nomine q u i d e m , ut Ha d i c a m , cognitam certissimura est. Illa anno i m p e r i i I l e r a c l i i duodecimo, orbis c o n d i l i 6131, G h r i s t i 622, post Theodosiuoi p r i m u m 227, post Thcodosiutn m i n o r e m 172, u t h a r u a i r e m m s c r i p t o r e s Tneophanes mooacnus, Constantinus Porphyrogeneta, Georgius Hamartolus, Georg i u s Ccdrenus, a l i i q u e asseverant, disruptis p r o p r i i s repagulis i a e x i t u m potissiiuum G r a c i a e t i n s u l a r u m , v a r i e c e r t a m i n u m eventu sub divcrsis ducibus, t u m p r i m u m effusa, p u l c h e r r i roam deinde Orientalium r e g i o n u m faciera funestissimis cladibus conspurcavit. Quo etiainanno S i e p h a n u s Mathemalicus, q u i tunc temporis florebal, de Saracenorum e x i t u thcma constituit. N o n p o t u i t ergo sub Theodosio a Saracenis, q u i n u l l i eraot, capi. Postea Theodosio rtdtmpiu$, magiiter ejus emitolarum fuit. Somnia, et nova omnia et a scriptoribus sciolis, ct a l i u d q u i d p i a m agentibus (neque eniin serio ea dictasse verosimile est) tradita. In suspicionemprodiiionis venxeru, dextera ei ablatQ est. Verum postquam deprehensus, qui litteras proditorias stylo Damasceni probe atiimilaverat, inhonore apudimperatoretn fuit.ve m a n u p e r nefas excis a D a m a s c e o i m e n t i o a e m i n d u x i t : eambeneficioVirginis mirerestitutara, q u o d p o t i s s i m u m erat, lacet. Sane Tbeodosio n u l l a m ob causam insigniter i n j u r i a m f a c i t : scelus e a i m i l l i a p p i n g i t q u o d DOD patrarat. Nec i q j u r i a m m i n u i t i l l i Uamascenus, post detectam f r a u d c m honoriflce exceptus. namque et h o m o immanissimus, et Christiam nonaiois hoslis veritale comperta lucuTeotiasime obiisset. Dein ille in ccmobium regressxu, ibi deces$it. Et i d quoque a verilate looge est. N u n q u a m e n i m cgressus, non potuit r e g r e d i ; et q u i i n s t i t u l u m q u o d sibi semel aniino fixerat, n u n q u a m dimiserat, n o n p o t u i t i l l u d s i b i denuo refovere. Scripta ejus utUia mb utraqut recipiuntur Ecclesia. H i c landem d u m finit Volalerranus, i n m c n t e m r e d h t , v e r u m que nescio qua ratione fassus semel est. Finisset u t i q u e citius. Sic enira minus i n e p l i a r u m congessisset, nosque ab illis refellendis molestia t&dioqueliberasset. A l i i e t i a m cautiores c u n i Volaterrano m u l t a desipiunt, que s u f f i c i t i n Volaterrano improbasse, m recoctani c r a m b c n reponere videamur.
f

I X . V e r u m t a m e n c u m tant i n Volatcrrano caecilatis causara n o n sine admiratione p e r q u i rerem, t a n d e m e u m ex stultis guibusdam de Joanne Damasceno narralionibus stultissimum fatamdeprehendhFaccm m i h i piaetulit Giraldus De poet., histor. Dial. 5. Inter qms ille est fU ejuiVttam copiosedeseripsU: cujus piget fabulas kic vobis referre. H i n c cuni eiuscemodi V i u m m i h i c o n q u i r o , i n unain i l l i u s j M r t e m u t c u n q u e i n c i d i apud V i n c e n t i u m Belvacensem Sptcut. histor.iib. x y u , c a p . 103, et P e t r u m E q u i l i n u m l i b . i v , cap. 135. N a m q u e h i o m n i n o ex nugameDtis i l l i s sua contexere v e r i t i n o n sunt, et potissiraum Centuriatores, q u i p r o p t o r fiunasceni s t u d i u m i n imaginibus propugnandis [ V I I ] i n i e n s i , q u i d n o n i n Damascenum deblaterant. E t , u t a c e r b i u s urgeant, sermonem De cjus conversione diversuiu, u t existimo, ab hac V i t a ( neque enim ilJum v i d i ) , i n m e d i u m p r o i e r u n t . Sed serroo hic sua r u i t inanitatc, et a p e r t i s s i m e a Damasceni n o m i n i s hostibus confictus deprehenditur, c u m ea contineat qua) de Damasceno d i c i non p o s s u n i . DeVila q u i d sentiendum sit, paucis accipe. Vincentius sub T h e o d o s i o I I I , vel Anastasio, a quo dicit, monachalem habitum sumpsisse. Novum csl boo, i m p e r a t o r e s monachalem habftum dare. Vincentius ait, raptum Saracenxs, i Persidem delaiuet; Patrus IJ* JEgyptutn. Vincentius, cwn iixtcr prcedones prcedcc divisio jieret, contigit, ul cuidaminier eos aitissimo Joannes in partemveniret; Petrus, ad JEgyptum dncentcs^cuidam Saractno diviti vendiderunt. Viocentius, Theodosio mista legatione sub pmna capitis domino tmanda$$e utei quantociiu mitteret : quiprmcepto imperiali eontradicere non ausns est; P e t r u s , Tkeodosiu$ aui ei fuerat amicissimus, Joannem precibxtM ac pretio mxdto Saracenis redemit. Vincentius, Constantinopolim reductum, monasterio inclusum, eum tctpius pro neaoiiis muueimis imperatore coimUente. Petrus, guetn Constantinopolim reductum, suum canceflarium fecit ejusque cnmsilio etindustria curiam totam regendam commisit. Nec ab alio p c n u u n t q u o de Joanne Damasceno narrat Joannes Nauclerus, v o l u m . l l De generat. 14. Quid i n his l a m yebementer repugnantibus ac eecum advcrsantibus firmum ac s U b i l e dices? O t i u m a b u t e n t i u m b o m u n c i o n u m mera somnia, m i h i crede.
t % %

X . U l i i d q u o q u e a d d a m : Joannes Daraascenus apud V i n c e n t i u m p r o d i t i o a i s reus, pcssin u s SaraAaiftifa/declamatur. Quid i l l u d n o m i n i s sit, e x p l i c a n d u m . S a r a f r a t ^ eos esse m o o a c b o s q u t consilia evangelic doctrin et monasiicam disciplinam r e n u u n t , colligo ex S. B e n e d i e t o suae Regulffi cap. 1 : Tertium monackorum teterrimum genus est Sarabaitarum, f M t nuUa ngula approbati, expcrientia magistra sicul aurum fornacii, sed in plumbi natura
9 v

() 1 actis illis commeniiiiis V i t x S. Joannis teraaeceoi, iratut imperator boc convieio adversus Jtnanem osus referlur: neq*i$$ime Joanuet, be~ neficiis meh ingrate, matum mihi pro bono reddi i i i i , Serabaita pessime. Qui locus bominepi I '

num , fabutarum istaram indicat auctorem, q u i , cum ex Regula S. Benedicti didicisset quudtlam genus fuisse monachoriim nullius dieciplinx, qui Sarabailae nuncuparcntiir, sanctum monachum Joarncm hac voce a principc laccssitum fuuit.

187

LEONIS A L L A T I I

13

molliti, adhuc operibus servantet sceculi fidem, menliri Deo per tonsuram noscuntur, qui bini, aut terni, aut certe singuli sine pastore, non Dominicis, sed suis occlusi ovitibus, pro lege ei$ desideriorum est voluptas, cum quidquid putaverint vel elegerint, hoc dicunt sanctum, et quod noluerint putant non licerc. Odo Cluniacensis abbas, l i b . I I I Collat. , cap, 23 ; Petrus Damianusepist. 4 l i b r i ; Isidorus l i b . n De ecclesiast. offic., cap. 16, fuse h o r u m Sarabaitarum g e n i u m e t i n g e n i u m fleque ac S. Benedictus e x p l i c a n t . Unde vero n o m e n t r a x e r i t , i n Greecis fruslra quflesivi. Putabam a postea ambulans, aberrans, gradien*, u t et /^. Attamen sara annexura n u l l u m esse i n eafingua c o m p c r i e b a m . Neque enira a , pudendo i n f a m i q u e n o m i n e , et a quo honestas abhorruisset Christiana, derivatum existimo. Quare ad externos confugio, et a Syris acceptum n o m e n j n d i c o . Sarabaita namque a p u d cos, sive scripseris c u m 5 , negligentem, relinquentem ac a 6 negantem domum ; sive c u m sade, suadentem domum significat. Quod ab hostibus i n Dama5c c n u n i prolatura est, u t e u m a p r o p r i i s descivisse, et i n e x t e r a s a n i m u m advertisse i n n u e r e t u r . l d e o q u c pessimusSarabaila, quasi diceres, rebellis, apostata, s u o r u m p r o d i t o r , i n i m i c o r u m fautor, et q u i d q u i d a l i u d ad procacem et r e b e l l a n t e m a n i m u m d i c i p o s s e t . X I . Dictus f u i l Mansur. I n c e r t u m m i h i , a n a f a m i l i a , vel Leonis i m p e r a t o r i s c o n t u m e l i a . Nicephorus Constantinopolitanus i n Chronxco : \ , * . EtJoannem Damascenutn, cognomento Mansur. Suidas: . Joannes Damascenus, cognominatus Mansur. Sed hacc familiae n o m e n n o n i n r e r u n t . Cognomen duntaxat i l l u d aliuride etiam i n Joannis n o m e n et lares domesticos p o t u i t i m m i g r a r e . Etsane aliundeimmigrasse, verba S. Stephani J u n i o r i s , apud Stephanum B y z a n t i n u m q u i ejusdem V i t a m descripsit, i n f e r u n t : \ , , * \ , . Inter quos etprcestantissimus Joannes [ V I I I ] Damascenuspresbyter, qui t y r a n n o Mansur cognominatus, apud nos sanctus et deifer, nunquam cessavit scribere. Et a p u d S i m e o n e m Metaphraslem : * \ , , \ , \ . Consimili quoque modo ille lepida lingua proeditus ac pius presbyter Joannes, quem ille petulanti acmaledtca lingua tyrannm, atque eruditione quidem angusta, cceterum ad vituperandum copiosa et peracvUa, Mamur, appellabat. I n septima etiam synodo act. 6 : , * . Joannes vero, qui ab eodem per contumeliam Mansur cognominatus est. Paulus Diaconus, Hist.miscell. l i b . x u : Jonnnes, qui bene cognominatus est Chrysorrhoas propter auream et fxdgidam Spiritus sancti gratiam, qwe in ipso tam verbo quam in vitce actu effloruit, quem viaelicet Conttantinus impius imperator arinuo propter eminentem ejus orthoaoxiam anathemati submittebat, pro Mansur, quod ejus avitum nomen est, quodque redemptoris interpretatur, sensu Judaico novum EccUsice magisirum Manzeron, mutato nomine, vocitabat. EtCedrenus : , \ , * 0 , , . Joannes monaehus et presbyter, Chrysorrhoas cognomento, Mansuris filius quod notat L e n trabus, quem impius Judaico $en$u in Iflanzerem immutavit. Cedrenus ilaque Damasceni p a t r i Mansur n o m e n fuisse, et ex eo per allusionem ab i m p i o Manzeris nomen distortum i n d i t u r a q u e Damasceno t r a d i t : Mansuremque Untrabum denotare. Quid autem lentrabus sit, adhuc quaer i t Meursius, et ego c u m eo. Ccdrenus Damasceni Patrem Mansur n u n c u p a t . Et forte ob m u n i ficentiam, aliaque praeclara facinora, quibus anle alios Damasci Joannis pater eminebat, Mansur i l l i cognomen prius a civibus a d d i t u m est, u t i n t e r Arabas Qeri solet, et ego a p u d i l l o s regibus i l l u d quoque e x h i b i t u m , si me memoria n o n fallit, legisse videor (), p o s t m o d u m i n p r o p r i u m degeneravit, q u o d dcinde Joanni a patema contestataque v i r l u t e m i n i m e degeneranti t r i b u e r u n t ? eo naraque victor adjuvans, notus significatur. V i r t u t i s t a n d e m cog n o m e n t y r a n n u s cjusdem litterulae i m m u t a t i o n e i n infamiam distraxit. U t e n i m m i h i r e l a t u m est, ab expertissimis i n ea l i n g u a , Mansur c u m $ , vel scin s c r i p t u m notare eradicatum, $eparatum, evulsum,secatum. Quare t y r a n n u s eo n o m i n e i n n u i t Joannem ab eo dissentientem, n e q u e u n a c u m e o imagines oppugnantem a c o m r a u n i fidelium fide fuisse avulsum et separatum.^-Quam posteH c o n l u m e l i a m Damascenus sibi ab heereticis oblatam sua d o c t r i n a ac sanctimonia i n m a x i m u m laudis p r & c o n i u m convertit. Ut hioc videas n i m i a m a l i o r u m i n discernendis ejusmodi vocabulis . X I I . L o q u e r e t u r a l i u s , nec i n v e r i s i m i l i a , sicodices antiquissimi et l i b r i Greecorura ecclesiasticinos non fallunt, cognomen i l l i u s n o n aliudfuisse q u a m Arcla. S i c e n i m i p s e i n iisdem l i b r i s cognominatur ante canonem i n Pentecosten, q u e m i l l e carmine iambico composuit. I b i e n i m nomen auctoris hoc m o d o prffifigitUP, ' . Joannis Arclto canon carminc iambico in sanctam Pentccosten. Hlius acrostichis est, , Et p r i n c i p i u m , . Et fere oipms i n h u n c d i e m c a n o n e r a i l l u m Damasceno t r i b u u n l . Quare e r i t nobis Joannes Arcia Damascenus i n p o s l e r u m , q u i hucusque Joaunes tanquam n o t i o r i l l u s t r i o r q u e ex p a l r i a , quam suo cognomine Damascenus i n n o t u i t . Sed vellem a l i i ante me i d dixisscnt. . X I I I . At undenam hauseritPossevinus e u m sacerdotem nonfuisse ; et q u i n a m sunt q u i i d s c r i b u n t , d i c a i ipse. Ego sane i n manuscriptis codicibus, iisquc satis a n l i q u i s , e u m p r e s b y t e r i n o m i n e i n s i g n l t u m c o m p c r i o . S c r i b i t u r namque : , Joannis prcsbyleri Damasccni . Stephanus J u n i o r c u m apud Melaphrastem.o (b) Vidobis Abulpbarajium, Elmakinum, ct alios iMstorix Arabum scriplorcs.
s $

PROLEGOMENA.

130

i f t y w c , 6 * praclara lingua prccditum, ac pium presbyttrum ; et a p u a S l e p h a n u m B y z a n t i n u m , \ * Inttr O J et ceiebtrrimus Joannes Damascenus presbyter. Joannes H i e r o s o l y i n i t a n u s : r S f c xuprjov . Joannetn autem idem Ecclesice Hierosolymitanw gubernator divinitw mccer*iivm ut in tathedra scniorumDeum laudaret,presbyterum ordinavit. [ I X ] Et ue p r e s b y t e r u m c u m episcopo confundas, idem auctor priusMajuma) episcopumab eodcm Hierosolymitano antistite Cosmam creatum refert, a cujus ordinalione o r d i n a t i o n e m Damasceni d i s t i n g u i t . Cosm a s s c i l i c e t e p i s c o p u s j o a n n e s prcsbyter o r d i n a t u r . PraHerea Greeci i n Synaxario 4 Decembris, \ * * Commemoratio 5. Palris no$tri Joannis monachi et presbyteri Damasccni. E l Gregorius prolos.yncellus i n Res p o n s i o n e ad epistolam Marci E p b e s i n i : * * , \ . Ltgitur in Ecclesia sermo cum nac inscrlptione, Joannis monachi et presbyteri Damasceni. Possovinus sanc Augustini ac U i e r o n y m i m o r e l o c u t u s n o n est, apud quos sacerdotis noinen aliquando cpiscopum sonat. X I V . Scripsit itaque multa ab utraquc Ecclesia comprobata, i n eoque. honore semper h a b i t a , q u o e t a l i o r u m ecclesiasticorura s a u c t o m m Patrum m o n u m e n l a . De fide orthodoxa; Contra imaginum Aorte* Orationes panegyricas, canones diversos i n dics festos s a u c l o r u m , t r a c l a l u s contra haereses.aliaque plurima,qua> p a r l i m supersunt adhuc,parlim lempus vorax a b s u m p s i t . S c r i p t o r u m elogia lubens pra?tereo, c u m passim o m n i b u s obvia sint,non ita tamen, u t quae penes n i e luceiu exspectant,silentio i n v o l v a o i . A n o u y m u s : " , , , i) , ' . TQ . Et alius: , . Et d e caoooibus, nal . E t q u i n o n h e r i aut nudiuslertius,sed m u l t i s abhinc annis eosdem l i b r o s descripserat,Ioannes m o n a c h u s , Arsenii frater , '. , , , %'* , . . ' ^ , , . " . \ , . MacaiiuS AncyrailUS COntra Barlaamum cap.35 : , * \ , %\ , , , , \ iTrnuiv.Damascenumautem cumdico,omne$ doctores atque iheologos inunum collectos signifieavi. Magnut etenim hic os tt interpres theologorum omnium cst. Quapropter in iis qua ilU $ribii non d i c o , * e d , d i c i m u s , ait. Cujus quantasitin eo orationis tublimitas tt dogmatum imiegritas et amu$$i$,quantum tit in omnibus percelebris gloria, inter uBcumenicas sanctat synodo$ septima commemorat. Georgius Chioniades Expositionibus i n Damascenum : [ X ] 6 ^ \ , \ , \ \ \ . Hic *anctus Pater noster composuii orationes dogmalicas, de incomprehentibili Deitate, et adtersui exsecrando$ illos Leonem Isaurum Cononis F. et illius filium Constantinum Copro m u t m , qui eum accusabant, vocabantgue blasphemum Mansur, et adversus eos qui una cum iuiMsetUiebant, impioM imperatores. H i c obiter animadvertirous falso Leonein bunc f i l i u m CoD O Q I 5 a Chioniada d i c i . Leo namque i l l e et Conon vocabatur. Etenim h i s t o r i c i , et preecipue . G n c i t r a d u n t , Conon i l l i f u i s s e n o m e n , in baptitmo inditum. X V . E x his q u i d a m omnia, a l i i potissiraam e o r u m partem a Joanne hoc nostro, crui sub I ^ o n e florebat abscindentes, a d seniorem i l l u m sub Theodosio, q u e m ipsi sibi tepiuissime fiiuaint, referunt. I d u t m e l i u s innotescat, de singulis scrmonem instituam,e.t p r i m u m de i i s q i u b a s Fides orthodoxa nomen d e d i i : eos quippe omnes i l l i q u i d u p l i c e m Damascenum comminiscuntur, seniori 'ascribunt, q u e m n o n clingueoi i n d o c t u m q u e , sed facundissimum et r e b u s d i v i n i s a p p r i m e e r a d i t u m fuisse p r o n u n l i a n t . X V I . Diversus t$t Joanne JEgyplio. E t m i r u m sane est, hunc nobis Damascenum a t o t i a a 9 f 9 % 9 3 9

131
f

LEONIS A L L A T I l

131

tisque viris i n t r u s u m , cura nusquam ea etato Damasceni n o m e n i n hisloricis Greecis L a t i n i * q u e vel aliis s c r i p t o r i b u s , antiquis t a m e n , occurrat. Licet e n i m sub Theodosio Joannft u o m e n , idque celebre ob sanctitatem, qua v i r i l l e pollebat, o b v i u m sit, i l l u m t a m e n ex D a maseo fuissc, nemo est, q u i asserat : i m o aliis regionibus o r t u r a , palam Theodoretus, Hister* l i b . v , cap. 24 ; Sozomenus, l i b . v i , cap. 2 8 ; Callistus, l i b . x i , cap. 34, f a t e n l u r , q u i e u m Mgy* t i u m faciunt, et q u o d d i g n u m admiratione est, I r a d u n t n u n q u a m e u m ex i E g y p t o , n i e i ad hebaida, idque n u t u d i v i n o reccssisse. , i n q u i t Sozomenus, , . 1 iis autem, quos in jEgypto floruxsse cognovxmiu, Joannes facile p r i mas tenebat. Et paucis interiectis : , \ , . Ubi autem senexfactus ett,jussu dxvino in Thebaida 8$ confert, et plurimis prafuitmonasteriis. Qui hunc Damasci n a l u m , vel Damasci moenia contemplatura dicemus l i i n e r a Damasceni m u l t o ab his diversa supra commemoravimus, qui m o n a chus factus, semper aliis subdi v o l u i t ad u l t i r a u m usque v i t s s p i r i t u m , tantum abest, u t monasteriis p l u r i m i s p r a f u e r i t . Hunc n i h i l o m i n u s Joannem a r b i t r a t i sunt a l i q u i , utetiam a d n o t a v i i Baronius i n M a r t y r o l o g . 6 M a i i , Joannem Damascenum fuisse, ideoque Damascenum ad tempora Tbeodosii amandant. X V I I . At q u o m o d o hic iEgyptius, infans, alque i m p e r i t u s , et d i s c i p l i n a r u m alioquin rudis, et pene d i x e r i m , tneologici operis De fiae orthodoxa (cujus operi91) auclor esse p o t u i t ? Divinitus eum afflatum, diyinitusque scientiis i m b u t u m scripsisse, insipiens ipse fiier o , si d i x e r o , q u i d i v i n a oracula attente p e r l e g i , et circumspecte consideravi, et si quid posl* m o d u m N u m i n e dictante i n chartas r e l a t u m est. D i c e n d i inodus, ratioque, et color, ac succus o r a t i o n i s , i n i l l i s m u l l o ab hoc Damascenico diversus est, i n q u o quamvis n i m i s - p a t e n s n u m e n , et d o c t r i n a revelata sit, eam t a m e n ab ingenio dictantis manare, et p r o c a p t u illius digestam atque adornatam raanifeste conspicio. L i b e r u m scriptoris i n g e n i u m , et vires h u m a n a s i n rebus a r d u i s , atque supra earum c a p t u m sese conantes, e i humanis discipliois subnixas, divina queeaue i n obscuris, atque i n fienigmate n o n a d m o d u m secure speculantes, d e p r e h c n d o . U n o v c r b o , i n hisce l i b r i s Dt fide orfAodoxa,eamdem quam i n aliis Palribus doctrinae majestalem ac d i v i n i t a t c m agnosco, Deo vero dictante illos exscriptos fuisse n u l l u s a p p r o b o . Sed q u i d i l l c jEgyptius scribendo p o t u e r i t afferre, dicat Sozomenus, \ , , . Qui licet litterarum ignarvs, libris tamen non eguitad recordationem, sed quidquid mente compUctebatur, illud nulla delere poterat oblivio. Quod clarius exposuit Calhslus l i b . X I . cap. 34: , [XI] , \ , , , \ , Et cum litteris initiatus non essct, tninxme tamen ad memoriam libris opus habuxt. Quidquid enim semcl auditum mente complexus esset, id supra oblxvionem omnem conscrvabaty et guocunque tempore u$u ejus opxis esset, promptum aa manue habebat^Vides i l l i t t e r a t u m horainem n o n indiguisse l i b r i s a d excitandam m e m o r i a m , q u a n d o q u i d e m , q u o semel m e m o r i t t mandarat, nusquam i n posterum obliviscebatur. Pertinax s i q u i d e m r e t i n e n d i quae semel concepit m e m o r i a , a l i o r u m m o n i m e n t a negligit. At q u i i t a eaoctus est, u t m e m o n a t a a l u m pollcat, quomodo l i b r o s , et l i b r o s De fide orthodoxa s c r i p s i t : sed quanam r a l i o n c , u t i d quoque edisseram, l i t t e r a r u m radis, et legendi nescius a l i q u i d m e m o r i mandarc, ct i l l u d postea abscjue l i b r o r u m a d m i n i c u l o tancnu memoria retinere potuit F a c i l l i m o i d negotio, si m o r e m v e t e r u m ascetarum consideres : i l l i namque r u d i b u s a n i mis, mcmorisoque raagistra ope, sedula p s a l m o r u m repetitione Psalmos aiiaque S c r i p t u w sacree loca ingerebant, quce i l l i poslca coDlinua rccitatione absque l i b r o r u m adrainiculo m e m o r i a retinebant. Vidc E p i p h a n i u m orat. De fide orthedoxa et apostolxca Eccletia, i o finft, et lepidam de Pambo narratiunculam apud Socratem, l i b . r v . cap. 23, q u i Pambo vocat, quemadmodum hic Sozomenus Joannem, , et C a l l i s t u s / ^ p e ^ . QuanUim vero aberret B i l l i u s , q u i h u n c /Egyplium c u m Sinaila c o n f u n d i t , rra c u m de historia Barlaami c t Josaphati sermo e r i t , dicemus. X V I I I . Joannes A&gyptxus libros De fide orthodoxa non scripsit. Sed scripserit Joannes iste, sive e x se, si ve dictante N u m i n e libros ,eosque p l u r i m o s , sane libros i I le De fide ortkodoxa, q u i Uliue i B t a l e m n o n f e r u n t , necTheodosii tempora,scribere n o n p o t u i t . J o a n n c s e n i m ante I t a l i c a m e x >editionem Theodosii imperatoris contra E u g e n i u m t y r a n n u m i n Thebaide commorabatur SOZOmenuS l i b . , C. 22 : (;) \ . (ComHtuxt t n hanc rem Theodosius uti consilio Joannis monachi, in Thebmdt morantis; et Callistus : " \ ' povaxy.ConsilioJoannisenitenlisinThebaide monachx iibiutendum ets* stotuit); etThebaidem i l l e p e t i i t senio j a m COnfectUS (Sozonicnus : \ , ^ , . Ubi autem senex factut est, jussu divxno in Thebaida se confert, et plurimis prcefuit monasterixs ; Callistus, \ . Ubi autem ad senectutem pervcnxt, J vxsione quadam divina Thebaxdem incolere jusius, multorum manastcriorum dux factxu est). Quare h i c v c l adhuc imperante Thcodosio, vel paulo post e j u s o b i t u m diem o b i i t extremum. N o n p o t u i t ergo B a s i l i i , Gregorii Nazianzeni, Gregorii Nysseni, i m o vero C h r r s o s t o m i , PPOCH e t C y r i l l i operum raeminisse, quorura alia q u i d c m n o n edita, alia n o n d u m elucubrata erant. Hinc ultcrius argumentabatur Nicolaus Alemannus ,qui de isto Joanne plura disceptat. Std fu-

123

PROLEGOMENA.

1 3 4

rinl haec omaino , et Joannes hic ad Theodosii usque Junioris tempora, licet Theodoretus et S o z o m e n u s , i l l i u s tempcstatis scriplores, c o n t r a r i u i n significent, superstes f u e r i t , et C y r i l l o o q u a l i s : q u i d , quaaso, hos omnes coataneos, i m o suos filiolos i t a religiose v e n e r a t u r , u t e o s singuhs fere capitibus, , , , si u b i i p s o r u m scripta laudare c o n t i g e r i t , appellet? I t a u t n o n d u b i t e t C y r i l l u m , o m n i u m j a m d i c t o r u m ffitate m i n i m u m , et s i b i a&qualem, c u m Atbanasio saoctilato clarissimo, iamque multo anlea vita functo, c o m p o n e r e , et p a r i pietate venerari.KaA , i n q u i t l i b . l l l , *^\ , . Quid p r a t e r e a d i c e r e n t adversarii ad totsectas, quas p o s t e r i o r etas.velut abortus effudit, i n quas auctor horum H b r o r a m acriter iovehitur: M o n o t b e l i t a r u m , N e s t o r i a n o r u m ; M o n o n h y s i t a r u m , D i o s c o r i a n o u m A n n o n P e t r i F u l l o n i s , q u i Zenone et Anaslasio i m p e r a t o r i b u s , I c o n o m a c h o r u m deinceps, o u i t e o n e Isauro Ecclesiam vexarunt,hisce i n libris m e n t i o est? Quare si nonnullas orationes d e s a c r a r u m imaginum veneratione Damasceno n o n detrahunt, p r o p t e r ipsius e t l c o n o m a e h o r u m equalia t e m p o r a , eadcm ratione eidem Hbros De [ X I I ] orthodoxa fide restituant n e c e s s e est, i n quibus integra contra illos disputaiio c o n l i n e t u r . X I X . Scripti tunt circa tempora Leonis hauri. Certum ergo firmumque est dictos l i bros De nde orthodoxa, q u e m a d m o d u m et r e l i q u a opcra qu Joanni Damasceno sub T h e o dosio t r i b u u n t u r , Joannis Damasceni hujusce sub Leone esse, e l cuin n u l l u s alius Joannes Damascenus ab hoc nostro s i t , n u l l i a l i i preeter h u i c nostro tribuendos esse. Neque u n q u a m de h o c a p u d sanos prudentesque viros, concurrentibus omnibus in hoc i d e m sententiis, d i s pukalum esi. G n e c i , quibus sane in boc negolio magis credere dcbemus, omnes uno ore Daniascenum Joanncm u n u m l a n t u m , c u m q u e sub Leone Isauro floruisse f a t e n t u r , c u i et l i b r o s quatuor De jlde orthodoxa ascribunt. X X . Tripartiti operis inscriptio Fons cognitionis. I s t u d quoquo anle alia rainirae oegkigendum est, quemnam scilicet t i t u l u m o p e r i prffifixerit, et quasnam auctor ipse i n p a r tes diviseritt E t p n m o q u i d e m aspectu philosophicis capitibus Dialectica, vel Logicce n o men p r e p o n i i u r ; theologicis, De fide orthodoxa; et alteri a l i u d ; tum d e m u m tractatui i n quo Yaria haereticorum deliramenta recensentur, De hceresibus. Bene e s t : argumenlis t i t u l i respondent. Quare ab auctore eos excogilatos fuisse n o n o e m o dicet. Y e r u m t a m e n c u m ipso 10 COd. 1447 bibliolhec VaticantB legissem, , - libro Joannis Damasceni, cujui nomen e$t FONS COGNlTIONIS, a l i u d ab his nostris opus suspicatus, diligentius p e r q u i r o , pauca t u m ex p h i l o s o phicis, l u m theologicis capita o c c u r r u n t , eadem o m n i n o c u m editis ; quare operis t i t u l u m eom esse mihi persuasi, Fontem cognitionis: nec falsus sum, idque postea ab aliis observatum animadverti. Constantinus Acropolita i n Laudatione sancti D a m a s c e n i : * * , , ^ . , \ \ ^, ; Silebo reliqua, encomiasticas et in Deiparam laudatorias oratwnes. Prmtereom venerandas. solemnitates sonoro strtpitu pertractantes, qua a& chortamvere diviniorem ae meliorem adhortantur. FONTEM vero COGNlTIOmS oua nam r o tiem silentio involvam, aut quomodo quasi aliud agtns ex ea non hauriam, ut aa cursum qui uquetmr quodammodo promptior fiam atque vegetior? Georgius Chioniada i n scholiis causam qeoqueilUUS r e d d i t : * , , , * \ , , |, . Cau$a inscriptionis. Inscribiturcnimvero Fons cognitionis, secundum exceuentiaM^qwsicxtrahunclibrumniUlasit eognitio sive humana, sivedivina,et, utitadiim neque specvJ^im^ntqxupractka.neguemundana, nequehacce superior. Nec tacuitDamasc e n u s i p s e I n t r o d u c t . i n philosopbicacapita.Cuoi enirade l i b r i scopo ageret cap. 2 d i c i t : , \ ^] - . Propositum igitur nobis est pkilosophiam delibare, atque omnis generis scientiam breviter quoad cju$ fieri poterit hoc wdmmune complecti. Ac proinde COGNITIONIS FONS $ane nuncupelur. Fucuro autem s c r i p t o r i b u s i a c t u m i n d e a u t u m o . N a m c u m p r i i n o operis capiti titulus \ , ^ cogniiione praeponeretur, q u i opus scripsere, ne bis l d e m dicere v i d e r e n l u r , operis q u i d e m t o t n i s t i t u l u m abdicarunt, et, q u i erat capitis, conservarunt. H i n c n o v i t i t u l i o p e n erant ass u e i i d i , q u i tractatus omnes complecterentur. I n d o l u i p r i u s praeclarissiinum Damasceni o p e r i s t i t u l u m a Damasceno n a t u m , Damasccno s u b r c p l u m e l a h o r u m s u p p o s i t a : gavisusque s u m proterea m i h i , n u n c denuo mea opera r e n a l u m , parenli p r o p r i o r e s l i l u t u m . Nomen ergo o p e r i s ftiit, et n u n c tandem esse d e b c l Fons cognitionis. Cum itaque Damascenos, u t de divisioae etiam operis aJiquid dicamus, Chrislo a d d i c t u m h o m i n e m ab i g n o n o t i a , o o n tantum, q u a natura sua genus deformatur h u m a n u m , sed ab ea e l i a m , q u a m a l e s a n i magistri, et ethnicis discussionibus d e d i t i , incautis fidelium mentibus i n g e r u n t , liberare percuperet, et cojjnitioDe vera collustrare, detruncatis e o r u m m o o u m e n t i s , q u a B c u n que doctrio /B [ X I I I ] Christian oiQciunt, selecta quffidam, et maxime proficua p r o c o g n i t m a e t i a m humana, quatamen ad d i v i n a m via strueretur, compendio q u o p o t u i t , i n c a pha I I O D admodum mutla r e d e g i t : illis subncxuit cognitionem dc Deo, e i r e r u m opifice, e l ' ut gratia* auclore, et ex sanctis Patribus, qute i n r e m fore existimabat, et ad tantam c o g n i * Uooem comparaadam idonea, recte et conspicuo o r d i n e apericns, et explanans, i n unuoa
f 9 9

LEONIS A L L A T I I

veluti fasccm colligans, exactam dc Deo c o g n i l i o n e m , p r o humano tafflcn captu, exhibuit. Inter philosophica p o r r o et Iheologica, hffireticoruui nugamenta, u l legentes cautius sibi providerent, i m m i s c u i t . Pneposuit itaque dialcctica, u l essenl v e l u t i instrumenta q u i b u s q u U i bet artifex opus habel ad totius operis constructionem, et v e l u l i a n c i l l reginte, rebus s c i l i cel iidei d e s e r v i r e n t ; et ab iis tanquam ab elementis,quibus lacte opus esset,initium facerent. Neque e n i m e t h n i c o r u m doctrin aChristiana v e r i t a t e i n m u l t i s divers fidendum esseratus, e x v e r o sapientiee fonle recla probataque e d u x i t . Dicebat namque de natura i n d e f i n i l i o n i b u s , UtexhocunoCfleteradiscamus: ^ * ', , . JVoJwra f $t,ut dccernit Ecclesia^verce rei exsistentia ; ut Aristotelet ei reliquigentiles,muUismodis natura definitur :quas definUiones cum Severi asseclce$eclarentur recto tramite aberrarunt. I n t c r p o s u i t hceresum nugas, u t , falsitate cognita, propensiore aniiuo ad veritatem r a p e r e n t u r . U l l i m o l o c o v c r i t a t e m ipsam, et p o l i s s i m u m d e rebus f i d e i s c r i p t o dictavit. A u d i i p s u m Damascenum epistola ad Cosmam Majumfie episcopum : * ' , * , * . , \ . , . x a l , , . Ac primum eorum qui apud Gr&cos dottriruclaude excellueruntprcestantissimaqucequeproponam, apiculcemoremimitans, ea qum veritati afftnia svnt componam, et ab hostibus salutem colligam; quidquid autem fcedum et cum faUa scientia conjunctum est, ejiciam. Mox autem hceresum, quas Deus odio habct, nugas uno votumine comprehendam, u f , cognita falsitate, veritatem arctius amplectamur. Atque ita de~ mum errori exitium a/ferentem et mendacium propulsantem veritatem, Deo mihi /aeenle, libris mandabo.Qms ergo o p u s i n t e g r u m , e t s u i s p a r t i m i s couslans, i m m i n u t u m , deartuatum et aliis i n t e r p o s i t i s d i s c i t u m , et deformatum ad htec tempora n o n v i d e t Priraus siquidem locus i n t e r t i o coliocandae t r i b u i t u r : p r i m a et secunda, hac atque illac dissipala, a p r o p r i o c o r pore e x l o r r i s , u l cuique placet, disjicitur, et rectus sanctusque d i v i n i s c r i p t o n s ordo o s c i tanter nimis i n v e r t i t u r . Hoc u l i q u e exscriptor i l l e c o d . 1077 Valicani r e c o g n o v i t , c t c r i m e n , si c r i m e n u l l u m est i n evertendis a u c t o r u m scriptis, fassus sit licet, i n p r i o r e tamen s e n tentia p e r s t i t i t . () \ , ' , , * . '' , . * , \ . Licet in epistola sanctus hic dixcrit se prius, iis qua apua * o pientes Grcccorum exsistunt, expositis, continuato ordine hoereses enumeraturum, tum dcm u m veritatem : nos nihilotninus inverso ordine digessimus, po$t philosophica ea quci sunt veritati* attexentes, postremas omnium hwreses , n o n sancto adversantes . absit hoc ; scd potius cupicntes quce veritatis sunt vere accurateque cognoscerc prius quam hcereses. X X I . Distributionis t n capita auctor Damascenu* ipse. E t heec q u i d e m de toto c o r p o r e . Quid lura de capitibus? Partes i n capita divisisse Damascenum n u l l u s d u b i t o , c u m eam d i v i sionem raanuscripti omnes codices t u m veteres, t u m recentiores p r a f e r a n t ; ea tamen r a t i o ne , u l pbilosophica theologicis ejusdem n u m e r i continuatione c o l l i g e n t u r ; adeo u t u n o t u m p h i l o s o p h i c a , [ X I V ] t u m t h e o l o g i c a , sive potius tractatus h i c , i n q u o de philosophicis e l theologicis agitur, n u m e r o concludatur. l u omnibus codicibus tamen n o n unus c a p i t u m n u merus est, i n quibusdam e n i m a m p l i o r , i n aliis parcior e s t : neque idera operis finis e s t ; uod posterorum n i m i a diligentia faclura existimo , q u i caput u n u m , vel a l t e r u m , u t magis istinguerent, subdiviserunt, a l i i u t magis a r g u m e n t u m u n i r e n t , duo capita i n u n u m d e c u r t a r u n t . I d n i b i l o m i n u s c u m i n paucis p a t r a t u m s i i , n o n facit u i cffitera quoque capila o m o i a ab aliis s i n t d i s j u n c t a , eorumque argumenla ipsis p r a f i x a . X X I I . Qucedam tamen capita distracta et divulsa sunt librariis. Observavi i d q u o q u e n o n i n omnibus codicibus earadem seraper occupare sedeiu preedicta c a p i t a , sed quee i n quibusdam praeponuntur, i n aliis p o s t p o n i : multa etiam ex p r i m a parte avulsa i a alteram d e p o r t a r i , et vice vfersa , quee curiosus lector, per se manuscripla e v o l v e n d o , ne ipse n i m i u s s i m , adnotare p o t e r i t . Potissima tamen corura pars eumdem sibi l o c u m , etsi n u m e r u s i m mutatus s i t , servat. Quod e x s c r i p t o r u m incuriae ascribendum est. Totius enimvero operis c a pila centum et quinquaginta tantum fuisse p r o b a b i l i t c r sane asseveral Georgius Chioniades: pV. , . * \ Dividitur porro in capita centum quinquaginta. Neque numerum hunc veluti veneratione inter alios numeros diqnum prcetergressus est; vamque hic numerus ex terno quinquagenario eonstat, quemadmoaum et liber Psalmorum. N o n n u l l a quae i n raanuscriptis odicibus i n v c n i m u s e x tra e d i t o r u m n u m e r u m , exscripta j a m transmisimus ad typographos Parisienses. H i s etiam ooncluditur, distinctionem i l l a m c a p i t u m t b e o l o g i c o r u m i n q u a t u o r l i b r o s , q u e m a d m o d u m e t t i t u l u m , De fide orthodoxa, recentissima esse, e l e x genio hujus saeculi h o m i n u m , q u i velera recemibus accommodant. X X I I I . Liber De o r t h o d o x a fide corruptus non fuit. A n tamen q u i nunc sub i l l i u s n o m i n e
9 1 f

(a) Istbauc eadem leguntur in Reg. cod. 202C, in charta reccnter saiis exaralo, ad calcem capUan pbiioeopbicoruui scu Dialecticx Daiuasccnt.

1^7

PROLEOOMENA.

138

loanibus omnium l e r u n t u r , De fide orthodoxa l i b r i , i n l e g r i , nec &b hcorelicis c o r r u p t i ad h c usque t e m p o r a p e r m a n s e r i n t , d u b i t a r u n t , ctsi paruin caulo , n o i m u l l i , q u i c i m i i l l i u s d i c l a SUSB sententia3 adversantia ruinus i n t e l l i g e r e n l , ea ab aliis l a n t i Patris scriplis tanquam i n s e r t a e x p l o s e r u n t . 1 ex Graecis q u i d e i n Georgius Moscharabar, Ecclesiro Constantinopol i l a n c h a r t o p h y l a x , q u o d rcfert P a c h j m e r i u s , et confutai l i b . v n Hist. cap. 3 5 , d i c t u n i i l l u d , ex Filio vero Spiritum non dicimus, e t c . , u t spuriura ex l i b r o tanli Patris ejiciebat () : . , 0, , ? ' oi . , , \, ; \ &; 0 (5 (5 \ . Et p r o duetor per Veroum explanantis Spiritus. Hinc Georgius Moschambar, eo tcmpore EccUsim chartophylax, spurium iltud dictum afflrmabat, cui magnus Logothetes capite approximato , ne alii audirent, Et quomodo, ait, hac ratione respondentes propositis satisfacere videbim i r , cum in sacri Armamcntarii codice dictum illud ad verbum exlendatur, tanquam sancti dicium, et magni potiisimum Damasceni f E t l i b . v m , cap. 1 : , \ , \ , . ; , , . Moichambaretn vero,ccetero$que dietum illudspurium asserentes, et capmt illud t n nennuUis libris non haberi imprudentia condemnarunt. Exttabat etenim sacri Atmamentarii codex, qui hoe cmteraque scripia continebat, dictique parentem indicabat. Et ex L a t i n i s , cruod Bessario cardinalis oratione Dogmalica ad s y n o d u m O r i e n t a l e m , cap. G , i n n u i t , Ct r e m t a t . " , \ \ , , . , , [XV] . ' \ , \ \ . Quw ad hctc Latini dicunt, ego non dicam, quod fciiictt, nte illud Damasceni omnibus in ejus libris inveniatur, quodque epistola Maximi non tit t f t t t , eum nee ubique , nee in antiquioribus codicibus, nec inter opcra ejas inveniatur; quodgue n&nnulti nostrorum etiam eam non esse sxtam putant: hwc, inquam, non dicam, %td concedam, hmc illorum esse doctorum et verba et sententias. X X I V . Proeierea l i b . i v , cap. 14, verba i l l a , q u i b u s negat Damascenus panem ct v i n u m a Basilio post consecralionem Yocari Antitypa, tanquam Damasceni verbis et m e n t i Basiiian$ conlrana e x p l o d i t T u r r i a n u s schol. Grcecis i n l i b r u m v , cap. 14 Constitut. a p o s t o l i c , asseritqoe a sciolis quibusdam e l malevolis assuta : neque enim verosimile est Damascenum ignorasse Terba Clementis, Nazianzeni a l i o r u m q u e a u c t o r u m , q u i vocem hanc n o n pani et TIDO , s e d corpori et sanguini Christi a l t r i b u u n t . T u r r i a n o Billius i n orat. Gregorii Nazianzeni io sororem Gorgoniam addit eadem sentientem Bcssarionem, sed qua fidc, ipse v i d e r i t . Bessario n a m q u e t a n t u m abest, u l verba Damasceni a reliquo opere e x p l o d a l , ut eorura i n n i x u s aoctoritate, a Damasceno, tanquam a patre filius veniam petal, si duobus propositis amicis, ipse praeferat v e r i t a t e m , et infra audacter enunliet : Sed meminissc oportet hominem ctim fui$8e, quamvis tnira sanctitatt prceditum, et fieri aliquando potuisse, ut pro imbecillitatc kumnni ingenii non clare aliquid senserit. E t verba potius Basilii fuissc ab co loco, i n q u o Damasceni aetate legebantur avulsa, et i n a l i u m transvccta fuisse. Quod p o r r o de hac m a t e ria f e o s e r i t , Hcet i d certissimo se concludcre existimet T u r r i a n u s , ipsc l a n t u m d i x e r i m , r e m n o n esse adeo facilem, c u m Damasceni cctate (quaro i d o b causam lieret a l i b i dicemus, c u m de A n t y t i p i s , e i o p i u i o n e Damasceni agemus), n o n tantum Damasccnus ipsc, sed alii eliato Patres refugerint corpus v e r u m Cnristi et sanguinem Antitypa nuncupare. Quod apertissime evincitur ex N i c s n a secunda act. Y I , et Anaslasio adversus Gaia'uitas. , , ' . E t a l i i . Argumenta prceterea T u r r i a n i n i h i l p r o b a n t . Nusquam e u i m Danjas r e n u s panem et v i n u m Antitypa vocavit, sed v e r u m corpus Christi et sanguinem. Et l i c e l A n l i t y p a i n B a s i l i o i d i n n u a a t , an e l a p u d Damascenum i d i p s u m notarc d i c c n d u m cst? c t i l f a ad Dainascenum addi n o n poluere, uisi post e o r u m hrcresira exortam, q u i ad conficicndusn c o r p u s et sanguinem Christi, n o u sola Dominica verba, sed prcccs ctiaui sacerdotum necessanas esse contendebant. Nos tamen fere i n n u m e r o s Damasceni l i b r o s , cosfcpie a n l i quissimos, multos etiam q u i Damasceni setatem refcrcbant, vidimus et observavimus, ct i n illis omnibus verba illa quio T u r r i a n u s vult addita, eodem i n loco adamussira r o p e r i r i . Et ne codices omnes rccenseam, ea h a b e n t u r i n Vaticanis codicibus 106, 492, 495, 496, 500, 5 0 1 , 1075, 1 0 7 6 1078, 1752; Palat. 242, 3 3 4 ; Barberinis 54, 55, 56, 57 (6). H i n c c o n d u d o , s i ]oca d i f l k i l i a e t scopulosa; si conlorta) sententiee atque obscurar; si quee ab o p i n i o n e
y t

) iftihasc nibilad rem.Nam Moschambar non caput S, i n quo legimns, ex Filio aulem Spiritum mtm diclmu$ ceu spurium rejiciebat; scd cum bsec alia verba opponerenlur ab iis nui a Laliiiormn porlibaft sUbaat, \ , el productor per Verbum explananUiSpiriiu*, aiebat ille" capul, ex quo proicrebanmr grnuiuuin uon esse auctoris noslri felUMi.
9

quod multis iti codicibus abessct : quod quiriem et nos moiiuscripla iccensendo uttservaviuuis. EcJituiii csl eiiiui posi capnl 1 * 2 libri De fide orthodoxa. Csbtcriun priora ilta verba , dc quibus ex professo dUpulat Allalius, Dainascenu saiis supcrque asseruimus. (b) His addas omncs quolquot vidl, cum Grx-cos tumLatinos, in yariU biblioibccis. 5

P I T E O L . Ga.

XCIV.

139

LBONIS A L L A T I I

110

Mra dissident, ct i n aliam partem t r a h u n t adversarii, e l i b r i s r a t r u m expungenda s u n t , caque nb aliis non ceque sentientibus inserla, vel c o r r u p t a , vel immutata amrraare velleinus, Deus b o n e ! quota e o r u m pars integra, q u i liber i m m o t u s , qu senlenli non intercis remanebunl? Multa i l l i vel indulgentes genio, vel occasioni servientes, vel o p p u g n a n d i haereiicos fcrvore j a c l a t i , quandoque etiam q u o d i l l i s ita videretur, scriptis c o m m e n d a r u n t UIMD sequiores horoines vel negligunt vel condemnant, c u m ea probatissimi scriptores i n m e l i o rem sensum traducta e i p l i c a n t vel subdividendo explanant. De h i s ne exemplis h i c agam, p l e n i sunt s c r i p t o r u m o m n i u m l i b r i . Quid hic referam audacissimorum h o m i n u i n conatus, q u i ncc a divinis L i l t e r i s , quando oiunia n o n possunt intelligere, suoque m e l i a n t u r omnia gressu, manus sceleratas abstinent? X X V . I d quoque obiter hic n o t a n d u m v i d e t u r , epilomatores Gesnerianos oscitanter nimis ex Daraasceni lu>. m , cap. 1 1 , scribere, Theodorieus Grceciu, contra quem [ X V I ] Leontius Byzantius fecii Apologiam ad accusationes detestationis ejus. Cum a p u d e u m n u l l u s sit Theodoricus, quem c u m Theodoreto confundunt : nec Leonlius Byzantius A p o l o g i a m i n ernn composuit, sed Cyrillus Alexandrinus. Dasraascenus itaque i l l o C y r i l l i , unam naturam t n carnatam, ex eodem Cyrillo p r i u s exposito, subjungit, C y r i l l u m n o n alia ratione i f i t e l l e c t u m luissea LconlioByzantio". Et t e n e ; c u m Cyrillus lpse i u defensione secundi anathematismorum, quos Theodoretus adversus ipsura impugnaverat, eamdem senlentiam tuealur. Verba Dama* sceni Slint : . " '.; \ 0 , , , \ H , t Unam tnim Dei Verbi personam absolute dicente$ haudqxiaquam aberramns. Consimilcm etiam in mqdum Leontius Byzantius de natura hunc locum intellexit, non de persona. At vero beatus Cyrillus in ca apologia qua Theodoreti librutn, quem adver$u$ secundum anathematismmx tdiderat refelht, ita loquitur: Natura Verbi, hoc est persona, etc. X X V I . Jocnnis Damasceni interpretes Lalini. Libros Damasceni De fide orthodoxa vert i t i n l i n g u a m Latinam Burgundius Pisanus, iurisconsultus sui temporis n o n incelebris, s u b Eugenio I I I , et alia a l i L Postmodum a Jacobo B i l l i o magna ex parte de inlegro conversa, edita sunt Parisiis anno 1577. X X V I I . De oratione dt defunctis. Libros De fide orthodoxa excipit o r a t i o , \ * , De iit quiin fide obdormicrunt. Hanc omnes quotquot post Daroascenum s c r i >sere, d u m m o d o i l l i u s m e m i n e r i n t , Damasceno viudicant, ex Graecis etiam i l l i q u i , schismati avcntes, purgalorias pcBnas de m e d i o t o l l u n t . Eam u l i q u e , si poluissent, ne propriae o p i nionis refellendae ansam adversariis p r a b e r e n t , vertissent i n d u b i u m . N o n n u l l i ita asseveranl e r hoc t r a d i d e r u n t , u t valicinio eliain comprobare n o n v e r i t i s i n t ; traduntque a P a t r i b u s q u i i n concilio Ferrariensi ac F l o r e n t i n o i n t e r f u e r u n t , i n t e r ccatera sanclorum Patrum t e s l i monia qua$ ad asserendas purgatorias poenas i n m e d i u m a d d u x e r u n t , haae eliam Damasconi recensila fuisse, quee o m n e s G r a c i , u l probatorurn certorumque a u c i o r u m receperunt. , a i u n l , . d quos Marcus Ephesius respondit : " , \ , , , \ Et i n i r a : , \ \ , \ , \ . I n t e r quffi m i r u m islis videtur, si Damasoenf testimonia n o n f u e r i n l reeensita. Cura e l Gennadius patriarcha, i l l o r u m t e m p o r u m s c r i p l o r , i n defcnsione c a p i t u m c o n c i l i i F l o r e n t i n i , cap. 3, t o l a m ferme dictam orationem t r a n s c r i bal. I l l i u s testimonia contra Greecos ad p r o b a n d u m i g n e m p u r g a t o r i i m i usurpat Gregoritis hieromonachus prolosyncelhis A p o l o g . p r o concilio Florentino contra Marci Ephesini e p i s t o lam. Glycas epistola 50, ad Esaiam m o n a c h u m , plura ex ea, u t i Damasceni genuina, t r a n scripsit, ct potissimum h i s l o r i a m de Trajano, et Faconilla, et calvaria infidelis : nep a D a masceoo abdicat Euimanuel Calecas l i b . i v contra G r c o s . Et communis fefe G r s c o r u m s e n lentia eam tradit Damasceno, q u i etiam i n linguam e o r u m versam sub n o m i n e Damasceni l e gunt. E t a l i u s , nescio quis, i n hnguam C y p r i o r u m vernaculam v e r t i t , habcturque i n c o d . 1171 Vaticano, eo p r i n c i p i o , y , \ , \ . Addunt Damasceni aetale purgalorias poenas coeptas fuisse i m p u g n a r i , u t ex Eustratio presbytero Constantinopolilaxiffi Ecclesiee, cujus ca de re conscriptos libros recenset Photius m Bibliotheca t m e m . 171. Usus etiam l o q u e n d i Damasccno familiafis hoc probat. I l l e enim n o m i n i b u s bfi&r e t i c o r u m su tempestatis parccns, errores t a n t u m p r o p D m i oppuguatque. L i b . i v Ortkod.
r y T % t

fid. cap. 17 : , etC. E l h i c boc sermone n o n aliter, , etc. Hfficet aiia p r o Daxnasceno a plerisque c o n g e r u n l u r . X X V I I I . Gretserus notis i n toraum I I De cruce, i n orationem Gjermani palriarchie, de Dialogi n o m i n e Gregorio papee a Graecis t r i b u t o , d u b i t a l . Ut et Damascenus, teu [ X V I I ] quisque iltt auctor est orationis pro fidelibus defunctis inUr opera Damasceni. E l ante Gretserum GregOlidS prolOSyncellus dictO 10CO : * , : \ , ln oratione, qiiUB in Ecclesia legitur sub hac inscriptione Joannis monachi et presbyteri Damasceni. Si g e n u i n u m Damasceni f e l u m Biislimasset, scripsisset u l i q u e , Joannet tnonachus et presbyter Damasrenus in oratione, c t c . Joannes Lensseus De Limbo, l i b . n i , cap. 12 : Librum istum non esse Damatceni non injuria videri pottst. D u b i l a v i t etiam m u l t i s h i n c inde adductis argumentis Pelrus Arcuaius l i b . contra Barlaam de p u r g a t o r i o , pag. 396. A l i i u t spuriam Damasceno a b r i p i u n t , i d q u e i t a e$se n o o invalidis rationibus contendunt. Bartholomaeus Medina : Perinde, i n q u i t , tst, %anc

141

PIIULEGOMEMA.

p r o defunctii orationem Damasceno tribuere, ae mortuot excilare pott longum ab obitu ancurricidum, et ad studia iterum, et lucubrationes revocare. Diu enim anle maanum Gregorium, cujus eo in sermone fit mentio, obiit Damascenus^ cujus wtas ad Theodosxi Senioris tempora pertinet. Ergo non potuit de eo similia scribere, et necesse cst illud opus a/Urius esse, tt non magni Damasceni. Fraaciscus Suarez ideo abdicat, quod d o c t r i n a m o m n m o Damasceno c o n l r a r i a m p r o defunctis refert. De Trajano e n i m , et de Faconilla historim I h e o l o g i c a m i l l u d Damasceni axioma evertunt, q u o d l i b . u De fide orthod. ita enuntiat : 6s , \ , ? * , ; . Scire auUem oporUt, juonimm quod hominibus mors, hoc angelis est lapsus. Post lapsum enim non e$t illis pmmiteutia locxis, ut neque post mortem hominibus. X X I X . M e d i n i e o p t i m e satisfactum p u t a n t , si dicant, illurn ex eo quod p r o cerio s u p p o n i t , fklli m a n i f e s t o , dum Damascenum n o s t r u m ad Theodosium Seniorem amandat, q u i t o t annis p o s t T h e o d o s i u m vixerat, poteratque o p t i m e referre factum Gregorii Magni, e t T r a j a n i salutem. Et e x h i s , qu nos supra attuliimis de cetate Damasceni, et Joannis j E g y p t i i , aperte constat Damascenum narrationein i l l a m de Trajani anima potuisse scribere, ob q u a m et ob aliam de Fatconilla, a l i i orationem illara Damasceno, etsi n o n ita aflirinale, a h j u d i c a r u n t ; et si n o n abjudicant, Patrem tamen airaice credulitatis condemnant, Bellarminus De scriptoribus sacris m J o a n n e Damasceno: Oratxo dt his, qui in fide migrarunt, scrupulum injecit, quia narrat FoUonillam precibiu Thecloe primoe martyris, tt Trajani animam precibus S. Gregorii papm ab inferni supplieiii liberatos, qua narrationes falsce esse videntur, et fabulis simuioresquam kistoria. Sed fieri potest ut S. Joannes Damascenns, qnamvis alioquin dcctus et pru dtnsy istisnarrationibus facilem fidem habuerit, neque de veritate earum investiganda sollicitus fuerit. Gerardus Joannes Yossius De hxstoricis Grcecis, l i b . n , cap. 2 4 : Etsi vero Damascenus vir foret egregie eruditus ac magni nominis, tamen in plerisque credidus fuit plas /, atque inter caterajudicium desideres in narratione illa de anima Falconillce precibus B. Thcclce, primce martyris, ab inferorum suppliciit liberalas^ etsi xn gentili errore et idololatria obixsset. Uem quod ait, animam Trajam imperatoris similiter potriis inferni exemptam precibus Grtgorxi Magnx, quorum utrumgue legas apud Damascenum oratione, de his qui in fde migraverunt. Fortasse aliquxt abjudxcet propterea orationem xllam Damasceno. X X X . Suaresio respondent, ratiocinationis i l l i u s v i m n o n esse tantam, u t assumptum eomprobat. L i b r i e n i i n De fide orthodoxa, q u i plane Damasceni sunt, n o n n u l l a c o n t i n e n t , wm d i c t u m Damasceni axiouia i n f r i n g u n t , atque radicitus couvellunt. Falso crsro Daraasceno ubri De mrtkodoxa fide t r i b u u n t u r . I m u d e imaginibus commenlarios, quos T r i t h e m i u s etiam Demasceno nostro concessit, ralione Suaresii emancipantur o m n i n o , atquu e r u n t . S q u i d e m i l l i q u o q u e ea continent, quae illud axioma reddunt inane. Nam eademmet ipsa ieoteatia, de m u l i o r u m salule, atque ab i n f e r n i cruciatibus evocatione, quam fuse Demasceous a s t r u i i i n sermone p r o defunctis, atque Trajani, et Falconillee historiis coofirmat, l i b . I U De fide orthodoxa, cap. 29, et l i b . De imagtnibus luculentissime ab eodem asscritur. ", \ \ * * 6 , , , \ , * , ' 3 , \ , * Descendit t n xnfernum anxma deificata, ui qwmadmodxm iis qui in terra justitia ortxts est Sol, sic et iis qui sub terra in tenebris, e$ utnbra morti* sedebant, lux itxfxugeret. Et ut quemadmodum in terra evongetizavtrmt pacem, captxvis remxssxonem, ccecis visum, et xis, qux crediderunt factus est causa salvti* cttcrncc, xncredulis autem infideUtatxs improperxum, et redargutxo, sic et iis qui xn imferno ; ui ipsi omne gerxu flectatur ccelestxum, et terrestrium, et infernorum. Uic autem : \* & ' , ; , ^ . Et ex qiw descendens ad inferos, anxmis sceculo vxnctis, ut captivis tibertaiem, ut ectcis visum prcedicavxt. Et oratione i n Sabbatum sanctum, u t h i n c etiaoi p e r p e t u a m i n Damasceno d o c t r i n a m animadvertas, i d i d e m asscrit : , ' , \ * , \ , \ * ( , , \ , , \ . lp$e axUem improoorum istorum prcedam, eos nempe qui ab initio mculorum morUm obierant, velut hwreditatem adeptus est quicunque peccati jugo detenti f g f f n l , liberans. Inter inxquoi enim reputatus, cequitatem produxit, et factum est semen tm$bedUntium in perditionem, fe$tisque eorum in luctum commutatis, planctus pro hymnis ruaumit. Nobii autem lux qtenebris est orta, vita emonumento provenit, resurrectxo ab i n ftris promanavit, gaudium, xnquam, animi voluptas, et exsultatio. X X X I . E t taaecopinio n o n Daroasceni raodo, sed a l i o r u u i etiam m u l t o r u m e o r u r a q u e p r o baussimorum i n Ecclesia d o c t o r u m videtur fuisse. Ne omnes hic recenseam, et qu*e a l i b i fuse p e r t r a c t a v i , h i c repetam, videsis Irenura l i b . i v , c. 45; Clementem A l e x a n d n n u m l i b . n et I T Stromatutn ; J o b i u m monachura apud P h o t i u m i n Biblxotheca; Anastasiam Sinaitam ffliBsL 3 ; T h e o d o r u m Studitam Orat. calechet. de Pascha; T h e o d o r u m Abucaram queest. 1 2 ; r r o c l a m paUiaroham Constantinopolitaaura, Orat. dc resurrectione, ex q u o sua transcripsit, u t
9 9

LEONIS A L L A T I I

141

fcre SOlet, Damascenus, i n q u i t : :; , \ Rcsurrectionem hymnis celebrat, (juoniom t n ea vindieati suntin libertatem t t , qui sccculo dctinebantur captivi, cacisque restxtutus e$t visus. Et o r a n i u m apertissime Eustratius Ecctesi Conslantinopolitan presbyter, t r a c t a l u vere aureo, de animabus post hanc vilara, an a l i q u i d operentur, et an suffragia p r o mortuts u t i l i a i l l i s sint. Verba quia n o n omnftras i t a i n p r o m p t u s u n t , a p p o n a m : . , , \ \ , , \ $ . " , , \ . , , . \ tl , \ . \, . \ , \ , \ , * c \ .. > \ , \ \ . \ \ , * , \ \ > , , , \ ' , , , ' , , eic. Tibi vero cum tremore aperiuntur mortis porta, et inferorum janitores, te conspecto, iimore perculsi sunt. Hinc tnanifestum fit, in infimis terrce partibus omnium animas detcntas fuisse, qua$ Dominus Deus noster morte mortem conctdcans, confractis inferorum januis, extraxit: quare et evangelista refert mtdta sanctorvm, qui obdormierant, corpora resurrexisse, multisque apparuisse. Ecce, a p p a r u e r u n t , dixit. Et si id tum actum est manifestum remanet, nunc quoque apparere. Ab eo namque tempore cum sanctorum animce [ X I X ] c&pissent, ad finem nsque mundi id idem peragere non desistent. At liberatas animas caliginosis illis, et infimis locii, quicunque illi stnt, de omnibus animabus asserendum ett: cum princeps apostolorum dixerit: Quare et h i s , q u i i n carcere erant, spiritibus accedens preedicavit. Apparuisse vero de sanctis $olummodo nbn de omnibus evangeUsta affirmavit. Verumtamen, sive qui jam multo ante obierant, eorum corpora fuerint, sive ante paucos qnnos, sive potius tunc recens defunctorum, quodmihi veriusvidetur, cum dixerit a p p a r u e r u n t ut recentemmemoriain tl muluam cognitionem notaret, id sciuni non omnes, sea quibus datum est cognoscere, c t c . Nec ab b i s diversus videlur Gregorius Nazianzenus Orat. i n Pascha. I m o Greecorum Ecclesia eatodem o p i n i o n e m videtur amplexa, c u m eam saepissime i n t e r ofliciS i n l i b r i s ecclesiasticis ad f a s t i d i u m usque i n c u l c e t , u t ipse i n recensione d i c t o r u m l i b r o r u m a d n o t a v e r a m : u b i loca o m n i a , qu huic o p i n i o n i favere videbantur, i n u n u t n recollegi, et dicta P a t r u m i d i d e m a f f i r m a n t i u m , u t i p o t u i , i n m e l i o r e m sensura t r a d u x i . Quare h i c frustra l o c u m etiam ex Epistolis Petri r e c e n sereni. N o n est itaque v e r e n d u m , q u o d valde t i m e t Suaresius, ne Damascenus su l o q u a t u r doctrinae c o n t r a r i a ; c u m axioma laudatum, ordinariam Dei, u t theologi d i c u n t , potentiam s t a t u a t ; q u vero de Trajano, e i Falconilla r e g e r u n t u r , absolutam commendent. Cavend u m q u e est n e , hac eadem ratiocinatiooe Damascenum, n o n oratiunculam p r o defunctis, sed m u l l i s aliis, ac praBcipuis ipsius m o n u m e n t i s exspoliemus, i n quibus constans heec s e c tentia, ac tolies repetita de m u l t o r u m ab inferis evocatione c o m p e r i t u r , quam ipse d e m u m i n hac oralione fusius confirmare v o l u i t : ne v e l dcsidiosi de i l l i u s operis auctore d u b i t a r e n t . Quas d e m u m Christus ab inferis animas eduxerit, et quaenam f u e n t Ula apud eosdem a t o t Palribus asserta p r & d i c a t i o , et an u n a c u m j u s t o r u m animis i m p i o r u m quoque e v a s e r i n l , selernam salulem consecuturse c u m p r a t e r i n s t i t u t u m i u e u m sit, et a l i b i , u t j a m d i x i , p l u r i bus pertractaverim quemadmodum et de historiis T r a j a n i , et Falconill, quae tantopeire, sed i n r e c e n l i o r u m s c r i p t o r u m G r a c o r u m monumentis i n c u l c a n t u r , exploret, q u i volet. MerfiB fabulre sunt, e l nugaa, m i h i crede. X X X I I . Nogarohe judicium de oratione p r a defunctii. Ludovicus Nogarola i n hujuscc oralionis, quam ipse i n L a t i n u m verterat, Preefatione ad Clementem V I I , s c r i b i l : Tametsi nolim quempiam suspicari, hoc ipsum non vere fuisse Damasceno ascriptum, eo quod Machabceorum historia plurimum innitatur, quam in volumine De fide orthodoxa, quod lcgitimum esse Damasceni omnes censent, in sacrorum librorum numero non reponit. Kam$i guis tUrumque studiose ac diligenter pertractabit, videbil proctU dubio timili oratione factum e$*t, ac stylo, atque ad magni Dionysii Areopagitce eloctUionem, cujus etiam gravissimum plerumque tcstirnonium adducit, proxime accedere. Oppositioni de l i b r i s Machabceorum Nogarola ipse n o n respondet, et respondere debuerat; eoque l i b e n t i u s , q u o i l l a lerior j u d i c a b a t u r , u t o r a l i o n e m Damasceno n o n cogeretur abjudicare, quando l l l a m t a n q u a m Damasceni summo pontifici divendit. Quare neque nos respondebimus. Respondeant, q u i c u m Nogarola una sentiunt. Quis vero absque stomacho, et q u o animo ferret u l r u m q u a opus, de fidc n e m p e o r l h o d o x a , et hoc de defunctis, s i i o i l i o r a t i o n e . ac s t y l o , atque ad m a g n i Dionysii Areopagitae elocutionem p r o x i m e accedere? L i b r i De pde orthodoxa gravea sunt, d i v i n i sunt, n o n sunt elingues, assurgunl quandoque, et n u t a n t e m excitant, e t h s r e n t e m i i r m a n t , et adversarium, quam evideniissime, et a d m o d u m robuste c o n c u t i u n t . Sed q u i d hc ad areopagiticara majestalem, dignilatem f o r m a r u m , granditatem elocutionis, c o m p o s i t i o n e m n o n i i n u m , celsitudinem sententiarum? Grandis est, et s u b l i m i s , et eloquens, d u m m o d o a d Dionysiumnonreferas,Damascenus: si c u m eo compares,quaravis valideet acute, r e p i t t v n ^ n , et, u t i n scholis, fluit, et docet. Quare i n hoc j u d i c i u m Nogarolee caecutit o m n i n o . X X X I I I . An sit vere Joannis Damasceni. A n vero oratio i l l a Damasceni s i t , frustra i n r a
t y y i f

iih

PROLEGOMENA

t!6

i n c e r t a q u s r i m u s . Quodipse alias de hao eadem i n examinc Greecorum i i b r o r u m ecclesiastie o m m e n u n t i a v i , h i c habeto. Posl e n i m loca Damasceni, i u m i n l i b r i s De fide orlhodoxa, tura i o h a c de defunctis Oralione exposila, h c s u b d i d i : Verumenimvero sermo ille, nescio | X X ] quid miki semptr subolevit, el, ut verum fatear, nunquam Damasceni fetum legitimum existimavi; $ed utalias sctpe contingit, anebutonibus, utgratiam ac pondus oralioni tanti Patris nomine adderent, Damasceno fuisse appictum. Quod dummodo Damasceni opcribus erro non e#, faciUimo negotio per*enti$ces. Levis est in primis, ac nugax hic auctor, qui de gravitsimis rebus ugens, qwui per saturam ludens, carmina el prosa, nullo dicendi fine orationem ovinem infarcit. Dictio ac modus , si recte consideres, vilis, et e trivio hiulca, languida , a/fectata, puerili$, et Damascenica mirum quantum diversa; quce licel oratoriis flosculis, et aecmrata exponendi forma non luxuriet, flait tamen inoffensa, sui facilitate decora, contentu graris, senientiarum pondere c/era, severa, cequalis, divina. Versus Damasceni, cum alias tUgantistimi sint, selectis semper verbis nitidi, quantitate syllabarum scmper commodi, erroribus semper innoxii: hi, qui tn isto sermone leguntur, si numerum tantum syllabarum demas, semper ineompti, ac rustici, in ipsa tantum deformUate conformes. Ad hoc probandum, n\Uhm argumentum erit validius ipsa lectione. Lege, sipotes, sinc faslidio: per U tanlum, nullo alio duce, me vera fateri cognosces. Adde etiam quoe tradit Arcudius de hac cadem oratione, de p u r g a t o r i o contra Barlaam de h i s l o r i a Trajani tractans : Damascentis non nulla ratione est adponaus. QWB enim audivcrat, sincere scripsit, fidem adhibens his qwe dicebantur pro pieMt non diligenier examinans, neque inquirens scire veritatem. Et ncec quidem fatemur, * t oratio de dormientibus est germana Damasceni. Sin minus , non est difficile fateri non esse ipeim. Potest enim aliquis este Joanncs et Monachus, ct ex civitate Damasci; non tamen ille Mansur, scholasticus et summus theologus. Qui vero adaptavit discipulum senis his, f n t t n inferno perpetuo puniuntur una cum divitejuxta parabolam et historiamjusti Lazari, e t r o Danuuceno contrariatur. Is enim in septimo capite secundi libri theoloyicorum ait: Quod tst hominibui mors, hoe est angelis casus. Si igitur aliquis angclus, postquam cecidit, unquam saivus faetun est; talvus etiam fuit homo exsistens in profundo inferni, qao in loco degunl geniUes et infideles una cumdcdmonibus. Nam sanctus inquit, Post lapsumjion cst ipsis pcmiItntta, quemadmodum neque hominibus posi mortem : hoc illud cst quod ait Scrtptura dtrma : * In inferno quis confitebitur tibi? scilicet ncmo. Pseudo-Damascenus vcro ait: In inferno omnino facta est confessio, Prceterea dicit $alvas$e eos qui crediderunt. Quis igitur igne combwatur, non crederet ? Propterea admirativc ait, illud dici cutn interrogatione pauci salvabtintur? quasi dicat multi et infiniti salvantur; cum tamen contrarium sacrt doctorcs fateantur, ut, Evangelio attestante, multi quidem vocati, pauci vero electi; ei angusta porta, et arcta est via. X X X I V . De dialogo contra Manichwos. D i a l o g u m contra Maoichaeos sub n o m i n c Damasceoi saepius, ac varia interpretatione e d i t u t n , i n e e r l i auctoris esse affirmavit n o n n e m o ; quod i n Pinelliana bibliotheca sine n o m i n e auctoris, ve) sub a n o n y m i noraine legeretur ; sed quam f u t i l i argumento 1 Quid e n i m refert, si Iranscriptor, aut amanuensis, n o m e n auctoris i n froTite l i b r i n o n posuit? I n aliis codicibus, illisque antiquissimis, et optino n o t t t nomen i l l u d h a b e t u r . Orationem Demosthenis Pro eorona seepius i n codicibus etiam o p t i m i s sine n o m i n e , quemadmodura Aristotelis l i b r o s De physica auscultatione , et Platonis dialogos, et i o D u m e r a alia i n t u i t u s s u m . E r u n t n e propterea et Demosthenis o r a t i o , et l i b r i De physica cutcultatione Aristotelis , et dialogi Platoms s p u r i i ? e t a l i u m e o r u m d e m scriptorem expiscabiimisT Nefas. X X X V . B i l l i u s , notis i n h u n c eumdem d i a l o g u m , dubitasse v i d e t u r . P o r m i r u m namque i l l i est, Damascenum de supplicio t a m daemoaum , quam i m p i o r u m h o m i n u m ita sermonem h a b e r e , q u a s i poenam duntaxat d a m n i , ac n o n i t e m sensus i n i i s agnoscat, alque ignem i l l u r a Tiodieem t r o p i c e solum accipiat. Huc e n i m spectant h c verba xoXaai; , I . Pctna illa nihil est aliud, quam igni frmtratoc cupiditatis. Sic e r t e n d u m est, n o n u t q u i d a m v i r a l i o q u i n doctissirous, ignis inordinatce ac immoderatoe conC*piscaUi<Z. H u c i t e m i l l a , quB roox s e q u t i n t l i r : , \ , ' Concupiscentes itaqut nec obtinentes quw eoncupiscunt, adinstarignis concupiscentia comburunlur. U b i ex h i s [ X X I ] , i n t d K g i d a t u r , auctorera vocabulura ignis i m p r o p r i e accipere. Atque etiam i n f r a de eadem re ageos, hanc u n a m d a m n a l o r u m poenam constituit, n c m p e . Sic e n i m l o q u i t u r . , (vittose namque l e g i l u r , ) ; QoeiiutdiDodum paulo post poenam d i a b o l i hanc esse, . Denique ftiam d e damnatlS r u r s u m loquens his verbis lUitur : 01 , \ , \ * \ . ; q u i b u s l i q u i d o patet hunc auctorem , i m p i o r u i n pcenam i n m i m i l a n t u m c r u c i a t u ponere, n o n aulera i n corporis etiam d o l o r e ; q u o d q u i d e m B i l l i o s u spicionem affert , Damasceni hunc l i b r u m n o n esse. N a m i l l e et l i b . u Orthod. fidei, cap. 4, apertissime t r a d i t , diabolo, atque i i s , q u i ipeum s e q u u n t u r , p a r a i u m esse ignem n u n q u a n i e x s t i o g u e n d u m , sempiternumque cruciatura : ct i n fine u l t . cap. l i b . i v , t u m daemones, t u m impios e t sceleratos homines, t e r n o i g n i t r a d i l u m i r i , a i t . Deinceps forsan, r e melius c o n s i derata, m i t i u s agit. Aut certe $i hunc dialogum Damasceno assercre volumus dicemu$ eum,qm locis supra me citatis patnam sensus prcecipue constituisset, hic damni pcenum duntaxat commemorandam duxiste. Alioquin enim impium hoc dogma, quod scnsus pmiam damnatia
% 9 t y y

147

LEONIS A L L A T I I

148

eximit, cum innutmtra Scrxpturce sacrce iestimonia perspicue refutant, tum veterum omnium Patrum consentiens doctrina semper explosxt, ac rejicxt. Quo detestabilxor est eorum itnpielas quos hac nostra prodwiosorum errorum feracissima, perindeque^ mxserrima tempcitate, idem modo sentxre;seaetiam tum ore tum scripto propteri non pudct. - i X X V I . Damasceno asseritur. Verumtamen c u m dialogum n u n c , et sententiis, e l oratione adamussim Damascenicis c o n c i n n a t u m , et per omnia Damascenum nobis, q u e m admodum et reliqua i l l i u s scripta referre videara, Billianis objectionibus satis e r i l , si q\m ipse tantopere exauget impedimenta, q u o m i n u s ei dialogus ascribatur, n o n aliena esse a Damasceni d o c t r i n a , alioruroque sanctorura P a l r u m , sed paucis demonstravero. Ea nec t a n t i fecerat ipse Billius, u t propterea dialogum n o n d i g n u m Damasceno e x i s t i m a r e t : Utcunque * , ait, elegans et arguta, atque erudita est hoec ditpulatio, dignaque plane gum Damasceni nomen prceferat: nxsi fortasse illud, de quo alxquxd adnotatum e$t quomxnxu ei dialogus ascribatur, impedimento sit. At impedimento n o n est. Q u hic de p r i m o et u n o p r i n c i p i o adversus Manicnffios n o n m i n u s solide, q u a m pie disputantur, iisdem fere verbis, et senlentiis i n l i b r i s De fide orthodoxa coroperies. Ne omnia huc traducam, q u de igne et poenis d a m n a t o r u m , u t q u a m sit inane B i l l i a n u m i m p e d i m e n t u m coniprehendamus, examinanda solummodo nobis sunt. Poenoe damnatorum sunt poena d a m n i , et poena sensus. N o n n i o r o r . A l i i taraen tertiam addunt, vermem, n o n corporalem, q u i a sicut vermis p u n g i t et c o r r o d i t , sic remorsus conscienti, u t ipsi d i c u n t , p u n g i t , lacerat et aflligit. A l i i , n e pessima d e s i n t , q u a r t a m , aspectum semper prasentem L u c i f e r i , aliorumque d i e m o m i m , acresque differentium conlumeiias. Q u i d q u i a tamen s i t , cum i n peccato sit aversio ab i n f i n i t o bono, necesse est poenam s u b s e q u i , sed infinitam ; d a m n i , d u m i n f i n i t u m b o n u m a m i t t i t u r : sit v e i o et conversio ad b o n u m finitum ac nutans, p r o conversione i l l a , q u finila e s t , pcena quoque flnita debetur, q u sensus n u n c u p a l u r . Sed quia delinquens r e missicme se p r i v a t , iraraotusque adheoret; ideo poena illa i n i n f l n i t u m e x t e n d i t u r , qutB uamvis n o n respondeat culp q u a n t i t a l i , respondet tamen i r r e m i s s i b i l i t a l i ipsius. Quare uplex e r i t pcBna, altera d a m n i , altera sensus. De poena d a m n i i n boc dialogo apertissima testimonia s u n t ; de paena sensus, n u l l a . Quid inde? Ergo Dialogus isle Damascem n o n e r i t ? Non omnia simul edicenda s u n i . Nec Billius c u m ratiocinatur, m u l t a silens r e p r e h e n d i l u r q u o d n o n omnia d i x e r i t . Satis est, si necessaria n o n omi&erit, vel p r o argumento r e i v e r b a i e c e r i t . AgH c u m Manicheeis Damascenus, q u i Deo v i t i o v e r t e b a n t , quod angelos, h o r a i nesque produxisset, quos sciebat defecturos : et poslca illos p u n i r e i . Hespondet Damascen u s , poenas d/eroonum et d a m n a t o r u m nulla rationc esse a Deo; sed iilos sibi ipsis eas delinquendo procurasse, et postraodum d u m c o n l i n u o concupitis fruslrantur, continuo q u o fue t o r q u e r i . Sed ait c r u c i a l u m i l l u m n i h i l aliud esse, quam [ X X I I ] frustratam c u p i d i t a t e m * ta est. Sed poenam culpee respondentem, et p o t i s s i m a m , et m a x i m a m p o s u i t : i n f i n i t a m nempe ex se, quando altcra aliunde habeat i n f m i t u m . Q u a , Yei sola Manichaeorum o b j e c t i o n i respondet. Carere namque visione divina est poena o m n i u m gravissima, et m a j o r uacunque alia poena sensibiii. A u g u s l i n u s : Alienari regno Dei, carere magna multituine dulcedinis Dei, tam grandis pcena est, ut nulla possint ei tormenta, quce novimus, c o m parari. Chrysostomus: Nonnxdli impcritorum sibi satis esse putant et optabile videri, si gehenna tantummodo careant : ego autem multo graviores gehenna dico esse cruciatus, removerx et abjici ab illa gloria. Pone mille gehennas, ei mille cruciatus, nil talc, quale gloria txcedere, et Deo odio haberi, et audire: Ite maledicti.vHoctantumgenerat cruciatum, quod si nulla extrinsecus pcena torqueret, hcec sola sufficeret: omnes enim gehennwsuperat cruciatut. X X X V I I . Etsi quis dicat i n hoc oodem dialogo meminisse ignis, qu poena sensus Yidetur esse; respondebit Billius, auctorem vocabulum ignis i m p r o p r i e accipere, c u m a l i b i Damapcenus damnatorum i g n e m , qua i l l i * p u n i u n t u r , dicat esse i n e x s t i n g u i b i l e m . M i r o r sane Billiuha i n d o c l r i n a Damascem adeo versatura, haec de Damasceno proferre. L i c e t e n i m Damascenus De fide orlhodoxa, l i b . n , cap. 4, scribit damnatorum ignem esse i n e x s l i n g u i l)iJem, e t c r u c i a l u n i t e r n u m ; i n u l l i m o tamen capite l i b . i v , i n q u o quis sit iste i g n i s , ex professo tractat, aperlissime fatetur ignem p r a p a r a t u m diabolo, et ceeteris i m p i i s , i i c e l i B t e m u m , n o n esse taraen neque materialcm, neque nostro similem : ;, \ , \ , , \ , \ \ , , * , ' * Ac diabolus, tt XpsiuM dcemoncs, et xpsius homo, hoc est Antichristus, el itnpii ac flagitiosx homines in xgnem ceternum, nonmateria xnstar kujusce nostri constantem, sed qnalem Dexis nouit, conjicxentur. Quidbic elariusdici p o t u i l ? a n n o n idem auctor est, q u i i n h i s c e l i b r i s e t d i a l o g o s i b i c o n s o n a l o q u i t u r ? X X X V j l I . M u l t i pic Damascenurn cxplicant, n o n negasse i g n e m ; sed ignem i l l u m t a l e m esse operationibus, qualis est ignis apud nos. Siquidera m a g n u m est i n t e r hunc et i l l u m discrimen : hic exstinguibilis est et lucidus, consumens ca, i n quae agit, e i i n spirituales incorporeasque substaniias n o n habens actiones : i l l e aetcrnus est, inexstinguibilis, t e nebrosus, et lucera n o n d i i i u n d e n s , nec consumens corpora, nec qua ratione omnes reque puniens. Bene ergo d i x i t Damasconus, daranatos c r u c i a r i c u m i ^ n i s i l l e n o n s i l i n omnibus nostro similis : neque propterea assereudum est e u m i b i i m p r o p r i e ignem accepisse. Quamvis e n i m c e r t u m esl animos p u n i r i i g n e ; m o d u m lainen p u n i t i o n i s putabat i l l e , latere omnem homxnem, cui Deus non revelavit. Ideo namque p o n i c o r p o r e u m , (juia post resurrectionem damnatorum corpora aifliclurus est, Nunc vero animos c r u c i a r i apprehensione m a l i f u t u r i , considerationeque, atquc l i m o r e ignis f u t u r i i g n c s c c r e : et boc
% %

119

PROLEGOMENA.

459

quidem plus, a u l rainus p r o m a j u r i m i n o r i q u e c r u c i a t u , ad q u e m sc s c i u n l adjudicaios. Quemadmodum c n i m beatoruro p r c e m i u m , antequam i l l i c o r p o r i b u s u n i a n t u r , est i n gaudio rei de divina v i s k m e , et gaudio spci ( i t a e n i m l o q u u n t u r thuologi de corporis glorificat i o n e ) , sic et poena r e p r o b o r u m est vehemens tristitia dc amissa visione d i v i n a , et vehemens i i m o r de f u t u r o corporis s u p p l i c i o . Et ignis hic raente t a n t u m conceptus, vehementerque futura corporis exustione annnos absens aflligens, post reassumpta c o r p o r a , vere corporeus Gum s i t , vere corpora e x u r e t : sic etiam d i c u n t ignera s p i r i t u s c o m b u r e n t e m per similitudinem et adaptalionera d i c i i g n e m : d o l o r nainque i l l o r u m spiritualis n o n polest aliter e x p r i m i , nisi per i g n e m . Et sicul s p i r i t u s beati suum fincm consequentes, nec i n alia r e cerporea se deleclantes, per s b n i l i t u d i n e m d i c u n t u r et videre, et r e f i c i , q u corporea s u n t : pari ralione et deemones a fine, q u o summe perficerentur, separati, u o n i n a l i qua r e eorporea, sed p e r s i m i l i t u d i n e r a i g n i b u s ardere, et fetoribus affligi, qu corporea s u n t , dicuntur, et i n amissione, et privafione sui furis, moerore, dolorcvo e x c r u c i a n t u r . H i o e n o n recte B i l l i u m a Damasceni operibus, dialogum h u n c rejicere, m i h i persuadeo, et alii s i b i persuadebunt, si quoe h i c r e f e r u n t u r c u m aliis Dajuasceni scriptis conferant, et rem accuratius [ ] cxpendaut. Eoque p o t i s s i m u m , quod videam ab antiquis DatpascenttfQ contra Manichaeos calamum strinxisse assertum. Canonc i n d i c t u i n Damascenum 4 D e c e m b r i s , odc 1, Tffipar 2 : ?; ( , ' , ? , , Acriter oppugnasti nefandorum Manetis alumnorum blasphemam tmpieiatem quae conata e$t Christi Eeclesiam seduccre, orationibus, et dogmatxbus rectis, guibus, Joannes, scripta tua insperscras. X X X I X . Dtlxbro de hctresibus. Damascenum dc hreresibus scripsisse, n u l l u s d u b i t o , c u m ipse s e de illis s c r i p t u r u m post philosophicas tractationes Prarfationo ad Cosroam filajump e p i s c o p t i m p r o m i t t a t : , , * autem hceresum, quas Detts odio kabct, nugas uno volumine comprehendam, ut cognita falsitate, veritatem arctius amplectamur. A t l a m e n libellus h i c de bteresibus illius n o n esse, n o n levi argumento convinci potest. Scribit e n i m i u Aerianis, Aerium, cum ipse scriberet, titam tentare; sed non potuit, qui Epipbanii tate erat, usque ad Damasceni teropora vitam producere. Quare B i l l i u s , in notis asserit, v e l hmc verba ab a l i q u o assula fuisse, q u i ea fortasse ab E p i p h a n i o accepit. Nain i s hsresi 7 6 , q u est adversus Aerianos, de eo loquens his verbis ulitur , \ Cfl , Qui adhuc vivit in carne et superstes e$t, vel per A e r i u m , Aerii e r rorem i n t e l l i g i . X L . Q u i d porro p l u r i b u s opus cst quaudo pars p r i m a hujas l i b e l l i ad N e s l o r i a n o r u m h a r e s i m Damasceni non est, sed lota v e r b a t i m , vel ab ipso Daraasceno, q u i suo De hceresibut prsfixit, vel ab alio Damasceno apposila, ut absoluta ha?resurn historia sine a l i o r u m l i b r o r u m emendicaltone haberi possit, ab E p i p h a n i i Ancyroto cxscripta est. Quod r c p c r i postmodum a n i m a d v e r s u m ab erudilissiaio Frontoae D u c o i n n o t i s . Primum animadverti nihil aliud kune librum continere, quam epitomen fueresum in Pmuirio Epiphanii refutalarum, quam ipsam epitomen duobus locis offendcs in editionc Grceca Basiliensi ejusdcm Epiphanii 1544, pag. 2 , et pag. 519. Cum vero tantum octoginta hceresum enumerationem , usque ad sua tempora deduxissct Epiphanius, alias consequentcs attexuit Damascenus, Nestorianis initio ducto uiaue ad Mahumetanos. X U . Quamobrem, cum praecedentium textus Graecus a b E p i p h a n i o peti possit, ea t a n t u m , q i u e a Damasceno sunt edila, G r c e edi c u r a v i l Ducaous, quae vero m P e r i o n i i i n l e r p r e t a tione dcerant, Greece et Latine : t u m si q u i d occurrerat, d u m i n t c r p r e t a t i o n e m Latinaio c u m a u c l o r i f verbis c o n i u l i t , i l l u d notis inspersit, q u i b u s et varias codicis utriusque excusi, atque maouscripti, lectiones censuil indicandas. I d i d e m n o n i n dissiiuili a r g u m c n t o alii quoque p r s s t i t e r u n l . P r i o r a namque a l i o r u m studio concinnata ac disposita, u t erant, o p c r i b u s praefigentessuia, ipsi postea , ad sua usque l e m p o t a contigerant, attexentes, u n u m absolutumque opus posteris reliquere. Quod i n Cbronologis usu venissc saepius c o m p e r t u m est. H i n c Damascenica ab Epiplianianis sejunges. Jpse tamen h a u d d u b i t o , c o m p e n d i u m hoc a b E p i p h a n i o ct a h i s , q u i de haeresibus scripserunt, Damascenuin concinnasse. Ipse siquidem aperlc fatetur m l i i l de suo, sed o m n i a ex P a l r u i n scriptis hausissc, cap. 2 : ^ Nihil porro meum dicam, verum quce sparsim divinis et erudiiis viris dicta nmt inuHum congesta compcndio disponam.Coliigitur p r a t e r e a ex Indico August. subselk 2, f h e o l o g . : Joanna Damascenus de hasresibus, sumptus ex Epiphanio, Theodorcto, Timotheo, Sophronio archicphcopo Uiero$olymiiano. E t ex codico Vatic. 1 1 8 2 , i n (juo habctar, Xxt9oviou * ; , , * Epiphanii archiepiscopi Constantice Cypri, eecvmdum alio$ Damascenide hotrcsibus in compendie C. unde origintm duxerwU, et unde ort<B smU. E t i b i d e m postea a q u e ac i n E p i p b a m i t o m i s diversae heereses d i s p o n u n l u r , q u o d et io manuscripto codice Barberino adnotabam. V e r u m itaque est boc hffiresum c o m p c n d i u m , pro majori sua parte io E p i p h a n i o l e g i : v e r u m q u e i t i d e n i est, i n d e Damascenum cxscripsisse, asfuiaseque [ X X I V ] o p e n , q u i b u s postea ex aliis m u l t a s , quro posl E p i p h a n i u m i o Ecclesia iosurrexeruiit hiorescs a d d i a i t . X L I I . Delibro contraAcephalos, $eu pQtiutJacobitas. Eodem quoque luodo de libelio
9 #

12 LEONIS A L L A T I l !r,l ejustlem contra Acephalos procedenduni est. Multa enim i n eo leges similia his, quro Leontms contra Acephalos s c r i b i t : u t probabile sit Damascenum ex fontibus L e o n t i i h o r t u l o s suos rigasse. Vide Prsefationem Canisii ad lectorem , quam libello praefixit. Neque i n hoc libello t a n i u m Damascenus L e o n t i u m , sed i n aliis eliam aliorurn sanctprum Patrura, et m a g n i nom i n i s auctorum senlentias, et capita inde avulsa p r o opportunifate roateriae quam traclabat, exscribens, i n p r o p r i a scripla, saepissime otiam lacito nomine, retulit. Damasceni acre ingen i u r a , vivax, p r o m p t u m , c u r i o s u m , vehemens, multa semper m o l i t u r , a c p e r f i c i t , quaepostea u t firmiora, o r n a t i o r a , desiderabilioraque domo e x i r e n t , dictis ac sententiis Patrum condecorat. I d nec ipse de se negavit, q u i se apiculam i m i t a r i scribit : ; , , ; \ , \ . , .... , , , , , Alque ita demum errori exitium affcrentem, ac mendacium propulsantem veritatem, pruphetarum, qui divinitus afflati fuerunt, et piscatorum quos Deus edocuit, et divinorum pastorum ac aoctorum sermonibus, tanquam fimbriis aureis exornatam, Deo, ipsiusque gratia mihi favente litteris mandabo. E t : Nihtl porro , ut jam dixi, meum afferam : verum quce prcestantissitnis quibnsque magistris elaborata sunt, in unum colligens, quoad ejus neri poterit, brevem et compendiosum sermonem faciam. Quis d o c t r i n a m sic e x o r n a t a m , pruaenterque fundatain, t u t o , secureque, ac apertis u l n i s exceptam, i n interiores mentis, cordisque partes n o u figat? Hoc est vere, sancteque scribere. X L I U . De afficlii Damasceno epktolis. Plures item sub Damasceni n o m i n e epistolas, tantao virtutis hosies c o n f i n x e r u n t , qufle postmodura n o n sine m i r a c u l o falsilatis convictao auctorem p r o d i d e r u n t . F r a u d e m , et tecnnas Leonis Isauri sic exposuit Joannes H i e r o s o l y rnitamiS i n ejus Vita : , , \ . 01 \ , , \ , . \ , , ^ , \ . , \ , * Itnperator, accersitis quibusdam sententito suce participibus, prceccpit eis , ut assumpta pietatis persona, vpagno studio, variisque cotnmentis curarcnt, ut epistola Joannis, quam manu sua scripserat, tnventa sibi redderetur. Ministri ergo, et propugnatores impietatis, parentes dicto regit, nullum non dolum sub pietatis specie excoaitabant, donec inventam offerrent. Porro ignominiosus rex convocat notarios, et epistolarum Joannis exemplaria proponcns qu&rit, $i scripturce characterem, tam in verbis, quam $entcntiis imitari possint. Qua t n re et invenit sibi morem gerentes, et quod $criberent epistolium ad eumdem, in hunc modum se haben*. E t hfiec quidem tanquam a Joanne ad Leonem flngitur. Sunt et ali, quas ab eodem , dun Byzantii raoraretur, ad Saracenorum p r i n c i p e m m i t t i d i c u n t u r , et p l u r i b u s niodisfalsffi depreh e n d u n t u r : q u o d t^njpore Theodosii , c u m t u m nullus esset Damascenus : quod a Byzantio, i n q u d n u n q u a m f u e r a t : quod ad p r i n c i p e m Saracenorum , q u i tunc o m n m o l a t e b a n t : et quod referantur i n gestis Damasceni nullius apud c o r d a t o j homines auctoritatis, sed m u l t i s u o m i n i b u s falsitatis damnatis. E t , u t ex earum lectione i n d i c i u m de i l l i s pronunties , eam, quam Vincentius r e l e r t , apponam. Scripta est ad amicos P e r s i d i s : Dilectis amicis, qui sunt in Perside , Damascenas Joannes minimus salutem. Noveritis imptratorem robur exercitus ad divcrsa bella in nationes extemas misissc, urbemque regiam et finUimam hominibus vacuam remansisse. Quoniam ergo sapientes estis, securi venite, et victoriam vobis paratam absque mora viriliter obtinete. Jacobus Gretserus De prohibendis libris, l i b . n , cap. 5 , d e [ X X V ] i i s d c m e p i s t o l i a : Epistolas sancti Joannis Datnasceni nomine ab impiis Iconomachis fictas extremum prope epistolarum m e m i n i l auctor orationis i n Dominicam o r t h o d o x i t e , qu<e manuscripla l e g i t u r i n blbliotheca Barberina : >, \ ; , ; , ^ \ , ' , ; , \ . *0 , , Cum vero prcecepisset in divinii tcmplis imagincs aboleri, imperassetque Christianis, eas nullo modo colere, Joannes Damascenus divino zelo succcnsus, Orthodoxi* mitttbat epistolas, in quibus demonstrationibus cxyugnatu difficillimis et tcstimoniis e sacra Scriptura, adeo ut necessario persuaderentur Uctores, imagines in vencratione habendas demonstraret, negligendaque tyranni jusm. H<*c cum audissei tyrannus, comnositis calumniis, ejus mantm abscidi prwcepit, quam Deus illi -

\ \ ; \

X L t V . De historia Barlaam at Josapkat.Historiam deBarlaamo, et Josaphato, qu habetur apud V i n c e n t i u m i n Speculo histor., l i b . x v , p e r cap, 64, distincla ex antiquaversione p a u l u l u m c o n t r a c l a ; magisquecontracta apud P e t r u m deNalalibus i n Catalogo, l i b . i , c. 114. ltttegraex \ () Apud Petrum de Natalibus i n Catalogo SS., l i b . x.

133 PROLEGOMENA. 15* a n t i q u a v o r s i o n c i Q V i t i s P a l n i a i e x C o l o n i e n s i e d i t i o n 3 , c t apud L i p o m a n u m . t o m . V ; S u r i u m t o m . v l ; Rosveidum i n Vitis Patrum O r i e n t a l i u m , e t L a t i n e l a n t u m i n t e r opera Daraasceni,el p o s t m o d u m accuratius versa a BilUo i n t e r e j u s d e m opera. Damascenumscrinsisse,traditMart y r o l o g i u m Romanum 27 Novembris \Apud Indos Persis finitimos sanctorum Barlaam, et Josaphat, quorum actus mirandos sanctus Joannes Damascenus conscripsit. E t Gennadius p a t r i a r c h a , p r o COncil. Florent., cap. 5 : \ \ Nec minus Joannes magnus Damatci o c u lus in Vita Barlaami, et Josaphati Indorum testimonium his verbis exhibet. B i l l i u s etsi l e c t o r i s n o n itainteresse p u t e t , cujus ea sit, modo p i a , vel lectu digna sit, (]uemadmodura revera est, v e r u m Damasceni f e t u m esse affirmare n o n d u b i l a t . Nam ut oraitlam (ait) q u o d T r a p e z u n t i u s v i r natione Grfficus, ct m a g n i n o n i n t c r suos t a n t u m , sedetiara i n t e r nostros n o m i n i s , n o n a l i u m , quam Damascenum ejus auctorem testatur, deinde ad eam o p i n i o n e m c o n O n n a n d a m i l l u d m i h i magni m o m e n t i est, quod i n libris De orthod. fide, ac reliquis pene o m n i b u s Daraascenus m u l t a a Basilio, Gregorio Nazianzcno, aliisque ejusdem nolae P a t r i bus l i b e n t e r corrogat, atque integros scepe versus, i m o etiam totas periodosab ipsis m u t u a t u r . Eodem modo i n hac quoque historia raulta e x iisdem auetoribus, supprosso i n t e r i m t i o r a i n e p r o d u c i animadverti, ac preesertim ex Nazianzeno, u t cap. 7, 8 , 1 0 , 1 1 , 15, 17, 21), 24, ac plerisque aliis locis. Adde q u o d n o n solum ab ilkis libenter m u t u o s u m i t , sed c t i a m m u l t a quoque affert ex l i b r i s De orlhod. fide ad verbum transcripta, u l ea omnia qiuo cap. 15, d e a r b i t r i i liberlate dispulat. Denique cap. 19, dispulatio ea d.e imaginibus, quae Damasceni t a t e fervebat, i n cadem sententia n o n p a r u m me confirraat. U i autem naoc o m n i a p r o Damasceno faciunt, i l a hanc h i s t o r i a m Joanms Sinaitae minirae esse apertissirae c o n v i n c u n t . N a m cura i l l e Senioris Theodosii tempore fuerit, u t patet ex l i b . X I I I Histor. miscll. P a u l i Diaconi, q u o n a m pacto i n bac historia, quam auctor ex India Iransveclam testatur, Nazianzenum, cujus scripta v i x d u m i n h o m i n u m manibus versabanlur, citare poluissel, atq u e e l i a q i eo a n t i q u i o r e m episcopum, ac Valentis i e r o p o r e v i t a f u n c t u m Basilium, suppresso l i c e t n o m i n c , cap. 19, u b i de imaginibus tractat, e t c a p . 34, u b i Josaphat eam ad Deum o r a t i o n e habet, quam ex Constitut. B a s i l i i c a p . 1, perspicue hausit? Quonam i t e m modo B a r l a a m u m de imaginibus ad regis filiura msserentcm induceret, c u m ca quaestio n o n d u m eo t e m p o r e excitata fuisset? Hactenus B i l l i u s . XJLV. Bellarminus De scriptoribus ecclesiasticis eam, quemadmodum et orationem p r o d e f u n c i i s v i d e t u r m d u b i u m revocasse. Hi$toriaBarlaam,etJosaphat [XXVI| insignisetutilisest. Sed quiaBarlaam dum inttUuii discipulum suum Josaphat, jubet eum credert in Spiritum sanctum ex Patr* tt Filio procedentem, dubitatio exorta est, an hoc opus tsse potucrit Joan~ i f Damasceni, quilib. De fide orthod., cap. 1 1 , docet Spiritum sanctum non procederc ex Filio, sed ptr Filium : scdrcsponderi potestinhistoria Barlaam particulamillam, ex F i l i o , videri additam ab aliquo; nam innova editione per Billium castigata non habetur, ex F i l i o . H i a e male sanus ncscio quis, v i d e t u r sibi t r i u m p h u r a agere contra B e l l a r m i n u m , et eam r a t i o n e m adeo cogentem esse, a i t , u l e l u d i n u l l o modo possit, nisi abradendo ex t o x t u verba i l l a , Filioque: quod fecisse Billium in nova editione testatur cvidcntia facti, et Bellarminus ipse, qui ut BiUii famce consulat, ne plagiarius vidcatur, particulam, e x F i l i o , videri additam ab aliquo nugatur. Sed nugatoris istius pessimi i n B e l l a i m i n u m caluninia, ex bis, quffi i n f r a d i c e m u s , . plus satis patebit. Nec diversa a B i l l i o , et Bellarmino recitat Possevinus i n A p p a r a t u , i n Joanne Damasceno. E t Vossius De historicis Grcecis, l i b . u . cap. 24 : Sed hic aliud ttiam in controversiam r e m f , An hcec Damasceni historia sit genuina. Vix videtur. Nam in eajubetur filvu regis credere inSpiritum sanctum ex Patre, Filioquc procedentem. Quod Damuuteni stfUentia repugnat, ut liquct ex lib. De fide, cap. 1 1 . Neque video, ut difficultati huic occurri queat, nisi dicamus Latinis ea essc addita. Sane in Billiana editione non ~ Jbentttr, seu ea prceter codd. veterum fidem Billiussustulerit, seu adjccerint priores. X L V l . Matthfieus Raderus Isago$ead Scalam Joannis Climaci, cap. 1, B i l l i i sententiam d e J o a n n e Sinaita exaoiinat, et refelht. N a m c u m i n plerisquecodicibus manuscriplis ea bistoria J o a n n i S i n a i t o inscribatur, u t i n Fumaei codice, q u o d refert B i l l i u s , et i n Sfortiana) codice 6 3 , q a o d nolat Baronius i n M a r t y r o l o g i o , addit Raderus Bavaricffi bibliothec c o d . 205, et fleidelbergensis 2 0 0 . N o n n u i l i existimarunt historiffi i l l i u s scriptorem Joannem Climacum, q u i Sinaita etiam a u d i l , fuisse. I d p l u r i b u s iinprobarat Billius, u t v i d i m u s ; et r a t i o c i n a l i o n e m B i l l i i a b auctoritate Pauli Diaconi, Raderus. Nam n i h i l deSinaita, nec per somniura q u i d e m Diaconus, et Joannes Diaconi a Sinaita divcrsissimus cst. Nam i)le Diaconi roonachus, vates T h e o d o s i i , i n i E g y p t o et Thebaide Yitam a g i t : S i n a i t a m u l l u m a Thebaide abfuit, montis S i n i n c o l a , i n q u o pnefecturam raonachorum inultis annis administravit, quam postea f r a t r i suo g e r m a n o r e l i q u i t : n u n q u a m v i x i l c u m Theodosio, sed post Theodosium centum et o c l o nta q u i n q n e annos. H i s c a d i t r a t i o B i l l i i , c u m i l i e Joannes Theodosianus n i h i l ad Sinaitam ciat. X L V I I . His e t a l i i s Raderus c o n c l u d i t , neque Joannis Sinait, neque Damasceni, m u l l o m i n u s Joannisillius i E g y p t i i fetum hunc de Barlaamo, et Josaphato v i d e r i ; sed Joannis raon a c h i e ccenobio Sancti-Sabas, i d q u e testari m a n u s c r i p t u m syllabum bibliothec Palalin Heidelbergensis, n u m . 368, u b i heec verba l e g u n t u r : Barlaami et Joasaphi vita ex interiori Mthiopum, seu Indorumrcgione, in sanctam urbem trandata per Joannem Monachum de contubernio Sancti-Sabx. GraBce s u n t : ^*
f t

155

LEONIS A L L A T I l

156

, \ . Nec ab ea differre q *MB i n b i b l i O t h e c a Altempsiana legebatur : ; , , ^ . Nec a l i u m esse,qui Scoriaci i n Hispania i t a e x p r i m i t u r :Joannis Monachi expositio deS. Barlaam, et Josaphat. E t diserte expresseque t r a d i i n reipublicae Augustanffl bibJiothecap, n u m . .79 : Joanms Monachi, \ , historia intcrioris lndice Indorum JZthiopice, continens vitam Barlaami el Joasaphi: Ei \n Bavarica m i m . 17 : Narratioutilis ex interiore JEthiopum regione, qua India aicitur, ad ianctam civitaletn perlata per Joannem archimandritam monasterti Sancti Sabce. Liber hic inscribitur Barlaam, et est illa ipsa historia, quce Damasceno vulgo tribuitur. Heec, liact Damascenus et Joanaes audiat, e l i n S a b raonasterium secessisset, c u m i n omnibus b i b l i o t h e c a r u m i n d i c i bus, u b i e j u s opera recensentur, [ X X V I I ] semper appelletur Damascenus,adDamascenum n o u t r a h u n t . Nam i o b a c quoque q u e m a d m o d u m et i n afiis Damasceni m o n i m e n t i s , i n e p i $ r a p h e Damascenum haberemus. Scntentice p o r r o , locaque deprompta e x Damasceno, Basilio et Gregorio n i h i l p r o b a n t , c u m , p u b n c i j u r i s facta sunt, a quolibet u s u r p a r i possint. X L V I I I . Joannes Cliinacus nistorice Barlaam et Josaphat auctor non est. E t Joanneoi Sinaitam,sive Climacum n o n esse hujus Histori c o n d i t o r e m facile i n t e l l i g i t Raderus, n o n ob r a t i o n e m , quam Billius affert, q u i Siuaitam c u m j E g y p t i o c o n f u n d i t , eumdemque esse e x i s i i m a t ; sed q u o d Sinaitee sculo nulla queestio et contentio i n Ecclesia de sanctis i m a g i nibus colendis, vel abolendis nata erat, quae vo Damasceni ab Isaurico, et C o p r o n y m o a g i tabatur : c u m taraen i n R i s t o r i a Barlaami cap. 19, p r o l i x e de i m a g i n i b u s adorandis d i s p u l e l u r . Suspicaturque praeterea i n Joannis Sinaitro n o m i n e a l i q u i d esse i m i n u l a t u m et s c r i b e n d u m fuisse, Joannis Sabaita, q u o d is monachus i u coenobio Sancti-Sab v i x e r i t , et s c r i p s e rit. Addo ipse Sa"baitce nomen non esse adeo p e r e g r i n u m et n o v u m , sed usu j a m r e c e p t u m i n historiis P a t r u m ; et ne longe abeam, i n V i l a Joannis Climaci, a n o n y m o auciore, Joannis Sabait m o n a c h i clarissimi m e n l i o f i t : , Martyrius abbas prcrfectus illius ad tnagnum illum virum Joannem Sabaitam, qui in Guddce iolitudine degebat pervenii. EtGrceci i n Menologio 13 J u l i i , et 28 Octobris, Stepbanum Sabaitam, i n t e r sanctos r e c o l u n t , \ , * S. . . Stephani Sabaitce, sancti Sabce discipuli : et 16 et 2 : Martyres Sabaitas. I n bibliolbeca i t e m B a r b e r i i i a c o d . 72, l e g u n t u r n o n n u l l a ex c e n l u m capitibus ad perfectionera m o n a s l i c a m ertinenlibus T h e o d o r i episcopi Sabaitee. E t , n i me fallit m e m o r i a , ioter c a i m i n a Tzetza) abentur i a m b i i n m o n a c h u m Sabaitam. Sabailce etiam nomen ab h s r e t i c i s i n o p p r o b r i u o i datum Catholicis habeo ex C y r i l l o Scylhopolitano i n Vita sancti S a b : \ $ , , , Quod si quempiam in sancta civitate monachum recte sentientem conspcxisscnt, eum per sceculares verbcrantcs, et Sabaitam nuncupantes, sancta urbc ejicicbanl. ^ X L I X . Joanni Damasceno asseritur. Ego n i h i l o m i n u s c u m B i l l i o et Damascenum b u j u s c c Histori scriptorem a g n o s o o , q u i d q u i d t i t u l o r u m Yarietale i n c o n t r a r i u m astruat R a d e r u s . Hoc sane nec i l l e negabit, m u l l o plures esse codices q u i Damascenum nobis prferunt; e t ne longius a b e a m , i n ejusdem bibliolhecae Palatinae coaicibus 59 et 2 0 1 . T i t u l u s i l a c o n c i p i t u r ^ , , , \ , * Historia utiiis ex interiore /Ethiopum regione, quce dicitur India, quam inde venientcs viri venerandi in sanctam civitatem in monastcrio Sancti-Sab<B enarrarunt, conBcripta Joanne Damasctno. Et i n c o d . Vaticano 1724 : , \ , \ ' Historia valde xitilis , ex interiore JEthiopum regwne, Barlaam , etJosaphat, conscripta sancto Patrenostro Joanne Damasceno, etpoeta. Agapius quoque m o n a c h u s , q u i eam historiam i n c o i i m i u n e n n G r a c o r u n i l i n g u a m v e r sam Vcnetiis e v u l g a v i t , eam Joanni Damasceno ascribit : n o n ascripturus, si i n m a n u scriptis codicibus, ex (juibus sua habuit, nomen Damasceni expressum n o n invenisset. E t q u i Damasceni n o m e n o m i l l u n t , n o n ea a d d u n t , quee nos a Damasceno dimoveant, cura o m n i a Damasceno t i i b u a n t u r . lpse e n i m i n monasterio SabaB m o n a c h u m i n d u i l ; unde vere, xal . Vir honorandus, et studiosus monasterii Sancti-Saba : Et, monachus de contubernio Sancti-Saba, d i c i i u r . Magis i n d u b i o e s t , q u o m o d o Sinaita d i c i possit. Solemne esl hoc Graecorura monachis, n o n uomen sibi ex l o c o , i n q u o r e l i g i o n i n o m i n a dant, t a n t u m asciscere, sed ex instituto c t i a m , et vit ralione, quam a m p l e c t a n t u r . Q u i namque regulis T b e o d o r i SludiUB v i t a m d i r i g u n t , et ecclesiestica Iractanl, vel i o loco S t u ditis subjecto admissisunt, licet i n Studii monasteriu n o n [ X X X V I I I ] i n c l u d a u t u r , S t u d i l a r u m tamen nomen s i b i v i n d i c a n t . Cognovi multos i n Chio i n s u l a , q u i neque per s o m n i u m m o n t e m sanctum inspexerant, Hagioritas tamen dictos, q u o d H a g i o r i t a r u m inslituta s e q u e r e n t u r : sic e t i a m Sinait nobis plures s u n t , q u i i n Sinaeo moote n u n q u a m f u e r u n t . A n hac eadera ratione Damascenus d i c i p o t u i t Sinaita, vel q u o d locus, i n q u o i u e se cxercebat S i n a i tis subderetur, vel q u o d Sinaitarum instiluta conscctaretur. Dicere e l i a m possumus a sciolo q u o p i a u i Sinait i l l i n o m e n appensum : q u o d n o n t a n t i esse debet, Jicet i n n o n n u l l i s c o d i c i bus habeatur, u t q u a m p l u r i u m a l i o r u m c o a i c u m t c s t i m o n i u n i i o f r i n g a t . Falsura prcetcrcasappo-

157

PROLEGOMENA.

158

n i t Raderus, i n omnibusoperibus Damasceni, Daroasceni semper nomen afligi. V i d i ipse p l u r i m a ipsius opera, q u o r u m a l i q u a , , Joannis monachi;&\\a Joannis presbyteri; alia , Joannis minimi; alia t a n t u m , Joannis, nec p r o p t e r e a a genuinis Damasceni scriptis abjudicantur, et potissimum si i n aliis c o d i c i bus, eisdem tractatibus Damasceni n o m e n praeponatur. Quod tandem d i c i t Bellarminus, i l l u d ex Filio, a d d i t u m esse ab aliquo , v e r u m e s t , i d q u e interpretatione B i l l i i , et m a n u s c r i p t i s c o d i c i b u s , q u i i l l u d n o n habent, palam fit. De bac tamen re, e l sententia Damasceni de rocessione Spiritus sancti ex F i l i o , viae qu fuse pertractavimiis de consensione u t r i u s q u e fcclesi l i b . u , cap. 2, n u m . 8, etc. L . Scripsit itaque hanc bistoriam Damascenus, c u m Syria universa, iEgyptus, a l i s q u e A s i p a r i e s Saracenorum iniquissimo parebant i m p e r i o : u t i n calamitatibus et religionis ac f o r t u n a r u m detrimento haberent, q u o prudentiores effecti, miserias sublevarent suas. Ego d u m h i s t o r i a m lego, miseriara i l l i u s aevi, Christianorum sacras aedes desertas ac desolatas, caerem o n i a s deperditas, n o n conteinplor modo, sed ipsis oculis videre videor, et i n t e r perditissim o s v e r a religionis hostes quodammodo spatiari. L L Verane sithcec historia, an conficta. Sed marior i l l a dubitatio e r i t : An baec narratio sit r e r a historia, an potius conlecta ad erudiendos nooiles adolescenles, qualis est V i t a Cyri a p u d X e n o p h o n t e m , M a r c i A u r e l i i i m p e r a t o r i s e t Faustinae c o n j u g i s a p u d AntoniumGuevaram M i n d o n i e n s e m episcopum, et Thomee M o r i Utopia, ne reliquos recenseam. I l l i quibus oronia sub s a n c t o r u m nomine prodita roale olent, quemadmodum de sanctis Georgio, Christophoro, H i p p o l y t o , Caterina, ahisque, nusquaua eos i n r e r u m natura exslitisse impudentissime n u g a n t u r , quos refert e t j e j i c i t Serranus Litaneuticon l i b . n , queest. 1 6 ; Historiam Barlaami, et Josaphati totara ex cerebro alia atque alia molientis Joannis Damasceni promanasse: et a u c t o r e m s u b i s l i s speciosis n o r o i n i b u s , r e c t a m i n D e u m fidem, i r a p i o r u m i n ea abolenda raachinas, p i o r u m i n conservanda pertinaciam, t u m d e m u m vit aulic turbas, pericula, dolos, et m o naslic vit ac solitariae q u i e t e m , securitatem, otia, ac landera omnia, q u i , d u m v i v u n t . s i b i , quia u i i l i t e r vivunt, Deo inserviunt, poenas omnes atque exercitationes maxime sibi proficuas exosculantur, et defuncti i n ternitalis ac g a u d i i , quo Dei spectatores p e r f r u u n t u r , p e r p e t u a m possessionem vadmittuntur felices, et miracuhs n o n m i n u s , quam d u m viverent, celebres. L U . Lieet ipse sciam pleraque esse ab ingenio humano similibus narrationibus c o n fieta, quffi Patres damnarunt, et nobis a l i b i de iis i n hoc eodem opere sermo i n s t i t u i l u r ; a t t a m c n c u m n o n tantum i n Menaeis G r & c o r u m , sed Romano etiam Martyrologio Barlaami et Josaphati m e n t i o habeatur, q u o r u m nempe h i s t o r i a m scripserat Damascenus; meneea 16 A u g u s t i : * Sancti Josaphati filii Abeneri regis; Mart y r o l o g i u m 27 Novembris : Apud Indos Persis finitimos sanctorum Barlaam et Josaphat: l e g i t u r e t i a m P b i l i p p i nescio cujus, i n eumdem sanctum Josaphatum canon, cujus ea acrostichis, ^ , (Nomen P h i l i p p i e x p r i m i l u r i n nona ode : Canonis . |5 vov ) nusquam i n d u c a r , u t c r e d a m , h i s l o r i a m hanc c o n f i ctam fuisse, de quibus etiam F l o r i a r i u m IJIS. quod refert Rosvcidus, 29 Septembris d i c i t : Josaphat regi$, et confessoris. Et 27 Decembris : Josaphat regis, et eremitce, anno salutis 383. Quam celatem unde Floriarium hauserit, nescio, [ X X I X ] s u b d i l Rosveidus. Et egoeos dicerera a n t i q u i o r e s , quando j a m h u i c n a r r a t i o n i fides babenda est. Tunc c n i m Josapnati ceriamina pra&dicantur, c u m omnes orbis t e r r a r u m reges, et v i r i illustres deos colerent. Cap. 26 : Quoniam magni et eximii viri quibus omnis sapientia* et scientia inventa est, sublimes deos atque immortales eos nuncupant, omnesque orbis terroe reges, tt illustres viri ipsos colunt, ac vcnerantur: quonam moao ipse linguam adversus eos acuis, atque omnino eo audacice prorumpi*, ut hcec proferas? Hc vera nonnisi ante Constantini imperatoris tempora, t r e c e n t e s i m u m Chrisii a n n u m , vel circa, c u m fere t e r r a r u m orbis universus crassis idolorura t e n e bris c i r c u m f u n d e r e t u i * , esse n o n p o t u e r u n t . Et anno 383, sub Theodosio Christiana religio o o n t a n t u m i m p e r i i R o m a n i partes occupaverat, sed ad Indos Persasque penetraverat. Reete i l a q u e Billius : Quod autem ad ipsam historice veritatem attinet, ob quasdam causas , qxuu nihii hoc loco commemorare alttnet, videri fortasse nonnullis potuissci, hoc opus non tam veram historiam esse, quam sub historice specie tacitam vitce monasticce, atque ad Chrittianam perfectionetn exactam collaudationem, nisi auctor sub finem eam se ab hominibus, mendacii crimine alienis accepisse testaretur. Ei ergo prmertim anevcranti diffidere hominig esse tnihi videretur, plm suis siupicionibus, quam Christiance charitati, quce omnia credit, tribuentis. Addit Bellarminus : Cceterum veram historiam csse constat ex eo, quod sanctui Joannes Damascenus in fine historias invocat sanctos Barlaam et Josaphat, quorum res gesta* scripserat, et Ecclesia catholica in Martyrologio descriptos veneratur. lpse concludo c u m Rosveido i n V i t i s Patrum Orientalium : Ego vix dubito quin totius historim fundamentum terum sit. Forte disputationes qtuedam de quibusdam fidei mysteriis ab auctore vel additce, ttl dilatata. Nam qui potuit Josaphat recens ad fidem conversus tot Scriptura locis se communire, qui nunquam eam Ugerat. A n n o n dictante S p i r i t u , aut N u m i n e suggerente l o q u i p o tuilT Matthffii x , 18 : Et adprcesides tt ad reges ducemini propter me in testimonium t'm#, quomodo, aut quid loquamini : dabit entm vobii in illa hora quid loquamini. Non enim vos estis, qui loquimtni; sed Spiritus Patris tt$tri qui loquitur in vobis. E t L u c . x n , 2 : Cum autem inducent vos in synayogas et ad m o QisUalu8etpoUstate$ nolititoUicitie$se qualiter, aut quod respondeatis, aut quid dicatii.
} y

159

LEONIS A L L A T I I

Spiritus enim sanclus docebit vos in ipsa hora, quid oporteat vas dicere. U b i S p i r i t u s docens, Hnguam ad Joquendum exacuit, fruslra S c r i p t u r a r u m lectionibus pectus c o m i n u n i m u s . L e g i infantcs, pueros, femellas s i m p l i c e s , homines r u d e s , et legendt nescios i n c o n t e n l i o n i b u s , et certaminibus c o r a m viris eloquentissimis, et t y r a n n i s Joquacissimis causam su fidei disertissime, ita eos impellente S p i r i t u , egisse. N o n est aniraus t a m e n , u t has, quas h i c i n t e r s e r i t Damascenus c o n c i o n e s iisdem v e r b i s , ac s e n t e n t i i s f u i s s e a S p i r i t u sancto dictatas, asseram, q u o d l i c e l essel de i l l i s , quas Rarlaamus et Josaphatus habuere, n u l l o t a m e n m o d o dc aliis l d dicendum esset, cura ab i m p r o b i s , i m p i i s q u e effusae, n o n n i s i a male sano s p i r i t u eructari p o t u e r u n t . Sed quacunque ratione eas n o n inverisimiles c o n c i n n a r i t , e f f o r m a n t q u e Damascenus, semper verae dicend sunt, veraque historia, i u qua i n s e r u n l u r : i d q u e fieri p o t u i t exemplo non p r o f a n o r u m m o d o , sed eccfesiasticorUm quoque s c r i p t o r u m , q u i res veras narrantes similibus concionibus u s i s u n t ; nec propterea, nisi a male s a n i s h o m i m b u s , c o n d e m n a l i falsitatis s u n t . L I I I . Quis primus interpres Latinus hujus historia. Et hc p r o verilate histori. Quid p o r r o de i n t e r p r e t e ? exstat antiqua versio nomine Georgii T r a p e z u n l i i edita una c u m o p e ribus Damasceni a Basiliensibus anno 1548. Ea tamen m u l t o e s t a n t i q u i o r T r a p e z u n t i o , e u m ea usus sit Vincentius i n Speculo histor., c e n t u m quinquaginta annos ante T r a p e z u n t i u m ; nec diversa est, quee i n antiquis merabranis passim i n Italia bibliothecis raullo ante T r a p e z u n l i i ffitalem descripta est, u l ex l i b r i s i p s i s , conditione m e m b r a n a B , aliisque aperte c o n j i c i t u r . E t ob m e n d a , eaque foedissiraa dictae versionis dubitare v i d e t u r B i l h u s , a n T r a p e z u n t i i sit, de qua ita censuit : De Trapezuntii autem versione nihil cdiud dicam, nisi eam mihi uidem antea scmper valde rudem el imperitam visam fuisse : post autem (ubiper Joannem ancto-Andrea virum optimum et doctissimum, ita etiam optimorum ac [ X X X ] doctissimorum librorum copia instructissimum, exemplaris Grceci copia facta est) innumeris etiam locis vitiosam. Quod quidem libentius certe nimia festinationi, guam Grceci sertnonis ignorationi, iribuendum putarem, nisi nimis muiia loca esstnt, t n qutbus vix festinationii excusatione inscitice notam interpres deprecari queat. QWB res suspicionem mihi nonnullam iniiceret, Trapezuntium fortasse versionis hujus parentem non esse, nisi in quibusdam etiam aliis eum Grccca perscepc non satis assecutum cssc comperissem. Utcunqxu res $ehabeat novam n o bis traductionem habes , si nihil aliud, prcecedenti profecto, nisi fallor, paxdo clariorem et fidelioretn. Cum B i l l i o consentit Heribertus Rosveidus notis i n Vitas Patrura : Exstat et alia antiqua versio quam volunt esse procuratam Georgio Trapczuntio , cujus nomine editur in eailione Damasceni anno 1548 Basileoe ex officina Henrici Petri. Mihi videtur vctus translatio multo antiquior Trapezuntio. Nam invenitur ea in manuseriptis membranig, ^Jam ante annos 300 , ea transtationc ustu est Vincentius in Speculo historiali supra citato. Trapezuntius vero patrum memoria vixit, nondum 150 annis elapsis. Gaspar B a r t h i u s , Adrersar., l i b . X L I , cap. 2 : Cum Damasceni opcribus editur Historia duorum Christi Opt. Max. militum ab veteri monacho Latinitate donata, quam translationem pessimo errore Georgio Trapezuntio ascribunt, cum slylus et omnia doceant, ,m\Uti$ sctcvlis antiquiorem rsse translationem. Et Hb. X L Y I I , cap. 10 : Cutn atavorum memoria nomen Trapezuntii ven~ dibiles facerct libros tx Grwcis scriptoribus expresso*, nihil dubitarwU typographorum pueri lucro suo posteritatis scientiam posthabere. Idem acddit Historice Barlaam et Josa)hat, qucB cum ante aliquot scecula monacho quodam sit de Grceco Joannis Sinaitm transata, muttos tamen retro annot inter opera et cum operibus Joannis Damasceni ex interpretatione cujtisdam, i t diis placet, Trapezuntii lecta est. Sed de Trapezuntio, ejusque s c r i p l u r a nos i n D i a t i i b a nostra De Gcorgiis et eorum scriptis, j a m edila c u m Georgio A c r o polita. L I V . Orationesde imaginibus.De orationibus adversus dtsertores imaginum Joachimus Camerarius Nolis i n Chronologiam N i c e p h o r i patriarch s c r i b i t : Exstat scriptum titulo Joannis Damasceni de veneratione imaginum, indignum fama pietatis ac doctrina illius. Si c a u sam d i c t i a Caraarerio exposcas, a u d i quomodo argumentetur i n l a m i s Iconoclasta : Incredibile autem est, quantopere brevi interdum opere errores maximi corroborentur, hominum contentiosorum pervicaee studio ; prcpsertim si religionis opinioni vtdgi animi occupentur. Ilaque cum alibi, tummaxime in Ecciesia res est perniciosa in primis propria itntentia, et peculiaris cogitalionis assertio atque, defensio, in quo qui nimii sunt, ii GrtBcis , taeantur; ila parali,ut absurda absurdis cumxdare potius studeant, quam concedcre alteri, aut admittere , quod semel comprehensis, quamvxs et futilia aliquando illa tt inexplicabilia reperiantur, adversari intellcxerint. Usque adeo sua probari lcetantur, et doleni improbari. Deteriora autem sunt omnia, si forte accedvnt alice etiam cupiditates, cum his p r o pensio gratificandi aliquibus, et assentandi impudentia. Sed nimis enim longe evagatur ista disputatio : pergamus ad reliqua. Contentiosorum h o m i n u m pervicax s t u d i u m , sententiae p r o p r i defensio, et potissimum si religionis causa fit, cupiditates aliaB, ingens sunt i n r e publica m a l u m . Ergo q u i d , Camerari? Ergo brassica i n h o r t o decrescit, et > ; I d e n i m potius c o n c l u d i v i d e t u r , q u a m orationes de i m a ^ i n i b u s indignas esse gravitate ac dignitate Damascenica. Redderem hic verba sua C a m e r a n o , i n q u o et c o n l e n tionis a r d o r e m , cVoppugnandae verilatis, hreseoscpie propugnandee conatus v e l c c i v i d e n t . Sed nolo cum contenlioso , ac pervicaco contentiosius agere. Rem ipse cxamino , ex q u a sententi meao r o b u r accedit. Scriptum indignum est fama pietatis et doctrinw illius. A n i D d i g m i m , q u o d c u m Dama3ceni n o n git, male t a m c n ab aliis Damasccno I r i b u i t u r : vel i n d i -

161

PROLEGOMENA.

t i n u m , q u o d Hcet a Damasceno s c r i p t u m s i t , infra tamen e i i s t i r a a t i o n e m t a n l i v i r i est, nobis Cameranus d i v i n a n d u m r e l i n q u i t . Utruraque nus tamen et temere p r o l a t u m , et maligno aniinadversum esse probabimus. E t p r i m u m Damasceni s c r i p t u m esse, i d q u e g e n u i n u m , prteter Joannera H i e r o s o l y m i t a n u m i n ejus Vita : \ *\ , \ , \ \ \ * ltem libroi de prctclara adoratione venerabilium imaginutn, et quantum in ipso divinm imaginii pidchritudo melius principio informarat, tantum de venerabilium imaginum honore sublimius ac splendidius concinnavit; Menologium Basilianum : , ^ ? Sanctus Uaque Joannes sermonum suorum roboreet ex Scripturis sacris peiitis demonstrationibus Iconomachorum hctresim, non $ine hcercseos contumelia confudit; praeter Georgium Chioniadem Expositionibus i n Damascenum , Constantinum Acropolitara m laudatione Joannis Damasceni, et perpetuam d o c t o r u m oranium t r a d i t i o n e m , raodus ipse d i c e n d i , doctrina a l i i s Damasceni operibus consonans, a r g u m e n t o r u m vis, et materia de qua agitur, J o a n n o b i s apposite e x p r i m e n s , v e r u m i l l i u s parentem Joannem esse conviocunt. Hoc et discursus ipsius Camerani i b i d e m subnexus apertissime demonstrat. L V . Quee ergo causa e r i t , u t s c r i p t u m aDamasceno, i n d i g n u m lamen i l l i u s pietate et d o ctrina s i l ? N i s i velimus dicere scripta omnia P a t r u m , qu contra novatoruro errores afferuntur, h o c t a n t u m m o d o t i t u l o , quia novatores j u g u l a n t , et e o r u m haereses clarissime r e f e l lunt, i n d i g n a esse tantis Patribus scripta. Eadem ratione et sacrarum S c r i p t u r a r u m dicta et E v a n g e l i o r u m dignitas, c u m hrelicorura impietatibus adversantur, indigna esse et pielate Christiana et d o c t r i n a ecelesiastica dicere possumus. Dicent E u n o m i a n i i n d i g n a esse Basilio s c r i p t a quae i l l e contra Eunomiura scripsit. Nestoriani indigna esse Cvrillo scripta, qiue Nestoriaoffi haeresi o p p o n u n t u r . A r i a n i indigna esse Athanasio scripta, qu i l l e i n Arianos meditatus est, q u e m a d m o d u m nunc d e m u m , ne reliquos recenseara, recentes Iconoraachi, et i m a g j n u m bostes d i c u n t , indigna esso Damasceno scripta, qu Damascenus i n desertores i m a g i n u m composuerat. Sed cpiemadmodum neque Eunomianis, neque Nestorianis, neque A r i a n i s d o c t i sapientesque v i r i aniraum animadvertunt, nec propterea q u o d i l l i scripta e r r o r c m p r o p r i u m j u g u l a n t i a d a m n a n t , Catholici i t e m eadem negligunt : ita et scripta Damasceni, q u i d q u i d garriant ac n u g e n t u r r e c e n t e s i s t i Iconoclastae, a m p l e c t u n t u r et exosculantur, et d i g n i s s i m a tanto Patre censent, c o r u m q u e auctoriiate i n nugatores s i i n i l f s , antiquas E c c l c siae t r a d i t i o n e s , et recta dogmata, quemadmodum c t ex scriptis aliis ejusdem Patris c o r r o b o r a n t . Sed q u i d landem i n co scripto est, q u o d est i n d i g n u m vel pietate, veS doctrina illius? a n n o n i b i d e m e t s a c r a S c r i p t u r a sententiee, et v e t e m m ac sanctissimorum Patruui t e s t i m o n i a passim u b i q u e ecclesiasticam t r a d i t i o n e m comprobantia o c c u r r u n t ? Quid argumentis a s a c r a r u m L i t t e r a r u m p e n u deproraptis validius? q u i d rationibus evidentius? q u i d c o n c l u s i o n i b u s s e v e r i u s ? q u i d sententiis d i g n i u s ? q u i d s t m c t u r a r e r u m illustrius? UUnam censores i s t i s c r i p t a ejusmodi legerent, et d o c t r i n a m ponderarent I Sane ct pielate Damasconi, et d o c t r i n a d i g n i s s i m u m opus faterentur. N i h i l e n i m i n eo est, q u o d Damascenum n o n spiret, q u o d Damascenum n o n referat, et ad Daraascenicam dignitatem n o n assurgat. Pr^oterea c u m Camerarius tantum dicat, nec d i c t u m comprobat, fucumque, quera sibi p r i u s fecerat, leotoribus e t i a m facere insidiose intendat, non est c u r i n re clarissima, nec ab aliis cunlroversa coraprobanda diutius i m m o r e m u r . L V I . I n s u r g i t alius Calvinicola, et i i u a g i n u m hostis, et p r o p u g n a t o r i i m a g i n u m Damasceno r e t e r a t o r i a arle perstrepit i n his orationibus Damascenum sa)pe fabulis, et aperlis m e n d a ciis fidem adhibuisse, vel Baronio et Bellarraino testibus. Joannis Malalae A n t i o c h e n i C h r o o i c o n l a u d a t u m a Daraasceno orat. 3, dc imaginibus, vocat Baronius p l e n u m mendaciis : ergo Damascenus j u d i c i o B a r o n i i sajpe apertis fabulis et mendaciis assentitur. A u d i , ne ego plura d i c a m , q u i d c a l u m n i a t o r i responaeat Gretserus, de imaginibus n o n manufactis, c a p . 9 : Hoc nihil aliud esse nisi manifesiam criminationem tam in Damascenum, quam m Baronium : nam Dama$cenus non assentitur Malulcein iis, qnce vel chronologice, vcl historice errat: $ed in iis gtuF deimagine Hcemorrhousce tradit; hic enim non errat; cum alii hi$torici,nomi, natim Eusebius, lib. \ n Histor. eccles., cap. 15, idem litteris mandaverint. Nihil autem aiiud propositum erat Damasceno, quam demonstrare [ X X X I I ] usnm, et cullum imaginum in Ecclesia ab ipsii Christi tcmporibus origmem duccre; quem ad finem rccte Malalam testem advocavit: quidquid $it postea de chronoloqicis et historicis circa Herodem erroribus. Neque Bellarminus in libello De scriptoribus ecciesiasticis id dicit: quod veteratorie ei Calvimsta imponit, ex his Bellarmini verbis de Damasceno intelliges : Sed fieri potest, ut sanctus Joannes Damascenus, qnamvis alioquin doctus et prudens, islis narraltonibus de Falconilla et Trajano exinferno liberatis facile fidem habuerit (in oratione de his, qui in fide migraverunij neaue de veritate earum wvestigandasollicitusmultum fucrit. Estne hoc dicere Dama-. scenum Bellarmino judice fabulis, et apertis mendaciis scepe fidem adhibuisse ? Quid e$t p e r terterc aliena verba tt mentcm, si hoc non w/?Crassam ltera pervcrsamque de Joanne Damasceno i g n o r a n t i a m , ac fraudem deprehendit Heribertus Rosveidus i n Lege l a l i o n i s , tabula 3 , i n qua samim Baronti de Joanne Damasceno j u d i p i u m ; iniquara de B a r o n i u , ct Damasceno o p i n i o n e m expressam habes. L V I I . De Vita sancti Stephani Junioris. Exslant i n t e r opera ejusdeni Damasceni, Bcs qestct sancti Stephani Junioris, e l sociorum, q u i p r o i m a g i n u m c u l t u ac defensione, Conatanv 9 9

161

LEONIS A L L A T I I

161

t i n i C o p r o n y m i temporecrudclissiraa m o r t e affecti sunt, o m n i fide conscripUo. T i t o s e r i p t o rem assterit Vossius, De historicis Grcecis, l i b . 11, cap. 24, Damascenum : Fraterea scrtptit Damascenus Vitam (squalis sui Stephani junioris, qui cum acriter imaginum cultum defenderet, multum propterea Constantino imperatori exosus fuit, graviaqut ab eo perpeii coactus e*t. ' L V I I I . V e r u m t a m e n cura de Vita hujusce Stephani duas nobis narrationes roanuscripti et * antiquissimi codices (nequeenim t o t virtutibus, ac laudibus unus satis esse poterat) a l t e r a m , q u a m Latine expressara p r i i n u m edidit B i l l i u s , et ex Billio Surius, 29 N o v e m b r i s ; a l t e r a m , quffi nec Graece, nec Latine vulgata est, de utracjue nobis disserendum e r i t . Et u t res magis p a t c a t , i l l u d i n p r i m i s i n q u i r e n d u m , an Stephani vitam scribere potuerit Damascenus. Nec potuisse, manifesto, si tempora v i t utriusque computes, evincitur. Qui e n i m vitam Step h a n i , m o r t u u s vivi scripserit? Collige tempora. Stephanus, imperante Anastasio, q u i et A r temius diclus est, nascitur secundum B a r o n i u m anno i l l i u s 2, q u i e r i t annus Ghristi 7 1 4 ; secundum Theophanem et Cedrenum, anno 1, Christi 713. Neque i n tam parva differentia, u t r a verior sit, examinandum raodo j u d i c o : p a r u m namque refert sivehoc, sive i l l o anno Stephanus i n lucera venerit. M o r i t u r secundum Baronium anno Christi767, secundum alios 7 6 6 , anuo n o r a p e i m p e r i i Constantini Copronyrai, vel vicesimo q u i n t o , vel vicesimo sexto, a n n o ffilatissurc quinquagesimo t e r t i o . V e r u m Damascenus anno C o p r o n y m i 13, j a m fato fbnctus una c u m Gcrmano, et Georgio Cyprio i n pseudosynodo contra imagines anathemate f e r i t u r . Ne alios recenseam, habe t i b i Tneophanis verba n o n d u m edita, sub anno Cbristi 547 : ' \ . ' , , , \ , ? * , , \, \, \ , \ , \ ", ' , ' , * , * \ , ^, , \ * . ' , ; , \ , , , \ , , , Hoc eodem impius Constanttnus tft tacras ac venerandas imagines perversum CCCXXXVIII cpiscoporum conciliabulum in Ifieriw palatio congregavit. llli prmerat Theodosius Ephesinus antistes, Apsimari filius, et P a itillas Pergeus, qui privatim auidquid illis visum fuit, ratum esse jubentes. nemine ex univcrsalibus thronis, Romano scilicct, Alexandrino, Antiocheno tt Hierosolymitano prasentc, decima Februarii mensis, usque ad octavum Augusti diem [] cjusdcmseptimce indictionis synodum continuarurU. Eo du cum in Blachernarum templo conventssent Deiparce ho$tc8 Constantinus ambonem ascendit Constantinum monachum tenens, qui Syllcei fucrat episcopxis, precatusquc magna voce clamavit : Constantino cecumenico patriarchce tniuti sint anni! Et vicesimo septimo ejusdem mensis imperator in forum progressus una cum Constantino detestando prceside et religuis tpiscopis, pravam suam h&resim coram universo populo proclamarunt anathemate fertentes Germanum sanctissimum, tt Georgium Cypnum, et Joannem Chrysorrhoam Damascenum, cognomento Mansur, viros sanctitate celebres, et doctrina vcnerandos. Vide praeterea s y n o d u m Nicffioam u , act. 6 ; N i c e p h o r u m patriarcham Breviario h i s t o r . ; Zonaram et Cedrenum. Qui itaque tot ante annos cesserat e vita, annon r i d i c u l e vitam a l t e r i u s j a m d i u postea superstitis scripsisse d i c e r e l u r ? E l eam potissimum vitam i n q u a ipsius t a n q u a m d e m o r t u i , etsanctitate ac certaminibus c l a r i , celebris e t h o n o r i f i c a adtnoduin m e n l i o ab eodem, cujusvitam illanicontinuasse asseritur,habetur. N o n v e n d o nugas.En v e r b a : ' \ , , , \ , \ , , . Consimili quofue modo ille lepida Ungua prceditus ac pius presbyter Joannes, quem ille petulanti ac m a edica Hngua tyrannus, atque eruditione quidem angusta, coeterum ad vituperandum copiosa et peracuta, Mansur appdlabat, in muliis tpistolis eum acerrime perstrinxit, novum Manomettm eumtppcUans, Christique hostem, et sanctorum inimicum, etc. Pudoris et inodestiaB m a Uter n u n q u a m h c d e se, l i c e t a b a l i i s dicta, i n scriptis, etiam coactus, retulisset. E t n e ludesab aliis i n vita fuisse annexas suspiceris, ipse Joannes Hierosolymitanus i n V i t a Dama^ceai s c r u p u l u m a d i m i t . , , \ , , , , \ ^ , * Quo quidem nominc ille quoque magnce urbis alumnus : qui idem cum primo martyre nomen habeoat, saxisqueut ille pro Christo, $ic pro ipsius imagine obrutns in calum ascendit, ermonum Joannts, dimicationumquc adversus ivipios menttonem fecit, divinum virum, et divinitm afflalum eum appellans.Ei sane quomodo ea Damasceni e r i t , quando scriptor se Byzant i n u m proclamat? Quid Byzantio et Damasco c o m m u n e ? Nota verba : " \ \ , , . , \ , \ , \ . * \ , \ ^ , \ Tulit igitur egregium hoc germen domina vere, ac reqina urbium C o n itantinopolii. Nostrum enim atque tndtgenum germen hoc cst, ac divinus ipsius fetus tt planla Stephanxu: qua ct prima virMis iptius fructus degustavit, tl nunc etiQtn utilitatem metit,
y %

PROLEGOMENA,

mtraeulis summa cum voluptate fruitur, aiumno videlicet $uo jucundissime acquiescens. L I X MttaphrasUs Vitce sancti Stepkani Junioris scriptor. Scriptor itaque B y z a u t i n u s f u i t , n o n a l i u s , u t ingenue l a t e a r , q u a m q u i p r o recensendis expoliendisque t u m l i n g u a t u m calamo sanctorum rebus gestis tantopere desudavit, Simeon Metaphrastes, q u i et ipee genere Byzantius f u i t , u l fuse probamas nostra De Simeonibus ei cortm j c r t p r t r d i a t r i b a . E a m Sletaphrastae vindicat Gennadius patriarcba p r o concilio F l o r e n tino c a p . 5, ex qua g r o auctoritate R o m a n i pontificis bene l o n g u m testiraonium exscribit : * ^ , * * Etpotissimum vitaS. Stephani Junioris.quamMetaphrastes accuratevicesimo UrtioNovembri$ describit. Metaphrastfle p o r r o fetum esse dicent absque d u b i o , q u i vel digito lepores et veneres i n rebus enarrandis Melapbrastae d e g u s t a r u n l . i n tota namque bac historia Metaphraslem, i l l i u s q u e d i c t a n d i m o d u m singularem exquisite deprehendo ; neque a l i u m , q u a m q u e m DOtisMichael Psellus o r a t i o n e i n eumdem Panegyrica, n o n d u m Graece, quod sciam, edita r e praesentavit: , , \ , * , , , \ . , [XXXIV] , , \ , . , \ : ^, * Cum has autem duas vias sibi proposuissft, martyricam constantiam, eimonasticam inexercitatione tolerantiam, currit quiaem inutroque studio, non cum ptdvm pernicitate, ted cutn celeritatc orationis : maxime autem monasticum percurrens curriculum, tvadit $eip$o robustior ac fortior. Aures quidem miki certe pinguefaeit, quando ejus oraiio ascendif quidem montes, subit autem speluncas, subpinu autem, aut quercn aliqua eoUocat extrcitatorem, et tri/e alimentum, et illaboratum ei offert ex kerbis, et potum ex /*ontibut. Ejunnodi enim narrationes ornat quibusdam (lorentious pulchre dictionibus, et variis rosis figurarum, et ea, qua tunc fiebant, quasi subjictt oculis. L X . Dixeram supra, anno eetatis suae quinquagesimo tertio diem o b i i s s e ; h a b u i q u e ex S i m e o o e Metaphraste, quando j a m illius vitae Simeon auctor e s t : 6 , , ' tyrio porro perfunctus est tlle egrcgius sane luctator Stcphanus tertio et quinquagesimo rtatis SWB anno,Novembris mensis octavo et vicesimo die. Et ex altero i l l i u s Vitae scriptore o u e m esse Stephanum monachura Constantinopolitanura infra dicemus : , \ , , \ orootj- Obiit tanctuset magnus Dei martyr Stephanus cetatis ttut anno u n , octavo etviccMtmo die mcnsis Novembris. Si vera iamen sunt, quee de eodem narrat Cedrenus, * Sezaginta enim annos in monU Sancti Avxeniii cnclistus egerat. Vit tanti v i r i a n n i e r u n t , quam i m m a n i discrimine 1 septuaginta D o r e m . Namque si annos addas sexaginla ad annos sexdecim, tunc c u m ad A u x e n t i i m o n t e m a p p u l i t , et annos tres, et dies decem, quos d i c i t u r superfuisse, postquam de A u x e n t i o pulsus est, j a m e r u n t a n n i septuaginla novem, et dies decem. Y e r u m l a m e n , c o m annos t r i g i n t a tres l a o t u m i n A u x e n t i a n o m o n l e cominoratus fuisset, q u i c u m sexdecira ante profectionem et t r i b u s , e t d i e b u s d e c e m postexsilium nonefficiantnisiquinquagintatres,licetnoncorapletos,videturma-x i m u m i o m o d u m falli Cedrenus, sive ipse oscitans, sive exscriptoris incuria v i t i u m passus. Sed d u c e m h a b u i t , q u e m ipse, d u m sequitur, et exscribit, p a r u m caute errorem quoque h a u s i t : n a m q u e Theophanes i n Historia, nescioan a l i o r u m , an suo v i t i o , hoc i d e m , u t ex vctustiss i m i s codicibue manuscriptis colligo, enuritiat, q u i post narratum tanti v i r i m a r t y r i u m subdit : , \ ' , \ Venerandus enimvir omnibus erat, quod sexaainta circa annos inclaustro peregisset, et virtutibus multis inclaresceret: Multo minus : sed fallitur etiam Georgius H a m a r tolus i n Conslantino Copronymo : *# , , ^ , , \ , \ , \ ' \ * diisimili itmque ratione, et S. Stephanum, qui in summitate montis, cui divino Auxenlia nomtn est, in adicula parva quadraginta annos peregcrat, multis prius affectum c r u eiatibu$ attritumque ad Pelagii sepulcra abjici jussit ; quod non tantum suce hwresi adversareiur sed multosad monasticum vtlagcnus transferret, impelleretque regias dignitates otque foadtatcs negligere. U t r e m accuratius expendas. Nascitur anno Anastasii prirao, anno Christi 7 1 3 , tunc c u m Germanus i n patriarcnicum t h r o n u m ascendit, a q u o adbuc ventre inelusus benediciionem a c c i p i t : d e c i m u m sextum vitae annura agens, t o n d e l u r a Joanne i n roonte S. A u x e n l i i , ac monastica veste i n d u i t u r ; annos natus ahquanto plus quam quadra* ginta i o Joannis d e m o r t u i l o c u m suflTicitur, illiusque hseres desi^natus s u c c e d i t : poslmodura anoos d u o s et quadraginta natus, peragrato montis cacumine, m parva cellula a se construeta s e i p s u m i n c l u d i t : tandem annos novem e l quadraginta habens, ab Auxentiano monte ia P r o c o n e s u m exsulaium i n i t l i t u r , etsuper columna i n angustissima aedicula [ X X X V ] i n c l u d i lur : aecundo exsilii sui anno, mater, et soror illius vitam c u m m o r t e c o m m u t a n t : reductus deinceps B y z a n t i u m j u s s u imperatoris menses u n d e c i m i n praetorio carceribus mancipatur, et paois unci sex, eMquae n o o plus tribus poculis singulis bebdomadis cibus i l l i ac potus fiiit. Quadragesimo ante m o r t i s s u d i e petit, u t nec tantulus i l t i cibus afferalur. Cum ocla*
f 9

167

LEONIS A L L A T I I

168

TUS e l tricesimus dies inchoaret, hospitalem i m i l i e r e m pneclaro deposito donat. Hos anuos si simul conferas, e r u n t a n n i 53 n o n d u m c o m p l e t i . Annos vitaa Stepbani ex Metapbraste colligo. Et u t magis videas, habe eos quoque ex Stephano monacho Lonstannnopolilano i n Vita Stephani, q u i i t a distiuguit : , \ , , ,', , , . , , * . , \ . 6 Temporibus Artemii, gui et Anastasius Augustus dictus est, anno pritno illius imperii, ab orbe conaito anno 6222 ( q u i e r i t C h r i s t i 714), $ex annos emensum lectioni sacrarum Litterarum tradit acceptoque e manu illius forcipe cetatts illius anno sexto et decimo totondit. ln loci angusti asdicxUa, et subterraneo lapide semetipsum obserans anno astatis suce triccsimo primo. Quadra^ gesimum et secundum annum agebat, cum in verticem montis secessit. In Proconneso angusto in claustro annum quadrage$imum nonum cetatis suw exegit. Inter has protrogativas venerandi Patris in insula suce habitationis anno stcundo, et extilii, mater Uiius ex hacvita migraL Undecimcstre tempus quod in prcBtorio transegit. L X l . Et haec de Vita Stephani a B i l l i o edita. A n forte altera, q u n o n d u m l u c e m v i d i t , q u o d ipsesciam, UCC Graece, nec L a l i n e , et i n c i p i t : ; \ , \ , . Damasceni est? MultO m i n u s . I l l i u s S C r i p t o r Melaphraste a n t i q u i o r ; m u l t o tamen Damasceno poslerior est. Quare Damascenum a b j u d i c a t . Auctor namque mandante E p i p h a n i o a b b a i e , Stephani i n dignitate successore, c o n s c r i p s i t : *U , \ , , \ , , \ , , , \ , , Patcr honorande, et ejusdem collis, et speluncce ct morum hcere$, sanctissime Epiphani, qui, ut hunc conatum assumerem imperasti, et adhortatus es meam vilitcUem, mea despecta ruditate ac segnitie, ea non scgnes ex multis pauca colligentes, tuis Deo bene exceptis precibus in auxilium antea a i c t tis, offerimus. Quadraginta duobus annis elapsis post i l h u s m a r t v r i u m : ;. , \ * , ' , , " , \ , , , , \ , \ . Et ne diuturno temporis decursu tanta et taiis venerandi Patris nostri vita in oblivionem abeat: ut enim solem hubes, ita tempus, quce non enarrantur absconderc suevit. Et licet ex quo bcatissimus ille Pater noster Stephanus mariyrio sacre t>ttam posuit, ad hccc usque tempora anni jam sint elapsi quadraginta duo; ipse mandutis a/torum compulsus, afallere nescientibus viris, illiusque dtscipulis, huc atque Ulue divaganscollcgi, collectasque, qnce ille teneris, ut aiunt, unguicxdis ad senectam usque, illiusque t t a t a /ium, et obitus, quam maxime lcetas, admirandasque narrationes scripto mandavi. E t q u e m a d i u o d u m alter, ita et h i c BjzanteilS fuit : ^ , \ , , , . \ , \ , \ [XXXVI j * IJic protomartyris illius et nomine et re cognominis et moribus iisdem, non Byzantii advena et peregrinu8 neque reginam urbium colentium alienus. Nostrum enim erat hic germtn el alumnus, et sacrincium, nostris non ignoius, et quod ipsi oculati testes videruni holocautfum. I n hac quoque Damasceni m e n t i o i i t , n o n sine laude : , , , * , \ , \ Inter eos ct maxime venerandus Joannes Datnascenus presbytcr, qui ab hoc tyranno Mansur dictus / u t i , apud nos vcro, sanctus ct deifer non cessavit eum refellere et nuncuparc, etc. E t u t fincra qufiestioni i m p o n a m , nomen crooque t e n e , longe a Joanne d i v e r s u m , S t e p h a n u m : nam bic est, q u i gcsla t a n t i v i r i ante Mctaphrasteoi exsecutus e s t : \ , , , \ * Et quemadmodum in hac vita fOdem ac tu beatissimc Stepnane, nomine nuncupor; ita illius quce ibidem est dextcrae stationii una cum hoc orthodoxo ccetu tibi plaudentc, et inter martyrcs te martyremxollocante consors /iam.Stephanus itaque Byzanteus quadragintaduos post e v i v i s e i e m p t u i u StephanuiD annos, juasu E p i p h a n i i i n oiBcio ac dignitate Stephatii successoris, v i t a m banc collcgU, et seripsit. Concorda heec c u m Damasceno, e l p a l m a n u m habe. L X I I I . Sed prcestat hic aliquantulum i m m o r a r i , quando de m o r t e Joannis Dal^aaiceni facta supra m e n t i o est, quara antc Copronymianam s y n o d u m conjecturis n o n levibus p o s u i m u s . D u b i u m tamen, q u o d remanet ahis e x t r i c a n d u m , ingenue i n m e d i u m aifcram , ne q u i d p r e teriisse videar. Gretserus eptstola dedicatoria i n T h e o d o r u m Abucaram, c u m lempora A b u caraj quasrit, Joannis q u o q u c Damasceni t c m p o r a , perplexe licct n i m i s statuisse se p u t a t . Namque, c u m Abucaram Daraasceni d i s c i p u l u m T u r r i a n u s aliquoties n p m i n c t , dicloque T u r r i a n i probabililatem conciliet i l l u d ex t i t u l o disseriationis decima) octavee, , ex ore diclantis Dama$ceni e l ex alia parte T h e o d o r u s Carias episcopus P h o y f % f

169

PROLEGOMENA.

173

tianas p a r t e s c o n l r a I g n a t i u m tutatus f u e r i t , postca, u t i n Vila I g n a t i i testatur Nicclas, P h o tianis f r a u d i b u s i n a p e r t u m p r o l a l i s , aduiissi p i a c u l i i n oclava synndo vcniam irupelravit, existimat Gretserus sub Basilio Macedone , temporibus octavae syr.odi , d o c t r i n a , n o m i n i s que celebritate claruisse. Et c u m a sccunda synodo Nicama, ahno D o m i n i 787 celebrafa, usque a d octavam s y n o d u m , quae habita est anno 869, a n n i suptuaginta d u o i n l e r t l u x c r i u t ; Joannes vero Damascenus, u l plerisque cbronologis n o n i m p c r i t i s placet, anle septimam syn u d u m d i e m o b i e r i t , a l t e r u t r u m neccssario asserendum esse, a u t Abucararn ferme adhuc p u e r u m Damasceno operam dedisse, aut octogesimum a-tatis a n n u m longc transcendisse, quando Constantinopoli cecumenica synodus o r d i n u octava coacta f u i t : nisi quis Damasceni vitam u l t r a septimam s y n o d u m proferre velit. V i d e t u r tanicn ex his, qiue supra d i x i m u s , n o n ultra s e p t i m a m s y n o d u m proferenda. Et licet probabilis vidcatur suntentia Grelseri do T h e o doro A b u c a r a , i n conjcctura tai l a b i l i , quis i i l e f u c r i t , q u i ( i r m u m pra-bebit assensum? E t q u c o n t r a r i u r a stabiliunt ea v i d o n t u r . A u c l o r Vitrc sancti Cosniae, Damasceni fratris, q u i s quis i l l e f u e r i t n o n inelegans, et ecclesiastic histori vestigator n o n i m p r u d e n s , q u i q u e multa d e Damasccno a Joanne Hierosolymitano Damascenic Viire scriptore pratermissa, aut neglecta, scripto m a n d a v i t : is itaque de Cosma sennoncm habens, d u m rcs i l l i u s i n B y zantina u r b e g e s i a s prosequitur, tradit i n t e r alia, q u T a r a s i o patriarchao t r i e n n i o antequam m o r e r e t u r praevaticinatus fuerat, postea opere tempore j a m dicto absolulo, i d quoque refert : * , \ jjtivxot \ ^ , \ , ' ; \ , \, \ , . , \ , , > , . ,* ; . QVUE tero sanctus prceco vaticinutus fuetat, et tempore dicto facto evenU, [ X X X V I I | narrare necessarlum mihi videtur, et scripto mandare non supervacancum. Qucenam autem hffc suni ? satis mihi, inquit, abundeque, divine prwsul, ct proeceptorum optime, morie in hac tita esi. Unde enim r e n i , eo mihi rursum sccedendum cst. At tu , cum Christi gregem bene, pieque paveris, alacriter ad Dominum progredicris , et justitice coronam, quce tibi pro labori* bustuis reposita est, accipies, quodpost triennii decursum succedet. M o r i t u r Tarasius p o n t i f i ~ catus s u i a n n o 2 1 , C h r i s l i 806. V a t i i i n i u n i itaquc Cosinaeante b i e n n i u m factum c n t anno Cbristi 8 0 4 . Secessit postea Cosmas Byzantio, vcnit Roiuara, deinde j E g y p t u m a p p u l i l , t a n d i m Sabae m o n a s l e r i u m r e v e r l i t u r , clarus u b i q u e miraculis, cuui loco praeesset Stephanus Cosaiad fratris filius, a q u o et Joannem Damascenum paulo autc c vila migrasse auait : r c r u m q u e jpjstarum seriem i n brevissimum tempus contraham , n o n ultra b i e n n i u m p r o t r a h o . E r g o Joannes Damascenus v i t a n i Tarasii patriarchie commensus, eodeoi c u m Tarasio anno, v e l circa e a d e m tempora m o r t e n i o p p e t i i t . Ergo anno Christi 806, posl Nicsenam secundam s y Dod:im a n n o 17, post Copronynuanam s y n o d u m , i n qua ianquam d e m o r t u i , u t nos opinabam a r , i n e u t i o fiebat, anno 5 1 ; post Stephani Junioris m a r t y r i u r a anno 40, tura f e r m e , c u m B y z a n t i u u s S t e p h a n u s Stephani ejusdcni res gestas scripto inandabat. Quare si p o t u i t Stephan u s B y z a n l i n u s V i l a m Slej)hani m a r l y r i s scribere, p o t u i t e i Damascenus. l d lamen si p r o p l e r m a i e t n l i c e r e t , p r o p l e r alia tam m u i t a i n m e d i u m allala ccrtc n o n l i c u i t . Scio Damascenum p l e n u m actate, et summa seneciute corifectum, lanquam q u i cenlenario niajor o b i i t , s i b i i n n r t e m n o n maturasse; at a d i s t a tempora pervenissc, v e l l e m , a l i i d i c e r e n t : ego valde susp^nso a n i m o s u m . V a h , q u o m o d o m e ex liac t u r b a cxpediam? L X I V . I n t e r quatuor ormtiones, quas nobis cx codicc Jacobi Cujacii i n l e r opera Damasceni B i l l i u s G r c e et Latine communicavit, duffi postrcnuo, i n quibus t u m cx veteri l i i s t o ria, t u m ex variis t e s t i m o n i i s , V i r g i n e m ex Davidis semine desccnderc c o n l r a i d negantes Hebrseos OStenditur, altera CUJUS prilicipiuni/ ; - allera, CUJUS, , \ , iDultis aiiliquissimiscodicibusinanuscriptis, nunc sub taniasceoi, nunc sub Andreae Cretensis n o m i n e e x b i b e n t u r . Nec t u i m i r i . Genus namquc b u JQSffiodi o r a t i o n u m exscriptorum i n c u r i a modo hunc parentem, modo i l l u m , quaiido({ue 1 ttiaai a l i u m a g o o s c u n t : u t p l u r i b u s i n locis n o s t r i operis adnotavimus. Quas sane difficile [ recognoscere, multoque diflicilius est parentibus vindicare, iisque potissioium, q u o r u m I Vidum e t formara dicendi expiscare n u l l o niodo possumus; c u m alia eorura preeter u n a m , I t l aJteram o r a t i o n e m , non supersint. Quid autem de his ipse sentiam, quando j a m DamaI xcni o p e r a examinemus, ingenuc fatcor. Compusitio n o n l t a subsullans, sed austcra ma^is, I ci$ubt rbida, ex p l u r i b i i s n o m i n i b u s nomina facta, S c r i p t u r a r u m loca n o n fuse exposita, I fedtantuni, u t i t a d i c a m , proposita, disputationes saepius inculcatae do fidei nostree dogmaI 8 u i contra ac fieri solet m nis concionibus, hffireticos e i male senlientes, et praicipuo I tephalos, e t J u d s o s vexaules, repetitioncs sffipius admislae, quibus se auctor d i c i t ad p r o | pwdum redire, aliaque m i n u t i o r a , quee i n Damasceno, tanquam Damasceni p r o p r i a nusquam I sese offerunt, me i m p e l l u n t , u t eas Damasceno v i n d i c e m , Cretensi denegein. H i c n a m I f f t p r o m o r e s u i aevi, n o n n i s i figurate l o q u i scit, ct v e l u l i cquus babenis l i b e r , libere d i v a I Wur, ex u n o i n a l i u d pedem movens, indeque r u r s u m ad ,priina referens : et theologicas I pKtiooes digito l a n t u m monstrat, et verbo explicat. Sed de Cretensi alius e r i t o p p o r t u n i o r Ifccjuli l o c u s . Nunc pro bis orationibus haec satis sint ().
T U t

I I

h ScaCrau DamasceBi noelri esse, ted Aodrcae Grcicnsis, carlissime, n i fallor, suo loco wUfe&iP A T K O L . G a . XCIV. &

111

LEONIS A L L A T I I

172

L X V . I n t e r alias orationes, quas nunc p r i m u m Graece et Latine damus , sub Joannis Damasceni n o m i n e n o n t a n l u m i n Barberina Bibliotheca, sed a l i i s etiam codicibus a n l i quissimis conspicitur i l l a , cujus est p r i n c i p i u m , c u m t i t u l o : \ \ . aliis : 1\ . EtDamasceno vindieant codices Vatioani 93, 555,1246, 1816. [ X X X V I I I ] D u m p r i m o p e r c u r r e r e m et r e s i n ea exactius consideraiera, m o d u m q u e eas explicandi d i l i g e n t i u s examinarem, n u l l o modo Damasceni esse videbatur. Est o m n i n o gravior Dainascenus, nec i n m i n u l i o r a , nisi u b i se occasio offert, c f f u n d i t u r : metaphoris, iisque longe p e t i t i s i n rebus serio exponendis n o n a d m o d u m delectatur : loca Scripturffi, et p o l i s s i m u m capita n o n exs c r i b i t : verba t a n t u m , eaque r a p l i m i n d u c i t : a composilis, q u m o d u m excedunt, abslinet : n u n q u a m , aut r a r o ex historiis apocryphis sua probat. A t i n ea et p u e r i l e aucloris i n g e n i u m i n Prooemio p r a c i p u e vides, minutissima qufleque p e r c u r r u n t u r , melaphoris e n o r m i b u s et prffiler r e u i u t i t u r , capita Scriptur integra exscribit, u t verbulura explicet, compositis, iisque i n c o m p t i s a b u t i t u r , et h i s t o r i o l i s apocryphis orationem i n f a r c i t . Nugax ipse essem, s i hic omnia deducerem, monslrabo tantum digito r e m . Ut p r i m o vere m u t a r i o m n i a i n p u l c h r i o r e u i aspectura demonstret, n o n ab horainibus t a n l u m , sed a t e n a , ab avibus, a m o n t i b u s , ab a r b o r i b u s , a pastoribus, a sole, ab agricolis, a vite, a m a r i : u t i n d e p o s t m o d u m colligat, e x V i r g i n e Deo nato o m n i a m e i i o r e m faciem induisse. Sed q u i d illa ad h o c ? l n t e g r a ex evangelistis, et J u d i c u m l i b r o capita exscribit, u t m e m b r u m explanet. Quid i l l u d praeterea est ? , vel - , ne singula recenseam. Qu de D o r i d a , et P h i l i p p o , et d e o r u m Persicorum contentione, et Magorum i t i n e r e tara p r o l i x e n a r rat, undenam ipse habutt 1 N o n d u b i t o hc eadera * quemadmodum et pleraque a l i a a uugatoribus conficta Damasceno innotuisse, quibus lamen i l l e semper, licet ea recitandi n o n una causa i m p u l i t ; ne insaniisse videretur, e x s i l i u m i n d i x i t , et, ac si n o n essent, neque dicta, neque scripta, neglexit. Haec c u m ipse raecum cogitarem, e l a s i m i l i scriptione Damascenum i m m u n e m expenderem, accidit u t p e r a l i o r u m q u o q u e vigilias oberrans, a u c t o r e m etiam nolens orationis i n v e n e r i i n . I n eadera namque Barberina Bibliotbeca, et aliis codicibus satis antiquis eamdem orationem i n v e n i i n omnibus s i m i l e m , nisi u b i l i b r a r i o r u m i n c u r i a Jeclionum varietas, q u o d et i n a l i i s q u o q u e l i b r i s fieri s o l e t , i r r e p s i t . Ea sui parentem, n o n Joannem Damascenum, sed Joannem Euboe episcopum agnoscit (). Ideoque u t m e l i u s res tangeretur, alias ejusdcm Euboeensis orationes p e r q u i r o , u t inde facla collatione p e d e m figam ; nec i n f o r t u n a t e i d advenit. I n eodem n a r a q u e codice B a r b e r i n o est alia ejusdem o r a t i o i n nativilatem Deipar, quam avide l e g i , et c o n t u l i , neque o v u m ovo, nec lac l a c t i s i m i l i u s v i d i . Quippe qu supra adnotaveram i n p r i m a d e Christi nativilate, o m n i a i n hac eecunda d e p r e h e n d u n t u r . Et quasi iste auctor esset a p o c r y p h o r u m fundus, m u l t a etiani h i c ex similibus historiolis consarcinat. U t vero l u q u o q u e , l e c t o r , videas, et securius d i j u d i c e s , I irtrasque has EuboBensis orationes ex eodem codice exscriptas, et ex nostris cimeliis 4 e r t i a m i n Herodis i n f a n t i c i d i u m curavimus e d i Grcece, et ex nostra versione Latine. L X V I . Alius h i c auctor est satis a n t i q u u s , J o a n n i Damasceno. Quamvis j n j t e r eos -scriptores Vossius l i b . i v , p a r t . m , rejecerit, q u o r u n i incognita aetas est, , tanquara q u i s u b anno D o m i n i 744 floreret, u t ex ejusdem i n sacratissimos infantes ab Herode c o n t r u - CldalOS Oratione mailifestO C O l l i g i t u r : Et \ Ula\ , , ), * ; Et licet ipsc interessem (sunt entm ex eo tempore anni jam quatuor quadra- ' ginta super septingentos elapsi, ab adventu quippe Christi anni septmgenti quadraginta quatuor, ab infanticidio vero anni stptingenti quaaraginta d u o ) , sed ac $i intcrfuissem, ita mihi obvolvuntur inmente. Est etiamsatis p i u s , hfleresum, et praecipue c i r c a incarnationis m y s t e r i u m e x o r t a r u m , q u a s sperefellit, acerriinus hostis, neque i n exponendis sacris L i t teris ineptus, et o b m u l l a alia n o n conlemnenda, quibus aspergit orationes, dignus e s t , q u i legatur. Eo ilaque tempore viyebat, c u m Acephalorum, et Jacobitarum hresis, [ X X X I X ] alla ducta radice, oecooomi d i v i n m y s t ^ r i u m subverteret; quae f u e r u n t i l l a eadem t e m p u r a Daraaseeni.
u m n !

L X V I . I l l u d i d quoque o b i l e r advertenduxn, sub Anastasii T h e o p o l i t a n i archiepiscopi noraine legi orationem, seu t r a c t a t u l u m c u m boc t i t u l o : J)e Aw, quce gesta sunt in Perside. Q u i tamen diversus est ab hoc n o s t r o , Hcet e a d e m u t p l u r i m u m contineat. Tractat namque d e t e m p l o exaedificato a Cyro i n Perside, i n t e r deos cleasve contentione, apparitione stellae, Magorum vocatione, i t i n e r e , adoratione, et i n Pers i d e m regressu, q u etiam Euboeensis persequitur, i m o ex hoc opusculo hausisse v i d e b a t u r , nec me conjectura f e f e l l i t ; c u m i n codice Vaticano raanuscripio 1816, is m i h i t i t u l u s uffertur : , , \ ^. . Joannis monachi, tt mmimi Dnmasceni sermo in sanctam Chrtsti Dei nostri nativitatem, dcsumptus narratione Anastasii patriarchce Theopolitani,

(a) Ms. cod. Colb. n. 7 , veiusUssimus , orationemhanc cum duabus aliis Joanni Euboeensi i r i *

buit. Nec prelo dignae prorsus sant, propier anilcs fabulas quas uarrant.

173

PROLEGOMENA.

174

De iis, qwB in Perside gesta sunt. Scribit p r a t e r c a Anaslasius () de Dionysaro et P h i l i p p o h i s t o r i o g r a p h i s i n t e r paganos et Christianos d i s s i d i u m . L X V I I . De definitionibus tcclesiasticis. Definiiiones ecclesiasticas, sive ad a r g u m e n t u m t h e o l o g i c u m spectantes, e meis schedis descriptas, et c u m aliis codicibus collalas, c o r r e c t i o r e s Latinas fecit amicus raeus Malatesta Aibanus, Damasceni n o n essc, p l u r a , nec contemnend consideralionis comprobare videntur. Nam a l i i codices Atbanasio Alexandrino t r i b u u n t , ideoque c u m aliis ejusdem operibus vulgatao s u n t . Eas tamen Athanasii n o n esso n o t a v i t B e l l a r m i n u s , q u i existimat l i b r u m fuisse scriptura post conciJiura Chalcedonense, et e x Bellarmino Andreas i l i v e t u s . N o n p o t u i t e n i m Athanasius Nyssenum, q u i posl A l h a n a s i u m v i x i t , v e l saltcm q u i n o n d u m scripserat, d u m v i v e r e t Atnanasius, iaudare. I d q u e i d e m e s d e m definitiones p r o d u n t , d u m i n i t i o d i c u n t u r a Clemente c o l l e c l , ct aliis sanctis v i r i s , et beatis Patribus. E t Clementem, n o n A l e x a n d r i n u m i l l u m Origenis p r a c e p t o r e m , sed R o m a n u m sanctorum Petri et Pauli d i s c i p u l u m defmiliones ecclesiasticas composuisse asse* rit AnaslasJUS i l l Hodego, cap. : \ \ , \ , , \ , , Quamobrem prcestantissimus ilie sapientia et doctrina CUmens composuit proprias ecclesiasticorum dogmatum definitiones, tanquam genuinus sanctorum Petri, tt maxime sapientissimi Paidi aiscipuhis, cum audisset ipsum valde repudiare, et detestari Grctcanicam sapientiam. Neque d u b i u m est, c u m i d asserat Anastasius, Clement e m , u t g e n t i l i u m nugas et fraudes evitaret, multas ex ingenio et dograate Christiano valde proficuas defmitiones dictasse, easque sive peculiari opere c o m p l e x u m fuisse, sive eliain m a l i i s suis p r o l i x i o r i b u s operibus, u b i se occasio ferebat, inspersisse, quas deinde q u i subsecuti sunt Patres, factas auctiores i n commentaria retulere, vel eas, quae fuere Clemeutis, colligentes, additis etiam a l i o r u m Patrum*variis i n locis dispcrsas i u u n u m veluti fasceui collegepuilt. COd. 1445 Vaticano legilur : " \ ; , ; \ Divina adjuvante gratia, varice depnitiones sccundum traditionem sanclcc eatholica, et apostolicce Ecclesice, et Clemente, et aliis sanctis ac beatis Patribus collectw. Sic eliam titulus c o n c i p i l u r i n c o d . 1075, i n q u o correctius legitur , dictce, n t m . I n c o d . vero 1077, habetur :* \ ; ', , \ * Divina adjuvante gratia varice definitiones secundum tradilionem, et fidem sanctce catholicce Ecclesice collectce, ex Clemente Romano, Anastasio Antiocheno, et aliis sanctis, ac beatis Patribus. Habes hic Clementis p a t r i a m , et expresse Anastasii A n t i o c h e n i n o m e n , ex quo eliam colleclffl sunt. E t ex hoc o p i n o r errorem e x s c r i p t o r u m i n c u r i a I X L ] irrepsisse, Ut p r o , Anastasio Antiocheno , , Athanasio Alexandrino prflefixum f u e n t . Anastasius enira bene p o t u i t m u l t a ex Clemenle. N y s s e n o , C y r i l l o , aliisquc m u t u a r i , et pleraque sua de novo addere. Codex 4 9 5 , loco Anastasii Joannem Damascenum collocat, , \ , xal beato Clemente, et Joanne Damasceno, et alitt collcctce. SchedflD v e r o mcffi i t a e n u n t i a n t : , \ Sancti Patris nostri Joannis Damasceni, definitiones varice secundum traditionem, etc. Scripsit ergo Clemens, et Anastasius Anliochenus, et Daraascenus, aliique Patres ecclesiasticas definitiones : v e r u m hce, quae nuno pr manibus sunt, et G r a c e et L a t i n e i n l e r opera Damasceni e d u n t u r , cujusnam f u e r i n l ? Cum n o n n u l l i codices Damasccno ascribani, Daraasceni esse n o n l c v i conjectura i n d u c o r , u t credam. E t e n i m , c u m quce Damasceno vindicantur, prolixiores sint, multaque l i b c r contineat, 'quao nec Athanasius, sive mavis Anastasius, nec ipse Anaslasius habent, verosimile est, qum supersunt, edita fuisso ab horaine his omnibus posteriore, q u i absque d u b i o , c u m nullus alius advocetur, Damascen i i s fuerit. Solcnt enim u t p l u r i m u m posteriores, a n t i q u i o r i b u s m o n u m e n t i s nova abs se inventa addere, vel si p r o p r i a n o n suppetunt, ex a l i o r u m penu pleraque cruta i n scripta a l i o r u m i n f e r r e : de q u o p l u r i b u s a l i b i egimus. Morisque i d fuit Damasceno, u t p r o i i h i t u r ipse expressc, n i h i l , aut pauca de suo scribere; veruratamen q u i d q u i d scribit ex a l i o r u m i n o n u m e n t i s recolligere. Quare m i r u m n o n est, adnolasse Jocobum Gretserum i n Anastasio, d u n i tradit islas deiinitiones Graecas invenisse i a raanuscriptis codicibus Bavarico, et gustano, edilionem n i h i l o m i n u s Atbanasii discrepare ab Augustano, et Bavarico codicibus, et longe csse concisiorem. P r i m a neinpe i n hoc scriptionis genere u t p l u r i m u m sunt c o n c i siora, poslrema p r o l i x i o r a . A d d o c t r i n a m Damasceni opus necessarium est; recteque t o t i o p e r i prffifisi p o t e r u o t , u t terminis et r e r u m f o r m u l i s haustis lector p r o m p l i o r , exercitat i o r q u e ad divinfiB sapientiaB adyta, quam Damascenus p r o p i n a t , penetrare possit. l . X V I I I . De libello recla fidei. Libellum rectce fidei n o n esse Damasceni, vcl inde quis colliget (b). Quomodo e n i m Damascenus septimae synodi p o t u i t meminisse, q u i anlc s e p t i i n a u i fatO funetUS esl? E t lameil i n CO s c r i p l u m est : () , ni fallor. (b) Libelluni fidei alium , S P U de recta unlenlia (Irdimus sincemm, ex codice Vaticano, in quo sex duntaial tynodi, D O I I septem uumerantur. Sed lsle da quo dispulai Lco Allatius , alierins generis etu Neque verba quae hic e( I I U I U . 7 laudantur, in noslro reperirc sit.

175

LEONIS A L L A T I I

176

\ , Praterea ompleclor sacrosanctas oecumenicas septcm synodos vcluli in Spiritu sancto celtbratac. Et Damascenus u b i q u e , c u m m e n t i o s y n o d o r u m i n c i d i t , sex tanUun semper eommemorat. Diximus k o c exscriptorum niraia diligentia accidisse. Cum e n i m q u i post septimam syaodum l i b e l h u n exscripserunt, ad pauca, irao n i h i l ad auetores advertenles, d u m m e t u u n t , oe si s c r i p t i o illa publice legeretur, i n qua n o n nisi t a n t u m sex synodi p r o b a r e n l u r , lectores existima&les septimam a tanto Patre rejiei, i p s i quoque rejicerent, q u o t q u o t pr&cesserant synodos e o u m e r a r u n t , et temeraria raanu, scopo tamen n o n malo, s c r i p t u m sauctissimi Patris praevert e n m t . Pluribu i d posscm oslcodero, u n i c o tamen exemplo ex Anastasio Aetiocheno c o n tentus e r o . Is naoique i n l l o d e g o cap. 5, u b i tractat de sanctis conciliis cumeiiicis (), c u m , d u m ipse scriboret, n o n n i s i q u i n q u e solummodo essent celebrata, ideoque n o n posset, nisi qtrinque commemorare, q u o r u m t a n t u m e l i a m m e m i n i t , exscriptores subsecutr, c u m et sexluio faclura j a m scircnt, ne n u m e r u s Iruncus ac m u t i l u s i e c l o r u m animos oflenderet, sex p o s a e r u H t : \ \ , Sancta, vnquam , ei (Ecumcnica sex concilia. Et i n ftne capitis q u i i i q u e tantum p o n i t , nec alterius oecumenici, quod nec polerat, m e m i n i t . Obit c n i m d i e m ipse anno 599, Mauritii imperatoris 14, et s e x l u m iccumenicum c o n c i l i u m contra Monothelitas celebratur anno 6 8 1 , Constantioi P o g o n a l i anno 12, annos post Anastasii o b i t u m 82. I d quoque Damasceno aocidisse |XLIj m i r u m v i d c r i n o n debct. Et sextam synodura additam c o m p e r i ex alio mss. q u i n o n nisi sex n u o i e r a t : \ Recipio autetn et sex tynodos. Qui p o r r o n u m e r u m s y n o d o r u m a u x i t , n o n veritus est i n f r a Gonstantinopolitan sedia m e n t i o n e m intendere : , \ , \ ; ' ; ); " Subdi sancti*simm cathoticcB EccUsia ConstantvnopoliiamB, v t in omnibus suaderi et obedire sanctitati twt, et universi* qui postta $anctimmce EccU$w prcecrunt. I n a n t i q u i o r i b u s e n i m nec m a l not codicibus Constantinopolilanee m e n t i o n o n habetur. fiine videas i o evertendis sanctor u m P a t r u m scriptis s c i o l o r u m h o i n i n u m temeritatem. Jn aliis Hbellus t o t u m Damascenum refert et ab eo est. L X f f l * . I n t e r dissertationes Theodori AbucartB, dissertatio 18, habet sibi t i t u l u m , quemadmodum i l l aliis quOCJUft adnoiatum COmperimus: . Asclepii ex ore Ammonii. L e o n t i i Byzantii commentarium desectis: * Ex ore Theodori religiosiseimi abbatis. Nicephori C a l l i s t i excerpla h i s t o n a r u m , . Ex ore Theodori: et i n ipso etiam D a m a SCeQO: ., etc. :Z)e aecretis et placitis .prima insiitutionet ex ore Joannis presbyteri, etc. Idque an ab ore dictantis r e m accepisse, a n etiam ab i l l i u s scriptis scripiorem excerpsisse, quffi poliora j u d i c a b a n t u r , vel q u i d eo vdieendi modo ioDuatur, agemus a l i b i . Nunc sufficiat indicasse i n ea dissertatione n o m e a Damascem haberi p r a f i x u m . L X I V . Gennadius patriarcha Constantinopolltanus Apologia p r o c o n c i l i o Plorentino c. 4 : , i n q u i l , \ , \ \ (hnnis enim Paracleticu* hoc idem continct, et animas sanctorum in ecelo esse Damascenus et Theophanes illius compoiitorti clara voce fatentur. Probe o m n i a . At ilHus l i b r i compositores fuiseo Damascenum et T h e u p h a n e m , quasi i i s o l i i l l i u s auctores f u e r i n t , n o n probe. I n eo namque perficiendo plures a l i i , i i q u e saiiciissixoi v i r i , a n i m u m et operam posuere; quorura conatus, si c u m D a masceni et T h e o p h a n i * conferas, neque i l l i plures s u n t , et p o t i o r e m l i b r i parlem o c c u p a m : et Daraasceoi labor, s i toolem l i b r i circumspecles, quamvis sit dignitate grandis et raultus, quantitate taraea n o a habet m u l t u m q u o d det. H i n c male factum opus totum Daraasceno et T h e o p h a n i ascribi. Auctores operis sunt p r a c i p u i , Joannes Damascenus, c u m Octoechus D a masconi i n eo iuseralur, Theopbaaes, Metropbanes Smyrnaius, Josephus, q u i p l u r i m u s est, et a i j i . Qusenam vero ex. bis Damasceai, q u s a a x u a l i o r u m s u n l . alius erit d i s c e m e n d i locus. L X V . I n l i b r i s jpreeterea. ecclesiaslicis Graecorura plerique canonee prosa oraiione s u b Joannis Damasceoi, Joannia moDacbi^ Ioanais nomine prostant. Eos n o n csst3 omnes Damasceai, v c l eo evinci p o t e r i t , cpiod p l c r i q u e co nomiae,. et Joannes ipsc Mauropoda a r g u m e n t u m simile pertractarunt, quabus x i i s p l e r i q u e , ne cuncta i n i m u i n c o n f e m videantur, t r i b u e n d i sunt. Quinam p o r r o Damasceno, et q u i n a m aliis ascribundi suntT Certo Datuascem sunt, q u i c u n q u e sub ejus n o m i n e in Ocloecbo, seu Paracletice l e g u n t u r : q u i i n hebdomadc sacra et ipso die Pascbalis, aliisque prfe^ipuis solemnitatibus t u m Christi, t u m Virginis r e c i t a n t u r . De aliis n o n i t a facile extrico m e . Et forte simills conatus i n tractatu m e o De melodis Gracorum, i n q u o Ueec accunatius e x a u i i n a b u n t u r , felicius succcdet. L X V I . Nee Menalogii auctor est Joanves Damascenus. Galatinus, l i b . vti De arcanis, c. 5, asserit Martyrologiura Graecorum a Joanne Damasceno c d i t u m fuisse. Galatine a K i a u o q u e subscribunt, nec u l l u m a l i u m , qaam Galatinum i p s u m laudant auctorera : fticiteque ilfis n o n
>

() Scriptor Hodegi non est Anastaeiue AntiochcQus; sed alter, qui sub flteraclio t i x i t . Caeleruin

mss. rcgii habent, , non .

* Falsus est bic nomerus cum soquentibus, quos idco non mutamue qnia td bana qaalein qoale noneronun sa* xjem leclor multoties ia uotis et disserlaliouibus revucatur. DIT . .

177

PROLEGOMENA.

17

n e m o a c q m e s c i t , c u m aliunde constet Joannera Bamascemina o f l i c i o r u m ecclesiaslicerum b o n u m suo l c m p o r e forraatorem fuisse, atque adeo i i e r i potuisse, u l d i c t u m M a r t y r o l o g i u m , seu M e n o l o g i u m , seu Calendarium (his e n i m n o m i n i b u s opos i l h i d anpellant), v e l p r i i r m s c o n l l a v e r i t , velsaHem c o r r e x e r i t ac repurgaverit. Sahazar, P r o immaculata c o i H j e p t i o n e , cap. 35, B u m ^ 2 1 , aifirmat quffidam festa i n Menologio h a b e r i , qua> post Damasoenum coepta I X L U ] s u n t i n Ecclesia celebrari. N a m u n d e c i m o die Octobris p r o p o n i t u r celebritas qudam his yerbis : Septimce synodi Nicctnw adversus lconomacho* Copronymutn, tt episcopos, ac favcnta txseerabili cuidam conciliabulo. Hffic autem synodus post Damasceni o b i t u m celebrata f u i t , u t ex t e m p o r u m r a l i o a i b u s c o l l i g i t Baronius, tora. V U I , et eodem die i n s c r i b i t u r : Theophanes <emscopu* Niccea, qui cotsm est flaaellis Theopkilo imperente, dmnceps %-ubiato Thtophilo creoius esi episcopus Nicceae. E t 3 A p r i l i s exhibetur Nicctas abbas, et h i c etiain Damesceno rainor, q u i sub Leone A r m e n o passus est; Theodorus S t u d i t a , Nicephorus patriarcha C o n s t a n t i n o p o l i t a n u s , 9 M a r t i i et 2 J u n i i ; Tarasius palriarcha Constanlinopolitanus, 25 F o b r u a r i i ; P l a t o S l u d i t a , k A p r i l i s ; Nico M y r o b l y t a , q u i a consueta sibi fonnala. Pcmitentiam agitc, , cognomen adeplus est, et sub Joanne Zimisce, Basilio J u n i o r e , e t ConstanUno P o r p h y r o g e n n e l i s circa a n n u a i D o m i n i 985 floruk, 26 N o v e m b h s ; Stepbaous Ncolainpes t e m p o r e M e l h o d i i patriarcbae post T h e o p h i i u m , 9 Decembris; Tlieophano Leonis Sapientis i m p e r a t o r i s u x o r , 16 Deoembris; Theodorus Graptus, 26 Deceiubris, e l sexcenti a l i i i n eodem Graecorum Menologio commemoratUur, q u i post Damasccnum ttorucrunt, n e singulos r o c c n s e a i n . H k i c arguo n o n a Daraasceuo Menologiurn G r a c o r u m concmnaUiin, v e l reformatuin,. c u m n u l l o i d auctore dicatur. At p o l u i l i d faccre, f a t e o r . Potuercmt o l Basilkrs, e i Nazianzeous, e t Tarasius, et i n n u m e r i a l h . A n idoo eos conflasse dicemus? N u g . Veruralamen c u m ?aria siirt Menologia sanctorum a p u d Graeeos, dicant velina, si p o t e r u n t , cujusnam Damascenus c o D f l a t o r exslitit, v e l c o r r e c t o r . l n i i s ouwiibus m u l l a fnserta sunt, quae p o s i Dainas c e n i t e m p o r a contigeruat. Quare l i c e t d i x e r i m potuisse Dainasccmim i l l u d a d sua usque t e m p o r a c o n c i n n a r e , subsequentes taraen alios a i i a a l q u e aKa p r o opportunitate tCH*poris a d d i d i s s e ; n o n laraen i i l k t s auctorem Damascenam agaosco : oec u n q u a m t l i x e r i m i f l i u s , c p j o d n u n c p r raanibus Greecorum e s t , auctoreui fuisse. T r i t u m i l l u d j u r i s c o n s u U o r u m a x i o m a : Cum aliquid ex aliquo opere detrahimut, vel addimus, e t c , ideoqiie curn subsecutie l e m p a r t b a s faciem, formamque mutaverit, alius nobis i l l i u s auctor ncscio an i t a faoilis j n v e n t u queereodus. L X V I I . Et u t i d cpioc|ue a d n o t e m , Salatar satis acute a r g u t a t u r , q u e m a d m o d u m s a H c t o r u m j a m d i c t o r u m n o m i n a i n Calendario i l l o post Damasccnum, quando j a m tlK post Daraascctmm f u n c t i s u n t , esse i n s e r t a , ita etiam Conccptionis fertum similem admodum inserere patwgee txplorcttxan eese. Quare Conceplionis solcmnilatem i n Ecclesia Grroca, neciue Leene l m p e r a t o r e Sapiente dicto, neque Georgio Nicomediense, q u o r u m orationes tradit Baronias m ST OTt i a u a Bibliotheca conservari (), q u o d est a u u q u i s s i m u m hujus festi m o n u m e r i t u m a p u d Graecos. Leo v e r o circa a n n u m nongenteeimuna floruit. Quo etaam t e m p o r e , vcl paulo a u t e a p u d L a l m o s , boc festum i n c h o a t u m esse v i d e t u r . I d p o s t m o d u m ideoa i b i u c m l a l i u s probat. L X V I I I . Quondo festum Conccptiomi B. Vir. wkbrari tmperit. Typicon Bamascenoinstauratum, sedn<m$ofo. Qwoquid t a m e n s i t de e o r u m sententia,qui festum Gonceptioiiis a b ipsis Ecclesite incimabuHs i n ficclesia celebratum fuisse srbi a u t u m a n l , aliisque suadere c o n a n l u r , quos optitne dictus Salazar, aliique refeHunt, ipse m u l t o Leone, c t "G^orgio a n t i q u i o r c i n m Ecclesia ftiisse, evidentissima ratione me p r o b a t u r u m i n gratiam e x i s t i m o : c u m -et arite cosdem i n Conceptionem Deiparao o r a t i o n c m conscriptam o m p e r c r i m . F u i t rllius s c r i p t o r Joannes, q u i nunc presbyter, n u n c Eubooaj episcopt, orationit)us ab eo compositis prfigitur, cujus eas complures faisse nullus d u b i t o : tcmpus tamen nobis r e l i q i i a s t a n t u m tres f e c i t , quas c u m eodem Damasceno i n lucem Grfiece, Latineque p r o f e r o . Quantae ipse i n Ecclesia firerit auctoritatis, vel i l l u d evincet, orationes i l l i u s i n slimalione fuisse, u t a raultis sub Daraasceni noraine vulgarentur. Eas lamen Daraasoeni n o n esse, c h n r a c t c r ipse d i c e n d i , ct t c r u m expositarum dispositio aperlissime, u t nos s u p r a adnotavimus^ ^ p r o b a n t . H i c i l a q u e o r a t i o n e , q u a r a de Conceptione Deinar h a b u i t , cujus r l l a d cst p r i n c i p i u m , , narrat sua fleitate festum ae Conceptione a m u l t i s c e l e D r a t u r a luisse, a n o n n u l l i s nulla h a b i t u m i n I X L I I I ] consideratione, celebraudum tamen o m n i n o esse, u l h i n c videas i l l i u s celebrationcm jara turia i n ambiguo, postmodum ab omnibus a v i d i s u l n i s e x c e p t a m , approbatamque fuisse. Verba i l l i u s SUnt : x\ , \, , , \ 6 , \, , ! , *1 \ , \ . '* WHJ . , \ \ , \ , x a l , \ . \ ; \ . ! , , \ , \ -^ . ' vojxev , . \ () Desunt hic voccs aliquoi, forle, veiustiorem non ew censet.

179

LEONIS A L L A T I I

180

, ot paxaptopofc, \ . , , > . . , \ , fj \ \ " , , , * . \ , , \ , , , ', , ' , \ \ ; , \ ^, \ , " Celebremus et nos otnnes, ailectissimi, Deiparce Virginis solemnUdtes, spiritu exsultantes, et prophetce p c m dcrantes eloquium. Celebra (namque, at7), Juda solemnitates txias; quippe ascendit inflans faciem tuam, et liberans te ex tribulatione *. Hcec itaque ex Juda est, et Z>ominus ex ea secttndum carnem. Quare inter alios divinos, solemnesyue dies festos, et Deiparce omnium nostri spei festa celebranda sunt. Ideoque extra duodeam solemnitatum numerum, vivificam illius aormitionem celebramus. Nosque post in coclum aacensum Domini nostri Jesu Christi, et sanctissimi, ac vivificantis Spiritus in beatos apostolos descensum, postremum omnium, admirandumque festum, tanquam quod fuerit bonitatis Domini, et Dominicce dispositionis universce compiementum, venerandw illius dormitionis diem agimus festum: quas vero supra commemoravimus secundum Veteris Novique Teslamenti Decalogum celebramus. Tres quippe decem sermonum, de quibus nos sanctissima, consubstantialis, vivifica, et adoranda Trtnitas instruxit, successiones conspiciuntur. Prima est legis : Aaorabis Dominum Deum f u u m , etc. Deinceps in Novo, bealitudines numero similiter decem; et Pater ilem noster deccm cotnpletur sermonibus. Has porro decem solemnitates non sine honore et icetitia agimus. Primam quidem, licet ab omnibus non agnoscatur, in qua beati Joachim et Anna natalium semper virginis et lhiparce Maria, nono Decembris die, nuntium acceperunt. Notaque attente, dilectissime, non esse proeter fidem, et frustra, quod nos scriptis mandamns: nam si templa, nec prceter tantce rei dignitatem dedicamus, quanto magis ferventiori studio, devotione infinita, ac Dei timore solemnitas hcec celebranda est, in qua non ex lapide fundamenta jaciuntur.necmanu hominum Dei templum excedificatur; sedinventre Deipara ac sanctissimn Maria Patris beneplacito, et sanctissimi et vivificantis Spiritus ope conccpta est. Christus Dei Filius, qui lapis angularis cam exstruxit, in qua postea et ipse inhabitaverit, ut legem, et p r o phetas ad nos servandos adveniens^adimpleret. Supra vcro ae iisdem solemnitatibus scripserat: '. , , ; , , , \ , \ . Kaipoc . , * , \ \ " \ ; , , , . , Xa?ps, . | . , \ \ JXLIV] \ ( , \ * \ , \ \ , \ , \ , \ * , , ' . \, $ Quasnam porro solemnitates Judce celebrandas esse, prophcta, exclamas ? Postmodum gui videt, ait, non legalia festa Judos celebrabit mihij non eas, quw in Sabbatis, et neomentis, et tubis fiunt. Tempus enim faciendi Domino, dissipare legem tuam. Festa vero agenda esse aio, cum gratia advenerit, insignia decem. Primumque ante alia solemnia, in quo Joachim, et Anna purissimce, ac Deiparw JUaricB natalium nuntium accepil. Postmodum summe venerandas ipsius natales. Jbi conceptio, hic natcdes. Postea maxitne honorandum, adorandumque, in quo Gabriel pedibus materice cxpertibus terra calcata : Ave Virgini pronuntiavit. Deinceps qui mundum servavit ex Virgine omnium regis Christi Dei nostri ortus. Prceterea in templum progressio, et in ulnis Simeonis acceptio. Rursum lucifcra apparitio. Sequitur in monte Thabor transformalio : vivipca passio, Pascha vitam afferentis resurrectionis: nec non in ccelum asccnsus, et dextris Patris in carne cathedra. Tanaem extremus, magntisaue dies festus. in quo sanctissimus SpirUus in sanctos apostolos Domini nostriJesuChristi aescendit. Cclebra, Juda, solemnitates tuas. Hi itaque sunt dies festi, quos propheta Juda agendos esse proclamat. Vidcs itaque anno a Nalivilato Christi 744, ante Leonem iraperatorem (quando de Georgii Nicomediensis t a t e n o n constat) annis 156, Conceplionem V i r g i n i s , n o n quee Christi Doraini i n ipsius Mari u t e r o , sed quio Mariffi ipsius i n visceribus Annee conceptum i n f e r t , licet apud aliquos n o n adeo i n n o i u e r a t , a . plerisque tamen celebratam, ejusque solemnitatem ab hoc scriptore enixe admodum t i d e libus i n c u l c a l a m , et felici postmodura, u t j a m vidernus, c u m i n o m n i u m usu s i t , eventu r e ceplam. Habesque j a m ex m e , , conceptionis diem f e s t u m , raulto quam a l i i asseverarint, a n t i q u i o r e m . Cum itaque Damascerti tete Conceptioms festum celebraretur, p o t u i t i l l e absque dubio i n Menologio, i n q u o rcliguas solemnitatcs sanctorura, et Deipar p o t i s s i m u m enuraerabat, diclam Conceptionem, n i i n V i r g i n e m injurius esse vellet, commemorarc. Quare licet ob alias causas Menologium i l l u d nec male Damasceno a b j u d i c a t u r ; o b hanc
y 1 1

Nahum.

15. * Deut. vi, 43.

Osce. , I I .

181

PROLEGOMENA.

18?

tauien Conceptionis roemoriarn abjudicandum n o n est. E l cum videam ab a l i i s , alque aliis nec leviter a d d u b i t a r i , q u i d i l l u d sit, q u o d Graeci i n Conceptione v i d e r i n t , quod postea cos n i o v e r i t , n o n ex aliis, sed ex iisdemmel Graecis observabam : nc taraen ipsc l o n g i o r s i m , vido ejusdem Joannis Euboeensis j a m dictara orationem, et duas de eodera argumento Georgii N i comediensis : duas naraque m eamdera V i r g i n i s conceptioneni penes me habeo. E t hssc p r o Coucaptionis Marian festo, h o m i n i aliud agenti salis dicta sunt. Ulud addara, a Galatino ideo Damasceno t r i b u t u m fuisse Menologiura hoc Grascorum, q u o d , nec puto me f a l l i , i n codicibus q u i b u s d a m Arabicis, i n quibus l i b r i quatuor Damasceni De fide orthodoxa ca Hngua exarati t s u n t , excipiat, n u l l o indicato auetore, Menologium sanctorum. I d u b i vidisset Galatinus, n e c ! >osset a l i u m auctorem p r o f l t e r i , ne opus i l l u d , q u o d sibi tantum favere agnoverat, quasi i i n g u s ex terra natus sine parente vilesceret, e l argumenta sua amitterent nescio q u i d de " d i g n i t a l e , Damasceno i b i vicino i n consortium ascito, sub Dariiasceni nomine M e n o l o g i u m i l l u d divendidit. L X I X . Menologium Damasceni non est. Satius b i fecissent, si n o n M e n o l o g i u m , sed Graecorum T y p i c o n Daraasceno ascripsissent, i n quo illuslrando Daraascenum suam operam habeo impendisse, ex Simeonis Thessalonicensis Dialogo contra omnes hoereses : , \ \ , , \ . \ . , , , , ; ; , . \ ' \ , \ Et hcec quidem constitutio quam maxime nece^saria, et Patribus convenientissima est. Ettnim sanctus Pater noster Sabas eam prcescripsit, sanctis Euthymio, et Theoclisto acceptam. Hi porro majoribus, [ X L V ] et homologeta Charitone desumpserunt. Sacri vero Sabbce constitutionem, ut audivimus, locis illis irruptione Barbarorum vastatis, deperditam sanctus Pater noster Sophronius, sanctce civitatis patriarcha, stu* dio, laboreque restiluit: et post eum rursus divinus, tt rebus theologicis pertractandU acerrimus Joannts Damascenm renovavit, scriptoque demandatam tradidit. L X X . Falso itaque T y p i c o n , quomodo sub Sabae n o m i n c prostat, et tandem post a l i o r u m c o r r e c l i o n e s renovatum a Dauiasceno Simeon Tbessalonicensis t r a d i t . Damasceni namque n o n est, et m u l t o minus Sabae, a u t T h e o d o r i StudiU, quando huic quoque i n a l i q u i b u ^ m a n u exaratis codicibus i n s c r i p t u m v i d i . Qui e n i m fieri p o t u i t , u t quod poslerioribus l e m p o r i b u s , vel d e p e r d i t u m , vel depravatum a t o t tantisque Palribus, etiam post Damascenum . w B p i u s i n s t a u r a t u m , renovatum, i m m u t a t u m , el a u c l u u i , a Saba vel Damasceno c o m p i l a l u n * sit ? Quare aHas absolute n o n p a t i l u r . Quomodo enira i l l i Patres praescribere p o t u e r u n t ens a n c t o r u m , q u i post illos i n Ecclesia floruerunt, officia ? Vide qu supra de Menologio dixim u s . Quae e n i m i b i sanctorum nomina post Damascenum cornmemoravimiis, i n hoc quoque T y p i c o inserta sunt. I n l a u r a Sancti-Sabce, et a l i b i etiam fere per universam Graeciam i n v i o l a b i l i t e r tanquam Yera ac infallibilis recilandi d i v i n i ofQcii regula obsecvatur ; idque t i t u l i verba SlgniQcant: Typicum Ecclesiaslici officii , sancti quod in Uierotolyrnis cst, monasterii sancti et deiferi Patris nostri Sabce. I l l u d Suncti Saba, n o n a d T y p i c u m , sed ad monasterium refertur, vel tandem servat nomen auctoris Sabae, u i
% 1

primi.

L X X l . De quibusdam cxcerptis ex Damasceno. Editus praeterea est Joannis Dauiasccni l i b e l l u s de corpore et sangmnc Chrisli c u m aliis ejuscemodi tractatibus a l i o r u m , nempe N i c o l a i Methonensis, Samona) GazcBi, Marci Ephesii GrflBce e t Latine Parisiis apud G u i l l e l m u n i M o r e t l u m t y p o g r a p h u m Kegium 1560, i n f o l . I l l e taraen quamvis Damasceni sit, opus tamen ab aliis distinctum n o n est. Est e n i m cap. 14 l i b . i v De fide orthodoxa, fine l k e t d e t r u n c a t u m ; et estcaput operis 90. L X X . A d m o n i t u m eliam te v e l i m , l e c t o r , a Joanne Wegelino Augustano Augusl V i n d c l i c o r u m edita esse t r i a capita adversus Neslorianos Grfece et Latine una c u m CyriUi r g u iuentis contra eosdem , apud Franciscum Francum 1611, i n - 8 . Ea, licet sit opus divjecsum a b a l t e r o eiusdem Damasceni contra cosdem, n o n tamen esl opus ab aliis ejusdem Damasceni o p e r i b u s d i s t i n c l u m , c u m n i h i l a l i u d sint, quam 12, 22 et 27, ex l i b . 3 De fide orthodoxa q u i b u s acerrime Nestorianos oppugnat, quod etiam viderat, et observaverai Wegelinus. Is l a m e n n o n v i d i t ea esse desutiipta ex Panoplia E u t b y m i i , t i t . 1 4 , adversus Neslorianos, q u e m a d m o d u m et reliqua C y r i l l i ab ipso edita. L X X I I I . Physici operis quod Billius edidit, genuinus auctor Blemmydes* Physicam Damasceni, cujus exemplar GrflBCum se accepisse tradit Billius i o Praefatione a Jacobo Cujacio, et q u a m asserit Aristotelicffi Physicaa veluti quoddam c o m p e n d i u m esse, et qua vertenda se adjuturo ab Italo v i r o n o n n u l l i s i n locis ob r e r u m potius, quam verborum obscuritatem hffirentem, explanatis i i s , qu sibi negotiuin facessebant, ingenue confitetur. Nomen illius D o n ascripsit, q u o d ab eo i i i t e r d i c t u m fuerat. Pbysicam, i n q u a r a , hanc seplemdecim tantum capitibus constantem perperam Damasceno ascribi a B i l l i o contendit Joannes Wegelinus Augustanus P r a f a t i o n e i n EpitomeD Physices Blemmidse ; quemadmodum etiam i n operibus Damasceni Basileae anno 1575, excusis nec Graece, nec Laline habelur. Forte B i l l i u m hoc m o v i t , quod norocn Damasccni prfiescriptum b a b u i l i n manuscripto codicc suo. Sed a o n cst hoc n u n q u a m facluin, u t i suorura verorum a u c l o r u m noinina l i b i i s aliquibus
%

LEONIS A L L A T I I

181

prcescripta non fucrint, sed a l i o r u m , a quibus plus ipsis auctoritatis posse accederc e x i s t i raatura f u i t . Vel forte etiam hoc respexit B i l l i u s , q u o d p r i m u r a caput i l l i u s Physicae i n Damasceni L o g i c a b i s repetitur, ordine n i m i u m et tertiura, et sexagesiraum q u i n t u m : u n d e existimavit ejusdem fore auctoris etiam seauentia capita sexdecim, Damasceni n i m i r u m . Sed nec hoc adeo firraum a r g i i m e n t u m est. v i d e t u r e n i m caput istud p r i m u m , [ X L V I ] n o n ab auctore P h y s i c a , sed ab aliguo alio l i b r a r i o , vel leciore, p r o l e g o m e n o r u m vice p r a e p o s i t u m : q u i p p e manifestam connexionem c u m sequenlibus capitibus p r i m u m i l l u d caput i n terxtu n o n nabet; quemadraodum etiara nostra Physica omisso eo, s t a i i m a capiie i n c i p i t , q u o d i n illa secundum est. Quod aulem iiaec Pbysica Bleramidie sit, nec altenus auctoris, n o n l a n t u m ex eo conGrraatur, quod i n manuscriptis codicibus nomen Blemmidae expresse praeGx u m h a b e t : sed q u o d auctor i l l i u s capile 4, pag. 46, v. 5, Logicae Blemmidae Epitoraen, et caput i l l i q s vicesimum quartura allegat, sibique t r i b u i t ; quam q u i d e m Logicam B i e m m i d & , n o n Damasceni esse ex maiiifesla utriusque differenfia, cujus l i q u i d o constare potest. Qu\t\ eicut auctor hujus Pbysic Logicam Blemmidae allegat, ila et Blemmides i n Logica a d hanc j p s a m Physicam duobus i n l o c i s , n i m i r u m , pag. 118, a d c a p u t p r i m u m De principiis na{u~ ralibus : e l pag. 136, ad 4 et 5 caputZfe motu et quiete lectorem r e m i t t i t ; u b i p l u r a hisce de rebus dicere proposueral. Et sane eliam c o n g r u u n t , u t n u l l u m d u b i u m r e l i n q u a t u r , q u i n u n i a u c t o r i , Nicephoro n i m i r u m Blemraida), utramque E p i t o m e n , et Logicam p r i o r e i a , et Physicam posteriorem t r i b u e r e , et acceptam referre debeamus. Coiyeeturas W e g e l i n i , iicet responsio m p r o m p t u sit, c u m fere omnes m a n u s c r i p l i codices, e l q u i apud me est eteganlissime i n peraaraena exaratus * Blemmidde t u m Logicam E p i t o m e n , t u m c o m p e n d i u m Physicum adjudicant, libentissime exosculor, et u t i veras evulgo. Quantum vero recentiores Graeci i n exscribendis a l i o r u m operibus, et philosopbicis potissimum, eibique vindicandis Insanierint, fuse a l i b i d i x i m u s . L X X I V . Homilia de sacra Synaxi. I n codice Palatino 248, habetur oratio sub n o m m e Joannis Damasceni de sacra s y n a x i , et non j u d i c a n d o : , , , \ , Sancti Patris nostri humilis Joannis Damasceni, de sancta Synaxi, resurrectione Domini, de non judicando, neque reminiscendo injuriai. Cum p r i n c i p i o : \ . Eadem edita est G r a c e , et L a l i n e a Ganisio t . I I I Antiquarum lectionwn, sub Anastasii Antiochoni n o m i n e (). Differunt, quod Anastasii p r o Hxior est,et verbis abundantior, Daraasceni manuscripta, m u l l i s detractis, compressior. Et forte Anastasii est, a Joanne tamen Damasceno i n eam f o r m a m contracta : ex Anastasio namque raulta i n sua commentaria transfudisse, demptis, quae sibi videbanlur, Damascenus deprehenditur. L X X V . Homilia de S. Barbara. A n l o n i u s Verderius i n suppiemento Bibliothecffi Gesnerian notat, Petrum Galesinum sanct B a r b a r a V i r g i n i s et M a r t y r i s V i l a m a Damasceno, et ^rsenio Gnece conscriptam, Latine reddidisse, quara deinde breviter explicatam Surius r e t u l i t i n Yolumen s e x t u m d e V i t i s s a n c t o r u m . Versionis suae m e m i n i t Galesinus i n M a r t y r o l o gio (6), a c t o r u m sanctce Barbar a Damasceno conscriptorura, qu aliis fideliora v i d e r i , u t quce f e r u n l u r nomine Joarmis Damasceni, scribit Baronius i n Martyrologio 4 Decembris. Graeca Damasceni c u m anxius conquisivissem, tandem i n Vaticano codice o79, ipso i n i t i o v i d i Arsenii Corcyrensis et Joannis Damasceni, neque indoctas, neque inelegantes o r a tiones i n eamdem sanctam. Arsenaniffi , i l l u d p r i n c i p i u m est : , \ . uamascenicae : . E x quibus sua hausisse Galesinuin verosimile est L X X V I . Synopsis Yeleris Testamenti. I n Indice manuscripto bibliothecee Mediceae h a b e t u r , Joannis Damasceni Syiwpsis t t l Vetus Testamentum modo philosophico exposita. Interesset r e i p u b l i c f l B , ut inde opqs e r u e r e t u r , ederelurque pubiicae c o m m o d i t a t i : c u m calamus tanti Patris n u Q q u a m i n e p t i a t , et m a g n u m sempcr a l i q u i d m o l i a t u r . L X X V I I . De libro de vita et moribus Salvatoris. Petrus E q u i l i n u s Hb. i v , cap. 135, i n t e r alia opera Damasceni i l l a quoque c o n n u m e r a l : Librum etiam compilavit de vtta et moribus Salvatoris, et omnia Christi et Genetricis gesta ab incarnatione usque ad ascensionem seriose, et particulariter continentem. Quidnam h i c liber s i t , c u m ipse n o n v i d e r i m , fateor rae ignorare. Dolendum [ X L V I l ] tamen esset nobis, si nos n o n l u d i t Petrus, opus t a m insigne ac singulare, et arguraenti p r a B c i p u i i n rebus Gdei. Neque e n i m aliter de co slatuendum est : si ex Damasceni c a l a m o , cujus o m n i a prfficlarissima s u n t , v e n i t , i n j u r i a temporis a m i s s u m fuisse, vel i n c u r i o s o r u m negligetftia adhuc i n tenebris et b i b l i o Ihecis l a t e r e .
t

L X X V I I . Subdit E q u i l i n u s , Librum de laude Virginis rhythmico stylo Latine composttum. l n laudem V i r g i n i s et carmine et soluta oratione m u l t a scripsisse Daraascenum y e r u m e s t ; sed G r a c e . Latine ipse s c r i p s i t , sicut ego modo scribo Arabice. E u m vero a l i q u i d Arabice scripsisse m u l t o verosimilius est. E t f o r t e scripsit, et nos i g n o r a m u s . Sed L a (a) ilomiliam hanc edidit CombefiMiis G I S P C C Ct Laline, C U I D prxfixo Anastasii Aniioch. nomiuo lom. I Auct. p. 882 (b) Quaedam hic dcsunt, undc sensus obecurior.
y

PROLEGOMBNA. 1S6 tine a h q u i d e u m scripsisse eradai q u i volet. Ego fidcm E q u i l i n i fluxam sspissime d e orehendi. L X X V I I I . De dramate de Susanna. Gyraldus de poetarum historia Dialogo, i n Joanne Damasceno s c r i b i t : Eustathius quoque in comment. in Dionysium Afrum, Susannce ait drar na Damasceno compositum. A n ideo a Damasceno J o a n a e f licet i d asserant epitomatores Gesneriani i n Damasceno, i p s e n o n p u t o . Quamvis enim probe teneam Damascenum Joanncm in c o m p i n g e n d i s carminibus , m u l l a q u e p r a l e r e a carraine conscripsisse, c u m e u m comoedias sive tragOBdias composuisse, q u i ejus monumenta recensent scriptores n o n dicant, neque i p s e d i x e r o . Sed drama i l l u d Susannae, quod ait Eustathius i n D i o n y s i u m ^ . 9 8 7 , d e T i g r i dis d e c l i n a l i o n e edissereQS : 00 , \ { , , , * Arrianus quidem per d dedinat Tigridis, quemadmodum ct qui Susannce drama conscripsit Damascenus, ut ex t n icriptione apparet. Nicolao Damasceno s c r i p t o r i atque poetee celebri ascripsero. De eo n a m que a p u d Suidam legi : 5 , \ , > Namque in navanda grammaticce opera et per tam poeticaj universm ntdlo euperabatur : et ipse tragcedias scribebat, et commdias non contcmnendas. H c d u m scriberera, i n c i d i i n Notas H e n r i c i Valesii i n Excerpta Nicolai Damasceni, m i h i q u e sutnmopere gralulatus sum i n hac re c u m v i r o doctissimo u n u m alque i d e m sensisse. Scrip$it i n q u k , Nicolaus tragadiam titido Susannam, cujus meminit Eustathius t n Dionysium Periegetam, ubi de Tigride. Attamen, u t ingenue fatear, n o n a l i u m , quam Danaascenum Joannem Susannffl dramatis auclorem innuere se Eustathius ipse i n c o m m e n t a r i o satis p r o l i x o et docto i n iambos i n Penlecosten testis est. n u l l o namque m e lius, q n a r a Eustatbio ipso Eustatbii mens expiscanda est. H i c itaque de Daiaasceno Joaone s e r m o n e m habens, et de eo dramate illa e n u n t i a l : " , *. , \ , * , , * , r , , . , \ , , \ , ; , , * , , \ * Qualis ac quantus fuerit in pangendis carminibus maniftsto Uquet. ffeque enim exiguas et quce facile numerari possunt, paginas carminum rcliquit, $ed dramata etiam composuit quemadmodwn noi experientia ipsa docuit, qui drama ab eo in beatce et castce Susannce res gesias confectum comperimus, in vivit lateribtw Joannis Mansur opus illud esse adnotabatur. Mansur vero cognomen iitius erat. Sic itnim exsecrandiu Copronymus maledictis incessans eum, tanquam genere ex Syria oriundum n u n vupabat. Et dramatis illius tractatio Euripidea, ut piane dicam, mcthodo contexebatur. Quippe suos Susanna in eo progenitores enumerabat et lamentabatur, $i in tantum infortunii intra hortum provenirtt, violareturque : ubi et paradiso locum assimilans, in quo prima <?IMnium mater drnnone est decepta, swivittr explicat; quanam ratione malorum origo serpens rursum fallere nitebatur mc Evam. Ita carminum ea pangendi ratio mollis, snavisque, et [ X L V H l ) perspicuitatis lumine splendida, etforma dicendi duro, haud obscura illustri Damasceno conspicitur. Qiiare Euslathio ipso i d asserente, q u i nobis ex Pcriegetai scholiis Damascenus a p p o n i t u r , Joannes est Damascenus, n o n Nicolaus. Ita est, n o n vendimus nugas. At p o t u i t falli Eustathius, ct quod Nicolao Damasceno t r i b u e n d u m erat, Joanni a p p i n x i t , a u e m a d m o d u m et alii ante e u m . N o n nego. Ex his quae recitat Eustathius, auctorem i l i i u s dramatis r e r u m Hebraicarum eognitione scientissimum fuisse, n o n a Christo aversum nolat. Discerel nescio quis et Nicolaum Damascenura a rebus Hebraicis rainitiie alienum fuisse, e o r u m Jibrorum iectione sumraopere delectatum, c u m i n Susannaa dramatis constructione de Judaicis ageret, e Judaeorum quoque p e n u , u t mores Judorura a d amussim repr&sentar e t , m u l t a i n i l l u d drama, q u a l i a sunt, qu d e serpente et Eva r e f e r u n l u r , corrivasse. D u b i u m quoque auget. c u m nomen Joanms n o n i n fronte aut i n fine operis, u t fieri sueverat, sed i n margine et lateribus adncrtatum fuisse scribat Eustathius : ct forte eliam cbaractere l i t t e r a r u m a r e l i q u o dramate diverso, quod tacuit Eustathius. A n n o n i d notamentum ex scioli cujuspiam capite, n i h i l certi asserentis, sed ex ingenio temere effutienlis promanasse p o t u e r a t : ad q u o d p a r u m animadvertens Eustathius, n e q u e caatera examinans, quale quale i l l u d f u e r i t , c u m seatentiam suam comprobaret, Joanni Damasceno a t l r i b u i t ? sed quis n o d u m n u l l o i n n o d o , c u m n u l l u m i l l u d drama sit, extricet? L X X I X . Quorum Canonum amtor Damascenus. Carmine praeterea s c r i p t i , eoque i a m bico, Canones i n Christi Nativitateni, Baplisma et terlius i n Pentecosten habentur. G r c i fere omnes eos n i h i l ultra disquirentes c o m m u n i voto Damasceno dant. Non nemo de t e r l i o dubitavit, q u e m Joanni l a m e a , sed Arcl e x h i b u i t . Gregorius Pardus C o r i n t h i episcopus in Exposilione ejusdem Canonis : " ; , , ' Canon alius in eamdem Pcntecosten opus Joannis, ut tradunt, Arclce. Et Marcus Eugenicus Exposilionc i n d i c t u m Canonem : , ,
t

Alius

Canon

similis,

ut guidem referunt,

S. Joannis

Damasceni.

Alii

Joannis

187

LEONIS A L L A T I l

185

monachi Arclce nuncupati; quibus et ipse assensum prasto, habens acrosttchidem. E t i n Typico Vaticano ms. sub n u m . 7 8 2 , Dominica sanctissimae Pentecosles, c u m sermo est de hoc eodem Canone, q u i i l l o die cani solet, i n margine adnotatur, , * Damasceni, sed alterius e$se tradunt, qui cognominatur Arcla. V i d i q u e ipse i a antiquissimis mss. codicibus i l l i Canoni n o m e n Joannis Arclse prfigi. Quare si c o m m u n i Graecorum sententia auctor hujus Canonis Damascenus e s t , q u i sub Arcl eliam nomine innotescit, j a m familiam et genus Damasceni teneraus, q u i e r i t Joannes Arcla Damascenus, cognomento i l l i ab iraaginum hostibus t r i b u t o Mansur. Sed ego n o n ita facile p r o n u n t i o . Euslathius Thessalonicensis, q u i d i c t u m Canonem eleganlissimo ac eruditissimo, satisque p r o l i x o commenlario illustravii, tres i a m dictos Canones, sed h u n c potissimum Damasceno abdicat. Rationes i l l i u s comptis v e r b o r u m flosculis circumveslitas ab eodem, ne sapius u n u m ipse agere videar, audiatuus. Ille namque de auctore Canonis disputans SCribit : ' \ , , , ^ , , , \ , ;, \ * * , \ . , : , , , 0 , \ ; ;, , , \ , [XL1X) . , \ , , ; \ . Et : "* ' , \ , , , , , * , \ \ . , , \ , \ , \ , , \ ; * \ " , , , , , ; \. E t : \ ' \ ) , \ , , , , , , * , , \ , , ' * ' , . , ' , . , \ ., \ Ab eo vero quod postulasti tnitium sumam, et ante omnia illua in primis noto. Licet multi propositum nobis Canoncm, in eum, qui in Heriles soiemnitates, Natalem nempe Christi Servatoris, et Baptismum, carmina iambica d i gessit, et ea in maximum Joannem Damascenum referunt; ipse tamen illis haud facile assentiri valens, cum non exquisiCe Canonem illum examinarim, indicio tamen forma dicendi desumpto, ab iambicis iilis duobus sejungo, et artificem alium illis dedens, idteri cuidam hunc appingo, quisquis ille fuerit. Sea nec illos magno Damasceno tribuo ob hanc t v i tionem. Lumen in divinas Litteras tx Dco advenisse clarissimum hunc Damascenum assero; illius vero quis imitatione expresserit perspicuitatem, quam in omnibus suis scriptis conservat? Ab hac forma laudati Canones quam longissime absunt. Si quis autem aixerit eum, data opera, propriam dicendi formam in iis, quoe iambicis carminibus exttilil, in aliam t m mutasse, equidem iliud audiat, oratorem perspicuwn locis in omnibus fere, etiam invitum, eumdem esse, compeliente eum et quasi cogente, gua ad scribendum prona est natura, el prcecipue in carmtnibus eum talem esse, cum poests ipsa suavitate ut plurimum delectetur, eamque sibi procuret, et sit quod impellit potissimum conspici; et perspicuitas, non autem obscurilas, suavitatem gignit. Plato igitur cum carmine ludit, magis est seipso perspicuu* ac suavior. Postmodum tt illud quoque audiat, magnum illum Damascenum qualis ac guantus fueritin pangendis carminibus, manifesto Uquere, etc. Namnequis nos uti pertinaces redarguat in nis, quibus minime opus cst, concedamus et sanctum Damascenum, dum melodioe operam dat, propriam dictionem veluti quempiam vocum imitatorem ad cemtdationem, non quce apud multos communi in usu ac studio e$t cum occasio fuerit, neque secundum celeberrimam de aliqua heroica persona narrationem, sed secundum ab ipso decantatam apostolicam et multisonam linguarum harmoniam immutasse : ut ante et ipse vario sermone ei numinis instinctu mxdtis linguis celebraretur. Igitur, sanctissime Damascene, habeto gratias iis qui ad U similes Canoncs demandant: et excipiens hos sermones, ac si eos progenerans filiOrum tuorum numerum auxisses, habeto et tcrtium Canonem, qui in Spiritum sanctum effusus est. Quid enim impedit et eum tibi ascribi iliorum sentenlia, ut U Panario, quod est scrinium scu arcxda, sanclissimum Joannem hoc opere doncmus, ut scicntcs fcrunt Joanncm
1 t

PROLEGOMERA.

190

A r c t e , e t c . E t : Factum esl ut vellet Damascenus Dei Ecclesiw luminare, philosophica conditume permuteta, iambieo carmine scribere, idque non secundum sui naturam in sancto Spir i l , ui ita dicam, lumen prcebcnte sententiis gravissimum et didcissimum, diciione tamen, ac dicendi forma austerum, vel quod alius dixerit, intractabilem* quo et ipse alius, quam mtea [ L ] videtur, tanquam qui pertingi non potest. Et koc quod nonnullorum testimonio tduti certissimum affxrmatur submisse revereor, et quod aliorum testimonio comprobatur, pronus exoscxdor. Quamvis redarguentes non ejfugiam, si senex homo et effeta jam cctate adhuc mihirtm adeo pvUchram non conquisierim, neque didicerim; quos tamen non ceque nutiituerim, cum eertum id habeam, non omnia hcec Deum omnibus exhibere, neque longum temporis tractum, per quem experientia multarum rerum comparatur, non omnibus omnium experimentum impertiri. Quod si non adfuerint qui testimonio suo comprobent, fidemque rei faciant, hac quoque ratione veneror, multorumque sententice manus do, fioque in posterum %MUS ex amicorum ccetu obediens: L X X X . Eustathii judicium de canone in Pentecosten infirmatur. Hunc itague i n raodum a r g u t a t u r Eustathius, homo i n aliis satis circumspectus; at i n his quantura ponderis h a beat, j u d i c e n t a l i i . M i h i sane responsio i n p r o m p l u est, si qu*e ipse adeo asseveranter p r o nantiat, u n i c a neijatione de medio t o l l a m . Quis e n i m vel ienuiter i n oratoria arte i m b u tus c o n c e d e t , poesim oratione ipsa soluta d i l u c i d i o r e m esse? et oblectalionera, quam ex c a r m i o i b u s c o n s e q u i m u r , et suavitatem a n u l l o alvo, quam a pcrspicuitate gigni? Platonem i n carmine suaviorem et d i l u c i d i o r e m ? et qucenam ipse Platonis carmina praeler pauca e p i grammata o b sui suavilatem ab aliis i n monumentis relata, ex quibus de carminibus Platonis n u l l u m j u d i c i u m fieri potest, et pleraque alia. Diceres p u e r u m et i n oratoria palaestra sese e x p e r i e n t e m etfutiisse. V e r u m se senem, et j a m tale effela scribere ipse dicit, et t u , lector, vides. Esto, n o n m i r o r , ne pejora de tanto v i r o , cujus lectionem et eruditionem sqspicio d i c a m . Et concludo Canonem hunc optime Damascenum potuisse scribere, et o m m n o in e o conscribendo p r o argumenti dignitate, p r o natura c a r m i n u m ct alligatioribus dicendi f o r m u U s d i c t i o n e m suam apertara ac d i l u c i d a m i n obscuriorem et tenebncosiorem i m m u tasse. Damascenus namque c u m docet, fonticulis ipsis lirapidior fluit, curo p r o suggestu s a n c t o r u m laudes prosequitur, assurgit t u m i d i o r , et i n concitatione illa sua p a u l u l u m de c l a rilate deperdit. N i h i l itaque rairum i n rebus obscurissimis exponendis e terra sublatum e q u i t a r e , complicatisque calcaribus i m p e t u prona et dilucida confundere et d i t h y r a m b i c i s assurgentem modulis, raptuque celeriori ornnia confundere obtenebrareque. Qaod et i n aliis e t i a m adnolabamus. Quis n o n videt T h u c y d i d e m narrantem aliura esse ab eodem c o n c i o n a n t e ? Apis illa Attica mella nobis narrando construit, d u m concionatur aculeos quoquo r e l i n q u i t , et nervis orationis subsullat. Poetara t i b i Damascenum exhibe, furoreque n o n t a n t u m n u m i n i s , sed poesis etiam ipsius concitalum, n o n dices e u m tantummodo dicendi f o r m u l i s immutasse et factura obscuriorem, sed quasi alia lingua q u e ac alios poetas Greecos, s i Ciceroni credimus De oratore, l o c u t u m . Potuit itaque scribere : n a m scripsit? c o m m u n i o m a i u m voce, re tamen n o n aaqua lance p e n d e n l i u m scripsit. Eustathius, sed n i m i s a m i e , negat. Ipse, ut ingenue d i c a m , penilus i g n o r o . Joannes A r c l a , quem m a n u s c r i p t i c o dices antiquissiini et optimae not Canonis iliius scriptorem p r a f e r u n t , assensum detinet. A r c l a m e n i m a l i u m a Damasceno, c u m n u i l a m i l l i u s i n l e r Damascenica lineamenta m e n t i o n e m i n v e n i a m , suspicor, quem et o p l i m u m scripturem fuisse, licet n o t u m tantum de n o m i n e , vel iste solummodo Canon coinmonstral, q u i ex se solo, et si nulJum proGteretur a u c t o r e m , tantus est, u t dignus existiraalus sit i n t e r ecclesiastica oflicia locum habere, et Damasceno a plerisque a p p m g i . De eo optima est sententia E u s l a t h i i : ffiuevor, , \ , \ , \ ^ , * - \ , \ * , , ' \ . " , , ^, ., /, \ : ^, \ : , \ \3 , \ [] , \ , \ , , , \ ; Perbene considera quod inter res sacras tanquam sacrum locum habuit, cum jam notificatum sit, et plane exceptum, et inter alia connumeralum, et cantu et solemnitate omnibus propositum, illud condemnari non posse : $ic nec dubitare nos non esse parentis optimi, mentis scilicet prolem, proptereaque tanquam spurium et supposititium despiciendum, ideoque ejiciendum et expellendum, $ed adoptana u m , multaque habendum in consideratione. Vel quanam ratione redarguendum non esseC : pretiosum quidem lapidem ecclesiasticoe basis aut lapillum aut ccementum, quocunque illa modo cadant, non aspernare. Similes vero de Triade tractationes, divinissimorumque arcanorum sermones interpretes, quibuscum una et sancti Dei servi complicati laudantur, non r e r e renter et dici et concini, rectcque scribi, secureque in patentiorem sententiam trahi, ut ca ratione et oculi, et os> et manus, et reliqua corporis structura, et animus tandem ipse sancta fiant.
t

L X X X I . Auctor Vitae S. N i l i Janioris scribit Joannem Damascenum i f i sanctos Aposlolos Jaudalionem carminibus iambicis conscripsisse ; ; ;

191

L B O N I S AJLLATH PROLEGOMENA.

t T

\ . * ^ yivit- ^ , , - I I )( ^, * HoriatUT ^ n u i Jranltnuf w m c i u w iW/um, surgcret et kgerit encomium t n apostoias S. Jeannis Da- majcem tamftt* ei metris satis ornatum. B. Nilus, qui nunquam non obedire novcrat, lieetjam esset pene aridus, cum gaudio et alacritate surrexit, utque primutn aggressus iectionem tsL, acerba illa asgrotntio paulatim e corpore defluebat. I n c e r l u m est an solis carminibus l a u d a t i o i l l a constaret, an similia carmina i n eam, u b i et u b i visum est, ab auctore inserta, u t i f a c t u m est i n oralione de m o r t u i s s u b n o m i n e ejusdem Damasceni vulgata. Sic e n i m d i c i l u r . Quod frusira poneretur s i tota Ula ex carminibus esset : et i n n u e r e t ; ; ;. adbuc exstet, m i h i equidem i g n o r a t u m est. U t i n a m m o n a s t e r i o r u m , quee F a n t i n u s et N i l u s exstruxerant, Patres i d u n u m satagerent, u t q u i d q u i d i n illis Damasceni latet, public c o m m o d i t a t i edereiur. Forte u n a c u m iis e t a r m i n a ejusdem i n apestolos lucem aspicerent. L X X X I I . Oratio de Sabbato sancto. Addo praeterea i n indioe mss. oodicum B i b l i o t h e c s Urbinatis i n t e r alia legi, 5 . Joannis Damasceni Oraiio de S. Saba : q u o d d i u m e a n x i u m l e n u i t . Potuit namque Damascenus selate posterior i n Sabaro sanctissdmum a n a c h o r e t a r u m p a i r e m orationeni babere. At e r r o r e m inesse i n d i c i subodorabam, et Sabbatum tanctum esse ae q u o ageretur ; q u o d c u m n o n deprehendisset indicis s c r i p t o r , Sabbam supposuisse. C o n sului d e h o c r e b u s i n h i s c e consuJtissimum H o l s l e n i u m , q u i eo temporis U r b i m i m m o r a b a l u r . Is dedit t i t u l u m Ut i t l COdice e x s l a t : Sancti et Deiferi Patris nostri Joannis Dimasctni oratio in Sabbatum. . ; . E t est i l l a eadem quam e x b i b i i o theca A n t o m i Covarruvi& edidit Graece et Laline Pelrus Paatinus. Codex tamcn h i c m u l t o Covarruviano v i d e l u r correctior, u t ex postremis illius verbis colligo. N a m u b i Covarruvianus l e g i l ; , C O r r u p t e et m u l i l e ; Urbinas habet : " , \ . Optima omnia. L X X X I i l . Dissertatio contra Ntstorianos.Hec i l l a d silentio praetereundtim est, a u e m nunc priroura transmittimus doctissimo doraino Auberto ex Vatican Bibliothec c o a i c i b u s , u t cura aliis ejusdem Damasceni operibus ederetur et i n c i p i t : , sub alio t i t u l o laudari a G r e g o n o Protosyncelto contra epistolam Marci Epbe&ii, n e m p e , " * Sermo exactissimus contra Deo inviiam keeresim Nestorianorum. L X X X I V . Memorantur i t e m |L1I] Joannis Damasceui orationes contra Judos, i n t e r l i b r o s e x h i b i l o s a Grammatico apud A n t o n i u m V e r d e r i u m . L X X X V . De ipsius l i b r o Paracletico i n l a u d c m Virginis instar Octoechi i n octo tomos d i viso, diverso t a m e n a b Octoecho, q u o d Octoechus d i e r u m D o m i n i c o r u m canones e l t r o p a r i a , Paracleticus singularum etiam f e r i a r u m , e x h i b e t : et q u i apud me est, volumen ineens et r a r u m . De q u o et aliis similibus Damasceni operibus o p j r o r t u m o r i tempore dicemus aTibi i n lraclatitnostro De melodis Grcecorum. Et ha&cjam satis siat de sancti Joannis Damasceoi scriptis.

His omnibus quw Leo Allatiusde sancto Joanne Damasceno du$que opcribus> copiose admodam et erudite congessit, plura quce tnodo subjiciam non habeo. Nam qtue vel uddenda vel denuo tractanda mihivisa sunt, omnia exsecutus sum,tum in adnotationibus ad vitam sanctissimi auctorxs, et ad varia ejus operum loca, tum in admonitionibus quas singulis pene lucubrationibus ejus prcemisi. Etentm proeier Canones illos et hymnoe, de quibus vir doctissimus se alibi, in tractatu Dt melodis Grcecorum, dicturum pollicitus erat, nulium de multis aliis sancti doctoris dissertationibus orationibusvc quas ipse repererat, et Cl. Joanni Auberta typis edendas miserat, aut missurus erbt, judiciwn tulit. Quin tametsi eximiam ejus et pene immanem eruditionem impense colo etsuspicio, meque rnuitis nominibus illius debitorem scntio, ab eju$ nihilominus judicio et sentenlia aliquoties discrepare me veritatis amor coegil Quam tamen utrum assecutus sim, cequus lector, ponderatis utriusque partis ralionum momentiSy judicabit. Cmterum quia in proemonitionibus et notis omnia quoe ad prctcipuorwn quo rumdam capitum elucidationem observatione digna putabam, expedire non potui* operee jpretium me facturum existimavi, si de his seorsim et fusius tractarem in specialibus ahquo* dissertationibus , qucecum Allalii Diairiba prolegomenorum irutar UHi ediUoni prwirent.
9

DISSERTATIONES DMSCENICl.
DISSERTATIO I .
DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI. 1 Tametai i a fibris sancii Joaaai DaiuasccM Filiiuu esse largitorem Spirilus sancli, veruni et tMtdU loca occurrani, prapier qim disputaium auclorcw : Spiriium essc ex Patre el Filio aucioesftde proceseione Spiriiu* saodi Patre et Fw ribiu; lauquani scilicet ab uno principio, ob Ba: H t u n e o adneiaiiiincialartftm Wevitas impedi- unam aiuborum nalurai : adeoque Spirkum acci^ * fciit, quia orania qusc ad praecipuuni bo* pere, el raiiu a Filio, quia ex eo uti ex Patre proiheoloftufr orieaialis momeutuin gpecUnt, icu> cedil. Ihbc in Occidciile docuit adversus Arianos, raie taii& enacraia alai. Ut erga de hoc ar- qui Spiritura esse Filii creaturam aiebanl, quoa gumeolo diceoda sqn^. meUiig. perepkiaAlur, dis~ gttbiade Macedoniani imUaii aunt; imo el MarcelseiHatianem crUico-bislofkaru aggr4ior; qvippe los Ancyranue, q u i F i l i u m , seu Vorbum, exlensiocuai bac meihoda aptiua nibil aique uliliue vtdea- nem esse aiebat subslantiae Patris; Spirilum vero lar, ad orihodox IradUioaig defendcuda expli- exteneionis ulieriorem exteusionem. Haec omnes caodaqiic capita. ieti docuerunl cum praecoucepiam Ecclesise iidem impie interprelarenlur. Quam Hilarius theologiam 11. Staius quGiiionu. Medio saeculo Ecclesix qiurto aaactiu Ifilariue () prouualiavil, c absque explicavit, quaeque genuina esl bodiernse Ecclesiae Latinae fijies, lianc co;iflnnavit Epipbanius, aflirulla. caJumoia sive iujuria, iniclligentiae libertanians idcirco Spirituui sauctum dici non dtbere iem a d i i n i Ariauis, ulrmn ex Palre, an ex Filio filium F i l i i , nec ncpotem Palris, quia tx Patreth Spirilum Paracleliun pulenl esse. Non enim i a Filio iimul procedil. E i quemadmodum Hilariut iaoerto id Domioum reliqiiisse, qui ita loculus s i l : rursum in alio loco Spiriluni per Filium ex Patrg Adkuc nudia kabeo vobi$ dicert, sed non poUilU procedere, modo rclalo scnsu professus esl : sic poriare illa modo. Cum venerit ille SpirUu* veritaquoque idem a Basilio, Nysscno el.aliis (c) asse* i u , diriget vo* in omnem vcritateru. Non enim U>r i l u r , qui addunt Spiriiuni essc ^, verbum, queiur semetipso, sed qucecunque audieril loqueclxova, imaginem Filii. Quid plura? Filium esse /er, cl [ntura anRuntiabU vebii. lUente hoiwrificabit, fontem Spiritus sancli, el alia borum similia. N i quia de meo accipiet> et Qnnuuliabil vobis. Omnia miruin boc ralum ccrlmuque erai, %ic te Spirilum quecunque habet mea $unl: propierea dixi, quia de meo acctpiel, el annuntiabU lobis *. Filio igiliir. lanctum habere ad Filium^ uti FUium ad Palrem; Spiiitura saucluin , pendere a F i t i o , Spirilus accipil (pergU Uiiarius) qui ab eo mitSpirilum esse F i l i i , quia spiratur, ut ila dicam^ i i t u r , et a Paurc pcocedil. Alqui nibiL differre creditnr, inler aiciperc a Filio, el a Paire proce- a Filio : Omnia dcnique, quas habet, Filio accipere. Sexcenlas ouiillo priscoruni Palrum condere, et idip&um atque onum esge exifiiiipabilur aecipere a Fiiio, quod sit acctpere a. Patre. IIuc similes locutiones, quibus inauilur processio Spiqiiod accipit, give ppleslas est, eive virtus, sive ritus sancti, cuin ex Patre, tum ex Filio.
f

docirina, Filiu*. a se cum dixerit accipiantlum, a ee rursum boc ipguni sigiiiJicavit accipiendum a Patre, cum ak, ojnnia quae Pairis sual, sua esse. > Tandem concludil, boc ita fieri propler nalurae tjnsdem unitatem, nec permiUeodam ad impi iiiielligenliae liberiatero, haerelicam hanc pervertiirUem esse, quod, quia onmia quas Patris %\uit idcirco accipiet a se Spiriuis veritalis, iu>n ad ouiutcia confitcatur esse oaturx. Hoc pacio Hilaries exponit id q.uod alibi dixerat (b\, neduin
% 1

111. Cyrilli Alex. tenlemia. Recepiissimam banc in universa Ecclesia doctrinam Cyrillus Alexandrinus passim in suis operibus docuit. In cpistola synodica ad Neslorium Constanlinopolilanum, sui suaeque Ecclesiae iEgyptiaca: noiniue hsec babel : Spiritm inlelligitur, ucundum quod Spiritu* est, et non Filius, $ed tamen twn esl a/tetmt ab eo. Spmtu$ enim veritatis nominatur, el Christus e*t veritat, \ * , \ \ , ei profiuit

Joa. xv, 12. 15 . 743; Basil. lib. ccnt. Eunom., . 120 seqq. el 13 ; Nyss. cpist. ad A b l . ; Athan. ad Scrap.; Bas. I . cont. Eunom., cl c. 17 ad Amphilocli.

(a) H i l . lib. v u i De Trin., % 90. (b) ldein ibid. lib. u , 4 el 29. (c) Idem lib. x u , 5 6 ; Epiph. Ancor. et Hcer.,

185 DISSERTATIONES ab eo ttcut etex Deo et Patre. Cyrillus nSmirum gic prcludebat anatbematismo suo oono, qtio definivit cootra Nesloriwn : Si quit unum Dominum Jaum Ckristum SphrHu sancto cltrificatum dixer i t , propria virlule ipsius tanquam aiiena utentem, et vim et eficaeiam ab eodem accepisse, qua contra immundos spiriius operaretur, et dfaina inter homines miracula patraret, ae non potiu$ ip$um Spirilum, per quem divina ligna edidit, Ulius proprium i$e confetsus fuerit anathema sit. Anathematismum hunc pari ac alios morosilale Theodorelus excepit, aique Alcxandrino prasuli vitio verlit, quod dicendo Spinlum sanctuin esse proprium Cbrisli, euradem, seu ex Filio, seu per Filium exsislere inlelligerel. Proprium autem Spiritum F i /ii, inquil [ II], siquidem ejuzdem cum eo nalurce et ex Patre procedentein dixil, simul confitebimur et tanquam piam excipiemus hane vocem, , , i i n vere tanquamex Filh, aut per Filium exstitcnliam habeniem, hoc ut bla$phemum et impium rejicimut. Tbcodorelus ilaqne anaihemaiisuii praedicli sensum colligebat, ex synodica epislola, ctiiCyrillus anathematismos velut appendices adjunxeral: nisi forle traditam a Cyrillo in Ephesina synodo ejusdem analbematismi noni declarationem iegeral, in qua diserlis verbis babetur, Filium proprium sui Spirituro sanctum habere, , \ , qui tx ip$o $it ipttt/ue eszentialiter insitum. Quid vero causae Tbeodorelus obtenderit, ut contra hoc Cyrilli doCtrinae caput insurgcret, ipsemel aperit epistola quam ecripsil adversus illiug analhemalismos ad monasteria, quaeque recitala est in quinia synodo generaii (). Blatphemal vero (Cyrillus) in Spirilum sanclum, inquil, non ex Patre ip$um procedere dicen$, tecundum Domini vocem, ted ex Filio e$$e. lile vero ApolUnarii uminum fructut: propinquat vero el Macedonii malignai culturce. Ex quo manifesium esl Tbeodoreium Cyrilli dicta de Spiiitus saricli processione ex Fiiio eatenus im probasse, quaienus Macedonii atque Apollinarii impietates iis exprimi arbitrabalur. Quorsum vero in primis dixeril, iglum e$se Apollinarii teminum fructum, colligere quispiam possit, ex eo quod Apollinarius, adducto exemplo solis, radii el splendoris, qui a sole per radium emitiitur, Spiritum sanclum magnam,tFilium majorem, Pairem maximum, gradus in Trinilale staluendo effulierit; ut sicut Filius minor esset Paire, quia natus esset ex Palre, ita quoque Spiritus san ctus esset Filio minor, qula procreatus ex Filio. Theodorelus etiam alio in loco (b) uarral Apollinarium personarutu divinarum proprielates inverlisee : qua vero raiione, non cxplicai. Exsialexpositio fidei , qiuc sancli Gregorii Tbaumalurgi noininc insignita esl, scd genuimim parentem habuit Apolliuarium, queiiiadmodum sub
9 9 % t

DAMASCENIC.E. 196 Leone primo imperatore Palaeslini monachi et alii Cbalcedoncnsis concilii propugnaloree comprob *runt, prolaio operum bujus hsregiarchae inriice, ^ quem Timolbeus ejus discipnlus olim contexue- c ral. Ea in exposilionc legimus : ~* , ' * Et Spirilu sancto ex iubstantia Palri$ per Filium alerne emisto. ilis aliisve de causis * Theodorelus deliniebat, blaiphcmiam este, el ApelUmarii utninum fructum, conGleri Spirilum s a n ctum tive ex Filio, sive per Filium exsisleuliam habere. Quo nimirum livoris aeslu erga prastantissimum doctorom agebalur, neqnaquam animadveriebal familiarem Patrum terlii el quarii saeculorum assertionem fuisse, ex Paire per Filium Spiritum ianclum ex$plende$cere. Id passim clamant magnus Basilius et Gregorius Nyssenug, 8Ccundum veram illara et sinceram fidei formulam, . quam Thaumaturgo divinilus traditam accepe- rant. Unu$ Spiritu* tanclus ex Deo extitteniiam habens (vcrba istius formulae 8 )\' , et qui per Fitium e/fulsit. ln codicibus Grsecis, in quos bactenus incidi, a d d i l u r , , scilicci hominibui. Quas voculas Gregorianae islius confessionis simpliciias pali non videtur, aique lepierilatem sapiunt Gneculi schismatici, qui hac tnlerpretalionc volueril significare ea duntaxai rationc Spirilum sanctuin per Filium exsplendescere, qua per Filium hoininibus concedilur. A l vero Palribus Graecis tritissirotiro est, quamlibet persona? divinse processioncm , el ^, e/fulsionis vocabulo c n u D l i a r e . Quocirca Gregorius Theologus alicubi ait divinas personas ab inviceni discriminari ratiune , , effulsionis, $ive mutiue inler ip$a$ relationis. Quibus v e r b i s diserte docet rclaliones d i v i n a s in processione alius ab alia fundari, ut suo loco nionuimus. Porro falsatam Tbaumaturgi exposiiionem coarguit vetus interprelatio Latina Hisloria eccletiasticce Eusebii, qtiam Kuffinus Aquitegiensis adornavit, et in quam, cum alia non pauca, tum bancce Gregorii formulam jnseruil, a b s q u c his vocibus, fcilicet homlnibus. Eas etiam non legobat Adrianus I , qoi in epislola Ad Carolum Magnum ejusdem expositionis Gdci auctoritale puguat, in seplima synodo recte dictum a Tbarasio Constaniinopolilano fuisse, Spiriium ex Patre pcr Filium procedere. Enimvero omnes Graci, qui dc iheologia deinceps scripsere, poslbabiiis Theodoreti obtreclalionibus, incunctanter a&geverarunt, procedore Spirilum sanclum ex Patrc per Filiuin. Scd et nimiam rixandi pruriginem prodit Tbeodorctus, cum ait epislola superiu^ laudata, Cyrillum f/ Spiritum tanctum blasphemare, qui non ex Patre ipsum procedere dicat, secundum Domini vocem. Elenim Cyrillus diserte in synodica scripsorat.
:

() Coll. v, p. 504

lb) Lib. ifffr.

tobul.

137

DISSERTATIO I .

Profiuit ab ipto (Filio), \ \ , quemadmodum ex Deo et Patre. Satitts vero duxil lioc de Spirilus processimie momeDtum silentio iransigerc, quo praecipiiiuti qood sibi adversus Ncsiorium incuiubebat, negotiam conficerel, molestam illam criiiiinaitonem depellemto, qua de incarnalionis mysterio ctim Apollinario senliro ferebatur. IV. Sgnodut Ephesina Spiritut sancti ex Patre tl Filio proceuionem agnoscit. Inlerim, d u m Ephesi synodos aono 431, Cyrillo praside, celebrabalur, Cbarisius presbytcr Philadelpbiensis in Lydia, symbolum quoddain Adci ad Patres deluHt, quod Neslorius ejusque emissarii haerelicis qtii ad Ecclesiam reverterentur, p r o f i l e D d u m tradebanl. Hujus genuinum auclorem fuisse ThcodoT t t r a Mopsuestenum constat. In eo de Spiriiu sancio dicebali/r, Sed nee Filium illum puiamus, nequ* per Fiiium exthlentiam eceepiue, 06 * - * lum deinde in subseqtieiilibus Meslorianus error de Cbristi pcrsona diserle entraliabatur. Quamobrero synodus decrluiri l u , qood inlegruro lite referre operae pretiut csl. His perfectis, tlaluil tancta lynodut alleram neiMfjit licere proferre, aut contcribere, aut compomere, praltr definilam sanctis Patribus qui in & cum Spiritu sancto [ I I I ] congregati tunt. Qni tero auti fuerint, aut componere fidem alteram, aul proferre vei offerre converti voleniibus ad agnitionem veritatit, tive ex gentilitate, $ive ex Judaismo, $ive ex qualicunque hwresi; Mos quidem, $i $unt epUcopi aul clerici, atienos e**e, episeopo* ab epitcopatu, et clericos clericatu decrevit : $% vero laici (ueriitt, analhemali subjicit. Simili eliam modo, *i qui inventi fuerint, tel episcopi, vel clerici, vel laici, $ive sentire, sive doctre ea quae conlinenlur in oblata expotUione Ckaritio presbytero, de unigeniti Filii incarnatione, sive pcrterta Nettorii dogmata, quce et subnexa *MBi, subjaceant tenlenlia tanclce hujus el univertalti syttodi: ut videlicet episcopus quidem remoteatur ab epiuopatu, et sit depositus: clericui vero iimililer excidat clericatu : i vero latcus 51/, et ipte anathematizelur. IIoc staluto, de quo recurr e i suus dicendi locus, multi arbitrati sunl ab Ephesiais Pairibos damnatum esse symbolum i l l u d , eliam propler ea quae; adversus Spiritus sancti processionem ex Filio conlinet. Quod tamen BOD canstat, cum hoc solum exprimat anathemaii subjecios fore, qui reperii fuerint $entire tei docere ea qua cominenlur in oblala exposiiione Chantio pretbytero , de inearnatione , seu tcelerata et perversa Nestorii dogmata. Neslorius Uaque Spirilum ex Filio, scu poliueoV Tiou, per FUium exsisiere nePbilipp. i i 13.
t

198 gabat, eadcm qua Thcodorclus ralione; exploM scilicel Eunomiano, aut Macedoniano, aut etiara Apollinariaiio errore. Enimvero Ruslictis Eccl. Rom. diaconus, qui sub Justiniano I et Vigilio papa Dialogum contra Aoephalos Conslanlinopoli evulgavil, baud ita Ecclesiae decretorum imperiiug fueril, ul fide cerltim esse inficiaretur, Spirilum ex Filio perinde atque ex Patre procedere, si id Epliesi conlra Nestoriiim definiium essel. Pater genuit, et non genltui est, verba sunt Ruslici, ei ab aliquo alio non e*t, $icul ex eo tunt ulii. FMu$ vero genitus est, et niltil consempiiernum genuit: et Spiritits sanctut Paire procedit, nihil coniempiternum procedii, cel geniium esi ab eo. Quidam vero antiquorum et hoc proprietatibus odjecerunl, quia iicul Spiritus sanclus cum Patre Filium tempitertu non geuuit, tic nee procedil Spirilus Filio sicut Palre. Ego vero quia Spirilu$ quidem non genuH iempiterne, profileor (nec enim duos dicimm tre$), ulrum vero Filio eodem modo quo ex Palre procedat,' non perfecte habeo satisfaclum. Quinam iuerinl illi anliqui. Iiaud indicat Ruslious. Nusquam vero Tbeodorelus sic dispulavit. Caeterum, eslo Ruslicus arbiiratus sil Tbeodoretum suum negasse omnino, Spiriluir. sanclum ex Filio procedere; Hilarium tamen libertalem olim ademisse diximue dubilandi, quin ex Patre, et ex Filio Spirilus procederet; id quippe Dominum non in t i i certo reliquisse. Ipsomet Ruslici a3vo, imo aolequam Rusticus libros isios scripsisset, Gennadius in Ub. De dogmatis, conressus erat Spiritum sanctum eise ex Patre Fitioque procedentem: et r n r suro, ex Deo Patre, el ex Deo Filio procedere. Avitus Viennciisis, lib. De diviniiate Spiriius tancti, posiquaro d i x i i : De dmnilate Spirilus sancti, quem nec faetum legimus, nee genilum, nee creatum, Apottolusait Deus e$t * elc. (ubi symbolum quod Albanasii vocalur videlur innuere), subjungil : iVos vero Spiritum $anclum dicimut Filio et Patre procedere. Ac rursum ait in catholicw fidei et diiciplinas regula non esse omissum proprium Spirilui tanclo e$$e Patre Filioque procedere* Fulgentius : Quod Splrilus sanctu* de natura Palris Filiique procedil. llemque .* Firmittime tene, et nullatenui dubile$ eumdem Spiritum tanctum, qui Patris et Fiiii unut est spirilus, de Patre et Filio procedere. Paschasius diaconus (b) : Eec$ hie Spiritus sanctus merito procedere ex ulroque dignotcitur. Rursum, Milti Palre et Filio dicitur, et de iptorum subUantia procedere. Eucberium, Vigilium Tapsensem, aliosque antiquiores omillo. Sed ei Ephesina synodus bpirilas sancti processionem ex Filio concessit, ubi Gyrilli synodicam curo anathematismis approbavit. Alqui anathematismos illos non temere admisil, sed postulala ab ipsoy 9 %

() Lib. De fide, c. 1, 2.

(b) Lib. 1 De Spiritu tancto c. 10, \U

199 DISSERTATIONES et Cyrillo eommdem declaralione explicatiori, k i qua processionem hanc diseriius iiidem professus esl, n l aupra oslensum fuit. Id conlegtalur titulug analheroatismorura exposilioni praemissus in bunc moduia : Expiiealio duodecm capilum, Epheu pronuniiaia Cyrillo AUxandrino, , tancta synodo clarior*m istorum declaralionem exigente.

DAMASCENIOE. 200 gino inscripsit cum Hermia babltos Aleiandrix fuisse aliquanlo post ganciiam pacem cum Orientalibus (quando nempe jam in Cbrislo duag aaturas palam luebatur), exbinc collegero, quod in eis et ad gignilicandam eaenliam el nafvram raaltis communem ugorpet, et , ad exprimendam penonam, individuum et ringulare : cum anlehac el 7, pro eodem accepisset in anathemalismis, imo et i n epistala ad V. Cyrillus unlentiam non mutavit. Graeci Valerianum. Quidquid id est, m poetreiuis duobog schismalici obteadunt Cyrillum ob Tbeodoreti dialogis qui sunt de incarnaliooe, Quod umu itt Chri$tus, et io quibus omnia gtriciim, ged eleganier querelag tum dictum , lum senteniiam muiasse afferuulque Tbeodofeli ad Joennero Antiochenum regessil qir<e pro flde contra NeMorium ejugque epislolara, qua narrat se legisse lilteras iEgyptio- fautores in variis lucubrationibug protulerat; i n r u m , quibns praedtcarenl Spintum gaiictum neque b i s , inquam, dialagis docere pergit Spirilum sanctum ex Filio procedere. Naoa dialogo 8 , iiadem gx Filto, aut per FUUtm exttantwm habcre, ud toiidemqwe verbig quibus ipee auendam in epiglola Palre procedere, proprmmque Filii diei, quia eontubtianiiali* e$t. Epigtolam banc spnriam esse mut- De recta fide ad Theodoeiura imperalorem, ila loiis contendil Allalies (), cui lamen penitus non quitur : ttunc (Joanne) dixit in igne et Spiriiu aesenlior; quia Laiine ex vatustissima iranelatioiie baplizare, reperilur cap. 95 Tragcedias Iren&i. Sed Theorto- , \ , * relus inde eoftvinoiur non alio sensu negasse Spt- , ' , rilum ex Filio anl per Fitium exsislere, nisi quo- \ , neque alienum bapttzatU Spiritum immitUre terei et mini$lranti$ more; %td totiad res per Filinm a Deo ereatas amandarelur. Loqmam natura $uapte Deum cum $uprema potestate, quiiur enioi de lilterts communionig quas Atoxandrinug pontifex Aatiocbeno per Paulum Emesenum tum qui es ipso etl> et propriiu iptius est. Quae quidem remiserat, in quibua boc salum legere sit, qaod ad in iiiroque loco analhematismi 9 declaralionem cxhibent, sirailem proraus illiug quam Ephesi tradiSpirilum gancluin pcrtineat: Non enlm Patre* ipu derat. Ex dialogo 9 apparel ulrumque gcriptuui loculi sunl, $ed Spiritus Dei $t * fuieso pogt Epbeginam synodum; quia Nostoriuoi ia , Tfou co nnenatum draconem appellaL, quod rite no fe * Qui procedit quidetn ex ipto, nec vero extrauem etl FUio > tecundum tttenlm ta~ cisgel, nisi haerelico concilii senlentia daronalo. Qiiinimo, cum in big dialogis naturarum disliniionem. Ubi Gyrillue non abnegat ex Filioquoipie SpiriUiro procedere; eed coneubetantialgm eum esse ctionem lueri ealagat, binc coiligo eog edilog luisse post iniHii 433, ei pogt scriptara epiglolam ad Filio, seu Cbristo, eoniirmat; quod ipsi lunc uffi~ Suceessum, qui ex ea $ciscitatu* erat, an landem ciebai, atqne Tlieodoreti qneretas compescuit. in Chrislo dua$ naturui dicere oporteret: quod q u i VI. Cxlerum ganctus doclor in posterioribttg dem, exploso, priaium Diodori Tarsensie duos guig operibue perinde tenuit Spiriitts ex Filio prelilios ponentis sensu, quero Neslorias gecutus eral, cessionem. Sicul emm doclrrinaiti hanc in The$euro praedlcandum regpondel. Quamobrem nullug du* quom Nemetino caidam nunmipavU, g&pe asirttbilo quin vel Diodort vel Tbeodori Mopsuesleni xerat, preeerlire aagerlione 5 4 , ila et in dialogis de Trtntaie in quifeiis praoipoa momenta el eo~ voces sint, quse initio prioris dialogi legunlur, piia qeB tracUvwai m The$auro gummaiint ra- omisso anctoris nomine. Gyrillum advergus ulrumque, praesertim Mopsuestenum, gcripgigge volugumpeit, eamdero denuo i n c i i k s H F i l . Dialogo 6, ubi men aliud, Quod unut Chrislus $it illudque a de Spiritvg sancti Defiale disputat, assertt eum efficieniiam actionemque omuem habere a F i l i a , Theodoreto confutatura, quinta3 gynodi acla lestantur. Theodori auteiu erroreg propalari expe\ xa\ ' ^. Dtalogo 7, propter h gnarique ceeperunt circa atniura 455, btennio a reScriplurae verba : In hoe cognotctmu$, qvvnram fn concHtalione Cyrilli cum Antiochenig. Qnorum nohh e$l, ex Spiritu qttem dtdit nobh fnfert Spi- anirai ne riirgum olfcndereiHur, congiliom Gyrilli el Procli Gongtanlinopolitani primum f u i t , Tbeoritum non esee alienum snbstantiave sejunctum a Filio, quippe quod xa\ \ dori nomini parcendum esse, modo impia ejua d i cla progcriberenlur. , $ i p i o , et in ipso, et iptiut propriut $H; id qtiod in iis quao subsequunVur repetit. Atqni VII. Qood Latinoa Patres speclat, orones no dialogtw [IV] igtog de Trinitate, quog eliam Nemeconsensu docuenmt, Spiritum ex Patre Filioque
t v y 9

MJoao.nr, 13. ( ) Vindic. t y a . Ephe$. cap. 29.

t

DISSERTATIO I . 202 201 auctorilatem pcssumdareut: quam tamcn, ui t t procedere ; qaanquam non omnimoda prorsus ra aliorum doclorum, concilia generalia, quintum . tione ex Filio qua ex Patre, cum unum censerent el eextuin , commendavere. Georgiug Scbolarius, prtmordialem Spiritug sancli fontem, Patrem scilib. De procetsione Spiritut tancti, sect. 4, cap. 3 , licei, a quo tola deitas in Filium ei Spiriiuin scacontenliosius asserit Augustinum , animo Neslotariat: UmeUi Paler et Filins vi eadem nimirum rium quaquarersum expugnandi, systema proccsdmna natura Spirilum producant. Unde Augii&tisionis Spiritus sanctt ex Patra et Filio coinposuisse. DQS ait () , ex Patre principaliter Spiriliim procedere. Ideoautem addidi c principalitcr >, inquil, quia Sed boc gratis : nam Augustinus lib. xv De Trinitate ilemqne Ires alios castigaUores Contra Maximinum tt de Filio Spiritut lanciut procedere reperilur: sed Arianum prius ediderat, quara Nestorius liaeresim koc U(i Pater dtdit non jam exsUlenti el non hasuam declararct: in qaibus tamen omnibus de benli *edqMqu\d Unigenito dedil gignendo dedil. Sic processione Spiritus sancti ex Palre et Filio disItb. Conl. Maxim. de Putre Spiritum proprie propulat. In Ubris quidem De Trinitate, quos gcripsit cedere dicit, quoniam PaterprocenionU ipsiut ettaucum junior esset, ex Platonicornm, ut Claudianus cior; boc esl primordiale principiam. Unde non imHamertug (b) p r o d i l , principiis Spiriium sanctuin nerHo veieres i t l i , de quibos Rusticus loquebatur, inficiati ftierint, Spirilum ex Filio omni modo quo ex araorem esse muluum Palris et Filii vulgo asserii: ex quo cum ipsc, tum Lattni deinceps Iheologi Patre procedere. Praeler Hilarium, el Augustinum quen noalraies theologi iinilati s u n t : praeter scri- Spiriium ex uiroque procedere confiroiarunt. lo piores Rustico aequales, quorum loca roodo anie libris vero Contra Maximinum quos provectiori aRiale coraposuil, omisso illo amore mutuo, Ecclca i t u l i , Ambrosius etiam saepe docuit processionein sia3 dogma propugnare pergil. Non novam igitur Spirilus ex Patrc et Filio, ut puta lib. De Symbolo, doctrinam cudit Augnstinug, asserendo Spiritum cap. i 5 ei 4 , et alibi; Marios Vicloriuug Ub. Cont. procedere ex F i l i o , etsi [V] forte veterem novis Arian.: SptHtu$, inquit, ex Filio, tt ideireo ex utroque. Oinillo YCtcrem Symboli declaraiionem ad Dama- argumentorum momentis gtabilivit ci illustravit, qtiae Lalini postmodum amplexi sint. s u m , etDamasi Symbolum quae exstant inler opera I X . Crmci PP. Spiritum ptr Filium procederg Hieronymi; qirippequx licet a scriploribus saeculi interim docent. Ad Grxcog doctores quod oclavi laudaia gint, nec Damasi, nec Hieronynu allinet, posthabilis, ut dicium egl, Tbeodoreii etse atstimantur. Sincerior forsan esl, Confeisio adversus Cyrilli voceft qiierimoniig, Spiritum ex fidti catkotic*, quam papa Damasut serip$U ad PauPatre per Filium procedcre conilteri perrexerunt, Hnum Anliochenum episcopum, quseque laudaia (ult in Florentina synodo, tx originali aniiquutimo : in quanluiuvig dicendo, per Fitium, Eunomianug Macedonianusve sensus menii potius objicerclur qna bis dicitor, Spirilnt Paracletui Patre procequam cathoncug. Nam sacrae paginae, ubi de redtrt et Filio. Leo Magnus, cujus voces ipeimct rum opificio loquuntur, eas per Filium esse couGraed in synodico orthodoxia, quolannis Dominica prima Quadragegimse, aequalig moinenli esae prae- ditas affirmant, parcius cx F i l i o : Omnia, inquiunl, contlanl; dieaol ac conciliorum generalium, epistola ad Tur- per ip$um faeta sunt; omnia per ipsum ribium Aeturiccnsem de Priscillianistis sic s c r i b i l : perquem fecit el twcula, etc. At vero cum Spiiiiue dicilur esse ex Palre et Filio, guiim intelligitur Qui Palrit ei Filii et Spiritut tancli uuam atque esse de substanlia Palrig et F i l i i , et utriquc coneamdem autruni esu penonam, tanquam idem Deut nunc P*Ur nxme Filius, nunc Spiritut tanclu$ no- substantialis, quemadmoduin scilicei NicaBiia synodus dicendo, Filium ex Patre nalum e*te, intelmifteter, nec aliu$ $il qui genuit, aiim qui genilut eit, aliui iqui de utroque procet$it.> Haec scbisma- ligendum signiQcavii, eum esse exsubilantia Palris, lici non legerant, qui Leonem lolum esse suum . Neque ex Lajactita?eranl. Turribius vicissim accepta ponli* tinorum loquendi more consequitur, Spiriluiu ex ficie epistola i n frcquenli Hispani tolius synodo duobug principiis fore.Nam, u l monet Auguslinus anno 447, assertionem Gdei edixit, in qua bis Spi- (c): Sicut Pater elFilius unu$ Devs,et ad creaturam riias paoclus dicilur Palre FUioque proceden$. relalive, unut Creator,et unu$ Dominus, $ic relative ldem deinceps synodus Toleiana teriia anno ad Spiritum $anclum, unum principium. Quocirca 589, sub Recaredo rege, adversus Arianos defi- Angelmus (d) defiiuvil Spiritum mnclum twn etse nierunt, ne Spiritus sanctus putaretur exsors illius de hoc, unde alii ab invicem *unt Pater et Filivs, ted de divina e$$entia in qua unum *unt: id cst, substanlia? qua? esl Patrig el FHii. non qua ralione pereonae el byposlases sunt Paicr V I I I . Auguitinus auclor non ett Spiritum tanctum ex Filio procedtre. Quia vero boc doctrin ca- ct Filiug, Spirilum producunl, sed qua gunt unitiu pui Augustinus pne cateris inculcavit, binc ejus in nalura divina.
v y f % t f v 9 9 9 9

arcbitecium ipsum fuisse Gra3ci recentiores affirmarunt, nibilque non moverunl, quo tanli viri U) De Trin.. 1. xv, c. 17. tb) Lib. ii De ttat. anim., c. 7. P i T a o u Gm X G I V .

X, Locutiones varice Eccle$ia$ non scindebant. Monoihelit<e primi jurgiorum auctores. Propier {c) Lib. ? De Trm. c. 14. (d) D$ proc. Spir. sancli, c. 17.
9

53 DISSERTATIONES divcrsos islos ulriusque gcnlis loqiiendi modos nitiil paci el concordi;e derogaium fuit, quaulum* vis Laliui, alque in primis Roiuani poiiliftccs Spirilum ex Paire eiFilio procedere palaiu profiterenlur. Uormisdas, cpislola decretali () ad Jusliuum seniorem AugusiiiNi, diserle et inipune scripsil : Proprium esl Patris ut generaret Filium: proprium Filii Dei ut ex Palre Patri natcerelur crqualis; proprium Spirilui sancli ul de Palre et Filw procederel tub una $ubstantia deiiath. Nullus Grsecorum lolis bisce saeculis in Laiinos naussabat. Priini omniuin Roraauis dicam iiupegerual GoasUnliuopolilanl MonolheliUe, cuin in quibusdam Martini papae syuodicis lilleris periade legissenl Spiiilum saucluui ex Paire Filioque procedere, u l exinde praiextum baberenl Romanam Ecclestam, a qua suus error damnaius erai, criminandi. Id docel sanctus MaximusHoniologeia, cpisiola ad Marinuiu Cypri presbyterum, ubi referl Romanos, cuinmentcm ipsorum diligemer scrulalus esscl con$onanlia proluliste (estimonia Laiinorum Patrum, necnon et Cyrilli Alexandrini de saero ejus opert quod in tanctum evangelislam fecit Joannem : ex quibus non cauzam Spiriiu$ iuncti $e facere monstraverunt. Unam enim norunt eausam Filii et Spiritus sancii a*e Palrem alierius quidem secundum generationem, aileriut vero tecundum emi$sionem : sed m hunc per eum prodire intinuarent ei hac (voce uimirum FUioque) subuanltK communionem et indUtimiliiudinem demonHrarent.NounuUh inlerjeclis istbaic addit, quae iuleresl bic recitare : Porro secundum iuMtonem vesiram rogavi Romano$ inlerpretari propria dicta, causa adversantium (Moaolhclitaruin scilicel) $ubreptionis effugiendi. Verumtamen more oblinenU iia faciendi atque mitlendi, netcio uirutn consenliant. Atiai autem non valenl in aliena dictione et voce sensum tuum $icut in propria vel alumna sublili (accuralave) exprimere iutelligenlia, vel etiam quemadmodum no$ in nottra noslrum. Maximi locum Latiue describo ex translatione Anastasii Bibliotbecarii; de qua ipee-sic loquiiur epistela ad Joanoem Diaconum : PrMerea inttrpretali tumut ex epitiola sancti Maximi ad Marinum tcripla pretbyterum, circumstanliam de Spiritus tanctiproce*$ione ubi (rustra causari contra no$ innuit Gracos* cum not non camatn vel principium FUium dicamui Spiritus sancti, ut aulumant, $ed unitattm subttantiw Patrii el Filii non ne$ciente$, ticut procedit ex Palre, ita eum procedere fateamur axFilio mi$sionem (forie legendum emittionem, ut interpreiaiione ipsiusmel Anastasii), nimirum procesiionem inlclligente$: pieinterprelan$,el utriu$que iinguw gnaroi ad paeem erudiens; dum icilicet no$ et Gracot edocet, ucundum quiddam procedere et secundum quiddam non procedere Spiritum saticium ex Filio ; difficultatetn exprhnendi de alt 9 y 9 t %

DAMASCENIC.E. 20* leriu* in ulleriut iinguce proprUlalem tignificuut. Siquidem el ejutmodi pia inlerpretatione sauciui olim Athanatiui Orientalet et Occidentale* $ubsistentia vel persotue nomine dissidentes univit, dum unum idtmque utrosque credere tensuque relinert perdocuii; licet ob lingua varietalem aliler atqut aliter conftlerenlur, aique imporlunii contentionibnt dtttftirent. X I . Sincera e$l Maximi ad Marinum epitiola. Hactenus S. R. E. cardinalis bibliolbecaiiu*, qui aposlolicae sedis apocrisianus diu Conetaniinopoli baesit. Hujus porro teslimonio asiruitur sincer.tas episiolae Maximi, quam e Latinis q u i dam ia coacilio Florentino uli spuriam rejiciebant. Nec sane a Lalinis solis, nec ilidem a Graecis solis, epistola baec conficta esset, qnae utri&que favere videaiur, ut apposiie argumenlaiur Georgius Scbolarius (6). Caeterum ex eadem epistola apparet qiiam iniqui dogmalum aetimatores essenlilli qui Lalinis vilio \erierunt proccssionis Spirilua sancli ex Filio fidcm : Non in toi hujui $anclitsimi ttjnodka, quot *crip$i$ti$, capiluln Conttanlwopolitani reprehenderunt inquit Maximus, $ed in duobus lantum, quorum alterutn est de divinilatis ralione; quia dixit, aiunt, procedere eitam ex Filio Spiritum sanelum : allerum ett de diviua incarnatwne; quoniam scripsit, inquiunl, abtqug originaii et actuali peccato Domitiuh* esse. Quis ciira blaspbemiam doceai absqtie originaH etacluali peccaio Dooiiniiin non fuisse? Hae porro G r # coruni adversus Romanos criminationes diuluroae non fuerunl, aec dubiuin quih saucii Maxiuii liiteris sedatae.
v t

X I I . Iconomachi Latinorum dogmatn impugnatore$ fl/ti. Litem vero de Spirilus sancli proccssione movii iterum Conslantious Copronymus cum suis Iconomachis, cam sese proscripium ab apostolica sede accepisset.Quocirca de boc ariiculo Genelbliaci haud procul Lutetia Parisiorum, in synodo episcoporum Gallia? coram rege Francorum Pipino disputattnn est. Facla etl tunc temporu $ynodus, inquit Ado Viennensis in Cbronico, et quastio ventilata e*t inler [VI] Grcccos el Romanoi de Trinitate, et uirum Spiritus sanctut, sicut procedit Palre, ita procedat Filio et de tanclorum imaginibus, ulrumne fingendat, an pingenda etseut in ecclesiis. Paulue iEmilius addil, quo auctore nescio, Grcecoi oratoret Ccetarem suum admonere jussos, ut cum caterii piit sentiret. Quod de capile proceseionis Spiriius sancii praeserlim intellexero, cum nostrates Galli bis temporibus cuUui sacrarum imaginuro baud adroodum faverenl. Pro Lalinoruin sentcntia summo postbac studio pugnavit Carolus Magnus Pipini filius : qui curo acia

(u) Epist. 89.

(b) Lib. contra Latinos. scct. 1, rap. I I .

DISSERTATIO I . 296 205 septimas synodi4egisset, reperissctque in proiesdie suis pro cansuela bumanitate sua describendt sione Tharasii () Constaalinopolilaui Spiritum mibi copiam fecit vir eximie doctus ct clarissimut Baluzius. ex Pmtre per Fitium procedere, aniculam biinc, ut et auos bene mullos, ceu pieiati miuus consonum, EPISTOI.A rEREGRINOaVlf MONACnORUM, MONTE .I ceasoria nola dignum pulavit; eo quod SpiriUim Y E T I HABITANTIUM, AD LEONEM PAPAM ( ) . ex Filio proeedere Tbarasius diserte nondixissei. Saneti$$imu ae reverentisiimo Domino in Chrisio Ntbilominus Adriaaue I , papa, epislola ad CaroPatri Leoni tummo pontifici et univenali pap c luro responsoria^), quae exslai bodie, Tharasium sedii ianetas apoilolieas vrbh Romce, congregati . eynodum luelur, oslendilque recle dici Spiri- montis Oliveii. Domine Puler, le dignaius est Dolum sanciura p$r FUium proeedere, congestis in minut exaltare tuper omne$ tedcs Chri$lianorum hanc r e m sanciorum Patruai teslimoniis non pau- quia suo ore dignatut eit Chritiu$ dicere: c Tu es Petrus, cl *uper hanc pelram cedificabo Ecclesiam cis : quae uraen si ailenle considerenlur, nibil meam . > Benignissime pater, not qui sumut Idc aliud prp majari parte eaantianl, nisi Spiiiluin in sancta civitale Jerusalem peregrini, nullum hosaucluni a Patre per Filium hominibus cuncedi. mlnem tuper lerram amatnus plusquam vos, et in . X I I I . Bierosolymh il$rum de processione Spirilut Hutcti dispuiatur contra Latinos. Hos haclenus quantum valemu$, m istis tanctis locis die noctuque Domino fundimut preces, proslrati omnes tervi lui defensores Graecorum senlanlia aacla erat, Theodoreium acerriroum Neslorii patronum et inlen- tuper terram cum lacrymit. Itaque notam (acimut tibi tribulalionem no&tram quam hic palimur. Joansissimum magni Cyrilli lioslem, Monothelilas, el nes quifuit demonailerio Sancli Sab<e, quem TlieoIeoooelaslag hasreticos. Hac eadeiu circiter aMaie dulus Igumenui servus vesler sctf> ipse levatvs ett mooacbus quidam Hierosolymilanus, cujtis nomen Joannes erai, euin alterios erroris reus non esset, super nos dicendo, quod Franci qui suni in mortte Oliveli, hcerelici sunt: el dixit uobis, quia omuet monachos quosdain Lalinos, qui in monte Oliveli morabantur, baeresis laxare coepit, quia crederenl Franci hccrelici eHis : el reprobat pdem nottram eiiam ex Filio proeedere Spiritum sanctum. Atque dicendo, quia non est major Uaresis. El no$ ei rfixtmus : Frater noslcr, ei/e. Quod si nos dicis luereboc i n causa fuit, nt anno Dom. 809, mense Decetnbri, conciliura Aquisgrani celebralum sil co- iicoi, de sede sancla apostvlica dicis. Et in lantum tio< conturbavit, ul in die Natalit Domini in *unram Carolo Magno iinperalore (c), qui priscum ctam Delhleem in sancto prasepio, ubi Deminus noEcelesix dogma, nrissa Romam legatione, in epislola ad Lconem I I I erudile comprobavil. Peirus ster redcmp;or humani generis prv tnundi salut$ Pilboeus (d) existiinavit Joannem illum Hierosoly- na$ci dignalm est, mbmilteret laicos homines, qui n i u n u m alium non fuisse a Joanne nostro Da- not foras projicere vellent, dicendo quod huurelici masceno, qutHieroaolymtlanxEcclesiae e4ti, tt libri quos hubetii hwrelici iunt: $ed per vestram tanctam orationem el fidem confortavit ncs presbyter ei monachus f u i l : ut neaipe qugstioni moveudaeauctor fuerit libro De fide orthodoxa, Dominus. iVon enim potuerunt not ejicere. Diximu* omnes : Hic volumus mori. fllam fora* nos non In qao legimas, ex Filio autem Spirilum non dici* mus; necuoa ia oraliene in Sabbaluui eanclum, ejicieti*. Unde et fecimus vocem nozlram omne vos tcrvi teilri pariter dicendo ad sace.rdotes qui qua iiidem planius d k i l u r Spiriiut sanclus ex Filio exiUUntiam non kabere, tunl in sancta civitate : videle, Patra et fratres, de . Pilboei conjecialionem Joannes tilo homine, qui contra nos tanta el talia loquilur, Gerardus Voisius (e) pene concessit. Leo Allaliut et eontra fidem sanctam Rumanam, quia lalia n u n saspicatur (/) Joanneoi allerum, qui Hierosolyini- quam audivimus de gentt notlra. Posthocc die sanclo Dominico congregali $unt tacerdoiet cum clero et lauus patriarcba fuil, el multa scripsit adversus populo contra sepulcrum Dommi, el inter sanclum Laliaos, rixarum illarum faeem exstitisse. At bic CQlvarice locum, et interrogaverunt nos de fidenoslra palriarcha recentioris avi fuit, el quajilum conipix tacerdotes, et qualiter crederemus Symboluni. jicio, ille ipse est qui anno 1156 intercrat synodo No* autem dicendo, quod sic credimus sicut tancta qiue ConsUalinopoli celebrala esl, ad profliganEccletia Romana, diximus : et dicimus m lingua dos errores Soterichi Panleugeni, qui nuper elenoilra quod vos non dicilti in Groeca. El in c Gloria ctus fueral in patriarcbara Anliocbenum, ejusque Patri > non dicilu tSicul trat inprincipio : el in sequacium. Hos omnes ob nomiuis conformiiaiem c Gloria in exceUis, > non dicilu, Tu solu$ aliissideceplos nullus dubito. Quod u l magis perspimu$; > ei tPater noster alio mododicilis, ei in Symeaam fiat, juvat bic afferre quaedam fragmenia bolo no* dicimut plusquam tQui ex Palre Filioepigiola? monachoruin Laiinorum, quos Joannes que procedil. > Undedicil i&le Joannes, inimicus anilacmiverat. ad Leoncm 111 papam, qu cx scbc9 k 9 %

Haitb. xvi, 16. In act. vusyn., act. i . Tom. VII Conc. gener. Egiub. in Annal. De procesiione Si*iriln$ nancli. (e) De tribus Syrnb., c. 15. (f) Conl. Hoiting. , c. 19 el 20. Id. Vindic. conc. Epliet., cap. 73. (g) Ex veieri codicc S. Martialis Lemovicensis.

(a) (b) U) (d)

207 DISSEKTATIONES DAHASCNIC. 298 mw *u<e proplet kunc urmonem [VII] eo quod aliqii*, fortasse copuU et] JoAunem pre$byterum hxrelici $umus. Quo$ Hierotolymitat rogavimus, quando Deo gubernanle ad Mcroianctam vestram diceme$ : Nolite audire hune hominem, nequedigraviiaum pervenerint, benigne tutciptre dign*catis de nobu hceretei.Quod $i no$ dicitit kareticoi, miut, et nobi$ ierwis tulrU eerlissimum mmndalmm dt ihrono beati Peiri dicitis haretim. Et si hoc didirigere. Commendamu$ no$ Domtmctu, Thcodociti* peccatum inducilit super vo$. tacerdotei rus, Arimundui, Gregoriu$, Joanne$ Leo, ei om$cripserunt nobi chartam de fide nostra, quam licet m s eongngaiio de monte sanclo Oliveli, kumilet crederemut dicendo nobis : Crediiitne $icut $ancla urvi ve$lri vutrit tacru Deo dignis orationibut* resurreetio (id e$t Ecclesia Bierotolymitana)? No$ Deus et Dominm no$itr te $*ncti$$im$ Paier, eum auiem diximut, quad $ic crcdimut, quomcdo sancta omnibdi tuit ad exaltaiionem $anctw Eccle$Uc et ad *cde$ apo$tolica Romana. Posthcec ipte arehidiaconui $alutcm tnimm lua et ad gaudium no$irum regere in $ancto Gomtantino una nobitcum eseendil in et protegere, et pia mueratione in ommbms tt per pifQO, et legit iptam chartam tn populo, et no$ ervt omnia cu$tod\redign$lur qui dicilur bentdietmsin vestri anaihematizavimut ommtn har$$im et omnes t&cula. qui de lancta $ede apoiloliea Romana dixerint hceXIV. Ifonachos Latiiiot Garoli Magni nutu in retim. El nunc domne Pater benignissimc, cogitare rooiite Oliveli mansisse narrat monachus Engo digntrii de nobit tervii luis, qui el$i de longinquo lisraensis iu V i U hujus iroperaioris. Qui vero a irnus, oves lum tumu$ et tibi commhsus e$t omnis sancta bac congregaiione Romam hac vice tnisti munduty $icut vettra $anctita$ $dt iicut ail Domisunt, Utteras commendalilias Thomae pairiarclia nu$ Petro, Si diligit me, Petre, patce otet mea$. > ad Leonem papam delnlertint, quibus D i a n i f e s t t u n Benigniisime paler, dum essem ego Leo $ervu$ vetter fit, nec aanctam illum antielitem ntc Hierosoad $ancta vestigia vettra, et ad pia vestigia domni lymorum Ecclesiae presbyleros Joannis mooacbi Caroii piistimi imperalorii, filiique ve$lri audiviGriminalionioonsensisae. Hoc Leo ipselesuiur i n mus in eapella eju$ dici in Symbolo fidei, c Qui ex epislola ad Carolum, quam iiidem exhibeo ex Patre Filioque procedit. > Et in homilia sancti Grescbedis ?iri doctissimi D. Stepbani Baluzii. gorii, quam nobit filius vetlcr domnus Carolu impt* Domino piiaimo ac ureniitimo victori ac triumrator dedit in parabola Oetavarum Patdttr, ubi phalori /i//o, amaiori Dei et Domini no$tri Je*m dixit: c Sed eju$ missio ip$a procenio e$t qtti dt Chritti, Carolo Augusto Leo episcoput urtm* Patre procedit et Fitio. > Et in Regula iancli Beneiervorum Dei. Omnia qua de $inguli$ partibu* nobi$ iictit quam nobis dedit filiu$ vetter domnut Carolm, acddunt, ntcetse e$t ut tettra inlimemus imperiali 1%ue habet fidem scriptam de sancta et inteparabili polettati. Prceunti siquidem anno dirextrunt tobit Trinitate: c Credo Spiritum ianctum Beum verum ex epittolam monachi, qui in iancto monte Oliveli moranPatre procedentem et Filio : > et in Dialogo quem tur fidet conteutionem coniinentem qttamhiter efanobis vettra ianciilat dare dignata est, timiHter btbant. No$ vero Symbolum ortkodoxce fidti itih misidicil. El in fide tancti Aihanam eodem modo dicit* mu* quaUnu$$ecundnmnoslram hweiMtutam cathoJtaque per ip$um Joannem faeta est nobit gr*ndi$ licam Ecdetiam, rectem et immobilem Uiuant fidem. confutio in tancta civitate ; quoniam didt : SpirilM Quam wero episldam vettrm tmperUli poiestati $ane:u$ non proeedh de Patre et FiRo. Et de Iwc mhimui relegtndam. Interea renerlente* prafunte$ mhit grandem errorem per omma tnonaHeria : et fidebs vettri, Agamus videlicet et Rocalphun, *b requirebat fidem nottram, et libro$ nottro*. Et de Ricrotolymii delulerunt nobi$ episiolam Thomm domino Gregorio dicit, quod non slnt recipiettdi Bierosolymorum patriarches, quam relegenltt rtpe* ejus libri. Vnde iterum atque Uerum, sancle Pater, rimus, ut per nostram precatoriem epUtolam re terram protlrali cum lacrgmis poaulamu et roga- - titm pietati commtndaremui. Qua de re precamur fftui te per Patrem el FUium el Spirilum tamium, veilram imperialem potentiam, ut siculi esli$ lupcr qui Trinitas et irueparabiliter nuu$ dicitnr, ut diomne$ fideles vestros impertire su/fragium, ita cum gnerii inquirere, lam in Grccco, quam in Latino de d$ miterieordiam factre jubeatit. lp$am vero cpisanclis Patribus, qui Symbolnm composuerunt, stolam, quam nobis prcedicli fideles nottri detuleiitum sermonem, ubt\ Ex Patre Filioque procedit: runt vesfrtr terenilati mitimus. Hn prwlibalis et in Grdeco non dieunt ticut noi, ted dicnnt: c Qui omnipolem Dens sua vos preteelione custodiat, e l ex Patre procedii. > El vident ittum termonem graque perfidii omnibut regnum vestrum sui txlenvem, quem nos dicimus in Lalino. Et mandare sione bradtii defendat, vosque post longa unnormti . dignerii domno Garolo imperalori filio ve$tro quod curricula ad gaudia eeterna perducat. Pristinum Donot istum urmonem audivimui in ejus capella, c Qui mini Caroli iwperium gralia temper cutlodial, esex Palre Fitioque procedit. El nos hic servot vesiros que omnium gentium colla subtternat. cerlos facere dignerii, quia nulla tpecies lacramenli hitju$ iam nobii amabilis videatur, quam sanclus SEQUITIR SYUBOLUM ORTDODOX^ FIDEI LEONIS P A P ^ . Xfittcr vifJOii, et sancta deprecalio, $eu memoria Leo epi$copu$ tervut tervornm Dei, omnibui Oriew teslra. Unde poscimus, benitjnisiime Pater, veslram talibus Ecclesiis. Boc symbolum orlhodoxw fidei gancdstimam pietatem, ui hos servot [decsi liic vox vobis mlttimut, ut lam [VIII] vot, quam omuu
9 9 9 9 y t y 9 9 9 9 9 9 t 9 9 9 t t y 9 9 9 9 9 9 9 9

209 DISSER' vtundus secundum Romanm cathoiicm et apotlolicce EccUtict rectam ti umolalam teneatis fideiu. Credimms sanctam Triuilalem, id eil Palrem el Fiiium et Spiriium tavctum , unum Deum omnipoteulem, unius tubtlantiet , uniut essentiic, uniut potestaii$ cremiorem omuium creaturarum , qno omuia, per quM omnia , i* qno omnia: Pairem t ipso, non t alio Fititm Patre genitum , Deum werum de Dto ttro , lumm verum de lumiue vero , non tamen duo Inmina, ud uuum lumen, Spiriium sanctum PatTc et FUio etqualiler procedentem, contubtian\\aUm cmlerum Patri et Filio: Pater plenus Deus in u Fiibu pUntu Deu$ Palre genitu$ SpirUut $ancttupienus Deut + Paire et Filio proceden*... lnde tenturus jmdicare vitos et morluos : qutm impii judicanUm videbunl in ea forma qva erucifixus est; m ea kumUiiale qua injutte judicalut cst, ud im ea claritate qua juste judicalurui e$t mmmdum : tmjtu majtuatis viiio aUrna ett omnium sanctorum beaiitudo. Qui ucuadam haue fidem non erediderit, kunc damnat tancta ealholica et apo*ielica Ecclesia, quce fundaia esl ab ipso Jem CJiritto Domino nostro, cui ett gloria in sacula.
9 9 9 9 9 9

ITiO I . 210 niiur : ila quoque ul vcttra astenliatur, nobit omuibus modis tuadetur. Id quod ila demum factutn i r i ait, si primum in palalio cantanOi Symboli consueludo inlermil^alur : Tunc enim dimittendum ab omnibus. Quod suum responsum ul firroaret magig ponlifex Leo, Symbolum sine adjeclionc puruin in labulis argenieis duabus Graece el Laline exaravil ()', atque ad confessionem sancli Pelri in ejus basilica aflixit, u l omnibug innolegcerel Ecclesiam Romanaui illis nonasscntire, qui communcm hanc fidci formulam quovis additaiuenlo seu dcclaralione immutarent. \eruin ne rcclum de Spirilu sancto ex Palre Filioque processione dogma peggundareiur, boc diserie salig emiuliaveral in cxposllioue fidei ad episcopos ieniales, quam modo anle reiulimua : nec propier banc fidem ulla sedes Orieniis a Roniaaa divulsa eat. Ex quibus falsi convincuutur Pliotius ct alii gcbismalici, qui Leonem I I I , perinde ae Leonem Magnum, processionem Spiritug gancti ex Filio abnegasgeaggeverarunt, cuui earadem utriugque pontillcig et aliorum decrelalibus epistolig asserlain coagtet. X V I . Ex bis rurgum omnibua evincitur, vana X V . Carolus, acceptig Leonis papae liiterig, conciliuna epigcoporum, cajusante meminirous Aqute- prorsug conjectaliouc viros aliquot eruditoa gibi flnxigse, Joannem qnemdam Burosolymiianum g r a n i babuil anno 809, in quo de Spirilus sancli disceprocessioiie actum egt. Missi sunl Romam Beroa~ monachum ex OrienU missum ad Carolum rius Warmacieagig episcopus, et Adalardug mo- plaiionem de proce$siom Spiritui sancti eo tempors excilatse, audilo additamento F I L I O Q U E quod Aquunasierii Corbeiensig abbas, qui a ponlifice obdgrani in capella regia prolatum audurat. Arguine nerenl ioseri Symbolo Conglantinopolitano vocetu FUioque- Legaloram cum Leooe colloquinm de- illum hoe additamentum, indeque arrepla occasione scripsil Smaragdus abbas Sanai Micbaelis in Lo- ad rem iptam veniue. Prolata hinc inde, cum Callit, tum ab ipto Joanne, ul fii, argumenla pro iharingia; cujus h*c etunma est. Ipsorum pogmU i i o n i Leo abnuit, polioremque egge dixil *aa- ulriusque parlU antenlia. Plane monacbug Engoctorura P a l r u n , qui Symbolum illutl edideruot, ligmengig qui Caroli Yitara gcripgil, dUerte refert litcm, non Aquiggraui, in Galliis, sed Hieroauctoriutem. Nam tltgo me iliU non dico prafsolymis motam fuisse. Hi$ Ua geslis (inquil ad rem , inqoit aequiggimag ponlifex, sed etiam illud absit miki, l coaauar* prasumam. Nunquid ma- annum 809), imperator dt Ardenna Aquh nvcrsu*, mtnsi Novembri eoncilium habuit de Spiriiu $anclo git taUaart tl credtre, et pcriculoium non credere, Spiriium semctum Filic ttcut Patre proctders, procedente Palre et Filio, Quam qutrttionem Joanne$ -quidam monachui Hierosolymis primo moquam Filium npientiam Deum asapientia Deo verilavit. Idein babenl illius aetatig Annalium exgcriptoiem Pemm awentati Dto gtniiumetu, eilamenutrumque ummm tapigntiam, unam veritattm esunlialiier res. Quinirao anonymua Engolismeosis monacbobemm es**; cum iwmen constet ida tantiit Patribus rum montig Oliveti mentionem facil ad aonum tdem Sgmboio indiet*m non **. Porro dogma de 807, his verbig : Legatu$ regis Persarum (seu potius Arabuni), notnine Abdella, eum monachis d$ proeeesione Spirituagaacli ex Filioejusaiodi genecig esse a i l , ut noaimieg illud assequi valeant. L i - Jeru$alem qui Ugati erant Thomce patriarchas, id est Georgiui et Felix (quorum Georgius abbas dt c e n l i a i D quitkm ge dedigse cantandi Symbolum, monte Oliveli, palria Germanus, proprio nomim ncn amum canUmdo aliquid addendi, minuendi, uuuundi. Not enim id ip$um non cantatnu*, i n - Engelbaldui dicebatur) pervenerunt ad imperatorem, munera de(erentes... Imperator legatnm et monaq i i l , ud Ugimu$, et Ugendo docere , nec tamen cho$ per aliquantum tempus ucum reiinens t n liaUjendo *dd$re quidpiam tidem SgmboLo inserendo, liam direxit, ibique eos tempus navigalionit ex$pepr*tmMimu*. QusereDlibug vero legaug, uuin illud dt qug agebalur dt tmpt fato Symbolo tollerelur, ciare ju$$it. Quae cuin ila gint, horum lumulluum *c tum dtmum quolibet liciu aut Ubere , seu can- Joaunes Damascenus aucloi non fuit, uii Piihooug lando, $eu iradendo ditceretur el doceretur, re- et Vossiusexistiroarunt. Haecenira omniagesla sunt annis 808, 809 ct 810, gub Leonc U I , postreuiis tpoudii papa: Ita procuidubioa notlra parie dtcer9 9 9 9 t 9 9

(fljPbul epigl. ad episc.Aquil.ei Iract. Deproc. Spir.tancti,

cl alii.

211 DISSERTATIONES Curoli Magni lcmporibus, Thoma llierosolymiln sedem tenente : Dan.ascenus vcro noster obierat anle septiroam eynodum, quae anno Cbrisii 787 celebrata eet, 16 Adriani decessoris Leonis 111, curn Tbeodorus Hierosolymitanae Ecclesise praeesset. Quis autem fueril Joauncs iste monacbus ct presbyler, delinire non ausim. Iloc tanlummodo observavero, ea aelate Joannem quemdam tlierosolymitanum monachum et prcsbyierura in septima synodo locnm tcnuissc trium patriarcbarum O r i e n t i s , e( eam Ioonoclastica? hoeresis [IX] p r x l t i iliorum narrationem coram Palribus recilasse, quam Combefisius edidit inter conlimiatores H i slorise Byzantinae post Tbeopbanem. XVII. De Stjmbolo Aihanatiano. Insuper Tbeodulpho Aurclianongi,UatIiramno Corbciensi, jEneae Parisiensi, et afiis qui octavo et nono sieculis, Symboli, seu, ut loqni solebant, Fidei Athanasii, auctoritale pro vindicanda Spiriius ex Patre et Filio processione pngnarunl adversus Gnecos, adJungendi sunt monacbi illi de monle Oliveti, qui in cpistola ad Leonetn hoc qaoquc contra Joannis Hierosolymitani criininalicuem addiderunt: Et in fide taneti Athanasii eodem modo dicit. Innuebant nimirum verba bcec : Spiritut sancius Patre et Filio, nec factus, nec crealus, nec genitu*, sed procedens. Hanc quidetn ftdem Afthanasii Magni Alexandrini non csse ccrto certius est, taraelsi ab ejus doctrina non discrepei: atlamen mihi hactenus visa eat ad cjus aetatem qtiam proxime accedere. Joannes Bcleth in Expticaiione divinorum officiorum, cum fateatur illam ab Atbanasio composilam fuisse, stibjungit tamen pleresque eum Anattatium fuiste falso arbitrari. In Bodlciano codice 1204, inscribilur : Anatuiiii expotitio Symboli epostoiorum: in Lipsiensi vero, quem Tenzelius ex Felleri testimonio cilavit: Fides AnaHatu papa. Dottissimus reverendusque admodum P. D. Bernardus dc Monlfaucon versionem ejnsdcm veteri idiomate Gallico edidit, cuni inscriptione s i m i l i : Ce chant fust sainl Anaistaise Apostoiltes de Rome. Vcrum affirmare non ausim Anasiasium 1 papam, qui saeculoquarlo labentc Romanam scdem tenuit, lllam condidisse ; vcritus i n primis ne p r o Alhatiasiij nomen Ana&tatii crrore librariorum scripUim fuerit, unde postbac atlribuia sil Anastasio papcc, seu apostolico Romano. Nam bl codices recentis nimlum aetatls sunt, cum vetusliores, aui Aibanashim dunlaxat, aut nullum auctorem praeferant. Usserius antiquissimum laudal, quem Gregorii Magni asvo exaratum putat, in quo hic duntaxat titulus praefigilur, Fidcs cathotiea. Sitnt qui suspicentur expositiouem istam Odci fuisse concinnaiam a Vigilio Tapsensi, qtii scripsisse existimatur l i bros tres conlra Varitnadum Arianum: sed ab i l loruiu opinione me deterrnit vcrsus iste, (Jnus omnmo non eonfutiont subttanlice, sed unitaiepersoncc. Nam Vigilius in libris quinque Contra Eutychem, nusquam unitatem penoncv dicit, sed passiui et

DAMASCENICE. tli frequentissime vnionem penonar. Quam sane locutionem singularcm prorsus, sibique faniiliarein, in formula fidei, si quam edidisset, futsse Hluro i m imiialurum non credo. Gumque variae supersint hodie Vigilil Tapsensis confesstones fidei de Trinitale et incarnalione, nulla earum similitudo et convenientia cnm Symbolo Atbanasiano, quoad slyluin animadverlittir. Quod si mulla apud VigiHum occurrnnl loculiones et pertodi sinrilcs prorsus earuro qnae 111 praelenei Allianasti Symbolo legunlur, non minus expressae reprebenduniur in libris quos sanctns Auguslinns contra Arianos scripsit. Omitto loca quae proferri possunl ex Hbris De Trinitate. ac potissimum *quinto, ne prolixitate nimia raslidiosus accidam. Allerum duntaxat producam ex libro iti Contra Maxlminum Anenum. Dixerat prius : Quia Paier et FHiut et Spiritn$ tanctut, non tres dii, ted unvs Deui : nec tre$ Dom\nx *ed unus Dommu$ : E l paulo p o s l : /n illa qttippi Trinitate qvee Deu$ sl unut e$t Pdter non iuo vel tres; et vnu$ Filius, non duo vel trtt; el unut amborum Spiritus, non duo icl tres. Sic et Dommum si qwBrat , singutum quoque pondeo, sed simul onmes, non trt$ Dominos Deos, sed unum Dominum Deum dicu. Ad eumdem modum in Symbolo dicinms: Unus ergo Pater, tion tres Patres; unu$ Filiu$ non tres Filii; ttnu$ Spirilu* $anctus, non tres Spiritut sancli. Et r u r 811111 : Qtiia sicut iigillathn nnamquamque per$onam Deum et Dominum confiteri Clmttiana veritate compellimur, ita tres dco$ aul dominot dieere catholica religione prokibemur. Mox deinda subjungitur ab Augusiino: Haetti fidet nostra, qnoniam kme est F I D E S R E C T A , qvue F I D E S aiam C A T B O L I C A nuncupatur. Quibus postremis verbje annucre prorsus tidelur expositionem illara fidei, quam in codice ciiato ab Usserio hoc titulo insigniri diximns, Fides catholica; aut alludere ad Ula ejusdem Symboli : Oportet ut teneat cathotieam fidem. Fidet anlem catholiea k<ee est. E$t avtem fides recta. ttccc ett fides cuiholica. Dufn haec confero cam similibus alils, qua Vincentius Lirtnensis contra Arianos et Nestoriauos recitat, cap. 18 et 19 Commonilorii, propler qtiae dortisslmus Jes. Anthelmkis formulani islam eidcm Vincentio ascribendam censuit, necnon cum excerplis ex Vigilio Tapsensi; quorom auctorum, ille Atigustini a*qaJis fliit nec nisi qtiarlo ad summom ab ejug obitu anno libros suos composuit, alter vero suppar; omnino fateri cogor Augustini, Vincentii el Vigtlit aelate exetitisse expositionem Latfnam fidei, qu poslmodara Atbanasio magno altribai mertieril : queraadmodum utique eamdem saeculo saltem seplimo innotuisse nobilee critici intulerunt, quia ejue loculiones et periodos synodus Toletana prior, Romanique pontiflces in prefessionibus fldei aimulati s u n l ; et nonnisi ex eodem Symbolo quod jam ante receplum esset, Avitus Viennensis, Vigilii qualis, alicubi scribebat; De dkinitate SpiriVit *ancti
% t % t 9

213 DISSERTATIO I . 2fl quem iMt (acium legimus, net genitum, nec crealum, qiiinti taeculi deginentig dodoreg, u l illud in exDeus est etc. (). Nec cuiquam negolium faceggat, poeilione fidci inserereul, cum Monopbygit, Seqnod Neslorii el Eutycbis baereses ea prius pes- voro praeserlim ducc, eo vebementius contra Casundalae eggent, quam ipsarum auctores emergetboiicog pugnarenl, ut unam in Chrislo naturani rent. Alibi giquidem ostensum fuit sanctos Paireg, esse ex deilate et buinanilatc composilam cvinccqui conira Apollinarium calamum slrinxeranl, renl. Quimroo omneg ingenii vires cxplicare coacli disertissimis eliam verbis amborum iuopielaies gunt, ut varias discrepanlias reperircnl inter unioproscripsigga. Praeler Nasianzeni epislola* ad CIcnem deilatig cum bumanUate in Chriato, et uniodanium, qna hoc diserle leetanlur, juvat bic donem animae cum corpore in boroine. Symboluin clorie Lalini tesiimoniiim aflerre, Ambrosii gcilicel, porro, quod Athanasii dicilur, Graeci tandem ob qui l i b . De incarn. Dom. wcram., cap. 6, ila loquipraefixnin lanii doctorig nonien a Laiinig accipere l u r : Ei hot igitur, qui m pkaniatmate Dominum non dubitarunt, sed ab inlcrprele Gracco corruwcnisu prctdicanl, et illos cQndemnare debemut, qui ptum fuit, vel poatinodum gallera abrasum, ubi de adverta erroris liuea non unum eumdemque F t Spiritug eancli proce?gione germo eat. Nam pro imm Dei dicunt: sed alium e*se qui ex Deo Palre bia verbis, quae trilam Ecclegiarum nosirarum j u r f K * u f , alium qui sit geruraius ex Virgint; cum doclrinam referunl, Filius Patre tolo ett : e l , ttangeliita dieat, c Quia Verbum caro faclum est, > Spirilus tanciut Patre el Ftlio, elc , i(a lcgitiit: ui unum Dominutn Jcsum, noa duot crederts. Pau ; irciv * Filiut Patrt ett cis inlerjectig: Emerguni alii, inqait, qui carnem elc , * SptDomini ei dmnitatem dicant unius e$*e nalura riius tanctu$ Patre tsl. Inlecpretis audacia, vcl Deinde cum isti dicanl, quia Verbum m carntm, cafaliimoniuni satig guperqae arguitur, ax eo quod pti/os, tanguinem ei ossa contenum e$t tl proeipositionena banc fidei acceperit a Lalinig solie, pria nalura [X] mulaium tff, datur illU locus, ut apud quag dudum ante in ueii fuerat, qtiam Graecis infirmiUUem carnii ad infirtnitatem divinitalU quceinnotescerei; adeo ut noslrates adversug ipsos dam facta divinte naiuras mulaiione detorqueaut. ejug auclorilate certaverint, ubi primum dc SpiriPropler priroum ilaque errorem dicitur iu Sym- tug sancti proceggione inter utramque genlem b o i o ; Qui iicet Deus sil el homo; non duo tamen, digpulari coepit. sed unut tii Chriitus. Propter secundum : Unus 1. Monachi de mouie Olivcli prxier Fidem mutem non convenione divinilatis in carnem ; $ed tancii Alhanasii, komiliam laudant $ancti Gregorii, assumpiione humanilatit in Deum : unu* omnino quam nobti, inquiunt, filiusvetter dominus Caroius mom confusione tubstantice, ud uuilale penonce. l n imperator dedtl, in parabola Octavarum Pascha. baeresi Apollinarislarum observavi frustra PctaQuibus verbie nullus dubito, quin gigniflcent gibi t i i i m ex quodam Tbeodoreti loco eibi flnxiese traditam a Garolo fuisge collecUonem homiliaruin, ApoiljaarittRi utramque illam impietatem docnisso: certig quibugdam anni diebug et celebritalibug ed illum potius prioreni altribuisse Caibolicig, recilandarum , quam Paulus Diaconus ipsiusmet ac si duarum naturaruin integraruin profegaione iraperalorig jussu congeggerat. Nam in hac Colledupliteo) Chrislum facerenl. Hic addo perquam ctione hamilia illa Gregorii quani citant, reperitur verisimile ese criminaiioni buic ansam praebuiste prodie eclava Pagcbae. Addunt: Et in Begula sanDiodorum Targeogem, qui haereticura bunc ardencti BenidUU, quam nobi* dedit filiu$ teUer domnus lius aliig impugnavil, iia u l guperginl bodie fraCarolut, qua habet fidem $criptam d$ tancta et ingueaia non pauca librorum Apollinarii contra uparablli Trinilale : c Credo In Spirilum $anctnm Diodonim. Alqui nemo jgnorai Diodorum Tarseaverum Deum x Patre procedentem et Filio. Nibil aem a quinla synodo damnatum fuigse lanquam ejuemodi babelur hodie in Regula sancli Bcnedicli. fleslorii prccurtorem. Propler banc autem Apol- Arbitror profeaeionem banc (idei appendicig cujugl i n a r i i obirecUtionem io Symbolo subjungitur: dam ingiar fuigge, quaa pogtmodum regulae unbPiam ticui anirna ralionaiit e( earo unus e$t homo; nexa gil, a monacbig recilanda. De Dialogo, ulique Ua Dttu et homo untu e$t Christus. Eodem roodo Gregorii Magni quera gubinde proferunt, guug brevi d U p t t u t Auguglinus epigtola 137, Ad Voiuuanum, dicendi locug erit. cap. : Aam ticul in unilate penena auima uttiXIX. Jurgium Photius initaurai. Sopitatn litem tur eorporif *l homo tit; ila in unitale pervieaciori pogiea furore Gonsianlinopoli Pbolios Items mmitur homini, ut Chrutut i t l . Imprimig vero excilavit, ubi primum accepii ae proscriplum sanciuedoctor eiempluui boc adbibeliu Enckiridio, Romae a Nicolao 1 fuisee tanquaiu sedie aheriug, ubi incanialionem Deraini advergus quascunque Ignatii gcilicet, invasorem. Classicwn hie eecinit bxresea edigserit. Qaod quidem aimile, qao Tbeo- daia epigtola ad Orianlig patriarcbas. TracUtum logua eliaro alilque Palreg ApolHaaristag confuta- eliam edidit advergus Lalhiorum dogma aliosque rant, U o t i posihac ooo fecerunl ingequentig, scu eoruin moreg, cujus nonnulla fragmcnla passin
f y t

loan. i , 14. (a) Yide Baluxii J/ hcell. 1.1, p. 361.

15 DISSERTATIONES c x s u n l in operibtig Leonis Allalii. primis vero Micbaeli iniperatori et Basilio G&sari persuasit, ut (lccrcluni de Ode emilterent, quo Latinorum de Spirilus sancli proccssione doclrina, presbyterorum Romanorum vila caelebs, jejunium Sabbati, et alia ejusraodi disciplinse nostrae capita , acriter persiringerenlur. Nulla quidero bujus decreti memoria superest apud Graecos, solugque Ralbrammts Corbeieusis monachue, lestig locuples est, daturo illud esse ab imperaloribug Micbaele et Bas i l i o ; quippe quod quatiior libris dedila opera confutaveril: Opposilorum quibus Michael elBatiliu* Gracorum imperalores Romanatn EccUyiam infamare conantur (inquit Ralbramaus initio libri primi) t$l fal$a vel hcerelica, vel irrcligiota fore cognoscuntur. Libro u , de iisdem a i t : Videmut laieo$ contra cunctat eccletiasticat regulat venire, decreta fidei fidelibus imponere, #1 quibus Ikitum non e$t ullo super eccleiiastico jure prceter episcoporum consultum Ualula cotuiUuere, Uges ipti fidei condcr$, et acundum sua decreta alii in eommunionem recipiuntur, alii removentur. Oecrelum hoc a Nicolao ad Galliarum episcopos missum esse colligere licet ex cpisloia Hincmari ad Odonem Belvacensem : Domnut Apottolicut, inquil, communiter nobis et aliis epitcopis regni domni nottri Caroli, epitlolam misi/, in qua continetur quod Grvci tam Eccletiam Romanam specialiter quam omnem generaliter, qiue lingua Latina utitur, conanlur reprehendere, quia jejunamut in Sabbatit, quod SpirUum ianetum ex Patre Filioque procedere dicamus, eum ipti hunc tmitum ex Pdire procedere fateantur. Dicunl pralerea uos abominari nuptias, quia pretbyierog sortiri eonfuget inhibemut: quod lamen chrisma not ex aqua fluminit conficere fallaciter arbiirantur, reprehendere nihilomintu moliuntur: eo quod octo hebdomadibus ante Pascha camium, ei septem hebdomadibnt cH$ei et ovorum e$u more $uo non ce$tamu$ elo. Aiqui baec ipea captta sunt, propter quae Raibramnus narrat, imperalores Gnecos conatog esse Romanam Ecclesiam infamare. [XI] Addii uterque, quod legalos Sedis apostolicae recipere noltterant.
y y y 9

DAMASCENIC.E. 216 nire) quandoqaidem Pater et Filius Spirilom ganclum miltanl, non vero Spirilus Patrcm el Filium. Diximus supra, secundum sancti Gregorii Theologi doclrinam, ealenng distingui Spiritura a Patre et Filio, quaienus ad utrumque referiur; eam vero relationem in processione fundari. Cum igitor dislinguatnr ab ttlroque, oporlel tit utrumque aoclorera eui agnoscat. Utrumque Pbolii librura contra Latinos cum aliiaqualuor contra Manichaeog, ipsi Pbolio Iribuit et tindicat Colberlinus codex nongentornm annoruin, ut el Eulhymiug in Panoplia^cum in quibasdam mgg. non gina Graeculoruro fraade, Metropbanis Srayrnai, hominis c a Iholic* unltatis, el u l Ignaiianae catisae defensoris invictissirai nomen praeferat. Confulationes vero argumentalionum Pbotii legesig apud Joanaem Beccum 1 . 1 De unione, l . I Grmc. orthod. Georgius Scholarius i n opere priori De processhne Spiritu $Mtifli contra Lattno$ cap. 4, ingenue fatelur Pbo* tium non catbolicae fidei gtudio, sed animo scindeudi Ecclesias, disceptationem hanc iniissc : \ , , \ * Hic enim ti dmdtrt Ecclesiat aggretsus, prcetexlu differenliv dogmaiis, rurtum EccUsiarum confoederaiionei ob tua proptia commoda prelio nundinatus e i l , ut mojori malo mu nu$ tibi mercaretur.
y

XX. Quod vero ad Pbotium attinel, in libris in quibugde Spirilns gancli processione digptitat, vix uniug Ecclesix doctoris senleDtiolam proferl; lamelsi pluriraos, imo omne, pro se slare affirroet: sed immania convicia meroeqoe paralogiimoe contexit, qui perinde recU feriant aeternam Spiritus sandi per Filium processionera, quam Joaancs Damascen i u raultis in locis agiioscit secundum priscorum Pairum iradilioneni.NesciebatTir eruditissimus, s i ve Spiritus eancius ex Palre solo procederct, elve ex Paire e( Fitio, perinde perfeciam fore ejug produciiooem, perinde simpliccm ejus hypo8laim ; quia uua Patris el Filii indivulsa et simplicissiina essenlia, guberantia, virtule, vilalique actiaJiie producilur, absque gucceggioae ulla : u i i iiiine abgonum esse proprietatem eamdem, ex iis quag notionaUi vocaal, duabus personis coiwe-

X X I . Epittola Joannis 111 papct conficta PAorto. Enimvero Photius recuperaU gede ex qua detrusus a concilio vih fuerat, ne injuria Romanam Ecclesiam laceragse putaretur, tantum potuil apud populares guog, ut eis pergaaderet, a Pontifice Romano Joanne 1, non modo vocem Filhque repudiari, verura et ipsummet dogma. Epislolam composuit tanquam ad ge scriptam a Joanne papa, in qua uti divinae fldei et paternarum tradilionum evergores condemnantar qni Symbolo boc verbum addiderunt : , \ \ . Atquc subseqaentibug ita loquens pontifex indticitur : Rationi congruere nobit visum eif, ne violenter aliquh nobit additamentum ttlud omUtere cogatur, quo Symbolum auctum fuit sed potius prudentia et tnansuetudine prcrparare illo$ paufatim aimonentes ut blasphemia rttedant . Quis sanns concedat pontificem, blaephemam cenguisse, quod ipse in o r d i natione gua semel iterumque confessus fuerat, gecundura pristinum morem, cajtig cerliores facii gumug ex qao liber diurntig Romanorum pontificum a Garuerio editus fuit? Haec ptane vaferrimi illiug falsatorig Pbotii gtylum etcalamum referunl. Eglo enint tuac temporig nondura Roma? admissa gil vox Filioque in Symbolo : nimquam lamen b u jug additionis aucioreg, ceu verce iheologice et fidei subversores Romani ponliliccs jtidicarunl : quippe
y y y

U7

DISSERTATIO I . Evangelia, n. 2 . Si miui

218

qui apprime noveranl, Latinos doctores omnes el iheotogoa, ut de Graecis taceain, id quod vocula isla eflerretur, uno consensu confirmagge. Quapropler Pbotitis litleras isias non citavit in epistola ad episcopnm Aquilegiensem, in qua.gibi valde adblanditur, quod Joaunes pontifex per legalos in syuodo Conslantinopolitana communionem suam ambieril. Verebalur enim ne fraudes suas LatiDUS praesul tandem agnosceret. Nec vero bominig verguiia et mab* artes ponliflci ex tolo laiuerunt. Auditis enim quaeJegati gui in Pboiii favorem ConfiianUnopoli transegeranl, falsalasque lilteras suag fuisse, univerga rescidit quae gegtaerant, el pseudopairiarcbam in perpeluum Ecclesiae coinmunione p r i v a v i t . X X I I . Dialogi S. Gregorii PP. non tunt Gra>> cis corruptu Ut autem evincatur magis Joannetn papam noo in ea eententia fuisse, $ine blasphemim DOO pronuntiari Spiritum sanclura esse e\ Patre et Filio, addam Joannem Diacouum lib. iv Viias S. Gregorii, 75,ubt sermonem habet de dialogig sancti bujus pontifiris, quos Zacharias item papa e Latino in Graecam linguam transiul e r a t , boc observaase, quod astuta Grcecorum perVT$ita* t * commemoratione Spiritu$ ex Patre prth cedeniu, nomen Filii suaptim radens abttulerit. A l q u i Joanneg Diaconug, ita loquitur in opere quod Joajini VIII uuncupabal; Romanam utique Ecclesiain secmus, cum Pbotius Lalinis objecisset in giugtilari de Spiritus sancti proceggioae lucubraliuncula, Gregoriuro io Dialogis, ejugque guccegsorera d interpretem Zachariaro, ex Patre solo Spirilum prodire censuiese. Haec Joannes DiacoDOS scribere ausus non fuisset corara papa Joanne, ipnque dedicare, si pontifex opinioni Pbolii speciali epistola esset astipulaius. Quod vero speciat ad Gregorii locum, qui babetur lib. 11 Dialog., cap. 38 ,gincerus dicaro, roagis arridere lectionem quara praeferl Grxca translatio. Laiinus contextus babei : Cum enim corulet quia Paraclelu* Spiritui Patre umper procedat et Filio cur te FUius recessurum o t r i l , ut iUe weniat, qui Filio nunquam rectdit. Graca vero translalio: , , \ * Conttat igitur quod Spiritu* Paracletus ex Patre procedat, [ X I I } $t in Fiiio maneat. Cum Gregoriua mox i n leretido subjungat Spirilum a Filio nunquam recedere, ot consentanea sit illalio, videtor omnino dixisse Spiriium nianere in Filio : velut n i rniruni l i b . u i Moral. n. 92, ubi loquitur de modo qno Spiriltis eanctus in jusiia babitat, concludendo ait : DissimiliUr ergo Spiritut in illo (Filio) maret, quo per naluram non recedil. Cajterum tanclus ponlifex processionem Spirilus sancli ex Fdio proGlelur l i b . Moral., n . 30, bis verbis : Patrem Redemptor exoravit : bene aulem miUendo Sviritum sanctum, quiate (raulli codd. ex te) proccd t diuipulorum cordibut tribuit. Et homil. 26 in
9 9 9 f

iolummodo iucarnari de~ beret intelligi, inquit, tanctus proeul dubio Spiri iu$ mitti nullo modo diceretur, qui nequaquam m carnatut esl. Sed ejus mistio ipsa procenio est, qum de Patre procedil tl Filio. Sicut ilaque Spiriiu$ mitli dicitur, quia procedit, ila et Filiu congrue miili dicitur, quia generatur. Haec Gregorius, quibtis nibil conformius dici possit cum tbeologia Latifiorum. Non enim accipi queunt de processione, quam vocanl ad exlra; quandoquidem componilur cuiii generationc Vcrbi qtiae prorsus inlranea etU. Quocirca dieendo in Dialogis Spiriium ex Pairt procedere, et in Filio manere, nuilatenus disseneer i l a Vigilio Tapsensi, qui lib. xi De Trinitaie hflec omnia complexus fuerat : Ego credo Filium in Patre Inquit, et Patrem in Filio, Spiritum quoquc sanclum Paraclelum qui procedit Palre, el Fihi esse et Patris, quia et Filio procedit. El Paulo p o s l : Quod idem Spiritnt Filii i t l , mullis Scripturarum lestimoniis probavimut, et quod tolus maneat tit Filio : ei ticut procedil Deo Patre ita proctdit Filio, til lota Triuitas unu* credatur Deut. Ula itaque Joannis papa? ad Pholium epistola, qua blatphemice taxatur dogma Lalinorum, quamqua adeo tanlopere jactilanl Graeei ab boc nebulone scbismalico conflcla est una cum actis illius synodi, quorum supposilioncm el falsimonium erudile prorsus etinvicte Leo Allatius singulari opere deoionsiravit. Nemini Jam non comperlum esi Pbo* tium, virum alioqui eximie doctum, et increriibi* lis ingenii, falsarios omnes artibus el impudcnlia supcrasse. X X I I I . Pbolio in ordinem redacto a Leoneiraperalore, qui Basilio Macedoni parenli suo successil, inter ambas Ecclesiag, Graecam scilicct et Laiinam, pax et concordia perseveravit usque ad lempora Sisinnii 11 palriarcbae, qui ab anno 996 ad 999 sedit. lluuc aiunt raisisse suo noraine epistolam ncyclicam Pliolii ad pairiarcbag Orientis, adversus Latinorum de Spirilus sancli processione senlentiam : nec tamen vinculum conmiunionig idcirco abruptum fuii. Nam Graeci scbisnialici communiler iradu i l pacein inter Ecciesias permansisse saUeiu usque ad Sergium Sistanii successorem. Hic nimirum cuni ejusdem ac Pbotius generis essct, ipeius quoque erga Romanara Ecclesiam invidenliae baeredem se prxbuigga non negavero. Verum quod narrant Sergium a Roroanorum communione lum descivisge, cuin a Ghrigiopboro papa Symbolum accepisset adjeclione vocis Filioque adulieralum, ipsi se deridendog propinanl : quippe cum Christophorus Sergiuni lotis ocioginia sex annis anlecesserit. Nam Cbristopborus gedem invagil anno 903, roeuge Novembri, eaque detruaug fuit menge Maio ingequea9 9

tis anni 904. XXIV, Cur Grceci Chrisiophorum papam cormpli Symboli accusarinl. Ut vcro gequioribae Giacis pcrsuasum sit, a Gbriglopboro ncquiggiwo

m *1 D I S S E R T A T I O N I \ DAMASCENICiE. nem. Nequaquam raro n a a t l l u n eesc Micbadcm f p ieterpotalTMB fatste Sywbeliira, hanc afferre causam possim, qood aub Sergio I I I , qi Ghristo- Geralarium reor, cum Petro Antiocfaeno scriberel phoro ad ordinem redacto succeseit, disceptatam jaiDpridem oblileratum fuisse apud Byzantinoi e denuo Komanos inier et Graecos aliquot fuerit de diptycbts Romani pontiOcis uomen. Quinimo firmum satis mihi videtur Eutbymii Zygabeni lestiproceesione Spiriius sancli. Hoc enira teslatum moniuin, ubi affirmat episcopos Romanos usquead habeinus ab lierveo Rhemensi archiepiscopo, in concilio suse provinciae, quod Troslet prope Sues- Scrgii Constantinopolitani tempora misisse Symbosiones i n Galliit sub eodem pontifice Sergio cele- lum ad patriarchas Orientis nulla admistum inlerbravit anno 909 : Sane quia nobis innotuit tancta polalionc, ut scilicet innuat discidium sub Sergio $ede$ apotlolica (inquitcap. 14) adhuc errores blas- incepi6se propler adjectam vocera Filhque. Hoc in Panoplia scripaii Eulbyroius titulo 15, qui est COIH phemiasque cujmdam vigere Photii in partibut tra Lntinos de processione Spiritus sancti, ubi Orientitin Spiritum tanctum, quod non Filio, nisia Patre tantum procedat biasphemantu hortamur ve- Photii el a'iorum paralogisroos r e c i l a t : sed in editione Latina consullo totum hoc caput omisaum $'ram fraUrnitatem una mtcurn, tit tecundum admofuit. Vivebat Eulbymius inilio duodecimi, centesinitionem Domini Romanm $edn singuti nostrum mo circiter anno ab obitu Sergii. Nibilominus perspectii Patrum catholieornm teiitentiis, de dhinm Scripturas pharetris aeutas proferamu$ sagiltas po- LeoAllatius addubilat num Sergianura scbUma teiitis, ad confodiendam betluam monslri rena- duraveril usqne ad Cerularii pontiflcaium, afferl que auctorero anonymum libelli De tranilationibus scentis, ei ad conterendum eaput nequissimi serpentfc. An Pholianr isti litem instaurarint propler vo- episeoporum, affirmaiUem sepfemdecim patriarchas, ce:n Filioque Symbolo adjeclam a Romano ponli- qui Photio usque ad Michaelem Cerularium succeslice, id cerlo dcflniri non polest. Quod si ila est, sere, cum Italiscommunionem habuUse/OTi perperam Graeci causanlur, ob addiiaraentum*istud , , Orientatem Ecclesiam a Romana descivtsse; quan- . Narrat insuper ex Glabro Radutpho monacho doqtiidem boc ipso tempore, imperantc scilicet Cluniacensi, qui hac ipsa actate scribebat EustaLeone Sapiente, et deinceps ambae Ecclesise con- thium arcbipresbyterum Magnae ecclesi, qui post junclissimae manserunt. Ncc Sergitis Pholii con- Sergium patriarchatu ab imperatore Basilio Butgarieanguineus pacem frangere debuit addilamenti i l - cida donalus fuit, et alios Gnecos Romae mitaos lius colore, quod decessorum suorura silen- ciim muneribus, atque a Ponlifice Joanne XIX po lio et assensu a centum fere annw jam firraatum stulasse, u l i liceret Gonstantinopolitanain Ecclesiam in suo orbe, veluii Romanam in universo, aniliosset. XXV. Sed neque Sergius ConstantinopoliUnus versalem appellari : Joaunem pcrpensasse clancuboc facinus admittere poluit, nisi saltem trans- lum concedere quod petebalur : fuisse vero deleracto medio patriarcbalus sui tempore. Nam Pe- rilum gravissimis liderig Willelroi abbatis monatrus Amiochenus circa annum 1054 Micbaeli Ce- sierii Sancii Bentgni Divionensis. Quod si ita esi, rulario asseveranter in huuc modum scribcbat : colorem tantum interpohti Symboli Sergius oblenIpte quoaue testi$ tum irrefragabilis, et alii me- derit, ut Ecclesiarum pacem rumperet; rcipsa a a tem proplerjara etpriTilegta dcsciveril, u i i recte eum plerique ex ecclesiatticis primatibus, tub beaanonymus scbismaticus, quem ex AUalio supra c i ihsimo patriarcha Anliocheno Joanne, pontificem tavi, suspicatos eet. Quidquid id esi, certiesimom Romanum, et ipxum Joannem nuncupatum, in $acri$ diptychis commemorarL Rt ante annos quadraginta est, dudum ante quam Humbertus et Fredericus cardinales, ac Petras Amalphitanus legati a Leone et quinque Constanlinopolim cum appulUiem sub IX missi essent Conslantinopolim ad schismacombeatcc memorias palriarcha Sergio jam dictum pappscendum, addilam in Symbolo Romae fuiase pam inler sacra mittarum solemnia cum aliis pavocem Filioque. Ipsi namque in charta excommnnitriarchis eommemorari audivi. Quomodo vero postea catoria, de Michaele Ceralario, ejusque sequacibus ejus commemoratio erata sit et quam ob eausam ignoro. Niceias Nicainus Chartopbylax, qnem Alla- scripserunt : Sicut Pneumatomachi et Theomaehi lius () Georgio Scholario longe anli.juioreni fuisse absciderunl Symbolo Spiritut sancli processionem. a i l , Sergiani scbismaiis causam sibi minime com- Quibus plane \erbis indicalur nequaquara recenteui fuisse adjeclionem ; quin potius fix ullam pertani faietur : Licet sub Sergio, qni Batilio Bul~ tunc temporis superfuisse memoriain, a qoonam garieida imperatore patriarchatum tenuil, schisma dicatur renovatum : poniiflce recepta esset. Qaocirra de hiijus inlcr , quam vero ob causam : $ed polationis auctoribas nobis est pensiculalius inqui opinor, cauga $edium. Alium profert Allalius aucto- rcndum.
t

rein anotiymum, qui perinde dicit le uescire, niim Sergius a Rotnanis [] deieceril, propier error t an propter jurium el privitegiorum subrepiiof

X X V I . De adjecla Symbolo vece FILIOQTJE ^ICOWdonam facta $it. S. Thouias in Summa thtologica (b), vocem Filioquc Symbolo ccnsct additam (b) Parl. i .

() De tynod Phot. cap. 10.

t

221

DISSERTATIOI.

22S

coneilio geuerali. Non defuerunt e i recrnlioribug, cum Lalioig, tum Grsecia minime scbismaliag, qui Patribug concilii gecundi, quod Conslantinopoli celebratum est, Symbolum editum esse aggeverarent, cum hoc raerabro, Qui ex Patre Fitiofm* procedit. flujus opinionis fuigse vidctnr Hamberlug cardinalis cum aociig, qui Gra?cos ingimularint labefactati Symboli abscissa proceggione SjMriiue saacti. Jogephug Metbonensis epigcopug et Simeon, qui pogi captam urbem a Turcig CoogtantinopoiiUnus palriarcba f u i i , propier auctoriuiero Alexii cujusdam, vel, ut alii volunt, Georgii A r i s i e o i , exiglimarunl addilionem esge factain a D n a t o papa ia gynodo Roroaoa. Allalius Ariglenora IIUBC illum egse pulal, cujug exslanl conimenlarii in caoones, quique gub Alexio Gomneno c l a r u i L Terum Arisienus, quem Josepbug el Simeoii cilaat, erga Latiaog se canonigta illo propensiorem prodil. Emroanuel Calecag, tum subinde iiilianus cardinalis, et Andreag Colossensig in concilio Florcnlino, ex epigtola gancli Maximi ad Mar i n a n pregbyterum iniulerunl, aote sextam gynod o i o inserum fuisge Symbolo vocem Fiiioque. Quod lamen nac annuit ganctus confessor, sed aolummodo in gynodicig Roroani ponlificis cxpregaa>m futgge proceggionem Spiritug sancti ex Filio. Nam ex Ubro diurno *Romanorum pontificum appardeog in duplici professionefidei, processionem Spiritus gancti tam ex Patre, quam ex Filio, tunc tenaporig in ordinaiioae sua praedicasse; licet Symbolurn Cooglantinopolilaniim ab omni additalamento pururo gervarent. Quiuiino in lilteris coiBipanioBig qus gupersunt hodie, usque ad tempora Leoois I X , tam Romani p a p * , quaoi alii patriarcfaai Symbolum illud omigerunt, aliasque Cdei exptsitiones et formulas verbis lenus diveraag ejug loco conlexuerunt. Illig lamen Bellarininug favet Kb. 1 1 De Chritlo, cap. 22. Martinug Polonug ia Chronico ubi de iinperio Constanlini et Ireneg, ail : ttorum imperii anno oclavo facta etl tecunda tfnodui in Nicma, ubi adfuerunt trecenti el quinqmaginla Pairet, in qua affirmatum est Spiritum umcium ex Paire et Filio procedere. Locum bunc Historia Martinianas cilavil Julianug cardinalig i n cooeilio Ferrariengi, quando prolulil codicem anliqiiigsimam auctorum geptinue synodi, i n quo Symbolum cum articulo processionis Spiritus gancli ex Patrt ei Fitio legebaiur. Pitboeug vero poliorera esge jodicat auctorilalem translationis Aclorum islius aynodi Nic&aae, quam Anaslasiug Bibliothecarius snb Joaoae VIII adornavit, cujus tranglationis codtx apud uos antiquisiimus, inquit, nihil tale eontineat. El marito plane, quia nec sub Leone 111, deceseore Adriani I , gub quo concilium gepliinum coaciom esl, igtaec addilio recepla erat, vcluii tn aperioribog ostensutn f u i t ; iino nec Photii acvo Roniani ponlificeg eam approbaverant. actig enira pseudosynodi Pholianae aarratur apocrisiariog Roraanaj sedis omnino alicnos fuisse a susci-

pienda adjeciiooe io eo Symboli loco, tibi proceggio sancti Spiritug ex Palre declarelur, , . Insuper Joannes VIII, epistola, quam, velut ad ge dalam, Pbolium [XIV] confinxisse diximug, inducitur asseterans, nequaquam Romanig inlerpolalioneni hanc probari, geque dalurum operaoi, ut Occideotales alii eam ex Symbolo auferant. Ad baec ipge rursuro Pboliug iraclatu quem de proceagione Spirilug gancti scripsil contra Laliuoi, lempore Nicolai I , papae, baud obgcure indicavii noodum luncreceplanjadjeclionema Romanoponiince, tameui dogma tenerelur. Verba ejus exscribo, uli referunlur apud Leoncm Allatinni io Ex^rcilalioaibug conlra Creygblonura : ^ * * - . , ;; ^ \ , \ 'qui enim aperto capite conlra optima, Deoque gratissima niti audebat (papa Nicolaus), sed nec tremendum fidei (Symbolum) qnod in ore omnium ctrcumferlur, senlentiat tua legumentum proslexen$ prvdictum illud pii$timum et maxime honorandum opus ailondit aut Urtit. Hoc esl inlactuiu et talegrum gervavit, quemadmodum gui decessoreg Leo I I I et Bcnediclug. Deuique in epistola ad epigcopum Aquilegiensem, quam scripsit posiquara Conslantinopolitanum tbronum dcnuo occupa?il, leslis est locuplcliagimug, non ponliliceg Ronianos, ged qtiogdam duniaxat ex Occidenlalibus inlerpolalioni favigge, , afOrniatque sodem apostolicam hujus criniiuig ream non esse.
%

XXVII. Adjectavox F ILIOQUE primum ab Hispanis. Occidente quidem mullis provinciis et rcgnis jampridem usug invaluerat, canendi iu missa Symboli cum vocula Filioque : bujusque additaoienli primos auctores fuisse Hispanos fertinl, quo leiupore Gotbi ejurala bderesi Ariana calholicam fidena professi sunt. Rcgaaote Recarcdo cclebrala esl synodus Toletana lerlia anno 589, in qna rex in alloculione ad Palres concilii, de Spirilu sancio dixil : Spiritus aque tanclut eonfitendut nobhet prcedicandm ett Patre et Filio procedere. tt cum Patre et Filio unius esse tub%lanlioe. Deinde recilavit (idci fonnulam Nica3aam, oioxque Cuasiantinopolitanam cuni hig verbig, Qui ex Patrt FUioque procedil. Palres vero anatiienialigmos edixerimt, quorum bic tcrlius f u i l : Si quis Spirilum sanctum non eredit, aut non crediderit Palre et Filioprocedere, eumque non dixerit coalcrnum e$te Palri et Filio et coaqualem, anathema $it. Denique, ut Golhica gens sanclae Trinitalis Udein vcram ftrmiug relinerel, ganritum fuil, Ut omncs Uispaniarum el Gallta (lcge Gallccciw) Ecclesia: reguiam bant iervent, I omni sacri/icii tempore (ad) communicationem corporh Chritti vel ianguinit juxta Orienialium Patrum morem unanimitcr clara voce

3 DISSERTATIONES wcratitsimum recenseanl Sgmbolum; Conglanlinopotitanum ulique, ei cum vocula Filioque, quam decretis sttis conermaraitl. Idem Symbolum perinde recilatum fuit in concUtig, Toletano octavo, anno 653; Emcriiaao, anno 666; Tolelano duodecimo ac . dccimo l e r l i o ; Bracarensi quarlo, et Tolelano decimo quinto. Hispauos Galli nostri aeoiulati t i i u l : qua vero aetale, haud satis liquet. Doctissimug Pilboeug ex auclorilale Walafridi Strabonig osiendil, anno 794, in concilio Francofordienei fuisse praeceptura ut Symbulum in missa caneretur, propier FelicU el Elipandi epigcoporum H i spanorum crrores Neslortanis admodum afilnes. Verum aliquol annis antequam baec synodue cogerelnr, Paulinus Aquileietisis in Forojuliensi concilio anno ecilicet 7 9 1 , dixerat : Propter eot qui susurranl SpirUum sanctum o/iui e$$e Patri$, et solo Patre procedere, addilum e$t : c Qui ex Palre Filioque procedit. Ex quibus verbis colligi polesi adjcciain Symbolo vocein banc in Galliie fuisse, postquara auditum esl Graecos negare Spiriium sanctuin ex Filio procedere; ac proinde forsan i n concilio Genetbltacensi, de qno anlebac dictum est. Nam praler Graecos, seu Monolhelitas, seu potius Icoitomacbog, ab aliis ntisquaro assertum erat ex golo Patre seckiso Filio Spiriium ganclum orlum babere. Fratres Pradicaloreg, qtii tractaium De causi* schhmnth Gracorum^ quem Slevartius fn Collectaneie edidit, couscripgere, hnnc quoque discidii praetextum Graecog obtcndere solitos referunt, quod non fuerint vocati ad concilium Ultramontanum, quando illa dictio fuit apposita. Atqul iioinine eoneUn UUramontani qaispiam fortassis i n tellcxerii plenarium aliquod concilium, quod fuerrt in Galliis celebraium. Quidni vero Graeci, aut etiam Predicatoreg Uliramontanum concilium appellarint quodvtg aliud in Ilalia habilum, in quo tuties decantatam dictioneai approbatam adjeciamque Symbolo fuisse auturoarent. Porro non solum Galli saeculo nono, vemm etiam Hispani, Germani, et caelerae nationes qoae Regibug Francorum parebant, Symbolum eo addUamento auctum accepernnl. Gum iiaque ex iis gentibus epigcopi et presbyleri quidam ad Bulgaros erudiendos perrexigscnt, hi neophyils suis Symbolum sic interpolalum tradtdere. Nam Pbolius ipse tn epistola ad patriarcbas testatur () immutationem banc sibi innottiisse ex iis qune Lalini episcopi Bulgarog edocuer a n l : Hane impietatem illi tenebrarum epitcopi, una cum Hlicitis aliis apud gentet dusemlnabantSiU&tv ' Barumrerum fama pervenit ad auret nottras. Ex iis ilaqtte quae aptid Bulgaros geri acceperat, inlulii eadem Romse usu recepia esse, deque universi indiscriminatim Occideiitis Ecclesiis affirmavit, Sacrosanclum Symbolum, quod ab omnibut tecumenicorum conciliorum cuiculh confirmatur, tl vtm obtinel irretittibilcm, () Episl. 2.

DAMASCENICJE-

221

tensibui spuriis et verbxs aicitiltis, tumma temcritate fuisse ab ip$is adutleratum. Poslea vero stib Joanne V l l l dicluio mulavit, ut in anterioribus oslcnsum ftiit. XXVIII. Quando adjtcta vox FILIOQDE futrit Romanit. At vero adjeclam Symbolo Toculam F l lioqut eo aniiornin spalio, quod a Pbolio ad Micbaelem usque Gerulariiim effluxit, minirue dubiirro esse debel, propler criminationem Humberli cafdinalis et sociorum ejus legalorum, qua, t i l uora rettdimua, Graecos insimulavii abscissse ex Symbolo processionis [XV] Spirilus sancti. Venrtn obscuruui esi, quisnara ex Roinaois poutilieibus adje^ ctionero lolies decantatam admiserii. Id doctisslmas Pagius aliique viri eruditi non credunt anle conligisge, quam Symbolum Rooise cani coepiumgit: boc egt anle annum 1014, quo Henricus imperalor apud Beuedicluin VIII papam egil, u l ad publicau Miggam in ecclesia Romana Symbolum conciueretur, quemailmodum in Gennania jampridem golitum eral (6). Id nonnisi aegre imperalor obiiouil Romanis pregbylerig mininie probanlibus conciui Symbolum fidei in Ecclesia gua, quse in nullius errorts sugpicionem baclenug veneral. Quocirca Baroniug el Spondanus aiunt : Placent uta :ted n*bi* gratius, ti veneranda antiquilali annorum mille magis delalum esset, quam novitati. Il&c Ronua gosta gunl postremig annis Sergii Conslanlinopolilani, qui gedit ab anno 999 ad 1019. Quamobrem ai verum esi quod Grscci tradunl, tempore Sergii adimggam Romae fuigge interpoiationero Syinboii, galis probablle fueril Benedictutn papam, adraillendo ritum recltandi in missa Symboli, quam GalU eiGer. roani servabanl, boc ipsum syrabolum cum declaratione quam illi Symbolo addiderant, perinde adutigigge. Huic tamen conjeclalioni videtur obesge,quod ab anno 1014 qui Benedicli Octavi tertitis feil, ugqiie ad annum 1019, quo Sergiug ConstanlinopolUaDue obiit, nulliig aller Romanum Ihronum conacendil. nullo igilur btijus lemporis Roroaao papa inilie sui pontificalus Symbolum Roma in Orienteia n m l i poiuit. Diificultatem augel preabyleroriiui RomaRorum Hcnrico impcralori regponsio, qua Symbolum apud ge cani non posse caugabanlur, quod i n leineralain fidem Ecclesia sua conservasset: quanio ntagig obsietere debuerunl, ne Symbolum ipsuin v t l unica vocula, quamlibet pia et reciae Odei declaraloria, augeretur, juxia ac Leo I I I sanxerat. Idque eo magis quod Rufinus leslatur Symbolum aposlolicum Romae olim perseverasse gincemm absque nlla addilione, quia neque harreii* utla ibi iumptil exordium, inquit, et mo$ ibi tervalur antvquus. Qtiae quidein ipsissima ratto esl, propler qnam Ecclegt Romanse sacerdoles sub Benediclo VIII alienissimi quoque fuissenlab admittendo additamento tocis Filioque. Nibilominus concedcndum esi quempiam sallera e ponliflcibus, qui Be* (b) Bcrno Aug. lib. Df. reb. ad mus. spectaniibus

MSSERTATIO I. 225 226 edicio V l l l usque ad Leonero IX euccessere, adSymbolo dicerctur, Quiex Patrt Filioque proccdit* jcdioni taodem conseasisse. Hugo Etherianus (), donec legaii Leonig in libello cicommunicaiiouif qai saeculo sequeati pro Ecclesia Lalina contra Graecos accusaverunt abscissi e Symbolo bujus arGraeeos scripsil, id factum esse ait in frequenti liculi : adeoque iraclatum Peclorati D* Spiritut episcoporum et cardinalium ccelu. Uaque si Con- sancti processione, edilmn fuisse post discessum uaniiaopolilana, inquit, Nicarno adjecil Symbolo Humberti aliorumque legatomm. Atqui ceriura eai 11* Spiritum Dominum ei vivificaniem, et ex Patre eprstolam ad Peiriim Anliocheuuni a Cerulario procedentem; > si Cbalcedonenm $ynodut quoque scriptam fuisse post obitum Leonis papae. CenstaniiHopolitance adjecit Symboto, c perfectum tn XXX. Vera schismatit Grcecorum cauta disqui* dhinitale. et perfectum tn humanitatt, c l , contubrilur. Pudet bic refellere quo&dam scbismaliOauliaUm mairi ucundum humanitatem, el consub- cos, qui synodum universalem Consianlinopoli itaniialem Patri secundum diviuitatem, el alia coaclain fuisse finxerunt, in quaRomanus pomiicx qmmdam, uii diclum *sf, mlla intimulatione, nulla a coroiuunione exlorris faclus sit. Nulla siquidem reprektnswnt, nuila calumnia nolandut est antiapud ullum bujus aevi scripioraai ejusmodi cuuqmioris Romcs anlitles, quod eausa inUrprtatiom$ cilii menlio esi. Petrum Anliocheoum in responsoduttontm unam (dico autem, c ex Filio proeedere Spi- riis ad Gerularium lilleris adjeclionem Symbolo riium tanctum >) sanclorum quamplurium epiicopofactam a Lalinis improbasse novimus : ipsum vcro rum, uientittinwrumque cardinalium consensu - Byzantium ad generale concilium convenisse mekUo appoiuerit. Cujus rei fides sil penes auclo- rum mendacium est. Synodum quidem adversus renu Humberlum et alios sedis apostolicae legaios conX X I X . Additamenium Symboio faetum tckitmatii vocavit Gerularius; at parlicularem , cujus [XVI] pr*texiu$ non cau$a. Nihiloniinus haec addilio, decretum cum nomiaibtis episcoporuin viginli qui ccasio, seti prarHexlus fuit Armandi perpelui illius adfuerunt, Leo Allatius edidil dissertatione secunda tcbisiuaiis, quod Michaelis Cerularii artibus alias De libris eccle$ia$tici$ Grtecorum. Coaslanlinus ob eausas aancituai fnerat. In eis vero quae lum ipse Monomacbus, qut lunc lemporis imperilabal, firCerularitts, el Leo Acridanus, tum etiam Nicelas, mando schisinali haud parum favil. Licel euiai 22, Siethalus (Pectoratum noslrates dicuul) legaios Roinanos benevole exceperit, defcnderitque ad?ersus Ecclesiain Romanam scripsisse feruatur in ab insidiis scbismalicorum, et Hbrum quein Niccepistolis Leonis IX, et in libris Huiuberti cardina- tas contra Latinos scripserat de azymo, de Sab bs, ne verbiini quidem reperire est de proceseione balo, et de nupliia sacerdoium, ignibus a d d i x c r i l ; Spirilus sancli : sed Gerularium a i u n l , cutn nova altamen ubi, auxilio quod conlra Fraucos fiive noliiione lenlasset Romani pontiflcis assensura Normannos qui Calabriam debellabaiu, a pontifuo eripere (b), o l raius eibi i n posterum esset pa- postularat, se frusiralum intcllexii, palriarcbx deIriarchat oecuroenici litulue, etbtque alii patriarcbae fectionem approbavit. Id tradil Georgius MeiuOrieaiia Alexandrinus el Aaiiocbenua subjicerentur, cbita, vir plane doctiseimus, Oratione prima bisioaperta perseculionc sic in Lalinorum Ecclesiam rica de dissidio, cujus boc fragmentura Leo AIUexarstsae, ut analberaatizare non timiierii omnes tius (c) recilat, quod, omisso bi-evilatie causa conqui gacramenta altreclaot ex azyrais. Atque id textu Grseco, describere operae pretium duxi. Con~ perspicnum fit ex epistola Pelri Amiocbeni ad Do- slanlinus imperator ad senioris Romce Ponlifice.n minkum Gradensem, ubi a i t : Non adeo pr&fracte, mittil, injusliiiam (Roberti Comikis) accutatu, qui m tcripsuti, $anclinimu$ patriarcha Constantinoposua tyrannorum more occupasut, et ab eo quoquo lilanus tettram exiflimationem invadil, vosque appel- modo vindictam expotcens, lanquam et qui proximut lat , mala sententia hominessed t/i illi esset, qui injuriam fecerat, genere Italo, et hoc solo, \ 8t , vot caspitare, ntmi- quo ad omnia obedientiam exigere postel. Et hccc niM t azmmorum Qblalione, graviler [erl. Poslea quidem Ausonii imperii moderator. Qui vero eo vero, cum Michael Gcndarius denuo ad Antiocbe- Umport EcclesicB Romanoe prceerat, cum circa posluDuoi scriberet, eum adborlaius est, ut perinde de- lata, quam ul par erat segnior dilalicnibus uterelur, iceret a Romanis, ac prima vice ceu grave c r i - et, ut mihi suadeor, ob quatdam quoe prxcesseraut men allegavil addilam Symbolo vocem Filioque : causas, uti inler prasules et imperalore* evenire qood qtiidem addilamemtuu Pelrus eliam impro- tolel, ei inter eos potissimum, quxbui alleriut domibavil. Hoc eliam tempore Pectoralus serinonem nalus in suspicione esl, ei pluribus mterdhlinguunconira Laiinoe cdidil de processione Spirilus san- tur contueludinibus, et quos iocorum intervalla di* c l i , cujus fragnienta referl passim Allalius. Pula- crimtnani. furorem imperaloris succendit, qui rebtu Yerim ego idcirco Michaelem, Leonem el Slelba* tui$ auxilia poscebat, et ope quam nihil hcctitar.t exlum non stalim iinpegisse Ronianis dicam propler speclabat, prorsus fruslrabatur. Quarerursus ' boc dogma , quia Conslantinopoli nondum constiCltristi corporis Ecclesice *ectione$ agilantur, el po~ terat suiomos poniitices pennisisse Undem ut in pulorum Chrisiianorum separalio denuo cotulituiluv,
t v

(a)

Lib. , cap. 16. ib)Uo IX, 1. 6, 7.

(c)Lib. adv. Hotting^ p. 457.

227 DISSBRTATIONES ac prtn aliii , qui tum patriarchale soHum Unebat, Michaei cognomento Cerulariut, operi mantu dat qui el mullum anie lempus papa $e$e abtcind$rt meditabalur, nt ipse tibi soli primatum usurparet, qui uti oplabai non eoncedebatur, dum una cum illo communio procederet, et quoquo modo ab alio judicari agre fertbal, atque iniolerabiU ducebat. Circumfer tur eliam *ermo etim stultis imaginationibus fretum, in id [acinorii adductum, cum vellet ceque ac ille rubrit indumentit uti. Tum vero quod animo coneeperai parluriens, vix oblata sibi occcuione, ut in iucem felum ederet, cum et imperatorit adversus papam indignatio exorla e$et, tument impetu ferebatur in unione utriusqne Eccletice ditsoivenda, et quoe synodtu , t(C diclum etl, tot prcesulum congrettu celebrata, dum primum ioeum obtineret Photius, non firmavit, aslruens et corroboram omneque enatum inter eos tcandalum dirimens canonici* decrelis : hme commemoratut Cerulariutjure palriarchali prceiidens, et occasionem arripiens, innovavit et confudii, non examine, non Iribunalibut, non sertnonibus, non congregalionibus, ted $olo mandato principii, cum reiiqttis qui $ub erant prmsulibus , nnmero equidem pusillo restrictis, nomen papee ipso faclo erasit, inxte dis&ensionem moliius.
% 9

X X X I . Monomachum a Lcone IX auxiliuin contra Francos, seti Roberluin comitem poslulasse, uec obtinuisse, scribit Cerularius in epistola aJ Pctrura Anliochenum. Yerum, dum Argyrum ducem cxercitus imperatoris perduellionia reutii graiis peragii, consullo reticel Leonem ab Argyro sollicitaium cum exercilu ex adverso Gallonim seu Kormannoriim sletisse (), ut liberlalem llalise conciiiaret, el Graicis prielinae ditiones resiituerentur, papamque bello captum esse a Nonnaonis an. 1053, atque adeo penee ipsum non fuisse quod profligaiig Grecoruin rebus opem ferret. Ad Argyrum quod speciat, Guillelmus Apuliensis teslis csl locuples eum nibil non lentasse ut pontificein ad belluta redinlegrandum addacerel. Imperalorem auxilionon impetrato, Eccleeiarum discidio quod Michael Cerulariug molilug e r a l , tandem favisse exinde r u r sum probavero, quod Micbael Pgellug qui ab omiiibus ejus successorumqoe ipsius consiliis fuit, non solum in capitibus iheologicis, quae Joannes Gerardus Yossius (b) ciiat, Latinorum dogma de prp cessione Spirilug sancli reprobavit : verum et ia oratione quam in laudem demortui Cerularii pronunliavii, infeslum buncpalriarcbam laudavit, quod propler boc tbeologiae capot a Romanis desciverai. Exslal haec Pselli oralio in Regia bibliolheca, bancque Undem cum aliis ejusdem aucioris lucubralionibus iypis Regiig edendam spero. Qtiid plura? Ex Cerularianae synodi decreto, de quo antebac dicluin a nobis esl, conslat, Monomacbo annuente, analbewa prolaium csse legaiis aposlolicae sedis, nec alia ratione imperaiorem hunc eis se favorabilem ( a ) 6 u i l . Apul. Rerttm Norman. lib. n . [b) Ot iribus Symb., lib. m, c . 4ii.

DAMASCENICiE. 228 prsebuisse, nisi qua cavii ne in violati geniium juris crimen iiicurreret. XXXII. Adbaec Graecorum monumenta tradunt Cenilarium pairiarcbam calceos coccineos mox t u doisse, quae quidem cum Romanae Ecclesi* presbyteroftMD atque ipsius ponlilicis, lum imperaioriim ornainenta esseni. Quanquain Matihaeus Monacbus et Georgius Pbranza (c) testantur, quod in imperalorum el Gaesarom calceamentig aqutlas aureae depictae visebanlur : adeoque verisiraile non eel M i chaeleni Istiosmodi insigne regium ambiisse. Atqui boc ipsius facinus referunt ad lempora Isaaci Comneni, a quo propier nimirum arobitumet proterviam patriarcbatu ejeclus esl. Qua de re andiendus est Joannes Scylilzes Guropalaia ia Breviario historico : Patriarcha autem, inquit, inexplebUi benevotinlia fretut imperatoris , contra ipsum eiaius est, ncn pttitionibut modo vel admonitionibu* utens, tiicubi aliqua re ei pro aliquo indigeret; verum twpe minime voti compot propler frequentes et odiosa* petitionei, minasel ab$urdat inerepalionet ndkibebat, uc niti pareret, imperii amiuionem minabatur, tulgare et triium hoc dietum proferent: Ego le condidi, Furne ego quoque te dejiciam. Aggreuu* esl etiam cocco lincta induere ealceamtnta, antiqui tacerdotii morem hune asserent, opotlere his uti novum pontificcm. Nam inter iacerdotium et regnum nihil inlereste, tel admodum parum, ei in rebut majoris momenti amplius forsan colendum. lutcgrum hunc locum adduxi in specimen immoderaii superbique animi illius patriarcbae, qui nefatido Bcbismate Ecclesiae divulsit. [XVII] Caileruni Micbael Psellus in allera oraiione quani ad episcoporurn concilium pro ejus amolione habuerai, nusquam meminii calceorum illorum caccioeorum eum alia ciimina eidem impingat, quibus ipsuin multiplicis perdaellionis et affeclat ptits una tice lyrannidis reuui peragal. Quodcirca cum Meioehila affiriuavero Micbaelera Gerulariuai sub llonoiuacbo rubros calceos induere ccepisse, ut se Romano pontiflci qualera eigniflcarel : cum tamen revera alienus non essel a lentanda palriarcbatug cum irapcrio conjuuciione. Noa ergo propler admisgain Symbolo voculam nam, non propter azyroa, aliasve consuetudineg avulgi sunt Graeci ab apoatoliva sede Romana, aed magis propter momenta gsecuUria, qua? prinuipeg ei palriarcbag ipsorum ad boc facinus perpelranduro adduxerint. Yerumenimvero qui cordaliores, nec eublesl* lldei apud ipsog exsliterunt, gincere fassi sunt Latinorum de Spiritug gancti processiooe sentenliam, qu dissidendi prsetexlug fuit, roinime baereticaiu esse, imo solam i u lerpolationem Symboli culpandam. Atque id probal ga?pe inita concordia, ex quo Pboiiug a Basilio Macedone in ordinem redactug primum fuit. Nihil quippe de dogmatia actum egt: cum ianien a sexlae saltem gynodi lemporibus Graecig compertuia
y f v

(c) Godin. p. 3 2 ; Pbranz. Ub. m HUt., 18.

229 DISSER1 ATIO I . 23(1 essei, inler Romanae fidei capita esse, Spirilum sancpossunt in jnra Orienlali, eeu Greco - Boniauo, tum ex Palre Filioque procedere. Id profecto probe quod ex variis imperatorum, patriarcbarum, et ooreral Photius, iriraroaniseruditionis, quinibilo* praesulum decrelie coaliium eel, lypisque temcl ninus de hoc arliculolilcinante non movit, qum ee alque iterum excusum l u i i , ab Emraundo Boncfidio a Sicolao I dainnatuni accepiseel. Quamobrem &ub priroum, el poelmodura a Marquardo Frehero, ex Leone Sapienle pax inler Eccleftias, delruso Photio, recensione Joannis Leuaclavit. redinlegrata e s l , absque ulla circa res Ibcologicas XXXIV. De canone synodi Ephnina quo prohibelur disceptaiione; quamvis Sitpbanus V I p.pa legaiis fidem alteram Nicxna $eu ConttantinopoUtanm sais tnjanxtsset, fodus cum Graecis prius non pan- scribi. Grseci propler adjeclam Symbolo vocem gere, qnam , Filioque boc uno adversu Lalinos argumenlo pn , gnant, pula sancitum olim fuisse canone speciali tjRjis ditcusia dubitaiwne teritate ex ommbut synodi Epliesinae, licere nemini fidem alteram proparlibms exploratu. Etenim $ancta itomana Ecclesia, ftrre, vel conscribere, vel componere, pratier eam qum iuquit, \9tlul speculum quoddam exemplar Eccletiit a$anctis Patribus Nicceoc eongregaiis definila est. mltru proposita eit; $i quid definierit, id omnibus Hoc ipso canone perinde pugnaverant olim Monafkrmnm et inconcuisum manet. Pelrus Anliochenus physilae conira synodum Gbalcedonensem, eo quod i o epislola ad Gerulariui , addiiamentum in SyinSymboloailexuerit appendiccm, qua Chrislus affirbolo faclum improbat quidem ; a l non ut baereiimarelur, perfectu* in dmntiau, et perfecius in //c u m . nec propter quod conlinuo scindenda forei manitaie, consubstantialis Palri secundum divinitaEcclesia. Exsial inter sanciiones juris Grseco-Ro- tem, el consubitanlialis malri et nobit tecundum hun a n i epislola Basilii arcbiepiscoph Bulgaroruin manitatem. Eulogius Alexandrinus, Ephramitis Acbrideni ad Adrianum I I papam in qua parw momenAnliochenus (c) caeterique Galbolici niliil aliud It esse eftndicuia falelur , haerelicis ielis responderunl (*), nisi Ephesino d r propter quas srissio Ecclesiaruro accideril. creto prohiberi, ne altera fides conscribatur,
9 y

X X X I I I . Theophylacti aliorumqne Grtccorum $enlentia. Quocirca Tbeephylaclus Basilii decessor, aptid Joannem Yecnim (), aiebai : ^ , * ; \ , * aliis quidem concedo libi usurpandam vocem, Spirilus ex Patre et Filio procewoms, ul feret lingua ; in communibu* nempe ermombus, et incoUoquii*, $iiibet,eccle*ia$iicis: im Symbolo vero duulaxut non eoneedam tibi. G OHsimitem poslea vocem Marcus Epbeeius melropotiia io concilio Ferrarienel edidit, cum nondum ex asperatae adae racmia esset. Derotim, t i i alios ls> ccam, Demeuius Ghomateims Bulgariae iiidmn archieptscopas, qwaeertus (b) utrum ingredi Latinom n eccleeias liceat, el eum eia adorare, aul etiam ipsts aniidoli, seu paois benedicli, segmenla diatribuere, nifail baeeiians re&pondel id licere; qnamvis uiinirae cuni eis consentire fas esse pulel indoclrina de processione Spiritus sancii. Caterum wuilios eruditione intignet trfros, \ , contrarw Tbeodori Balaamoni* definitioni nou e%% suffragatos asserit: ut quo mullum duritm aeerbiialis prarferrei, quod non conveniret reprekemsioni Latinicontm riluum et morum : et quoniam, ixquiebaml illi, , * , kmc synodice decreta tunt, neque ipsi ut aoreffei publice rejecti tunt, ud $imul nobiscum cibum sumani ei precenlur. Baec aliaque id genus legi () Joan. Vecc. oral. i De unione Eccl. (b) Jus GrtecQ Rom. in resp. parl.

^ , cujus dogmala tynodo Nicmnai adverta tint^ iis vero qum ab illa definila $unt, puris inviolabilibusque servatis, apponenda, qua: rerum el temporum occnsio postulaverit, sicut ip$amel apposuii. Aique koc et rerum magislra nalura docet, ct Ecclesim usus non videtur rejeci$$e . XXXV. Epkesinus eanon Cyrillo expo$Uu$. Quid vero eequiorie sevi Palrum sententias aiTero, quaudo Cyrillua ipse aui canonis Epliesini scnsum enarravil in cpielola ad Acacium MeliiinenscnH occasioae ctijusdam explicatioris professionis fidei quam Pboauicie episcopi conscripscrant, ad eluendam Nesiorianismi labein, quae ipsis inurebaiur Deelarat Nestorium, ei eo lempore quo sibi ab omnibus proponebalur ut erroreui euuui ejtiraret, ejusmodi confessionem exbibuisset, minime [XVIII] ccnsiturn fnisse novum fidei Symbolum condidiese. Perp^ram igiitir Plicenici pra?sules conviciis oner a r i , ac si uotmm Symbclum protulissent, perutiK et nccessaria fidei sua expositione edita, ut s t purgarent apud eos qni ipses Nestorianam vocum novilatem approbare sibi persuaserant. Sanda quippe et oeeumenica $ynodu$ inquit, qum Ephesx conveneraly uecestario providit, non oporlere aliam fidei exposUionem in Ecelesias Dei inferre, prcrter eam qum jam exstabat quam beatissimi Palres nostri Spirilu sancio locuti definiverant. IIU aulem ab hac $emel nescio quomodo, ditsentire visi, et qttod ntquerecte tcnlirenl, neque apostolicis evangelich dogmaiibu* adhcererent, in sutpicionem adducti,
9 9 9 y

(c) Eulog. ap. Phot. cod. 227; Eplir. i b . cod. t?& (d) Maxiuii Opp. 1.11, p. UO.

831 DISSERTATIONES DAMASCENICiE. V& \ porro e re noslra est observare, Epbesino canuue , , \ probiberi fidem alleram conscribere prater Nicae (; nam, ac nibilominus ab eadem synodo admissam quid tacendo ab hat tgnominw nota te Uberastent, esse formulam in concilio gencrali Cousuminopoli an plena potiu$ satitfactione, tuceque sententm declaeditam, boc esi Nicanam declarationibus variis, rutione?.... qui ergo vult koc facere imo non paucis arliculis auclam. Ex quo deduct , ' , polest alteriut fidei vocabulo, non rormalam, quae nihii utique notn moiilur, nec fidei exposilionem m explicatiorem Cbrislianae doctrinae norroam doocat, novare deprehendilur, sed polius eam, quam de Cltrislo probiberi ; sed quae spuria et peregrina dogmaia habelftdem, intcrroganlibus pertpicuam reddit. Quam- compleclatur. Enimvero hoc decrelum synodus obrem concludil bos episcopos nihil sua professione edixit propter formulara quamdam Neslorianam, innovasse, quam Cbarisius presbyter Palribus deluleral. A t , nihilve prortus qui non solum cecumenica synodus Cbalcedonensis ad ea qum olim sancita tunt adjeci$$e ted potius tn- Nicxno, seu Constantinopolilano, Symbolo appeneulpatoe Patrum doctrincB adhatiiu. Haec Cyrillus.Ua- diceni adjecit : vernm eliam in sexla synodo, requeformula fidei veris declaralionibus aticiior, non clamante msmine, Petrus Nicomediensis, Tbeodonova, aut altera fides censenda esl, nec ejusmodi rus, et alii episcopi, clerici et monachi, qut baercsi declarationes proprie dicta ad fldem addilamenla Monolhclriicce consenserant, formulam Nica?na sunt. prolixiorem cxplicatiorcmque palam recilaruut () In sepliina quoquesynodo(ft) lecia esl alia, a Theo* XXXVI. Quando ei quibut vox Filioque adjecta primumsii Symbolo. Alqui vox FUioquein Symbolo doro Hierosolymilano conscripta ; ilemque aliam adjecia primuin legiiur in aclis synodi Toletanae rursum oblulcrunt Basiliits Ancyranus, e l caeicri lertiae : cum jampridem in tolius Hispaniae conci- episcopi, qui lconomacborum errores aniplexaii lio plcnario adversus Arianoe, Macedonianos et e r a n l ; quantumvis Epbesinns canon ediccret, Priscillianislas secundum triiain Pairibtis Latinis minime fs fore bxreticis qui converli voluerint ad Ecclesiam alleram fidem praeier Nicaenam porassertionem detiniium eseet, Spirtlum sanctum ez Patre Filioque procederc, ut signiflcarelur eum rigere. l n bac eadem synodo lecta est professio esse de essenlia uiriusque et utrique pcrinde cen- fidei allera, quam Tbarasius ad patriarebag Orientubstanlialem, alqiie alieram esse personam ab lalium sedium miseral : ctimque Nicaenuro, seu titraque rfislinciam. Nam secundum Albanasii et GonstantifiopolHanum Symbolom, variis modisauCyrilli tbeologiam, ralio propter quam spiritus ctum el interpolatum comineat, de Spiritu sancio eanctus subslaniiae cjusdem est ac Pater et Filins, baec apeciatim babet: KaV tb , bsec est, quod nedum a Palre, verum eliain a Filio , , * naiuraliler procedat. Srcul enim Filius et Spiriius . in Spiritum snnctum, Dominum, eanclus individue ealenus cum Patre conjungun- vivificaniem, qui ex Patre per Filium procedii. Quia veroGraeci i n concilio Ferrariensi ^eu Floreotiiic, tur, qualenus cx ipso absque divisione cxsisiunt: eic quoque Spiriius sancius conjutigitur cm Filio, dixerunl formulai ietas fldei pariiculares fuissc, quia procedit ex illo. Ac mrsuin Filius et Spiri- non coramunes; en alias plane communes el $0 lemnes, qiue i n ipsorum ritualibus babeulur. Uetua sanclus idcirco dislinguuntiir a Patre, quia ex ipso exsislentiain babcnt ; ila Spiriium a Filio braeura, seu Juda?um, ante non bapiizant quam distingtii necessum est, qua procedil ex ipso. Nam, fidei Christianae primuin professionem pronunliaverit, quae omnino diversa el a Conslantinopoliu l anicbac dictum est ex Naziaazeno, mutuce relano Symbolo, ut videre est i n Eucbologio, pag. laiionis diversitas diversam ipsoruin fecit appellalio344. l n ordinatione episcopi, jubelur primum nem, atque diversae illiue relalionis ratio altera non esl praHer , lioc esl personae unius ab eleclus recitare Symboluni Constaatinopolitaavm, alia effulsionem sive processionera : nec alia ratione tum deinde, ac si boc minime suffictens sil, exposiIres personae differunl, ex Gregorii Nysseni do- tio allera, lertiaque ab eo postulalur, quarum poslrema Symbolum illud praedictuai ezbibet vaclrina, nisi \ , quatenu* alter causa est, el alter eti ex cauta. Declara- riis declaraiionibus admislura : quinimo hujus i n terpolali Symboii auclor fuisse Photius ipse i n d i tionis igitur gralia esl addita Symbolo vox Filioque, caiur codice Gaesareo, cujus Lambecius memiuil l i b . non ut dogma novum aslroerelur. XXXVII. Ecclesia Romana criminationibut Grccco- vti, cod. 77, alias mitto formulas, quas Graaci cuderum .Quapropternequaquam Ecclesia Ko- runt, pro iisqui ex diversis [XIX] baeresibus aul teclh raaua peccaverit, quando voculam unam Symbolo ad Ecclesiam converluniur; tameisi feratur canone Epbesino fidem alteram licitum non esse porrigcrc inlerseri aegre tandem indulsil; quam nempead fidei connrmationem explicationemque alise Occidcntis iis qui vel tx paganiitno, vel ex Judaismo, vel ex voluerinl, Ecclesiae jam olim censuerant admiitendam. Hic quacunque hceresi ad Ecclesiam cotmrli
y 9

( ) Sexla synodus gen. act. 10.

v

{b) AcU 2.

DISSERTATIO I . Ot sine addrlamenta. GsBterum part jure fas foarac Aut ergo ipei se vtolala? hu]us sanclionis teoa agnoOccideatatl Eeclesi roeulam unaui CanrHaQtiaa caiit, aut advergttm Lalinos propter ailjectam polltaiio Symboto ineerere, quo oentaia et quiaqoaSyoibelo declaratiunculam unam deblaleraredegU gtitta lllls epUcopis Orientalibng q u i in concilio oant. t>nsiatitinopolilano prnrK eenvenere, ineonsaliia XXVIII Photianorum objeclio attera. Objfelnnl Rcde apostotiea et Occideiilis ^plscopia edilaoi rursum cara suo Photio, Congianltnopiflitana PfrcaKe romialam immutate, propter rarlas qats synodi prtoris Patres hoirc arlicutum, qui t% Poexortx eranl bsretes : etini tattoen, AMiamio ia tre procedlt, accepissc e i ipslsmet Doininl terblg, epistola ad Jevianum Awgiwtnm coafeunca,miniiiie qiue i n Evangeiio legutttar, Joan. i ? , 26, nec gcntium licerd qaidpiaiii erdcm adjlcfrc, aai dr>prcfrule debuissg Chrisli vocibvs aliquid Intertrahere. Scd qttatiimnvhi oblendant ecaisniaitoi, geri ( ). At vero bunc locum Patres nequaqtiam adjectam S^inbolo voeem disrldii eatsaai fafgae, in Syinbolo posaerunl, at jacet apad evangeli* vt et Imolerabitem legatoruia Romaneram fagiant s u r u , sed prapogilionem in transmutarunt. et quseslum, prima mal! labea peteada Torivs In Efangeiio giquidetn legimus, t\\ev\l a palriarcbarirm Byzaatinoram ambilioto , qui Palre procedit: in Syniboio vero conata, quo propier pra?ten$un> iaformem dixemnt, , ex Patre qiiemdam Gbalcedaaetigig concili^ cdnonem jnra proecdeniem. Qiridni etiam Romante Ecclesi fas sibi arrogabant ttquaKa ii.s quibas Romana et ftierit, voculam imam interpretaliwiis ergo eub)iapoetolica eedeg potiebatar (e) u i , cerc, eo maximc cum septima synodns et lolus id est orWi putriarch(B appellari vdlenl. Iliie daOriens h*c fpsa Domini verba tocibus deabiis, ! T K W , ptr Filium, a Tbarasio interpolari con- dam poniiftces Romani restitere usqaa ad Sergium d MicbaelomCerulariuin, qtfi, Cttm tyrannlcessril? Qain et Epiphanius passim in Pmxario dem olim affeciasset f t pagtmodum factas episeoatqfre i n Ancoraio de Sptritu sancto profiterl naa pus, iaipera<areg ipsos dirHdere et insiituere dabttaJ, > \ mo4ireter, nec proiihle apo&iolica? stai subcsse ,. q*i t% Palre Filioque proeedit, nitril vesvgtinebat. laguper iroperatoreg Gracorum mo* r i t i i f , ac Cbrisli voces, aut Syjnbolimi aduiterasse leate atque indigne ferebairt, tmperium Orienlls censeaiur. regibus Franoorum ab episcopo Romano delaiom X X X I X . Remantu ponlifex Laiinyi tohun vocem esge. Auxerunt schigma partgf ginwltalcs occastotie FIUGQOE Symbole adjkere conceseit. At galtem belli aacri, quod U t ^ m in Sarraccnog gugcepenon dc-feuit Romanus poiHifex , inqniunt, preierruni, ae tandem expugaaiio rbis Congtaniinopomisao ceasfbo eaiierorum palriarcharum, qui cum Irtin, quam f > a d aoeirt, inWio ponlifico ipto dn-igun habent regireen Eeelesi, eommani lanocenlto 1II GrttcU abstittcmnt anao 1204, teSymbofo qefclquom adjkete. ka foriagge quident, naenintque usque ad annum 1260. Post obitnm s4 adJectAORero ialani ab universo orbe Cbrisliano admuteuaM sanxigsel ille. Verum voc duniaxal Gertilarii srtpe aclum esl de r<conciltatrone ambarum Ecelesiarum, jnxCa aiqne Byzantini impernLatHMtrim epiecoporam urgentissimis tolis annuit, toreg rebug suis eam conduccrc perscntisccreni, ot in Oceidcntis Ecclesiis vox Filioque rccilaretut variaque idcirco concilia bitic indehabita gunt, fn io Symbola, aec ullo decreto Orieauleg ad ideai qnibug pnecipue dispiualum csl dc processionc fatiemiaai astrtijxit: quin potios licet in conciiio Spirilus gancir, ac si pax el unio Ecclesiarum ab Lngduneftai aGrecis ei Latinig caniatum s i l iotra boc uno capite penderel. miftsae solcmvia, qui ex Palre Filioque procedii, ne233
r t t 9 V

qttaqu^m e i i n d t Greci ad Sytnbolui). cam additamftiio 4eiiKcpt ei perpetuo recitandura obligati fitere. kito Tcro bac couditioae fodu* ittiri Michael Pataotogtfs pasliriavU, u i Esoletka tua Symbotum temptr dieat, prout dietbat illud anie ichisma u$que m hodiernum diem. Id quod a poniifice ct episcepis Latmis appreb^loni f a h . ConairailHer in syRodo norenlina ^)Graeci,Bemincex LaHuia repftgaanie, 4\\et&M, 4| ^6* ' rtdkiontm* nequaquam omninQ nos ftcipU wau: *td concedmu* vobis ut eam habeati$ in Kccte&. QtH4piura ? Clemeiie Vitt, bafla 53, 6, iccreiH *i Gf#ut vrtdm leneanmrSfmimm unuimn FHioptocedere, udnort Hmenntut pronuHtiatt, miU tcandutum. Qtiamobren Gra?ei qui Romaftam Ecctesia'H tolant, Symboltnn libere rcciUnt ) Pbol. op. cm-ycl. ad palriaich. (b) Scbs.2o, pag. m. PATliOL. GR. XQV.

X L . Concilium Barcnse, et S. Anseimi deSpiritut sanctiprocesiionetraclalut.Anno Domini 1098, Bari hi Aptilia coneilium sat nonierosum ab Urbano I I , mensc Octobri, cclebraium est, in qao consederont epjscopi 183 , ut narrat Lnput Prototpata. Illoc quoqne Gr-acl aceeggeruni, atr tania v! de proccssione Spiritug sancti disputarttnt, u l Lalini cauga cocidigsc ptrtarenltir; qnamtumvis plura abapoitoiieo (geu Papa Urbano II) facunda ratione ditertn esse, ferantur a Simeone Dlniclmensi. Qiioelrca pooufex AagehffHHns qnr tbi aderat, ciamoiibus advacai, ut Eccleeia? canaam sttstrncai; id quod egre^t pratslkit Ganfaarieiisia pfxsul. Pmifo cmt^ eilto,- qti;a caalra-UfflScog sairctHg dircrat, amkb riim prccibug piilsaias, gcripto commendavil. Supcrest bodie Ansckni liber De procestionc Spiritkf (c) Lro IX ep. , ix 8

13$ DISSERTATIONES MJtcJi, iu qno poaibabilig quae in alii voluminibus ftlim gialuerat, de quo Spiritus ganciug procedal a Paire; eo quod nimimm eggei mutaue arnor uti meque (quod quidem cx Orienlaliuiu Patruni lueologia [XX] noa conslare, in Barensi coUoquioeoropererai) ip&isniet Grecorum principiU gkadbrescil,ut ex eis illud evincat qiiod conira nostros iaficiabanUir. Hujus operis sui banc sumnram esse ipseniet Anselmus docet ; CvHstai inexpngnabili ratioM Spirilum $*nctum use de Filh mcmt tx Patrg : wtc Umen *%u quati dt duobus dirrw, ud tfMOit de uno. Ex eo tnim quo Pater ei Filiut unum $unl id etl ex Deo, e*t Sptritui ganctus, non tx eo unde a/ii tunl ab invtiem. Sed qnomam Deui de quo est SpirUus sanetu$ eti Paler st FMH$, idcirco vere dicitur eue de Palre el FWo, qui duo snnt. Acqui bac ipsum cst, ni faltor, quod sibi conoedi pagluJant Graeci, ne duo principia adm i u i videanlur; gciticei ex Patre el Filio non procedere Spiritum ganclum, qua duo g u n i , sive qua dtts sunl bypostases, sed qua unum suut gecuudum naluram divinam : Spirilus *anctut procedil de Deo qui e$l Pattr el Eiliut, inquil Anselmng, sive de esseulia divina, tit qua sunl unum Pater et FUius. , to in quo lii suntab invicem. Quemadmoduiu lacus no* ett de hoc unde dweui sunt ab innUetn fons et rivus, sed de aqua in qua unum J M H I . Sic cxeaaple Graecig familiari Lalinorum rausatn luelur el cxpUcal.
9 9 y

BAMASCENICJE.

236

X U . Dt Petro Medhlanen$i, ejutque tucubraiiuncula. Girca amium 1113, Pelrus Grosulanus {Graci Chry$o4annm dicuni), qai ex Savoaensi epiecopo, Mediolanensis arcbteptscopug renuntiatus fuerat, non sine Simoniacae labis suepicioae, cum Mediolani quietus agere probiberetur, profectione Hierosolymitana suscepia, GonstantinopoUm venit, ubi coram Alexio Gomneno de Spirilus sancli proces&ione dispulationem babuit, imo et ctiro ipsomel iinperatorc, ut colligitur ex Nicolao Ilydrunlino, lib. De proc. Spiritus saucti, quem Leo Allaiitis cilal lib. u De contens. Occid. tt Orkni. Eccl.y cap. 10. Ejus tractalus, qui in rauliie bibkicxbecis maiiu exaralus Graece exstat, ab codem Leone Allalio cdilus est, 1. 1 Graicia orihodoxar. Aique ex liiulo quein codex Reg., n. 3327, pia*fr*rl, apparcl adversarium Petri fuisse Joaanatti pburuoiu, mouacbum monlis Gani, cujue poliora momcnla Joaunes Reccus pairiarcha postmodum coiifuuvil, orat. 1 De umoue Eccletiarum* Coalra Grojulauuin calaiuura slrinxeriuit, prunis Nicolaus Mctbonensis et Euslralius Nicnnut. XLU. Dwloqi Antelmi Hmvtlbirgetuu cum Gretciu Paucis pqai ajuns ARnelmas 'alter, epiaeoptjg HavelJbergaiigig, cuin Gonalaaiiiiapali Loibarii I I Unpcraiorig legaiug agcret apud Joauitem Gomac* OMIH, qui Akxio proxima guccataenit, golemoc el publitsttfii colloquium habuit de Spirilug sancti (aj Lib. n, cont. Gr*c cap. 2, . I Spicit.

procesgiooe, coram imperatore Byzaniino, patriarcba, et quotqoot in urbe Begia morabanlur v i r i erudilione conspicui. Aderunt quoque non pauci Laliniy inquil (), inter quot fuerunt tret viri tm pientes in utraque lingua periti ei lilterarum doaisgtmt, Jacobui nomine, Veneticus ttatione, Burgundio namifi*, Pitanu$ nalione. Tertiut inter atios prcccipuut Grwearum el Lalinarum Ulterarum doctrina apud ulramque gentem claritiimut, Motj$es lialus natione, ex civitatt Pergamo. hlt ab u*iver$i$ eiectus ett ut utrinque esut fidistimn* inUrpret. Graecorum causaiu lulabalur Nicbites, Nicctag, Nicomediensis, quem fuigge ail prwcipuum inlcr duodecim didatcalos, qnijuxta morem tapientum Gracorum et Uberalium crtium et divinarum Scrtpturarum studia regunt, el cmterii tapientibn* tanquam omnibui prxminenies in doetrina prasunl, et ad quo$ amnet quwstiouei difficillinne uferunlur, et ab m $oluta deinctps sine retraclatione, et pro confirmala sententia Unenlur el tcribuntur. Horuni , geu doclorum, quorum munia elegantcr Angelmug bic describit, menlionem babes apud Zonaram lib. Atinai. . 4, quiqua eis pracliciebaiur, non soluni , doctor Evangeiii, vertiiit el ; ; doclor univertalis, appellabalur. Nec dubium quin primum huac locum Niceus ille Nicomedieasis obiiueret, qul pnecipuus iiiagigtrorum feisse dicaiurab AaseliiKK Pogi muliabinc indeobjecla el reaponga abeqae caviliig aui rixandi prurugine, Nccbileg, geu Nicetas concludil, Latinoruoi dognu baud abgonum esae; verum non e$te dieendum, Spiriius tanctut procedit Ft/to, boc egt minimeapponendum esse Symbolo, ciira univergalig gynodi decrelum. Collatione altera digpuiaUim esl de azymii el priinalu papae, eaque exilwm evmdeui nacia est. Ttn Nicclas () gcandala propier que gciss33 sunt Ecclegiae orla esse dixil, ex quo Caralus quidam rex Francorum violenter Romanorum tmperium iniatit, et u pairicium Ramana urbU appelUtri feeiu Cujm tempore conlr* majitHUt* imperii monarchim ditisa tel potius $d$tm e$t: unde non pauea scandala inttr Laiinot et Groecot cru sunt, non $olum in imperiaUum institutionum vartetate, verum eliam in euletiastitarum regularwm diveniiate. Itoc quidem, aliaque hig congkRllia jaurdudum cauganlur GraBci, quae hujug inglitoU nogiri non egi refellere. Anselmes porro Havalbergeneig collationee suas gcriplo maadavit, ad d i ltteada objecta epigcopl cujufularo gcbigmatici, qui ab imperatare suo RoHMtm ad Eugenitnn I I I migaut fueral. i
t 9

X U O . DtUugoneEthenano. Si\bH*n*titU^ aig ComneiH gaceeggora, HugoElberiaaiig, ipaomel princtpe annuenie, ireg bbrog pro dograaie L a i i norum oonecripsil, ia quibug praecipuog e goliiamaticis auclores copiose et orudile coofutafit, puia (b) Lib. , c. U .

DISSERTATIO I . NieoMenue aatiglilem, Nicolaum Melbonensem, Nicetaoi Byzantium , qoem Philosophum appellal, Theopbylaclum, et Photiuiu. Besgariou io epislola ad Alexium Pbilanlropenum, cujus fragmentum recital Allaliug l i b . n Dt con$e*$u cap. 28, . 5, Darnl se legisse librum Nicetae illius Byzanliai qui Tkessaloo.cengig inetropoliia poglea fueril, in qao ae L a l i i i o r a n seolenliam approbare gigaificarei, hoc aao demplo quod voculam Filioqu*, quamlibei veraiw, Symbolo male adjectam ceuseret: 6 ^ . , * , , , . bajoa librugi cuui Joannes Beccus incidissel eumqae legiaaet, im& ejurato scbiemate Romanam i d e m pariesque aaplexu* est, lesle Pachymere l i b . v i But. cap.6, qui iiiguper Nioelam illum, cui Maroni<t cognotut-ii erai, evo suo ia magno prctio iu\ue et i u majorc eceletia chartophyUcem narr a i : *Ov \
9 9

t38

XJJV. Laurentius Surius i n PraefaUancola ad coocilium Laieranense i v quod sub lanocentio I I I celebraUim eal, illud cecuraenicum fuigga a i t : qmippe im qua de negolih religionis, d$ Gracm et Lmiimm EccUsie eoncordia iractalum est: cui i*ttr~ fmere patriarchm Conslaniinopolitattut et HieroMIgmiianus, arckiepUcopi ium Latini, tum Grceci uptumgimta, epueopi quadringenti undecim Nec (Ufmert Ugati Grmci et Romani imperatoris, regum JenuaUm, etc. Undenam iglaec baugerit Cartliusianug eruditisgiinug, incomperluin. Adfuigse coucilio Laceraoensi iv Latioorum Orientalium palriarchag, CootiaoUiiopoUlanum et Hierosolyinitanum, quin eiiaaa Aaiiocbea&o) aonmsi propter valetudinem aecericre [ X X I ] noo potuigge, Surio, aliigque concessero. Tunc eniro illae civitateg Laiinia princitibos parebant. Nec etiara negavero episcopog Gnecoa diversarum regionum, qtiag Latini itidem sobegeranl, illuc convenisse. Eos vero quoruin itvperalor, capu a noslria Byzanlo, Nicaeam conceggerat, ne verisimile quidem p t n o : eo magls quod caoon quartus bujus concilii contra Graecos cooditus est, qui lunc temporia vebemenlius i n Romanam Ecclesiaro frendebant. Quapropter n u l laieiiiia exiglimo, i n isia gynodo actum egge de prx>ceseioae Spirtlug gancll. Sunt qui id geslum referaat ad concilium Laleranease tertium, quod aino 1179, Alexandro UI ponliOce celebratum foerat, Manuele Gomneiio Grauig imperante. Venun hoc non testantur concilii istius acta, qua BsUa ferc aupersunl pneler canones, cum quibus ediu eat episiola Georgii metropolil Corcyrensis ad Meciarittm mooasierii Gasuloruui praepogitura (), qoa ipei gratulatur, quod Roma ?ictor e pnelio
v

redierit. TomoXII Spicilegii vieitur iadictilus trecentorum el duorum episcopowm, qui buicte synodo inlcrfuerunt, nec Gnecorum ullus coinparet, praHer unum aut alterum de Calabt-ia. IIoc ilaque duntazat cerlum est Naoueiem aliquando Roroaul pontiflcis bencvolenliam capiarc leniagge, proraissa Eccleeiarum unione, modo Occidenlig imperium sibi raalituerelur, alque Hugoni Eiheriano coram se diaputanti benigne eatis favisse. XLY. Anno 1232, Graeci aerumnarum guarum perlaegi, quorumdam fratrum Minorum opera (), de pangeoda pace cogitaruut, el Germanug I I I , paIriarcba, Joanne Duca imperaiore guo anauenie, ad Gregoriom uoouro, necnon ad canlinaleg episiolag Nicaea gcripgil, quc roaliotleg jain cdila gunt. Roma Nicseam iniggi gunt ex frairuui Praedicaiorum ordiue duo, totideroque ex Minorum, qui cum Gracis paciscerentur, babiiaque Nympbxts i n B i Ibyaia synodo (e) qui cum Byzantino Aoiiocbenug palriarcba interfuit, lilterag ad instar professionis fldei ad papam Graeci dedere, in quibug, quaroplurimie Patruw geatenliig inUxlis, errorem suum de Spiriiu sancio diserie enuntiarunt, gicque malis artibus Antiocbeni, coepium opus pro volis noa cessit. Germanus, qui Romanarum partiuin ge gludiogum praetiterat, poelmodura exauctoralug fuit, ioque ejug locum Josephus ex 6alesii uionlig monacbo ordinatus. Nibilominug Joannas imperalor pro viribug egit, ult pax redinlegrarelur. Id quod testanlur litlere Alexandri IV, dai anoo 1256, ad epigcopimi Urbevelanum, quem poutifex legatum ad Theodoruiu Lagcarim juniorem mittebat (d) : in quibug recitat arliculog ineundae pacie, quas archiepiscopi Cyzicenug el Sardensis, el alii Calo-Joannis oraloreg Innoccntio IV deccsgori guo obiulerant. Videlicet 1 Romana tediejus9

que

summo

pontifici,

prce

cwteris

palriarchalibus pradeinirantibu* prafalo

scdibut, cipalus; cessori,

iummi ejusque ;

recognitionem $ucce**Qribu$

et pro(e$$ionem canomcc

2* canonicam obedienliam

exhibendam ruin nibus, quoque insuper

3* prcerogaliiwm appellandi Romanam Ecclesiam, cum sacrce personcc ecclesiaslica Grceco svperioribu* recur$um inter quat sui$ pralalot quas crediderinl el aliat $e gravari; guastio-

4* liberum
personas

ad udcm

Rgmavam in 5

tcclesiastica* obedienliam $acrit conciliu primam faforsuiedummodo

Gratca$ coniigerit
in untenlm> canonikui pontipci tieem
9

suborih;

Rommnus pontifex
6 tu
9

non adversa$ eidem conuribtndi

promulgabil; primam

tedem

et

cum suburipliones
9

fueritU

ciendai;T
ta$sU qu$

ta quaiitiombu$ fi<Ui si quae ibidem

%

tmiT$erint voluntatis casUri

pr& alii*

dare

untentiam, quod
9

proferre sutcipient

judidum, non obviet et

evangslicit dienter vtro

et cwonicit

eccleslatticaruin

teslimomU, obcuquenlur ; 8 te aliU persoHarum causU et n*go-

) f ide Baron. ad ann. 1179, n . 9 . Wadding Ann. Min. t . 1; Come. oen.part. i , . 460, l . XK

! b)

(c) An. 1233. (d) Wadding. t. I , p. 147; Regett. Ub. n , epist. 525.

DISSERTATfONES D A M A S C E N I C J E .

dwantntttffl cfrt, btsqtte versrcidtie, Qiti ex Paire Filioqwe procedii, repeliltis. ImperaloHs Itllrrtc nmplam inW\ profissionom f4iiiincbaHl : i n liitc atitctn posliHabat, tit SymlMibfm a Gi^rcis, ai)jc< la vircc tllhque, imntutari lwwi juItfivtur, ha *;( , , nt Ectfesia dicat Sym bohtm, inquit, proni dicebai mtte $chi*ma, nsqne in hodiernum diem. Iltiic conrordiae consensitm ioaoplius pairiarcba denogaYil ; Hnde ad ortlfitem r dadtts csl a Midiaelc, inqircejus toriini JoantK^s Uccctts eximhe vir iulegriiaits d erudiiiunts subrognlits. I l i r , cttacla frcqttcnli epiacoporttin ey nodo, qtia Ltigduni gcsla craut cottftrmavi, ac synodicani ad Joannein XIX papam inisil, in qua dogma Latinoriim peroruditc ci elfgatrttr eutmtia* bamr. Goinpltires Gra&conim reconciliaiioncin ctttn Laliitis ohstinalitis dcloslati, carcmlms, plagis ct cxsitiis, ac tandom in synodo allora comnimiionie piivalione mullati siml. XLVIt. Audax Grctcvli manus in quemdam Gregorii Nysteni locum. Iuteriin Joaimos Bccrns paIriarcba, dc Ecclcsiarum uniunc assiduc sollicitus, habilo itcrum <fc moro concilio, qua?stioncm baluiil dc quodam Grrgorii Nysseni looo, qui cum Spiriliis sancli ex FUh quoquc , exsistfnliam ciinnliaret, a refercndario Magnac Ecctesia?, ciii Enscammatismeno nomcn erat, gfadiolo corniptus csset, crasa praeposilione l x cujus factnoris vcuiam a Patrilms humilUme poposcit. Hncc lcslaiilui- aclasynodi apiid Loon. Allal. l i b . m De com , cap. t ; vl 1.1 . iirite. orthod. Codicem qiiem Enscatnmatisnienii9 Inbcfactarai, velnslissiinutu fuissc aiunt, cl ad Xipbilinum qaondam (Bionomirin prrlinoissc. Loros Nysscai sumptus XLVI. Grtcci Romanw Ecclctuv junguniitr inconcifcrcbatur ex ejue sermonein Orationem Doniinicam, liu Lugdunenti i t . Ea v paulo poel uiberecepla, qni incipil, ^ . cnm roeanno 126!, cum Micliael PalaH>!ogus imperator gnus Moytes, clc. At vcro in nullo ejusdem doctoris iugruciitem sibi cutn excrcitu Garolom Sieiliai rescrmone in Doniinicam Orationem comparel; trno gein c\timcscjerei, Romanum pontificem aibi conneque in sermone qtii in edilis censeltir tcrtins, i n ciliandum duxit, adeoquc Ecdeaiarmn copulam procujus tantcn ftnc dc Spirittts sanctl dcitate cl conmoyendam. Qaocirca, cnm Gregorias X gtnerale substanlialitate disputatur. Verum (anquam a concilium Lugdunum conrotarel, oratores illac Nysscno acccplus cilatur ab Hugone Elheriano, lib. r, destinavU, quomm pracipui eranl Germanus quon- cap. 3. Quocirca jtivai euin inlogrum, tam dam pairiarcha, Theopbane Niceenus, Joannes Gncce, quam Laiinc recitarc : " i x imperaioris frater, ct Georguis Acropolila. In sy , , \ n a d o n u l l s d e Spiritu sancio, aui ahis controver \ sis capilibus disputationee babiUe feruMlur ; quippe * , qnod de iis eat traclatum erat Gonstantinopoli a , \ . fratrifosMinoribus, quos pontifex [Xll]iHuc delc, I , gaterat. Itaque proxitna post Grcornm legatarum \ , \ advcntuin scssione GermaniM cwn stiie, iiecnoa * . cum prxsulibus de Calabria, et Willelmo <te Mor\ , becca Synibolum Grace eaniillarunt, cum lenia \ (, repelttimie versicali, qni ex Patr* Filioque procedil. , ? Quarta vtro eessione p a i ti unh> sscranjfnlo san, \ , \ citaest, leclis imperaioris multoruniqiie Gvacco . rum priMulam liueris.' deijnJo inira mitaarnm , xat solemnia Symbolum a Graccis et Lalinis vicissim . qun in euncitiit Iractabunlur, sententiis qttas liomatti (oul ficis dictabit auctoritat, dummodo tacrorum tton adversentur conciliorum decretit, c<eleri acquiescettt. Narrat ponlifrx ntinttos illos pos. lulasse ul Goiistantinopolis imperalori Gncco redderetur, c l palriarcha Lalinus inde anioveretur, moxqtie subjtingil: S(we oblationem profesriovemque p crmit$a$, felicis recordatiom* Innocenlitts papa pr(vdeeetsor no$ter de fratrum suornm consi(io nobis, lunc in minori ofpeio comrilutis, ut pcr hnjutmodi benignilatis assensum, tant<e retouciliatwnis htcremento tola tiptaretur fidelium nnlvertita* approbavit. Addil (frniqtic, quod in rom nostram faoit : tdem pr<cdecc%%6r fatis absonum repntBvit. quod in concitio celcbrundo iflesolm ariiculut Sym~ boli NttamcB syfiodi, in quo de processlmte Sptritus xancli Grctca Ecclesia alrqnantutum Romana di$sonare videlttr, per prafato* nuntios Romani ponlificl* excip}ebatur jndicio, adjicicntes, qttod diffinilivmejus in concilio Gr^ca non acqniesceret Ecclenia, ui&i quod defmilum esset per Scripiurcc uuthenliea lestimoniKu 'tcl divinnm dracntnm comprobartt...,* Verumtamen ne aliquod ex hoc refoncilwiionem fp&iu$ Ecclcsiee impedimtntnm vel obstacnlnm tmpedi-* rct, prccdccestor ipse contenit, in eonciiio immiuen* li tenorcm prtedkii Symboli adjrctioite qnalibet, tiisi [orte de muina connitentia qnam iitut confidimus, reconciliulionh indncet concordta, uon mutari: scd i/i ca forma penes Gra?cam Eedetiam remanere, quam dicta synodus promnlgavil, dummodo de ctcv Trinitalis fide Gmca Ecclesia in omnibus r tholice contentiai cum Romana. Ileec qukkiin aiuto pontifices Gracortim votis annuerunt. Nibilomiuus baudquaquam fodus lancilum fuit, Constanlinopoli impcraiori Graeco non resiitma.
r t f 9

 DISSER , , . , \, . t , , . , xst , , . tt Fik*$ extri/ Putrt.ntatl Scriptura, et Spiritns ex Dto ei Patri procedit. Sed qmemudmo* dum si*e prhtciplo m t , eum il Palrh so/ins, Fitio el Sfiriiui zancio couvemre tton polesl; tic coutra m prmcipio etst, quod ett prcrpriitin Filii el Spiritus, rn Pntre comidtrari naiura nvn patilur. Jam cnm titioet Spiriiki Mitcto COtnutunt 7, ut non ingenric mtdo txshUuii.ne qua in subjecto confusio *pe'UUtfi rurttts iticommunicabitem in eomm prtprklatibmt diftrentuun ktOtnire postumu, ul ei quud commuMt t$i iervelur, el quod propriuiu esi uon confnMdmtur.Elemiw nuigenitua Filius et Paire in Scriplmrm *mcra diciiur, et hactenus ejnspraprictoiem illiui doclrimm definil. Al Spbku$ sauclm et et Palrc dictiur.ET EX FILIO ESSEperhibeiur. t Siquienim Spiriium Chmii non h*tbel hic ttcn e$i ipsiw* ; igUmr Sptrtf**, qui ex Ueo esi, etiam Dei Spiritn$ ett.Al FHims cnm ex Deo *if, non jum tomen Filius Spiriitu aui ttf, aui diciiur : meque hac relaitwi cotuetuiio convertk*r. PcUvius de lioc toco liisputans, a i l ae in eani opinioiicni adductum, ajneaam ab islo eese proposUimieoi , scripsisscqtia GrpgoriiMi) : , \ . lla eniui conftcqen!em oraitonein posiulare, c Hrtrario Filiam dicii sie ex Palre eea, u l uon d i raUtr Spirilus : * . 4> dicit , quwd consenUnciim ral, eiqiihdem aaie tripsisset SpirKain et esse e\ Deo, el ese ex Kilio. Scripsit crgo Spiriluiii c l essc ox Dco, et esae F i l i i , u l ei rcspandeai ex adverso, K i Ymm asae ex Deo, et non esec Spiriius. Subnotarc qooqiii; roihi liceat aaclorcni cx ScripUinv variis tocis argunieniari, in qtMbue Spiriius eancltts ei Patre pnntodere legitur, ahjite insupcr pertiibcUir esae Spirilus F i l i i ; nuqaam autcur ex Filio csse. Uaanqvaai, nt subjungU vir supra inodnm doctus, bxc aermonis formala, qtie SpirUum FUH iiomi* nai, Idcoj valei alqu, ex Fitio, tit alibi docctur, Ad locam vero Nysscni iniegrtuu quod spectal, t% KwtayiBio, part. u Ptmopt., l i i . 13, ocriuai Ht geplffiani eviu eete, iratieiHiHiplufiique ex ea sernrosif i f i Orationeni Oofnimca^n parte, q u hamilia lertia cenaeiar. Poslquam enim proiulii tres bojiis o s i l i B b c i n i a s , adali et Ulain : Ex eadem ormlient; Sfiriiut wncixuet ex iko, Chritd Spiriuuest^ itiqme dicitnr; filiut **tetn eum exDee t i l , non
t 9

10 I . 24> Spirituseliamcst, neque dk.itar. Uac enitn ordinii tcrkmon tequiliir, ul ex wqno per re&olutioncm sibi vkh$hn ratio retpondcat, et qucmadmodum Chrkti Spiriluin dkimut, $k eliam ipsiut Spiritus Christum appellemus. Enimvcro bac i n oralione se de consubsLintialiUite Pairis et Filir dispulasse lesiatnr Ffyss^Rus, cum subjtingU : * . <5, \ * Jam vcro dcmonstraium est plorum tenlenlih, camdem c$te in Patre el Filio naturam, neque ficri posse, ul qua diveni sunl generis, Dei nomine appellentur Eamdem porro Spirilum habere naturam ex operalionibus oslensum.est, elc. Itl quod vennn esse non possi(,nisi fragmcnlum quod anlc descripsi, ct alia 11011ntilla supplcanlur, qua3 libroriorurn vilio cxcidcruiit. Sed ad proposltum rcvcrtaniur. XLVUL Joannis Becci exauctoratio, iaudes e/ cungressus eum schismalicis; procenio lcmporalis Spiriimpct Fitium, Monoihetetarum commentim. llla ulrtiisquc Ecclesisc qualisciinque imio usquoad Micbaclis Palaeologi obiltnnpcrdurasse fcrtur. At co tlofiincto, JoannrsBeccus abAndronico Micbaclis filio cl suc< essorc, pali iarcbali solio dclrusus o s l : cujus lamen cgrcgias laudes Niccpbonis Gro^oras bis verbis r o i i t c x i l : IIit temporibv* Maguw Kcrlesiw churtophylax eral Joannes Beccus, r i r excelteMis fngcnii cl doctrtnarum studiis ab ineunte astate inslilulut: pncterea lantis nalurw doni$ ornalus eral, quaniis qnitquam alter itlius avi. Nam elprocerituU* corporis, et majcstalc vullus et (acundia, alqne acumine bigenii ad omnes rcs idonei, aliisque dotibus prmttibal. Qui cum impcraloris decrelo (dc pacr cum Latinisinctinda) acriteradcer$aretnr,imperatov niltil non lenlavil, tampcr $e, qnam ptr atios erudilionc cuuspicuos, ut kgitimU raihnibut eum adducerct ad aisenticmlum... Ea $pe frutlralHs imperalor, eum onmeque ferme genn* in teterrimos earceres eon~ jecii. Tum Nkephori Blemmida! scripta ad Bcccum mifir. Quibus ilie perlectis, tanctorum libro*, equibus Blcmtnida* $ua collegetat, ullro poslnhviL Itaqne brevi tempdre ietitmouiorum acervum collegii, qua: iutegra volumina Itnplerc potsenl, et qui dudum Laiinis adversatns erat, mulata scnlentia, vkloriam afio transtulil. Quamobrem palriarcha sede eomcensa imperaiori unus fuil omnia, ct lingua, el manus et vcloci* scribas cnlamus, docendo, tcribendo et dogmala finkndo; c]u$ cerlaminis adjuloribu* Meliliniota et Velochita, iuipcralorii clcri archidiaconis, el Georgxo Cyprlo. IIUJC Gregoras, necnon Pacbymeres (), neutcr in r t m calbolicam oplime afleclns : qui ncc sociorum Joannis Ifccci, nimirum Gouslaiitini McliliiHofcc et Georgii Metocbilai, laudes omlscre. Niccpborns quoquc Bleiniuidas clcganliares suac aelalis ecriplorcs landatorcs babuit, n l qip vlr
% y

Horo. v i n , 9. () Nic. Greg. Ui$t. Pacbym. lib. , cap. 24.

243 DlSSERTATtONES DAMASCENICiE. 244 fuerat specunissiiiue pielaiis et docirinae, el 4\ul nibu$. Quae siinilia sunl eorum quie legimut bodie dclaium sibiab imperalore patriarcbaluni generose in Eipositione Gdei Gregorii Tbaumaturgi, m i a rcspueral. Ilujus nounullae lucubraliones ad speci- Graecis adu'Urala fuil. Unde collegero llonothel*men exeuni,quae Allatius Latio donavit, edidilque las, qui omniuni primi invidiam Latinis creavcraiii l . I Grascfa orihodoxoe. Alqui ex bis addisc'mus propier dogma de processione Spirilus sancti ex sehismalicos ex frequenlibus cum Catholicis yelita- Patre et Filio, boc sensu processionem Spirilus tiooibus, ad bas angustias redaclos fuisse, u l , CIIIM per Filium inCellexisse, quod per Filiuro bominibus Spirilum ex Patre solo pro< edere contenderent, innolescerel. Quidni eiiam ab eis faUaU s i i Expoimn modo eum ex Palre et Filio ncgarenl exsislere, sitio Gregoriana, adjeclis duabus istis wcibus, verum eliam ex Patre per Filium, conlra familia- , idlicet hominibu*, quse in rem priscortira Patnnu Ibeologiam. Libere apcrupriscaRufiui iranslatione nunquam cemparuerttot ? que d proposita quwstione edhseram (inquit Blem- Quidqtiid id esl. Tametsi Joannes Damaeceaus, ad midas cpislola i \a]) quoe ertt, an per Filium Spi- quem scbisranlici haclenus provocarunt, multia ia rilus sanctus a Palre procedat; an vero cx Palre locis ( c ) ex rccepla Grscis Patribua doclrina, absque medio, et non per Filium. Et primum quiSpirilum ex Patre per Fitium selcrna proeeasione dem multis sanetit docioribui tradilum [uisse ; exsisiere dixerit; nibilominue quotquol a leaipore seeundum nemine, existimo omnes hominet, qui in Cerularii usque ad Beccum pro scbitmala seripse$acrit Litteris exereilati tunt, et wquitate diriguntnr, runt, tiuo fere consensu nuliam ex Paire per F i comprobaturos. Quod vero ttt Evangdiis vox illa lium Spirilus [XXIVJ saneii proccteionem astniinurla non tit , * xerunt, prater Cemporalem illam manifeataiionem, , hoc plerique vulgo ad contradicendum arriconcessionemve donoruro sptriiualiuui. Sic Micbael piunt. Quocirca lola bac epislola ex sanctorum Psellus, quem scbtsmali Cerularii faviste diximae, eynodorumque senienliis conGrmal ex Paire per primo capite theologico, Spiritum ex Palre quldem Filium exsislere Spir.tum sanclum, alque obiier procedere aii, per Filiuin vero conmtmiicart ei oslendil nibil diflcrre si quis dicai ex Palre Filio- percipi ab omni re creala, ' que ipsum esse, aut ex Paire per Filium. Epistola vov, \ . allera, quam ad Tbeodorum Ducam imp. dedit: SicNicomediensis antisles Nicelas Anselmo HavelVerum enimvero, inquit, Spiritm sancti procettionem bergenii ( d ) respondil eum a Paire per FiKum pruceex Palre per Filium esse multo jam antea in con- dere, quoniam daretur per FHium ad $a*ctificandam feais eral, el tuque ad hwc notlra tempora piit creaturam,vel juxta alio$ quia tramiret Patreper hominibui asurilur, etvtluli commune dogma EccleFilium adtancti/icandoi hominet. Htigo Elherianue $i(V recipitur: ;, pcrinde scribit (e) Nicomedise artisiitem (sive ts ), Nicelas ille aii, eive aliquis alivs) docuisse Spiri , tuin per Filiura procedere idem esse ac ptr FUium , \ , * . Sed diu mitti veidari. Sic quoque Amlroiiicu Camatertts i n eit ex qao nonnulli ridicule, $eu melius dicam, famosa iUa Ihplolheca sna, sau Armumentart* saer*. miserrime affecti, dum velUnt penilus ex Filio cnjus inaxima fuit apud Grascoe ajicloriias, Cyriilt tollere, una cum eo tunuUrunl et per F i l i u m ; Alexaodrini in Joelem propheUm locmn < f), i n et tol tanlorumque Palrum doeumenta, ti qua quo Spiriliift propria* Fr/tt, eti*ipto et tx ipta tsse caplionh anta dabatur, penerterunt; $in vero nulla, dicilur, bunc in sensum transferre conalus eel : /V ca lanquam qum enm muliis aliit non coHvenirent, te turbet, quod hie atiruitur, ex ipso, neque iilud dc rejecerunt. Et ubicunque erat, ex Patre the effundi, proceuiont accipito, $ed de miaione, dalkm* ei tive emanare Spiritum tanclum, de procetsione voces suppeditatione. Sati$ enim id probaverinl explkascacctperunl : ubicunque vero per Filium annexum rintque tot alia ejusdem sancli doctrinar, quodque erat, effusionem ibi ei imanaiionem, et quid aliud omnet tancti prucpositioMm ex i Filio, toc* illius iimile, pro dono el tnunere dici contenderunt. Eodcin per acciperent. Scribebal Gamaierus, viglw drungascnsu voces promkare, ex- riwi, vigiliarum praefectua, Manuele Comneiio pUndescere, efulgen, interprctalos illos imperatore. csse tradit in epislola priore. Dttm yero in hujns XLIX. Concerlaiio Joannii Becci tt sociorum cum interpretaroenii pristinos auclores inquiro, occur- schismaticit. ImuUa Greg. Cgprii opinio eful$io\Hm rit mihi m aclis sexlae synodi (b) eonfeasio Macarii aternam proceuion* tecernenln. Uaque eub Antiocheni ba^reiici Ilonolbelitae, in qua de Spiri- Joanoe Beccobic erai coiilenlionuro cardo, auSpiritu sanclo sic a i l : Et tit Spiritum tanctum ex Palus a Palre per Filium subslaoualilcr proeederei; tr procedentem, \ * , nec quidquaro aiiud inculcare Beccus salagebat () , el per FUium micanlem, tcUkei hominiai aelernam et byposlaiicam Spiritua eaacti per
f 9 % %

(a) Ad sac. Bulgarix. (b) Acl. viii. [O Lib. De fide. 143; Dial. cont. Manich. p. 432; Epiit.de hymn. Tris. p. 497
t

(d) (e) (f) (^)

Lib. i i , c. 26. L. , c. 11 Apud Joan. Becc. Grme. orth. Pacbym. lib. x i , cap. 35.

J 4 5

Filiam * Patre proditctionem. Is, ctim ab Andronreooeniore patriarcbatu ejccius essel, necexsiliis, nec cftrceribiis, nec tillis cra?ialibtis ac poenis deterreri potuit, quin ad exiremum usque gpirilam hoc ipewn proiiterelur. fn pritnig vero convocai prepter quagdam ojus de Gregorio Cyprio pairiarcba expoatalationes episcoporum, el clertcorum, ecooti imperii procerum coram impemtore conversn , cojus Gregorius Couslanlinopolitanus et Aihanagivg Alexandrtntig praesidcs eranl, acccrsili Beccaa eju*que aocit Meliliniota el ftlelocbila, de SptrtUia processiofie disptiliverunt. Cumque prseler qo^mdam Nyggeiii locom (), quo Spirilus per illum qui conlifut est tx Patre, , procedere d k t l t i r , alteramcx Dainasceno () proiulissenl, quo periade aseerilur Paler esse per Verbum manifetiamth Spiriiu$ produelor, , bicquetexlus, oequidquam reclamante Georgio Moscbabar jnagno chartophylace, genninas agniius essel, ulpole in Andronici Catiiaieri lloplolboca sncra cilalus, neque de prorcssiofie alia, nigi <lc seinpilcrna intelligendus veuiret, convenlu golulo, palriarcba? Gregorio data provineia est libelli condendi quo Damasceni diclnm cxponerelnr, conciliarelurque cum aliig islis ejusd*m doclorig verbis ( c), , exFilio aulem Spiritum tion dicimus. Scriplus tomus in ecclesia palain leclus fuil, qucm iiuperalor ipse, palriarcha aliique nontiulli subscriplionibug guig luunieriinl; lnuilis lanien idco reclanianlibus, qtiod in libcllo enunliaretur priorc illo Damasceni loco significari Palrein esse Spirilus per Verbum produclorem, non ut Spiritut per Verbum exshlat, ud ut per illud effulgeat: \ , Licet apmd sameto* quosdam per Fitium Spiritus procedere *$rmetmr diclio kmc progre$$um ad effuUionem, noH orfesse, proprieet pure significal. Verba liaec lomi recilai Allatiug ( d) ex oralione iv Joseplii Bryennii fk Trimtmle, aliaqae refert posl Bryennium in eumdem sensum convenienlia : ptura vcro Bnccus in libris daobus quibus lonium confulavil. Non capitbumt fjri/er, inquii Pacbymcres, quid tandem esset iiicnmiuU iuter productionem Spirilus ad exsistentiatn, e/proctisionem ad umpiternam e/fulgentiam; eo mniime qu*d Ecde$i<v doclores ditinarum pertona rum Filiiet Spiritut sancii emanationcs ex Patre efuigenlias pUrnmque appellarent. L. Cregorint Cyprius in erimcn compturibus e Hkitmklicu tocatur; Palamitarum hanresim praforwaril. Adversus Cyprii lomum Joannes Bccous calauimu s l n n x i l , lauiamquc patriarcbx scbisma* tico coiiflavil iiividiam, uloniucs UIMIII in Bccci giRtcntiam tonspirasse arbitrarcnlur. Ncc ali
9

D I S S E R t A T I O . r e : qnippe cum pfaeter ea quoe modo aiUe c i tavi, aliura senBiimnon reddani alicra ietaec Kii verba qnne Beccns orat. I , recitat: * ^ , * , \ *&% . Std Patret d*terunt Spbrimm ptr FtfJvm, elex Filio naturaliler extntere, non Uem ptt Fitimu 91 ex Filio txmtentiam habere. Quasi vcro pe* F t littm tt ex Filio exsislere, et per Fiham, ei ex FiHo extittenliam habere, non idcm sonenl? Legalwr Beccus l . I I Gr?<?. orthodox.. p. 45. Aliacx eodem libello errorie pleHa idem Bcccue carpil, In priinis quod assererel, , , \ , \ Nihil ene novh, neqme Senptnras comuetudine alieni, I $pmltale dovum Sfirilas $anctu$ appetlciur: quinimo aclionem atiquanda nomen *ibi agentit inciscere, veluti $elit $plend*r ei radiut iolit nomen swpenumero obtinel. QaibHS ulique verbis eiguificabat ailernam Dei aclfoncm qtrae personis (ribus communis esl, Spirilum sanclura quandoqae vocilari. Id quod subinde amplnts declaravit, in opere aliero qno tomiiin suuai eoiitra Bccciim defendebat, cujus fragmeiilum amphim reperi in Regio cod. 2955, cum boc i t l u l o : * , , \ , \ , \ , Hso Gregofii Cyprii in Beecum LatiHornmopimonii vindicem. Qmod divina gratia, efulgenUaqui, el operntio. cocvtema Fitio $it, et ex ipso scaturiat velul [XXV] elhmtx Palre etiptomei Paracleto. Wxc verouibrl nSsl itnptelalem iiimiuiil, quam Gregorius Palamas paulo poai docuit, nempe divinam operalionem, quam deitaiem nunctipabant, revera ab ipea Dei natura distinclam, ac Deo Iriboaqae personts coa*tenimn esse. Quocirca Bcccus erraliim iatad advorsarii sui redargwl allato capile integro Tbeodori Abacarai viecsimo eeptimn. Ctjprim Palamitis prwmt. Ca*terum pcrvcrsain banc opinionemluin primtim anclore Cyprio pn>lnlam fuissediaeriisbisccverbis sigmfiral: veritati* qualem se esudidt praclarn* vindex, qui noi calumnialoreset $anctorumapostolorum conticialorcsvocat, qui hae ratione ret theologica* tractamus, quinam nobit ipse competlabitur, \ ', qui exproprm $ui$ et nu*c primum c ventre novetlas ptacilcrum voces in Ecdettam Dei initodnxil. Q UD Bccci testimonio evincUur, nequaquam ab ipso, dum patriarcba agercC, proscripium fuissc Palamam ac ipsius crrorcs, tamclsi Combcflsius (c) L i b . i De fide, p. 241. (d) Vindic. conc. bplm., cap '.

( ) In cpisl. ad AbJah. (b) Vid. lib. i , Dc fide, p. 145.

 DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 3 njster in adiiatalionibua ad gecundam Aucuru eui L I . Paibtjmeres ichUmaticorum $en$i improbti. noviaeiiui parleai id afflrmaverk : quin poiivs P* Eodein quo<|ue inode Pacbymereg ipee, qno prselaoiat Cyprium praiivigge, ejugqjie erralicui dogiua serlim auclore b c omnia retwli, atli miaitna propratformagge. Quamobrem Joanncs ille pairiarcba , bavii Cypiii cxpogMionem qua Joannt* Oamagceai qui Gregorium Paiaroatn prirauin damnavit, aul diclum accipiebalur de productiuna Spirilaa per SoxepoMt* ftiit, aut, q*od veriug egt, Glycyg, qui Fiiiiim nou ad -exgigleiidtiai, gad ad effulgenduni; ciroa intiuin 131G CwimaniinopoliUHum tbromim ita nec iliig ahgeaaug fnit, q u i conlendereni idto UBait, usque ad 4520. Spvriium Filii dici, quod naturan eandem ac Filius Gngorii Cyprii expositio txptota. Becci 4n babeal, vel quod dignis ab eodeai sappedileiur : tomum Itieubratiane* advergaiiig Gregorii aniinos , addideruiu. Honim praeoipui eranl Joannes Cbilas , - , ij * melropoiila Epbesiut Dauiel Gyiiceaua, et Theo '. ld in opuscnlo oelendil, qiiod Leu leplus PbifadetpJiicngis, qtiibus se Muzalo magims Allatiug i)tg edere non ditbiiavil (b). L b i aiibinda (ogoibcla Mciutn dedil. Exsial apud Altatiinn, lib. n inferl, i f wppcdilan Sptritum Filio rti qt<i digui De sontemu, eap. 2, col. 513, Joannig Chilae libel8unt non est cauta cur ille ail el dkainr Spiritm lue qiiem iiupt ralori obttilit: isque in catisa fuit u i Ff7it, quemadmodvm et Patri$ aliam hujusc* rei Gypritta loiui gui expofiiiioncm scriberct. TheolepUig causam inquirendmn esse. Caetcrum ? , palriarch* objiciebal in tomo vcsiigia reperiri i u i p i ntftdo eojtig doctrinse Marci Hionacbi, qui no, , * roeti productor amb'guo pcriude eengu , uaorpaveral, Xigtv Si qnid audere / i , i p q t H i Pacbymeres. lnlerini qui a Gregorio ceat hoc affirmori pot$U, quod per Filium ex Palre glabant, Albanagium Alexandriniuu urgcul ut tooio Spirilu* progrediatur, et per tiaturalem Filii intersufcgcribat. Ille vero, gibi galis oiii el faculialia non vemum; quo el Unlgeniti ratio ifli contervelnr, e( egae ad gingiilag eju* voteg exploraadag caugalur; Spiritus Palre lanquam causa esse non impedlaeo maiime qnod (^oBgiauliflopoliianoruHi roorea /ur. Sic Pachyit eres communi suorum doctrina? gcngwxpie < non baberel. Gregorio publirefragari non dubitavil, qticmadmodum el novo cum colloquium exoraaii, in quo meniein plauiug Gyprli figmenlo, quod lamcn scbismatici supinis gnam cxplicarcl, annuil stalim Andronicug, m o i inanibus Palatua duce amplexi gunl. vero mulavii meulem, verilug ne idein accidcreC L I l . Tenlata sub Andronico jnniore rcconciliatio. qifod in alten cnm Becco conceriaiione, e i qna res PaUmitarum hccreth unioni infenta. Verus ejut ac Eccleei nibiln pacatioreg evaserani. Verum, ue primutparen*. JSona tynodut yeneralit Grcceit $chit~ pairiarcha inauditua damnareuir, confessioncm matici$.kb Andronici scnioris imperio ad Joaunig fldei quani ille congeripgerat, in pultlico converrtu legcndam dedit, eaque ab ouini errorig gugpicioae Palacologi temporanibil quod ad proposiium uoitruiu inimtinig jndicata o u : eui lamen geolenli Ephe- aliineai, memoralu digmim occurril. Nairal quidera giug eiGyziccnag reCragaii gunt: tinri* Gregoriug pa- Gregoras gnb Andronico Jnniore tenlatam ese raconcilialionem ab episcopis Lalinis duobug qui iriarchato cedendtint oenwiil. CP. venerani, se vero Gra?cog suog, habita oraTum imperator, eollocl* iterurn synodis, lomum lione quain recilal, deterruisse variig de causis, omnino emendaiidot itqaa exponendum decrevii: ac pnesertim quoj Roaiaui omnia sedis gu arquod lainen viri atl hoc oparia eisequendum gelecli bilrio finiri vMloni, ac LaUni dialcclicig cavillia non projtiioraiif, tftim de aggignando gertnano Danimium iodulgnrcnl, qui ad dogmaia gancienda masceni sensu inirr cos non conveaircl (). Ac nocivi eaonl. Alia quorumdam c nosiiis tenlaconsullo proraug : nano CypriHg w Apologia sui menta omillo nibilo feliciora. Inlcrim Oricnlalcm tonii illoe e guig adrergariig cgrogie refallii, qui Ecclcsiam Pulamilica laea invasil, ex quo robur Damascenum direoleni Patre Spiritum per V#rnovum scbismati accrssit. Hujug olim parens fuebum prodvci sic iiilerpretarentur ao gi , ral Siineon quidem moiiagierii Xyloxeri prspositus per Verbum, xa\ ' , per Filium ideru esact ac qucm juuiorem Theolognm appellanl, cujug sa go , cum Yerbo , cum Filio, ( et vindlceni pnubuit Nicetae ille Slelhaiag ti YUJf), una eum Fi/io. Quam quidcm iu qiicni cum Michadc Cerulario el Micliacle A c b r i lcrpreiation&i', itun Pairum genlenliig, tum gramdano scbisiuatig auclorcin fuigse djximua. Eamdem inaiira? legibus conlrariam essc pluribug osl^ndit et cviucil Ex quibus aiiinibusgiuccriig lcctor agno- bsercsim cum [XXVIJ Gregoriug Palaioas guscilaggei, bellum quoquc in Latinos cmn guts, alque scct, quam aUcnag Joanncs nogler Daniago^niig in primis utroquc Cabasila, Nilo cl Niculao vchefiierii a Pbolii ei scbieinalicorum crrorft, c l quam meniius indixil, ita u l boc pracgcrlim nomine i n Lalinoruin gcnsui ct doctritiai consenlancus.
v y y t ( y

(a) Pacbyro. lib. u , cap. 11. (b) L i b . i i De cotnens., p. 517; cl 1.1 Grac

orth. p. 590.

21

DJSSERTATIO > EpboMai aengam liquido exponerent. Nibil Uiuaa confeclmn c a t , ila ut ambse parleg vieioriaia gibl arrogareol. Hic roinime praHermiUendaai pula> Marci Epbegini vocem quae ia aclie Graeetg Flareii* tiai ^oaeilii legtlur, rectuiarque a Micbaete iJaca (b) i n huoc roodum : , xal ^ , 6(0 , xal 6 (c), c /* Expungite diciionem hanc exfidm Syw*~ bolo et ubkunque libutrii, apponalitr, canleiurque m uclesiu, $icul et hoe aliud canticum , c Unijinilu* Filiut, Verbum Dtu immorlmle txmltH^ f eic Nonduai cogilarat Ephegiug vocera FUio*}uc> 4 pogttiac augug egl, blagphcraiae el beresis inaiaia^ lare. Poet coilaliones Iredecim, Latint landem oblioueruni, ut diraissisde addiiamenioconcefflalioiiU lnig, de gignificaiioue vocig, aeu de ipsomei dogmate iractarelur : ua laBien u i w opas forel, boc capui rovocaretur ad examea.
f

tcoisiEalicorum Synaxario bodieqvd celebreUr. Oaanee deincepg patriarche el epiacopi Grseci ad Palama? deliria statuminanda eoncurrerunl; ex qno p r a m i i u ioaanea X I I I , patriarcba, ea approbtvir, euacu Congtamiiiopoli gyitodo. cui Laaarue MterosoJymiianus cum Alexaudrim el Amiocbeni legalis adfuisfte ferlur, qnaeque idcirco nona generalie t * agcmiieaica apud Grgscoa audiit. Uem pragtitii Joauais gucce.gor Callielug, ac Philolbeus i n ejus l o c u a S4ibregaliia qni Palamam vehit avitse idei defentorero in sanctog relulit. Hae igUer haregl grassante, de umone Ecclesiaruni garcienda parum cogilabaiur, quarovig imperitim Byianliittim in dies caHaberelttr. ObglabateUam dtitiiauai inter Latiade disetditiau qao tres poutiflces Homaaain gedem gibi viadiearenl.
9

L U L Conciiium Florenlitmm, FtrraruB inchoatum. Poal Conslanueaae concilium, Manino V ponlifiee, deolriasqueEcdesiae pace iierum iraclaiiini est, ac eb Eugeoto I ? , generali aynodo Ferrariam convocata, Joanaeg ioiperalor cum pairiarcba aliisque prawolibug Graecis; quorum aliqui pjlrimrebarum Orientis vicea gercrent, iiltic accesaere. Posi nonnullas velilatiuneg de purgalorio, in qetbtig Marcus Eugenieug mclropolila Epbegkig, iametti n i t l u advergng dogma noglrum protule- rat (*), ullro faseus esl, le?i digcrimine ulramque Eecleaiaiu bac in parte disgidcre ; incboaia landem synodo, de adjecta Symbolo voce Filioque diu digpntatnm esi, affirmanlibug sciliccl Graecig hauc vel anicam fuigge gcbigmatig causaro. Fphegin sbse~ qneniittmqu* synodortim decrcta Grci recilarunt, qnse Lattni gic fnlerprelali sunl, u l iis solirmmodo etMttm fueritatleram fidem seu formularoeenscrlbi, qnac minua consona foret Gbristianse d o c t r i n * , non qiue eam explicatius enuntiaret. Symbolum quippe CongUnthiopolilanum, etsi pcrfectum erat quoad capita, at aon quoad explanalionera, propier breses quae egaenc emersura : qnin ei illtid ftodic reciiari cam hig vocibtis, Deum de Deo, de tcelis, ** ewnanm Scriptvrat, qux vetenim ecripta hal>ent. Qtias omnia mnltig exempltg eon(irii<abanl Andreas Coloeaensfs seo Hliodiue arcbiepiaeopue ex ordine PraedicaUinim, Joannes Forojalicnsta ex ordine H i aoram, el inlianus cardinalis. Andreas adjettan anle Mxtam synado Symbolo ftiiaaa vorem Fiiioque condodebal ex epislola eancti Maximi ad Marimim, qaam tanwn alii u i i uiuiilam ceasereiU admiitendain : qeia nempe in ea negaretur Filiue ease Spirittif gaarli eaiisa. Juliamis vetueloin coditaai LaiinaR iaierpretationig goptimi eoncilli abjectl in qua Symbolura cum ?oee Fithque legerelur. Codicig tero anciorilaiem Gemitfcig Pleibo cxaaOavit, qaippe enni nnnquani Reinaoi affinnaggeiil adduamemio favigg* gepiimain gyiiodum. Alia urgeniigsima eardinalig erudiie 4 copioge dixii, quag canonis
v

LIV. Marcui Efhe&iu* cumprovincUU dnputaU-* Traoslaio ilaquc Florenliam concilio, de processione Spiritusaaacli gialiui egeruut. Digpuutioneai auspicaiug est Joannes de Monle Nigro, provincialig provinn ciae LoiubardiaeordiaisPraedicalorum: alqaeexpliealo ab Epbesio verbi proadere%euwno gensu, Joannaa ollegavit Epipbaoii locum(ii)quo SpirilusaPaire Filii) esge dicilur. Negavil Epliegiua perinde egge, ac- cipere Spiriium a Pairt ei FiUoui gilelexeieut.alquo a Paire el Filio egae: qaia etsi Spirilug diealvr cgse a PatreetFilio, non laineu ex byposlaaibug giva subsislenliis Palrig el FiVii. Qtiagi vero Palris nooiiua pereonaPatrig, etFilii uoudne prrgaua Filiinon indicentur: quamvig, utdocelAnselmus,Spiriniagae4aa a Patre el Filio non progrediaiur, qua duae pergoiwe sunl, sed qua unum giibatantia aunl. Scggione 20 , provincialig teglimoiiitini islud BasUii obfccit ex Ub iu Couira Euuomium : Cur emm necene g t l , * i digmtate ordin* tertha e$t Spirilu*, trrUum quoque natura ip$um uu? ' , " , ' , * N*m diHttate e$te secundum Fiiio, cum * ! ette ab ipso. alque ab ips* accipiiH 1 **nun*U% nobi* , aique omttino ab ilia causmdeptndeal, terma pieiatU tradit. Epheaing codicera ex quo locug isia excerplug erat, depravaluui coiHandil, u i el atioa quatuor, quos Coasiaiilinopoli exslaro apverai, h* qvibus \wc eadcm verba l e g m n i u r . i t t t porro mille a|iog anliquiiale gpecubtleg ad?rari aiebai qui neqnaquam babereni : Spirkum mctiper^a Ftv lio ut exmlat, ei ex eoitmqmm ex tmt** ptndere^ Quoeirca iogepuue Meibanensis Marco eiprubral^ quod qtiagvia Pairum genlenliaa auiliirilaleava qm Laliuig favereiU, pertndeauLeorruptag am conk*
% t

') Syrop. HUt. conc. Flor. sccl. 5, cap. 15. \b) llht. c. 32. c) De igio cantico vide Nicepb. Gall. lib. xvn.
t

c. 18, c l llorolog. Grac. p. 182. (i/jln Ancoralo.

252 D I S S E R T A T I O N E S DAMASCENICE. intenta e$$et $ententia, conftui recrsti$tU : et jam alas e*se, D O I I sine convietts, effvtlret. Caeierum Banon te pudet dicere Latinomm dogma ab$ te deattii locut, u i a Joanne citalus f u i l , non legilnr in monstralum e$9e absurdnm ? adilia, nec Combettsivs codicem ullum indicat, in flo bafaeatar velal in Florenlino concilio ciiitus L V l . Post multas binc inde concertaitoncs eo f*U. Verum Htigo Eihtriauus (a) aolc Ireceittos cir- landem venlum est, ut provinclalis declarationeni citer annos banc emitdeni Basilii locum Constanlt- ejusmodi pronuntiaret: N09 sequimur apottolicam nopoli Graecis objecerai. Joannes Beccus in quiusdetn unam nommus camam Filn et Spiritus basdam codicibus etnn repererat inlegrum (b), iu tanciiy Painm.... ldeirco Romana Ecclesia non BOaaulhs abrasura. & , credit duo pnncipia, vel duai cau$at, $ed unum ^ * , . principium et unam eautam. E09 vero qui a$sernnt . Codei Illeqatfm Joannes de Monte Nigro p r a duo principia, tt dua9 cmuta*, analhematiiamn*. m n i b o s babebat, anie sexcenloe annos , adeoque Hoc Joannts dictum Gnecis admodum placuil, anle Cerulariaiium scbisma, fuisse exarattis diceatque , imperalore ila posiulanie, scriplo aflirmabalur. AHeruro ejuadem a?latis [XXVII] a Lalinis v i t , hanc esse suam fldem, unam e$$e FHii el cuatum acla eynodi lestanlur, Manttel quoque CaSpiritus sancti cau$am Patrem. Tura petieruei locas (c), dudum anle Florentinam synodum eumut epistolam sancti Maximi ad Marinum noalrr <tan locum Basilio periade vindicarat, auctorilale admilterent, in qua non modo affirnjalur item mutfitsimorum codicum, quo$ ante tehisma icriplo$ e*u Filii et Spiritui sancti camam, Patrem scilicet, t** nultui possel ambigere; quorum nonnutU oblitvemm cliam addilur, non quod (Roniani) Filinm tertti certureniur; ferro contra tcripturam adhibito Spiritus tancli cautam faciant. Lalini vero alaxim! ab tif, ffati diclnm hoe dtctoris, ceu ipurium rejiceverba sic interpretanda censuerunt : Neque ipsi T*nU lnter mulla quae hic auctor aubjungii, ut dicimtu FUium primordialem Spirilu* cau*am : evincaft genuinam esse lectionem quam Tclnsli illi unam quippe at$erimu$ Filii el Spiritut rausam, cedicee preferebanl, hoc mihi iirgcnliesiiiium v i - Patrem illius quidem tecundum gengraiionem, kmsmn fuil. Si e i Patre solo Spirituin esse Basilius jut vero secundum procesiionem : ted ut communioeredidissel, quid prohibebat dicere, quia sicut F i - nem identitatemque euentias nos quoque tignificemut, liusonHne et dignilate eecundus est a Paire, quo- el Spiritum tanclum procedere per Filium a$*eriniam ab eo babei esse : iia et sanclus Spirims ormu9, el inteparabilem ette ab hypostasibus dine et digniute seeundus itidem a Palreesl? Hoc tiam aperte fateamur. Deinde convenieutibue ileeaim praestitulo, efttcacissiiue concludere polerai rum Graecis el Latinis, illi propler confesaioneiii adversus Eunomium , Spirilum non esse faclurani Tharasii, in qua dicitar SpirittuexPatreperFilium f l l i i , qaiaFilius niliil adejusexftistentiamconferret. procedere, conlendebanl ut noslri iisdem verbis
v v t 9 t

LV. Quaiitum ?ero schismalicoruui caus i n M i B o d a m i l l e , de quo nuac agimue, Basilii feeus, haud vane colliget quis ex facinore mini t r i cujusdam archiepiscopi Nicomediensis, quod Joaepbua Melbonensis refert in reaponsione ad libeUum Marci Epheeii : Quando mUulis, inquU, NieomcdieutU prmulh mitmlrum, ut aferrel co~ dicem S. Butitii, in quo dictum iUud h*betur ; . Cur eaam necesee est, etc. UU 9ero, $it4 maiiiia sua permotui siwe eliam *obi* admonithu, voiutt occulere vcritatcm, alque accepto codk* tenil ad (eue$tram eoqilant dictum tMmd kradert, uqnaioque folio in quo tentenlia kabtbulur, culieUum quanrebot, quo illam eraderet. vero Spirilus veritalis non ftrmuil td fieri, ne teriiat eX9twg*eret*r. Exciua ergc fiantem aurmm 9 q*9m f*ct*m e9t I folio in quo dicium in***** mUato, atiud u offsrret. IIU fcitmam alind exfmmui pro tdio. Dtinde ceUri grtum rever$u$ ad tfNoaar, audacttr ibal mi coHtnncendoi Lalino$. Vtweto Pmter ejut lihrum aperuit, et inUgram MNuNliaM vidit tortt m minktrum iniueni , rem commonstrebat. Al UU tremebundus clamavil: c lia , D*mne pro$U tua bentdiclko , derasi Ulam. Quomodo autem tursu* inlegru sif ignorv. tllacum
9 v 9 $ t v %

iideni suam enuniiareul. At Lalini betie erpoiutrunt illnd, per, $icul volebant, inquit Graecue actorum synodi scriplor, diceniet: Vox , , per, ettne divena ab , ex, Mnan t lUipondenl Craci : Diversa *sf. Dicunl Lattm : Siergo alia e$t aclie prwpo$itionU ex, et alia aeiio pratpoutfouii , p e r , erunt juxia re$pon$iontm dua actioncs, altera Patri* aliera Filii: al Iwe incontenient ett; verum prmpothionem per nulla ralione tdmiUimus, limitnles neper canaUm et ptr inslrumentum dicalur. Quocirca Latini senlentiam stiam , dtiobtis in scripus tradiderant, qn a Graecie rejecla s u n l , oe qiiod ia atroque Filius esse Spirilue sancli causa ciiuutiarelur. Tym viciselm Graeci ecbedulam exliibuere i n qua dicebaiil FUium emitlere Spiritum tanctum, et exu gcaturienum efundere: Spirilum Filiu emilU, profluere, e/fundi. Sic elridim SHimunm formul eoruna refert Graecua ecriplor aciorum syoodi, additque banc adiniseain a Lalinis noa f u i t t e : quoniam ipsi* niinime compertum o r a i , quo sensn Spirkus efvndi, uaiurire, emiiti, profuer* affirmarelur. Awiimu* enim , inquil Jitliaitu cardinalia, hatc tceundce cnjutdam et temporalh t%%t procettionii : noi auttm dicinms uinciot Pmlrtt unam lantum asserere procenionem ia productiont
t

(a) Lib. 111, c. 15. (#; Becc. oroi. 1, de unione EccL,

at lib. 11 ai

Theod. (c) Lib. 1 cont. Grccc.

DISSERTATIO I . SpiriiHi sancti. Uanc autem effusionem ex FUio t$$e non stcundam. Vcrum libel polius inttgram ipaam Gra3corum formulam iraotcribere, u l i refeitor a Syropulo, aecl. 8, a quo in&uper addigcin a s ejus auclorein fuisse doclorem Georgium Scholarium, de quo suus eril dicendi locug. Quoniam noi Crceci antehae arbitrabamur Lalinot agbrm*re Spiritum tanclum Palre el FUio procedere lanquam duobtu principii aui tpiramentu duobus, et prteterea nen afirmare Patrem eue priucipimm et (onlem totius deitalk, Filii ntmpe et Spiriins MHCti; propterea not el ab addilamento seu toculm quam Symbolo expiieationh causa adji^iunt pariter et ab eorum commumone cavimus. Nune amlcm im hanc tacram et acumenicam $ynodum eongregati, singulari Dei gralia, ut tancta inler no* unio procurelur posi multas hae illac ventilatat qumuiont*, el dhputationet, produclaque in msdium qmam piurim* lutimonia, e tacrit Liiterit simul el * umcii$ EccUsiv doctonbut: no$ quidem Laiini profitemur, Id quod no$ dkimut, Spiritum Patre tt Filio proeedere, non eo $entu dicere , quni aut Pairem excludamui quominui sit principium el fons toiitts Dtilatii Fitii et Spiritut $anai, aut qua$i credamu* illud , Spiritum tanclum ex Filio proce dert; non aecepUu Filium Patre : aui qua$i duo principia, aul duat producliones Spirilvs tancti exkibemmui : ud confitemur Spiritum tanctum Pairt fitio lanquam ab uno principio, et una [XXYl\\]$ingutari produciion* Qb neternq profluxisse: timiliter #1 not Graci atttrimut Spiritum tenctum Pmtre procedere, proprium autem eiu Filii ei ub illo promanate , ei ab utroque, scilictt Palre per Filimm, ucundum $ub$t*ntiam profundi profiiebamur et ercdebamus. Et nune in muluam unionem coalesci et ckaritaie divina conjungimus. Quin el hoe f spedmen damus hvicem proprice fidei el confegftonh, 1 uinemo ab aittrutriu* communione ab$tinere in pvitremum debeal dijudieamu$ : sed runum mulue peciscimur et unum unum amplectimur, alqne im mnam Ecclesiam Del faveute gratia, omnet redimegramur. Formula liaec scbolarii, palriarcba? el majeri Gnecorom parii arridebat, aique in p r i mis Beasanoni el lsidoro Rullicnorum melropo* liue noonullis lamea rcfraganiibut. Quae porro io ea iiaatri carpserinl, Syropulus ex ipsorum scripto reciial. i * Qurebanl an allerius ab addiu e e a i c , acu explicalione refugere deberent, cum pro rowperto baberenl Laiiaos principia duo non proftieri. t * An eraro esse crederenl fidem Latinorani e l io eaoi desiderarent foedua pangere. y Am Splriluro a Patre solo procedere profuorenl u r , e l non perinde a Filio. 4* An dicendo SpiriU m eaae propruira F i l i i , nudam consubslantialiuicaa ambonim intelligerent: an eum a Filioxque 7 a Patre aHernum esse irabere. 5 An dicendo 4 0 uoturire, i l l u d , ab eo, ad Palrem , an ad Filium referretur. 0 Si ad FiUum, utruui scatu( ) Syrop. aect. 9, c. 1 1 .
t t 9 t t F v

SSI
t

rire ab aslerno sccuaduai abatantiam el personam iateHigereoi nec n. 7* QoM verboio tceturir* eignificarent an eubgtanllam dfriaam et sabeiaientiam pereonaleai a Fillo trafaere : an ktaft qood procedert t e l aliqno sensu diflerai , el in qtroaam aensu. 8" An dicendo Spiriium ab utroqtie, nenipe a Palre per Filitrm, sniastantialiler eliam ei auerae boc iulelHgereat.,9 Quid sibi tellel illud, substanlialiier ab uiroque profundi: an habere c i eumere eiibgianiialiter a b u t r o q n e : an differanl, at in quo sensu difleranl profu*di et, procedere. 10* An absolute el sine commentario vera sit haee propotiuo : Spirilue sanctus procedit ac prufun* ditur aeternum a Patre et F i l i o , eine bac declaratione, P*lrt per Filhtm. A n , per signrficard Filimn esse Spirilue sancli causam el ptincipiuni; 12 An dicendo, unimur, Laiinorum doctrinam ct ronfeseioiiem ampleclcrcnlur. Isibaec dubia Gtaecis admodum displicuere atque, ut opinor, i n catt*a fuere o l Georgiua Scbolarius, qui promovemtaa uaioni naviier operam bacicuue posuerat, relror6 u m paulalim abieril, et anfeqtiam ulriasqae Ecclesiae coucordia eanciretur, Veneiias ctim Dematrio deapoia iinperaloris fratre et Gemisto Phleibone deceseeril queniadmoduiu narraiur a Syropulo (). Sed non infesliorem alium Floreniinae pacis adversarhim Ecclcgia posihac experia eat.
t 9 0 9 9 v v

LVU. Musaantibus ob Laiiiioruin reaponsionem Gnecis, eaqite Palrum vocet reprobaiae causanlibua, cuin uihil conficereliir, noalri Undem oblinueninl, Occidciiialimu docloruro sciiteHliag ei dicla maturiug expendi ; qitod ubi pra^lilum fuit pairiarcha, qui averso autebac auimo luerai a dogmale Laiinorura, coacio guorum emn guffrav giura hoc in gcriplig dedit, quod Syropalug r a fert (b) : ^ ** * , \ , , \ , * , , , /, \ , . , /, , , \ * , , \ ^ * Q***doquidem dicla audivituus SS.Palrum Eccletia lam Orientalisquam Occidentali* quorum hi Spiritum foa ctum Paire et Filio proeedere atseveranlj illi per Filium : quanquam idem e$t, a F i l i o , qnod per F i l i u m ; et per F i l i u m ; quod ex Filio : no% Jmen dimhta tou hae, ex Filio, proptemur Spirh tum ianclum procedere Patre per Filium, ab wur* nilflte et secundum tubtlantiam tanquam ab *o principio et cau$a prwpoiUione, per, illie camam signiftcanle in procewone Spirilut tanclu Pairiarcba3 assensi gunt praegules a l i i , pracler quinque, in quibus eral Ephesius. Tum subinde iiuperaior
9 9 9 9 9 9

(b) Seci. 9, cap. 9.

255 DISSERTATIONES lermoncm ad babuit de unione, ea latnen coodilione, el legc , ul LeUvm tui non cogermiur additamentum SymboLt appomre : * & , ncc Ecclesioe tuat rUu immulare. Narrat Syropulus, qu# sibi pairiarcha dixeril, u l ac ad Buscribeii' dum ujiioni pelliccret; scilicet gettuina ette Oecldenialium Patmm tcripia : $elegis$e AUtanuium idtm affirmanteta; Ctjritlum item variii in heis; Epiphanium quoque, <uju$ expresae adeo voces euenl, ut Juuph, mou&chus et didascalw (sive doclor), ingeuue uiiquamdQ fauus etset , habere se quid ad aliorum Palraia loca respondercl; ad Epiplianii vero, niUil, * ilm ui qmlibet Palrit Ulius $enUniuv nom atlipularelur, cvnsentaneum Uimen esnei qum UU doceret $equi. Inlerim vero pairiarcha, duoi duorum iriumve episcoporum assensioncm obltnere studel t exspeclai, scnio laudem confcdua nioriiur, rtdicia ecbodula, qna eignifirabat, e l dejeravat, e cmnia mnltre, quce senlit el docet catkolica ei apostotica Ecclesia Domini nostri Jesu ilktUli, senwri* Ronax : ", \ \ . Posl ejus obHum omncs demum de clero unioni conscnscruiit, pneter unitm Epltesium, qtii Laliiiorum Palroin auctoriiales a nostris corruptas cl falsalns affirniaret, Graecomm vero, qnaj pei Filiutn Spirilum etutcluin pracedere eflcrrcnl, ita inlcrprclandas dacerei, ac s i , per FUium, hlcm cssct aiquc una m m Filio, ei veluti Filius , licet una generatione, [XXIX] [ , \ , ! \ -, necnon qnia per Fillum t/fuigel, donaturque hominibut. Quemadmodutn eliam ipsc rttrsum dcclaravit i n confcssione suic qualiscunquc fidci, quam contra synodiim cdtdil. Quasi vro grammalicis iillfs unquam aodilum s l l , prseposilionem , per, si conipnnatnr cum palrio casu, Idem atiqtiando sonare quod , cum. Quiniroo omnes agnoecunt ea significari idcm quod Lalinis per, cx, inter, atque adco vel causam vel medium cxprimi. , ', inquilPhavorinus, . Quapfopicr Damascp , cap. 5 , l i b . De fide orth., poslquam cx fhftilio d i r i l Spiritum esse imaginem FUU, veluli Filwi, Patrit (qoo nempc doccmur Spiritum ex Pilio derivari) mox subjungil: Deus est Spiritm $anetu$, * \ , qui per FUIum Patri connectilur. Id quod anle illum Basilios niagnus pronunliarat (). Unu$ autem Spiriiut $anctu$, * \ , qui per unum Filium uni Pairi conneclilur. Et rtiisuro : , \ (a\DtSpir. %ancto> c. 18.

DAMASCENIC/E. 256 , \ ^-. , \ Bonitas, smic(iia$que naturaiis , et regia dignilas ex Patrc per FUium el Spiriium pertramil. Qua profccto oirmia, velinl nolint scbismalici, noiuiullaro, cm mediani, tuni cnusae principiive ralioncm in u n i m l , at Spiriliiin saucLum Filius ctpio una producat el eniillal. Nec oboti apstimandum eal quod subjungit Marcus, secunditm DainaBcenum Spiritum esse Filii comilem . Nam boc vcrbo nibU aliud significatur, nisi Filrum, nec lemporc , nce ualura esse Spirilu auteriaram. Quo scnsu Basiltus negat Spintuin sanrlnm tubnumerari Filio. Non ininus instilsum csi id qtiod in prondicio illo libcllo suo suggerobat Epbcshis, Spiritum aliam rrlatioiiom ad Filtuni non baberc, nisi qualenus cum Filio fnnolcscli : ! , * . Nam relaliva simul cognosci, relalionis proprielas solum esl, non ipsa rclaiio, qua: aliud fumlaincnlum babct. Uudeul sinuil cognoscanlur, oportcl ut unum ex alio origincm babeal: Grogorio Nysscno docenle, pcrsonas divinas ad sc inuluo rcrcrri ct dislingui, \ . LV1II. DefmUio synodi Florenlinos. Synodus ilaqac, fiuitis conlrovcrsiis, dc proccssionti Spiritus soncti bt)C dccrctiim dedit : Definimus Spiritwn sanclum ex Palre et Filio aternaliUr esse, el esscntiam suam suumqv.e csse tubsistens haberc ex Patrc simul el Filio, et ex utroque (cternalilcr Imqnam tib uno principio el una spiratione procedere : declarantcSy quod id quod sancli doctores et Palres dicunl, ex Patre per Filium procedere Spiritum ctum, ad hanc intelUgcnliam tendit, ul per hvc significctur, Filium quoquc ente, hccuudum Griccos quidem causam, secundum Lalinos vcro priucipium subsistenlicu Spiritus tancii, sicnl cl Palrem. Et quoniam omuia qmv Pairis sunl, Palcr ipte Filio suo unigcnito gigneudo dedit prccler esse Pulrem. hoc ipsum quod Spiritus sanclut proccdil ex Fiiio ipse Filius (vlernaiiler liabct, quo eliam aierucliter genitut est. Defimmus insuper explxcalionem verborum illorum Filioque, verilalii declarandtc gratia, el imminente lunc necesutale, liciiccl rulio nubililer Sgmbolo (uisie appo$ilam.\$ f u i l F l o i c u liuae synodi exilus, cujne deihiiljonibus uliuam Grseci sie&sttnl. Vcrum arlibus soasiouibusquc Marci praesertim Epbcsii factum esl (), uou niodo Byzanlinum vulgus, sed el tres Oriciitaliutu sedium palriarcbe sancil unioni npugnarini, dato eynodali dccrelo, quo Melropbanem Joscpbi ConsLantiuopolilani, qui Floroulix dieiu obicrai, succcssorcai, pacis c i icli foedeiis observamUsimum,ct Florcntinos Palros diris dovovoiuul, alque imperaiorem acerbc pcrsirinxeruai. Quain(*-) Apud Allai. lib. Dc conuntu, c. 4.

257 DTSSERT obrcm Eugcnius papa virot qnosdam Ryzatithtm ttd Grarco* mi*U imjuil LaoDictis rbalcofondytas, l i b . , nl cum hi$ in cclloqninm renircnt, qui tyno* dmm et cetfcordiam in Italia foctntn non ndmitlt' bmni. Nam Marcus Ephesi episeoput, et Schoioriut Grwcorum doclistimu*, neqnidem ab imito Latinorvm +gmli contentirt roluervnt. Vbi *d coitoquium rtnlvm #sf, Remani nihil effktre poluerunl, <ir, ixfecia, domnm retenr mnt. Supereel hodie GenrgitScbolarii liber:0# processione Spiritttg $anr i i , i n quo mamenUi atnnia tractat, de rpiibus per dies quiudeeim, ulipse ait, , i n palalio disptrtarat cum aposfolico Hunlio, tpiscope Cortoneitsi, et qnodain tbeologia? niagistro caram imperalorc Jonnnc, Theodoro despoU, polriarcha Gregorio (qni Blclropbant saccesaerat) cardinale item, aliisque cum Griccis, iuni Lalinis : cinnneinpe fpsc timc temporis essel, & , ab nniverm , ten secretariu* uuhertalit imperaloris, tt ", universalis }udtx> impern x o i , , , t f quibublibet sexth feriif iw trictmio imptratorit cormm senatu, de rtbui dipwit tcrmonem haberel. Haec de se aeoqae opere propria tnan scripsit, leeialtisque csl Sclutlarine; ut iegere cst iu capite cftdioifr Rcgii, n. 2056, in quo liic ipsius liber accuralior c x 9 l a t , el mngis miegcr, quam in cdilionc Loiidiuoiisi.
% 9

L l X . De Georgio Schotario. Kx liis qase baclcnns de Gcorgio Scbolario iKxiitiua, refolli possunl Leo AUalius, aliique viri erudili (); trbi pngnani Scbolarium hunc diversnm osse ab >Ho G*orgio Scbolario, oui Ptoreniiico synodo inlerhiH ,eipacts ineuiHfta? eeqtiesirnm se prabuii. Quod nt cooliciatu, Scbolarium scbtsmaticutti in Italiam ail synodQin convenisso neganl. Ipae lamen SeboJarivs sctyeoiaiicue m u l l i * i n locis eperum suorooi, q o ro.nm exarala in biblioibccis asecrvanlar, ieelalur se Florentiam in Iialhim ad synodum com aliis perrexisee. tnsuperex Syropulo conslal Georgivm illum Scbolariuia, qiri Florentiairr cttni aliis acceeserat, quique egrcgiam aliquandiu tinioni promovenda? operam navarai, eamdem pnsiea detemisa*, et [XXX j Veneiias cain Demei r i o deap*ita el Geniislo PMeihone anteprofiigisee, qoaan pacia decrlufn o o o d m t w i Yerba Syropuii haec tmiu; Despota pM qnatridtMMum rmfU (Jaaepbt patriarcbae) Vttuti** abecwsit, annoita? aiipendio poslbabito, nc subscripiioni, aut unreni i n t a m s e cogereUir; & 9k * \ oi ; 6 , 4 , ^ 6)^* *u*Hfn$ cytmiuui $mnt do&orum %*fknli$$imi Gemitfus (a)Leo Allat. lib. De coni., c. 5,'G; ejusdem Ihatnb. de Georgiit, ei Exere. adv. Creygh. 7 ; Syrop. Ilisl. conc. Fior secl. 9
t% V

il\0 I . 258 Schotarhtty nec ipti tnnc *des$e enpientes. Qaam afhliritie detnctp* scbiemaii ftieril, trHpfa fpahra qnflB advcrsHS Lalinos ediifil, satia saperqtr* 08tpn((am. Mtehnel Ducas cbire ctiam Indieat (b), GeorgiHtn Scholariom, qui Florentiam peciit, aYiuin non fttissc a sebismaiico. Adfacritnt e %tnatonbn*, inquit, Cemislm Lacedtemoniut, 6: ,Georgint Scholarin* et Hniver*ati$ judex. Alqut Georgfnm scbtstiiaticnm universalit jttdirh munere fnncium esse, ipsomet lestc stipcriiis obsprravimns. Iffc etlam Dliltrr notandnm articuliim , eC prspposiiionem xat. et apud Ducam fnnuere, schotarii nunciipatfone, non familia? coguomen, sod dlgnitatem s i guiiirnri, cotilra ac conlcmfil Allalius. Post rcdilum in pairiam, aliquandiu rursum Gcorgiua, ul i m pcratori moi-em gercrel, untoni consenlire visue fuil, alqtic lmie aciali consignari possunt q u r ad versus Phlcibonem scripsil dc Spiriius sancti procossionc ex Filio, quam Gcniislus pbilosopbicis argumcnlis impugtiavcrat. Ycruin slalim ad scbisiua revocaius csi, epistola, u i aulumo, Marci Epbesii, qttx inultis in l>iyiolbecis visitur, edila(|tie csl a Leouc Allalio in Excrcitalionibueadf versus Creygliloniun, cxerc. 7. Quantum voluptaiii ct Iwlitiw nobit allulisti, cum rectatn pdem et piam patriamque tenieniiam amplexus **, e/ coudemnatw ab injustis judicibus patrocinium $utcepisti inqilil Eugenicus, lantum e cautrario triuitia cl marort repleti sumus, cum ad aures nobtras pervcnit, te runum altcrata (acie pugnanlia tenere. et lequi, et cum peuimis ccconomis uua confluereod proeuranda media unionis et (cedcris. Tolis liisce liltcrie probusille magister discipulum adhorlaiur, u l synodum, qiiie Florcniini dccreti firmandi causa,GoiK* slanlinopoli cogcbalur, veluli Gaipbai conscssum vilel, el, postbabilis saeculi vani^, secedaL in. desertiiqi. Pra*ceplorU volis obseculue esi Scbolariue, c l scbisma vcrbo seriptisquc palam propu* gnavit : cumque conauig m\ baud saiis pro volualaie procodercnt, in uiona&lerium Patdocrnioris, (q. d. OmnipoUnti* Dei) assumpto Gcanadii nomin^, secessit(c). Gum aulcm sub Conslaulirro, poRircmo Grsecorum imperaiore, pro inslauranda unione colloqiiia ilerum babcreutur, e cella, in quo rcclusus agcbat, adversus Ftorentinum decrelum, cum scrmonc, tiim scrip.lis ccrlabal. Gennadhim bunc, seu GcorgTiim Scbolarium, sacris ordinibus ea lempcstatc tuisse iniliatum> nullo monumcnto conslat. Quamobren) per quam commode dc ipso ihtelligendus venit Gcorgiiis Pbranza, cuni narrat (d), expngnata Couslaminopoli, sulfano MahometY) sic aimTitmte, qritcopoi, qui forte aderant, paucosque dv cferidt el taiclg, sopientinimum docthtimttmque Keorgium Sct;olarium,etiam% t #

(M Itist. c. 3 1 . (r) Dur. Micb. rap. 33. ((/) Lib. , c. 19.

2*> DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. S10 ti .*<, (jun in conciliU traclabunlur, teutnitii* q*ta$ dcfanlatnra CRt, btsquc viTsreidue, Qni ex Potre llomani /owt fici$ dktabit nvttoritat, dummodo $aFWoqne procedii, ropeliliis. Iiitperatoi-is lill^rrc crorum tton adversentur conciliorum dccreiis, ccenmplam ikivi profi^sioiicm coiHniebanl : in tiu? \cv\ acquiescent. Narrat ponlifcx nunttos illos pos. autcm posliHabal, S y m M u m a GIUPCIS, adjo< ta mlasse ut Constantinopolis imperaiori Grccco redvcrcc JfilhqHc, imntutari IMMI Jnbrn-tnr, ? derelur, el pnli-tarcha Lalinus inde amovcrclur, '^ , moxqiie subjungil: Saxte oblationem profcgsionem , nt Ecdesia nottra dkat Symque p*(cmma*i (elkit rccordatioitis lunocenlitn bolum, tnqtiH, proni dktbai etnte schhma, u$qne in papa prtudeeesior no$ler dt fratrttm auornm consihodiernum dkm. Iluic couionlie cmiscnsuin Josolio nobh, tunc in minori ofpcto constitutis, ut pcr phus pntriarcba denogatii ; unde ad ordMiem rehnjunmodi benignitatis aisensum, tanla reconeiliatiodadtis csl a Micbarlp, inqtioojiis locnm Jnaniii^s nis ittcremento tola Ivtaretitr fideHum mivtnuos Bccctts eximue vir ttil^rilaits d erihliiionis subnpprobavil. Addit uVniqm*, qnod in rom nostram rogalns. I l i r , cnacla fnqticnti cpiacoporunt 5 y facii : Idem jrr&deccssor fntis absotntm repntevit. nodo, qum Ltigduni gcsia craut coRfirmav, a < * . quod tit concitio celcbrundo itlesolm artkulus Sym- synodicam ad ioannein XIX papam inisit, in qit.i boli Nittma syiwdi, in qno de processimte fymitus dogma Latiuortim perorudile el elfgauler cumuiatancii Groeca Ecck&ia atkjnantutnm Ronxana di$bamr. Gomplures Graecorum reconciliniionctn fonare videtur, per pras\ato% nuntios Romani pon* citin Lalinis obslinalitis dctoslaii, cnrcoribus, lificis exc\p\ebalur judkio, adjicientes, quod difliniptagis c l cxsiliis, ac landcm in synodo altcra licniejus in concilio Gr^ca non acqnietcerel Eecktin, conininiiiunis piivatione nuiltati sunl. uisi quod defniilum esset per Scriptura uuthcntk(c XLVIt. Audax Grasculi manut in quemdam Grclebtimoniu it 'vcl divinxtm etacnfnm contprobarxit gorii Sysscni lotum. lntoriin Joannos Bccrus paYemmtamen ne aliquod ex Uoc reconciUtitmiem #pirinrclia, dc Ecclosiarum iitiione assiduc solficiins, Eccksim impedimentnm tel obstacntnm vuptdiliabilo ilcrum dc moro concilio, qua?stionem barct,pr(rdccc$t\oripse coneenit, in eoncUxo imminen btiit dc quodam Grrgorii Nysscni loco, qui cum li tenorem prredkti Symboti adjcaione qnalibet, ttisi Spiriliis sanrli ex Filio quoquc , exsistfn(orte de muiua contiivenlia, qnain tkut conftdimus, tiam cnnnliaret, a rcfcrcadario Magna? Ecclesia?, re:oncWutionh indncet eoncordia, uon muiari: scd cui Enscammathmeno nomcn cral, gladiolo <orruxn ea forma peues Graxam Ecdctiam remanert, ptus cssot, crasa pwposilione * cujus factqtutm dicta sipicdns iJromnlgavil, dummodo de tannoris vcuiatn a Palribus butnillimc poposcit. ffxc ckc Trinitalis fide Grteca Ecelesia in ommbus clcslanttir aciasynodi apud Lcon. Allal. ltb. m De iholke consentiai cum Romana. Heec quulein aiubo com nt , cap. 1 ; ci 1.1 . Greec. orthod. Codiccm ponlifice* Grarcorum votis annuerunl. Nibilomi- qttcni Enscaiiima(ismeiiii9 labcfactarat, velastissiuus haudquaquam faedus lanciium fuil, Constaamum fuisse aiunt, cl ad Xipbilinum quondam linopoli impcratori Graeco non restittua. oeionomum prrtinuissc. Locos Nysscni sumptus XLW. Grwci Romantv Ecclaiiv jungnnfur xnconcifurebalur cx ejns sennoncin Oralionem Doniinicam, lw Lugdnnensi u , Ea vt ro paulo poei urberecepta, qui incipif, ^ . enm meatmo 1261, cum Micbael Pabuologus imperator gnus Mvyses, elc. A l vcro in nullo cjusdem doctoris ingtucntem sibi cum exercilu Garolam Siciliae rescrmone in Dominicam Orationem comparct; imo gem c\timcscjeret, Romanum pontificem ftibi conncquc in sermone qtii in edilis renscliir lcrlius, in ciliandum duxit, adeoquc Ecclesiarmn copulam procujus taiucn ftnc de Spiritus sancli dciiatc cl conmoyendam. Qnocirca, cum Gregoiies X gcnerale subslanlialitate disputatur. Verum tanquam a concHium Lugdmium coiiTOarel, oratorea illuc Nysscno acccptus cilatur ab Hugone Elheriano, lib. i , destinavit, quomm praccipui eranl Gernianus quon- cap. 3. Quocirca juvai cum inlegrum, taai dam patriarcha, Tbeopbane Niceenus, Joamies Grace, quam Laiinc recitarc : " imperaloris frater, ct Georgkis Acropolila. In sy , , \ nodo nullae de Spiritu sancto, aui altia controver \ ' sis capitibus disputationes htbiUe feruHlur ; quippe * , quod de its eal iractatum eral Gonstaminopolf a , \ fratribtieMinonbus, qaoe pontife* [XXIl]iHuc delr, , gaferal. Itaque proxima post Grwcorom legaiermn \ , \ advcntuin sessione, GermaniM cwn suie, iiecnoo ' . cum prxsulibus de Calabria, et Willelmo ot Mor- , becca Symbolum Gnere caniillarunt, cum tema \ , repetHkme versicali, qni ex Patrt FUioqtu procedit. \, Quarta v ro eessione pax t unro aacrat^fnto san, \ , \ cilacst, leclis imperaioris multorumque Gweco . riim prraeulam l i i u r i s : deinde inira mistaruni , solemnia Symbolum a Graecis el Lalinis vicissim .
t

 DISSERTAT10 . 242 , , ! Spiriluseliaincit, ucijue diritur. Hivc enim ordinii . scria non teq\ulnr ut ex per resolutioticm sibi , , vichtim ratio respondcal, et quetuadmodum Clirhti . , , Spiritum diamnt, $ic eliam ipsius Spiritus Chri+ . , stum appetlemus. Euimvcro bac in oralione se de , , . coiistili8l.iMtiaIi(;ac Pairis el Filir dispulasse lc *>( Nam siatur NysscRiis, cum stibjiiHgil : * cl Fikns exitil Palre,ulail Scripiura et Spiri , tits ex Dto ci Palre procedrt. Sed quemudmo \ Jam vero dcntomtradum siue principio etse, cnm *il Patris so/rn*, Filio tum est piorum senleniiit, camdem csse in Palre et Spirilui gancto touvemre non polesi; tic coutra ei Fitio naturam, neque ficri po$$e ui quce divcni prmcipio ette, qnod e$t Filiiel Spiritns, sunl tjeneri$ Dei nomhie appellentur Eamdem m Pntre contiderari naiuru non patilnr. Jam cnm porro Spirilum habcre naturam ex operationibut o$Eitioet Spiritki umcto communt ttf, ul non ingeteu$um.est elc. Id qttod vcnun esscnon possi(,nisi Mrio modo txsitlatttjte qna hi subjeclo confusio pefragmcnlmn quod anlc di;scripsi, et aiia nonati*r rurstn iH&mmumcabilem in eorum prvprieiunulla Mipplcanlur, qua3 librariorutn vilio cxcidctibus differenliam iuwtnire ponumu, ul el quud nint. Sed ad proposttuin rcvcrtaniur. commutte esi ierwtur, ti quod pruprimu e&i uou conXLVItL Jounnis Bccci cxauctoratio, taudet ei fnmaalur.Eltnim UHigenilus tilius et Paire tit Scricungres&us cum tchhmalkh; proeenw temporalh Spi1>lur* $ttcra diciiur, et haclenus ejnspruprietofem illius ritutper Fitium, Monolhdelarum commentum. llla doclrima definil. At Spi>ilus tauclus el et Palrc diutrinsquc Ecchtaisc qualiscunque utiio usqunad Mi crtwr, ET EX FILIO ESSEperliibetur. t Si qui$ enim cbaclis Palxologi obilumpcrdurasse fcrtur. At eo doSptriiuM Chrigii nvn habn, hic tton e$l ipsiwi ; tunclo, JoanntsBeccus abAudionieo Mitbaclis filio ift/MT Spirtttts, qui ex Ueo est etiam Dei Spiritns cl succcssorc, pali iarcbali solio dclrusus c s l : cujus ett.At FHiu$y cum ex Vco sif, non jam Mmen Filamen cgrcgias laudes Niccpborits Grrgoras bis liu* Spiriltu aul cst, aiU dicil*r: neqne hac relativorbls r o n l c x i l : Wff tempuribu$ Magmv Errlesla: wi cont&miio conwrikur. Pclavius de boc loco charlophglax erat Joannes Beccus, vir excelleniis tnlispiiUns, ail se in cam opiuioiiein adductiini, aliegcnii, et doclrinarum sludiis ab ineunte cctale inslinam at igio eeso proposilioneta , scripstsecqtie tuius ' pnvterea tantis nalurw donu ornatui eral, GrvforitMii : qnanth quitquam atler itlius a vi. Nam et procertlalt , \ . Ila corporu. et majcslale vullus, et (acundia alque acueuiui conwqaenleiii oratfonein postulare, rum c mine higenii ad omthi rct idonci, aliisque dotibm toMrario Fitttia dicil sie e i Patre & > 6 4 , u l I H M I d i prmtnbal. Qui cum imperaloii* decrelo (de parr rainr Spirilus : cun Latinis htcunda) acrileradversarelnr huperatov , . Koti dicil niUil non tentavit, tampcr se, qnam per alios erudi , qimd consenlaneum eral, giqni* liorie couspicuos, ul iegUUnh r<Uiombu$ eum adducedem %Qle ecripaisgct Spirllum et esse c t Deo, ct rct ad assenticndum... Ea $pe fru&tratut imperalor, cteo e i Filio. Scripett crgo Spiriluiii el eggc ox eum onmeque ferme gcnus in teterrimo$ carcere* conDco, et esse F i l i i , ut ei rvspondeat ex advergo, F i jecii. Tum Nicephorl Blemmidaj teripta ad Beccum iinm e l esse e\ Deo, el non cggc Spiritug. Subnoianihit. Quibus ilie perlecli*, nanetorum librog equire qaoqiie mihi liceat anclorcm cx Scriplura* vabm Blemmida* sua cotlegerat, ullro po$tnlavit. riig locig arguraenlari, in quibue Spirilus eanclHB ltaque brevi lempore lesltmoiiiorum acervum collcgit, e\ Pa4re proccdere legitur, ati|ie tnsupcr pvrbibcqum integravolumina Implere potsent, el qui dudum imr esee Spiritus F i l i i ; noequam mitcur ex Filio csc. Luiinis adversalu* eral, mulula scntentia. victoriam Uvanqvavi, ul gubjungU vir supra moilnm doctug, alio IranstulU. Quamobrem patriarcha sede con$cen$a haw teriDOiiig ionnola, Spirilum FtlU nomiimperalori unus fuii omnia, el lingua, et manus ct ai, i d c n valei alque, tx Fitio, u i alibi doccctir, velocis icribcc ctilamus, docendo, tcribendo et doAd locnm vero Nysseni iniegruiu quod gpeclai, f x gmala finiendo; ejus cerlaminu adjutoribu* McliliKmbymk), pan. u Ptmopt., i t i . 12, ccrttifti fit geniota el Veiochila, impcratorii cleri archidiaconis, et pviMHi euiti egge, trang^iHipliimque cx ea gerntois i f i Orationeni OoiDinkan parte, <\utt bomilla Georgio Cyptio. IIUJC Gregoras, necnon Pacbymeres (), neutcr in rcin calbolicainoplime alTectus : tevtia eneeiof. Postquam eniai proiiilil treg bojiis qui ncc socioruni Joannis Ifccci, iiimirum CoiistanMilfaa 1XXWI| laciniig, addii et Utain : Ex eadem tini Melitiniotc ct Georgii Mclocbitac, laudes oinlMthme ; Spiruut taneltuet ex Deo, ei ChrUti Spiri*u*t\ ique dieitnr; FUimt mmiem cum ex De* ail, scre. Niccpborns quoquc Blcinmidas elcganliares su3C x U l i s scriplorcs laudatorcs habuil, n l qiy vlr
y t t % 9 f t i % t % 4

Horo. v i i i , 9.

() N i c . Greg. Hist. Pacbyin. lib. v, cap.^24.

243 DISSERTATK)NES DAMASCENIC/E. 244 fuerat speciaiieshnje pielaiis et doclrin, et ^ u i nibus. Quae siinilia sunl eoruni quas legimu* hodie delaiuni sibiab imperatore pairiarcbatimi generose in Exposilione fidei Gregorii Tbaumalurgi, u i i a rcspueral. Ilujus nonnullae lucubraliones ad speci- Graecis adu-Urala fuil. Unde collegero Monothelotas, qui omniuiu prinii invidiam Lalinis creavcrant men exsiant, qnae Allatius Latio dooavii, edtditque t . I GrmeuB orlhodoxce. Alqui ex bis addisc*mu8 propier dogma de processione Spiritus saucii ex schismalicos ex frequentibus cum Catbolicia yeltta- Palre et Filio, hoc sensu processionem Spiriius per Filium intellexisse, quod per Filium honunibus tionibus, ad has anguslias redactos fuissc, ut, cum innoleaceret. Quidni etiam ab eis falsala sil ExpoSpiritum ex Patre solo pro< edere conlendereiil, silio Gregoriana, adjeciis duabus islis v.ocibus, imn modo eum ex Palre et Filio ncgarent exsiglere, vcrum eliam ex Palre ptr Filium, conira familia- , iciiicet hominibu$, quse in prtsca Bufiui translatione nunquam comparuerunt? rem pri&conim Palruiu tbeologiam. Libere aperieQuidquid id est. Tameisi Joannes Damaacenus, ad que d$ proposita qucctiione ednuram ( i n q u i l Blemmidas cpislola i \a\) quce erit, au per Filium Spi- quem schismalici hactenus provocarunl, mulli$ iu locis ( c ) ex rccepla Grscis Palribas doctrina, ritus sandus a Palre procedal; an vero ex Patre Spirilum ex Palre per Fiiium aetcrna proeessione absque medio, et non per Filiuiu. Et primum quiexsislere d i x e r i t ; nibilominue quolquol a lemporc dem multU tanctit docloribut traditum fuisse ; Gerularii tisque ad Beccum pro schismale scripsestcundum nemine, exislimo omnes liominet, qui in rual, uuo fere consensu nullam ex Paire per F i sacris Lilterh exereitali $unt et wquitale diriguntnr, lium Spirilus [XXlVj saneii proccesionem astrucomprobaturot. Quod tero in Evangeliit vox illa xerunt, praeler temporalem illain manifeslalionen, ituerla non $ii , concessionemve donorum spiriiualium. Sic Micbael ;, hoc plerique vulgo ad contradicendum Psellus, quem schismali Gerularii favisee diximus, piunt. Quocirca tola hac epistola ex sancloruin primo capile Ibeologico, Spiritum ex Palre quidem synodorumque senieniiis conGrmal ex Pairc per procedere ait, per Filiuin vero communieari ei Ftliutn exsislere Spirilum sanclum, atque obiier oilendil nibil diffcrre si quis dical cx Palre Filio- percipi ab omni re creala, * , \ . que ipeuin esse, aut ex Paire per Filium. Epistola SicNicomediensis antisles Nicetas Aoselmo Havelaltera, quam ad Tbcodorum Ducani inip. dedil: bergensi ( d ) respondit eum a Patre per FiKura pruceVerum enimvero, inquit, Spirilm tancti proceuionem dere, qnoniam daretur per FUium ad sauclificandam ex Palre per FWum esse mullo jam anlea in eoncrealuram veljuxia /, quia irantirei Patreper [e*$i$ eral, et usque ad hccc no$tra lempora piit Filium ad tanciipcandoi homines. Hugo Etberianus hominibm aturilur, etveluti commune dogma Eccltperinde scribit (e) Nicomediae anlistilem (sive rs sitv recipitur: ;, Nicelas ille ail, eive aliquie alive) docuisse Spiri ), tum per Filium procedere idem esse ac ptr FHium , miui velaari. Sic quoque Andronicus Camalerus i n , \ , * . Sed diu famosa ilia Hqplolheca sua, seu Armamenlorw tacro, ett, ex quo nonnulli ridicule, $eu melius dicam, ciijus inaxima fuit apud Grascos ajictoriias, Gyriili mUerrime affecii, dum vellent penitta ex Fitio Alexaodrini in Joelein prophelam locuin < ( ) , i n tollere, una cum eo tusiulerunt et per F i l i u m ; quo Spirilu proprius Ft/ii, eti*ip$o,et tx ip$o esse et tol tanlorumque Palrum doeumenta, $i qna dicilur, bunc in eensum Iransfnrre conalug esl : Ne capiionh anta dabatur, perverterunt; sin vero nulla, ie lurbet, quod hie astruitur, ex ipso, neque illud de ea lanquam qum eum mnUit aliis non convenirent, precessione accipilo, ud de mi$$ione dalione et rejeceruni. Ei ubicunque erat, ex Patre tive effundi, MuppedilaUone. SatU enim id probaverinl explUavetive emanare Spiritumtanctum, de procetsione voc$s rintque lol alla ejusdem tancti doclrinar, quodque acceperunt : ubicunque vero per Filium annexum omne* tancii pra!po$itiotum ex m Fi/io, U>co ilitus erat, effuiionem ibi et $manaiionem et * i quid aliud per acciperent. Scribebai Gamaierus, vigla drurtgatimile, pro dono et munere dici conUnderunt. Eodcin rius, eco vigiliarura praefeciua, Manuele Comaeno gcnsu voces promicare, eximperatore. ple*de*cere effulgere, interprctatos illos XLIX. Concerlaifo Joannis Becci tt tociorum cum csse tradil in epislola priore. Dum vero in hujue ichismaiicu. ImnUa Greg. Cyprii opmio efuliiotHm inlerprelaroeiili pristinos auclores inquiro, occuraternam proctstion* $ecernentu. Uaque sub r i i mibi in aclis sextae synodi (6) eonfessio Macarii Joannts Becco bic erai coiilentionum cardo, an SpiriAniiocbeni hap.relici llonoihelilae, in qua de Spiritus a Palre per Filium subetaualilor procederei; tu aancto sic a i l : in Spiritum sanctum ex Panec quidquara aliud incuicare Beccus salagebat (g) ire procedentetn, * , niai aelernam el byposlaiicam Spiritua saacti pcr , et per Filium micanlem, tcUicet homit 9 t t 9 f

(a) Ad sac. Bulgarix. [O Lib. De fide, U 3 ; DiaL cont. Manich. . 432; Epist. de hymn. Tris.,p. 497,
(b) Acl. VIII.

(d) (e) (f) (g)

Lib. i i , c. 26. L. , c. 11. Apud Joan. Becc. Grcec. orth. Pachym. lib. xi,cap. 35.

D I S S E R t A T I O . r e : qnippe cum pfaeter ea quoe modo aiUe c i Filtum a Palre prodiicdoncm. Is, cum ab Androlavi, alinmsensumnon reddanl allcra istaec KMMI nicoaeniore palriarchalu ejeclus essel, necexsiliis, nec carcertbus, nec ullis craciatibtis ac poenis de- verba qwne Beccus orat. I , recitat: W-XM , ' , \ Yfefc, terreri potuil, quin ad extremum tisque sptrilam lioc ipsum proftieretur. In priinis vero convocai prapler quasdam cjus de Gregorio Cyprio pairiar- . Sed Patret dtuernnt Sptritmm p*r FUhtm cka eipoeialaiiones episcoporum, el clericorum, etex Filio naturatiter ex*i*tere, non item per FiUum $l ex Filio exsittenliam habere. Quaei vcru pe* F i neenon imperii procerum corann impemlorc eontiwn et ex Filio exiistere, et per FtHam, ei ex FiHo Tersn , cujus Gregoriue Conslanlinopolilanus el exsittentiam habere, non idcm eonanl? Legalar Aibanasivs Alexandrtnus praesidcs eranl, acecrsili Beccus l . I I Grme. orthodox.. . 4. Aliacx eodem Beccns ejutqite socii Melhiniota et Mclocbiia, de libello erroris pleaa idem Bcccae carpil, in priinia Spirtlus processione dispnlwerunt. Ctimqueprseter quod assererel, , qu*ntdam Nysseni locum (), quo Spirilus per itlum qui centigut esl tx Patre, , proccdere , d k i l u r , alleraincx Daraasceno (b) protulisseiii, quo " \ perinde aseerilur Paler esse per Yerbum manife* Uanth Spiritus prodttctor, , , bicque texlus, nequidquam Nihil esse itori, neqme Scrileclainante Georgio Moscbabar jnagno ctaartophy- pturas consuetudine alieni, ut ipmtuaU donum SfiriiMi ianctui appellctur: quinimo aelionem atiquanda lace,gentiinas agniius esset, utpole in Andronici splendtr et Camaieri lloplolltcca sacra citalns, ncque de pro- nomen *ibi agenti* a$ciscere veluti rcssione ali.% nisi dc sempilcrna inlelligendus ve- radiu$ $oli$ nomen $ccpenumero oblinet. Quibus ulique verbis eiguificabal aeiernam Dci aclioncm nirct. convenlu solulo, palriarcbx Gregorio data quae personis (ribus coininiinis esl, Spirilum sanprovincia est libelli condendi quo Daniasceni diclnm exponerelnr, conciliarelurque cum aliis istis ejus- cturo quandoqae vocitari. Id qtiod subimle ampliits drrn docloris verbis ( e), declaravil, in opere altero qao tonuiui suum eon, exFilio autem Spiritum dicimus. Scri- tra Bccciim defendebat, cujns f^agmentuin amphim reperi in Regio cod. 2955, cum boc t i l u l o : plus iomus in ecclesia palam lectus fuil, qucm itnperaior ip*e, patriarcba aliique nonnulH sub- * frcrtplionibus suis i t i u n i e m n l ; multis lamen idco , , reclatnanlibus, quod in libcllo enunliarelur priorc , , \ illo Damasceni loco significari Palrem esse Spi- , GregorH Cyprii in Beccum LatHtorumopinionii vhtdicem. Quod diriitis per Verbam produclorem, non ut Spiriius per vma gratia, effuigeniiaque, et operntio* cowtema Fitio Verbum exsistat, ud ut per illude/fulgeal: \ Palre il, et ex fpso scaluriat velut [XX\]elhmX , etiptomei Paracleto. Ilax veronibM nisi itiipielatcm Licet himiunl, quam Gregoriua Palamas paulo poai docuil, tietnpe divinam operaiionenn, qtiam opmd sametot quotdam per Fitium Spiritus procedere deitaiem ituncupabaiit, revera ab ipea Dci nalur effirmetmr, diclio hasc progressum ad effkUionem, dislinctam, ac Deo tribaeqwe personis co^icninin *on adesse, proprieet pure signiftcat. Vcrba liaec lomi esse. Quocirca Beccus erracum iatad advcraarii mi r e c i u i Allalius ( d ) ex oraiione iv Josepbi Bryennii redargwl allalo capile integro Tbeodori Abucarai th TriwtmU, aliaqae refert post Bryennium in cumviecsimo aeptimfi. deai eeDsum coiivenienlia : plura vcro Bnccus in libris doobus qtiibus lonium confulavil. Non capieCyprim Palamiiis pneivit. Catemm pcrversain b**i igitur, inqtiii Pacbymcrcs, quid tandem esset bauc optnioneni luin prtmtim anctorc Cyprio pn>lndiunmviu inler productionem Spirilus ad exsistenlam fuissediaeriishisccverbissignifiral: Al veriiatii liam, eiproeessionem ad sempUernam effulgeutiam; eo qualem seestedieit prccclarus vindex, qui notcalummixitme qned Eccleticu doclore* ditinarum pertonaniatoretet tanclorumaposiolorum contlcialores vocat nm Fitiict Spiritut sancii emanationcs ex Paire - qui hac ratione res theologicas tractamus, quinam , efttigentias plerumque appeliareut. nobh ipse competlabitur, \ L . Gregoriut Cypritti in crimcn compluribut t *cki*mkiicis pocalur ; Palamitarum hwresimprafor, qui expropriis $vi$ ei nu*c primum e ventre u r i f . Adversus Cyprii toiuum Joannes Bccous noveliat placUcrum toees in Eccletiam Dei hilTodu* calamitiu slriuxit, tauiamqiie patriarcba? scbisma* xil. Quo Bccci tcstimonio evincilur, ncquaquam ab tko couflavil invidiam, ulomncs itluin in Bccci ipso, dum patriarcba agercl, proscriptuni fuissc svaicatiam conspirassc arbitrarcnlur. Ncc ab Palamam ac ipsius crrorcs, tainctsi Contbcfisius
f t %

( 4 ) In cpisl. ad Ablab. () V i d . lib. i , Oe fide, p. 145.

(c) L i b . Pe fidc p.n\. (d, Vindic. conc. Ephes., cap 60.

%

217 DISSERTATIONES noster in aditolaliontbtig ad gectHtdam Aucurii sui novittimi parlcoi id affirmaveril: quiii poiius Palaois. Cyprium pnuivigse, ejugqjie erralicuia dogiua pneformasse. Quamobrem Joaaneg ille patriarcba , qui Gregorium Palaroain primuin damnavit, aul SoiepottU SuiU aut, qaod veriug egl, Glycy*, qtii clroa iniiMin 431G Gengianitnopolitantim tbronum Uaait, tisque ad 1520. Gregorii Cyprii exposiiio txploia, Becci i n temum lueuliratianca adversariig Gregoru aniraos addiderum. Ifurum praeeipui eranl Joannes Chilas melropolita Epbesiug, Dauiel Cyziceoua, ei Tbeolcpttis Pbiladelphicagis, qttibug ge Muzalo niagmis logeibela secium dedit. Exsial apud Allaiimn, lib. n De tonientu. cap. 2, col. 513, Joanntg Chil libcliue quein imptrafori oblulit: isque in causa fuil u i Cyprittg lomi gtii.exposilioncm scriberct. TheolepUie patriarclias objiciebai in tomo vesiigia reperiri i*npne atacio eojng doclrinse Marci Htonacbi, qui nomen productor ambigtio pcnnde eensu u*arpaverat , ipquii Pacbymeres. Inlcrim qui a Gregorio giabant, Allianasium Alexandrimuu urgcul utlooio sufcgcribal. llle vero, sibi gatig mit et faculialia non esta ad gingulag cju* voceg exploraadas causaiur; eo waxime quod noegiauliflopolitanoruai morea gcnflugqiie <!on>p<*rloe non baberel. Gregorio pnbiicum colloquium exoraoti, in quo menlem plauiug saam cxplicarcl, annuit slalim Andronicug, inox vero rrmiavii mentem verilug ne idein accideret qwod in alten cum Becco conceriatiooe, ex qua res Eccleei nibilo pacalioreg evaseranl. Yerum, iie pnlriarcha inaudilua daninareiur, confeggioncni fldel quani ilie coiigcripserat, in pul^lico conventu legcndani dedil, eaque ab omni errorig gugpicioac imuitinig judicata ogi : eui tamen gealenti Ephegiug elGyziccnvs reiragaii gunl: tinri* Gregortug pairiarchetn cedendum ccnwiil.
f f

DAMASCENIC/E. 218 L I . Piuhymeres $chi$matieorum $entut improbat. Eodein quo<|ue inodo Pacbymereg ipee, quo pncsenim auctore baec oiunia reluli, minime probavii Cypiii ciposMionein qua Joannis Oama&ceni dicluin accipiebalur de produclion^ Spirilug pci Fiiiam non ad exsiglendum, ged ad effulgendum ; i U nec illig a^gengag fuil, qui conlemierait ideo Spiriium Filii dici, quod aaturam candem ac Filiug liabeal, vel quod dignis ab eodem supp^lileiur : ; , Ytop, - , ' ^;. Id iu optigcuto Oblendil, quod Leo Aliatiug bia ederc non dnbiiavil (b). Ubi subinde hifert, it mppcduan Spirilum Filio iis qni digui $unt, non est causa eur ille til el dicalur Spiritm Filii, quemadmodum el Patrh, aliam hujusc* rei cauiatn inquirendmn esse. Ca?tcrum , , * : , , Si qnid audere / i ceat, Iwc affirmari po$sil quod per Fitium cx Patre Spiritus progrediatur, et per naluralem Filii interventum; quo el Vnlgenili ralio illi comervetur, et Spiritus Paire tanquam eauta esse non mpedla/ur. Sic Pachy:t cres communi guorum doctrina? refragai i uon dubitavil, qucmadmodum et novo Gyprii iigmenlo, quod lamcn scbismalici supinis manibus Palama duce aniplexi guul.
y

Tum imperaior, eollaeiig iterura eynodis, lomum omnino emeftdaiidum atqua exponendum decrevii: quod lamen viri ad boc oparig exaequendum geleclt praglitoranf, thm de aisignando gerwano Dainasceni scusu inirr eos non conveairet (). Ac consuUo proraug : nam Cypriag m Apolagia gui tomi illoa guig advergariig cgrogie refellu, qui DaiDascenum direntem Patre Spkitum per Verbum prodvci sic iiilerpr<>lareatur ao si , per Verbum, ' , per Filium ideiu esaci ac , cum Yerbo , cum Filio, el YUJ), unu eum Filio. Qaara quidem in lerpreiaiion^r, iwin Palium senlenliis, lum graminalirrc legibus conlrariam esse pluribug osl^ndil et cviucil Ex quibus oiitnibusghiccrtig Icctor agnogcct quain alicmig Joanncs nogtor Daniago^nng lnerii a Pbotii c i sdiieinaltcorutn crroro ct quam Lalinoium gcnsui c l doctrina? consenlancus.
v t f

L l l . Tentata tub Andronko juniore rcconciliatio. Paltmitarum hwresis unioni infema. Verus eju$ ac primusparem. Nona spodat yeneralis Grareis sckitwal/cii.Ab Andronici geniorig imperio ad Joaunia Pala3ologi temporanibilquod ad propogitumuostruin aliineal, memoralu dignum occurrii. Nairai quidera Gregoraggub Andronico Jnniore tentalam e-ae reconciliationein ab epigcopis Lalinis duobug qui CP. veneranl, se vcro Gra?cog suos, habita ora lionc quain recilat, delerruisse variig de causis, ac pnesertim qnoJ Romani omnia sedis gua? arbitrio finiri vflleiU, ac Lalini dialcoltcis cavillis nimium iodtilgitrcnl, qui ad dogmala gancienda nocivi egaciit. Alia quorumdam c nosliis tentamenla omitto nfbilo feliciora. Intcrim Orienlalem Ecclcsiam Palamilica laeg iuvasit, ex quo robur novum gcbismati accrssit. Hujug olim parens fuerat Siineoii quidem mouaglerii Xyloxeri prsposiius, qucm juniorem Theolognm appellant, cujug sa 80(ium el vindicem prarbtiil Nicctas i!le Stelhaius , qitcm cuui Michaclc Ccrulario el Michade Acbridano scbisiualis auclorem fuisse diximug. Eamdcro Iwcrcsim cum [XXVI] Gregorius Palaraas suscilasgei, belluni quoque in Latinos cuin suie, alque in primis ulroqitc Gabasila, Nilo ct Nicalao vchemeniiug indixil, iia u l boc pracscrliin nomine ix

(a) Pacbyro. lib. u , cap. 41. (b) Lib. it De cotnens., p. 517; ct 1.1 Grac

orih. p. 590.

249

DISSERTATIO L

25

ichisinaiicorum Synaxario bodteqtie celebrelur. Onnee deinieps palriarcha? el episcopi Graeci ad Palamae deliria sialuminanda concurrerunt; ex qao pneamini Joaones X I I I , patriarcba, ea approbavir, coacla Goaslaminopolj synodo. cui Laxarus flterosolymiianue cum Alexaadriui el Anliocheni legalis adfui<se fertur, quaeque idcirco nona generalis <* oBcmneaica apud Grocoa auditl. Mem prassiiiit Joauais succe.gor Gallielue, ac Pbilolbeue ejtu locuio Mibrogalua, qui Palamani velut aviiae ftdei defeneorera in sancto relulit. Hac igilur bareti grassante, de unione Eccleeiarunt sarcienda parvm cogilabaiur, quamvis imperitim Byianlinum in dies cellabereiur. Obalabai eiiaa duiliaum inler Latiaoa dissidiuo), quo tres ponliftces Roraanaui eedero sibi viadiearenl. L l l l . Concilium Fhreniitmm, Ferrarw inchoatum. Posi Gonsianuease coueilitim, Mariino V poolifice, deulriusqueEceletiae pace ilerum iractatuni est, ac eub Eugeoio IV , generali ayiioda Ferr a i i a n convocaia, Joanaes tmperalor cum patriarcba aliisque prarsnlibus Graecis; quorum aliqui pairiarebarum Orientis vices gererent, iiluc accessere. Potl nonnullas velitaliones de purgalorio, in qiribtts Marcut Eugenicot meiropolila Epbeaius, tametsi Balta adversut dogma noairum protulerat () , uliro fassus est, fevi diacrimine ttlrainque Ecdeaiam bac in parte dissidere ; inchoala landem eynodo, de adjecia Symbolo voce Filioque diu diapntalam eel, affirmantibue sciliccl G r * c i * hauc vel unicaiu faitsa achieaiatis caasaro. Fpbetin tabs*qneiitiHmqot gynodorum decrcta Graeci reciiarunt, quae Lalini *ic Inlerpretati suitl, u l iis solummodo vetHtim fuerlt atteram fidero seu formutafaeenscribi, q a * itiiniia con*ona forei Chrisitana docirinae, non qiue eam explicatius enunliaret. Symbolum qtiippe Cansiantlnopolitanum, etsi pcrrectum erat quoad capita, a l non quoad explanaiiontira, propter bserees quae esscnl emersur* : qnin el illud bodlc racitari cem hls voclbns , Denm de Deo, de eaetis, ** cwndmm Seripturat, qux veterum ecripia non habeut. Qoae omnia mnllis exemplU confiri>>abant Andreas Gofoasensie eeu Rbodiue archiepiscopus, ex ordine Pnedicalonim, iaaunes Forojuliensift ex ordine H i a r w n , el Jvlianu* cardinalis. Andreas adjectam anla extam synodo Symboto fuiwe vorem Filioque canchtdebal ex epislota aaacli Maximi ad Mariiram, mnam taniaR alii u l i iniHilam non ceaserenl admilteadam : qoia nempe in ea negareiur Filiue ease Spirifwa saarli eansa. iulianus yelueloai codieeu L a i i n imerprelalionia soptimi concilli objecu, tn quo Symbolum cum roee Pilioque legerelur. Godid a Tero aocioritaiem GemiaHif Pleiho cxaafiavit, qoippe citnt nnnquam Rainaoi afurniastem addiiaRto faviesa aeptimam eyiiodum. Alia nrgeaiiisii eardinalie erudiie el eopioae dixii, qtiae canonis
7 1

Epbeaiai aeneaui liqtiido expoaerent. Nibil laiaaa confecMam c a i , ila ut amba? parlea Tieioriaai t i b i arrogareat. Ilic minime praHermUteadaai pul Marei Epbeeiui vocem, quae ia aeits Gra?ci$ FlaretH* tiai roacilii legilur, recilatarqoe a Miebaale fJuca (4) i n huac roodum : 4 , \ & * , ( , xaV ^ 6 (c), t * Expungile diciionem hanc tsfidm Stfwtboio el ubkunqxu iibuerit, apponatmr, canleturque m ecclesiu, sicul et hoe aliud canticum , Unigsaitu* Fiiius, Verbum Dti immortmk txmUnii > elc* Nonduai cogilarat Epbesius vocem Filioque, lt poslbac ausus eet, blasphcmis el hsresis iaeieo-i laie. Paat collaiiones iredecim, Latini landem obliniierunt, ut dimissisde additamentoeoncerlalioai* I HIS , de significalioue vocie, seu de ipsomei dogmate iraclarelur : ua laaien u l si opas foret, boc caput revocarelur ad exameu.
9

LIV. Marcus Efhesiu* cumprowuiali ditputai-* Traoslala ilaque Floreniiam concilio, de prooessioaa Spirilue saacli slaiiui egeruul. Dispuutioaeni auapi* calus est Joannes de Monla Nigro, provinciali provin^ cia? LoittbaidiaeordiaisPraedicaiaruili: alqoeeiplicalo ab Epbesio verbi proceden %enmi\o sonsu, Joannaa allegavit Epipbauii locum(^)quo SpirilusaPairee( Filio esse d k i l u r . Negavit Epbeeiua periade etae, ac* cipere Spiriium a PairA ct Fiiioul ailelexeisUl.alqiio a Paire el Filio esce: qni eisi Spirilu diralar cese a Paire el Filio, noa tamcu ex bypoataaibus subsislenliis Palri* e l F i h i . Quafti vero Palris nomma pereonaPatris, elFilii nouiine prrsona Filiinon indicenlur: quamvie, ui docei Anselmus, SpiriiaaaaaciM a Patre el Filio non progredialur, qua dose peraonat siint, sed qaa unum subelantia aunl. Seasione 20 , provincialis teslimaiiiiini islud Basilii objccrt ex l i b * i u Cwtra Enuomium : Cur eatm wcttu e i l , a*iguitaU orditu tertini est SpirUus, trriium quoqv* natura ip$*m uu? , " , * , \ ^ Am diHitaU t%ie secvndum Fitio, cum h<h> beat ettt ab , aique ab ips* occipiai,*ta**uiUi9i nobU , atque otnmno ab iila causmdeptndeai, pUlatb tradit. Ephesiae codicem ex quo loctis isU excerptiia erat, depravalum coiHeedil, u l el aUoa qualuor, quoa Coasiantinoaoli exslara apvefai, k i quibua bjaec eadem verba legcarantuc. Ui porro inille a|os anliquiiale epecialfriles adTcraari akboi qui neqnaquam babereal : Spirkum tutipeti^* Fi* lio ut extislat, ei % eo ianquam ex pendersj Quoeirca JoaepiH Melboiieiiaie Marco exprobral* quod quasvU Palrum eenlentiaaaucloritalctva qnm Laliuift favereirt, perindeaut corruptas, a4 coufb*
f

() Syrop. llUt. conc. Flor., sccl. 5, cap. 15. h) Uist. c. 52. (c) De isio canlico vide Nicepb. Gall. lib. xvn.

Ili*L c. 18, ci ttorolog. Grac. p. 182. (/jln Ancoralo.

9

2tt DISSERTATKMIES CM esae, tine convicitg, effotiret. Gxlerum BaHii locus, u l a Joanne citatus f u i l , non legitnr in adUU, nec GombeJlsivg codicein ollum indicat, in qoo habeatur velal ia Florenlino concilio ciiatus firii. Yerum Uugo Elberiauus () aolc treccntos circiler annog hunc eumdem Batilii lociim Constanlinopoli Gracis objeceral. Joannes Beccus in quiferndam codicibug eum repererat iniegrum (b), iu BOaaalhs abrasum. , imrfapomxii * , . . . Godex ille qa*m Joannee de Monte Nigro prae m n i l m g babebat, ante sexcentoe annos , adeoque aale Cerulariaaum gchisma, fuigae exaratug dicebatur. Alterum ejugdem a?laiis [XXVII] a Laiinis cUatuiQ acla gynodi lesianlur, Manucl quoque Calecaa (c), dudum anle Florentinam gynodum eum<tan locum Basilio perinde vindicarat, aucloritate mtutitsimorum codieum, quo$ anU tchitma tcripiot $ nullu* pottel ambigere; quorum nonnulii obiit> terati eernerentur; ferro eonlra tcripluram adhibito abiis qui dictutn hoc dociorit, eeu tpurium rejicertnt. lnier mulla quae hic auctor gubjungit, ut evitteat genuinam egae lectionem quam velusti illi cediceg praeferebani, hoc milii urgentigsiinum v i %wm ftttl. St ex Patre golo Spirilum esse Bagiliug eredidigget, quid prohibebat dicere, quia gicul F i liiig ordfne et dignitaie gecundus est a Paire, quoniaiu ab eo babet esae : ita et sanctus Spiriius ordina et dignitale secuudug itidero a Palre esi ? Hoc eftim p r a x l i l u t o , efUcaciggiroe concludere polerat advergus Eunomium , Sptrilum non esse faclurani F i i i i , qaiaFiliug nibil ad ejusexsisleniiamconferret. LV. Quantom vero gchigmalicoruui cans i n m m o d a m i l l e , de quo nuac agimug, Bagilii lacue, baud vane colliget qtii* ex faciaore miniairi cttjaadam archiepiscopi Nicomediensis, quod Joaephtis Mettioneasig refert in reaponsione ad Mtellum Marci Ephesii : Quando mnutis, inquil, Nicomedieuin prmulu mimnrum, ul aferret eo~ dicem S. Bniln , in quo dietum iiimd Metur, ; \ . ( enim necesee egl, etc. llke vero, siot malitia $ua permottu, ssve eliam *obu admomtus, voluti occulere veritalem, aique accepie codiee vtnil md fenesiram , cogitant diclum Mmd kraiert, uguatoque folio, i* quo ienteuiia kabtbalur, eulieUmm quasrebat, quo iliam eraderet. tero Spiritus weriiatU n<m p*rmi$it td fieri, ne werUat exitiugutretur. Exeilat ergo flantem attram fMr **mm fmctum e$t, ut fotio in quo diclum t n ***** tmmtmto, atiud u oferret. HU festmans aliud ******** pro fto. Dtinde celeri grtuu revertus ad Nooxm, mmdaeter ibat mt conwncendos Latinos. Utwer* Pmur ejus Ubrum aperuii, el inUgram **ntimm vidit, iorwe in minktrum intuem , rem c*mmm$tr*kat. Ai UU tremebundui cUnutwit: lla tnaat, Dtminc, pro$U tu* bemdictiv , derati Ulam. QuOtnodo autem rursu* integra sii ignoro. tllacum
9

DAMASCENICE. 251 intenta eset tenlentia, con[*$i recesiistis : et jam non U pudet dicere, L&imorum dogma abt f* demonstratum e$$e abnrdum ? LVI. Pogt multag hinc inde concertationcs eo tandem ventuDi est, ut provincialis declarationcni cjugmodi pronuntiarel: iVog teqmmur apo$lolicam scdem , unam notimut eam$am FUH et Spiritm $aneU, Palrem.... Idcirco Romana EccUiia twn credit duo principia, vel dua$ causas, ted unum principium et mnam causam. Eo$ vero qui auerunt duo principia, et dua$ c*u$a$ , analhemalizamm. Hoc Joannis dictum Grascia admodum p!acui(, alque , imperaiore ila poaiulanle, scriplo nflirmavit, hanc ease tuam fidem, unam e$se Filii et Spiritus zancti eau$am, Patrtm. Tum pelierunl, ut epistolam sancli Maximi ad Marimnn noslrt admiltereat, in qua non modo aflirmalur unam e*$e Filii etSpiritut tancti causam, Vairem fcilicet, venim eliam additur, aoit quod (Romani) FUinm Spirilut taneli causam faciant. Lalini vero Maxini! verba sic inlerprclanda censuerunt : Neque tpsi dicimus Filium primordialem Spirihit cau*am : unam quippe atterimut Filii et Spiritus rausam, Palrem, illiut quidem tecundum gemrationem kmju$ vero tecundum processionem : %ed ul communionem idenlitatetnque e$$enii<e no* quoque significemui, et Spiritum tonetum procedere per FiUum asterim a i , el inteparabilem e$$e ab hypotlasibut subnanliam aperte faUamnr. Deinde convenientibus itemm Gracis el Latinis, illi propter confesswnein Tbaragii, in qua dicilar SpirituiesPatreperFiiiutn procedere, conlendebant ut nostri iigdein verbis fideiu gitam enuniiarent. At Lalini beue exposutrutU illnd, per, ticmi volebant, inquit Grecug aclorum gynodi gcriptor, dicentet: Vox hla, , per, estne divena ab , ex, ann&n t Hespondenl Grwei : Div*r$a e$t. Dicunl Laittii : Siergo atia e$t actio prwpotitionis, ex, el atia aclio prccpodiiouis , p c r , erunt juxta retpontionem dwe actiones, allera Patri$ aiura Filu: at hoc inconvenien* ett; verutu p n r poiilionem per nulla ralione mdmittimui, timente* wper ctnalem el perinlrumenium dicatur. Qnocirca Latini senlenliam guam , duobus in gcriptis Iradiderunt, qnae a Graecig rejecia guiit, oo quod in ulroque Filiugegge Spirilug gancli causa enuliarelur. Tym vicisftim Grasci gcbedulam exbibuere i n qua dicebaut Filium emitUre Spiritvm stnctum, et exu scaturienum effundere: Spiritum Filio emitUy profiutre, effundi. Sic gUriciiin gHiiiiuniii formiil eorura refert Graccug gcriptar aclarum syaodi, addilque banc admiseain a I>atinis non fuiege: qucmiam Iptia niinime cotnperliini o r a t , quo seoga Spirilus tfnndi, icalnrire, emitli, profiture affirmarelur. Anaimui enim , inquil Julianiia cardinalig, hcsc tccundas eujuidam et iemporalh es$e procesiioni$ : not autem dicimut sarulo* Palrts unam tantum auerere procestionem in productlont
f

i
i

m) Lib. , c. 13. ; Becc. or*t. i , dt union* Eccl.

et i i b . u arf

Theod. (c) Lib. con/. Grac.

DISSERTATIOI. {54 tancti. Uanc autem effuifonem ex Filio rire ab lerno tccuMliHn fobsUntiani el personain eue tecundam. Verum Ithel polius inlegram iiUelligerent nec ne. 7 Qm\4 Terbaia *c*t*rlr$ ipsam Graecorum rormulam iranscribere uti reeigniftcarenl, an tub&tantiam dirtnain eabaiferlur a Syroptilo , sect. 8, a quo inguper addigci- aienliam personalem a Filk) irabere :an kiea qnod inus ejus auclorem fuisse doclorem Georgium procedere ?el aliqito sensu ditfcrtH , et in qtfoScholarium, de quo snus erit dicendi locug. Quonain aensu. 8" A11 dicendo Sptrilum ab ulroquc, mam not Crmcx antehae arbitrabamur Lalinot afirneoipe a Palre per Filium, snbstantialiler etiam mare Spiritum sanclum Patre et Filio proceei aHerae boc intelltgerent.,9* Quid sibi veitei illod, dere tanquam duobtu principiit aul ipiramenlU ubsianlialiler ab ulroqae profundi: an babere ct duobus, et prmterea non afirmare Palrem e*u prinSMHiere eubsianlialiler a b u t r o q y e : an diflerant, cipimm et fonlem lotiut deiialU, Filii nempe ti Spiel ia quo seneu differanl profundi, e t , ptoctdere. rilus laneli; propierea nos et ab additamenlo, $eu m 10 An absolule ei 6'me eammeniario vera eit he xocula qnam Symbolo explicalionit cauta adjictUHt , propoeitio : Spiritu taiiclus procedit ac profunpariter ti ab eorum communione cavinuu. Nune diiur aHernum a Paire et F i l i o , siiw bac declaaulem iu hanc tacram et acumenieam synodum ralione, Palre per Ftlhtm. A n , per aignrficaret congregmti, siugnlari Dei gralia, ut tancla inter Filimn esse Spiritus sancti causani el prineipiuni. nos * procuretur, posl multat huc illac venlilatat 12 An diceudo, unimur Lalinorum doctrinam c l qmmtiionet, et ditpulatione$ productaque in medium confeseioiiem ampleciercnlur. Ieiha?c dubia Graecis quam plurm* tesiimonia, e sacris Liilerit simul el e adinodum displicuere, atque, u l opinor, i n cattsa umciis Ecclesia doctoribug : tios quidem Latini pro- fuere u l Georgius Scbolarius, qui promovemle /ifmr, id qnod not dkimut Spirilum Patre et unioni naviter operani bacleuue posuerai, retrorFUio proctdere non eo $emu dicen , quati aut Paaiini paulaum abicril, ei anfequam utriusque Ectrcm ezcludamut quominu* $ii principium el fons clcsia3 o.oiicordia sanciretur, Veneiias cum Dematotimt Dtitatu Filii el Spiriiu* tancti , aul quati Irio deapota imperaloris fratre et Gemi&to Pblecrtdmmu* illud, Spiriium lanclum ex Filio procc* Ibone deceseeril, quemadmoduiu narramr a Sy* dtre; nou aceepuu Fiiium Patre : aul quasi duo ropulo (). Sed non infeftiorem aliuro Floreniinae pri*cipim mut duas produelione* Spirilus sancti pacis adversarium Eccicsia posibac experla esi. txkibmmxu : ud confitemur Spiritum tanelum LVU. Ifusaaniibus ob Laiinoniin responsionem Pfr* Fitio tamquam ab uno principio, ei una Graecis, caque Patrum vocet reprobaiaa cauganli]\\V\\Y\*ing%lmri produclione ab aeterno profluxiuc: bua cum nihil coiiflcereliir, noslri iandem obliiimililer ti not Graei aturimui Spiritum sanclum nuerunt, Occidenialiuui docioruro ecuteHtias et P&tre procedere proprlum autem e$*e Filii ei ob dicla maiuriue expendi; quod ubi praalilum fuil, ilU promanare ei ab utrgque, scilicet Patrg per patriarcha qtii averso aulebac auimo iueral a Filium ucundum $ub$lantiam profundi profitebamur dogmate Laiinoruro, coacio suorum COMU suffra* et credekamu*. Et nunc in muluam unionem coalescigium hoc in scriplis dedit, quod 8yro|mln reMM9 et ckariiaU divina conjungimut. Quin et hoc fert (b) : ^ mi BWtcimen damus invicem proprice pdei ei confet , \ , Mionhf ei ut nemo ab alterutrius eommunhne abtti, uere in pv*tremum debeat dijudicamut ; sed inrsum \ , oV , muiue peeitcimur ei unum sensttm amplectimur, \ , , Ylov^ o f f s * m MRom Ecctctiam Dei favente graiia omnet , . redifHegramur. Fonnula haec scholarii, palriarcha , )7), , el aaajori Graecorum parli arridebat, atque in p r i - mia Beasarioni e i Isidoro Ruthcnorum metropo* , l i u e , noonullis tamen rcfragaiuibus. Quae porro \ * , , t m ea aoetri carpserint, Syropulus ex ipsorum \ * Qeascriplo rccilal. 1* Qusrebanl an ulterius ab addi- doquidem dicta audivimus SS.Patrum Eccletiv lam umcmAc, seu eiplicaliooe refugere deberent, cum Orienlalit quam Occidentalii quorum hi Spiritutn pro romperlo babereni Laiinoe principia duo non ctum Paire ei FUio procedere aiseverant^ illi Poira proeicri. t An teram ei?e crederenl fldem Lati- per Filium: quanquam idem eti a F i l i o , qnod per noraai ti in eaai desiderarent fcedu pangere. Filium;*?/ per Filiuro; quod ex Filio : noi te9* Spfriiiun a Paire aolo procederc profiieren- men dimissa voee hac, ex Filio, profiletuvr Spirit o r et non perinde a Filio. 4 An dicendo Spiri- lum umctum procedere Palre per Filium, ab tuUr~ imm e**c proprkim F i l i i , nudaro cousubsiantiali- nilflte et tecutidum tub$tantiam lanquam ab uw> uiea ambonim inlelligerent: au eum a Filiosque prindpio et cau$a prapoiitione, per, illic cansam. ac a Patre ternum esse irabere, 5 An dicendo iignificanle iu proceisione Spiriiu* iaucti. Patriarmb 9c*t*rire i l l u d , ab eo ad Palrcm an ad cba3 assensi sunl praesules a l i i , prater quinque, riliuoi referrelur. 6* Si ad Fitium, utruin scaluin quibug erat Ephesiug. Tum subiade iiupeialor ( ) Syrop. aect. 9, c 1 1 . (b) Sect. 9, cap. 9.
SpiritHt
9 f 9 9 y 9 9 9 9 9 t 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 # 9 9 9 f

53

255 DISSERTATIONES scrmoncm ad onmcs babuil de uuiune, ea lamen coodilione, el lege , ul LaitnU tui non eogerentur additamentum Symbolo appoture : * , nec Eccle&ia &ua> r'uu* immulare. Narrai Syroputaft, quse sibi palriarcha d i x e r i l , u l a c ad suscribcii' dum ujiioni pellicercl; scilicel yenuina este Occidentalium Patrum %cripla : te legisse Atkan$mium idtm afftrmantem; Cyrillum item varm in locit; Epiphanium quoque, cujus expreme adeo vocei euenl, ut Jouph, mouachu$ el dida$calu$ (Sive doctor), ingenue utiquamde [auus ettet , habere $e quid ad aliorum Palrum loca responderel; ad Epipbanii vero, n i b i l , & * ita ul qmlibet Palrit Ulius $entenlitv nom atlipularelur, cvnsentaneum tamen esnrt anm Ule doceret $equi. Inleriiu vero palriarcha, duoi duormu liiuiiive episcopormn assensiouem obiinore sludel l exspeclat, scnio landcm confccius moriiur, ndicla aclicduta, qna eignificab a l , e l dejerabal, e cmnia tentire, quce tentil et docet calkolica et apostolica Ecclesia Domini noilri Je$u ilkthti, tenwrii Ronn* : \ ', \ \ . Posl cjus obKum omncs denuiin de clero anioni canscnscrunf, prster unnm Ephesfura, qi Lalinoruut Puirnm auctoriiatee a noslris corruptas el falsatas aflirmaret, G n f ^ m m vero, quac pcr Filium Spirilum eaiictuin precedere eflcrretit, ila inicrprctaridas dacaret, ac s i , ptr FUium, idcm cssel aiquc mia cnm FtHo, el veiuti Filint, licet una generatione [XXIX] [ , \ , ! \ , necnon quia per Fitlum t/fuiget, donaturqtu hominibut. Quemadinodum eliam ipsc mrsum dcclaravU i n confessionc suac qualiscunque fidei , quam conlra synodum ' edidil. Quasi vero gramntaticis ullis nnquam aodiluno s i t , praepostltoncm , per si compnnalur cum palrio casu> idem aliqtiando sonarc quod , cum. Quinimo ocnaes agnoecunl ea significari idcm quod Lalinis per ex, inter, aique adeo vei causam vcl raediuni cxprtmi. , ', inquit Phavoriniis, . Quaprnpier Damascp iitis, cap. 4 3 , lib. De fide or/., poslquara ex 3aHio dixit Spiritum etse imagmem Filii, veluli Filfui, Palris (qao nempc docemur Spirituni ex Pllto derivari) mox subjungil: Deus e$t Spiritut $anctut, * , qui per Fitiutn Patri conuectitur. I d quod anie illum Basilins magnut pronunliarat (). Unu$ auum Spiriiui tanctui, ' \ \ , qui per unum Filium uni Patri connectilur. Ei ruisum : , \
9 9 9

DAMASCENIC.E. 256 , \ , \ Bonilas,

$anciiia$que naturaih , el regia dignitas ex Palre

per FUium tl Spiritum ptrlramtt. Quac profeclo owmia, velint nolint scbismalici, nouiiullam, cwm mediani, tum causx principiive rationcm ln voimt, vX Spiriluin sanclum Filius ciiin Palre priiK cipio una producat et emillal. Nec oboli anslimaiidnm esl quod subjungil Marcus, secundum Damasrcnufii Spiritum esse Filii comilem ?. Nam hoc Vetbo nibil alnid signiGcalur, nisi FHhini, nec tcmpore , nec naliira cssc Spirilii anicrtorem. Quo scnsu Basilins ncgal Spirilum sancinm 60 iubnumerari Filio. ininus insulsum est id quod in pra?dicio iilo libello sno snggercbat Epliesius, Spiritum aliam r lalionom a^l Filtum non baberc, nisi qualcnus cuin Filio fnnotcscit : 5 , ' ^. Nam relativa simul cognosci, relalionis proprietas solum est, non ipsa relatio, qti& aliud fundatncndim babel. tlndeiti sinuil cognoscaniur, oporlct ut tinum ex alio origincm babcal: GiTgorio Nysscno doccnle, personas divinas ad se iuuluO ! et dislingui, \ .
LVlll. Definilio synodi Florcnliuw. Syitodus

ilaque, finilis controvcrsiis, dc proccssiono Spiritns soncli boc dccrclum dodil : Definimut Sphritunn
sanclum simul rantes, et ex Palre Filio, el Filio alernaltier esse, el etxenPaire decladi&Gracus principium Patrem. ipte cx El Filio Puliem. Filio aiernulideclaranda: liciiccl rulio tinquam : tiam suam snumqve tb uno princlpio quod cunt, ex Palre ciuuiy ad hanc significelur, quidem quoniam suo hoc ler ipsum genitus subshienlia; unigcuito esat Mibsistens habcrc cx cclernalUcr procedere doclorcs procedere tendil, Lalinos sicul sunt
9

ei ex utroquc et una spiralione sancli per Filium intclligmliam quoque iancii, dedit liabel,

id quod

et Polres Spirilum ut

per hvc

Filium Spirilus omuia quod

este, hccundum vcro ci Patcr

causam, secundum quw Palris Spirilus

gigucndo

prceler esse quo eliam imuper

sanclus procedii

ipse Filius verborum gratia, nabiliter

ajternaiiter Worum Symbolo

est. Definunus

explicalionciu

Filioque, veritali$ tunc necetuiaie, (uis$e appotitam.

et imminente

ls fuil FJorcu

liiiae synodi exitus, cujus deiinilionibus uliuaiu Graci sle&sent. Verum arlibus saasimnbusquo Marci praescrtim Epbcsii facluni csl (), u l uo modo Byzanlinum vulgus, sed el Lres Oricntaliiiiu Eediam patriarcbs sanciis unioni npugnariui, dato eynodaU dccreto, quo Melropbanein Josopbi Gonslanliuopolitani, qui Florenlix diem obicrat, successorcm, pacis ct icti foederis obscrvauiUsimum, et Floreulinos Pairos diris dcvovaruui, atqiic iinpcraiorera acerbe persirinxeruul. Qiiam* (t) Apud Allal. lib. in.Dc consemu^ c. 4.

(\ Di Spk. tanctOy c. 18.

257

DTSSERTATTO I .

Schoiarlm, nec ipti lune adette cnpienHt. Qaam aridirlus deiiieep^ acbiemaii fuerlt, trHpla tpehts qine advcrsHS Latinos edidit, salie saperqua oslondiim. Mtchael Ducas cfore pliam Indieal (b) Georginm Scholariam, qui Ftarenliam p H i i t , aluim non ftiissc a acbismaiico. Adfuemnt e wnatoribu*. inquit, Cemistnt Lacedatmonmt, \ 6: xpi-nx Georgi*s Sehola' et imirersalit judex. Alqui Georginni scbistnaticnm vnhersatit jndiri munere fnncium ess^, ipsomet festc snpcrius obeervavimus. Ific ellam otdtcr notandiim art:culiim , e< pra*posiiionem xa\. el, apud Ducam fnnucre, schotarii nuncupa* tinne, non famili cognomen, snd dlgnitattm ipniiicari, roiitra ac conteudil Allalius. Posl rcditum in patriam, atiquandiu rnrsum Gcorgius, ut i m pcralori moivin gercret, imioni cnnsejilire vtaut fuil, atquc bulc x t a l i consignari possunt qu ad versus Pbl^lbonom scripsil de Sptritus sancli processionc cx Filio, quam Gcmistus pbilosophicis argumenlis impugnavcrat. Vcrum siatiro ad scbisiua revocaius csi, episiola, u l autunio, Marci Epbesii, qux innUis in bildiotbecis visilur, edita* (juc esl a LCOIIO Allalio tn ExcrcilaUonibusadf versus Grcyglilonum. cxerc. 7. Quantum voluptaiis ct lccUliw nobis attulisti, cum rectam fidem et piam patriamque sententiam amplexus *a, condemnata; ab iujustis judicibu$ patrocinium $u$cepistt\ inquii Eugenicus, tanlum e coutrario triititia et marore repleti sumus^ cum ad aures nohtrat pertenil te rursum alterata fach pugnanlia tenere el loqui, et L I X . De Georgio Schotario. Kx liie qwe haclenii dc Gcorgio Scbolario dixitmig, refelli pos- cum pcwmJs ccconomii una conflueteod procuranda media unionis el fcederis. Totis liisce liltcris prosuni Leo AUatio^ aliique viri erodilt (a); ubi pMgnatu Scbolaritim hunc diveraum esse ab >No bus ille niagisler discipulum adbortaiur, u i synodum, qii33 Floreniiui dccreti firmandi causa,.GonGi-orgio Sebolario, qui FlorenliH.c synodo inlerslantinopoli cogebalur, veluli Caipbr consesgum faii ,etpact8 uieand geqtiegirnm se prsebuu. Quod vitel, c l , poslbabilis saeculi vani^,. secedat in l conliciaui, Scbolarium scbismalicum iu Ilaliam aii syuodoin convenisse negant. Ipae lamcn Scho- dcscrlitq). Praccptoria votis obseculua esl ScboUriue, c l schiema vcrbo acriplisquc palain propuJaiiug scbjsmaiicus mukia i n locia opertim suognavit : cumque conauig aui baud saiig pro volunrooi, qoas maiiii exarata in bibliolbccis asscrvantate procedercnt, in mona&leriuni PauiocvQlerU ler, testalifr se Florentiain in Ilalhini ad synoduni (q. d. OmnipotenlU Dei) assumpio Gciuiadii nocom aliit perrexisee. (nsupcrex Syropulo constat min^, secossil (c). Gum autcm sub Conslantirro, Georgiam illiim Scbolarium, qni Florenlianr cuiti poglremo Graecorum imperalore, pro inslauranda aliis accesserat, qutqne egrcgiam aliqitatidiu unione colloqiiia ilerum baberentiir, e cella, in uiiioni promotvenda? oporam navorai, eaindcro qiio rcclusus agcbat, adversus Ftorenlinum decrepostea deteraisa*, e i [ X X X | Venetias cam Demclum, cum germonc, tiiin scriplis ceriabat. Gennatrio <kepta et Gemisio PMeihone antcproftigisee, qoam pacis decnslum ooDdoMar, Yerba SyropiUi dium bunc, seu GeorgTnm Scbolarium, gacrig ordinibug ea lenipcstatc tuisse initiatum> nullo basc t a n t ; Bupola pst quairidumnum m&rie monumento conslat. QuaMnobreiq per qitam com(Joaepbi patriarcb) V^neiM abecassit, mnotia? mode dc ipso ihlelligendus venit Georgiiis Phranza. siipendio poslbabilo, nc subscriplioni, aut v n i m i cum narral (df), expngnala Constaminopoli, gulintartase cogereliip; * - * eana Marhumcto sic aimntvnte, qnttop<n qnl forte . ; , adernnt, paucotque dv cferlcis et laici$> tapientini, ^ 6)* * Sckotarium etiamcymUmii $mmx dociorvm **fienliuimi Gem$tus ei mum docthrimnmque lleorgium
% 9 y y y % y t

obrcm Eugcnius papa viros qnosdam ttgzatiHvm ad Grtrcot mml hii|iiil Laouicus niatcooondyhis, lib. v i , ut cnm his in coHoqninm renircnl, qvi st/nodttm el coHCordiam in llalia factam uon admitleb*ni. Nam Marcut Ephesi ephcopnt, el Schoioriu Gr*?corum doclh%imut nequidem ab itiilw Latinonrm dogmaii con$entire volxuntnt, (Jbi ad colloquium r*n/wm *sf, Homani hihil efpctre poluerunt, iir, imfecia^ domnm reter$t $unt. Superest hodie Genrgii Scbolarii hheriDe procestione Spiritns $ancti i n <|> mefitenia amnia iractat, de qntbtig per fies qiiiudecim, tit ipsa ait, patalio disptrtarat cuni apostolico ttuiilio, episeopo Cortonensi, et qnodain iheologia? magislro coram imperatore Jonnnc, Theodoro degpola, palriarcba Gregorio (qai Mclropbani successeral) cardtnale item, aliisqtie cum Giiccig, tuni Lalinis : ctnnncmpe tpsc lunc (cmporis essct, , ab nniversit ueretii, sen ucretarius uuiterwlis imptratoris, et ', mniversaiis judex* tmpertt, i , , ,#f quibuhlibel sextis ferii* irt iricitnh imptraicrh cormn senattt, de rtbns di~ pii/f $ermonem haberet. Ilaec de se guoqae apere propria inanu acripsil, leaialiisque egl Scholarine; ui legere t*9t in capite codioig Rogii, n. 2056, in quo liic ipeius liber accuralior ox9lal, el magia niteger, qiiatn in cdilionc Loinlinousi.

(a7f<eo Allat. l i b . De cons., c. 5,'G; ejusdem Dimtrib. de Georgiit, et Exerc. adv. Creygh. 7 ; Syrap. /ifsl. conc. Flor, sccl. 9...

(M Ititt. c. 5 1 . ( r ) D n r . M i c l i . rap. 53. (d) Lib. m , c. 19.

SB DISSERTATIONES nutn Uicum,elegi$u> quem et Gennadium mulato wmine ntuuuparunl. ilbi eliam nolalu dignissimtini esi illud epttbetum, dociiitimum, sapienlistimumqus, quod a scripioribus Graeois vulgo altributum ett Georglo scbUmaiico; quemadmodum e i supra cilalis eorum teslimoniis colligi polcst. Hasc si ita aual, Gennadius ille Pbranza? perperam ab Allatio coafunditur ciim allero Gennadio, qui poslulalus faeral succesaor Josepbi patriarcbae. Nara Syropulua testis est locuples, Genuadium ielum lunc lemporis, sive quando Graeci ex llalia regressi sjint laicura nequaquam fuisse, sed monasteru Batopaedii prapositum el presbylerum. In hac tria nomina coiuenurant, tit Trapezuntium, Cyzicenum, , et Batopaedii prcefeclum hieromonachum domnum Gennadium. Sed ncque boc lempore Scholarius Gennadii nomen assumpserat. Gseterum quo anirao lauio sludio Georgius Scholariut ictum Florenliae, el Conslanlinopoli samel a l que iterum Qrmatum foedus ex transverso pelere aggressus eit, aperil nobis Leonardot Chiensis, archiepiscopus Milylenaeus, epistola ad Nicolaum V, da urbis Constanlinopoteos jaclura el eapliviiate : Alebantquidemmagnalet, Inquit, quorum cruor hotiiU gladio jam irrigat terram : detur tummo ponli(ici commemorationn honos : ud decretum Florcntlnte synodi non legatur. Car hoc hypocrila f Vi d>UatUTy inquil, ex decreto, quod Spiritut ttnekut mqnt ex Fiko, quemadmodum ex Palre proeedil. Cur item hypocrila ? neerratu videanturGraci, dicant ( i d est objtcianl Lalinis) duos Spiriiut taneli produetore$. Sed cur hoe item oro, hypocrila? Ne delur , qui totam tibi ex officio capiare cupit gloriam (Uidoro scilicet Rulbeno, cardiaali el legalo). Intendebat ex una parte Scholariut, ex altera Chirluca, quandoque ad prcetenltam semet aposlolicam (seu ponlilieis Romani) trantferre, ut hi esseni, qui toti rem intellexitte v\dtentur quique primi laudarentur lanlct unionls auclores. Advergus enim legatum mutti invidia cianculum lorquebantur. lta profeclo affectum fuisee Scbolarium, nullo negolio deprcbendat, quisquis libros duos, quos de Spiritaa sancli processione adversus Laliaos scripsit, aitente perlegcriL priore siquidem (a) de quo aupcriiis facla est menlio post multa de nienle C y r i l l i r Tbeodoreli, et Ephesinoruoi Patriim,deqtie aoctorilate Auguslini dispulala : postquam varia Graecoruro doclorum dicla expendii, quibus L a i i norum ftdes aslrui videlur; coneedil undero Eccleaise Paires, quando Spinlum sanctum per Filium procedere dixerunt, noa leroporalem solum et secmdariam quamdam significasse, missioaemve ad bomines, aul largitionem donorum; sed elocuiioac bac indicare toluisae : i^indivulsara Spirilus aancli cum Filio conjunclionem : , inquit, \
%

DAMASCENICiE. 260 , , ^ irpotivai, [] , 0 Volunl siquidem Iheologia leges, ni Spirilus tanctus et Dei Filiu* uniantur, non modo qua ex principio eodem procedunt, neque hac tatione iolum Trinilatem copulari; verum eliam qua ailerum per alierum producilur, el, ut ita dicam, ordine minitne perlurbalo commiscetur. Hoc seosu pr&poeilionem ex quam Europaei Patres usurpare araant, , , aqualU e$te virtutis ei iignipcanlite ac tionem, per. Id quod exeiuplo, rudi quidem el corporeo, noa tamen admodum iaeplo, quod sancli Patres, Grasci praesertim, frequenler adbibucrunl, conalur edisserere : pulaoculi icu scalebra, fontis, e i f l u v i i ; iteiuque radicis, rami et fructua, ut nempe quemadmodum fluvius ex scatebra per fontem profluii, ut fruclus a radice per ramum indiejanclibi protrudilur, sic Spiriius absque ulla iulercapedine vel naiurae vel loci vel temporis, ex Palre per Filium procedat, atque hujus processionisergo, cum Pairi, tum Filio conjungatur. Ex quo eequitur, el quemadmodum ramus fecunditatein suam accepil a radice, ut fruclu ex ipso protrudatur : sic quoque Paler fecundilaiem Filio commuaicet, u l ex eo, aut per eum Spiritus producalur, atque adeo Filius suo modo principimn srt Spirilue eancli, tameUi non primordiale. 2 Scholariue (b) concedil sanclos Patres, quando dixerunt per Filium procedere Spirilum, processionem quamdam ex Filio inuuitse; at non qua Sptrilus in $e *ub$ittat, ud qua dntinguatur secernaturque Fi/, * , , , * . Spiritut tanctut, inquit, m Patre e$t et in Fiiio suapte nalura , * * , , , , , et ditcermlur ab ei$ tecundnm hypostasim quaUuus ex Palre per Filium procedil. Verum procesmt ex Patre,cau*am $ignificat ui dictum est; per Filium autem discrimen solum. Quasi vero non idem s i i , u l oronee pbilosopbi do cent, id quo aliquid conslilualur, aique id quo distingualur a cxlerit* Ac proinde si Spiriius esl ex Filio aul per Filiitm, qnia dialinguilur a Filio, eamdem ob rationem pe.r Filiuni, aeu eiiam ex Filio habet, ut consiilualur, seu byposlaiiie quatdam U. L X l . Georgius Scholariu* patriarcha Latimeruui dqgma profiletur. Enimvero Georgins ipse Scholarius ejusraodi cavillos landem flocd fccit, nec a Lalinorum Pairum ibeologia discedendum putaYu, quando quaesiliis a sultano Mabumeto, quae essei Cliriaiianorum de Trinitate doctrina, respondit
t y y

(a)Sect.5, c.4.

(b) Secl. 5, c. 6.

261

DISSERTATIO . Georgiom Scholariimi ex aatmo tcbiematis cauaam luUlum non esae, sed propier simuluies quasdara, necnon ax latenle anirai stjperbia, qua primas partee in uoione procuranda sibi mininie coacedi iniquo aniroo suslineret. Hic itaque Georgius Scbolariug, qui Gennadii cognomen sumpsit, ille ipse eat, qui laudaiam a Meletio Syrigo, aptad doclissimum Kicbarduaa Simoniuni (), coucionem in die Parasceves habuit, qua diserle mysterium traii88ubeianliationU nequaquain pneteraiiaaa oce, , enunliatit : co scilicet lempore quo Judcx calholicus erat, et quibustibet sexits fcriis, ut ipse teatatur loco supra laudato, de rebus divinis in iriclinio imperalorio coraro analoribus verba faciebat. quo quidem Iriclinio, scbisiuaiicorura partes aliquando defendil, adver8us nuutiura apostolicura et Lalinos, qui Coastaotinopoli morabantur. Unde procul aberat a p r o denda Graecorum suorum fide de Eucbarisli acramenlo, ut Laiinoruai dograa coofirmaret.
9

Vtum noo sotam ree creata* iattMigere, veraai etiaiu seiptum : atque idcirco verbum el sapientiam babere, qva aeipsuni proprio euo modo inlelligai : consitm.iler non solum eum vella et aoiaire re* quas condidil, sed et a forliori seipsum d i l i gere : adeoque sempiicrne e i Deo prodire V e r bum et Spirilum ipsius, absque divin unilalis dispendio. Alqtii boc esl ipsuiamel priacipium, ex ito ibeologi nostri post Augustimiro coocludunl, Spirilnni eancluin ex Filio procedere, quia neoipe ex Verbo producitur amor. Quamobrem Scbolariut ipee libro antebac chaio (), illud dala opera convellere coaalut fueral lanquam ineptum, aul ad astrueodaoi fidem minus efficax. Quinimo klero patriarcba lucubratione sua altera, quam de C.hrialianorum dogmaiis in niodum dialogi jussu u\4em sailani coascriptil : Si inlerrogatus fueru, i n q u i l , tx divinii qua sunt ptrtona produceutet rctponde, dua. Nam Pater generai Filinm, el Pater mc FilUu Spiritum $*ncl*m. Ex quibus apparei
9

(*) L i b . , Coni. Lal. secl. 4, c.7 el 8. (6) La eriance de VEgliu orieniale $ur la Trannubttantiation,

p. 184.

DISSERTATIO
(XXXII] De quibuidam auctoritatibus, atitrtoret

SECUNDA.
unius in Christo naturm

quibus Eutyches, aliique haresim suam tucbantur.

I . Quia juepe Joannes Damasceous tam in libro De fide orthodora, quam in iraclalibus aliis poletnicis, sermonem movil de placilis Eulychianorum, seir ilonophysitarnm, deque precipuis momentis q a i b v t haeresim suaio luebantur, opera prelium me laclaram exislimavi, si singnlari capite quasclam auclorilaies aut teslimonia, quac Galholicis objeclabant, ad exaineo revocavero. Aihanaeiura porn, Jutiam et Felicem Roaiaoos ponlifices, Gregoriuro Tbaumalurgum laudabani, ceu Ghrisio nalurain unam illi vindicaverint; quorum loca primuin recitabo, tum postea judicium qualecunque meuro fcram, uom horum auctorum ccnseri debeant, quorom praeclaris noralnibu insigidebaniur : Alhaasii locus hic erat: \ , termone de incarnatione. \ \ , 16 ft - , , \ , * , Ytbv , \ , , , * , , , \ , * Confitemur illum ei Dei Filium el Dtmm ** ieenndum Spirilum, FiUum nutem homi-

nit tecundum carnem; non duat naturas unum Fi* liurn, unam adorandam, aiteram non adorandam; $ed unam Dei Verbi naturam incarnaiam, quct $t mul eum carne ipsiu$ adoratione una adoratur , neque rursum duot /i/ioi, atterum verum Dei F i Uum et adorandum, alterum ex Maria hominem non adorandum $ed per graliam perinde atque alii Aamiuet [actum Dei Filium; ted unum, l dtxi,.Fi/ium, et ipsum Deum, el non aliutn. Julius Romaaus, epistola ad Oiooysinm CorioIbiepiscopum, cujus inilium erat, * Mirabundut hccreo, eum de quibusdam audio, sic loqui ferebatur : , , \ , ! . ! \ , , , \ * Neeetu namqne e$t eo$, eum duat nalurtu atfxni, unam adorare, tlleram non adorare, atque in dhinam quidem baptizari, in humanam vero fton baptiiari. Etti enim in Chrhti morlem baptiuh mur, unam tamen confitemur naturam mpattibiHs deitatis, et pauibilis humamtatis. Feficem Romanuro papam in testtmoaioni anias in Christo Jiaiurae adductum a Monopbysilit faiase
%

263 DISSERTATIONES legimus, praesertim In certatlone Conftia*f1nopoU habita Cathoiieos inter et Beierfaaoa eub J u i t i nfano imperaiore anno 532, et apad LiberaUnn i Breviario, cap. 10. Quod vero protirierunt ev expotitwne fidei particulatim, quae Grcgorio Neofaesariensi, seu Tbaiimalurgo, aitributa fufe, illud refero ex Lailna translatione Franctsci Torreneis, quando Graeca desideranttir, praHer paura verba qure i n tereeratn, n i i lcgxnlur aptid Leoittium ByzaiHinom, Ub. De t^c(.,acl.8 : Et quktnonnntHtxtrbut nobhewcltarunl, ntientes etertere fidem nottram tn Clirutnm Dominum notirum, non confitcntct Deum es$e incarnatum, ted hominem Deo copufatum: idcireo COHfetiionem edimui de /We, quam dlximui, rejicientei eontradicentium perftdiam. Deut enim humana carne incarnatus, puram habet operationem, cum sit nvcnt pastionibut anwios ei c*rpori$ invicta, et carnem, et motus carnis divine et $inc peecato moderans; qui non iotum tcneri morte non poiuii; ttd eihtm mortem delevil: et e*>t Deus veru$, qui carnis expers in carne apparuit, perfeclus vera el divina perfectione : , . 4 iVoa duce pertonae, duce turce. Nec enim qualuor adorari oportere dicimus Deum et Fitium Dei, el hominem, el Spirilum sanclum. 11. De confe$$ione fidei ad Jovianum de Jncarnatione. Priinum locum Alhanasio quidetn concesacruni Epbnemius Anliucbcnus, el Eologin? Alexatrdrinus, apud Pbotium codd. 229 ei 230, Joanncs itidem Daniasccnus, c l alii orthodoxi. Insignes vero aevi noslri crilici, iolef quos prinias tenel vir pererudiius R. P. D. Bcrnardus de Monifaucon, uno velut oblutu coofessioncin illam fidci genuinum Aluatiasii felum nnu esae agnowrunl : dclerriti vero niagni Cyrilli Alcxandrini auctoriuie, ad dubia illius opera auiandandaai sallem judicarunl. Cyniilus sjquidcia libro De rccia fide ad imperalrices, II tt, tibelluoi istuiu Qdei cilat adversus Ncsloriuin : " , iiiqjjit, \ , - " ;, 1* , - , . . . Igitur bcatitsimus , cl pietalis (auia celcbcrritum apud otnnes Atkaiiasius, qui superhri mo Alexandriuce Ecclesite episcopalum ltnuil,~ lihro de incarnaiiane, sie de Christo locutus est,Confilemur cntm i//m,elc Integra fernie coofessione hae recilaia, utaxsiaiin edhioiiibus Albanasianis, subjungil : /Eslimo [ M X l i l J aulem atwrutn qnoque sanctorttm episcoporum tcnlentiat, quibut idem docere propotitum f*il neuiiquam hic omiltendas essc. Nao dcinccps lesiimonim aliud allegal Atbaaasii, cwn plura ex genuinis ejus lucubraiionibus suppetercnl; sed Altici CoiistaDiinopolitani, Anliocbi Ptojemaidis, Amphjlochii, Ammonii AdrianopoliiaP i, Jpannis Cbrygoslomi > Severiani Gabaiurum. Tbeophili avuuculi sui Alexandriai, ct, quod auimad
y y f

DAKASCENICiE. 264 ersione digxmn ett, VHabt iHiat cpiscopl, qni nc paetbac aetendclur, Apoiiinarii sectalor fuU. PfttUrea ver i n defciteione anatbemaiiMiit eui 8 ronlra Oricntalea, eamdem ExpoBiiionem Gdei, tanquaai Alhanaefl sit, atWersariis suis apponit ejas(|no pralixoe lexlus perinde recilat. Quainobrcm recte Eustatbias Beryteiisis ia conciltabulo Ephesiao proannliavil, Cyrillum Atbanasii teslimonio cenermasge, mnam Dei Verbi naiuram incamalttxn deberc d i e i ; fioc est ea professione fidei, de qua bic quasllo esi : \ t j | * . Haea Hypatius Epbrttue, aliique priWHles catboliii non legeront, qai illa eoltafione Conslantinopolitana cntn Sererianis, cuni ipsis objicereHir Cyrillura i n librls contra Diodorum Tarsenfiem ct Tbeodorum Mopsuestenum laodasse fidei confeesionom ad Joviantim cum incmoralis prius Julii, Felicis, Gregor)i, necnoa Dionysii Areopagita opcribus, incunctanter uegaverunl, ejasmadi cilaiiooes flpiani apud Cyrillum rcpcriri; ncc proinde ailribuendos esse Gyrillo Kbros qm conrra Diodorum Tbcodorumqiie, et De incarnaltone^ ab ipso editi feirbanlur. Addunt insuper omnes illas aiiolorilalcs nonnisi ex Apollinari&lgrum oilicina prodiisse, sibique i n libris CyrilU a Dioscoro si vcre Gyrilli sunt, i n sertas videri. Ad ewiidcni scnsum Lconlius, lib. De secl., act. 8, ail : Aliam auctorilatem proferunt tancli Athanaiii ex Oralione de incarnatione, qnm quidem hvjmmodi e&i: Eumdem esse Dci FUium ratione Spirilus, et hominis Filium raiione camis : non duat naturas unum itlum Filium, quorpm nna tit adoranda, adoranda non sit allera; ied unam tiaturam Dei Verbi incarnatam. Rcspondemus p r i niura boc nobis noa advcrsari : Non enim duat naturat ita tradimus, ut adorelur una non adoretur altera : sed unam slaluimus e$se naturam Dei Verbi incarnalam. Deiude uequidcm est Alhanasii. Nam ciun nobis interrogantur, ubi hoc dictum ex$tet nee ejut ostendendi copiam habent: in arctum vero coacti pusillam quamdam orulionem proferunt, quasi duorum foHorum, in qua dictum hoc tegitur. At no tum esl universit omnia sancli Alhanaiii opera ralde magna este. Quid autem ad hoc retpondcbimus, quod bealum CyrUtum producunt citaulem hoc diclum in libro adtersus Theodorum, qna%% profcctum abAllMtiasio? ftimiruiH dicimus. reap$e quidem t7lud in beati Cyrilli coulra Theoderum invativif legiy ud mendum es&e pritcum. Diouoru* enim > utior B. Cyrilii factos, cujus opera rcperisul, forle veriltu uon e$i wserere notmulla qua: ipti Ubilum fnit. fleque vero conjeciurk no* modo uii,quod bcam$ CyriUut Uiud eontra Thesdorum non produxerit, ex ec quoque uianifestum est. iVam Theodoreitu, qui Theodorum defendebat, univenat auclorilala excutien* quascunque sancius Cyrillus contr* Tfaodorum de tmcth Palribus proiulerat, nutquam kujus dicii mcmiuii. Etcnim iili repvnuut, Tlicodorclo callidc omithum : quod cnim advcrsus cam uii9 % 9

DISSERTATIO I I . d9niat4m oculis aspicere non pos&et, adeo planam et apertam, idcirco tponle ab ip$o prwtermissam ? Rcspcndemui tantum abesse ul cam Theodorelus ibi positam prcclerire voluerit, ut cum beatut Me Cyrillus alibi dixhut unam Verbi naturam incarnatam, quemadmodum Palres pronuntiarant, oi , ; Theodorelut eumreprekendeiu his verbit : Ecquit Palrum tibi dixit unam Dei Verbi naiuram inearnatamf Siquidem scivitul Theodoretu$ terbum islud quod apud CyriUum extlat ex zancto Athanasio citatum, nequa* quam adeo lemere diclurut (uerit : Quit tibi Palrum dixit unam Dei Verbi naluram incarnatam ? Vkis$\m ingerunt lanr cerium etse, $civi$$e $ic locutum Athanosium, ut eliam dixerit, quemadmodum Pairet loculi sunt. 2Vos eonlra, eniti quemque dicimus, ut osiendai ex Patribtu etu proiata qum ipte tradil, $i non iitdem, tallem vi verborum. Hucusque Leonlii, q a i , ol apparel, nec ipse Cyrilli librutn quem ciiaTimas De recta fide ad imperairicet legerat. Quini m o , cam iisdem lotidemque verbig exprcggig, in Confeggioue fidei ad Jovianum, quae Atbaaasio supp o s i u est, babeatur, una Dei Verki naUura incarnata; nec ullus Patrum Cyrillo anieriorum id proiianiiaase reperiatur, omnino concedendum egl hoc eum esae mutuatum ex gporio illo libello. Mec qoemquam nioveat alteruro Leontii argumentum, nibil scilicet Theodoretum dc illa Coiifeaaione fldei dixisae, cum alias aucloritales exculerel, quascunque Cyrillux in libris contra Tbeodorum produxisset. Nam Theodorelura tree priorea ejus libros, quibua Diodorug Tbeodorusque exagitabaatur, conlul a s a f t certam quidem esl : at non iiem quartum, qui appeodicis instar Dt incarnatione erai, el in quo Aihanasii aliorumquo loca congegta erani. Neque id lemere conjecisee raibi videor; quandoquidein EoAalbius Berylcngig, quera paulo anlcbac c i labam, di&erle dixit ia concilio Epbesino, Cyrillum taocce dtcluin, unam Dei Verbi naturam incarnatam Albanasii teglimoaio confirmasse. Alqui confirmatio vocig igliua auctorilate Atbanasii nusquam alibi occarrit in ubrig vel epislolia Cyrilii. Ex quibos concludo illum hoc praeaiUigse in quarlo illo libro, qui de iocarnatione louis erai. Neiainem ergo pigeal fateri eaactum doetorera deccpiun iuigge faisa opusculi hujag itiscripUone; idque eo poiiori jare, quod ipgoaiel aonuentc, aciione i synodi Ephetinae laudala adversue Neslorkim fuerii epistola ad Prosdocium, lanquani Julii Romani, quam ipge rureuro prolulil in deiensione analbemaiieini tftii s e i l i conlra Orientales, quamque lucc clarius s a n ostensurus Apollinario auclore prodiisae, ut et adulierinam alterara, quam boc cliam postremo laoo citavit, veluii Felicis Romani.
9

266 libellum illum ftdci ad Jovianuui, ut et epietolam ad DionysiumCorinlbi cpiscopum,[XXXIVJ necnon E\positioncm fidei pipo;, ab Apollinario edita essc evincit. Sic porro ipso stalim initio loijuiiur : Quidam ex haresi Apollinarii, vel Euiychn, vel Diozcoti eum vellenl hwre$im $uam confirmare, qua$dam oraiiones Apollinarii, Gregorio Thaumaturgo, aul Athanasio, aul Julio inscripserunt, ul simplicioru fallerenl; quod quidem perfeccrunl. AuclorilaU enim ejusmodi personarum fide digna multos Eccle&i(E ealholicw capere potuerunt, et apud multos *x recte credentibut reperire poterU librum, cui iUulm$ (Fidcs parlietiiatim digesla), intcriptum Gregorio, ei quetdam ejta tpisloiat, quas Julio liomano inscripta: sunt, et alia$ ejui de inearualione orationes et exposilionet atcripias Alhanasio. Fiet autem libi hoe manifettum, et cuivu veritaiU ttudioso, ex ii$ qua> in medium afferemut, tum ipiim ApoUinarii, tum ditcipulorum eju ex quibus at cum aliit Valetinu$. Adduclis deinde fragmenlis plurimis operum Apollinarii, ejasque ditcipulorum Valealini, Potemii, Timoibei, et Jobii, q u omnino conveniunt ad fidei de incarnaiione confessionem de qoa dispuUmus, necnoa ad epiatolara, el ad expositioaem, qu i u l i o Romano et Gregorio Thaum.iturgo aitributae sunt, tandem boc modo concludil : Arbitror eum qui no* fuerit nimi$ conUnltotut, non pot$e hh eum ratione adtertari it coutraduere; quin pgibu fuiurum ette, ut continug, el, xti ita dicam, uon violenter verUaii atunliatur, et omnibus su/fragiii faUalur, ApollinarH ette epi$l$la$ tel sermom* de incamution^ qum Julii, Grtgor i i , et Athanatii etu faUo feruntur, ete. Verum niullig annit ante Lconlium boc ipsum eviceraDl Galbolici coatra Eulychiano Monophyiiias, ut tcstantur monacbi Palaaruins epiatola ad Afcieon e m q u scripla e t i aub Anastatio imperatorf anno scilicet 511 referturque ab Evagrio lib. Ilist. cap. 3 1 . Ha-relioos istos narrant sanclorum Palrum libros ssepe depravasae, ^ , -, , multosque Apollinarii libros Athan*iio Grgorio Thaum*turgo, et Julio intcripthnibu* tmmalalu attribuiae; qua frattde plurimot impielati* $tm $6ci9$ fecerint. Quapropter sanctue Maxiroas, cam Theodosiue epitcopus Ga^artensia, Monoibeleta, objecissel, , \ , \ , auetoritates frvar d r cumferunlur, 8S. Julii Romani, Gregorii THanma. lurgi et Alhanasii nominibus faUo intcripla*, respondtl tHminem et$e qui nescial eat ese iwpH Apoltinani : \ . In bis enim uti naturs dua, ila quoque operationes duae Ghristo denegantar.
y 9 9 t t 1 t

I I I . Leoolius in alio opere, cujtis bic Laiine l i t u U est : In eo* qui proferunl nobis qucedam Apellinarii, falso inscrlpla nominc sanclornm Palrum, PATBOL. GR. X C I Y .

Similia postmodum scripsit eliam Nicepborag Constantinopolitanus, inilio dissertationis , contra Epiphanidem : Kai ol
9 >

V. AnastasSue subinde testatur cpietolam alteram, quac JnFiI Roipani nomen praefcrebat, in T i IV. Hsec vero declaranlur magis in collectaneis moibeano librorum Apolliuani indice censitam conlra Severianos, quae rotnu exarata asaervantur Tnisse, cuni bac inscriplione, , > in Bibliotheca collegii Parisiensie Socielatis Jesu , cap. 9, ea ipsa parte quac Laline prodiit t . IV AnDomino meo desideratitsimo[XXXX] et comministro, tiq. lect. Heniici Canisii, ubi Anastasit ciijiisdaiii, ApoUinarlut. Obscrvat insuper non ex inscriplfonc IIOII forsan Sinait, erudilum hec scholiitm lcghnr : sola ineadacium a r g u i ; veruni et ex ipsomel d i \ & ol ctionis genere. iVon enim Romanos ejnmodi t/i, 4^ scriptianibus totitoi uti cnm ad aliquem epitcopum , , scribunt, quamvit $U ex primariis; mullo minui ad , presbyternm : phrasim porro nirnium Grceeam esse* , ut converia putetur ex Latino : , \ , ", , \ , : 6 . . , , * \ 6* ', . Demurti confir . "Ore , ma(, eani Apollinarii esse, ex coltalione verborum * Ylor , et placitoniin quae contmet, cum afiis Apoltinarii <*. \ dietis, qua? subjungil. Nimimm, , , \ , Apollinarii ad Dtodornm. * , - OJ , \ , , , \ * Tempui opportu * Quomodo impia res fverit, tubttantim alnMifi esi eomparandc qum adveruirii proferunt ex leri, trtatm f tervas eamdem adhibere adorationem, sermone inseripto perptram Atkanatio, cum mani*e creafori et Demino ? \ fesie $U ApoUinarii, ul tettaiur Tim0lheu$ qui i - - Et iterum in librd de inearna*ic#ui conlexuit librorum Apollinarii, inler quot et tkme ait : xa*t kunc qnem velut Atkanasii proferunt, reeentuit, , \ ntet illum quem Julio ascribuni; ut ex oraiionum \ , * iogmmtione il tffmitate dignotcmiwr gtnumu* korum partns. llaque lanqnam Apoilmuni libellum produImpoUibiU est ettmdtm fidormbilem t%%t et non adc*nt tx q*o tettimouium koc aferunt : c ApoUin*orabitem : ergo imf*$ibili e*t emndem ette De*m et ritii exepiitolaad J99tmtutn tmptralorcmu Qumndo kommem ex ornni parl* werftxinm, ted in unHate autem venit plmtitudo tempori*, misit Dtu$ Filmwi CQtnmist* naiurw dbrinas incarnatm. Anaslasitts eubsuum, natutn ex mulitre', 6lc. ConfiUmur etiam jungil : , $se ijmnm Dei Filium, et Dtum ucvndum Spiri * ftti, #l Filium kmini* tecundum cartem; non ' , duat naturas umm FUium, unam adorandam, et * Hctc tunl ApcUinarii iwiunam non adorandam: $ed unam naturmm Dti Verbi rt/ice, sicnl Polemon ejut diuipnlut ait; hmc m a x k incamatam, et adoralam cum came sua ita adora~ niom timilitudincm kabent cnm quos ub rpttx coxtione. > Pergit Anasiasiug, aique ex dogiaalum, quae ficta sunty tanquam Athanasii et Jmiii e$$enL bac i n episiola coaiinenlur, discrimiac ab Albana\ L Ex bis manifcsiam Ol epistolaia illatn a4 ili docirina, u i ex Timoibci Apollinarist indicc Dionysium Apollinario reddcudam essc, uofi Julio
9 t % 9 v

867 DTSSERTATIONES te \ \ , , \ , , , , \ \ ' * Etenim intani amentistimlque Apolli7iarH atque invui Deo Eutychh tectatoret, eodem modo quasdam tanctorum Patrum auctoritates ementitat producunt, quibn$ detetlandum dogma tuum mtruant: videlket magni Gregorii Tkaumaturgi, celebratinimique Alhanasii, necnonJulii, qui Romanm urbis Eccle$i<B**mti$te$ fuiu

DAMASCENICJE. 268 demonstral, eam non cssc Atbanasii, scd Apoulnar i i . Eadem, tanquani cx Anastasii scboliis, compcndio referl Eulhymius in Pauoplia, pag. 543, ubi epislolam illam ad Jovianum perinde scriptam Icghnus, non ad Jutianum, ut non sine librariorurn errore edilum videmue apud Photium cod. 229, * quod Andreas Scbottus sic belle reddidlt, ad Jutianum Apostatam. Ibidem etiam a Pbotio rcfertur epistola Julii , quod in Lalina translaiione sfc legiiur, ad Decium. Vcrum emendandum est, , ad Protdoehm. Qtia? per transennam dicta santo.

Galat. iv, 4 ;

DISSERTATIO I I . Romano. Sed ea dc rc iterum audiendus venit Leontius l i b . De sect., act. 8 : Afferunt atiud quoque diclum, inquit, velui Jnlio profecium.quod exuui iu epittola uripta ad Dionytium Corinthi epiuopum, cujia initium est : c Miror de quibusdam audietu , etlque dictum kujutmodu Necemt est cum duas natura* dicunt, unam adorare, et aUeram non adorare ; acin divinam quidem bapiixari, kumauam vero non baptizari: aiiaque plura iitmc epiUola cominet. Sednoi mullu argunienti* evincimns iUam ipittotam non est* B. Julii, ud Apotlinarii. PrUnum ex eo quod, ti quU emm accuraie cotuiderei, nihil Julii nomine diguum kabtat. ' \ \, , et tewUm epUtote, quat ejus e$9t dicunt, kce tunt ApolHnarii. Deiudt* q*od in eadem epUtola, eorporis facfa nutttiotu, nutqumm illud mente pradiium vel amiwutium dlxerii. Erat avlem in mon poiilum PatribuM illha sccMli, i , sicubi corporU mshtionem (acerent, id iptum mtmie prmditum, animatunique diceremi. Quod quitUm utquc adeo vernm eii, ut reformidanlibus #U kot crimtn, ideoque dcincep* iltat 9QC4* vunU prmdilut* i miimalum, adjicieniibu$ nulli potUriorum Ubri reptrianiur, qui hanc appcndkem wonkabeant. Prasfrta fxa* #Ua mon B. Jufii, u d Apollinarii $ue (Umotutratur, qmod Greg*rims. Nuuenxu libro comr* ApolUnarium aperte mtt/Ca rcciUl, hae tpiitola contimniur, taqtu ctu ptam TtfuXtU Potut #1 editmde convinci, quod B. Julii non iU. Aiuut enim MIM $ynodi Ephetinm CurilU huertam : quod quidtm aperU memiuntur. Jiam ibi mihil taU iu UMu nperiiur: $$d alia quwdom itseriu etU $pis(olm ulut Juiio scripta, nec t>ta Jaitt, ud Timotkei (Apollinarists ecilicet), quenuuimQdum $x muUu txemplaribus intelligi JMIitil. Leontius hoc poauremo loco loquitur de epis i o U ad Prosdocium, quani, ac si Julii Romani forei, a Cyriilo i n defenaioaa Aaaitomatitoiorum snorum coulra Orienlale, el acu I tjnodi (Epheaioae budaiam d i x i . Hanc Grsce inlegram habco : ac ai conferalur cum aliig Apollinarii ApollinariaurumTe libelus ouiuino repcrieiur ab isiis profeda, aoo a recue fidei alomois. Sic porro post pnemissaiD confesbioaeni fidei Triailaiis, inearnalioneiB explical : -^ , \ , %tmk , < , %* ( &9Q9taMa* ), \, \ ^ * plenitudinem fidei FiIMS X Maria Ykgine incarnatut pradicalur, e: qui inUr homitui UabilaverU, non in homint operatus it (hoc siquidem ia propkelu tt apoUoln contingit) pttf t t i o * $ in cartu, per(ectu$ homo tit Spirilu. His l i n i l i a aunt quaa apud Gregorium Nyssenum in AaitnrtWlico, Unquain ab Apollinariodicia refeiun* tar H- 7 : ' 9 t

270 , * Sed Detts quidem e$(, incarnalo Spiritu, homo autem, assumpia earne Deo. Ad eumdcin moduni in libello ad Jovianum, de quo primo loco d h i mas, profltclur Ghrislum esse, , , Deum ratione spiritui et hominem ralione carnit. Iloc nempe prxslilucrat, quod Nyssenus refert n . 43, * Dom%> nu$ in Dei hominis natura dimnu* Spiriiu$ eral, stve divina mens, quae buaiauae omiss* vices expleret. Diciiur ia episiola ad Prosdociuni, Verbum non habitaste in homine de terra ierrene, sed e$u seeundum illum Adamum c<rle$ttn qtda casUtte Yerbum est qnod eamem habet ex Maria ; nosque terreni cum simns, cotUiles faelurum ad simUUudinem aaam, per id quod cwle$te est : , ' " , , , ' . Gonsimili modo Apolliiiariua tn Antirrkelico Gregorii Nysscni citatus, bac incalcaC, Gbrisium esse boroineni coftlfelem, qui bwaano spiriiu careai. [XXXVI] iaqult ( D . 48), \ , , ' Si exillii omnibu$ rebu$ (), quat in nobh qmi terreni tumus, ptmqwt reperiuntnr, cotUitit komo constat, ita ul spi ritum quoque ejusdem generit atque urreni kominetkabtml; cocle$ti$ tru, $ed tanlummodo cctiettit Dci conceptaculum. Sic rursus apud Leonlium a i t : Verbum ita factvs est komo, quia earo et $pirilu$ komo e$t, teeundum Apottolutn : et koc e$t Verbum carnem faetum es$e unitnm etu carni, ul kumanus tpirilut. Yoeatur autem komo iimitit noitri, earo: Dominus vero est tupra nos homo. Quamobrem et ccele&tit ctt prtpier proprium spiritum cotlestem, eui prudentia carnh non adveuatur : uique ita destruebatur in Ckristo peccalum. Ac dit&oluta est mor$ ex peccato, nosque participet facti hujus operis, fide salvamur, et eum simus patre tetreno, efficimur timiles ccete$ti. Snbjunguntur hi anaibcinalismi, in episiola ad Prosdociuai : " * Anathema sit, qui kominem ex Haria nalum ette Deum in carne non ronjlletur. , , * , * Analkema $U ille, qui dicit caruem Satvatoris non ex Maria, sed dc caclo e$se, sive erealuram natura increatam. Sic perindc loco cilato apud Leonlium Apollinarius : Anaihcma igitur sti, inquit, qui non dicii carnem ex 3/ario, el qui dicit eam carnem esse naturce increata tx consub&iantialem Deo. E l boc csi quod in primis cavei \u fragmcnlis, quae cx ejus lucubra% t

(a) Leoat. lib, adi. fraud. Apollin.

JHl DISSERTATIONES DAMASCENIC.U: 272 tionibus variis Lcontius collcgii. Sic quoquc i i i marlyrisy ei sancli Julii, urbis Ronuv episcoporum. confessionc ad Jovianum a i l : Si quis Domini carVII. De ephtota Felicii papce nomine intcripta. nem dicil desursum es*e,cl nonex Maria, elc. Ejus Epislola quae sub Felicis Romani nomine feremodi scilicel crebris anatbematism.s Apollinarisl;e batur, unam naturam assenam fuissc, testaniur amoliri salagcbanl impias coiisequentias, qua? ex Uypalius et Liberatus; nec proindft dubilandi locus ipsorum erratico dogmaie deducebantur, ciim carsuperesl, quin cx eodem ac caeleraB, quas mcinoncm cum dcilate subslanliara unam cxplere flngeravi, fonle prodieril. Ncc quemquam delerrcant rcnl. Tandcm concludit : 6 , pauculae vocos isiae, quae leguntur in fragmenio, \ , quod c i U v i l Cyrillus in defensione anatbematismi . sui tcxli : Sed eum e$$et perfectus Deus \ \ , ' \ , , ( - clut esttimul ti homo^$rfectu$ incarnatmex Virvov Qui dicit divinum e$u corput, el utrumque pergine. Apollinarius siquidem Christum esse peifeinde adoral velut unum increatum Deam, kic btaclum bominem coucedebai, non ut omnee nalurae iu$ erit. Nec offendarii in carne el passwnibut ejui, noslra? pariesbabuerit, adeoque aientem, sensumve *ed tpsum sine corpore adora, qui cum proprio corct spirilura bumaiium, sed ut Verbum, faculiapore adoratur. Quibus verbis nibil esi quod disertis intelligenlis vices supplendo, perfecium lioinilius efferal pcrvcrsam ApolLinariisealentiam, Cbrinem consiiluerit. Hoc eubdulo sensu Vitalis episli humanitalem ia unam naluram divinam con- scopus Apolliuarista ab Epiphanio haeres. 77, num. fundentis. Hoc quoquc perpeiuo scrmone versabat, 23, refertur incunctanter dixisse, Chri$tum esse Yerbun cum propria carne, sivc corporc, adora- hominem perfectum, vaV lione una adorandutn esse, u l videre esl ia libello ;. Iia tamen ut eatenui hominem fuua perfectum iideiad Jovianum, niuUisque ia excerplis apud dicamut, inquit, \ Leooliam. Imo apud Nyssaaura quoque a i t : , \ , \ , * \ \ \ , Nutla re* *U adoranda est ut earo Chritli; $i dhinitattm illi ioeo nunth auribamus, adjuncta , c*rne et anima; tic ul ptrfeetut homo ex cm#, ani, ' * Caro Uoqiini adoratna, ei dhmitad, qum $H mc$ menth, exsittat. Undc lur, quatemu nna per$ona esi, et animal unutn cum quando in [XXXVII] fragmento Vitalis episeopi, \ ipso. Nibillam Catholicis Apollinarius objiciebat, * De fidt quod conlra Neetorium Cyrillus quaro quod bominera adorarcal, aul aliam naturam cilavit ik recta /io>, legimus, Etlque unut et idem adoraudo, aliam non adorando, eumdem adorareot secundum divinitatemperfectu$ Fi/in*, et eonsubstansimul, et non adorarent, aut Clirislum in duos d i tMit /, el idem ueundum generationem ex Vtrvidereni: adeoque indesioenter ioculcabat, Verbum gine perfectut homo, etc, boc poatremum catbolico eum sua carne adoratione una colcndum essc. De- seusu inlelligenduip non esl, eed Apollinartano, ut nique, qucmadraodum poslremo loco epislolse ad ptrfeclione httmana Cbrigtus perfeclus bomo non Prosdocium lcgitur, * fueril, sed perfeclione ditina, velut semel atqitc i i e , , ruro Apollinarius ipse apud Leonlium declarat. scd ipsum citra corpu adora, qui cum proprio corSic quando Vilalis anaibemali devovil illum qui pore adoratur : ita ctiam in exposiiione fidei tx dixeril Dominum ei Sahatorem nostr*m qui de parle apud Lconlium, Deum sine carne in carne apSpirilu sancto ei ex Maria Virgine secundum carparuisse scripsit Apollinarius. Ex bac igilur sal nem nalut *st, anima, aut $emu, aut raiione, ant diligenii collalione perspicuum Gt, ei extra dubiuai menle detlitutum este, nihil sibi voluil aliud, nisi Verponitur epistolam ad Prosdocium, quani Cyrillus bura, omissaB roeniia buman viceeomnes gcssisse. ecmcl atque iterum laudavil, Apoliiaarislain saliem VitalU et aliorum Apollinarislarum doti.lslhjec auciorem habuisse. Caeteruni rairari subil Leonigilur professio fidei, quam Cyrillue incaulus alletiuin in lib. De tec(. aci. 8, mendacii accusasae gavit, illa ipsa est, qua V i u l i s Damaw) papa* a l i Monophysilas qui epistolam banc in concilio quando fucura feccrai; quam Naxianiemis, altiEpbesino laudalam dixeraat. Profcctovel oscilanque Orieiuis episcopi, citm piobassent primum, lius bujus synodi acta consuluerat Leonlius, aui poethac tandem repudiarunl: hli enim ( a i l de Iruncata prae inanibus babucral. Marius siquidcm Vilali ejusque asscclis Tbeologus epist. 2, Ad ClcMercator in fragmenlis Ephesinae synodi, Julii san~ don.), cum apud fido$ discipulos et arcanorum conctitsimi episcopi Romani epistolam ud Prosdoeium $cio* quemadmodum Manichcti apud eo$ quo* elecilalam refert, u l et FelieU epitcopi tanctis$imi ctot vocant, de dmnitaU di$putul tolum morbmm Romce et martyris ephlolam ad Maximinum episcodetegentet, vix etiam carnem Salwatori tritmtnt. pumet ad clerum Aitxandrina Ecclesia, de qua Cum auutn eommunibus dt humanilatu auumpHone moJo dicluri sumus. Consimiliter Vincenlius L i itntenlm, quas Scriptura exhibet, continci u ei rinertsis po$t triennium a celcbrata synodo Epbepremi tident, , sina scripsit cap. 42 Gommonilorii, in ea lecia$ ror rcvr , ctse qnasdam ad quotdam epislolat tancti Felicii ^ , , *
9 % t t t %

275 DISSEM ; , \ , \ , , , * quatdam voce* profitenlur; temm eirea mtntem frauduknter agunt, non gictdem mi CkrUtum anima, rationis ae menfis experUm faleanlur; $ed animce, et rationit, et mentis loco ditMtattm introducunt, ceu ipta tola cum mente temperat* commntaque futrit. Q u * com ita sint, onmino concedendum esl, haud vanum prorsus faisse Neslorium, cum de Vitalis quae sibi objectabator auctorilalc honc in niodum scriberct Sebolastico eunuebo Theodosii (a) : Ett VitaRs, qui orihodoxorum episcopui fuit; ett et aliu$ /tif, qni mb impio e$t ApolHnario conucratus. Sunt t f tlwrum multorum timitia nomina. Quis aller Patrum fuerit Yitalis nomine, me equidem latet, niei forte Nestorius Vitalem Antiocbenura anlistitem significaveril, cujus meminerunt Tbeodoretus, l i b . HUU ecclet., cap. 3, et Antiocheiiorum eptscoponim eatalogi. A l Vicalis baerelici csee confeasioiiefD, seu librum De fide, de quo dis~ palaiuua, nemiaein jam fore arbilror qui inflciae eat. Pari jnre et raiione Nestorius Basilii Magni et MelKonif auetorilates explodi posse arbitraiue esi. Yeram geaaina slnceraque erant Basilii loca, qaibue ejut baereeis prafocabatur. Ad Melitonem quod apectat, i n iis quae citat Anaslasfue Sinaita im & pag. 21 et 28, apparel scriptoreni i l lom aie afimasse Deum ItraelUica manu pattnm, m doat kidem ia Cbrislo naturas et subslantias agnoacerec, aiqae adeo remotiseimumabAppollinar i l e m r e faisae, qui unam dontaxat slalaeret: \ , 8 (inquiebat l i b . Comtra Mercion*). Nam cum idem ip$e Deus timml etset, et ptrfeetui komo, de duabut tubstantift eerHoret fecit, etc. Gselerum haec Melilonie Sardeatis faiste praefracte non asseruero.
9

1. De txpoiiiione fidei, , qnw GrtvorU ThmtmttMrgo altributa ett. De exposilione fldei , ex parte, seu partiemlalim, qtiaro Gregorio Thaumalurgo ascripseruni, Leontios haec babet, lib. De sttlte, act. 8. Ad hoe quoqme re$pc*demu$ primum de hac itidem dnbUatum esse apud aniiquiores, an etset Gregorii. Deinde Gregoriut Ng$tenu$ oralwnem de Hlo prodigiorum efeciort tcnbetii, nutlum ail oput ipsius in manibut t%wt prenter totam fidem quam in visione contpexerit. Eulogius Alcxandrinus apud Plioiium, cod. 230, censet xpositionem istam fldci Apollinario reddendaro esse. Ha quoque Leonlius in libro suo Adrersu* eo$ qui proferunt nobh quasdam Apollinarii etc., ubi fragmenla duo rcciiai libelli liujus D* fide ex parte, quam repertam fuisse ait in antiqmo exemptatibibliolhecce Andre<vcpiscopi Sidonio HUB , ciim praefixo Apollinarii nominc. Qnamobrcm Combefiiius legitirouai ejtis parenlcm asscculus
% 9

\TIO I I . 274 non est, qui l n nolis ad iianc , expositionem quas prelo deslinaverai, conjccit auctorciu ilKue esee forte unum ex illis qui in Ponic vicinaqve Armenia sfc concilio Chalcedonensi advcrsali sunl, ut sapposucrint Gregorio Thaumaturgo spurium fetum, afias excultum satis et ibeologicum. At vero, prseter illa verba, non ducs naturm perfecta, ApoUinarium aul Apollinaristam produnl istaec alia : Adhuc confitemur Filium Dei [actum esse Filium hominis, qul non notnine, $ed veritate carnem ex Maria Virgine a$$ump*U : ei esu unum perfecttttn, non duo perfecta. Eodem quippe modo Apollinarius argutalur apud Nyssenuro (b) : , , , , * Si ex duobui perfecti* conttat, nee in quo Deut esf, in hoc homo ett: neque in quohomo eti, in hoc tit Deus. Sed et ia eadem expositione subsequilur: Unam adoratwnem Verbi et carnh, quam Qttumpsil. Et anallvmatizamut eot qui differenlet adorationet faciunl, unam divinam, et unam humanam; et adoraniet hominem ex Maria, tanquam allerumT praster Deum ex Deo. Quo nibil trilum magis Apollinaristie fuisse, ex his quae bactenus dicia sunt, constat. IX. De anathemaiitmh eidem Gregorio iuppoiiti*. Quinino ejusdem plane furfuris sunl anathcmatitmi illi duodeciro cum eorum intcrprctalionibus^ qua3 Tbaumaiurgi noraen perinde prxOxum babcnt. Eisi enim una natura ia eis diserte non exprimhtir, lalentem tamen dolam indicant consueta Apoltlaaristie tocutfonfte, quibua male sanaa Diodori Tarsansis de Ghrieti persona et naluris voces expugnabant, seque adeo caibolicae fidei professores obtendebant. Sed ei- i n prhnie ex iisdem capitulis addisoimue, quonam pacto ScrU p l u r s sacrac loca varia, quibua Chnstus, ut d i v u nitate, ita et buraanitaie perfeclus significatur, ad suum sensum torquerenl. Nec fucum faciat, ubi animam Domini , mentis expertem esse v i detur inficiari. Non enim bumana nativaque hoininis mcnte prxdiiam [XXXYII * ] intelligit, sed divino Yerbi, ut ait, $piritu, quo factuai sit, uC , menlii expers, absoluie dici noa debuerit Quamabrem ejuaroodi formulac fidei et aoaibcmalismi, ad itluni lapidem lydium revocanda sunt, quem paulo anle ex Gregorio Nazianzeno propter Yitalis ApoltinarisUe simifem confessionem protulimus. X. De libris qui Diovysio AreopagUce ascribun/ttr.Quod ad libros atlinct qnos Dionysii Areopagitae nomine insigaitos habeipus, jam quidcm \ntcr selectioris et aocuratioris crudilionis criticos confecta res csi, cos sinccros ac gennanos non csse. Fraudcm olim prisci cmunctac naris scripto* res odorati sunl. Nam Pbotius in Bibliolheca, cod. i , Tbcodori cujusdam lucubralioncm recitat, qua is auctorem alternm eonfulare aggrcsstis crat
r 9 l

() Synodic. Iren.

c. 15.

(b) Antmh.

conl. Apoll.^VL 5.

I 275 DISSERTATIONES quatuor risdem, qoibus recenltores nostri, arguroenris conlendentem, volumina ista ab Areopagita Pauli discipulo, el primo Albeniensium praesole, nequaquam fuissa claborata : nimirum ex vetusiiorura Patrum scriptorurove ecclesiaglicornm ailentio, ac pragertim Eusebii Gsegariensis, qui nulla Dionysii Atbcniensis scripla rccensuit: quod rursum in iis llbris, recealioris apostolorum aevo discipHns mores enarrcntur; ac demum quod horum auctor Ignalii Antiocbeni vocein retulerii, quam sanctus hic martyr poslrema, quam paulo ante obitum ad Romanog gcripsil , episiola conftlgaavit : cum lameo Oionysius Areopagila, qui matura setate Paulo Albenis primum praedicanle nomen Christo dederaj, vix ad imperii Trajani, gub quo martyrium Ignatius obiil, primordia prorogare jetatem poluerit. Aiqui Pbotius ipse felicem omnino non fuigge Tbeodori sui conaium videiur insinuare, cum ait eum adversus qualuor anonymi monienla pugnarc, ' , quantum penet iptum ett, genuinos cssc magni Dionysii libros. Tbeodorum istum peac crcdideriro non fuigge alium ab i!Io Theodoro Severi Monophysitarum antegignani sectario, cujus idcm Pholius opusculum seu libellum adversus Themislium haeresift Agnoetaruw principem rccitat, cod. 108, eeu cui Joannee Pbiloponus amplum illud volumen nuncupav.t, cujus item fit apud Pbotiura raentio, eod. 116, Severianorum quippe magis, quam Caiholicorum inlererat subjectas Dionysio lucubrationes ineri, qaas ipsi vulgo, Severo duce, b&re$i suae admodum favere jactiiabant, omniumque primi Christiano orbi obsiruserant. Ex collat. 4 synodi Laleranensi? sub Marlino I , apparet Tbernisfium ipsum Agnoelam multi fecisse larvati Dionysii libroe,. quos Callulbus alterius scctae Monopbygita corrumpere tealaverai. Fuii aller Tbcodorus Pharanitanus Monolbelelica? bxr^sis cum Cyro Alexandriuo architcctus, cujus pferinde inlcrerat Dionysii librorum aucloritatem propugnarc, u l i ex infra dicendis manifestum flet. XI. Apollinarii non sunt. In Scboliis Graecig, quae sanclu Maximo atmbui solcnl, ac loanni Scyibopolis in Palxstina episcopo, paucis deroplis, reddenda esse pstensurus sum, binc indc refelluatur alii, qtii catholica fldci contra Monophysitas defendendae sludio, libros istos omnes Apollinarii prodiissc officina assercbanl; ex qua nimintm alios non paucos excusos cssc non ila pridem eviccrani, quibug praeserlim illi haerelici
())\' Anaslasii Sin.ait$advcrsus Accpbalos, p. 340, pcrinde lcgtmits Dionysium Alcxandrinum xcripsissc scholia in Dionysiiim Areopagitam : ;, \ . ' , 6 , , , ,

DAMASCENICiE. 278 perinde inaiiebantur. Planc Dionyeii nomen non forte forluita, iibrariive alicujus oscitanlia vel ignoranlia (quod quidem saepissime alias accidii) prescriplum illis fuit, ecd eorum parens, non sinc immani fallacia lecloribug iropoguit, u l ipse Areopagila fuigge crederelur. Nam se eanctorum Timolhci, T i l i , Gleraenlis Roroani, Jacobi fralris Doiuini, Joannis evaagelista, Petri, Pauli, Bartholomaei, apostolorumquc oaUerornoi, imo Cbrisii ac Deiparae aequalem finxii. Qua vero dc causa illudere Chrislianis voluerii, nondum saiis assecuti sunt eruiliti, bocquc ipspm esl quod operosius iaquirendum susccpi. Guillclmus Cavius ia Historia sua lilleraria, inter omaes variasque da librorum ietorum auctore opiniones, potiorero illara esse censet, quae cos Apollinario Laocjiceno aseignat. Ca?terum arudilia dispiciendura jreliaqiiit, annon Apoliinario pareaii poiius, quapi filio sinl coacedendi. Fitiiim siquidcm, in aliia haereli.cuoi, ita et m llcnarii Chrisli regni lerreetrU propugnalorcm fuisse: qui tamon crror a Peeudo-Dionysio cap. 7 De eecl. hierarck., diaarie proscribitur. Qutnimo bic auclor passim pnecipuo ApoltinarisUrum teresis rapili adversatpr, ubi ptenam e l iaiegram bumanilatcm a Cfyriito agsumptaip Uoce( et inculcat. Exempli gratia, cap. 9 De eccl. kier., scribil Jesum Cbriatum, qui nos|.ra viia egt, ex divinis iatcbris prodeunlem, speciera et formam ex nobis accepissc, \ * , integra sitx abiolnta et inconfusa %*cundum not inhumanatione. Cap. 4, Ghrlstum d i * vino unguento eeu chrismate signiftcari ccnsct, * , in totaii it ommmoda $etundut* veriitUem humamtatis a$9umptio*e. liemque cap. 2 De div. nom., \ , , et perfecliaima rerum noHrarum a$sumptioM communicalionem tuoruxn peregitue. Quibus in locis aliisque a quibus reciiandis abslineo, a sc amolitur anclor invidiam baeresis Apolliuarisiarum, qui humanitatem Domini nobiliori sua partc, huroana roenle, mulilabant. Unde racrilo Scyibopolilanus eum ab boc illoruro errore exemil et absolvit. Scholia in Dionysium Areoptgilam Dionytio AUxandrmo perpcram ascripta. Eos nou libet refollcre, qni exislimarunt () Dionysium Alexandrtnuin Arcopagitica Scboliis ac Gomroeiitariis , \ . !iur$u$ cum Eccletia doceai unmn essc attqelorum etienliam idem divinus et apotlolicu$ Dwnysius nominat supcrnas rirtutcs, multas subttanliai. Al magnus Dionysius Atexandrinns.qni ex rhelore faclus est epi*cpn* in Schotm qn<v friptit in cognomincm tvum Diovijsium liarc habet : Exlerna philosopbia mgcnitam appcllare svlet omnem
y m

DISSERTATIO I I .

178

ttlustrasse. Qui enim Dioay&ius Alexandrinus, qui, annum Chrisli 2G0, diem poslremum obiil, libros vidissel, quoruin auctor, u l Joanncs ipse Scylhopolilanus, velueiissimus [XXXVIII] praelensi AreopagiUe Scboliastes, bene persensil, Manichaeom m impielalera, cap. 4 De divin. nominib., dediia opera Hierotbei sui nomine ad longum exagiial; cam baec baeresis, anle annuoi sahem 277, Chrittiano ac Romano orbi non innoltierk, tmo quoram ibcologica loquela ac dictio hominem Nicaenis tonporibtts longe posteriorem cerlo cenius indicat? Atqui Usserius Armachanus ia Obgervalionttas maa. quarum sna ilerum rccurret menlio, posi duigfnlem hujas ecrupuli disqtiisitiouem afiiOTk Joanni Scyihopolitano reddenda esse scboHa, qam a loanne Cyparissiola et alils Dionysio Alexandrino perperam aitribula erant. Quod ex sententia Cyparissioti tx Dionysii tcholm citata paitt, inquit, quce in scholiis istis totidem verbxt reperilur, I tiquei ex Latina transtalione tcholtowwm Scylkopotitani, Roberto Lincolniintx ephcopo facta, et in bibliolheca eollegii Corporis Christi apud Oxonienui aaurvata,

einentilus ilie Dionyslue, angelorum ordiaee nu~ meret, ila ul Seraphini et Ghcrubim amiseril, vcl potiuft, u l alii aevi sui Patres, a Tbronia noa dis* crevent, id arguinenlo csl eum neuilqaaai vidiase libros De calesli hierarcltia, quos vera Dionysii esse censuerit. Nec referi, quod eadam oraiiona 34 el 4 1 , Gregorius doceat cordeelium virtutum ordines inferiores a superionbus illuUrari eo quo Dionysius exponit niodo. Quidai eaiin ex paucit i l l i t quae Theologu idenlidem proiaUi, auclor Iaie suum de angeli iractaium compoauerii aul adornaverit? Plane falsum kunc Areapagiiaoi aximii hajut docloris sententias ac voeet ipsat moluatuai esse pro certo babeo. Sed et Cyrillue Ataxaadriaug simUia dc colluslraiione angaUcaram elaaaium acripsit ia Thetauro, assert. 3 1 . Sed, cam varioe ording nominel ac receneeat, aullaai Cberublm menlioaim facii, qux proinde a Seraphim vel Thranis divcrsa esae noa pataveril. Quia taiuea non deest suspicio ignoloe ei non fuisae libros Areopa* gilicoa, inquirere pergo quae bujus eauea fuerit.

XII. Proferuntur Mondphytitii. MoaopbysiUB Eutycbianorum succetsores inler pr&cipuoa bxrftsis sux palroaoe, Dionysium quoque Areopagilam iirtgcrin* Nazianzenut DionytH libros non laudaf i l . Neque vero rursuta Joanni Pearsooio assen- oblenderunU ld quod quidem eos fecisse conslat in cclcbri collatione, quam Consunlinopoli cum t i o r , asserenti Pseudo-Dionysium bradatuni fuisse orlbodoxie babuerunt anno 632, sub Juslinlano a Gregorio Tbeologo, orat. 38, t Inde inferat imperaiore, ia qua Severiani sie loquunlur: Ulum tcripsisse sallem circa postrema Eusebii Beato Cyritlo, tt beato Athanasio Alcxandnnm EcCacsariensis tempora. Gregorii quidem haec verba clesia epitcopit, Felke etiam et Julio Romanm s u o t : Sic Sancia ianctorum etiam Seraphim obteEccletice, Crey$rh quineiiam mirabilium factorc, mntur et tribuz tanctificttionibus celebraniur in MJUUK dominaixQnem deUatemque coeuntlbut, ei Dionysio Areopagila, unam naturam Dei Verbi \ diurHentibut po$t unitionetu, hot omnet irantgretii Uli (Gbalcedoaensie synodi Palres) post , quemadmodum et aliut quidem ante no$ pmlcksrrime $ublimU$im$qut dUuruit. Nicetas vero unionem pratumpterunl dicere duat naturat. lrao aliique subinde Gregorii comraenlatores Graeci, clsi hseretici illi osleodere se posse asseveraverunt, libros Dionyaii assidue iriveranl, quoa pra gernianis Quia B. Cyrillut utut e$t ittit Usiimonm in libris haberenl, in ulroque nibilomiaus loco, non alium adxyersut Diodorum $1 Theodorum editit. Libroe niai Aibaaasium designari agaoveruat. Scholia&les nempe quaiuor illo, quorum occaeioae ha3c tractai l e m Graccus quem Gombefl&ius relulil ia advcr- mus, innuebant, quibue Cyrillus postremis viiae annis confuiaverat Apologiam, quam Thcodorctus aariis, a i l : * pro Diodoro Tarscnsi et Tbeodoro Mopsuesteno ^; , - Mea ediderat. Rcclamavit llypalbius Cyrillum libros ttntemia e$t, hmc de Alhanasio dicla esu, in ejut islos non scripsisse: verum in qainta synodo georatione 4 contra harete*, tive conira Arianos. Ubi nerali progeniiinis admissi leclique fuerunt: id quod magni Alhanasii oralio Di incamatione Dei Verbi rursumagnovcruDt LeontiusByzanlinus, lib.vii De uinuiiar, in qua iiidem sanctus doclor de cjus $ecii$ act. 8, et Eulogius Alexandrinus, ut feranl deiute contra Arianos disputavit. Atqui in hac proejus Excerpta apud Pholium. Ac magnus proferto fecio oratioae longe explicaiius enarralur c a n l i PeUviug, t. IV Theolog. dogm., lib. i , c. 10, 8, euio Serapbinorum, quaia apud Dionysiuro, qui boc de lucubrationibus islis judicium tulit. c Quod cap. 7 De cctiest. hierarch., paucissiinis verbis ad libros Cyrilli Kpeclat, inquit, Liberatus diacoulo Trinilalem iaudari obiicr monuil. Et certe aus ia Breviario, cap.10, refeii quatuor illos ab eo Nazianzenus, orat. 3 4 , non cosdcm quos
% f

mmlmrmm inayectabilem : timUiler et hypostases $*b$tantiat. Ex cujus tnore $anctu* Dionysiia hi$ locu est toculus , improprie nimirum hat voces uiurpmiu. Haec apud Sinaitain. qui in bis qusc ad o r i l i c a a spertanl sepassim rudem cl imperiiuin prodiu Cjelcruin indc discimus sebolia qua?dam in IKonysiuin Arcopagiiam, ab Aloxamliinis, tit reor,

eonficu oliro ruiste tanauam a Diouysio Alexaudrino elaborata estcDt. l l s c porro Anastasii observatio intogra cliam logitur inter scbolia In cap. 5 De caletii hierarchia; cum tanten in veluslis codicibua non exslel, aed inrecenus^inis ct cchiis tanlum, ut proindc ex cap. 22 ' transuiiipta sit.

 DISSERTATIONES gmmctit iu qua poaihabilie quae in alii valuminibus *Utn tialuerat, de modo quo Spiritns sancius procedal a Paire; eo qood iiimirum eeaei routeus amor utrineqiie (euod quidero ex Orienulium Patrtiw ibeologia [XX] noa couslare, ia Barensi eoiloquiocoropereral) iptisniei Grapcorum principiis aic adlittrescil, u i ex eis illud evincat quod conira naslros inGciabanlur. Hujus operis sui banc sumMam eese ipsemai Anselmus docet: Conttat inexp*gn*bM ratione Spiritum $MCtum uu de Filie tcat ex Palri : nec imnun ttu qttati de duobut dtnnUt *#d euui de uno. Ex to tnim q*o Pater ti FUius unum m n i , id el es Deo, ut Spiriius nctui, tx 0 unde *Jit 9unt ab SMVHWH. Sed quonUun Deut de quo eti Spiriiu* mc/m, / Paler $1 FUiHi, idcirco verg dicilur 9999 de PiUre ei Filio, qui du* tnnt. Alqai hoc ipeum csl, ni fallar, quod aibi coneedi paslulaal Greci, ne duo principia adm i i i i videanlur; scilicel ex Palrc el Filio oon procedere Spiiitum sanclum, qua duo sunt, aWe qua dw suat bypnsiases, sed qua unum sunl *ecuuduin naluram diTinam : Spiritui tanctut protedit de Deo qui esl Paler et Filiu$ inquil Ansdmus, 9t9 de etteulia divma, in qua iunl unum Pater et Filiut. non d$ eo in quo */it iunt ab invicem. QuemadmoduiH lacm non ett de hoc unde dweni zuni ab invicem font ei rivut, 9ed de aqua in qua unum iunt. Sic cxcaple Gnacis familiart Latinorum lausain luelur ei expUcal.
t f

X L l . Dt Pe4ro Mediolanen$i ejusque lueubratittncula. Girca aoiium 4113, Peiru* Grosulanus (Greci Ckrtjsotannm dicum), qi ex Savoaensi epiecopo, Mediolanenais arcbiepiscopus renunlial u t rucrai, non tioe Simoniacae labis suspicione, cum Nediolani quielus agere probiberelur, profeclione Hierosolymiiana suscepta, Goastaniinopoliro veail, ubi coram Alexio Comaeuo de Spirilus sancli processione disputalionem b a b u i l , imo et curo ipsomel imperalorc, u l colligitur ex Nicolao Uydruulino, lib. 1 De proc. Spirilut tancti, quem Leo Allalius cilat lib. 11 De coiuens. Occid. el Orienl. EccL, cap. 10. Ejus Iraclalus, qui in muliis biblioibecis uianu exaralus Graece exslat, ab codcui Leone Allalio edilus esl, 1.1 Crwcia orlhodox*. Aique ex liiulu queui codex Reg., n. 3327, ptarfrrl, apparct adversarium Peiri fuiste Joaaiiem pburnaiu, mouacbum montis Gani, cujus poiiora mouictiia Joaunes Reccus pairlarcba postmodum cot*r<iuvit, orat. 1 De uuioue Eeelmartmv Goolra Groiulauum calaiauni ttrinxeriml, Ui primia Nicataus Mcibonensit el Euslralius Nicenua. X L I L Ditlogi Ansclmi HuvelbirgeiuU cum Grmciu Parjcis paal aiimt ARseliuMs 'aller, epiaeopvs Havelbergaiifus, eum Gaaslaalijiapoli Lotharii I I ioiperaiori legaias agerd apud Joaunem Gomaeoum, qui A k x i a proxime tMM^caeterat, solemnc et pubbcani colloquiuiu babuit de Spiritus saocti
9

DAMASCENKLfi. 23S processiooe, coram hnperaiore Byzauiino, pairiareba, el quolqaol in iirbe Regia morabanlur viri emdilione conspicui. Aderanl qxtoque non paact Latint\ inquil (), inter qttot fuerunt tre$ viri t a pienUt in ulraqtu lingua periti el lilterarum do&U$imi Jacobut nomine, Venelku9 natione, Burgundi* namtttf, PUanus nalione. Tertiut inter atio$ pracipmm Gracarum tt Latinarum Uuerarum doclrina apud utramque genlem clarittimut, Jfayacs, itaUu naiione, tx civitate Pergamo. hu ab umhertis eiectut t9t ut utrinque esut fidiainuu inlerpre$~ Graecorum causam lulabatur Nicliiies, $i?e Nicelas, Nicoraediensis, qucm fuiase aii prwcipuum inter duodtcim didatcaiot, quijuxta morem mpientum Gracorum el liberalium artium et divinarum Scrrplurarum studia regunl, el citteris iapientibnt lanquam omnibut prceniinenlc* in docirina praOtnt, et ad quo9 nmnes qu<cttiouc$ difficillima uferunlur, el ab ett toiulct deincept titu relractatione, el pro confirmata sentenlia Unenlur tt scribunlur. Horuui , seu doclorum, quorum munia eleganler Anselmus bic dcscribii, mealioDem halea apud Zonaraia lib. Annal., n . 4, quique eia prsenciebaiur, nou solum , doctor Evangelii, Terum el ; ; doclor universalit, appellabalur. Nec dubium quin primum huac locum Niccias ille Niconiedieasis obtiuerel, qui pracipuus inagittrorura faisse dioaltirab Aflselino, Posi muhabinc indeobjecia ei reaponsa absqua cavilus aui rixandi prurugine, Necbiles, aeu Nicelas coiicludil, Lalinorum dogma baud abaoaum esse; verum non ette dicendum, Spirilui tanctui procedit Filio boc esl minimeapponendum esse Synibolo, ciira uniYersalia tynodt decrelum. Collaiione ailera dispuialnm eal de azymii el priinam papae, eaque exilaro evmdeiu nacta eal. Tain Nicdas (b) scandala propler q u e scissx ttini Eccles'rae oria esae d i x i i , ex quo Caralui quidam rex Francorum tioUnter Romanorum imperium invatit, el u pairicium hmanm urbit appelUtri fecit. Cujus tempore conlra majestuUt* imperii monarchi* divisa vel potius sdtta ett: unde non pauca tcandala inter Latinoi el Gratoi otim mnl, non tolum in imperiaUum inHituiionum *ark~ taU ttrum eiiam in eccleiiaiticarutu reguUrmm divenitate. Ilac quidem, aliaqua his consiir.ilia jaiihludum causaalur Graeci, quae hujua iDililuli noehri non eai refellere. Aaselmae porro Havelbergeneis collaiionee suas scriplo maadavit, ad d i hieada objecia episcopi cnjuHdam acbiaaalici, qui ab imperatare suo Romam ad Eugenium 111 misaiis fuarai. i X U Q . Dt Hvgone KtherHmo. SubHanveleloaiinis Comnem taceeasora, HugoElberiaaiif, Sptomct principe aanueme, ires Hbros pro dogroale L a l i noruai conecripsii, ia quibus praecipuot e sciiUmalicis aucloree copiose et crudilc coofuuVu, puia
t y %

(aj Lib. i i , cont. Grmc. cap. 8, . | Spicit.

(b) Lib. 111, c. 14.

238 DISSERTATIO I . 231 redierit. TomoXII Spicilegii viattur indlctdus treNicomeniae aalittilem, Nitolaum Metbonensem, NiceUm Byzanlium , quem Philosophum appellal, cenlorum et duorura episcoporqai, qui buicte synodo inlerfuerunl, nec Gnecorum ullus compaTheophylaclum, e i Photium. Be&sariou in epistola ad Alexium Pbilanlropenum, cujus fragmenluin rel, praHer unum aut alterum de Calabria. IIoc recilal Allalius l i b . n De con$en$u, cap. 28,j&. 5, ilaque dunlaxat cerlum esl Naouelem aliquando a a m t se legisse librum Niceta illius Byzanliai Romani poiuiflcis benevolealiam caplare tenlasee, qui Thessalooicensis inelropoliia postea fueril, in promissa Ecclesiarum unione, modo Occidealis quo ae Laiinorom scnlealiaro approbare sigaifica* imperium sibi reslituerelur, alque Uugoni Etheret, k o c uoodemploquod voculam Filioque, quara- riano coram se dispulanti benigaa satis favisse. XLY. Anno 1232, Gneci aerumnarum suarun libel veram, Symbolo uiale adjeclam ceuserel: 6 perlaeai, quorumdam frairum Minorum opera (6), . , de pangeoda pace cogilarunt, el Gerraanus I I I , pa , , , Iriarcba, Joanne Buca imperalore tuo aunueate, ad Gregoriura uonuro, necnon ad cardinales epi* . bajua librnai cuoi Joanaes Beccus incidisset eum- stolaa Nkaea scriptil, qu raultoties jain editae sunt. qne legUaet, wax cjuralo scbismaie Romanam Roma Nicaeam inissi sunl ex Tralruin Praedicatofidem pariesque aaaplexus est, tesie Pachymere rum ordiue duo, loiidemque ex Mioorum, qui cum lib. v i Bist., cap. 6, qui iusupcr Nioetam illum, cui Graecis pacisoerenlur, babltaque Nympbaeae ia B i Maronict cognonien erat, evo suo ia magno prelio tbynia synodo (c), qui cum Byzanlino Antiocbefuisse ei in majore ecclcsia chartophylacem nar- nus palriarcba ialerfuit, lilterat ad instar profesr a i : "Ov sionia fidei ad papani Graeci dedere, in quibus, quaroplurimis Palruia sealeaiiis intextis, erro X L I V . Laurenlius Suriua ia Praefaliancola ad rem suum de Spiriiu eanclo diserie enuntiarunt, concilium Laierancnse iv, quod sub Innocentio I I I sicque malis artibus Aaliocheni, coepiuui opus pro celebratum eal, illud oecumenicutn fuissa a i i : voiis noa cessit. Germanus, qui Bomanarum parquippe wt qua de negotiii religionit, de Gratem t% tiuin se sludiosum prastiterat, poetiuoduni exauLaimm EccUtice eoncordia tractalum est: cui iafer cloralua fuit, iaque ejua tocum Josepbus ex 6alesii montis monacbo ordinalus. Nibiloniinus Joannes fuere patriarcka Conslantinopolitanut Bierosoiniperalor pro viribue egil, uli pax rediniegrareIgmilanus, arehkpucopi tum Laiini, tum Grasci lur. l d quod leslanlur lillerae Alexandri IV, daiift uptuugimta, episeopi quadringenti undecim Nee anoo 1256, ad episcopitm LrbeveUnuin, quem pontUfnere Ugati Grmci et Romani imperalorn, regum Jerusalem, etc. Dadenara istaec hauserit Garthusia- lifex legatum ad Thcodoruiu Lascarim juniorem nus erudUissiinut, incompertum. Adfaisse coucilio roiliebat (d) : in quibus recitat articulos iaeuada* Lateraoensi iv Lalinorum Orienialiuai patriarchas, pacie, quos archiepiscopi Gyzioenus et Sardensis, ConalaotiJiopoliunum ei Hierosolyinilanum, quin el alit Calo-Joannis oralores Innocenlio IV decrssori suo oblulerant. Videlicei \ Romance tediejutetiajs Aoiiocbanftm nonnisi propler valetudinem que tumtno pontifici, prce ccvlerh palriarchulibut accedcre [XXI] non potuiaee, Surio, aliisque contedibiu, tummi recognitionem et profcstionem p n n cessero. Tunc enim illae civitatea Latinis princtpibtia parebani. Nec eiiaro negavero episcopos cipalus; 2* canonicam obedienliam prafato pradecetsori, ejusque tucceuoribus canonice intrantibus Gnecoi divertarura regionum, quas Lalini itidem exhibendam ; 3* prarogalivam appellandi Romanam sobegeraul, illuc convenisse. Eos vero quorum ioiperator, capia a noslri* Byzanto, Nicaeam con- Ecclesiam, cum tacra personcc eccle$iastic(B Gracoce&eerat, ne verisimile quidem p u i o : eo magis rum tvperioribut tuit credideriut se gravari; quod caoon quarlus hujus concilii contra Grsecos 4* liberum recurtum ad sedem Romavam in qu&stio* nibui, quat inter prwlalot el alias eccle$iatiica$ coodilus e$l, qui tunc teaiporis veberoealius in Romanam Ecclesiam frendebant. Quapropler iiul- penonas Grccca* contigerit suboriri; 5 obedientiam Utenua existtmo, iit ista aynodo actum esse de quoque in untentm, quas Romanu$ poniifex iacris non adver$a$ canoHibus promnlgabit; 6 m conciliit processione Spirtlus sancli. Sunt qui id gestum r d e r a o l ad concilium Lateranense lertium, quod insnper eidem pontifici primam tedem, et primam cotucribendi ucem, cum tuburiptwnes fuerini faaniio 1179, Alexandro I I I ponliGce celcbratum fuerat, Maauele Comneuo Graecis imperante. Ve- ciendiB ;1 in quasliontbut /ioet, * i qua ibidem fornun hoc non testaalur concilii islius acla, quas tauis emenennt, prte dan tententiam* tuanulia fere supersunl praeter canones, cum quibus que volunlalis proferrt judidum, quod, dummodQ ediu eat epiatola Georgii metropoliue Gorcyrensis evangelicit el canonich non obviet te$titnoniii, obcad N a c u r i u n monagierii Gasulorum praepositum (), dienler cctUri tuuipient et uquenlur ; 8 im aliU vero eccU$kuticarum pertouarum eautU tl tugo~ qaa ipei graiulatur, quod Boma viclor e prcJio

a) Yide Baron. ad ann. 1179, a. 9 ) Wadding A*n. Min., I . I ; Cone. oe. part. l , S . 460, t. XK

U) An. 1233. (d) Wadding. t. I , p. 147; Rege$t. llb. n , epia. 525.

239 DISSERTATIONES DAMASCENICyE. m ', in concUiit tractabttnlur, setitentiis qxas decanlatnrrt eet, bisqtie wrsteidiie, Qui ex Vmre liomaui / owi fxcis dictabit avctoritas, dummodo sa- Filioque procedil, rcpeliliis. Iiiiperaioris lill^ta? crorum tton udversentur conciliorum dccrelis, c<ramplam IhWi pron^ssioncm coiiiinobaMt : in iinc leri acquietceiit. Narral ponlifcx nuntios illos pos. antcm posliHalml, u l Symbohtm a Giarcis, adjcMta tnlassc ul Gonslanlinopolis imperaiori Gncco redvince illivquc, immutari I N H I jiib<*iH'tur ?va deretur, et paliinrcha Lalintis indc amovcrelur, *; , I moxqtie subjiingtl: Saue oblationem profcstionem , Erttesia nottra dicat Sijinque p (rmi$sa8 felicis rccordatioiris lunocentius bolttm, i n q u i l , prortl dicebai attle svhhma, ntqne in papa pr<vdece$*or noHer de fratrnm suornm consihodiernum diem. Huic conrordice conscnsiim Josolio nobis, tunc in minori offieio constitutfs, ut pcr plnis pniriarcba denegatit ; Hndc ad ordirtcm rehujtmnodi benigmtalis attensum, tanttv retottcUhtwdndtts csl a Micbaolo, inqttoojtis lornm Joamu^s nis iucremento tola t(ctaretur fidelinm nniversiias Uficctts eximhe vir itilcgrilaiis d erudiiiuitts s u b approbavit. Addil (frniqttc, quod in rcm nostrani rogntiis. H i r , coacla frcqttcuti cpisropontin sy farii : Idem priedecessor tatis absonum rejmtavit. iiedo, qusR Ltigduni gcsla erant coRftrniavt, a quod in concitio celebmndo ittesoln* articulus St/msynodican ad Jnannem XIX papam misit, in q u a boti Nic<rn<B syiwdi, in qno de procetsimie Sptritns dogma Laiinorum perorudilc el eltgaiiter cnmni^* nancti Grcrca Kccksra atiqnantutum Rommiadhbatur. Coinplures Grascorum reconcilimioncnt sonare videlur, per praffatos nuntioM Romani pon~ ctnn Lalinis obstinatitis dcloslnii, cnrccribus, liftcis excip'*ebatur jndicio, adjicientes, qnod diffiniplagis cl cxsitiis, ac landem in synodo nllora iicnicjus in concitio Gr,vca non acqnietcerel Ecclesia, conmuuiionis piivalione multati sunl. nisi quod defmilum esset per Scripturw anthenlic<e XLVII. Audax Grcecvli manui in quemdam GrcleaihuoniK n,'tct divinnm oracnlum coniprobarei gorii Nysscni lorum. lnterim Joanncs Bcccus paVerumlamen ne aliquod ex hoc rteonnhviwnem tpiriarcba, dc Ecclosiarum unione assidue sollicilus, siu& r.cclesice impedimentnm tel obslacnlHin tmptdiliabilo itcrum dc tnoro concilio, qua?stioiiein harct, prccdcceaor ipse cuticet$it in toncUio imnmien btiil de qtiodam Grogorii Nysscni loco, qui cum ti tenorem prndicli Symboli adjrctiotte qnalibet, niti Spiriins sanrti ex FUio quoquc , cxsistfn(orie dc muiua connivenlia, qtuxm ticut confidimvs, tiam cimnliarrt, a refercndario Magna? Ecclesia?, rejonciiiationh indncel concordia. non mutari: scd cui Enzcammathmeno nomcn eral, gladiolo < o r n i in ca forma pene* Grtvcam Eccletiam remaneu, jtus cssel, crasa pwposilione cujiis faciqunm dicta tynodns promntgavil dummcdu de $annoris voiiiam a Palribus liumillimc poposcil. flxc ctac Trinitalis fide Graca Eccleita in omnibus c<tloslanliir aclasynodi aptid Loon. Allal. lib. m De tholice comential cum Romana. Ilsec quidmu aiubo com m , cap. 1 ; ci t . I . Grcrr. orthod. Gddtcem pontiflccs Gracorum volis annueruiu. Nibilomi- queiii Fnscaitimatismenus labofactarai, veluslissinus liauilqtiaquam (talus sanciium ful, Constaninuin fuissc aiunt, cl nd Xipbilinum qtiondam linopoli iuipcraiori Grjeco non restilttla. (Sconomiiin pcrtinuissc. Locus Nysscni sumptus XLVI.Grerct Romatnv Ecclemv jungunfur inconcifcrebatur ex cjne serinonein Orationem Doniinicam, iw Lugdnnemi n . Ea paulo poel urborecepla, qiu incipil, . cum maauno 1261, cum Micliael Palwologus imperater gnut Mvytes, etc. A l vero in nullo cjusdem doctoris ingruculem sibi cum excrcitu GaiObim Sicilias rescrmonc iu Dominicam Oralionem comparet; imo gem cvtimcscjcrei, Romanum pontificem aibi conncquc in sermone qtti in editis ceusetur terlius, i n ciliandum duxit, adeoquc Ecclesiarmn copulam procujus laiucn Anc de Spiritus sancli dciiatc cl coniDOYendam. Qnocirca, cnm Gregoiies X grnerale substanlialitaie dispuialur. Venim lanquam a concitium Lugduitum conroearet, oratores illuc Nysscno acceptus cilatur ab Hugone Elberiano, lib. i destinavil, quomm praeeipiti erant Gemianus quon- cap. 3. Quocirca jttvai eum integrum, tani dam palriarcha, Theopbane Niceenus, Joamies Grscce, quam Laiinc reciiarc : " imperaloris fraler, ct Georgitis Acropotila. In ey 6 , , \ nodo millse de Spirttu sancio, au( aliie controver \ * 818 capiiibus dispulatlones babtlae fertjMtur; quippe * ; , quod dc iie s a l iraclatum erat Gonstanlinopoli a , \ fiatribttsMinonbus, quos ponlifex l X X I I ] i l l u c dele, , gaterat. Itaque proxima post Greeconiin legaxerum \ , adTonlum scssione, GermantH cum sui*, iieciiOfi ' . cum praesulibus de Calabria, ot Willelnio de Mor- \ , bccca Synibolum Grarire cantillarunt, cum tenia \ , repctHHme versicali, qni ex Patre FUioque procedit. \, Quana vero sessione pax et unio sacrat^fnlo san, \ , \ cila cst, lectis imperaioris multorunHpiQ Gweco . runi praMulam iiiieris.: deind& intra migiarum , solemnia Symbolum a Grxcis et Lalinis vicissim .
v

 MSSERTATIO 1. 242 , , SpiriiuseLianiest, neque dicitur. Hccc enim ordinu . $erie$ non uquHnr, ul ex wquo per resolutioucm sibi , \, vicib9hn ratio respondcat, et quctnadmodum Chrhti . , , \ Spirilum didimut, $ic eliam ipsius Spiritut Chri* . , stum appeltemus. Emmvcro hac in orationc sc dc \ , , . consubstnntialitale Palris ct Fiiir dispulasse lc Nam Slalur NysscKiis, cum subjiiiigil : ei Fikm* exktil u Pntre.nl ail Scripiura, ef Sprrt , int ex Deo ci Palri procedH. Sed qmcmudmo- * Jam vero dciuonstradmm si*e prhtcipio etst, cum sil Patris o/in*, Filio lum est piorum $enlenlixs eamdem c$te in Patre U Sfirilui sancto touvenire non polest; tic cmitra ei Filio nalttram, ncque ficri pvsse, ut quce divcni prmeipio etie, qnod etl pruprinm Fitiicl Spiritus, sunl gemrh, Dei nomine appellenlur Eunidem rn Pntre contidtrari natura non paiitnr. Jam cnm porro Spirilum habere nnturam ex operaiionibut otFiHoei Spirtiui saucto commune JIV, ut non ingelensunuest, elc. Id qtiod vertnii essc non possii,nisi modo exsi$tant*ne qna in subjecto eonfusio */efragmcntmn quod anic dcscripsi, et alia nontii*r rurstu iHCummnnicabilem in eoruin }iroprielantilla Mipplcanltir, qtia3 librariorutn vilio cxcidcubms ^tffereniiam mwtuire ponumut, ut el qttud runt. Sed ad proposituni revcrianiur. commune e$i *ervetur, el quod proprium esl nim conX L V I l l . Jounnis Becci cxaucloralio, taudet tt fu*d*mr.Eie*h* nuigenitu* FHius et P&ire in Scricongressus eum schismatich; procesvo lcmporalh Spiptmr* *rrvj dicitur el haclenusejuspruprictoiem illius ritmpcr Fitium, Monothelelarum commenlnm. Itta doclrinm definii. At Spitilu* tanctus ei et Patrc diulriusquc Ecclesiac qiialiscunquc imio usqunad MicHvr.&T EX FILIO ESSEperltibetur. c Siquisenim cbaclis Palxologi obSlumpcrdiirassc fcrlur. Al co dcSptriium Chrisli non kaba, hic non tti iptiet ; riincio, JoannrsBcccus abAndronico MictiacHs filio igUur StriritUA, qui ex beo eu elia\)\ Dei Spiriins cl succcssoro, palriarchali solio delnisus c s l : ciijus e$t.At FHius, cum ex Dco si/, non jam Mmen Fitamen cgrcgias 1atid<ts Niccpbonts Grogoras bis liu* Spiritus aut est, aui dicilmr: utqne luvc relaiivcrbis ronlcxU : f/is temporibus Magnw Ecclesia: va co$ueUlio con*erth*r. Pdavius de boc loto chartophglax eral Joannes Reccus, vir excelleniis indispiilafti, ail ae in eam opinionem adducttini, a i * genii, et doclrtnarum sludiis ab ineunte ailale insliaam afe i t l o esse proposilionem , scripsisKcqtte lulut ' pncterea tantis nalurcc donit ornalut cral, G r r g o r i i n i i : xal quantis quifquam alter illius tvvi. Nam elprocerilale , . l t a corporis. et majcslatc vullus, el facundia, atque acnemai conaeqaeiileiii oraiioncin posiulare, < uai c mine hujenii ad oinnvt res utonei. aliisque dolibus toMrario Filram dicil sie e i Palre e*sa, uon d i prmlahal. Qui cum imperaloris decreto ( dc pacr raiiir Spirilus : cum Latinis iucunda) acriier adver$arelnr,imi>erator \ . & dieil niUil non lenlavit, lamper ee, qnam ptr alios erudi , quw! conscHlancum cral, eiquhtione contpicuos, ul legitimh rationibus etim adducedem %t)le BcripsiBset Spirrtain ct esse o Dco, el rct ad assenticndum... Eu spe frusiralns imperalor, etae ex FiNo. Scripsii ergo Spirilum el eeee ex eum omncque fenue genut in tetetrimos carceres conDto, et esse F i l i i , u l ei rcspendeai e i adverso, F i jccit. Tum Niceptiori Blemmidiv icripla ad Bcccum iiom d esseex Deo, el non esw Spiritus, Stibnotamiiit, Quibus ilie perteclis, nanctorum tibro$, equkre qooqiii; roihi liceat aactorcm cx ScripUinv vabus Blemmidat iua collegetal, nllro pottulavil. rii tocts argumenUri, in qiiiuue Spiritud sanclug Itaqne brevi lempore letitmouiorum acervum collcgit, e i Patre pniccdere lcgilur, atijiie insupcr perliibcqu<e integra voiumina implerc pouent, et qui dudum tar esee Spirilus F i i i i ; naaqttam titcur ex Filio esee. Laiinis adver$alu$ eral, muiata senlenlia. victoriam ^eanqvaiD, nt subjuitgli v i f eupra modHm dovtus, atio traintulil. Quamobrtm palriarcha sede comcensa loee ternioiiiB foriimla, qtie Spiritnm Fiiii nomiimperaiori uuus fuil omnia* el lingua, tt manus et nal, idcfB valei alqu, tx Fitio, at alibi doccitir, velocis scriba culamus, docendo, tcrtbendo el doAd locom vero Nysscni imegriiiu quod spectal, t\ fctttfevmlo, part. it PmnopL, lit. 12, ccrtuni 4tt ge- gmala finiendo; eju$ cerlamhiit adjuloribu* Heliltpnhiani eum este, lraii4!HiNiplufiiqii cx ea eernio- niota et lielochita, imperatow cleri archidiaconis, el Ceorgio Cyprio. HUJC . Grcgoras, necnon Pacbymeais i a Ornionem nomimcan partc,<pi homilia rcs (fl), neuler in rcin caibolicam oplime aflcclus : Ksnia eenMlw. Potlquani enim protulit tree bojii9 bonill ( X I I I I | lacinlaa, addic ei Ulatn : Ex e*dem qtii ncc sociorum Joannis B?cci, nimirurii Coiislanlini Meliliniokc cl Georgu MetocbiUc, laudcs oiniormtimu ; Sfirhu$ nncltnet ex Deo, ei Chritti Spiritm* etty mtqmt dicitur; FUitu mmtem tum cxDeetit, scre. Niccpborus quoquo Bleinmidas clcgaiiliare suse actatis ecriplorcs laudatorcs babuit, t i l qip vlr
y % t y % 4

HOID. VIII, 9.

() Nic. Greg. Hist. Pacbym. lib. v, cap.^24.

243 DlSSERTATiONES DAMASCENIC/E. 244 fuerat spectaiissiuue pielaiis et doclrinae, et 4]ui nibut. Qnae similia sunl eoruni quas legimus bodie dclalum sibiab imperatore palriarchaium generose in Exposilione fidei Gregorii Tbaunialurgi, u i i a rcspuerat. Hujus nonnullae lucubrationes ad speci- Gnecis adu Urata fuil. Unde collegero Monolbelomen exsianl,qua3 Allalius Lalio donavii, edidilque tat, qtii omniiini primi invidiam Lalinis creavcram t. I Grmcim orlhodoxce. Alqui ex bis addisc'mus propier dogma de processione Spiritus sancti ex schismaiicos ex frequenlibus cum Caibolicia yelita- Paire el Filio, hoc sensu processionein Spirilus lioaibus, ad bas angustias redaclos fuisse, u l , cuiu per Filium inlellexisse, quod per Filium hominibus Spirilum ex Patre soto proeedere contenderent, innolegcerel. Quidni eliani ab eis falsata sit Exponnn oiodo eum ex Patre ei Filio ncgareai exsistere, silio Gregoriana, adjeclis duabus istis vocibus, verum etiani ex Paire per Filium, conlra familia- ;, uilicet hominibus, qua3 iu rem prisconim Palruiu tbeologiam. Libere eperUprisca Rufiui iranslalione nunquam comparueruol ? que di proposita qucvsliotte edisseram (inqtiil BleniQuidquid id esl. Tamelsi Joannes Damaacenus, ad midas cpistola 1 \a\) quce eril, an per Filium Spi- quein schisrantici hactenus provocarunl, mulii$ in ritus sanclus a Palre procedal; an vero cx Patre locis ( c ) ex rccepla Graecis Pairibus doclrina, absque medio, et non per Filium. Et primum quiSpiritum ex Patre per Fitium aetcrna processionc dem multis sanctis doctoribus iraditum fttis&e ; exeislere d i x e r i t ; nibilominus quolquot a leaiporc stcundum nemine, existimo omnet homines, qui in Cerularii usque ad Beccum pro schismale scripsciacrit Litteris exereitati sunt, et tvquitate diriguntur, runl, iino fere consensu nullam ex Paire per F i comprobaiuroi. Qitod vero in Evangetiis vox illa lium Spirilus [XXlVj sancii proccasionem astruinuria non $it , xerunt, praeler lcmporalem illam inanifeslalionem, , hoc plerique vulgo ad contradicendum arriconcessionemve donorum spiriiualium. Sic Micbaet piunt. Quocirca loia bac epislola ex sanctorum Psellus, queni schismali Cerularii favisse diximue, synodorumque senieniiis confirmal ex Patre per primo capile Ibeologico, Spiritum ex Palre quidem Filium exsistere Spir.tum sanclum, alque obiicr procedere aii, per Filiuin vcro coroiminicari e i oslendil nibil diflcrre si quis dicat ex Palre Filio- percipi ab omai re creala, * que ipsuin esse, aut ex Paire per Filium. Epistola vov, \ . altera, qtiam ad Tbeodorum Ducam iuip. dedit: SicNicomediensis antisles Nicetas Anselmo HavetVerum enimvero, inquit, Spiriim sancti procettionem bergensi ( d ) respondit eum a Palre per FiKuro pruceex Palrt per Filium esse mullo jatn antea ttt condere, quoniam daretur per FUium ad sanetipcandam fetiii eral, el usque ad hwc noslra lempora piis ereaturam vel juxta aliot, quia transirel Patreper hominibu$ as$erilur elveluti commune dogma Ecclc* Filium ad $anclipcando$ homints. Ilugo Elberianus $i(C recipitur: ;, pcrinde scribit (e) Nicomadi aalislilein (sive ts ), * NiceUs illc ail, eive aliquie alias) docuisse Spiri , tum per Filium procedere idem esse ac per FHium , \ , ' . Sed diu milti velrfari. Sic quoque Andronicus Gamaterus in esf, ex quo nonnulli ridicule, teu melius dicam, famosa illa Hoplolheca siia,seu Armamenlario sacro, miserrime a/fecti, dum vellent penitus ex Filio ciijus maxima fuil apud Graeeoe ajicloriias, Gyriiti toilere, una cum eo tutiuUrunt et per F i l i u a i ; Alexaadrini in Joelem prophetaro locuin < f), i n et tot lanlorumque Patrum documenta, qua quo Spirilua proprius Filii, etinipso,et ex ipto eue caplionit ansa dabalur, perverterunt; etn vero nulla, dicitur, bunc in sansumlransfo.rre conalus est : Ne ea tanquam qua eum mulii$ aliit non convenirent, te turbet, quodhic atiruitur, ex ipso, neque Ulud dc rejecerunt. Et ubicunque erat, ex Palre $ive effundi, procestiom accipito, ud de tni$sione, daliont tt $iv emanare Spiritum ianctum, de procetsione voc$t iuppeditatione. Satit enim id probaverint explicaveacceperuni : ubicunque vero per Filium annexum rintque lot aiia ejusdem tancii doelrinai quodque erat, effutionem ibi ti emanaiiouem, et quid aliud omnet tancti prccpotUionem ex ta Filio Utco illius timile, prodonoel munere dici cotiUnderutu. Eodeia per accipereni. ScribebalGamalerus, viglm drungaacnsu voces promicare, txr m i , eca vigi&iarum praefeclut, Manuele Comneuo pUndeuere, efulgen, interpretalos illos imperatore. esse Iradil in epislola priore. Ditm vero in Iiujus XLIX. Concerlatio Joannii Becci et iociorum cum inlerpretaroeiiii pristinos auciores inquiro, occurichitmaticU. JnsuUa Greg. Cgprii opmio effuUionttn r i i roihi MI aclis sexl* synodi (b) eonfessio Macarii Bternam proctuione tecernenti*. liaque sub Aniiocheni batretici Iloaothelila*, ia qua de SpiriJoanne Becco bic erai contenlionum cardo, an Spiritu sanclo sic a i l : Et in Spiritum mnclum ex Patus a Paire per Filium tubslaalialilcr proeederet; fr* procedentem, xa\ * , nac quidquaro aliud inculcare Beccus satagebat (</), , el per Filium micantem, icilicet hominiai aeternaai et bypo&lalicam Spirilua saacti pcr
t 9 % % %

(a) Ad sac. Bulgarix.

(b) Act. VIII.

{O Lib. De fide, 143; Dial. cont. Manich. p. 432; Epist. d$ hymn. Trw.,p. 497,

(d) (e) {() (g)

Lib. i i , c. 26. L. , c. 11 Apud Joan. Becc. Grmc. orth. Pacbym. lib. , cap. 35.

145

D I S S E R t A T I O .

2<*

r e : quippe cum pfaeter ea qune modo aivle e i F i l i n m a Paire produclioncm. Is, cum ab Andronicoaeniore palriarchatu ejecius esset, necexsiliis, lavi, aliura sensum on reddani aliora Ulaec loaii nec csrceribus, nec ullis cractalibug ac poenis de- verba qaa Beccus orat. 1, rccifal: oV-iVM , * , \ YtaO', terreri potuil, quin ad exlremum tigque spiritum ot boc ipeum profUerelur. In primis vero convocal propter quasdam cjus dc Cregork) Gyprto pairiar- . Sed Patret dtaterunt Sphritum FUimm el ex Fitio natvraliler extntere, non iUm per Finum cba expoeiatalionee episcoporuiti, et clericorum, $tex Filio exsutentiam habere. Quaei vcro per F i necnon imperii procerum coram imperatore contivm et ex Filio exsislere, el per FtHam, ex FiHo Tersn , cajus Gregorius Conslanlinopolilanus el exsiitenliam habere, non idem eonent? Legatw Adtanasius Alexandrintis praeside* erant, acccrsiii Beecus t. I I Grcc. orthodox.. p. 252. Aliaex eodem Beccoa ejn$qtie socii Meliliniota el Melocbila, de libello erroris pleaa idem Bcccue carpil, in primit Sptriliie processione dispulwerunl. Cumque prwler quod assererel, , qu*mdam Nyeseni locum (), quo Spirilus per illum qmi contigue esl ex Patre, , procedere , diciiur, alterumcx Daiaasceno (6) proiulissent, quo perimte asscrilur Paler csse per Verbum manifctlaniis SpiritUM prodttclor, , , hicque textus, aequidquam Nihil tste novi, <7 Senreclainaole Georgio Moscbabar jnagno charlophy- ptuf(B consuetudine alieni, ul $piritnale douum Sptntus tanctut appetletur: quinimo aclionem aliquando lace, geniiinas agnitus essel, ulpote ia Andronici Cauiaieri Hoplolboca sacra citatns, ncque de pro- nomemibi agentit mciscere, veluti / $plettd*r et rcssioiie alia, nisi dc sempilcrna inlclligendus ve- radiut solit nomen swpennmero obtinet. Quibat ulique verbis eigwficabat aeiernam Dei actroncm n i r c l . convenlu soluto, palriarcbx Gregorio dala quae personis tribus coiutminis esi, Spirilum sanprovincia esl libelli condendi qtio Daniasceni diclnm cxponerelur, conciliarelurque cum aliis istis ejus- d u m quandoqne vocitari. l d quod stibimle amplhrs dem doclorie verbis ( c), declaravil, in opere akero qo lomiiin euum eon, exFilio aulem Spiritum non dicimus. Scri- tra Beccum defendebal, cujiis fragmeiitum amphim rcperi in Regio cod. 2955, cum boc l i l i i l o : plus tomus in ecclesia palam leclus fuil, qucm imperator ipsc, pairiarcba aliique sub- * schpiionibus suis n i i i n i e m n l ; mullis lanien idco , , \ reclaiiianlibas, qtiod in libello entintiaretur priorc , \ , * \ illo Dainasceni loco significari Palrem esse Spi- , Hso CregofH Cyprii Beecum Lattoorumopinionii vindicem. Quod diriiua per Verbum produclorem, non ut Spiritm per vina gratia, e/fulgentiaque, el operalio, eoivtema FWn Verbum exshlat, ud ut per iUudeffulgeal: \ j i l , et ex rpao icaturiat vetul [XXV] ethtm tx Patre , etip+omet Patmcieto. Ila?c verouihil nisi Itupielatem hiiuiunl, quam Gregorius Palamas pauto poai do Licet cuil, iicmpc divinain operationem, quam apud sanctos quotdam per Fitium Spiriius procedere deitaiem nuncupabanl, revera ab ipea Dei naiurn afirmetur, diclio hcec progrettum ad efluUionem, dislinctam, ac Beo iribueque personis coa*teniniti adene, proprieet pure signiftcal. Verba Iiaec lomi esse. Quocirca Bcccus erratum islad adveraarii eui reciuiAllatius ( d ) ex oraiione iv Joseplii Bryennii redarguit allalo capile integro Tbeoaori Abucarat De TrinitaU, aliaqoe refert posl Bryennium in camviccsimo septtma. lem sensum convenienlia : plura vcro Bcccas in Hbris doobus quibus tomuin confutavif. Non capicCypriut Palamiiis prasimt. C&leram perversain bunt igitur, inquii Pacbymcres, quid iandem esset liauc opinionemlum printum auclore Cyprio proladiicnmiuis inler productionem Spiritus ad exsittenlam fuissedieertishisccverbissigHifiral: At teritatis tiaM.efproeetsionemadsewpiternam e/fulgeuiiam; eo quatem seettedieit prceclarm vindex, qui noscalummaxime quod Ecctesia: doclores ditinarum personaniatoretet tanctorumapotiolorum convlciatorcsvoeat, tnm Piliiet Spiritm tancti emanationcs ex Patre qui hae rtitione re$ theologicat traclamus, quinam * efulgenlias pterumque appellareiit. nobit ip$e competimbUur, \ L . CregoriHi Cyprius in crimcn compluribus e | tcbUmmiids vocatur ; Patamitarum hanresim prafor, qui expropriii sui$ et nunc primum e venlre arii. Ailversus Gyprii lomuni Joannes Bucoua noveilat placiiorum toeet in Ecclesiam Dei hitrodu calaiutiui siriiixit, laiitaniquc palriarcbx scbisma- xit. Quo Becci teslimonio evincUur, ncqiiaqnam ab lico conflavit invidiam, ulonincs illum in Bccci ipso, dum patriarcba agercl, proscripium ruisse ^ntcoliam couspirassc arbitrarcnlur. Ncc ab Palamam ac ipsius crrorcs, tainclsi Conibcfiijius
t

() In cpisl. ad Ablab. () Vid. lib. i , De fide, p. 143.

(c) L i b . i De fide, p. 241. (d, Vindic. conc. bphes., cap 60.

217 WSSERTATIONES iioster \n adnolaiionibiia ad gecundam Auciarii eui noviaeimi paiteni id aftirmaverU : quin poiius Palawai Cyprium pntiivigse, ejtisque erraiiciun dogiua pra&formagge. Quamobrem Joaaneg ille palriarcba , qui Gregorium Palaraam priramn daranavil, aiit SoiepoM* iuiU aut, quod veriug agt, Glycys, qui cirea IniiMin 4316 GenglaiuinopoliUAum lbronum Wueit, uique ad 1520. Cregorii Cyprii expotitio txplosa. Becri in lomum lueubraliancg adversaiiig Gregorii aniraos addktaruiii. Hurttm praecipui erani Joannes Chtlas roelropolita Ephesius, Dauiel Gyziceaua, et Theoleplus PbiladHplHcnsis, qHibtis se Muzalo maguus fogolbela seciiim dedil. Exsial apud Allaiiiiin, Jib. n Decomcniu, cap. 2, col. 513. Joannis Chil l i b d lus qtiem iiuperalori e b l n l i l : isque in cawsa fuit ui Cypritig lomi gui.exposiiionem scriberei. TheolepUis pairiarcbje objiciebal in tomo vestigia repcriri p i ntscio eajns doclritise Marci tuonacbi qui nomen produelor ambgno pcrinde sensu uaurpaveral, , ioquU Pachymeres. Iiilcrini qai a Gregorio glabant, Albaaasium Alexandrinum urgcul ulloaio guteiribat. Ille vero, sibi salis oiii ei facuUalig non e&ta ad eingulas cjus voc-ea explorandag causalur: eo maiime qnod Coegiaiiiiaopoliianorum morea aenftUKpie canipiTiog non baberet. Gregorio pnbJicum colloquiuni exoraali, in quo qnenlein plauius auam cxplicarci, annuil slalim Andronicug, i n o i vero mutavii menlem, veriliis ne idein accideret qwod in aliem cnm Becco conceriatione, ex qiia res Ecclegiae niliilo pacaliores evaserani. Verum, ue palriarcba inaudilus daninareiur, confessioncm fidei quam ille congcripseral, in ^ conventu legendam dedil, eaque ab oinni arrorU guspicione imuiiinis judicala ost : cui umea aeaienii Ephesius eiCyziccnvs reCragaii gunt: unda Gregorius pairiarchata cedendtim cenguit.
t

DAMASCENIC/E. 248 L I . Patbymercs tchismaticorum tensut improbat. Eodein quo<jiie inoda Pacbymereg ipee, qao prseserlim auctoru baw oiunia reluli, aili niiniine probavit Cypiii exposbionem qua JoanuU Damagceni diclum accipiebalur de produclione Spiriing pcr FiUaoi iion ad exgigleudum, aed ad effulgcnduni; ila nec illig angoneiig fnil, qui conteitdereiit ideo Spvriium Filii dici, quod naluram oamdem ac Filiut liabeat, vel qtiod dignis ab eodem suppetlilcinr : , , - , * '. ld opiiscuto ostendil, quod Leo Allaliug big edere non dubhavil (b). Ubi gubinde infert, i t $ttppedilari Spirilum Filio iis qui digni sunt, non e$t causa cur ille $it el dkatur Spirilus Filii, quemadmodum ei Patrit, aliam hvjusc* rei camam inqnirendam esse. Caetcrum , , YtoC, , Si qnid audere / i ceat, hoc affirmari possit, quod per Filium cx Palrc Spirilus progrediatur, et per naiuralem Filii interventum; quo el Vnlgemti ratio iUi contervelur, et Spiritus Palre lanquam causa esse non impedia/tcr. Sic Pacbytt eres communi suorum dociriaae refragaii non dubitavil, quemadmodum el novo Gyprii figmenlo, quod tamcn scliismatici supinis inanibus Palama duce amplexi gunl. Llt. Tentata sub Andronico jnniore rcconciliatio. PalamUarum haresis unioni infensa. Verus eju$ ac primusparens, Konasynodut generalis Gwcis schismalicit.\b Andronici senioiis impwio ad Joannig Palaeologi lempormihil quod ad propo&ilum uoilrum aliineai, memoratu dignuin occurrii. Nairai quidera Gregoras sub Andronico Jnniore lenlalam e-se reconciliationem ab episcopis Lalinis duobus qui CP. veneranl, se vero Gracos suos, habila oratione quain rrcilat, delerruissc variis de causis, ac pricserlim quod Romani omnia sedis gua arbilrio finiri vdlleiU, ac Lalini diaicclicis cavillig nimium iodulgorcnt, qui ad dogmata sancienda nocivi egaciil. Alia quorumdam c nosliis tonlamenla orailto nibilo feliciora. Inlcrim Orienlalcm Ecclcsiam Palamilica lues iuvasii, ex quo robur novum scbismali acccssit. Hujug olim parens fuerat Simeoti q'uidem monaaierii Xyloxeri praepositus, qucm juniorem Theolognm appellanl, eujug ge sociiim el vindlcein prarbuil NiceUs ille Slelhaius qucm cum Michaile Cerulario el Michacle Acbridano scbistualis anclorcni fuisse dixinius. Eamdcm bscrcsim cum [XXVI] Gregorius Palaroas BUSCIlasset, bellum quoquc in Lalinos cmn suis, alque in primis ulroquc Cabasila, Nilo cl Nicolao vchemeniius indixii, iia u l boc pracscrliin nomine iti

Tum imperator, eoileeiig Uewm gynodis, lomum omnino emeftdaudutit atqaa exponendan) decrevU : quod lamen viri ad bac operig exsequendum setecti non prarjliteranf, tfim de assignando gerinano Da*masceni scnsu intrr eos non conveairei (). Ac coasullo proraut : nam Cypmis k i Apologia sui tomi illoa tuis advergariis cgrogie refellii, qui Damascenmn direntem Patre Spiritum per Ver-, bum prodvci sic huerprelarentur, ao gi , per Verbum, xa\ ' , per Filium ideiu essct ac , cum Verbo , cum Filio, el YUjf), uu* eum Filio* Quam quidem iu lcrpreialioner', lum Palrum sentcnliis, liim graminaljrrc lcgibus conlrariam eese pluribus osl<?ndil ei evincil Ex quibus oumibtis ginccnig lcctor agnosccl quain aliemis ioannos nogler Daniase^nug fuerii a Pbolii ei scbismalicorum errore, ct quam Lalinorum gcnsai et docirinx consenlancus.
v

(a) Pacbyro. lib. u , cap. I I . (b) Lib. n De cotnens., p. 517; ct 1.1 Grac orth. p. 390.

249

DISSERTATIO L Epbeaiai aeneani liquido exponerenl. Niliil laiaa confeeUim e*4, i u ut ambee parleg vieiotiaia giki arrogareol. llic minime praHermUtendaao pul Marei Epbegini vocem quae ia aelie Grarcig Flareiitial foacilii legilur, recitalvrqae a ftlicbaete fiuca (b) i n huac roodum : ' , \ & # ,^ , \ -< (c), c 6> ExpungiU diaionem hane exfidm Swm bofa et ubicunque Ubueril, apponatmr, canieiurque m eccUiiis, itcut et hoe aliud caHiicum, UnigtniiM* Ft/iNf, Verbum D*i immerUiU **mU** t elc Nonduai cogiiarat Epbeaiug vocem FUioque a U poglliac augug est, blasphcrai* el hresia iasia** laie. Pael collaiioneg Ircdecim, Lalini iandem obliaueruiii, ut dimissisde addUamentotoncetialioai* laig, dc gigniAcalioue vocie, aeu de ipsomel dogmaia Iractarelur : ka lamea u l w opas forel, boc aapuL rcvocarelur ad examen.
f 9 9 %

gehUnialicorum Synaxario bodieqae celebrelwr. Oaaoee daincepg pairiarche et apigcopi Graeci ad Palamae deliria stalummanda eoncurrerunt; ex quo p r a w n i m Joaanag X I I I , patriarcba, ea approbavir, coacla Coaglaniiaopolj gynodo, cui Lazarue flierosoJyemanug cum Alexaudritn el Aniiocheni legaiig adiuise fertur, qttaeque idcirco nona generalig * t oacmneBica apud Gnecoa audiii. kieta pragiitit Joaaiiis aucceuor Gallietug, ac Pbilolaeue k i ejag IOCIUD aubwgaUu, qni Palamam vekit avita flklei defeneorem in ganclog reiulit. Hae igilar baregi grasoanle, de unione Ecclegiarunt garcienda parwn cof itabaiur, quamvie imperitim Byzanlimim in dies eollabereliir. Obalabai eiiaia diulimim inter Latiaoa dtsetdium, qao tres ponlificcs Homanain gedem eibi vladiearerU. L U L C&nciUttM Florenlinutn, Ferrnria inchoatum. ^Posl Consianiiense cotietlittm, Mariino V pontifiee, deulriasqueEcdegiae pace iierum iractamm e t t ac sub Eugeoio I V , generali gynodo Ferrarlam coavocau, Joaiwes imperalor cum pairiarcba aliisque prarsnlibug Graecis; quoruai aliqui pjiriarebamm Orienlis tices gercrent, iiluc acceasere. Posi nonntillas veltlationeg de purgalorio, in qeibus Marcug Eugenicus mclropoiila EpUesins, tameiai mulla advergug dogma nogirum proiulerat ( o ) , ultro fassug cal, le ?i discrimine atrainque Ecdesiani bac i n parte dissidere ; incboaia landem gynodo, de adjecia Symbolo voce Filioque diu d talatn ee4, affirmantibug gciliccl Grscig bauc vel unicani fuiisc gcbigmatig caoearo. Fpbetin gabg*qoeiiliamqoe eynodornm decrcla Graci recilarunt, qnae Latini gie fnierpretati s t i i i l , u l iis golummodo veltttim fueritatleram fldero seu formulafaeenscrfbi, qaat mimig eongona foret ChrisiiaBa doeirinae, non qnm eam explicatius enanliaret. Symbolum quippe ConaUntiiiopolitanom, etsl pcrfectum erat quoad capfta, at aon quoad explanaliortein, propter breaes quac eaaeni einergura r qnln et illud hodie red t a i i cem bis vocibug, Deum de Deo, de ealis, ** ewndmrn Scripturat, quae velerum gcripia non habeui. Qfm omnta mnltis exemplig eonfin>'abant Andreas CokMsengfg sea Hbodius arcbiepiacopug ex ordine Pnedicatoriim, Joaunes ForojyliMigi* ex ordine Minorwn, el lalianug cardinalis. Aadreag adjeeiam anla textam synodo Symboto ftiiwe voceni Fiihque condudebal ex epislola gancli Maximi ad Marimim, qaam lamen alii u i i iniMilam non ceageren! admitteadatn : qeia aempe in ea negaraiur Filiug eaae SpiHtiia gaacli aiisa. Juliantis Telugtom caditen Latina inierprelationig goptimi concilii abjecil, in qvo Symbolum r u n voee Filhqut legereiar. CodU cig Tero attctoriuiem Gemigttig Pleiho cxaaAavit, qaippe etrni nnnqtiain IWtnaoi afurmaggeat addUamaito favigga gcptimam gynodum. AJia tirgealigaima eardinalig erudiie el copioge dixii, qngg caiionis
v v

LIV. Marcu* Efhesiu* cumvrowiciali ditpulaU Traoalalo itaque Fiorenliam concilio, de processioao Spiriluggaacti gialiui egeruut. DigpuUlioaeai auapi caiug eal Joanncs de Monle Nigro, provincialig provinn cia? LombardiaeordinigPraedicalorum; atqaeexpliea* lo ab Ephesio verbi prottdertgeauino gengu, ioannaS) allegavil Epipbanii locum(d)quo SpirilugaPairee| Filio esge dicitur. Negavil Epbegiue periade egge, ae- * cipere Spiriium a Paur* ei FUioai gilelexgieUl,alquo a Paire ei Filio etae: qaia eisi Spiriiug dicaiar csse a Paire el Filio, noa lameu ex byposlaeibug give subsistenliis Palrit el F i l i i . Qiiagi vero Patrig nombia pereonaPatrig, etFilii nouiine pergona Filiinon lodicentur: quamvia, ut docel Anselmus, 8pimgganci# a Paire ei Filio non progredialur, qua d a pergonai siiai, aed qaa uaum gubttanlia auni. Seaalone 20 provinciallg teatimotiuini istwd BaaUii abfccil ex Lib* m Coulra EuncmiuM : Cur exitu necetu s t i , ai atguilale grdin* tertm* est SpirUw, Irrltum quoqu* naiura ip$um *$**? * TtoG, mt? , 7' , X6V dignimte *%%e secundum Fitio, cum ha* b$at e$te ab ip$o afque ab ipso accipiat, #1 annuntirt nabis , atque otnuino ab Ula cau$*dep*ndeal strmo pUtatii Iradit. Epheaiag codicera ex quo locaa i s U excerpiaa erat, depravaluui conieadii, u l el aiioa quaiuor, quog Coasuiilinopoli exgiara apvcrai, im quibua baec eadeia verba legcrantur. i i k porm mille aliog anliqaiiale gpeciabiieg adtcraari MtH, qui neqnaquatu babercai : Spirkum mctiper^a Fiv lio ui cxsiikal, ei ex eo ianquam ex **us* pemdere^ Quoeirca ioaepuug Meiboiieiisig Marco exprubrai quod quagvU Pairum aenlentiag auctiirttalcava qaax Latinis favereat, pcnndeaut corruptas, aai conaV
9 9 9

(a\ Syrop. Ilnl. conc. Fior. sccl. 5. cap. 15. \b) ttist. c. 52. (c) De ialo caotico vjde Niceph. Gall. lib. .
t

J/i*i.,c. 18, el ttorolog. Gmc. p. 182. (d)ln Ancoralo.

252 DISSERTATIONES DAMASCENICE. intenta estel tenlentia, confusi recessistii : et jam ttat e&se, non eine conviciis, effatirei. Cslerum Banon le pudet dicere, Lalinorum dogma abt t$ de i l i i locus, u l a Joanne ciiaiue f u i l , non legitnr in monstratum eue absurdum ? adltis, nec Combelielas codicem ullum indicat, in quo htbeatur velat in Florentino concilio citatus LVI. Post inulUs binc inde concertaiiones co ,f*U. Verum llugo Eiberiauus () anle trccenios cir- (andem vealum est, u l provincialis declarationem cilcr annos hunc eumdem Basilii locum Conslanli- cjusmodi pronuntiarel: Na uquimur apotlolieam nopoli Grecis objeeerai. Joannes Beccus in quitedem , unam novimus cautam FHH et Spiritus basdam codicibus eum repererai ialegrum (b), iu taneti, Palrem.... Idcirco Romana Eccletia non MMUMiltis abrasuro. , credit duo principia, tel duas ca*$at, %ed unum ** * , . prineiplum et nnam cau$am. Eos vero qui auernnt . . Godex ille qu*m Joannes de MonCe Nigro p r duo principia, et duat eausa* , analhematiiamut. maikras babebat, atite sexcenlos annos , adeoque Hoc Joannis dictum Giaecis admodum placuit, a*4e Gerulariaaum schisma, fuiaae exaraius dicealque, imperalore ila postutante, scriplo nflirmabatur. Alterum ejusdem aelatis [ X X V I I ] a Lalinis v i l , hanc esse suani fidem, unam e$se Filii et cMaiura acla eynodi lestanlur, Manncl quoque CaSpiritu* sancti cautam , Patrem. Tum peiicrunl, tocas (c), dudum anle Florentinam ayaodum euroul epistolam eancli Maximi ad Marinuin naslrt <fa IOGUHI Basilio perinde vindicarat, auclorilale admilterent, in qua non modo aflirmalur unam 9*tu$ti$4imorum codicum, quos anle tehkma icriptot e*$e Filii et Spiritut tancti causam, Patrem tciHcet, m$e *ullu$ postel ambigere; quorum nonnutli obliivenim eliam additur, non quod (Romani) Filimn terati cernerenlur; ferro eontra scripturam adhibUo Spiritus sancli causam facianU Lalini vero Maxim! verba sic inlcrprelanda censuerunt : Neque ip%i dicimus FHium primordialem Spirilus cau*am : unam quippe asterimut Fitii el Spiritut rau$am, Palrem, iilius quidem seeundum generationem, fmjus verc tecundum processionem : %ed I eommunionem identitatemque esseniim not quoque significemui, el Spiritum tanclum procedere per Filium asterimus, et inteparabilem este ab hypostasibus sub$taxtiam aperle faUamur. Deinde convenienlibus iierum Graecis el L a l i n i s , illi propter confessionem Tbarasii, in qua dicilur SpiritutexPatreper Filiuin procedere, conlendebanl n l nostri iisdein verbis fidem suam enuniiareut. Al Latini bene exposutL V . Quantum vero schismaticoruui caiis i n runl iltud, per, iicut volebant, inquil Gnecus acMaamodaret i l l e , de quo nunc agimua, Basilii toruni synodi acriplor, diceiuet: Vox itta, , per, ftecus, baad vane colliget quis ex facinore rainietlne diversaab , ex, annm f Hespondeni Grwei: atri cujuedam arcbiepiscopi Nicomediensis, quod Diversa e$t. Dicuni Latini: Siergo alia etl aciio Josephus Ifelhonensis refert in responsione ad prmpo$itio*i$ ex, el alia aelio prwpodiiouii , per, libellum Marci Epheeii : Quando mnutis , inquit, emnt juxia respon$ion*m dtue actionet, altera Patris Nkomedkmk prmulh mimtirum, ut aferrel co~ ditem S. Batiln , in quo dietum iUmd htbelur, ( altera Filii: ai lioc iaconvemem e*t; vtrum pr#rtmenU* ; \ . Cur enim necesae est, elc. potilionem per n*Ua ratione mdmiuimtu, ntper ctnakm ei per instrumentum dkalur. QitoItle tero, aiat maliiia sua permolms, $ive etiam circa Latint senlenliam suaro , duobus in scripUs aobk admonitus, toluii occulere veritaUm, atque tradlderunt, qaae a Greci rejecla s i i n t , oo quod accepU codke venil ad (eneHram, cogilant dictum In ulroque Filiusesse Spirime sancli causa enunMmd mkraiere, tignaioque folio m quo unlenli* tiarctur. Tm vicissim Graci scbedulaiu e i b i kmbtbaluT, euUeUmm quarebai, quo illam eraderel. buere in qua dicebaul FiUum emiture Sptritum Ai ttre Spiritus xmUatn non ptrmitit td fkri, ne senctum, et exu scaturknum effundere: Spirtium tmU*$ exumguerelur. Exciiat ergo flantem auram ptr qmmm [mctmm e$t ut folio in quo dietnm Filio emiuit profiuere, efundi. Sic slcidim sHiinuaiii formulae eoram refert Graccus scriptor aciorum * , mmimto, aiiud u offerreL IUe festmant alimd eyaodi, additque banc adinissaw a Laiinis non ******* pro *Jfo. Dtinde celeri greun revertut ad fuisse: quooiam ipsis minime comperluni orai , tfvoaam, uudaeter ibai ad coHwncendoi Lalinos. quo seosa Spiriius e f w i d i , tcatunre, M i i f t , proUlwere Pmiet ejus Okrum aperuit, ei inugrem $*mt**4imm vidit, torwe in mi*kir*m inlttcns , rem fture affirmarelur. Audimu* enim , inquil Jiiliamia cardinalia, htvc ccundas cujusdam et Umporalkett* c*mnt9*$trebat. Al HU tremebundus clammwit: < lia proeetiionii : not autem dkimus sancioi Patrts ** DtffltfNe, proiit tu* bentdiclig , derasi Mam. unam lantum astcrere processionem in produclione QuOtnodo aulem tur$u* integru sit ignoro. tllacum
$

ubiu

qui dktum

hoc doclork,

eeu spurium

rejice-

rtnt. Inier mulla quae bic auclor subjungit, ut eviitcal genuinam esse lectionem quam velusti illi cedtces praeferebaai, hoc mibi iirgenliesiiiium v i m fuit. St ex Patre solo Spirilum esse Basilius eredidissel, quid probibebat dicere, quia sicul Fi lias oruine et dignilate eecundus est a Patre, quoniaiu abeo habet esse : ka et sancius Spiriius ordlae el dignilate secundus itidem a Palre esi ? Iloc eftim prestiluto efticacissirae concludere poferai adversus Eunomium , Spiritum non esse facturam F i l i i , quiaFilius niliil adejusexsislenliamconferret.

U) L i b . t i ! , c. 15.

(#; Becc. oroi. i , de uniom EccL,

ei iib. u *4

Theod. (c) l.ib. conl.

Grac.

DISSERTATIOI. fSl Spiritus sancti. Hanc autem effutionem ex Filio rire ab aHerno secuftdirai tobatariliam personam esu non tecundam. Ycruni libel potius inlegram intelligerent, nec ne. 7* Qnid erbam uaturha ipgam Graecorum formulam irangcrtbere, ule re- igniftcarenl, an substanliam (ttrinaai et eabsifcitur a Syropnlo , secl. 8, a quo inguper addigoi- aientiam personalem a Filio trabare: an ideai qood mag ejus auclorein fuisse dociorem Georgium procedert, vel aliqno aentu differai , el in quoScholarium, de quo autig eril dicendi locug. Qmo- aam aensu. 8* An dicendo Spiritum ab ulroque, niam nos Crceci antehae arbilrabamur Lalinot a&rnenipe a Palre per Filium, substaniialiler etian mare Spiritum tanclum Palre et Filio proctel aelerne boc inlelligerenl. 9 Quid gibi vdlet illod* dere lanquam duobus principiis aut ipirameniU aubaanlialiler ab ulroque profundi: an babere c l duobus, tt praterea nn efirmare Patrem tiu priu- gnmere gubgUnlialiter a b u l r o q a e : an dtfferant, cipium et (onlem totiu* dciialig, Filii nempe et Spiet in quo sensu difleranl profundi, e t , proeedere. riius lancli; propicrea nos el ab addilamenlo, $eu m 40* An abgolule ei gtne eommeniario vera git haee tocvla quam Symbolo explkationh cau*a adjiciuut , propogilio : Spirilug gaiiclue procedil ac prufun* pariter cl ab eorum communione cavimui. Nunc ditur asternura a Patre et F i l i o , slne bac declaeulem in hane tacram et acumcnicam ggnodum ratione, Pmlre per Filivm. An, per, gignificarel CQngregaii, tingulari Dei gralia, ut sancta inler Filiuin egse Spirilug gancli caugam el principiunt: mos umio procurelur, potl multat Uuc illac ventilatas 42 An diceudo, unimur, Lalinorum doctrinam c i qmmtiionet , el diipntationes, produetaque in medium confeggionim amplecicrcntur. lgtbsec dubia Graecig qmam plurkna teslimonia, e sacrit Liiteris simul el $ admodum displicuere, atque, ut opinor, \n canva umcth Ecciesm doctoribut: not quidem Laiini profuere u l Georgiug Scbolariug, qui promovemle fitemmr, id quod nos dicimut, Spiritum Patre et unioni naviter operam baclenus posucrai, relrorFtoio proctder*, non to $eti$u dicere , quati aul Pa- gum paulalim abicrit, o\ an!eqtiam ulriugque Ec(rtm excludamuiy quomiitus $H principium et (OHS clesiae coacordia ganciretur, Veneliag cum Deme* ttxi*$ Deitatis Filii et Spiriius sancii , aut quati trio degpota imperalorig fratre et Gemisto Phteered*mu$ illmd, Spirilum lanclum ex Filio procttbone deceggertl, quemaditioduni narramr a Sydttt; non accepisu FUium Paire : aul quasi duo ropuio (). Sed non infegiiarem alium Floreminae primcipia, aut duas productiones Spiritus tancti pacig adtersarinm Ecclcgia poglbac experla egt. ^xktb+amtu : $ed confiiemur Spiritum tanctum LVU. Musganlibua ob Latinoruin regponsionem Patre et Filio ianquam ab uno ptinctpio , et una Graecig, eaqitt Patrum voccg reprobaiag cauganit[tXVl\\}$ingulari productioM ab aterno profluxiue: bug, cuin nibil conAceretur, noslri landem. obliiimiliter ei no$ Grwci auerimus Spiritum nnctum nueriiiit, Occidcnlaliuiu docloruro gciiteatiag et Patre procedere, proprium autem e*se Filii ei ob dicla nialuriug expendi; qnod ubi praslilum fuil, ilio promanare , et ab utroque, tcilicet Palre per palriarcha, qui avergo aniehac attimo iueral a Fitimm, ucmndum substantiam profundi profitebamur dogmale Laiinorora, coacto auorum COMU suifra* et credebamus. Et nmncin mutuam unionem coale$cigium hoc in gcriptig dedit, quod Syrop lMg remms ei ckarilate divina conjungimus. Quin et hoc fert (b) : ^ ^ ul apecimeH damu$ invicem propria fidei et confet , \ Bienhf nintmo ab aUerutrius communione abtli, mera in pv*tremum debeat dijudicamu* : sed rursum \ , * , mtuuo paciuimnr el unum unsum amplectimur, \ , dtii /, , alqu* munem Ecctesiam Dei faveuie gralia, omne$ \ , , / . rediniegrammr. Ponnula liaec scholarii, palriarclue , /, , ec najori Graconim parii anridebat, aique in p r i - tuis Bessarioui el Isidoro Rulhcnorum metropo- \ , l i u e , noonullia tamen rcfraganlibos. Qux porro * , /, t \m ea Roetri carpserinl, Syropulus ex ipsorum \ ' Q*aascripio reeilai. 1* Quserebant an nllerius ab addi- doquidem dicta audhintus SS.Patrum Ecclesim lam UtmttAc, aea explicaliane refugere deberent, ctim Orienlalnquam Occidentalit quorum hi Spiritum sa*~ pro comperto baberenl Latlnos principia duo non etum Paire ti Filio proeedere a*sever*nk\ illi Pattm p r o i u n i . * An ?eram ease crederent fidem L a i i - per Filium : quattquam idem e*t a Filio, qmod, per nonm, el in eaai deeiderareni fcedus paagere. F i l i u m ; et pcr Filiura; quod, ex Filio : no$ tm5 Aa Splriiani a Patre toio procedere profiieren- men dimissa voce hae , ex Filio, profitemur SpiriXur, e l non perinde a Filio. 4* An dicendo Spiri- lum tanctum procedere Patre per Filium, ab aUr imm ease proprkiro F i l i l , nudaro cousubsianliali- nitflte et gecundum svb$iantiam lanquam ab uno u i a o amborom inteltigerent: an cum a Filioaeque principio el cauta, prcvpoiUionc per, illic caniam ac a Paire aelernum esse trahere. 5 An dicendo significante in proceuionc Spiritu* tancli. Palriar* to uatmrire, t l l u d , ab eo ad Patrcm an ad chae assensi sinit prsegules a l i i , prxicr quinque, Filiu referretur. 6 Si ad F i l i u m , utrum scatuin qoibus eral Ephesiua. Tum subinde iiuperalor ( ) Syrop. aecl. 9, c. i i . (b) Sect. 9, cap. 9.
t 9 f % % % y 9 t

255 DISSERTATIONES sermoncm ad onmcs babuil ile uuione, aa latnen condilione, ei lege, ut LaiinU tui non cogereniur addiiamenlum Symbolo appoture : * * , nec Eccle&ice ma riius immutare. Narral Syropulus, quae sibi pairiarcha dixeril, u l ac ad Buscribeii' dum unioni pelticercl; scilicet genuina este Occidenialmm Patmm icripla : $elegis$e Alhanatinm idtm affirmanlem; Cyritlum ilem variti in iocii; Epiphatiium quoque, cuju$ expressa adeo vece* euenl , itf Jouph, mouachu$ el didascalu* (sive doclor), ingenue uliquamU fauut etsel, habere se quid ad aliorum Palrum loca respontleret; ad Epiphanii vero, n i b i l , * ile ul qmlibet Patris Utius teniSHlia no* aUipulareiur, cvntentaneum tamen etnei qum ille docerel tequi. Inleriui vero palriarcha, duai duoruui iriumve episcoporom assensioitem obtinera skidel t cxspeclat, scnio laudcm confecitie moritur, rcltcla acbcduta, qua signifnab a l , ei dejerabal, te omrtia tentire, qucc senlit el docel calkotica ei apostotica Ecclesia Domini noslri Jesu CktUli, senwrii Romm : \ > ', \ \ \ . Posl cjus obHiim omncs deinum de clero utiioni canscnscrunt, pneter unniu Eptosiiim , qui Laiinoruni Patniin aucloriiatos a nostris corruptas cl falsatas aflirmarel, Grsecortim vero, quae pei FiHum Spirilum eanciuin procedcrc eflcrrenl, ila imcrpreiandas daceret, ac s i , per FHium, idcm esscl aiquc una cnm Filio, veluti Filiui ticet una generalione, [XXIX] [ , \ , ! \ , necnon quia per Fillum t/futget, donaturque hominibut. Queinadmodum cliam ipsc ntrsum dcclaravil in confessione sua; qualiscunque fidei, quam contra synodmn" cdidil. Quasi vero grammalicts ullis nnquam aoditnm s i l , praeposilionera , per, si cotuponatur cum palrio casu, idem allqnando sonarc quod , eum. Quinimo omaca agnoecunt ea siguiflcari idcm quod Lalinis per, ex, inter, aique adeo vel causam vcl raedium exprimi. , , inquit Phavorinus, . Quapropier Dainasc^ IH18, cap. 4 5 , l i b . De fide orth., poslquam ex fhftitio dixii Sptritum e$$e imaginem Filii, veluli Filiui, Patrii (qno nempe docemur Spiritutn ex Filio derivari) mox subjungil: Deus ett Spirilus $anclut, \ , qui per Filium Patri connectilur. Id quod ant<i illuni Basilioa magiuis pronuntiarat (). Unus aulem Spirilui zanetut, ' \ \ , qui per unum Filium uni Patri eonnectiiur. Et rpisura : ,
y

DAMASCENIC.E. 256 , \ , \ Bonilas,

tmiciHasque per FUium naturalis , el regia dignitas perlravsil. ex Palre el Spiritum Quac profeclo

oimiia, vetint iiolint scbismalici, nounullani, cnm mediani, tum causae principiive rationem in unimt, u l Spirilum sauclum Filius cum Palrc priih cipio una producal el emillal. Nec oboli anslimandom est quod subjungil Marcus, secundum Damasrenum SptrUum esse Filii comilcm . Nam hoc Vcrbo nibil alitid significalur, nisi FHhim, nec lcmpore , noc iiatura csse Spirilu anicrloram. Quo scnsu Basilius negal Spirilum sauctum tubnumerari Filio. Non minus insulsuni csl id quod in prsndicio iilo libollo s-io suggerobat Ephcslus, Spirituni aliam rrlalioiicm m\ Filtnm non baberc, nisi qualeiius cum Filiti fnnolescU : 5 , * . Nam relalita simul coguosci, relalionis proprietas sotum esl, non ipsa relalio, qnx aliud fiindamcntiim babel. (Jiideul sinml cognoscautar, oporlct u l unum ex alio origincni liabcal: G r r g o n o Nysscno dooente, pcrsonas divinas ad sc u<uluo rcicrri ct dislingui, \ .
LVIII. DcfinUio synodi Florenlhuu. Synodus

ilaqac, finitis controversiis, de processione S p i r i tns soncti hoc dccrclum dcdit : Definimus Spirilwn
sunclum simut rantes, clum, quidem quoniam suo hoc ler tl ex Palre ct Filio alernaliier essc, et e**cnhaberc cx procedere : Pairc dcciadiOMhvc Grtccos priucipium Palrem. ipte cx Eiliv Puircm. Filia alernulideclaramta: liciic cl raiio fuil FlorcnImqnam tiam suam snumqne ab uno principio quod fni, ex Patre ad hanc
y

csse tubsislens

Fi/fo, el cx utroque ct una spiratione sancli per Filium intclligcnliam quoquc id quod

cclernaliler doclores

el Palres Spirilum ul pcr

procedere tendit, Latinos sunl, praler sanciut

$ignificetur

Filium Spiritus omnia quod

este, hccuuduin vero ci Paier esse prvccdii

causam, secundum quce Pairis

subsisienlice unigcnito ipsum genitus

sancif, sicul dedit liabct,

gujneudu

Spiritus

ipse Filius verborum graiia, nabililer

(vlernaiiler Ulorum Symbolo

quo eliam insupcr

e&t. Defimmus

cxplicaiwucm

Filioque, veritalis tunc necesntale, fuisse appotitam.h

et immineuie

liuae synodi exilus, ciijus dciinitionibus uliuaui Gracci sleuasenl. Ycruni ariibus saasionibusque Marci prseaeriim Epbcsii factum csl (), u l uon niodo Byzanlinum vulgus, sed el Ircs Oriciilaliuiu gediam patriarchae sancil uuioni ivpugnaiiui, dalo eynodaU dccreto, quo Aielropbanem J o s c p h i ConsUnliuopolitani, qui Florentix' dieiu obicral, succcssorciu, pacis el icti focdcris observauli^simum.et Florenlinos Palrcs diris devovcruni, atquc imperaiorem acerbc pcrsirinxorunl. Quani(b) Apud Allat. lib. i u , 0 i eomentu, c. 4.

(a)DcSpir.

tancto> c. 18.

 . { Schotarlns, nee ipti ittne *de$$e citpientet. Qaam addtfiiis deincep* echiemaii fueril, trrtpfa fpahvs qine advcpsNS Lalinos edidit, satia seperqna oelondem. Miehael Ducas cfare ctiam fndfcat (b) Georgiam Scbolariam, qui Florentiam p e i i i l , aliuin nott Taissca acbismaiico. Adfuernnl eunatoribu*, inqnit, Gemittns Lacedatmonint, xal : xpnnx,Georgiut Scholarius et itniversatis judex. Alqui Georgtam gchtsinaticum vnhersalis jttdkh manere fnncinm esse, rpgomel testc snperius obgprravimus. Ific ellam MiHcr notandtim articiiliim , ei pra?poghionem . et, apud Ducam fnnuere, tchotarii nuncnpa* tlnne, non familitt coguomen, sod dlgnitalem gigiiiftcnri, ronlra ac conlenifil AUalios. Post rcditum iu pairiam, aliqiiandiu rurgum Gcorgiug, ul i m pcratori morem gercrel, unioni consentire risug fuil, atquc Iuiie sciati congignari possunl qua? ad versus PblOtboncm scripsil dc Spirilus sancii proccssionc cx Filio, quam Gcmistus philosophicig argumentis impugnavcrat. Ycruni staiim ad scbisiua revocaius csi, episiola, u i auuimo, Marcl Ephesii, qtix imillis in bij^liolbec is visilur, ediia* que est a Leouc Allaiio \i\ Exeicilalionibu$adversug Creyglilonuin. cxerc. 7. Quantnm toluptaiu cl lcetiua nobit atlulisti, cum reclam fidem et pinm patriamque tenteniiam ampttxut , condemnata: ab injuslis judicibui patrocinium smcepisti, inqilii Etigenicus, tanlum e cautrario triuitia et marore rrpleii swnns, cum ad aures nohtra* pervcnil, te rursum altcrata [acie pugnanlia lenere. et /09111', et L I X . De Georgio Sckotario. kx liis qnas baeleniis dc Georgio Sfbolario dixiimtg, refelli pos- cum pewnus ceconomii una confluereod procuranda media unionis el [aederis. Totis liisce liticris prosual I-eo AUalius> aliique viri eruditt (a); ubi pngnani Scbolariiim hnnc diversiim csse ab bus ille niagigler discipuluin adbortaiur, u l synodum, quae Florcniiui dccrett iirinandi causa,CooG<H>rgio Sdiolario, qai Ftorenlitt:c synodo inlerfeM ,d pacts uieumkv gequeatrura ge prabuii. Quod stantinopoli cogebatur, veluti Caipb;r consessum vilel, c l , postbabilis gaeculi vani*,. gecedal in i coalicianl, Scbolarium gcbtginalicum iu llaltam degerlum. Praeccplorw votis obsecult:g esl ScboUaii synoduin couvenisso neganl. Ipge tamcn Schoriue, c l gcbigma vcrbo seriptisquc palain propul a r i a s gcbjenaticug muliis in locia eperum suognavii : cumque conauig aui baud saiig pro voluaram, qoae IHMIII exarata in biblioibecis asscrvantaie procedercnt, in monagUrium Pauiocrafru, lar, loslalur se Plorentiatn in lialhim ad synodum (q. d. Omnipotenth Dei) assumpto Gennadii noconi aliis perrexisee. Ingnperex Syropnlo conslat mine, secessil(c). Cum aulcm sub Conglanlino, Georgiam illiim Seholariuin, qni FloreMianr cnm pogiremo Gr&corum imperaiore, pro inslauran^a a l i i * acceeseral qtiique egregiam aliqitandlu unione colloquia ilerum babcrentur, e cella, in tinioni promoveiida? oporam navaru, eamdero pr>siea deterise*% et [XXX | Ventiias ctiin Demc- quo reclusus agcbal, adversus Ftorentinum decrelum, cum scrmonc, tuin scriplis cerlabat. Gennat r i o itespota ei Gemisio PMetbone antc proiugisee, dium bnnc, seu Georgiutn Scbolarium, sacris orq o a n pacift decrclum coptlePHw. YerUa SyropuJi (Tmibus ea lemp^siatc tuisse inUialum> nullo baec ttiil; Bupota qttaifidumnum mette (Joecpbi patriairclHB) Ftftefio abecaasit, annotia? monumento conslat. Quamobren) per quam comniode dc ipso intclligendus venit Gcorgius Pbranza. tiipendio poslhabilo, nc subscripiioni, aut uarafil cum narral (d), expngnala Conslantinopoli, sulialartaia co^ereUir; > * \ tano Martumctt) glc anatmnte, episcdpes, qul forte oi ; 0 , 4 tidernnt, paucosqtte ttc cferlrii el taiclt, topientlui, ^ * iwmim* mum docthhimumque Keorgium Schotarium etiamcvmkmii smmt dcctorum tipienlistimi Gemirtut $i 257 DISSERT obrcm Eugcitius papa virot qnosdam Ryzanthtm ad Grareot wiftil, hiquil Laouictis nialcocondyliis, l i b . , l cnm his in colloqninm renircnl, qtti synod*m et CQHCordiam in Italia factnm hott tidinntebmnt, Nam Marcut Ephesi episcop**, et Schoiorm$ Grerc^rum dWltfstmift, neqnidem ab ivith Latinormm degmaii eomentire voluemnt. Vbi ed colloquhtm r#n/vfd eU, Romani nikil effktre poluerunt, or, rv infecia, domum rexersi mnt. Superesl hodie Genrgii Scbolarii liber:/)* processione Spiritns taneti, i n qiM> nNHnenU amnia tractut, de qitibtig per dies quiudeeim, ttt ipge ait, xal * palalio disptrtaral cum aposiolico HUIIUO , eptgcopo Cortoneitsi, et qHodain tbeologisc magistro coram imperalorc Jonnne, Tbeodoro despoU, palriarcha Gregorio (qni Mclropbani saccesaerat) cardinale itero, aliisque cum Giiccis, lum LatinU : cuinncmpe tpsc lunc tcmporis essct, , ab universit uereiii, sen ucreiariut uuirertalh imperaloris, et ", universatii judex* impertt, x a i , , , 11 quibuilibei $exih ferii t * iriclimh impratori$ oormm senatn, de rtbm di~ viuis ttrmomm haberet. II xc do se stioqae apere propria manu scripsit, Iftgialttsqiie cgl Sclvolarine; ui legere eat iu captle codioigRagii, n. 2056, in quo bic ipgiug Hber accuralior cxetat, ti magis tfitegcr, quam in ciliUonc Loiidinciisi.
9 > 9

( 4 ) L e o Allat. l i b . 111 De cons., c. 5,'G; ejusdem Dietrib. de Georgiit, et Exerc. adv. Creygh. 7 ; Svrop. Hhl. conc. Flor, scct. 9
V

(M Itist. c. 51. (c) Dtir. Micb. rap. 55. (d) Lib. 111, c. 19.

25 DISSBRTATIONES nutn laicum,eUgi$K, quem tl Cennadium mulato NOMtne ntuuuparuni. Ubt eliam noUlu digniseiratini est illud apitbelum, docli$simum, iapienlissimumqu* quod a scriptoribug Graeeig vulgo allributum c t l Georgio gcbiwnalico; quemadmodum ex supra cilaiig eorum teslimoniis coiligi potcst. Hac ai ita auat, Gennadius ille Pbranzas perperam ab Allalio coaCunditur cum attero Geaaadio, qui poslulatus fuerat succesaor Jogepbt patriarchae. Nani Syropul i i t testis est locupleg, Gennadium iglnm iunc teaporig, sive quando Graeci ex lialia regresti auot laicum nequaquam fuiese, ged raonasterit Batopaedii prapogilum et presbylerum. /n hcec iria nomina consenserant, in Trapezuntium, Cyzicenum, \ , ei Batopcedii prmfeclum hieromonachum domnum Gennadium. Sed ncque boc lempore Scbolarius Gennadii nomen assumpseral. Ganerum quo animo lanlo giudio Georgius Scholarius icluoi Florenliae, ei Conslanlinopoli gemel atque ilerum Qrmatum foedus ex transvcrso pelere aggreggus gil, aperii nobis Leonardua Chiensis, arcbiepiscopus Mitylenaeus, epislola ad Nicolaum V, de urbis Conglantinopoteog jactura el capliviialc : Aiebantquidemtnagnutet inquit, quomm cruor hoititi gladio jam irrigal terram : detur summo ponli/fei commemorationh henoi : zed decreium Florcntlme synodinon Ugatur. Cur hoe hgpocrila ? Vi deleatur, inquit, ex decreto, quod Spiritut tanclut mqne ex FiHo, quemadmodum ex Patre procedil. Cur Ueiu hypocrita f neerratte videanturGroiei, si dicant ( i d est objiciant Lalinis) duot Spiriius sancti productores. Sed cur hoc Uem oro, hypocritaf Ne delur ei,qui totam sibi ex officio captart cupit gloriam (Isidoro scilicet Rulheno, cardinali et legato). Intendebat ex una parte Scholarius, ex altera CAtrluca, quandoque ad prtesenliam semet aposlolicam (seu pontilieis Romani) trantferre, ut hi eaent, qui toli rem intellexiiu vide+enlur, quique primi laudarenluT lanlct unionis auctores. Adversnt enim legalum mutli invidia claneulum lorquebantur. Iia prafecto affectum fuisae Scholarinm, nullo negolio deprcbendat, quisquis libros duos, quos de Spiriius sancii processione adversus Latinog scripsit, altente perlegcriL Ia priore giquidem () de quo superius facla est mentio, posl multa de mcnte Cyrilli^ Tbeodoreti, elEphesinoruni Palrum,deque aoctoriute Auguslini disputala : posiquara varia Gnecorum doclorum dicta expendii, quibus L a l i norum fldeg aalrui videtur; concedil undero Ecclet i s Patrea, quando Spirilum aanctum per Fitium procedere dixerunt, non teroporalera golum el seemndariam quamdam gigniflcagge, miggionemve ad bomineg, aut largitionem doaoruui; ged eloculione bac iadicart voluigge : t'indivulgam Spiritug ganc l i cum Filio conjunctionem : ol , inquit,
t t

DAMASCENICJE.

160

, , ^ , [XXXI] , 0 Volunl tiquidem lheologi<c leges, ul Spirilus tanclus et Dei Filinx uniantur, non modo qua ex priucipio eodem procedunt, neque hac talioue tolum Trmilatein copulari; verum eliam qua alterum per alterum proiucilur, et ut Ua dicam, ordine minimt perlurbato eommitaiur. Hoc seagu praepogilionem ex qoani Europaei Patres usurpare aroant, , , aquali* este virtutis et significanties ac prcrposiiionem per. Id quod exeiuplo, rudi quidem el corporeo, noa tamea adaiodum inepto, quod saitcli Palrea, Graeci praegerliro, frequenter adbibucrunl, conatur edisserere: puia oculi gcu scaiebrae, fonlig, e l f l u v i i ; ileiuque radicis, rami et fruclua, u l nempe queuiadmodum fluvius ex scatcbra per foniem profluii, u l fruclug a radice per ranium iadigjaaclibi prolrudilur, sic Spirilus absque ulla iutercapedine vel naiurse vei loci vel temporis, ex Palre per Filium procedat, atque hujua procesgionUergo, cum Patri, lum Filio conjungatur. Ex quo aequiiur, el quemadmodum ramug fecunditatem guam accepil a radice, ut fructua ex ipso prolrudatur : gic quoque Pater fecunditatem Filio comnauaicet, u i ex eo, aut per eum Spirilus producatur, alque adeo Filius suo modo principjuin srt Spiritug gancli, lametsi non primordiale. 2 Schoiariug (b) concedit ganclog Patres, quamio dixerunt per Filium procedere Spirilum, processionem quamdam ex Filio inuuhse; at uon qua Spirilus in se lubsistat, ud qua distinguatur secernaturque Fl/lo, * 1*( , , , * . Spiritu* tanctus, inquil, tn Patre ezt t fit Ft7to suaple uatura, \ , * * , , , , (, et ducermtur ab eit tccundum hypoilasim quatenus ex Palre per Filium procedil. Vernm procettut ex Patre cau*am tignifical, ut dieium esi; per Filium autem ditcrimen iolum. Quagi vero non idera sit, u l orones philosopbi do cenl, id quo aliquid congiiluatur, aique id quo diatinguaiur a cxterig. Ac proinde gi Spiriiug cgl ex Filio aul per Filium, quia dialiaguiltir a Filio, eamdem ob ralioaem per Filiuro, geu eiiam ex Filio habel, ut congiiiuatur, geu bypoglaaig quasdam gU. L X L Georgius Scholarius patriarcha Latin&rutn dogm* profitetur. Enimvero Georgius ipge Scholarius ejugmodi caviBog landem flocci fecit, nec a Latiaorum Patrum ibeolagia digcedendum putavh, quando quaesitus a sultano Mahumelo, quae eggct Gbriglianorum de Trinitale dociriaa, respoadil
t 9 % t

(a) Secl.5, c . i .

(6) Sect. 5, c. 6.

21

DISSERTATIOn.

264

I t e u n noo solam res creata* inttlltgere, veram etiani aeipaam : alque idcirco verbum et saptenliam babere, qva seipsum proprio tuo modo inlelligat : consitnbiier oon solam eum velle el amaire re* qitas coodidil, sed el a forliori seipsuro d i l i gere : adieque seropiterne ex Deo prodire Verbum et Spiritum ipsius, abaque dhrin unitalis dispendio. Alqui boc esi ipsuiamet priatipium, ex q*o tbeologi noslri post Auguslinuro coacludunl, Spiriiain saaeluin ex Filio procedere, quia aempc ex Verbo produciiur amor. Quamobrem Scbolariut ipae libro antebac cilalo (), illtid data opera convellere conaius fueral tanquam iaeptum, aul ad aurueadam fidem minus efficax. Quiniaio idem patriarcba lucubratione sua altera, quam de Chrialianorum dogmalia tn modum dialogi jusau Uidem sollani conscriptil : Si interrogatug fuerit, inquit, iu dmnis qma iuni p4r$once produeenle$ responde, duv. Nam Pater generai Filium, et Pater me Filius Sptrilum $anclum. Ex quibus apparel
9 v

Georginn Scbolarium ex aafmo acbismatig cauaam lutatum non esse, sed propler sintullates quasdam, necnon ax latente anirot atiperbia, qua primas parles in unione procuranda sibi minime coaeedi iniquo animo sustiaeret. Hic ilaque Georgius Scholariue, qui Gennadii cognomea tumpeU, ille ipse esl, qni laudalam a Meleiio Syrigo, apud doclissiroum Ricbardum Simonium (), couciooen in die Parasceves liabuit, in qua diserle mysiarium iranssub6tanlialioBis,nequaqua!n pneiermiaaa voce, , e n u n l i a v i l : co tcilicet lempore quo Judex calholicus eral, et quibusttbet sexiis fcriis, u l ipse lesiatur ioco supra laudaio, de rebus divinis tn Iriclinio imperaiorio coram senaloribus verba faciebat. In quo quidem Iricliak), scbisiuaiicorum partes aliquando defendit, adversut nunlium apostolicum el Lalinos, qui Conslantinopoli morabantur. Unde procul aberat a p r o denda Graecoruro 8UOFUIB lide de Eacharisliae $acrameuio, u l Latinoruin dogma conflrmaret.

() Lib. i Conl. Lat. secl. 2, c.7 el 8. (b) La criaitce de VEgliu orieniale sur la Tranuubttanliation,

p. 184.

DISSERTATIO
(XXXII] De quibusdam auctoritatibus aaertores
y

SECUNDA.
Eutychcs, suam aliique unius in Christo natur* tuebantur.

quibus hxresim

1. Quia aaepe Joannes Damascenus lam in libro De fide orthodoxa, quam in iraclalibus aliis potenticis, sernionem moTil de placilis Eulycbianoruai, setr llonopbysilaruro, deque prsecipuis momentis quibvs haeresim suam luebantur, opera pretium me faciaram exislimavi, si singulari capite quasdain auctorilates aui Leslimonia, quae Gatholicis objectabaml, ad examen revocavero. Albanasium porro, Julium et Felicem Roaianos ponlifices, Gregor i u m Tbaumalorgura laudabant, ceu Ghristo naturacn unam ilti vindicaverinl; quorum loca primum reciiabo, lum postea judicium qualecunque nieum feram, liom borum auctorum ccnseri debeant, quorom pneclaris norainibus ineiguiebaiiiur : Alhanasii locus hic e r a l : \ , urmone de incarnatione. \ \ , - , , \ , * , , \ , , , , f , , \ , \ * Confitemur iltum et Dei Filium el Denm eue secundum Spiritum, Fitium autem homi-

nis tecundum carnem; non duas naturas unum Fi /itfm, unam adorandam, alteram non adormndam; ted unam Dei Verbi naturam incarnatam, qum f l mul cum carne ipsiu$ adoratione una adoratur , neque rursum duos filiot, allerum ventin Dei Fftium el adorandum, alterum ex Maria hominem nou adorandum, ted per graliam perinde atque alii homines faclum Dei Filium; sed nm, ui dixi, Fi/tum, et iptum Deum, et non alium. Julius Romanus, epislola ad Oioaysitim CorinIhiepiscopum, cujus initium erat, * Mirabundus hcereo, eum de quibusdam audio, sic loqui ferebatur : , , \ , . \ , , , \ * Neeesa namque ett eo$, tum duas nalurat dtcunt unam adorare, alteram non adorarc, atque in divinam quidem baptizari, in humanam vero non baplixari. Etsi enim in Chrhli mortem baptiutfMtir, fiam iamen eonplemur naturam impattibiUi deitalis, et panibilis humanUatis. Feficem Romanuro papam in lesltmonium onius in Christo naturse adductum a MonopbyaUia fuitse
t

264 263 D I S S E R T A T I O N E S DAMASCENICiE. f m l o n e dtgatHn est, VHaHs illtaa episoopl q n i legimus, pra?scrtim In cotlattane Goneiantlnopoli nt poetbac oetendctur, Apolliaarii sectator f u i l . habita Cathoticos inter e i Severitno eob J u w i nfano imperalore anno 532, el apad Liberatnm I Pmtarea ver i n defeaeioue anatbeniaiiin&i sui S ronlra Oriciitates, eamdem Eapositionem fldei, lanBreviario, cap. 10. quaai Aihanasrl sit, atWersariis sais apponit ejus* Quod Tero protuierunl em erpotiiione fidei (|HC prolixoe lexlua perinde recilat. Quatnobrcni particutatim, qua Gregorio Ncocaeeariensi, recte Euslatbias Berylensis in conciliabulo Epbeecu Tbaumaiurgo, aiiributa futa, lllud refero ex Latina transtatione Francfeci Torreneis, quando siao proaitnliavit, Cyrillum Atbanaaii teslimonio Graeca desiderantnr, praeier paura verba q u * i n - caalrmasge, xtnam Dei Verbi naturam incamatmxn terserani, m i legvnlur apad Leoitttum ByzAntinum, dtbere d i e i ; bot eat ea profeseione fidei, de qua blc quaeslio e&i : lib. De terr.,act.8 : Et qtthtnonnnHitnrbnt nobi$ex 6(*> . Hasa cltarunt, nitenle* evertere pdem no*tram rn Christnm Hypatiiis Epbesius, aliique prannles catbolki non Dominum nottrum, non confitcntet Deum c*$e incarlegerant, qa'i In illa collatione Gonstantinopoltiana natum, ted hominem Deo copuhtum: idcirco COMcum Severianis, coni tpsis objiceretiir Cyrillura i n fenionem edimus de flde, quam diximu, rejiciente$ libtis contra Diodorum Tarsensem ct T^reodornm contradiccnlium perfidiam. Deu$ enim humana carne inearnalusy puram habet operationem, cnrn sit men$ Mopsuestenum laadasse fidei confoesionfm ad i o vianmn cum mcmoraiis prius Julii, Felicis, Gregopa$sionibut anvnas el c$rporit invicla, et carnem, et r i i , necnon Dionysii Areopagiia? operibus, incunmotus carnis divine el sine peecato moderans; qui danter uegaverual, ejtismodi cifatiooes epiam non totum tcneri morte non pvtuil; ted etiam morapud Cyrilliim reperiri; ncc proinde ailribucndos tem delevil: et est Deut verus, qui carnis txpers in esse Cyrillo fibros qw conrra Diodorum Tbcodoearne apparuil, perfectus vera el divina perfeclione : , . ^ rumque, el De incarttQtione, ab ipso editi fcroban duce persona, ducc - lur. Adduni insuper omnes illas atioloritalcs noniUTte. Nec enim qualuor adorari oporlere dicimus, nisi ex Apollinarisl^rum oflicina prodiisse, sibiquc Deum et Filium Dei, et hominem, ei Spiriium $ i n libris Cyrilli a Diosioro si vere Gyrilti sunl, i n sertas videri. Ad eutiidem scnsuni Lconiius, lib. elum. De secl., aci. 8, ail : Aliam auctorilatem proferunt I I . De con[e$$ione fidei ad Jovianum de Incarnatione. -~ lVnnum locum Alhanasio quidem conces- ttrncti Athanasir ex Oratione de incarnatione, quat aeruni Epbraemius Antiucbenus, et Eulogia? Alexair- quidem hujv$modi est: Euiudem cne Dei Filium radrinus, apud Pbolium codd. 229 ei 230, Joanues tione Spiritus, et hominis Filium ratione carnis : itidein Damasccnus, el alii ortbodoxi. Insignes vcro non duas naturat unum itlum Filium, quorpm una aevi noslri crilici, inlei quos priiuas tenel vir per- iit adoranda, adoranda non sil allera; sed unam erudiius R. P. D. Deraardus de Monifaucon, uno naturam Dei Verbi incarnalam. Respondeinus p r i elui obtulu coofessioneixi illam fidci genuinum muro boe nobis noa advcrsari: Non enim duas naturat ita tradimu*, ul adoreiur nna, non adorctur Albauasii felum nna esae agnovmtnl : delerriti vero magni Cyrilli Alexandrini aucloriute, ad du- altera : sed unam slaiuimus csse naluram Dei Verbi bia Ulius opcra auiandaudani saltein judicarunl. incarnatam. Deiude nequidem e$t Alhanasii. iV/zm ciun nobis interroganiur, ubi hoc dictum eistet, Gyriilus tyquideia iibro De recta pde ad imperalricu n. It, tilieliuoi isluiu lidci citai adversus Nestoriura : nee eju$ ostendendi copiam habent ; m arctum tero " , iiiqjuit, \ coacti pusillam quamdam otallonem proferunl, quasi , duorum foliorum, in qua dictum hoc legitur. At no ;, ium ett univerti$ omnia sancti AUianasii opera ralde , \ , \ * - magna esse, Quid aulem ad hoc respondcbimus, ,.. . . Igitur bealisiimtu , et pielatis quod beatum CyriUum producunt citaulem hoc diclum in libro adversus Tliegdorum, quati profectum fauia celeberrituut apud omnes Alkamsiu$ qui tuperiori avo Alexandriuce Ecclcsice epitcopatum i*nuit,*~ abAllMnasio? himirum dicimus reapse quidtm i / lud in beali Cyritli coulra Theodorum inveiiivit lihro de incarnaliaue, $ie de Chriilo locuius est Confilegiy $ed mendum nte prUcum. Diouorm enim 6HCtemwr enan i//*w,elc. Inlegra fernie coufessione hac usior U. Ctjrilli factus, cujus opera rcperistel forle recHata, ulexsiai ia edilionibus Albaaasianis, subveiilxu UMI ctt iiuerere nomwlla quai ip$i libilum juiigit : jEstimo [], auttm atiorum qnoqui $a*ctorum episcoporum tenlenlias, quibus idem do- fnit. ficque vero conjeciuri* nm modo uti quod bca~ cere propo$iium (uit, neuliquam hic omiUendat esse. lus Cynllui illud eontra Theedorum non produxerii, Nec dcincep* lestimoniu/n aliud allegai Albanasii, ex ce quoque manifeslum esi. Sam Theodoretu*, cum ptura ex genuinis ejus lucubralionibus sup- qui Theodorum de[end$b*t univcnas auclorilalc* exculient quascunque sancius Cyrillus covira Theopetercnl; sed Allici CoustaDlinopolitani, Anliocbi Pla)einaidig AmpUilocbii, Ainmonii Adrianopolita- dorum dt ianci'%% Pahibut protulerat, nusquam hnV* Jpanais Clirygostomi, Severiani Gabaloruin. jus dicii mcmiuU. Ftenim isli rcpvnunt, TlicUrelo catlide omitoum : qaod enim advcrsus cam Tbcopbili avunculi sui Alexandriai, cl, quod auimad
f % t t % r % 9

266 fgi DISSEK ^TIO I I . libellum illum fidci ad Jovianum, ut ct cpistolam OantaUm oculit a*pkere non poiset, adeo plauam ad DionysiuniCorintbi cpiscopuni,[XXXIV] necnon et aperlam, idcirco ipontt ab ipso prwtcrmissam ? Evpositioncm fidei ^, ab Apollinario edila Respcndemut tanlum abesse ut cam Theodoretus ibi cssc evincit. Sic porro ipso stalim initio loquitur : positam prwlerire voluerit, ul cum beatut We CyrilQuidam ex hwreii Apollinarii, tcl Euiychis, vel Diotus alibi dixitul uuam Verbi naturam incarnalam, scori, cum vellent hwretim $uam confirmare, qua$fuemadmodum Palre$ pronuntiaranl, oi dam orationes Apollinarii, Gregodo Thaumaturgo, aut Athanath, aut Julio intcripterunt, ul timplicio ru falUrenl; quod quidem perfecerunt. AuctoritaU ; Theodorelus eumreenim ejusmodi personarum fide digna multos Eccitprekendttu hi$ verbk : Ecquis Palrum tibi dixit lia catholiccc capere potuerunt, et apud mullo$ *x ** Dei Vtrbi naluram incarnatam? Siquidem recle credentibus reperir* poleru librum, cui tiiului, scivissel Tkeodoreiui verbum Utud quod apud Cy (Fidcs parlicuUtim digesla), riUumexMtai ex $ancto Athanatio citatum nequainscriptum Uregorio, el quetdam eju$ epntdlas, q*a gmam adeo temere dicturus (uerit : Quk tibi Palrum Julio Romuno iiucripta: sunt, el alias ejus de incardixit mnam Dei Verbi naturam incarnatam ? Fici*natione orationet et expositione$ ascriptas Alhanafim ingemnt tam' certum etse, civitte iic loculum sio. Fiet auiem tibi hoc manifestum, et cuhii veriAthanasium, ut eiiam dixerit, quemadmodum Patres tati$ iludioso, ex iis qua tn medium ajferemut, lum loculi $unt. Pios contra, eniti quemque dicimus, ut onendat ex Patribus eue prolata qua> ipse tradit, t iptius ApollinarU, ium ditcipulorum cju; ex quib** al cum aliis Valenlinus. Adductis deiade fragmennon iUdem salum vi verborum. Hucusque Leonlii, lis plurimis operum Apollinarii, ejusque discipuloqoi, nt apparel, nec ipse Cyrilli librum quem cilarum Valenlini, Poiemii, Timoibei, et Jobii, q u vimus De recta fide ad imperatrice$ legerat. Quinomnioo conveniuot ad fldei de incarnatione conitno, com iisdem lolidemque verbis exprc*sis, in fessiooem de qua dispulamus, ncnon ad epitloConfessione fidei ad Jovianum, quae Atbanasio suplam, et ad exposilioaem, quae Julio Rotnaoo et poaila est, babeatur, una Dei Verbi naiura incarnaia; oec u l l u i Patrum Cyrillo anieriorum id pro- Gregorio Thauniaiurgo atlribulae sunt, tandem hoc modo condudit : Arbitror eum qui fuerii nimii nanuasse reperialur, omnino concedendum est conUntiotit non poue hit eum ralione advertari $t hoc eom esae muluatum ex spurio illo libello. Nec contradkire; quin polhit futurum e*$e ul continuo, quemquain moveat alterura Leontii argumenium, el ut ila dkam uon vwlenter veriiali atunliatur, et n i b i l scilicet Tbeodoreium dc illa Conieetiooe ftdei omnibus tttffragiis faleatur, Apoltmarti etu t p i i i t dixisse, cum alias aucloritatea excuterel, quascunla$ vel $$rmone$ de incarmmiione, quoe Julii, Gngoque Cyrilhis in libris contra Tbcodoruni produxisrii et Aihanatii c$te fmUo feruntur, ete. Verum set. Nam Tbeodoretura tres priorea ejus libros, qaimullis annis anle Lconliuta boc ipsum eviceraol baa Diodorus Theodoruaque exagitabaniur, conl Gaibolici conlra Eulycbiaaos ec Monophysitas, ut ** cartom quidem esi : at non item quarium, tcslanlur monacbi PalaMlib epislola ad Alciaoq u i appendicis instar Dt inearnalione erat, et in nem^quae scripia eai sub Aaastasio imperatore, q u o Aibanasii aliorumquo loca cougesia eraat. Neanno scilicet 511, referlurqua ab Evagrio lib. que i d lemere coajeci&ae mibi videor; quandoqutIlist. cap. 3 1 . Ha?relicoi i&tos narrant sanclorum dein Eustalbius Beryicasis, quem paulo antcbac c i Palrum libros &*pe depravasae, *ubam,disertedixit in concilio Epbesino, Cyrilluin \ bocce diclum, unam Dei Verbi naluram incarna* , -, tam, Albaaasii teaiiinoaio coafirmas&e. Alqui con, muliotquc ApolUnarii Ubro* Adiana$h,Grbrmalio vocit istius auctoritaie Albanasii nusquam alibi occarril i n librie vel epistoUa Cyrilli. Ex qui- gorio Thaumalurgo, et Julio intcriplknibu$ tmmiaiu aturibukte; qua (ratde plurimos impklatk $um bas coocludo iUum boc praeatitiese in quarto ilk> $*ch$ fecerint. Quapropter sanclut Maximos, cam libro, qui de iacarnaliooe loioa eral. Neininem ergo Theodosiua epiacopus C*etariensis, Monolbelela, obpigeal faieri sanctum dotiorem decepium fuisae jecisael, ; ialsa oposculi hujat itiscripiione; Idque ao poiiori ', \ , \ jore, quod ipsomel aonuente, aciione i synodi , aneloritatet ffoa- rirEpfaeaios laudala adversus NeslorHiui fuerit epicumferunlur, SS. Julii Rumani Gregorii Thaumatfola ad Proadocium, lanquam Julii Romani, quam turgi et Athanasii nominibus fatso bucrtptas, reipee rursum proiulil ia defensione anaibemaiieini spondii neminem et$e qui netcial ea% es$e impii sexu contra Orientales, quamque lucc clarius Apoliinarii : \ iam asleosurua Apollinario auclore prodiisse, ut . l n bis enim uti naturx dua, adulierinara alieram, quam hoc ciiam postremo iia quoque operaltones duae Ghrislo denegantur. laeo ciiavit, veluli Felicis RomanL
% 9 9 9 9 9 9 9

111. Leoalius in alio opere, ciijus bic Laline l i t u ltjft eal : In eos qui proferuni nobis qucedam Apoliaarii, faUo intcripla nomine sanctornm Patrum, PATROL. G R . XCIV.

Similia posimodum scripsit etiam Nkephoraa Constanlinopolitanus, inilio dissertalionis , contra Epiphanidem : \ ol 9 \

967 DTSSERTATIONES \ \ ", , \ , , , , \ ' Etenlm insanl umentissimique ApollittarH alque inviti Deo Eutychis sectatoret, eodem modo quasdam sanctorum Patrum auctoritates ementitas prodveunt, quibu$ detestandam dogma $uum nstrnant : videlicet magni Gregorii Thaumaturgi, cclebratinlmiqu* Alnauasii, necnonJulii, qui Homana: vrbis Ecek$ia>*nti$te$ f*U.

DAMASCENICE. S68 demonstrai, cam non esse Aibanasii, scd ApoHinar i i . Eadem, tanquam cx Anastasii scholiis, compendio refcrl Eulhymius in Panoplia, pag. 543, ubi episiolam illam ad Jovianum perinde scriplam legimus, non ad Julianum, ut non sine librariorum errore eduum videmus apud Pbotium cod. 229, * * quod Andreas Scbollus sic belle reddidll, ad Jutianum Apostatam. Ibidem etiam a Pboiio refertur epistola Julii , quod in Lalina iranslalione 6!c legilur, ad Decium. Ycrum emendandum est, , ad Prosdoehm. Qtia? per transennam dfcta sonto.

V. Anastasius subinde tettatur cpistolam atteram, qua? Jnffl HoijDani nomen praefcrebat, in T i IV. Itoc vero declaranlur magis i n collectaneis moiheano libroram Apolliiiarii indice censiiam faisse, cnm bac inscriptlone, , contra Severianos, quse mtnu exarala asservaniur } , in Bibliotbeca collegii Parisiensis Societalis Jesu cap. 9, ea ipsa parte quac Laitne prodiit t. IV A H - Domino meo desideratissimo [XXXV] et comministro, iiq. lecL Henrici Canisii, ubi Anastasu ciijitsdam, Apollinariu$. Obscrvat insuper non ex inscriplionc IIOII forsan Siaait, ertidilum bac scbolium lcgilnr : sola meadacium a r g u i ; verum et ex ipsomel d i \ & ol ciionis genere. IVon enim Romanoi ejutmodi in, - scriptionibus solitos uti cnm ad alxquem epitcopum , , scribunt, quamvis sit ex prlmarm; mullo mittus ad , presbyterum : phrasim porro nimium Grcecam esse, , ut convert* fuletur ex Latina : , \ , , , \ , . . , \ ", , * ' . Demum confirmat, eani Apollinarii esse, ex collatrone vcrbomm . " %0 , et placitorum qoa conitnet, cum irtiis Apolllnarii , . dlclis, quae subjungil. Nimintm, , Apollinarii ad Dtodorvm. , , , - OJ , \ , \ \ , , * Qnomodo impia res fuerit, $*bttanti<E / * Tempua opportuferi, treata tervas eamdem adhiben adorationem, nnm esl comparandr qum advenarii vroferunt ex ae trealori et Domino ? \ \ urmone inscripto ptrptram Atkanasio, cum manifesU til Apollinarii, ut Uttaiur Tim*lheut qui tn- < EtiUrum in libre de incamatioiH ait : dififiii conlexuit librorum Apollinarii, inlet quos et lume qmem velut AtKanasii t f i , vroferunl, reetnsuil, , \ \ , ' mi et illum qnem Julio atcnbuni; ut ex orationmm togMtione it afltnilate dignotcsiur genumm horum impo$$ibiU e*t eunkkm ndormbilem tsu, et non adpartn*. Jtaque lanquam ApoUinurii tibeilum produotabiUm : ergo imf*$ibik evntdem et$e Deam et cnrti, ex quo Uttimonium hoc aferunt : c ApoUin*kvmmem ex onmi part* perfeilnm, *ed in artoie riui exephtolaad Jiwhuum mpermtortm. Qumndo cmmitim noturw dtorinw incarnttm. Anaslasiae subauum venit pleniludo temporU, tuuU Beu$ Filium tuum, natutn ex mulhre , t l c . Confitimur etiam JungU : , eue ip$um Dci Filium, tl Dsum ucundnm Spiri- * * , lam, 1 Filium hominia tecundum carnem; non \ * Hctc **Hl Apollinarii iwtduat naturat unum Fiiium, unam adorandam, rt/ica, ticut Polemon eju$ ditapnius ait; hmc max$\ unam non adorandam: ted unam naturam Dti Verbi mam simitiludinem habent cum tta eum *b ipux cm~ incamaiam, et adoraUim eum carne $ua una adorapcta sunt, tanquam Alhanasii et Jmlii essent. tione. Fergit Anatlasius, atque ex dogtnalum, quae VL Ex bis manifeelum cpielolaui illam ad bac ia epiBiola coniinaniur, discriminc ab AlbanaDlonysium Apolliaario reddeudam esee, uon Julio gil doatrina, u i ex TioMHhei ApollinarisUe iadicc
f 9 1 T

Galat. , 4 ;

DISSERTATIO I I . Romano. Sed ea dc re iierum audiendus venit Leonlius l i b . De sect., acl. 8 : Afferunt aliud quoqne diclum, inquit, veittl Julio profeclutn quod exttai i* epittola scripla ad Dionyiium Corinihi epucopum, cttjut initium i$t : c Miror de quibu$dam andietu , e$tqug dicinm kujusmodi. Ntceu* gtt cum *** nalura* dicunt, unam adorare, et alUtami non idorare; acin divinam quidem baptizari, in kumaaeirt *ro *o* bapiiuari: aliaque plura ittatc epitiola cotutHit. Sedno* 'mutti$ argunumn evincimtu iUam epistolatn non e i n B. Julii, ud Apollinarii. PHmum *x eo quod, si quis eam accuratt cotuiderei, mihUJulii nomine digttum kabtat. 4\, , qnin et flem pi*fc>/<r, qu*$ ejui eitt dicunt, ka $unl Apolkmarii. Demde, qtod in eadem epuiola, corpori* [acta nuntiotu, nuqu*m Hlud mente prwditum vel umiwwlum dlxerii. Erat auUni in mon pOsitum Painbui ilitus cctt/i, i , sicubi corporu menllonem fac4re*l id ipsum menii ptwditum, animatumque diuremt. Quod quidem mque adeo verum * i t , ut reformidmuibut * i * hot *rim#n, idoqu* deincep$ iltas 90C*s wumU ptmdkum *t mnimatum, adjicientibus nuUi potUriorum iibri repiriantur, qmi kane apptxdk&m no* hAbeaml. Prmitua ind% Htmm mon B. J , ud ApoUixarii cue <Umon$tralur, qmod Greg*rius. Nuutuxu libro cotura ApolUnarium aperte m*/ta rcciUl, qum h*c tpittola coniituniur, eaqui c$u prmtm r${uUt. Potut I miiundi contnnci, quod B. Juiii mcn iit. Aiunt emm *4tU tgnodi Ephainm m Cyrillo ituerlam : quod qukkm aperu maUiuntur. jimm iki nikil taU in umu reperifr: ted alia qutrdam inurla eu twUiol* uiut Julio teripta mc iptM JuUi, $td TimoUui (Apollinarist acilicei), qmtmadmodttM *x nuUlii txemplaribui inMigi potot. Leoatias hoc posureroo loco loqtiitur de epis t o U ad Prosdocium, q a i m , ac si Julii Romani forei, a Cyrilio i n defeniioae Anathemalisniorum soorum couira OrieoUlca, el acu 1 synodi lEphet i a x budaiam d i i i . Hanc Gnece inlegram habco : ac ai conferatur cuin aliis Apollinarii Apollinartaurumve libellis oiniiino reperielur ab istis profecU, reclx Adei altunoit. Sic porro post pnuaUiani coafetbiOBem fidei Trinilatis, iacarnationeiD explicat : ^ , \ , %mm , , ^ ( ), , \ Ad pUnitudinem fidei FiliuiexMaria Virgine incarnaiu* pradicatur, e: qui iUtr hominss UabiiavcrU, non in homine operalui sit (aoc $iquidcM in propkttu tt apo$loli$ contingii) per(cctM* Dmu in cartu, mer(eclu$ homo in Spirilu. His l i m i l U auui quaa apud Gregorium Nyssenuiu in AaurrketkO, Unquam ab Apollinario dicta rcferun* tar, 7 : t f 9 y y

270

, 6( * Sed Deut quidem esf, incarnalo Spiritu, ho~ mo auiem, assumpta carnea Deo. Ad cunidcm moduni in libello ad Jovianum, dc quo primo loco diximus, proQtctur Gbrislum esee, , , Dtum ratione tpirUnt et hominem raiione carni$. Iloc ncmpe praestilucrat, quod Nyssentu referl n . 45, Dominu$ in Dei hominis naiura divinui Spintu* erat, sive divina mens, quae buiuaiiae omissc vices expleret. Dicitur i i i episiola ad Proedociuni, Verbum non habitatu im komine dt terra terrene, sed e$u ueundum illum Adamum carUitem, qxda coeUtte Verbum est quod camem kabet ex Maria ; nosqtte terreni cum simus, eotlesles faeturum ad timititudinem $uam per id quod tatitilt ett : ) , ' , , \ . Gonsimili modo ApolHnariua in Antirrkttko Grcgorii Nysscni diaiua, hac incetcat, Cbrifctum eaae honiineni caleelem, qui bmna&o spiriiu careat. [XXXVIJKI , inquit (n. 8), \ , , * Si exiltit omnibm rebn (), qua in nobh qmi Htrtni sumus, perwqme reperiunfur, calaiis komo cotutat, ita ut $ ritum quoqnt eju$dem gtneris atqme terreni komineskabtm.1; cotlesti* erit, $ed tantummodo cceiestis DH conceptacvlum. Sic rursus apud Leontium a i t : Verbum ita factvs ett homo, quia curo et $piritu$ komo ett, secundum Aposlotum : el koe e$t Vetbum carnem faetum tiu, uuitttm ttu cerni, ut kumanus tpiritut. Voeatur aulem komo tHmilis notlri, caro: Dominus vero ett supra noi homo. Quamobrem ei eceUstis ett pripter proprium tpiriium ecele*tcm cui prudcntia carnis non advertatur : utque ita (Uslruebatur tit Christo peccatum. Ac dissoluta etl mor* ex peccuto, notque participes facli kujus open$ pde salvamur, et eum simus patre teireno, efficimur timile* cctlesti. Snbjunguntur bi analhciualisiiii, in epislola ad Prosdocium : Ahatkcma sif, qui hominem ex Maria nalum etse Deum in carnt rxon ronfiletur. , , * , ' Anatkema //, qui dicit camem Salvatoris non ex Maria, ted de ccelo e$$e, siie ereaturam nalura increatam. Sic peiindc loco cilato apud Leonliuin Apollinarius : Anaikcma igilur sil, inquit, qui non dicit carnem ex , el qui dicii eam carnem esse naluros increata et consubttantialem Deo. Et hoc csl quod in primis cavct in fragineniis, quae cx ejus lucubra% 1 t 9

(a) Leoal. iif. ad9. frand. Apollin.

271

DISSERTATIONES DAMASCENIC.E

27i

tionibus vaiiis Leonlius coltcgii. Sic qnoque iii confessionc ad Joviamim a i l : Si quis Domini carnem dicii desunum es$e,ct nonex Maria, etc. Ejugmodi scilicel crebris analbemalismis ApullinarisUR amoliri satagcbant impias conscquenlias, qu ex ipsorum erralico dogmate deducebaniur, ctim carncm cum dcitatc subslanliam unam cxplcre fingerenl. Tandcm concludit : , . , . \ \ , * Qui dicit divinum e$$e corpus, tt uirumque perinde adorat velut unnm increalum Dcutn, hic bea~ lut erit. Nec offendaris in carne et pastwnibus eju$ sed ipsum *ine eorpore adora, qui cum proprio corpore adoratur. Quibus verbis nihil cst quod diserlius efferal pcrvcrsam Apollinarii scnlentiam, Christi humanitalem ia unam naluram divinam confundenlis. Hoc quoquc perpeluo sermone versabat, Ycrbun cum propria carne, sivc corpore, adoratione una adorandum esee, ut videre est in libello fideiad Jovianutn, mullisque in excerplis apud Leonliam. Inio apud Nysseaum quoque a i t : , * ftutlu re$ $ie adoranda ett ut caro Christi; , , ' * Doqiini adoralur, qualenus tna pertona esf, et animal unum eum ipso. Nibillam CatholicU Apollinarius objiciebal, quam quod booiinem adorareal, aul aliam naUiram adoraudo, aliam non adorando, eumdem adorareal sinml, et non adorareal, aut Cbrislum in duos d i viderent: adeoque indesincnter iuculcabat, Yerbuin cum sua carne adoratione una colendum essc. Deniquc, qucmadmodum poslremo loco epistolae ad Prosdocium legitur, ' , , scd ipsum ciira corpus adora, qui cum proprio corpore adoralur : ita ctiain in exposilione lidei ex parte apud Leonlium, Deuni $ine carne in carne apparuisse scripsit Apollinarius. Ex bac igilur sal diligenii collalione perspicuum iit, et exira dubium ponilur epistolam ad Prosdocium, quani Cyrillus ecrocl atque iterum laudavit, Apollinaristam saltem auclorem habuisse. Caeleruni rairari subil Leoatiuin in lib. De uc(. act. 8, mendacii accusasae Monophysiias qui epistolam banc ia concitio Epbcsino laudaiam dixeranl. Profectovel oecilantius bujus syaodi acta consuluerat Leonlius, aul Iruncaia pras manibus babucrat. Maritis siquidcm Mercator iu fragmentis Epbesinae synodi, Julii &anaissimi episcopi Romani ephtolam ud Protdccium citatam refert, ut el Felici* ephcopi tanctissimi Romas et martyris epistolam ad Maximinum episcopumet ad clerum Alexandrince Eccle$i(B dc qua moJo dicturi sumus. Consimiliter Yincenlius L i rinensis pott triennium a celcbrata synodo Epltesina scripsit cap. 42 Commonitorii, iti ea lectas $* qnasdatn ad quotdam epistolas $ancti Falicis
9 y f

martyris, el sancti Jnlii, urbis Romw episcoporum. VII. De tpittola Eelicit papcc nomine inscripta. Epislola quae sub Felicis Romani nomine fcrebatur, unam naturam astertam fuissc, testaniur llypatius et Liberatus; nec proinde dubitandi locus superesl, quia cx eodem ac caeterae, quas mcmoravi, fonle prodieril. Nec quemquam delerrcant pauculae voces islae, quae legunlur in fragmenlo, quod cilavil Cyrillus in defensione anathematismi sui acxti : Std cum esset perfectut Deus \ , , {ctus estiimul et homoyerfeciut, incarnalmex Virgine. Apollinarius siquidein Gbristum esse peifeclum bominem coucedebat, non u l omnes naiurx nosirae pariee babueril, adeoque nieniem, seneumve el spirilura bumanum, sed ut Yerbum, facullatis inlelligenlig vicee suppleado, perfeclum homiaem consiituerit. Hoc subdolo seasu Yilalis episcopus Apollinarisla ab Epiphanio haeres. 77, num. 23, referlur incunctanter dixisse, Chriitum et$e hominem perfectum, val ;. Ila tamen ul eatenus hominem fuis$e perfectum dicamus, inquil, \ , , \ \ \ \ , i divinitaiim illi loco tnsntis a$cribamu$ adjuncta cvrne tt anima; sie l ptrfeclut homo ex carrte, anu tn, et divimtote, qua sit vict mentis, ex$i$tat. Undc quando in [XXXVII] fragmanto Vilalis epiaeopi, \ , De jide, qnod conlra Neslorium Cyrillus cilavil D* reeta fide, legimua, Estque unus et idem lecundum dmmtatemperfeciu* Filiu$,et consnbsiantialis Pafrt, et idem ucundum generathnem ex Vtrglne perfectus homo, e l c , boc poslremum catbolrco seusu inlelligenduno non esi, eed Apollinariano, ut perfectione humana Cbrisiut perfeclus bomo nou fueril, sed perfectione divina, velut semel atqnc tlerum Apollinarius ipae apud Leontium declarat. Sic quando Vilalis anaibemali devovil illum qui dixeril Dominum et Salvatorem nosirum, qui de Spirilu sancto ti ex Maria Virgine tecundum earnem natus e$i anima, aut teniu, aut raiione, ant mente destitutum esse, nibil sibi voluil aliud, nisi Verbum, omissse mcnlia bumanae vices omnes gessisse.
t t

Vitalis et aliorum ApoilinarUlarum doli,Islhsec igiUir profeeaio fldei, quam Cyrillus incautus allegavil, illa ipsa esl, qua Vitalis Damaso papae a l i quando fucum feccrai; quam Naiianienus, aliique Orieniis episcopi, cmn piobassent primum, poslhac (andem repudiarunl: /i/t enim ( a i t de Yitali ejusque asscclis Tbeologus episl. 2, Ad Clcdon.) cum apud fidot dizcipulo* et arcanorum conscios, quemadmodum Manichmi apud eot quo* electoi vocant, de divinitate di$pulat lotmm morbum detegente* vix eliam carnem Salwatori tribuunt. Cum aulttn communibus de humanitatit auumptione sentenlm, qu*s Scriptura exhibel, continci u et premi tidenl, , rovr , * , , *
t t 9

DISSERTATIO I I . 273 274 , , \ , \ , , non est, qui i n notis ad banc , expotiiio , nem quas prelo dcsiinaverat, conjccit auctorom quasdam tx>ce$ profitenlur; iliius esse forte unum ex illis qui in Ponlc vicitermm cirea mtntem frauduknter agunU non naqae Armenia sic concilio Chalcedonensi adverdem ut CkrUtum anbnee, rationu ac menfis expersali sunt, ut supposucrint Gregorio Tbaumaturgo lem faleantur; %td anmm et rationit, et mentit loco sparium fetum, ailas excullum saiis el ibeologiihixitatim introducunt, cen ipta tola cum mente cum. At vero, praeter illa verba, non duce naiura tgmperatm commi$taqne [utrit. Q u * cam ita sint, perfeeta Apollinarium aut Apollinaristam produnt islxc alia : Adhue confitemur Filium Dei factum onaino coocedendum est, haud vanum prorsus foisae Neslorium, cum de Vilatis quac sibi obje- esse Filium hominis, qui non nomine, sed ventate earnem ex Maria Virgine assumput: et $$se unum elabalor auctoritatc honc i n niotium scriberet perfectum, non duo perfecta. Eodem quippe modo Seholastico eunucho Theodosii (a) : Est Vitatis, Apollinarius argutalur apud Nyssenum (b) : qni orthodoxorum epitcopus fuit; ett et aliut Yita , , , Jtt, qmi ab impio ett ApolHnario conucratus. Sunt , * Si ex duobut etalioruM multorum similia nomina. Qufs aller perfecti* constat, nec in quo Deui e*f, tn hoc homo Patrura fuerit Vitalis nomlne, me equidcm latet, est: neque in quo homo est, in koc ett Deus. Sed et ia D I S I foite Nestorius Vitalem Antiochenura antistilem significaverit, cujus meminerunt Theodore- eadem exposilione subsequitur: Unamadoratwncm Verbi et carnis, quam astumpsit. El anatlvmalizalus, l i b . Hht. *ccle*. cap. 5, et Antiocbenorum eptaeoporum catalogi. At YiUlis haeretici esse mus eos qui di/ferente* adorationet faeiunt, unam coofessioaem, seu librum De fide, de quo dis~ divinam, ei unam humanam; et adorantet hominem ex Maria, tanquam alierunT prceler Deum ex pataiuus, aeminem jam fore arbitror qtii inflciae Deo. Qno nibil trilum magis Apollinaristis fuisse, eat. Pari jnre et ralione Nesiorius Basilii Magnl e i Metitonit auetoritatee eiplodi posse arbitratus cx his quae bactenus dicta sunt, constat.
9 9 9 t t

est. Veram geouiaa sinceraque erant Basilii loca, quibtis ajas beresis prefocabatar. Ad Melitonem q a o d tpecut, in iis quse cilai Anaetaelus Sinaila im 9 pag. 21 et 28, apparel scriptorem i l l o m aie affirmasae Deum hraelitica manu pasgum, daas ktdem io Cbrielo naturas et substanlias agooacerec, atque adeo remotissimumabAppollinai u errore foisae, qui unam dantaiai slatueret: < \ , (inquiebat ltt. CmUrm Marcion.). Nam eum idem ips$ Deus $immd estet, $t perfettus komo ie duabut tubstanlii$ mo9 eertiorei feeit, etc. Ceteruin b c Melilonis Sardeastt foisfe praefracte non asseniero. 1. De expotUione ftdei, , qum GrcegorU T/unmaturgo altributa e$t. Dc exposilione fidei , ex parle, seu particutatim, qoam Gregorio Thaunialnrgo ascripseruni, Leoniios haec babet, lib. De uetU act. 8. Ad hoo ouoq*e respondcmus primum de kac itidem dubitatum et* apmd antiquiora, an esset Gregorii. Deinde Gregorius Ny$senus orationem de illo prodigiorum efeciore unbent, nullum ait oput ipsius in manibus esse, prater solam fidem quam in vhione covspexerit. Eulogius Alexandrinus apud Phoiium, cod. 230, censet -Exposilionem islam fidci Apollinario reddendam esse. Ila quoque Lcontius in libro suo Adrersns eot qui proferunt nobis quccdam ApoUinaru e t c , ubi fragmenla duo recitai libelli liujus D4 fide ex parle, quam repertam fuisse ail tit an~ itquo extmplavibibliothecec Andreccepitcopi Sidonio rmm ctim prxfixo Apollinarii nomine. Quamobrem CofnbefUius legitirauni ejtis pareniein assccutus
0 9 9 9 9 9

IX. De anathemaiismif eidem Gregorio suppohiits. Quinino ejusdem plane furfuris sunl anathematismi illi duodecim cum eorom intcrprctationibus, qua3 Thaumaturgi nomen perinde praeiixum babenl. Elsti enim una naiura ia eis diserie non cx~ primitur, lalentera tamcn dolam indicant consuetae ApolUnaristis tocaifonas, qiiibut male sanas Dtodori Tarsensis de Cbrisii pereona et naturU voces expugoabant, seque adeo caiholieae fidai professores oblendebant. Sed et i n prHnie e\ iisdem capitnlis addisoimus, quonam paclo ScrLpturae 6acrse loca varia, quibus Chnslus, ut divU nilate, ita et bumanitaie perfeclus significatur, ad Buum eensum torquerent. Ncc fucum faciat, ubi animam Domini , menlh expertem essc v i detur inficiari. Non enim bumana nativaque hoininis mcnte predilam [XXXYU ' ] intclligit,, scd divino Yerbi, a l ait, spiritu, quo factum s i l , uC , mentit exptrs, absohile dici noa debueriL Quamobrem ejusmodi formulae fidei et aoalhematismi, ad itluni lapidem lydium revocanda sunt, qucm paulo ante ex Gregorio Nazianzeno proptcr Yitalis Apoltiaaristae similera confessionem protulimus. X. De libris qui Dionytio AreopagUte ascribun/ . Quod ad libros altinct qoos Dionysii Areopagila3 noniine insignitos 3 ^5, jam quidcm \nler seleclioris el srccuralioris crudilionis crilicos confecla res csi, cos sinceros ac gennanos non csse. Fraudem olim prisci einunctoc naris scriptores odorali sunl. Nam Pbolius in Bibliolheca, cod. i , Tbcodori cujusdam lucubralioncm rcciiat, qua is auctorem alterum confutarc aggrcssus crat,
(b) Anhrrh. cont. Apoll iL
f

() Synodic. lren., c. 15.

175 DISSERTATIONES quafuor risdem, quibus recentiorei nostri, argumenris contendenlem, volumina isla ab Areopagiia Pauli discipulo, et primo Alheniensium praeeule, nequaquam fuisse elaborata : nimirum cz etustiorura Pairum scriptorurove ecclesiasticoram eilentio, ac praeserlim Eusebii Casariensis, qui nulla Dionysii Atbcniensis scripla recensuit: quod rursum in iis llbrjs, recealioris apostolorum scro disciplinac mores enarrentur; ac demum quod horum auctor Ignatii Anliocheni vocem retulerit, quam sanctus bic roartyr posirema, quam paulo ante obilum ad Romanoe scripsit , episiola conslgaavit : cnm lamea Oionysius Areopagila, qui niaiura aetate Paulo Aibenis primum praedicante nomen Christo dederai, vix ad imperii Trajani, sub quo marlyrium Ignatius obiit, primordia prorogare jetatem poluerit. Aiqui Photius ipse felicem bmnino non fuisse Tbeodori sui conaium videtur insinuare, cum ait eum adversus qualuor anonymi moroenla pugnarc, * , quantum pcnes iptum e$t, genuinos cesc magni Dionysii libros. Tbeodorum istum pene crodiderira noa fuisse alium ab illo Theodoro Severi Monophysiiarum antesignani sectario, cujus idem Photius opusculum seu libellum adversus Themislium haeresia Agnoetarom principejn rccilat, cod. 108, eeu cui Joannes Pbiloponus amplum illud volumen nuncupavit, cujus ilem fit apud Pbotium menlio, cod. 116, Severianorum quippe magis, quam Caibolicorum intererat subjeclas Dionysio lucubrationes ineri, qaas ipsi vulgo, Severo duce, b*eresi eua3 admodum favere jaclitabant, omniumque primi Ghrisiiano orbi obsiruseranl. Ex collat. 4 synodi Laleranensis sub Marlino I , apparet Tbernisfium Ipsum Agnoetam multi fecisse larvali Dionysii libros,. quot GolhUhus alterius sccta? Monophysita corrumpere tenlaverat. Fuii aller Tbeodorus Pharanilanus Monptbelelicae bxrqsis cum Cyro Alexandriuo architeclus, cujus perindc inlcrerat Dionysii Hbrorum aucloritalem propugnare, u l i ex infra diccndis mantfestum flel. X I . Afjollinarii non sunt. la Scboliis Graecis, quae sanctu Maximo a t i F i b u i solent, ac Joanni Scyibopolis in Palaestina episcopo, paucis deraplis, reddcnda esse ostensurus sum, hinc indc refellunlur a l i i , qui catholica? fldci contra Monopbysiias defendendae studio, libros istos omnes QX Apollinarii prodiisse officina asserebanl; ex qua niroirum alios non paucos excusos cssc noa ita pridcm cviccrani, quibus praescrlim illi haerelici ()\' Anastasii Sinaiiseadversus Acepbalos, p. 340, pcrinde legimus Dionysium Alexandrinuni scripsissc scholia in Dionysium Areopagilam : ;, \ . ' , 4 (&, , , ,

DAMASCENICiE. 278 perinde inailebantur. Planc Dionysii nomen non forie forluna, librariive alicujus oscilanlia vcl ignoranlia (quod quidem ssepissime alias accidit) praescriptura illis fuit, sed eorum parens, non siac immani fallacia lectoribus iroposuit, u l ipse Areopagita fuisge crederciur. Nam ee eancioruin Timaibci, TUi, Cleraenlis Romani, Jacobi fralris Doroini, JoannU cvangclist, Petri, Pauli, Baribolomaei, apostolorumque casierorum, ioio Cbrisii ac Dciparae aequalem fiaxii. Qua vero da cauaa illudere Christianis voluerii, nonduni eatig asseculi eunt eriuliii, hocquc ipspm esl quod operosiue inquirendum susccpi. Guillelmiit Cavius ia Hisloria sua litteraria, inter omnes variasque da librorum iglorum auctore opiniones, potiorem iliaro etse censet, quae eos Apollinario Laodiceno asfiguat. Ca?terum eruditis dispiciendam relinquit, annon Apollinario parcaii polius, quam filio sinl coQcedeadi. Filium siquidem, in aliis baereticum, ila el m llcnarii Cbrisii regni terreatrig propugnaiorem fuisse: qui tamen error a Pseudo-Dionysio cap. 7 De eccL hierarch., disarle proscribitur. Quinirao hic auctor passim praecipuo ApollinartsUrum liaeresis capili adversatur, ubi plenam et inlegra humanilatem a Cbriato asftumpiam docei et inpulcat. Exempli gratia, cap. 0 De eccl. hier. scribit Jesaro Gbrislum, qui nos^ra vita esi, ex divinis lalebris prodeuntera, epeciem et forroam ex nobie accepisse, \ * ^, itUegra $ive *b$oluta ti inconfusa $ecundum nos inhumanatione. Gap. 4, Gbri&tum d i vino unguento aeu chrisraate signiAcari ccnsct, * 9

, in totali tl omnimoda te^undum veritaUm manitatis atiumptione. liemque cap. 2 De

hudtv.

nom.y \ , , el perfeclhsima rerum nourarum assumptione communicationem $uorutn pcrtgitte. Qaibus in locis aliiique a quibus rccitandis abslineo, a sc amolitur aucior invidiam barcsis ApolUuarisiarum, qui humanilatem Domini nobiliori sua parlc, buroana mente, mulilabant. Unde rocriio Scyibopolilanus eum ab boc illorum crrore excmit et absolvit. Schotia in Diongsium Areopagilam Dionysio AU~ xandrino perpcram aseripla. Eos noa libel refellcre, qui exislimarunl (a) Dionysium Alcxandrinum Arcopagitica Scboliis ac Gomroeiiiariis , \ * , . Hursus cum Eccletia doceat unam essc anqelorum euenliam, idem divinus et apotloticut Diojiysius nominat supernas virlulcs, niultas substantias. At magnus Diomjsius Alexandrinu$,qni ex rhelore faclus esl epitcpns in Scholii* qncc *crh ptit tii cognomincm svum Diovysium harc liabtt : Exierna philosopbia wgcniiam aypctlare svlct omnem
%

277

DISSERTATIO I I .

178

illuslrasse. Qui enim Diooysius Alexaudrinus, qui, annum Christi 260, diera poslremum obiil, libros vidisset, quorum auclor, u l Joanncs ipse ScyihopoliUnus, velustissimus [XXXVIII] praelensi Areopagitas Scholiastes, bene persensii, Manich&orum impietatem, cap. 4 De divin. nominib., dediia opera Hierotbei sui nomine ad longum exaghai; cum haec baeresis, aaie annum galiem 277, Christiano ac Roraaao orbi non innotuerit, imo quoram ibeologica loquela ac dictio bominem Nicaenis temporibtts longc posteriorem cerio certius indicat? Atqui Usserius Armachanus in Observaltonibas n s s . quarum sua iterum recurrel menlio, posl dttigfnlem hujas ecrupuli disquisitiouem agaoTii Joanai Scythopolitano reddenda esse scboHa quas a Joanne Cypnrissiota et aliis Dionygio Alesaadrino perperam attribula erant. Quod ex tenltntia Cyparissioli ex Dionysii scholtis citata patet, iaquit, euce in seholiis islis totidem verbk tcperilttr, ut tiqnei ex Lalina translatione tcholiormm Scytkopolilani, Roberto Lincoltiknsi episcopo facta, et in bibliolheca collegii Corporis Chritti apud Oxonientet auervata.

emenlilus ille Dionygiug, angelorura ordiaee au~ mcret, ila u l Seraphim et Gherubim aroiserit, vcl poliue, ut alii sevi gui Patres, a Tbronis noa discrevcrit, id argiimento est eum neuliqttam vtdiaae libros De cvtetti hierarchia, quos vere Dionygii egge cenguerit. Ne referi, quod eadem oradone 34 et 4 1 , Gregorius doceat cttlealkim virtutum ordines iaferiorcg a superioribuft illu&irari eo quo Diony&iug expoait niodo. Quidai eniin ex paucit illig quae Theologus idenlidcm proialU, auclor iala suum de angelig tractaium composuerit aut adornaverit? Plane falsum kunc AreopagiUfli eximii hvjus doctorig senlentiag ac vocee ipsas niotuatum egge procerio babeo. Sed et Gyrillut Alanaadrtfuii siimlia de collustrationa angalicaram elaggium scripsil in Thetauro, aggert. 3 1 . Sed, cnm varine ordineg nomiaet ac recengeat, aullaai Gberubim meniioaem facil, qus proinde a Seraphlm vel Tbronis divcrsa esae non pulaverit. Qaia laniea aon deegt suspicio ignotoe ei non fuUae Ubros Areopagilicog, inquirere pergo quae bujus eauea fueril*

X I I . Proferunlur Monephyiitis. MoaopbygiUB Euiycbianorum successores inler praecipuos bacrftsig guae patronoe, Dionygium quoque Areopagilam Gregorms Nazianzenus Dionysii libro non taudaoblenderunt. Id quod quidem eog fecisse con&Ut wit. Neque vero rursuin Joanni Pearsooio assenin celebri collalione, qum Conslanlinopoli cum t i o r , asserenii Pseudo-Dionysium kadaium fuisse oribodoxig babueruni anno 632, aub Jugliniano a Gregorio Tbeologo, orat. 38, at inde inferat imperatore, in qua Scveriani sie loquunlur: Ulum acripsisse saltem circa postrema Euscbii Beato Cyritlo, tt beaio Athanasio AUxandriniB EcCaraariensis lempora. Gregorii quidem haec verba cleticc epitcopn* Felke etiam el Julio Romanm i t t n t : Sic Sancia $anciorum etiam Seraphim obteEcclesiue, Greyrio quineliam mirabilium factore, gnmtur, et tribut tanctificaiionibut celebrantur in nmmm dominalionem deUatemque coeuntibui, tt Diony&io Areopagila, unam naturam Dei Verbl \ dicernenlibut post unitionem, hot omnet trantgressi illi (Cbalcedonensis synodi Patres) pot , qutmadmodum ei alius quidem ante nos pmicktrrime svbUmitiimeqiu dkseruit. Nicetas vero unionetn privsumperunl dicere duas nalurat. Imo aiiique subinde Gregorii commenlatores Gracci, clsi haerelici illi ostendere se posse asseveraverunt, librog Dionysii assidue iriverant, quoe pre gernianis Quia B. Cyrillus usu$ e$t itlis testimoniis in librii haberenl, in ulroque nihilomiaue loco, non alium advenut Diodorum et Theodorum edilis. Librog niai Aihanagium designari agnoveruat. Scholiastes nempe quatuor illog, quorum occasione bsec tractaileia Grccus quem GombeAsiug relulil in advcr- mus, innuebant, quibus Cyrillus postremig v i t annis confulaverat Apologiam, quam Tbcodorclus sariis, a i l : * pro Diodoro Tarsensi e( Theodoro Mopsuesteno , * Mea ediderat. Rcclamavit ilypaibius Cyrillum libros uniemia c&t, hmc de Alhanasio dicta esse, in eju* islos non scripsisse: verum in qainta synodo georatione 4 contra hcereses, tive conira Arianoz. Ubi nerali progenuinis admissi leclique fuerunt: id quod magoi Albanasii oralio De incarnatione Dei Verbi rursuniagnovcrunl LeonliusByzanlinus, l i b . t n De iirauiiur, in qua iiidem sanclus docior de cjus seclis, act. 8, ct Eulogius Alexandrinus, ut feranl deiute contra Arianos disputavil. Atqui in bac procjug Excerpta apud Pbolium. Ac magnua profecto fecio oralione loage explicaiius enarralur c a n l i Pctaviug, t. IV Theolog. dogm., lib. i , c. 10, 8, curo Seraphinorum, quaia apud Dionygiuro, qui hoc de lucubrationibug istig judicium tulit. c Quod cap. 7 De cctlett. hkrarch., paucissimis vcrbis ad librog Cyrilli peclat, inquit. Liberatus diacoUlo Trinilalera laudari obiter monuit. El cene nus in Breviario, cap. 10, refert quatuor illos ab eo Nazianienus, oral. 3 4 , non eosdem quos mmturmm imatpectabilem : simHiter et liyposlates tmbstantias. Ex cujus more sanclut Dionyiiut his locis est loculiu , tmproprie nimirum has vocc* tieurpans. Haec apud Sinaitam. qui iti bis qtiac ad c r i ticaoi spertanl gepasgim rudem el hnperiiiiin prodiu CaUcruin indc discimus gcbolia qua?dam in IHoiiysium Arcopagitain, ab Alexundiinis, ul rcoi\ conficu olim fuisge tanauam a Diwysio Alaxandrino elaborala esgcnl. llxc porro Anaslasii observalio intrgra ctiam lcgilur inter scbolia in cap. 5 De caletii hkrarchia; com taaien in vetusiis codicibua non exatet, ged inrecenuswais c l cchlis lanlum, ut proindc excap.22 \ iransuinpta sit.

879 D I S S E R T A T I O N E S DAMASCENICiE. 280 scriptoe esae, tresadversusDiodorumei Theodorum, alia signiflcal sc ante illam collationcm lcgissc aut quasi Nettoriani dogmalis aucloree, el alium De novisse libros cmeulili Dionysii, in quibus mulla incarnatione libruro, in quibus inler c&tera Dionysu Arianae baeresi advcrsaria assidua lcctionc anic Areopagii* Corinthiorum episcopi testimonia posita dcprcbendisscl. Unde recie eos novilalis arguii, esse demonstrat. Verum Gathulicos ait, Acephalis, cum ncque ab Aihanasio, neque ab ullo vetcrum qai librU isiis abulebanlur, respondisse non eos adversus Ariauos allegaii essent. osse Gyrilli. Quod eane verum non puto : non soCxtati olim Severo Antiocheno. Sic porro lum quia synodus quinU pro germanis ilios baCalholici Constanlinopoli argumentabantur, cum buii, sed etiam qaia Gyrilli stylus tt cbaracter in apprimc scircnt quid in illis libris (idei consonuiu fragmealis apptret iftis, quac in Aciis Epheainis csset, et quid ab ea dissentaneum apparerct. sunt Laiine reddita.i Caeterum Liberati, velsaltem primis vero lestantur bserelicos qui duas Cbrisii amanuensis error esl, ubi legimus, Diony&xi Areonaturas inficiabantur, libros illos Dionysii sibi ptyiur Corinikhrum epueopi, necGarneriashunc lovindicasse, quibus errorem suum propygnarcnt. cam eaaavjl, dempia voce Areopagitce, ac si DioEt certe, Sevcrum Antiochenae scdis porvasnrcm nyeius Gorititbi epiacopus, qui secundo sxcalo flobxrcticum, jam pridcro epislolani quarlam Pseudor u i t , laudalue potius a Gyrillo eredi posset. Nani Dionysii ad Gaiuni mullolics laudasse comperi cx liiberatum bic paucis narrare conslai, quid in fragmenlo cpistolse ejus lertiae ad Joanncm Ilcgucollalione Gonslaniinopolitana gestam sit cuni Senicnum, verianis; ex cujus proindc actis Areopagitce nuncu, quod in colleclaneis contra Severianos pationetn reliaendam [XXXVIII*] docemur. Hunc manu exaralis exsiat cap. 36, ubi pro unica vero acriptorem memori lapsu Corinlhiorum epiChrislo aiTmgenda natura bunc inmodum disputal: icopum pro Athenietuium posuisse parum refert. , Quanquam ejus lexius sic foraan restitui possil: , In quxbut continentur antxquorxtm Patrumincorrvpta , , d X T teitimonia, id est Felicii papm Romani, Julii ad Dionysinm Corinthi epheopum, Dionysii Areopagita, , , et Gregorii mirabilxt, elc. Dionysium eienim illum \ , , , ad quem Julii papae dala epislola ferebatur, Corin , thi epi$copum appellat Leontius, act. 8 De seciis, , , \ . Aliam vero pra> terea responsionein Hypaiius ejusque socii Seve- , \ . rianis dederunt in illa collatione : nimiruni rfaVri, , quoniam ei in illit librii haeretici falsantes addxderunt ea testimonia. Reponenlibas subinde Severia- . " , , \ , \ nis, ex antiquis exemplaribus, roaxime si ex , ' , Alexandriae archivis eruanlur, posse comprobari a , , Cyrillo vere allaias esse aueioritales Dionysii ol \ ' aliorum, Hypatius regessit, indubilata fore dun \ quemtaxai exemplarta, quae sub Proterio vel Timolbeo adnxodum tit alxxs operxbus ad lotxgum tcrtp&imut, Solofaciolo descripta esse ostenderentur. Cum enim Ula a multis, qui rccise duarum naturarum sapientisiinxi Dionysii Areopagilce vocem xllam, sed Dei facti viri, novam quanxdam Dei virilem operuconfessioni adversabantur, jam pridem retinerenlionem rxobis gercns, uxxam cowposxtam naturam i n l u r , nequaquam a Gaiholicis exigi posse, ut advcrdxcarc inlellexxmus atque intellxgimu*, qxue nobis aariorum suorura teslimonta suscipiant. Nam et aliter xntelligi non possxt ut qu&> qualitalh omnis btatiJulxx famosam illam epislolam, inquiunl, manegtlxonem inferat. Quocirca Deum [actum homirtx[e$te Apollinaris fuiue, icrxptam ad Dionymm qui lianc novo modo ges&it, unam eue naluram, aiam, eic. Mox et boc ia primis subjtingunt: Quod hypostasimqxie Deivirilem confilemur, utxamque Dei autem prius dici debuit, Iwc uUimo dicimus. llla Verbi naturam itxcarrxataxn. Nam dhpensalionis Doenim Uslxmonia, quce tos Dionyaii Areopagitiv diciminiccc ratio, uti naluras innovavil, tic el appellafts, utxde polatxs o&lendere vera esse sicut $u$pxcamini? Si etxim ejus eranl, non potuisscnl latere B. Cyrilliones novas fecit. Quandiu ergo unus et>l Chrhtus, lum. Quid aulem de bealo Cyrillo dico? Quando ct uiuxm cjus tatxquam untis, lum uoluram, lum hypobcalus Athatxasxut, si pro certo scxsset ejus fuitue, Ma&xm, tum dcnique operatiouem compoutam, mpra arxle omnia in Piicwno concxlio de consubstaniiali monlem, ut Scriptura loquitur, etcetsum ascetxdente* Trinitate eadem teslimonia prolulxuet adversus Arii prcedicamus; anathemati dcvovetxfex illos qui tn eo diver$<e $ubttat*ti<r blaiphemat. Si auiexn nuilut ex post unitiofxem duaxum naiurarxim alque operatxonem antiqui* recordatus est ea; unde potestis ostendere binarium numerum doceixt. quia illius t>int, nescio ilxi IIypalius, quibus iulcr
f

H a c i g i t u r i u r p s l o l a t c s t a t u r b x r c l i c u s se

jain

ttl D I S S E B ATIO I I . 882 alias allata Dionysii auctoritatc pro una Chrisli Scythopolitant, non Maximi esse liquel cx l.atina natura ei operalione pugnassc. Verumenimvcro versione Scholiontm Scytbopolilani a Robcrio Ifonopliysilae libros illos primi omnium laudassc cpiscopo Lincoluiensi facla, ct in biblioibcca colreperiunlur. Unde Calbolici theologt, qui contra legii CorporisGhristi apud Lincolniensesasservala, illot jam evicerant, complures alias quas seclarii in qua reperitur. > Haec Usscrii accuratt salis c r i itti obtendebant lucubrationes, praclaris Aibanasii, l i c i , ex quibus certo certlus fii hodiet|ae superessc Gregorii Tbanmaturgi, Julii quoqueet Felicis Bo- Scholia Scylbopolilani ia Dionysium, caque illa manorum ponliGcura nominibus insignitas, genui- esse qoa3 S. Maximo tndiscriminatim asslgnantur; nos esse ApoUinarii felus, falsi Dionysii pcrindc cum pcrpauca et perexigua sint quorum Maximus voluoaiaa eidero Apollinario altribuerunt. Hancque parcns fuit. Ha*cque, intcrjcciis ejusniodi vocibus fuisse Hypalii Epbeaini aliorumqne Byzanlinornm , , a Morcllio a?pe ab aliis secernt orthodoxoruai senlentiam superius vidimns. Du- animadverti. Qtiinimo in mullis codicibtis Regiis ei dmii vero aalebac idem jodicium fuerat illonita, Colberlinis opcrum sanctissimi confessoris comquoe Joannes Seylbopolilanus in suis in Dtonysium mentarium ipsius, PCH Scbolia in quarlam Dfonysii Scboliit ab bac opinione revocare passtm satagit, epislolam ad Gaium babcntar, (oto cnelo ab editis cutn ipee persuasum baberet, nihil in illis libris divcrsissima. occarrere, quod rectae Qdei conirarium esset. Ex ipsismet Scholiis id evivcitur. Joaiinem Joannet ScythopolUanus scholiorum in Dionytium vero Scytbopolitannm \erum auctorcm ationim gtrmanus auctor. Atqui Joannem Scylbopolita- illorum in Dionysium Scboliorum ccnscri dcbere nnro, ardenlissimum Cliristianae doctrina? satculo cvincilar ex multis corum locis, qusc Ipsum veluti q n i n l o labenle et sexto ineunte propugnalorcm, digilo monstrant. Omilto inscriplionem corum meliorie ealtem partis Scholiorum Grecorum in prologi, ut in editis jacel : Pseudo-Dionysium aactorem esse opewe pretium , fj Prologut e r i i ostendere: quaralibei sanclo Maximo omnia sancti Maximi, vel tecundum quosdam Joanntt Scyn u l l o discrimine iribui vulgo soleant. Anaslasius thopolitic. Ad ca pergo, quae bomincm indicant in Bibliothecarius in epistola ad regem Carolum CaN PaIa3Stina ageutcm, qui sapculo scxlo ineuntc scri o r o desua AreopagHicorum translatione Lnlina, beret ; imo t\ux non nisi a Joanne noslro liitcris boc eifam de Scboiiis Graecisquae una inlerpretalus potuisse mandari videnlur. In inlerprclalionc voe r a t , leslator: Jpsorum autem [XXXIX] scholiorum curo obscurarum Diouysii, ad vocem , sen parathtteon, queeeunque in calce tui signum iobservat hanc similem esse vocabulo ; vifieoi crucis habent, . Maximo eonfessoreet mo- quod quidem , inquil, \ nacko mtinta narranlur. Cctlcra taneli Joannh , SeylhopoHtani anlhtitit tue narrantnr. Nondurn Vsurpatvr hactentis incidi ia exemplar vetus Anastasian de quodam serpentnm genere, qui in Jericunthiua IramlationU, in quo Maxiari Scholia a Juannie regione prtvsertim reperiunlur, tx quibtt* medici ut disereta essenl. Usserius vero Armachanus, in Bi- plurimum theriaca conpciunt. Qu;u profecto PalaeWoiheca ihcologica, manu exarala, cujus fragmen- slin.T incolam mlbi videntur indicare, qui scrpent n m recitat Guillelmas Cave in Joanne Maxeniio les istos consneio et communi apiid Grxcos alios (qoem neacio quo stupore, quia monacborum nomine non appellet, sed , dc PaScytharnni in Occidcnie causam egit, pro Joannc Inestinorum more. Sed hi primis sc ea a?lalc, inquo Scylbopolilanoaccepil), dc ScboliisMaximi eUoan- ca rcgione vixisse signiflcat, in qtiibtis Origcnistanis bxc reliquit obscrvanda : c Joanncs Scyibopo- rum hacrcsis invalcscerel. Nam in cap. 7 lib. De liiantts acripsit in Dionysium Areopagitam Scholia eccl. hier., reconsilis Tetustioribus hsrrcticie, pariier ac Maximus. Verum in libris Dionysii ab Simone Mago, Menandro, Yalentino, Marciane, et anao 4562, inchtsive editis, simul confusa sunt Manete, de Origenianis subjungit^al ot Joannis et Maxiroi Scholia; qua? non in anliquiori- , et nnne vero bos sotam, quae Cyparissioti tcmpore fcrebantur, qui prodtunt fabularum Origenii sectatoret. Atqai editionibus fuerunt distincta, sed eiiam in ulroque eancli Maximi aevo exsoleverant prorsos Origeniquo vsns est MorelUus codice: in quorum altero stae, ex quo Origenes cum Didymo, Evagrio, aliisaI margmem apposiia sunt Joannis Scythopolitani que borum sociis a quinta synodo proscripli fuerant, sine Domine Scholia; in allcro vero scorsim (post adeo ot sa3Culo scptimo quo Maximus florebat, uuda absolulam textum integrum Dionysii) Maxinii nominc corum supcrcssct memoria. iEtalevero Joannis insignita Scbolia ; co breviora, quod ab amplioribus Scylhopoliiani, eorum orrores per monaslcria Paloannis, cum quibusea conjunxilMorellius ,8eparata Ixslina? grassabanlur, Leonlio quodaro Byzanlino, fnerant. Porro vulgala illa Scylhopolitani Scbolia Joanne, hidoro, et Noano aucloribus : unde graeadem illa ipsa sunt, quae Diouysio Alexandrino ab vissimae lurbae ac tumulius per eam oinnem excialiis sunt allribula. Quod ex senlenlia a Cyparissiolo lati suni : quemadmodum fuse narralur in Yilis ex Dionysii Scboliis citata palcl, quaB in Scholiis isSS. Eulhymii, Sabas, Theodosii, et Cyriad iaona. tis tulidcin verbis reperilur. Istam vcro senlcnliam chuium, qui pro fidei causa adversus novclios islos

283 D K S E R T A T I O N E S DAMASCENICiE. 284 hffreticos, et corum asseclag, laboreg inulios diu auditn solo nlla exslarc noveral ; cnm bom. 3 loleramnt. Harum porro coacertaiionum hic ex- tft Lucam ad bunc modum loquerclur : Fertur itnsfiiii, u l , Justiniani et coaciiii quod gab Menna Dionyiius Areopagka, antiquus el venerabilis Patev, babiium esl, necnon quinti generalig, repetiiis de- dicere quod ex nimirum angelorum agminibus, efr. cretis, damnato cum suis geclatoribus Origene, Dicendo, fertur Dionytius Areopagita, nobis sali* Aungtagii ducig opera tota Palseglinae provincia ab annuit Roroai non ila nolos fuisse falsi Dionysii ea peate liberala git. libros. Et sane si Romani coe omnes apnd se habuitsent, quos Areopagila csse arbitrarentur, non Scd manifesliue adbuc Joanneg Seyibopolilanug illos qui laiebanl, inlerire passi esecnl, sed in scipsum prodit, in altcro in cap. 7 De coeUit. kier. publicum emisissenl. Scylbopolitanus i u q u e i l l i s scbolio, ia quo sic loquitur , * Obuerva contra Batilianos quas dixi eeasionibue induclus, ea omnia loca quibus Ilonopbysila Rilebanlur, lieaignissimie ht $ive Nestonanos, Jetum Chrittum, qui ea parte qua terpretamenlia ad saaum seosum iradoxif. Caetchomo esl, auumptus (uit Domiuum esse omnium rum paucos e Galbolicis, qui suae slaiim aententi ipiritualium, et Regem gloruc, etc. Ilcmque iu c. 7 euffragareolur, babuit; aliis ad annum usque 533, De eccles. hierarch. ubi sacrcc theologiee noniine a quo Conslanlinopoli collatio cum Severiaiiie habila Dionygio significari ait voccs islas, Tu et ChrUtut cst, ex adverso roclamanltbue, spuria areopagilica Filius Dei vtrt, gubjungit : eese, cl ab haeretieis alque Apollinarislis conficta , \ , , et enpposita. Caelerum Joannes in Palaeslina et * Quod observatione dignum est Syria magni nominis aliqnos sibi conciliavil, in conlra Btuiliano* et Neslorianos, Paulianittasque, 41 timiles. Atqui nusquam alibi repcrias Ncsloria- quibus praeeertim fuii Epbra?mius Aoliocbenus, u l i nos appeUari Basilianos. Uaec aulem appcllatio ab colligilur ax bis quae Pbolius refert, cod. 223, ex qaibus constal palriarcbam istum Orientis, volualioauctore indita cia esse noa poluit, preierquam a Joanne Scylhopolitano, qui, variis scriplis a Ba- mtaa illa de quibut dispulamue, pro sinceris et eilio Cilice Anliocbenx Ecclegtae presbytero laces- genuinis admisisse. Ilinc poet qiiinlaro syaoilum, dissipatis paulaliiu proptcr favorabiles quas dixi ailus, eumdem Basilium tanquam versuiissimum intcrpretaliones lerriculanieniis, qui deinceps seNeslorianae impielatig propagalorem antirrhetir.U euli sunt Paires, ob affeclatam ab auclore doctridissertaiionibus iraduxeral, veluti narrat Pholiug nae ac sensuum sublimilalero velul aiionili, miaitnc Su Biblioihcca, cod. 05 el 107. Cum enim Basilius dnbitarunl eadem lanquam geraiana el orlbodoxa Peirum Mongum, a|iosqoe Chalcedonensis fidei recipere. Iloc nimirum, tam Pseudo-Areopagiticis bosies se detestari proQierclur, Neslorianoruai i n tferim bseresim aelruebat ; guppresso quidem Ne* quaro nionumentis aliis q u * speciosis perinde l i lulis el nominibus insignila fueranl, tancii Patree slorii nominc, pralensa vero Diodori Tarsensis et Tbeodori Mopguegteni, Unquam Ecclesiae Patrum, aexti seplimique ac sequiorum sieculorem, cum csaent criticae artis incuriosi, bona, ut diciUir, fide auclorilatc. Ha siwultatea Bagilium inler cl Joannem iadulserunt, ubi caiholica? fidei caq$ara illis etiam ScylbopoUtaaum acciderunt Anastasio imperalore iibris adraissis eariam lectaai fore intellexeruat [ X X X I X ] ci Flaviano AntiochcnaeEcclesi&antisiite. Posihac atitcm Joaanes contra Severuro Moaopby- Quia vero, salva semper q u ganciissimis Eccle%ut roagtstrie debctur reverentia, inter eruditog ailani, qui Antiocbenam scdera expulso Flaviano bodie convenit libros, qui Dionysii Areopagiia occupavcral, calamum strinxit, ocloque gallem vonomiac ingcrlbuiHur, ab inipostorc quodam comlumina advcrsus cum scripsil, quandoquidem lain positog esge, operae prelium faclurura cxisiiin actis scxta? synodi, quam in saepe laudalis colmavi, gi in horum auctorera audaciugcule inquilcctaucis contra Monopbysilag, cap. 13 Hbri djus rerem. conlra Scveruro octavi, fragmcoium sat amplum XlV.iVam Puudo-Dionytiu$ hareiicus fuerit, vUilur. Ex big qua: a me dicla guai, jam exlra dubium ost Unde Joannet ScythopoL $incero$ et$e Diouytii libros pulaveru. Joanncs itaque Scylbopolitanus prxtensa areopagitica a Severo et Monophysilis fuigac primum producla ad unam Chri&lo nalurain falsa librorum qui Dionysii AreopagiUe nomen afliagendam, advenmg Cbalcedoncnscm de duplici praeferebant, iascripiione deceplus, itemque vocibua variie el locuiioaibug Aiiicis quae in illis pag- ejas natura confessionem. Catholicog vero ea sialiui Unquam adulierina rcjccisge, el cum niulia alia airo occarrunt, ac mullis deiaum binc inde ad vcteris fstttis et disciplina noruiam composilis tesliraonia, qiue Albanasii, Gregorii Thauuiaturgi, locis, eatius duxit eo$ pro genuinis admittere; Julii ac Felicis praeclara Domina praeferebant, Apollinario brrelico reddenda esse non ila piidcm quod ao adeatiug aflirmavit, ob Pclri, neecio oujus, diaconi Romani tesiimonium, asseverantis in Ro- comprobassenl, de areopagilicis idem judicium tuligse. Cum vero Pgeudo - Diunysium ab Apollimanae Eccleeia? gcriniis longe plura asservari narigiarum haereai vindicaverira, inspiciendum Bionysii opera, quam ia Orienle circumferrenlur : nibilomiaug guperegl mlbi, nuni recf oiioruni Apolat noo gino vanissimo mcadacio, quandoquidcm linario Monophysitarum, sivc Lutycbianorum, sivc texto taKulo jans affeclo, Crcgorius Magnus cx
% t

DISSERTATIO I I . 286 285 Gangras rclcgatug cssct, epislolani ad AlexandriDioscoritarum, sivc Accphalorum ac Severianonos suos scripsit, ex cujus fragmento quod Nicerum error in eis continealur. Qnod ut melius phorus Consianlinopolitanus ad calceni Antirrhelici succedat, paucis exponam quid Eulycbes, quid adversus Epiphanidcm subjecit apparct eum iiioscorus, quid alii subinde dq Verbi incarnaii nullatenus ab Eutycbis errorc declinasse : mysterio tenuerinl. EulychU error. ln Actis concilii Constantino- , , inquit, poliUni, Eutycbes suam de incarnaiione Verbi fidem , coram aalistile&uo Flavianoet Palribusqui conve- , \ ; \ neranl, ex animo, invocala Trinitaie, sic professus \ . Legitur :Confiteor adventum ejusin carne factum exte ex earne sxmctce Virginis, alque integre inhumana- * Nisi Chrhli sanguis tuapU naiura Dei ac non hominis sit, quomodo nihil discrepat tum este pro no$tra salrnle. Confessio hac, cnm recitala essei in conciliabulo Epbestiio, Dioscorus sanguine hircoruth et vilutorum, et cinere vilulct t fioc quippe terrenum et corruptibUe est. Verum averAiexandrinus respondU: Admitttmus hanc fidem. lat Deut, ne Cliri&ti sanguinem ejusdem essenlice seu Synodus adjecit, kanc este Patrum fidem. Fjavjano rursum in concilio suo Eulychem urgeiUi, uti Chri- noturtc esst dicamus, ac quemlibet alium qui nalura corruptibilis til. Exislimavit ergo Dioscorus, qucmstum, non solum Palri consubstanlialcm sccundum admodum Eutycbcs, Gbrisli sanguinem ejusqtie divhiilatem, venim eliam Hatri ac nobis secundum bumaniiatem fateretiir, iierum atquc iterum illc adco carnoin, abjecla humilis natura? noslrac pro.reposuit *ui non etse Dei et Domini ceeli el terrat prietatc, divina evasisse, ut alterius a cxicrorum naturam ediaerere, bominum sangnine c l carnc generis ol nalur, el yeluti sanguis et caip Dci, facta sint, ne bominis * te nunqnam dixiite corput Domini caro el sanguis csse dicerelur. et Dei notlri ctse consubslanttale nobi%. Caterum se confiteri consnbstamialem nobit e$se sanctatn V i r j t Timothei ASluri. Atqui Timolbeus iEIurus cjus nem, et quia ex ipsa incarnatus e$t Deus noster. Ad- successor, quamlibet Eutyclii, quia Chrislum conj e c i t se non dicere Det corpus eue corpus hominh, subslanlialcm nobis secundum carneni ci bumanibene vero corput hun\anum, ' tatem csse negaveral, anaib^nia d i x c r i l , in eum ; Quasi nempe Domiuus dcm tarocn errorem reciderat, cum in lucubraproprie bomo non fuerit, cum Deus essel. Tandcm lionc, qua Leonis Magni ad Flavianum epislolam c n m instaretur, ut Christum consobstamialem vellicabat, pronuntiare non dubiiavcrit tolam nobis, duasque i n eo naturas agnoscerel, prolesta- dhinitatem t%it Cbriili naturam, etsi incarnatam : i n s tst se unam naturam poU umlionem el incar , \ naihnem confiteri, , quanquam, . Quibus vcrbis celebralissimum illud d i u i ante fassns eral, incarnatarp : quae omnia Dio- c t n m , quod Cyrillus recto sensu usurpavcrat, scorus approbavit in sua synodo. unam Dei Verbi naturam incarnatam, pessime i n Ex hac repetiia Eutycbis confessionc apparct lerpretabalur, ac si per incarnalioncm biimanilat eum hactenus quidem ab Apollinarii impietaie tota ad deilaUs naturam perlinuissct, in qna comprcbenderclur; sed sine ulla, ut inlerim dictitabat, cavisse, quatcnns Deum integre factum bomineui permistione, vel absorplione, vel convcrsionc. pronunliavit, neque i n ea fuisse opinione, quapi mnlii veterum ei, non nisi per consecutionem, Hinc subinde conira Leonem Magnum conlendcaffinxere, Cbrisii carnera deccelo lapsam, per V i r - bai humanitatem Cbrisli omni actione propria caruisse, ncc operaiiones alias nisi divinas pcr ginis uterum tanquam per canalem transivisse. Quamobrem polius cam Combeflsio dicendum Eu* eam exsertas esse, aique adeo, quae humanilalis tycbem non co sensu negasse Christum esse con- operationes censcbantur, passiones potius, ct meras cxseculiones, , esse nuncupandas. substanlialem nobis humanitate, ac duas babuissc naturas, quasi caro eive huraanilas ex Virgine Severi Antiocheni. Ab bis nullaienus dissensit procreata non sit, aut Christo defuerit, vel per Severue Anlioclienus, tamctsi ab Eutycbis sensu muiationeoi [XL] sive conversionem, vel per absorp* plusaliis rcccdendo apud Tbeodorum Rnyibensem, tionem auldcperdilionera; sed ul natura divina sola , q. d. Falsiverus audiat. I s , cura duae proprie naiura sii et dicatur, qux primas i n incar- naturas pcrinde abnegaret ( ) , sed unam componatione parles babeat, non buroana, quae secundas sitam siatuerci, servatis utriusque proprictalibus., Unlum : illa, inquara, quae aliam babeai, non qurc bumanitatem transformatarn docuil ad deiialis globabealur, et soperioris habentis s i t ; tanquam i l - rUw et opcrationem, lins videlicet appendix, eique pcne immersa. , Dioscori. Dioscorus hanc eamdem docirinam , \ , ita u t , sive d i qnam i n tua synodo approbaveral, eiiam post vina agerct, pula miracula patrando, sivebumana, Cbalccdonensc concilium propugnavit. Cum cnim gradicndo, mulando toeum ( i d quod suapte natura () Sov. rp'$t. ad OEcum. romil. act. scxix syn.

288 287 DISSERTATIONES DAMASCENICiE. scntanca scripscrit. Capilc 2 , De divinis nominiprorsus bumanum csl) , , illud illius natum eszct, nec islud bui, excerplum aflert Ibcologicarum instilulionum , ittiut, eed tinius ct ejusdem, nempe divinitalis; quas sanclissimo nescio cui Hierolbeo suo ascriquia \ bil [XLI] (non eine apcrtissimo mendacio, quando verba, d i c l i o , pbrasis et loquela cumdem prorsus , diuina ratione tum prodigia, tum humana opera efficiebal. Haec porro Eulychianorum, Ace- alque ipsummet praptensorum AreopagUicoruraanctorem produnt). In his porro legiiur: Dominum plialorum, et cxleroram Monophysitarum erronea j docirlna f u i l , quam sexcentis aliig illorom lesti- Jesutn, \ , quod supernatu' moniis Hberct ainplius oslendere, nisi brcvilali rale et supersubstantiale etl, quando factus fuit homo, zervasse; non tolum quatenut noslra pariicipavit stndendum essct. Catholica de incarnatione Verbi fide$. Calboli- sine alteratione et confusione, nihil ex inexplicabili cam vcro fidem Leo Magnus ila dcgcripsit in cele- tua inanitione quoad immensam pleniludinem tuant bralissima sua ad Flavianum Constanlinopolilauum perpe$$u$: ' , \ cpislola: Atzumpia est, t n q u i l , de malre Domini * , natura, non culpa: nec in Domino Jesu Chrhlo in ulero Virginis genito, quia nativitas e$t mirabilis, * Sed , quod omnium novorum perquam novum est, in noztris naturalibus tupcrna ideo nostri etl natura diisimilu. Tenet sine defectu luralis erat, et in ilt quie iubstantias sunt, sttpenubproprtetaiem suam utraque natura, el sicut formam servi Dei forma non adimit, ita et (ormam Dei servi stantialis, quoad omnia noslra ex nobit supra not forma non minuit. Agit utraque forma cum alterius eximie supereminens. U l hujus loci sensus visque communione qnod proprium est, Verbo tciticet operante pcrcipiatur, attinct observare, vocibus quod Verbi e$l, et carne exsequente quod carnte ett. cl , apud islum auctorem non signiflcari Unum corutcat miracuUs, aliud succumbit injuriit. cximium qucmdam statum, qui tamen nalursB crealaB terminos ex toto non cxccdat, sed divinam Sieut Verbum ab onqualitale palernce glorios non recezsit, ita caro naturam notlri generi* non reliquil. omnem praecellenliam, quae ab omni crcatur subglantiae quanlalibet perfeclione infinile discreEsurire, tilirc, lasuscere atque dormire, evidenter pet. Jam vero , si Dominug Jcsus supernaturalem humanum esl: sed de quinque panibus quinque millia supcrsubglanlialerraque slatum suum gervavit, hominnm zalurare, supra dortum marit planliz non zubsidentibus deambulare, et elationes fluctuum n - non golum quatenus, cum Deus esscl, sine sui crepata tempestate cotuternere, sine ambiguitate d i - demuiatione aut confusione nostrarum rcrum parvinum e*t. Ubi gancliasimug pontifcx humanam na- ticeps fuit, ged eliam quatcnus bumana noslra, turain, cum assumpta a Verbo f n i t , condiiionis seu noslrae subslanliae ac naturae propria, gopereuae metas non exceesisee declarat, et ulrique for- naturali superaubslantialique raiione gessil et mae seu nature proprios actus operationesve assi- h a b u i l ; quid aliud reslat, nisi Cbristum divinc gnat, u l iiatmtas ex Yirginc, incessio super mare buraana quapque nostra gessisse, ejugqve adeo planlis non subsideolibus, aliaque id genus pro- huinanitatero a d divinitalis naturam pertinuisee, digia, solius divinitatis effecta fuerint; lasscscerc vclut ejus appendicem ? qui quidem purus pulug vero, esurire, s i t i r e , romederc, et aliae bumilis Honophygilarum error f u i t : quemadmodum olitn Apollinarii, quem Leomius Byzantinus doeuigsc noslrae condilionis acliones, Iiumanilaiis. Quia ninnrnm, u l idem pontifex ail in epislola ad epi- referl, Dominum hominem funse supra nos, conscopos Palxslinae : Ea ip$a quce inteparabiliter gesla siinili prorsiis modo Anaslasius Sinaita, pag. 267, , Scverianum et Gaianilam suum, ceu $unt, nnlla pcrmistione confundimu*, sed quid cufusque [ormiv sit, ex operum qualitatc pensamut. novum Balaneolem, sive Porpbyrimn altcrum, perQuod quidcm postremum doclrinas Lcouis de dua- glringil , quod Chrislum assorerel voluizse vtderi bus Cbristi operalionibug caput admodum displi- hominem supra hominem, , cuit Eutychianistis ct Monopbysilis aliis, impu- , gnatumque in primis est a Timolbeo J EIUTO, ut .

constat ex fragmenlo quod apud me babeo, Apologiat, qtiam Eustalbius Berytcnsig pro sancti ponlificis ad Flavianum cpislola adversus bunc hsercticum Dioscori succcssorcm conscripsil. Quam Htem Scverus aliique Monopbysitae ardentiut sunl pcrseculi, u l duarum nalararum fidera facilius labefactareul. XV. P$eudo-Diony$iu$ humanitatem in Chri&lo conditionem suam excessisse censel. Modo dispiciamus num Pscudo-Dionysio, quem Monopbygitas in medium produxcrunt cum Lconc Magno, an cum illis bxrclicis couvcnial, uliisnam cou-

Alqui Monophysitas illo Dionysii loco conlra Calhollcos pugnasse, Anasiagius Sinaita lestatur in , pag. 240, ubi reponil Dionysium hoc ipsomcl loci satis ostcndcre se naturam bumanam in Christo agnovigge, cum paulo ante dixerit Dominum cx Virginig sanguinibus carncm sibi coinpegisse. Undc bunc auclorem credidigsc Cbrisli corpug ejusdcm nobiscura fuisse substanti et naturae. At hoc eliam MonophygUae Timolheo AEluro doclore confucbaiHur, ne prxsertim a Cyrilli Magni confesgione dissidcrc pularcntur : idcoquc Semieutychiani dicli sunl a Facundo Ilcrmiancnsi
t

DISSERTATIO I I . ei , FaUiveri , a Thcodoro Raylbens i ; quia bac in parte ab Eutycbe disccsscranl, u l nibilominus ilivinitaiem solam proprie naiuram essc C b r i t t i , etiam incarnati asscverai enl : , \ . Quinimo Ealyches ipse, ut antehac oslensum est, cist Gbristttm nohig essecoasubslanlialem ratione bumanilali& inficiabalur, nibil sibi saiis r.onslans, inlegram bamanilalem a Cbnisio dc Virginis carne acccptam agnoseebat: id quod de Dioscoro pereqtie alfirmare malla suadenl. Caiholicas vero Ecclcsiae alia dociriiia f u i l : nimirum, ejus bumanilateni, lamctsi Dei Verbi hyposlasi eubsisleret , naturam noslri gencris non reliquisse, nec cjue condilionis carceres pnciergressam esse, sed noslne prorsus simi\em exstitisse ,preler peccatum; u i i Paulus docuit, ei Leo Magnus declaravit. Deiiatem este iucarnatam docet. llypostaiim natmra non diiititaaii.Verum Dionysiua ille ementiius eodeai in loco Hierolhei sui noinine dc i n earaatione Verbi ila disserere cceperai, m vix dubttun ullain reliqueril, quia credcret, humaailaicm ad diviaam oaiuram cveclam csse, ad quara v d u l appendix apeclarel: *H , iaquit, , , , , , , , \ . " \ , &\ , \ 6 , Unicersorum cauia, exwieirixmue Jesu deitat , inefabilit, inenarrabili* , tuemie tila tnbslantia wblimior, supsrnaturali mvdo kabtl, quod supra naturam stf, ac tupersubstautiali, quod supra subtlantiam: unde quia ad naluram usqne deteuil, el vere substantiala est, virque (acius cat, qmi eximie Deui erat; in his quoque habtl quod J U pernmlurale tt tupersubstanliale e$l. Alqui Socriaiioruni roore, conlra quain iuler Caiholicos, post aynodum praeserltm Cbalcedonensem, ratum fixuinqne e r a t , deilatem, seu naturam d i f inam bic i n i niroe secernit ille ab hypestasi, ut eam esse incaroatam censeaC. Veruni Divina naiura uu deitat meouaquaiu inearnata **(, inquil Damascenus in iractata conlra Jacobiiae, n. 53, el alibi. Quiaimo, si ipaamot oatura divina huroanaiu sibi intime cop v l a v i t , ut ejus assumplione subslanliata f u c r i i , omnino consequilur, ex ulraque unani evasisse nalaram compositam ; quia tinio facla esset in nat a r a : quemadtuodom invicle demonetrat sanclus Tbomas i n part., quseei. i i , art. 2 Nequc vero Dionynius ille Hierolbei duntaxat sui noaiine deitatem ipsam incaraatam csse professus c s i , aed et idero discrte pronunliavcrai, capiie primo ejusdem Iraclalu De div. nom.; Deiias, , inquit, humani$timam $e prtvbuit, * $ , * , \ ' ,
% %

290 ^ , Quia nostris ucundum verilalem inlcgre in una suarum hypottasium communicaxil, ad seipsam referen, tibique vindi* can humanam vililatcm, ex qua ineffabili modo *iiuplex Jesus compositu* e&t, ac lemporariam extcntionem sempilernus admitit. Uoc iu luco bumaniialem sic a dcilale assumplam ccnscl, u l ipsamct d i vina nalura piopria gibi Ceccril quae bnmaoitalia s u i i l , ac non solmn divina Vcrbi pcrsona; u l , inqiiam, non modo diviux personas Verbi, sccuadum accuralas muliiai [ X L I ] conimunicaiionii proprielalnm rcgulas, bumanilulis dolcs ascribat, vcrum el ipsimet deilali. Quo dato, deitas ipsa da Virgine naia, passa, c l cruciiixa e r i l , aliaque porlcnta iinpune profcrenlur, qua3 Euiycbianis et Severianis familiarissima fuerc, cuni iiatiuaiu ab hyposlasi noa distingucrciU, ubi dc Dci Ycrbi i n carnaiionc dispulabant, queiuaduiodum iu nolis ad cap. 3 lib. De fide, cnarralum fuil. Quin cl vox isla , $implex Je*u* compotiius s*t, nescio quid vcrae tbeologisc m i nime cousenlaueuin sonat. Voxquippe Jetut pcrsonam compotitam cx deitale c l biiniaiiilate significal, non simpliceui ac pure diviuara, quae coaiposUionam sabiode adiuiseril. Sed de boc ilerum infra. Epitiola 4, ad Caium, MonophysUici erroris plena. Epistola qwarta, quae Caio Therapeutas in&cribitnr, lei Cbrislum vere Uisse bominein coitcedit, quippe ciioi Yerbum caro factum sil, et homo Chrislus Je*u* in Scripltiris dicaliir; altaiiun euin supra quam boiniiiiim condilio feral, bominem ruiaso iterumdoctl Monopliysilarum more : ' , ;. Pergil, ailqtie : Qui tupra wbtlantiam exsislit, , , . Ad sub&tantiamvere veniens, tupra quam tubtianlia (erat, subttantialusest, el supra hominem operabatur qucc hominii suut. ld quod probai, ex ejus in ulcro Yirginis couceplione, el inceasioua supor aquas : quas quidem exempla ipsissima suitt, qu;u Leo liagnus in cpistola ad Flavianum adhibucrai, ut osienderct deiuiem Cbrisli peculiarcs suas operaiionrs diviuas abbumauisdislinclas exercuiase quemadmoduin Uvmanius, suas, absque ulrarumqua confusione aul divisionc ; cuni alioqui Monopbyeiue adversus ipstim ex iisdeia miriiicis operibus un m operaliouis geuus, subindeque naturam unam deitatis aciliect, in Cbristofuisse inferrent. Si Christu* non erat deiias (inquioal apud Sinaitam ia '), quomodo sputum ejmeicco medicinamfecit t quomodo lacrymas ejus Laxarum excitaruni Sed neque dormiue ntti temel in navi, iegimut : sed neque in Evangelio comtal ewm, ut aors ferebat, bibuu. Quce omnia urgumento sunt, carnem Chruti divinam evatiue, neehumam proprietalibus obnoxiam (uisu. Quamobrem una lantum Chritiut naiuru e*t. Q*9

291 DISSERTATIONES DAMASCENICiE. 292 stiortiui scnsu Severus, cap. 113 Apologix Philalerhclorummorc, acproplcrquarndam Apostoli voccni, this sui, camem puri eum Verbo virtute poliuhte, dixcral illud jaro non esse carnem, aiebal, in patrandis miraculis, , 5& .. . Sic pra^tensus Areopagita bumanilaleiu A l vero proprietales illas bumanilalis Cbrislo non Domini, non pust resurreclionem ex niorlui6, scd a prorsus denegabant, quae cam consliluerent, el pro- prima sua exsislenlia ejusmodi fuisse Monopliysipler quas homo vcre diccrelur. Nam, ut sanctus lico errore censuil, u l deitatis doles, superatis bullaximi, episl. 2 ad Marinum, rcfcrl, qualitalum milis naiuras condilionibus, inducril, et quaecunnaturalium dfocrimen Sevcrus in Gbrislo agaosceque buniana viderentur, divine pouus qoam bumane bal, quse cogitatione sola caperentor : gesserit. Aalehac dixi complura ia ejus libris oc \ , currerc, quae a Tlieologo muluaius e s t : sed nec \ incarnationis omnia Jacobus Billius, cap. 23 Oburv. $acr. coudhpensatione, idem * a$$eren* hypo*ta$im acna- gessit. turam, unaqnein qualitate naturali dittinctionem, Compositam ex deiiate et humanitate naturam docei. Operationem Deivirilem non recio sensu fingit, , secundum cogilationem ditcrepantium Caiholicis imposuit. Pergii emeniiius auctor, starerum exshicniiam aguotcit, recla vero cunfuswnem limquc subdit, quoe magis adlinc uaam Deilatis huponii. Quia nempe proprieiaies bumanas ad divinam luauUalisquc naluramcomposilam aslruunt.propter naiuram rcvocabat ct iransferebai, ac proesertim niieta? unius ac Deivirilis operationis vocem, quam opcraiiones qnascunque, u i caro dehalis dotibus ipde omniuni primus invexit. , inquit, Imbuerelur. Uiido in variis ejus Hbrorum et epislo , [XLI *] larum locis, quae in sexta synodo reciuta auat, btt- , manas , actut sive proprktatei, Tvm hiiciabaiar, ceu deitalis ipiius actioaes fuerini, 9% consequtmi, dmno mere diwn* ageii$ non qaaacunque Ghristus bnmano more exaeruiesel. humano humana;ted Dei facti liominis novam quaii' Bumaniteti deitatU c&nattione* af/rt4t<.Patudo dum Dehirilem optratimem nobii gerens. Quod Dionysii scnsuui ab boc Severianorura figmcnto quidem posiremum epistolae inembrum, Hceteequioaihil discrepasse conficmaiur magis *x bis quae ris aevi Palrum camplnrcB post Scyibopolilanura n o x subjungtt, acilieet, ea quat de bumaoilate Joaunem, aliique subinde lbeologi,qui Areopagilica Chrisii asscverando dicoiitur, , viui pro genuini9 habebanl, ad aanum fensum variis baberc cximise negalieni*, interpretainentts transferre conaii sinf, iia a l j a m - co nimirum roodo, quo ipse cap.5 Myst. ikeoOomina Jesu , Demrilis operatio, Jby., aliique Patres vulgo.doccnl, de Dco proplcr I Q quaedam absquefldei detriraenlo attribualur : nibiloflnitaui nalura ipsius subliuiitatem melius ac potius minus obvia toiius periodi,maxine ubi cum iis qu eaantiari quid nonsit, quaui quid sit. Unde ceneei praeceeserunl comparatur, significanlia, niliil praeier bumaniiatem Gbristi, posila qu liaiura nostrae conalurae onius coropositae, iu qua lamcn poiior hugettiu esl btjmililalc, dmn nalune factam fuisec maaamque involvat divinilaa, asscriioncm reprselaque eam transtisse, cujus inexplicabilibus dotibtjs sentet. Interdum alias accidit, ut Ecclesiae doctoree, et prxrogaitvis doaata iueril, iU, queraadinoduin omissa arte crilica, specioeis antcriorum Patram, iEIurus senliebat, $ola Christi natura fuerit diviniqu libr qaibusdam hasreticorum pnefixa fueraot ias, eiiam incarnata, seu carne ipsius quamlibet nomiiMbvstteceplt, loculioncs aliquot, quibus auclopersitMenic, nec penilus absorpia. Quaoa quidem m m errores eicrebablar aal inainualiaRtur, aaertionem suam DRmysiua illc ad bone modum caiholico sensu inlerprdali e i a l : rjade alii dcioprobat: * , cept eas tanquam ractae fidet eonaentaneaa sibi *, , * vindicaverini. Cujus generie fuit iUa vox Apullinaw v , xaV r l i , una Dei Verbi naiura ituarnato, quani coon Cy Vt enim (obsma pariicalam cauealem rillus Alexandrinus reperisaei ia germana cjuedem yjfobandi , enim) I enim compendio dicamut, baerctici coafessioae, quae, ucscio quo faio, tancti ntque komo erat, nom ut prorsut non (uerii homo, Atbanaaii nomine inscribcbaiur, nihil cuncialos ad td utqui ex komimbus cum essei. ak komimbus reclum calbolicaB Eccleais aeusum t r a d u i i l , ut Unge distabat, vere factu$ tupra hominem homo. alii poslmodum tbeologi cam u&urpare non dubitQuibos varbis Apollinarii voccni quaro ania rctuli, laverint, ceu qua uaiuraruui duarum sine alterius imitaiar, ac Gbristum absolule dici boroiuem infiperemptione perfecta uuio exprimerelur. Eo faciciatur, vduti fere quondain Eutycbcs corpus ejus lius aulem supposiiilii Dionysii dc incaruaiiona humanum esucorput effulierat, non corputhtminh. Veibi cnorroia dicla, quamlibet Scverianorumha> Dicium inauper Gregorii Tbcologi voluil imitari, resini spirarenl,.saiio seasu accipi poieranl, quod qui oral. 40 Dtbapiumo, u l significarei DominicorMonopbysilarum, Eutycbc praesertini posterlorum, pat pont reaurrectionem, exuia prisiina crassitic, si Gaianitas cxccpcris, confessioiies, prsecer itfco&-> tttviniiia qaodammodo evasisao, bypcr))olcs flgura, sonas voces vanasque subtiliialee ab Ecclesiae do9 }

m O II 294 prinium esl, qnod Cyrtis Ak-xandiinits anathftnia* tismo 7, et Scrgio^ Gonstaniinopolilamis ^pistola ad eumdem Gyrum, ambo Monotbelitarum baere88 actores precipui, a l virus sunin melins iniunExoperatiene DeivirillSeveruscompositam natnram derent, Dionyaii ipsius verba labefaciare non debiie/erf. C&terura , Deiviritis tassent, ut quasi non eis suflScerel, auctorem isium Gperationi*, vocabulan quod spectal, Severus cum suis locum bnnc epistolae ad Caium, tit ante reluli, , twtam inamdam Deivirilemoperationem protuliste; pro, novm* qnmmmire jactitavil : ex qua validissiraam argamenlum conficerent, ad naioram nnam composKam statu- dam , unam DeivmUm minandam, propter mistam qtiae bic obtrudilur, operationem ponereal: acsi geimanus isle Dioiiydivino-banianam operatinnem. Aliunde vero Ca- 8ti coniextus opinaiionibus sui* non salis favereu AUerum, quod Colluihus Menopbysiu Alexaadrithotici ia bujas nodi solatione laborantes, in vanua, cum Tbeodocii pairiarijiae sui partes dafenriaa tnlerptrtalioues distracli sunt, cum, nt etiam v i r perernditus Lupus Augusthiianus suggeril () deret adversu Tbiitnisiium Monopbyeilam alium, sed Agnoetarum parentem, qui ex islo Dionyau ea onmino praescripiione ult potuissent, iibros loco Ghrisiam alia divine egiasc, eialia buroanc, Dionysii anbjeciittcs esse, et ab haerelicis receniisabsque operatioiiie unius dispeadio conlendebat, sime productos, cana nulla eorum anterioribus s culis roenlio facta esset. Sed accuraiioris criticae Deivirtth optrationis vocabttregvlam ease nesciebam, ut cujtisvis scriptoris, lum non probasaei, cou opcratlones duae eo signiignoti praesertim, ac mullo magis ementHi et im- fieareniur, ejusdem loco operationem Dea posloris, quodcanqoe rftelum, dcqno ferendum congruentem substituiseet. Da quilms videais conJttdiciam s i l , obvto nativoque quam vocee offerunt cil. Laleran act. 3. Alqui prarter Colluibimi oolscasu, noo beirigniori allero aceiptenduBi esee, nisi lus aller e Moaophyftitaruiii grfgeoccnrril, qui ex apertiesimis ejasdee locis aliis <te genuina abjeeerii. Qninimo Tbenihrtiaf sineeraque eja sentcHtia sit cerUim. in iibro adversus ipsaia, cujns rragineiiia i a e a d w i PrwjwiicbiM gravt adurtxu Puudo-Dionyt\%m.-~ aclione teplia aynodi Laterancaais recilala aant, Sed fortan favorabile illas fatei Dionyaii localio- losiaiur faaliuimtim $uum Severum operam i a p r i n u n traatlaiioftea teti eftpofdiioties liberel admil- inia poauiase, u i Ghristo DeiwhriHi opetaiio aseero reiar, ac nou ea soluui q u Deum deceret, lera, nisi alioqui ooatperium babereinua, iibros ejs ab batreiicig n a t i r a oniue in Chrislo aseerlo- , atpotecun a^adivino, bumanealia gossissel : " \ ribua ae Severianie prodaeto primura fuisse, atoG , , qoibtts ilii auos errores taerentur; in priroie vero epistolam banc qaartam ad Caiuro. Quintmo biiic [ X L l l | , aactori, quieunqae landemiHeeit.minimecondoiian- , , , dan e r i l , qaod in lucubralionibue suie, quas eo ^. Idem senliebanl eliain Thcotenpore commeotus est, quo de una yel duabua doftiam, ceteriqae Severiaai, quibus Gyrus Mono* nauirts DoniBi|acerrimc Ghristiaai ia Orienle dissiibeleia, Sergiueqae, ei alii boc indulgendum cendebaoi, nibil usquam apposuerit aut scripseril, unde eaerDiK, natn in Cbristo voluniataffn alque pemiadere poaaet, Dioaysiooi Areopagitam, cujue operalioncm Deitiritem dici, propter peraoaam ludebat, Ecclesiae calliolicae doclrinaai Dionysii aaclorilalem. ifniiaar ; em& se inlerita priacaruia iradiliouuui Opera mirifica Chri$ti tribu* ptrtonU divinii teaacen expresse fingerel. Plaue, cufin de Deo ac communfa. Sed alia mibi cxpendenda siipersunt Triaitaiis myaterio, aliU capiiibus accuralisaimam attttoris hujus loca, in quibua inale saaam de una i d a m , imo caatigalissiroaw iheologiani pneferat, illa Domini Jesu opcralione compoaila senlentiam m dedila opera Nicasuaai, Consianiiiiopolilaiiam, saam vocibus aliis iterum auggeril. Eccleeiae Doe l Ephcsiaam aiiarrare ei conurmare aaiagai, per- ctrina inviolabilia esC, externa quevia deitatie nurain esl, nihil ab eo perapicui allaUun esse quo opera iribna pereonit perinde eommunia esae, ut CfeakedojieAtie syoodi de duabus Chrisii naluris de- qwcimqne niiracula Ghrislya, eliam adbibita finiiio vindicaretur; sed i n iradendo iucarnaii Yerbi carne edideril, cadem Pater ct Spirime eancina m j i l e r i o ubique casspiure : nii proinde Eatycbia- ainial et ex aequo perfecerint. Gujus baec rali# a o r o n aul sequiorum Monopuysitarum imbulus c s t , quod divina essenlia et aalura, qttse in i r i pUcilis ei ariibus iasiruclus fueril. bus personie iodivisim una eadenique esl, princi* Cur landetii acceplum Catholici$ Dehirilit opcpiuni sil iltius uaiue c i coiomunis operaiioms, a ralionU vocabulum. Ul porro vox ista, qua pairantur c l cduntur. Quocirca Dominus ia , Deivirilit operalio, ab errorls suspicione Evangclio dicebal : Paur autem in me mantn* libera tandcm evaderci, duo coaiulerunl : quoruui ipte facit opera*. Quamobrem inejusmodi opert593 DISSER cirina non admodnm discrepare v i s * s i n l : qnod in causa fuit, cur Semieutychiani, et Falsheri appellarentar.
M v

Joan. xiv, 40. ( ) Scbol. io cao. 6 concih Latcran.

235

DISSERTATIONES DAMASCENICiE.

MfttJi, iu quo poalbabilia qua in alii voluminibus Atm autaerat, de HMHIO quo Spirilti sanclus proctdal a Paire; eo qaod iiiniiruni essel mulatig tjuor ulriuaque (quod quidem ex Orienlaliuiu Patnini ibeologia [XX] non conglare, in Barensi cuUoquiocorapererai) ipsiamet Grarcoram principiig k adbaerescil, u i ex eis illud evincat qnod contra nuslros inQciabantur. Hujua operis sui banc sumM m eese ipsemai Antelnus docel : Constat inexpmguthUi raUotu Spirilum $enctum uu de Filh uemt ex Palrt: mec tmmen ttu quati d$ duobm diHrti$i ud aumii de nno. Ex eo tn'm quo Pater et FHiur unun iunt, id e$l ex Deo ut Sjnritus 9tmiui non tx 00 unde */is $unt ab intncm. Sed quoniam Deus de quo est SpirUut sanctut, tti Pater tf FiliHiy idcirco vere dicitur e*$* de Paire tt Fili(h qui duQ $HHL Alqui tac ipeum esl, ni faltor, quod t i b i conoedi pesiulanl Grseci, ne d*io principia adm i i i i ideantur; sciticei ex Palre i Filio oon procedere Spiritum sanclum, qua duo e u n i , sWe qua dnae guat bypoatases, sed qua untim suiil secuudum naluram diviiiam : SpirUnt tanetus procedil de Deo, qui ett Paier ei FUiu$ inquil Anselmtis, 44* de esteulia divina, in qua $unl unum Pater et Filiu$ non. dt to tn quo / tunt ab invicem. Quemadmoduiu lacu$ non e$l de hoc uttde dherti tunl ab invicem (on$ tt rtraa, ud de aqua in qua unum JMH/. Sic exeapla Graacig familiari Lalinorum causam luelur el expticat.
9 f t %

236 processione, coram iinperalore Byzauiino, pairiareba, el quolqaot iu urbe Regia morabaiilur viri erudiliojie conspicui. Aderant quoque non panci Latini, inquit (), inter quos fuerunt tre$ viri $a pienla in utraque liitaua pcrili et Uuerarum dociistmj, Jacobut nomine, Venetkus natione, Burgundio iiemsn*, PUanut natione. Ttrtiut inter alio$ prcccipaws Gmcarum ti Latinarum lilterarum doclrina apud utramque genlem clari$$imu$, Moy$e* Italns natione, ex chitati Pergamo. hu ab univtrtis eiectu$ e$i ut uirinque eitet fidissimu* inUrpres, Graecorum causain lutabatur Nichiies, sive Nicctas, Nicomediensis, qucm fuisse ail prwcipuum inler duodecim didaualot, quijuxta morem sapientum Gracorum ei tiberalium arlium et divinarum
t

Scrrpturarum

ttudia

regunt, et ctter%$ tapienlibm

ianquam omnibut prceminentes in doclrina

et ad quo$ omnet qtucniones dificillimeB

prtvsunt,
nferunlur,

X L l . D$ Peiro Mcdielanenti, ejusque lucubratiun* cula. Girca aanum 1113, Pelrus Grosulanus {Grseci Chrysoiannm dicunl), qi ex Savooensi epiacopo, Mediolanengig arcbieptscopus renuntiatua faerat, non sioe Siinoniacae labis giigpicione, cum llcdiolani quielus agcre probiberelur, profaclione Hierosolymilana guscepla, Constaminopolim venil, ubi coram Alexio Comneno de Spiritus sancli processione diepulalionem babuit, imo el ciira ipaoniel imperalorc, ut colligitur ex Nicolao llydrunlino, lib. De proc. Spiritm saucli, quem Leo Allatius cital lib. n De conuru. Occid. ei Qnent. EccL, cap. 10. Ejus Iractatiis, qui in mtiliie biblioibecis uianu exaraius Graece exslat, ab oodeui Leone Allalio cdilus e&t, 1 . 1 Graicia orthodox<r. Aique ex lilulo quem codex Reg., n. 3327, piaffcrt, apparcl adversarium Peiri fuiase Joanneni pburttaiu, mouacbuin montis Gani, cujus poiiora moiuctila Joannes Reccus pairiarcba poslmodum CutifiiUvit, orat. 1 De uuioue EceUiiarumhi Coolra Gr(uulaiium calamum strinxeriuit, IH prlmia Nicolaus Meibonensis ei Euslralius Nicnaua. X L I I . DuUoyi Ansclmi Uaveib$rgenm cum Graciu Pancis pdst ainiig AnaeliMMa 'alter, apiteopus liavelbergeiisis, cum GoaalaDiiiiapali Loibarii 11 fanpcraiorit legaius agerct apud Joauuem Comacpuw, qui A k x i o proxime succeeaerat, solemac et publtttttii colloquium babuil de Spirilus saocti (aj Lib. n, cont. Grac. cap. 2, . I Spicit.

et ab ei$ tolutce deinceps tine retractatione, et pro conprmata untenlia tenentur cl scribuntur. Horuiu , seu doclorum, quorum munia eleganler Anselmus bic dcscribit, mentionem babes apud Zonararo lib. Annal. . , quique eis praeficiebaiur, non solum , doclor Evangeln, reruiu el ; ; doelor univertalis, appellabalur. Nec dubium quin primum huac locum Niccias ille Nicomediensis obliuerel, qui praecipuus inagieirorura fuissu dicalurab Ansehno, Posi muliabinc indeobjecla el responsa abeqoe cavilus aui rixandi prurugine, Nccliites, geu Niceias coacludil, Latinoruai dognia baud absontim es&e; verum non e$te dicendum, Spiritut umctut procedit Filio hoc est minimeapponendum esse Synibolo, ciira uniyersalis synodi decreium. Collatione aliera dispuiatum esi de azymii ei primalu papae, eaque exituro earodeui nacia est. Tain Niccias (b) gcandala propler qiue gciggs gtint EcclestaB orla esae dixit, ex quo Carolu$ qnidam rex Francorum violenter Romanorum imperium invatit, el te pairicium Romanm urbis appellari fecil. Cujus tempore contra majeitaUm imperii monarchia divita vel potiut icitta ett: unde non pauca scandala inler Lalinos et Grcecot orla iftt, non solum in imperialium intlitutionum varic% 9

tate,

verum

etiam

tn eccletiaslicarum

regularmm

divertilate. Ilac quidem, aliaque hig con&iir.ilia janidudum cauaantur Graeci, quae hujug ingliloli noetri aon egl refellere. Anselmae porro Havalbergenaig collalionea auas gcriplo inandavit, ad d i luenda objecla cpiscopi cnjusdam gcbiaaaatici, qui ab iroperatare suo Romam ad Eugenium 111 miaaus fuerai. < . De Hvcvne Etheruin*.-SubManueleJoajaait ofnneni gvceetaora, HugoElberianiig, ipaomel principe annuenie, ireg Kbroe pro dogmale L a i i noruia conecripsil, ia quibiig praecipuog e scliigmalicig auctoreg copiose ei crudile coufulavit, puia (b) Lib. , c. 14.

238 DISSERTATIO I. 237 redierit. TomoXll Spicilegii vigitur indlculug IreNicomeni* aniisiilem, Nicolaum lfetbonengem, NiceUm Byzantium , quem Philosopbum appellal, centorum et duorura epigcoporqni, qui huicte gyuodo inlerfuerunl, nec Graecorum ullus compaTbeopbylaclum, et Photiura. Bessarion in episiola ret, praHer unum aul alterum de Galabrla. Iloc ad Alexium Pbilaalropenum, cujus fragmeniuin ilaque dunlaxat cerlum esl Maauelem aliquando reciUt AUalius lib. n De consensu, cap. 28, n . 5, Roroaui poniificis benevolenliain caplare tentagae, narrai se legisse iibrum Nicelae illius Byzanlini promigga Ecclegiarum unione, modo Occidealis qui Tbessalonicensis inetropolila poslea fuerit, in quo ee Laiiiiomra senlenliaro approbare gignifica- imperium sibi realituerelur, alque Hugoni Etheret, hoc uaodempioquod voculam Filioque, quara- riaao coram ge dispulanti benigne salig favigge. XLY. Anno 1232, Graeci aerumitarum guaruro libet veram, Symboio male adjeclam ceuseret: 6 ^ perlaesi, quorumdam fralrum Minorum opera (), . , * de pangeoda pace cogiiaruut, et Gerraanus 111, patriarcha, Joaane Duca imperalore suo annuenie, , , , ad Gregoriura uonum, necnoa ad carilinales epi . bojua librvai cum Joannes Beccus incidiseet eum- stolas Nicaea gcripgil, quse muliolies jam editae gunt. Roma Nicaeam rnigsi gunt ex fralruui Praedicaioque legistel, uwx ejurato schismate Bomanam idetn pariesque aeaplexus est, icsie Pachymere rum ordiue duo, toiideroque ex Minorum, qui cum Grecig paciscereolur, babllaque Nymphaee in B i l i b . vi Bisl., cap. 6, qui iusuper Nioelam illum, cui Maronice cugnonittn erat, v o suo ia magno prclio ibynia gynodo (c), qui cum Byxanlino Anliocbeiuis&e et iu majore ecclcsia chartophy4acem nar- nua patriarcha inlerfuit, litterag ad instar profesgiouig Qdei ad papam Graeci dedere, in quibus, r a t : "Ov quamplurimig Patrum genlenliis intaxtig, erro * X I J Y . Laurcnliua Surius i n Praefatiaacula ad rem suum de Spiritu eanclo diserie enuntiarunt, concilium Laierancnse iv, quod gub Innocentio 111 gicque malig arlibus Anliocheni, coepiuui opus pro celebratwn esl, illud cecuroenicum fuiase a i l : volis non cessit. Germanus, qui Romaaarum partium te studiogum pragtileral, poelmodura exauouippe in qua de negoliU religionis, de Graca et l**ti*m EccUsia eoneordia tractalum ett: eui i * l * r - ctoralu fuit, inque ejug locum Josepbus ex alegii uiontig monacbo ordhiatus. Nibilominug Joaanes fmcre patriarcha Constanlinopolilanus el Hiero$oiiuperalor pro viribug egil, uii pax rediategrareIgmUanut, archiepitcopi tum Latini, tum Graci lur, ld quod testanlur lillerae Alexandri 1Y, dat uptuaqinla, episcopi quadringenti undecim Nee anao 1236, ad episcopum Urbevelanum, quem pontUfuere Ugati Grmci el Romani imperalori, regum tifex legatum ad Tbeodoruiu Lagcarim juniorem JerusaUm, etc. Uodenam igtaec hauserit Carthusiaroittebat (d) : in quibug recitat arliculog iaeundae nua eruditissimus, incompertuin. Adfuisse coucilio pacis, quos arcbiepigcopi Gyzlcenug et Sardensis, Lateraneagi iv Lalinorum Orientalium palriarchag, el alii Calo-Joaunis oraloreg Innocentio 1Y decrgConslaaliiiopoliiaaum et Hierosolyinilanum, quin sori guo obtulerant. Videlicet 1 Romana $ediejuieiiam Antiocbenftm nonnisi propier valetudinera que tummo pontifici pra cailerh palriarchnlibus accedcre [ X I I ] non potuigge, Surio, aliigque conteditntt, ittmmi recognilionem et profeuionem pnacessero. Tune eniro illae civitaies Laiiuis princicipatus; 2* canonicam obedienliam prwfato pradcpibus parebant. Nec eliam negavero episcopos cessori, eju&que $uece$$oribut canouice inlranlibus Graecos diversarum regionum, quas Lalini ilidein exhibendam ; 3* prcerogativum appellandi Romanam tubegeraiu, illuc convenisse. Eos vero quoruin Eccleiiam, cum tacroe penontv eccteiiaslica! Grmcoimperalor, capia a nostris Byzanlo, Nicaeam conrum superioribu* tui$ crediderint se gravari; cesaerat, ne verisimile quidem p u t o : eo magis 4* liberum rectursum ad tcdetn Romtwam in qusetlioquod canon quaitus hujug concilii conlra Grascos nibut, qua$ inter prcelalot et alias ecclesiaiiicu* cooditus e*t, qui luuc leiuporis veheroenlius in pertonas Gratctu contigerit iuboriri; 5 obedieniiam Romanam Ecclesiam frendebanl. Quapropler n u l quoque in tenlentm, qua$ Romanut pontifex $aeri$ lalenua exigtimo, in Ula gynodo actum esse de non adver$a$ cano*ibus promnlgabil; 6 m conciliit proeessione Spirilug sancti. Sunt qui id gestum intmper eidem pontipci primam sedein, el primam referanl ad concilium Laleranense lertium, quod eoMcnbendi vicem cum $ubicriptiont* (ueruU faanno 1179, Alexandro 111 pootiGce celebraium ciendm ; 7 in quaHiombui /id>i, qu<e ibidem foriuerai, Manuele Gomneuo Graecis imperanle. Yetauit emergennt, pr<e aliii dare untentiam, gnrcr u n hoc non teslaatur concilii iglius acta, qiue qu$ voluntalU proferrc judicium, quod, dummodo nalla fere supersunl praeler canones, cum quibus evangellcii ei emnonkh non obviet lettiaioniis, obcedila et epigtola Georgii meiropolitie Corcyrensis dienter easUri $u$cipi*nt et gequcntur ; 9 te alik ad Nectarium monagierii Gaguloruiu praepogituro (), vero ecclesioiticarum penouarum causU tt usgoia qoa ipsi gralulatur, quod Boma viclor e praelio
# y $

( ) Vide Baron. ad ann. 1179, n.9. (a) Wadding Ann. Jftii., t . 1; Conc. een.part. i , p. 460, l . X k

(c) Aa. 1233. (d) Wadding. t. I , p. 147; Rege$t. l i b . n , episC 325.

239

DISSERTATIONES DAMASCENICE. dccantntnrrt est, bisqnc vtirsreiilue, Qui ex l atrc Filioque procedit, rcpelilus. ImperaloHs liu^nc nmplam (NICI proOssioiicm cmiiicbaHl : in l i n ^ atilem posliHabat, u l SymMttm a Gnrcis, adjoi t: virce filhque, immutari WMI jnbpiH^tur, ? , , 7 , wf Ecclesia WOS/ dical SymboluiHj tnqiiit, pront dicebat mite svhitma, nsque in hodiemum diem. Iltiic concordie consensitm Josrphus pnlriarcba denegavit ; Hndc ad orditiem re(lacltts csl a Micbaolp, iitqttpejns IOCIMII Joanm^s Reccus eximue vir inlt^rilaiis cl erudiiiuuis subrogaltis. Hi(% cuacla fnqtscnti episcoporum sy rrodo, qutt Ltigdunl gcsta craut cotefirmav t, ac synodicani ad Joannein XIX papam misit, in qu:i dogma Latinorum percrudite ei elegaiKer eumuia bainr. Gompliires Gra?coriiin reconciliaiioncni ctnn Lalinis obstiuatiiis dcloslaii, carccribus, ptagis c l cxsiliis, ac landorn in synodo aliora tomnninionie piivalione iniillati sutit.
y

ti.s, in coucilHi traetabvnlttr, xentcnuix q*tn$ liomani i>oul fitis dictabit avftoritai, dnmmodo $acrorum tton adversenlur conciliorum dccretis, cccleri acquiesceitt. Narral poniifcx nunllos illos pos. inlasse ui Gon&lantinopoli* imperaiori Gncco redderetur, el palriarcha Latinus inde aiuovcretur, ntoxqtie stibjnngil: Sanc oblationem profcssionemqne p (rmi$$a8 felicis rocordatiouis Innocentius papa prccdece&xor nofter de fraurum suornm consitio nobi*, lunc in minori officio constiluth, nt pcr
r t

Imjuxmodi benignUatis assensum, tanHc

Tetoncitiath-

XLVU. Audax Grceculi inanus in quemdam Grcgorii Nysscni locum. lnlerim Joaiiucs Bccnis paIrinrcba, dc Ecclcsiarum unione assiduc sollicitus, liabilo iterum dc moro concilio, quaastioiiem ha11 1 t de quodam Grrgorii Nysscni loco, qui cum Spirilus saucli ex FiJio quoquc , exsistentiarn cuunliarrt, a rcfercndario Magnac Ecclesia?, oui Enxcammathmeno nomcn crat, ghdiolo corruptus csset, crasa pr.Tposilione * ciijtis facinoris voniain a 1'alribus humillimc poposcil. IIJCC testanluv uc(a synodi apud I.oon. Allal. lib. m De cotis t i i , cap. t ; vi t . 1 . Gra*c. ortfiod. Codiceiu qneni r.nscammatismenus !aiofaclarai vetuslissiIIIQIII fuissc aiunt, cl nd Xipbilinum qtiondam <conotmrm prrtinuissc. Loius Nysseni sumplus XLVI. Grccci Romanw Eccknw junguntur inconciforcbatur ex cjns sennonc in Oralionem Doniinicam, liuLugdunensi u , Ea vcro paulo post utberecepta, qtti incipif, . cnm aano 1261, cum Micliaet PaUtologus imperator gnus MoyxeXy elc. A l vero in nullo cjusdem doctoris ingrueniein sibi coin excrcitu Garolum Sicilios ivjsermonc in Domitiicam Orationem comparet; imo getn cxtimcsoeret, Romanum poirtificem stbi connequc in sennone qui in edilis censeltir lcrtlus, in ciliandum duxit, adeoquc Ecdesiarnm copulam precujus lamen ftnc de Spiritus sancli dciiatc cl conmOTendam. Quocirca, cum Gregoriua X gcnerale substanlialilaie disputalur. Verum lanquam a concHium Lugdunum coiiYoearel, nratores illuc Nysseno acccptus citatur ab llugone Elheriano, lib. i destinavit, quorum prxciptti eraul Germanus quon- cap. 3. Quocirca jnvai eum integrum, (ani dam patriarcha, Theopbane* Niceeuus, Joanites Gracce, quam Latinc recitare : " imperaioris fraler, et Georgius Acropolita. In ey , , \ nodonullaede Spiritu sancio, aui allis conlrover \3 ' sis capitibus disputationes babiUe fernHlur; quippe * ; , qnod de iis sat traclattim eral Gonstatitinopoll a , \ fratribtisMinoribue, qaos pontifex p&X!l]illuc d d o , , gaveral. Itaque proxitna post Grwcormn legatertnn Ylotf \ , \ advcntuin scssione, GermaniH ciim suin, neciioii * ' cum prsesulibus de Calabria, et Willelmo de Mor\ , becca Synibolum Gnnce caniillarunl, cum lenia \ , repelrliwie versiculi, quiexPalre Filioqtu proeedit. , Quarrta vtro sessione pax et unio s*craapnlo san, \ , \ ciiacst, leclis imperaioris mulloruniqaa Gwcco . r u n pnaiulam liueris;: dfciudo inira mietaram , solemnia Symbolum a Grxcis el Latinis vicisstm .
% % 9

nis hcremenU) tola tivtaretur fidelium nniverstiax approbavit. Addit deniqne, quod in rem nostrani fack : Idem pr<cdecc$sor fnris absouum repntavit. quod in concitio celebmndo ittesolnx articulm SymboVt Niccrnce synodi, in qao de processione Sjmitus xancii Grceca Eccksfa aficnantufam llontana dixionare videtur, per praffato* nuntios Romani powtificls excipkbalur judkio, adjicicntes, qnod difliuiiivnicjui in concitio Gr,vca non acqmnctrel Ecclesia, nisi quod defmilum csset per Scriplurtv ttuthenlictv iethnouiu tt,'vcl divinnm eracntnm comprobaret.,... Verumtamen ne aliquod ex hoc reconcihaihnt.m rpsiux Ecclesite unpedimenlnm tel obslacutnm impedirct, pretdcceuor ipse cuneestit, in concilio immiuen* li tcnorem prtedicti Symboli adfatione qnalibet, tiisi forte de mutna connivcnlia, qiuti* ikul cotifidimtts, reconciliulionh mdnccl concord\a non mutari: scd in ca forma peites Graxam Ecdcriam remanere, qnam dicla synodns promulgawl, dummodo de cttv Trinitalis pde Grceca Ecclesia in ommbus catfwlice contenticu cum Romaita. Ileec quiduui aiubo pontiflccs Gracnriuit volis annuerunt. Nibiloroiuus liamtquaquatn focdus tancitum fuii, Gonstanlinnpoli impcratori Graeco non resiiluta.

I DISSER ATIO l 24> , ?, SpiriliueUaniesl, ncque dlcUur. Hivc enim ordiuii T O r . terla non iequUr ut ex crquo per resolutiouetn $ibi , \, vicibtim ratio respoiidcal, et quemadmodum Chrkli . t , , Spirilum ditimut, sic cliam ipsiut Spiritus Chri . , stum appellemus. Euimvcro bac in oraliono se dc \ II, , . consubst.mtiaruulc Pairis c l Filir dispulasse te * Slatur ItysscKiis, ouin subjmigil : * ti Fifi*a exicit Patre.ulaii Scriptura, et Spiri >5, tn$ ex Deo ct Patri procedtl. Scd qmemudiKo ' \ Jam vero dcmonstradmm tine prmctph etse, enm $ii Palris toitwt, Filio tum est piorum ientenlih, eamdem c$se in Patre tt Spirittti $ancio tmvtmrt iroa potest; tic contra et Filio naluram, neque ficri posse, ut qucc divcni m prineipio nst quod ett vroprimn Fitiict Spiritut, sunl generis, Dei nomine appellentur Eanidein rn Paire comidtrari naiura non patitur, Jam cnm porro Spiritum habcre naturam ex operationibus o$FiHoet SpirUui unicio communt *tf, tif nou ingelensunuest, elc. Id quod vaniui essc non p o s s i t , n i s i modo txsi$tant,ne qna in subjecto eonfusio spefragmenlum quod anlc doscripsi, et a i i a nonrumr mr$m iHCommunicutnlem in eorut* proprielunulla M i p p l e a n l n r , qua3 librariorum v i l i o excidctibms differtnliam httHuirc ponumu*, ul et quod runt. Sed ad proposltuni rcvcrtamur. comnuMt e$t gervelur, el quod proprium cst noit con^ X L V I l l . Jounnis liccci cxauctoralio, tattdes ei [*u4alnr .Eientm nnigenilHt Filius ei Paire in Sericungressus eum schismaticis; procestio temporalis Spi~ plurm Mcra diciiur.el haclenut ejuspruprictotem iliiui ritutpcr Fitium, Monothelelarum commenlnm. ftla doctriam dtfinii. Al Spiikus *anciu* el et Palrc di~ ulriusquc EccbVia? qiialiscunquc imiousqitead Micrtnr, ET EX FILIO ESSE perltibetur. Si quis enim cbaclis Palxologi obitiiinpcrdurassc fcrlur. At co dcSpiriium Chruii non habei, hic tion eti ip$i*$ ; ftiricio, JoannesBeccus abAndiOiiico Mitbaclis filio igiimr Spiritut, qui ex Ueo est, eiia\ Dei Spiritns ct successorc, patiiarchali solio dclrnsus csl :cujas e*uAl FHiu$ cum ex Deo stf, non jam lamen Filamen cgrcgias laudcs Niccpborns Grcgoras bis Itus Spiritus tmt est aui diciiur ; meqne hac relai vorbis r o u t c x l l : /fis tempuribus Magna> Ecclesia: cotueculio ccmerikttr. Pclavius de boc loco charlophgtax eral Joannes Reccus, vir exceifentit inttispHUnft, a i l in eam opinionein altltictiini altegcnii, cl docirtnarum studiis ab ineunle wlaie wbliaam ab itto esse proposilioueoi , scripsisscqtie lulus * pwterea tantis nalura* donis ornatn erat, Gregorttmi: quanlis quitquam alter illins avi. Nam etproccrilaU* , \ . lla corporis, cl majeslate vuttus, el facundia, atque acueui ;ii conecqveiiteiii oraiioneiii postulart, i:um c mine ingenii ad onnus rcs idonci, aliisque dotibus coMrario Filiam dicil sie e i Palre e*s, ul non d i prmtabal. Qui cum impcraloris decnto (de pa<v raiur Spirilus : cum Lalinis iitcunda) acriler advcrsarelnr, iuiperatov \ . Nva dicit nibil non tentavit, tampcrse, qnam pir alios erudi , oued cdnseHlaneum orat, eiquttwnc conipicuos, ul iegitimh ralionibus eum adducedem *$le acripaiiset Spirfinm ct esse Deo, ol rct ad asicnticndum... Ea spe frustratH* imperalor, ctse ex Filio. Scripsii ergo Spiriluin el eese ex eum omneque ferme gcnus in teterrimos carceres conDco, e l ease F i l i i , u l ei respendeai ex adverso, F i jccit. Tum Nicephori Blemmidiv uripta ad Beccum liam e l sscex Dco, ei non ese Spiriius, Subnoiamisit. Quibu* ilie perleclU, tanctorum tibros, equtrt quoque roihi liceal anclorem cx ScripUinv vabus Blemmidat sua collegetat, ullro poslnlavit. r i i t tots argumenlari, in qmbue Spiriius eancme ltaqne brevi tempore tetiimouiorum acervum coltegit, ex Paira procttterc legilur, a!|iie insupcr perbibeivr esee Spiriius F i l i i ; nasquam atilcnr ex Filio csae. qva iutegra volumina implerc potsent, et qui dudum Laiinit udversalus erat, mutata scntentia, vicloriam lh*ampifti, u l subjuitgil v i f supra niodHm docttis, alio tranitulit. Quamobrem palriarcha sede eonscensa ba*c ternionia formula, q i m Spiritum Fi/ti iiomi* imperaiori unus fuil omnia, el lingua, et manus rt nai, idcm valei atqu, ex FiHo, u l alibi doccitir, vclocis scriba cnlamut, docendo, tcribendo el doAd locom vero Nysscni iniegruiu quod speclat, t\ KatbyiDio, part. n Penopt., Itt. 12, ccrtuai i t t ge- gmala finiendo; ejus cerlaminit adjuloribu* MelUU niota HetochUa, impcralorii cleri archidiaconit, el pahiam eam eetf, irati^HipiiHnqite ex ea serttioCeorgio Cyprio. Ilajc Grcgoras, necnon Pacbymenis ia Oritiouem Doroimca-n partc, <|u homilia res (), neuler iu r t m catbolieain oplime aflcclns : lenia c&isem*. Postquani eniin protHlit Ires bojug qni ncc sociorum Joannis Itocci, niniirum Gonslaiibonitl{XXIIl1 lacioias, addii ei Ulain : Ex eedem ormtieme ; Spiriiu$ $anem et ex Deo, ei Chritd Spiri- tiui Mcliliniol* c l Georgii Mclocbito, laudes omltMtett, mtqme dieilnr; FUim *ulem cum exlke trit, non scre. Niccpborus quoquc Blctnmidas clcganliaraf suae actalis ecriptorcs laudalorcs habuil, n l qip vlr
9 % 9 t 9
v

lloro. v i n , 9. () Nic. Greg. Hiil. Pacbym. lib. v, cap. 4.

243 DISSERTATK)NES DAMASCENICiE. 244 fuerat speciaiissiina? pietaiis et doclrinae, et ^ u i nibui. Qnae gimilia gunl eorum quas legimug bodie dclatum sibiab imperatore pairiarcbatuni generose in Expogilione fidei Gregorii Thaunialurgi, u i i a rcspueral. Hujus nonnulla lucubraliones ad gpeci- Graecis adu-Urata fuil. Unde collegero Monolbel<*men exsiant,quse Allalius Lalio donavii, edlditque laa, qui omninni primi invidiam Latinis creavcrani i . I Gmcim orikodoxa. Alqui ex bis addigcnws propler dogma de processione Spiritus sancli ex schismaiicos ex frequenlibus cum Calliolicis yelita- Patre et Filio, hoc sensu processionein Spirilns per Filium inlellexigge, quod per Filium hominibus tionibus, ad has angustias redaclos fuisse, ut, cuni Spirilum tx Patre solo procedere conlenderent, innotegceret. Quidni etiam ab eis falsata sit Exponon modo eum ex Palre ei Filio ncgarent exsislere, gilio Gregoriana, adjeclis duabus istig vocibus, vertun etiani ex Patre per Ft/tacm, contra famtlia- , scilicet hominibut, qiise in priscaRufiui iranslatione nunquam comparueruot ? rem prisconim Palrmu theologiam. IAbere aperleque d propotita quaMione ediaeram ( i n q u i l Bleni- Quidquid id est. Tametsi Joannes Damascenus, ad midas cpistola 1 \a\) quos ertt, au per Filium Spi- quem gchisraatici haclenus provocarunl, muliig iu rilus sancius a Patre procedal; an vero cx Patre locig ( c ) ex rccepla Graecig Palribug doclrina, Spirilum ex Palre per Filiuin aelcrna processione absque niedio, et non per Filium. primum quiexgiglere d i x e r i l ; iiibilominus quotquoi a lenTporc dem multit sanctn docloribui traditum fuisse ; Cerularii usque ad Beccum pro gcbigmale gcripscucundum nemine, exitlimo omnes homines, qui in $acris LilUris exercitati sunt, et wquitate dmguntnr, runt, uiio fere consensu nullam ex Patre per F i lium Spiritus [XXIVJ sancii procegsionem aslrucomprobaiuroi. Quod vero in EvangeHit vox illa inurla non l i r , xerunl, praeter tcmporalem illam manifestaiionem, concesgionemve donorum spiriiualiuin. Sic Michael , hoc pleriqne vulgo ad conlradicendum arriPgellug, quem scbismali Cerularii favigge diximna, piunt. Quocirca tola bac epistola ex sanelorum primo capile Ibeologico, Spirilum ex Palre quidem synodorumque senleniiis confirmal ex Paire per Filiura exsislere Spiritum sanclum, atque obiicr procedere ait, per Filiuin vcro comiminkan ei oslendil nibil diflcrre si quis dicat ex Palre Filio- percipi ab omni re creata, ' que ipsuui egge, aut ex Patre per Filium. Epistola vov, \ . Sic Nicomediensig antisles Nicetas Anselmo Havelallera, quam ad Tbcodorum Ducam inip. dedil: bergengi ( d ) reapondil eum a Paire per FiKuro proceVerum enimvero, inquit, Spirilm tancti processionem dere, qooniam dareiur per FUium ad sanctipcandam ex Patre per FWum esse multo jam antea in concreaturam,veljuxta /toi, quia transiret Patreper fenit erat, el xuqne ad hac noilra lempora piis Filium ad tanctificandot homines. llugo Etberianus homimbut a$serilur etveluti commune dogma Eccltpcrinde gcribit (e) Nicomedia3 anlisliteni (give ts titv recipitur : ;, Nicetag ille s i l , sive aliquia alius) docuisse Spiri ), , tiiin per Filiuna procedere idem esse ac per FHium milli leidari. Sic quoqne Andronicug Camaterus in , \ , * . Sed diu famosa ilia ihplolheca giia, seu Armamentario tacro, ett, ex quo nonnulli ridicule, seu melius dicam, cujug maxiroa fuit apud Graecos ajictoriias, GyriUi mherrime a/fecti, dum vellent penitus ex Filio tollere, una cum eo sunulerunt et per F i l i u m ; Alexandrini in Joelem propheuro locuin < ( ) , in quo Spirilug proprius Filii, eiinipso et ex ip$o esse et tol lantorumque Patrum documenta, $i qua dicilur, bunc iu sensum trausfp.rre conalus egt : Ne iaptionh anta dabalur, perverterunt; sin vero nulla, te turbet, quod hie aHruitur, ex ipgo, neque iilud de ca lanquam qua cum wuliU aliii non convenirent, processione accipilo, ud de mitsione, daiione el rejecerunt. Et ubicunque eral, ex Patre tive effundi, tuppedilattone. Sali$ enim id probaverinl explicavcsiv* emanare Spiritum tanctum, de procttsione vocet rintque lot alm ejutdem tancti doctrinar, quodque acceperuni : ubieunque vero per Filium annexum omnes taneti prwpositiotum ex in Fiiio, loce Ulius erat, effutionem ibi ei emanaiiottem, et si quid aliud per acciperent. Scribebai Gamaterua, viglce drungasimile, prodonoet munere dici cotOendtrunt. Eodctn r i w , ecn vigiliarum praefeclug, Manuele Comneno ccnsu voces promkare, eximperatore. plendeicere, efulgerg, inlerpretatos Illog XLIX. ConcertaiioJoannhBecci et sociomm cum esse tradit in epigtola priore. Ditm vero in hujus inlerpretaroeiiii pristinos auciores inquiro, occur- ichUmaticu. Ituuisa Greg. Cgprii opinio effuUietHtn mtemam proceuhiu sectrnentit. Uaque sub r i t mihi k i aclig sexlae synodi (b) confesaio Macarti Antiocheni liaRreiici Monoihelitse, in qua de Spiri- Joanue Becco hic eral coiilentionura cardo, atiSpirilus a Patre per Filium gubslamialilcr procederei; tu aancio sic a i l : Et tn Spiritum tanctnm tx Panec quidquaro atiud inculcare Becciis salagebal (), tn procedentem, \ * , nisi aeternam ct bypoataiicam Spiriius gancti pcr , el per Filium micantem, uilicel homi% t

(a) Ad sac. Bulgarix. (b) Acl. viii. [O Lib. De fide, 143; Dial. eonL Manich. p. 432; Epi$t. de humn. Trw.,p. 497

(d) (e) (() Q

Lib. l i , c. 26. L. , c. 11. Apud Joan. Becc. Grtec. orih. Pacbyin. lib. xi,cap. 35.

2*6 DISSERtATIO I . re : quippe cum ptaeter ea qure modo aiUe eiF i l i u m a Palrc produclionom. Is, ctim ab Androlavi, alium sentum non reddaiit altera ista^f Hmk nieoaeniore patriaicbatu ejectiig eesei, necexsiliis, nec cftrceribus, nec ullis cniciatibus ac pcenis de- verba qwe Becctis oral. i , recital: oVXSw , * , \ YfcO", lerreri potuit, qutn ad exlremum usqtie spirtlum boc ipeum proftlerelur. In priunis vero eonvooat pmpter quasdam cjns de Gregork) Cyprio pairiar- . Sed Patm dmerunt SpMtmm ptr FUImm eha eipoctfilationes episcoporum, et clericorum, etex Filio naturaliter exsistere, non ilem per FiHum aecaon imperii procerum ooram imperaiore con- $l ex Filio exsislentiam habere. Uuaei vcm pe* F t fttrm et ex Filio exbistere, et per FiHum, et ex FiHo versn , cujua Gregoriu Constantinopolitanus et exiistentiam habere, non idem tonent? Legatur AUunasivs Alexandrinus prseside* erant, accersili Beecus l . I I Creec. orthodox.. p. 252. Aliacx eodem Beccne ejusque socii Melitiniola et llclocbiia, de libello erroris pleHa Idem Bcccus carpU, in priinie* Sptrtttie processione disptilivcrunl. Cumquepr&ter quod assererel, , qu*mdam Nysseni locnm (), quo Spirilus per illum qui conligue etl ex Patre, , procedere , d i c i l u r , allerumcx Damasceno (b) protutisseiil, quo pertiHte aaserilur Paler esse per Verbum manife- sianth Spiritu$ productor, , , hicque lexlus, Dequidquam Nihil esse aovi, mqtu Scri eclainanlc Georgio Moscbabar jnagno charlophy- plurce contuetudine alieni, ut spiriluale donum Sptntu% tanctui appettelur: quinime aclionem atiqnanda lace, genutnas agniius esset, utpolc in Andronici Cauiatteri lloplolbcca sacra cilalus, ncque de pro- nomen sibi agentit n$ciscere, veluii w/f* tptendtr r l ccssione alia, nisi do sempitcrna itilelltgendus ve- radiu$ tolit nomen swpennmero obiinet. Qiiibns ulique verbis sigwficabat aeiernam Dei aclioncm i i i r c t . conventu soluto, palriarcbx Gregorio dala qttse personis Iribus coninunns est, Spirilum sanprovincia est libelli condendi qito Damasceni diclum exponereinr, conciliaieturque cum aliig i s t i s ejug- cium quandoqne vocitari. Id quod subimie amplitig dem docloris verbis ( c), declaravit, in opere aliero qo tomtim siium eonIra Beccnm defendebal, cujiis fragmefttum amphim , exFUioanlem Spiritum dlcimm. Scrireperi in Regio cod. 2953, cum boc l i l u l o : plus lomug in ecclesia palam lectus fuil, qucm imperaior ipse, patriatvba aliiqtie nonmiUi sub- * scripUonibug suis i n u n i e n i n l ; inultis lamen idco , \ , \ reclamaolibus, quod in libcllo enuntiaretur priore , \ , \ 1U0 Damasceni loco significari Palrem esse Spi- , Cregorii Cyriius per Verbum produclorem, non ut Spiritus per prii in Beecum Latittorumopimonh tinaicem. Quod diVerbum cxshtat, $ed ut per illud e/fulgeat: \ vina gratia, ejfulgentiaque, et operalw. covterwi Fitio scaluriat velui |XXV] elhmtx Palre sit.etexrpso , etiptomet Paracteto. Ilaec verotiihil nisi itnpielatem ittmiunl, quam Gregoriu Palamas paulo poai do Licet cuit, nempo divinam operationem, quam apmd samctoi quotdam per Filium Spiritus procedere deiialem nunctipabaiU, revera ab ipsa Dei nattira a$rmetmr diclio hcec progreaum ad effuUionem, non orfeast, proprieet pure iignifical. Verba baec lonri distinclam, ac Deo tribueque personts coa?lemnm esse. Quocirca Beccus erratum ismd advcrsarii ei rectlat Allaiius ( d) ex oraiioneiv Joseplii Bryennii i V 7ri*ft*fe, aliaqae refert post Bryennium in cem- redargutt allato capile Integro Tbeodori Abacar viccsimo eeptire. dem seDsum convenieiitia : plura vcro Bcxctis i n libris doobus quibus lomuiii confuiavil. Non capieCyprius Patamitis praivit. Caiertim pcrversain beni tgitur, inquil Pacbymcrcs, quid landem esset h a n c opinionemium primum auclore Cyprio pn>hdiurtminU inler produclionem Spiritui ad exmtenlam fuisseditertisbisce verbis s i g H i f i r a l : At rtrtialh tiam etproce$sionetnadsempiternam effulgentiam; eo qualem seetudieit pnvciarns viudex, qui notcalummnxime qued Ecctetice docloret dhinarum pertona* niatoretet sanctornmaposiolorum contkiatoresvocat, mm Filitel Spiritvt sancti emanationci ex Patre qui hae ratione re$ theologicas tractamus, quinam , efuigenlias pUrumque uppeilarent. nvbi$ ipse rompettabitur, L. Gregorius Cyprins in erimen compluribus e >cknm+(icis pocaiur ; Palamilarum hanresim prafor, qui expropriis $ui$ et nu*c primum e venlre a u r i i . Adversus Gyprii lomum Joannes Bccous iiovcitat placilorum voces in Eeclesiam Dei introdu calainmii t l r t u x i t , taiiiainquc patriarcbx scbisina- xil. Quo Bccci teslinionio evincitur, ncquaqiiam ab lico conflavit invidiam, ulonincs illuiii in Bccci ipso, dum patriarcha agercl, pioscriplum fuisse SiRtcnliam conspirassc arbitrarenlur. Ncc ab Palamam ac ipsius crrores, tamclsi Coiubcfibiiis
*45
9 t 3

() In cpisl. ad Ablah. {b) Vid. iib. i , De fide, p. 143.

(c) L i b . De fide p. 241. (d, Vindic. conc. Eplm., eap D'0.

%

2*7 DISSERTATIONBS ndatei' in aduouiionilma ad secundam Auoarti sui noviasimi parfem id affirmaveril : quin potius Palanat Cypriuia prajivia&e, ejtisque erralictun dograa pneformasse. Qitamobrem Joannes ille palriarcba , qui Gregoriiim Paiaraatn priraum dananavil, am Soxepoiila ftiil, aut, quod verius a t t , Glycys, qui ciraa annain 4316 CanelaniinopoliiaRum tbromim Waait, usquti ad 1320. GrtgorH CyprH expositio txplota. Becri i n tamum lueubraliancs adversariis Gregorii auiroos addidemm. Ilurnm praeoipui erant Joannes Chilas melropolila Epaesitis, Dauiel Gyziceaus, ei Theoleptus Pliifadelphicnsis, quibtis se Muxalo maguiis fegolbela Bacitim dcdil. Exsial apud Allaiium, lib. 11 # on$en$u cap. 2, eol. 5 1 3 , Joannie Cbite MIHJIlus quem iiuperafori oblulit: isque in causa fuit u i Cyprius lomi fitii.expoeiiioncm scribercl. Theoleptus patriarcbx objiciebal in tomo vcsiigia repcriri i w pis atscto cojtig doclrinse Maroi monaebi, qui no1B6H produelor amb guo pcrinde eengu u*urpaveral, , ioqtiU Pacliymeres. lulcriai qui a Gregorio alabanl, Albaaagium Alexandrinum urgcwt ullomo autocribat. llle vero, sibi salis oiii cl faculiatis aon eatti ad gingulug cjus voc-es explorandag causalur; eo maiime quod CoRslaulinopolilaiiorum morea enfttisqua tompniae non baberei. Gregorio publicum colloquiuni exoranti, in quo oiealem plauiug taam explicarci, annuil siatiai Andronicus, l a o i vero imttavit mei.lem verilug ne idein acciderei quod in allern cum Beeco concerialione, ex qua res Eccleei niliilo pacalioreg evaserani. Verum, ue palrinrcba inaudilus dantaareitir, confessioncm M e i qiiam ille eonecripeerat, in publico conventu legcndam dedil, eaque ab omni errcria gugpiciono iniuitinis judicata ett : cui tamen eeaienli Ephesius etGyziccn* s refragati gunt: unda Gregorius pairiarcbaia eedendum censuif
9 f

DAMASCENIC/E. 2iS L l . Pachymere* idiismalicorum $en$nt improbat. Eodeui qdixjue moxio Pachymcres ipse, qao pracsprlim atictore ba3C omnia reluli, ui\ miuime probavil Cyprii exposbloneni qua ioanuis Oama&ceni dicluin accipiebalur de producliono Spirilaa pcr Filiam nou ad exsisleiidiiai, sed ad effulgendum ; ila nec iUi a^soneiw fnit, qui coiilemieretil ideo SpWiium Filii dici, quod naluram eanadem ac Filiua babeal, vel qtiod dignis ab aodeai suppeililelur : 1 , , * '. Id in opusculo oslendil, quod Leo Allatiits ederc non dubiiavil (b). UIM subinde infert, ti tnpptditari Sptrilum Filio iis qui dUjni tunt, non esl cauta cur ilte *il el dkalnr Spiritus Filii, quemadmodtim ei Palris, aliam hvjusc* rei causam inquirendmn esse. Caetcrum , :\ , \ , ' , Si qnid audere / i ceat hoc affirmari potsit, quod per Filium ex Patrc Spiritui progredialur, et per naturakm Filii interventum; quo et Unlgeniti ralio illi eonservetur, et Spiritui Paire lanquam cnusa esse non impedlalur. Sic Pacbyn eres communi suorum doctrina? refragaii non dubitavil, qttemadmodum el novo Cyprli figmento, quod tamcn scbismalici supinis inanibus Palama duce amplexi suut.
f t

Turo iroperator, eollaclig Uerunt aynodis, lomum omaino emendaiidui atqaaexponenduni decrevit: quod tainen viri ad hoc operia exsequendum getecli JIOD pratgiiterunf, um de assignando germano Bamasctni sensu i m r r cos non conveairel (). Ac coasuUo proraua : nam Cypring H Apologia gtit tomi illoa e guis advereariis cgrogie refellu, qui Damascenuiii dicentem Patre Spkilum per V*r-, bum prodvci sic iiilerpretarentur, ao si , per Verbum, %a\ * , per Filium ideiu esaci ac , cum Verbo , cum Filio, ei 1 tifia eum Filio. Qaara quidem in lerpreialione!', tum Palrum senlentiis, lum graminalica? legibus conlrariam essc pluribus osUndit et eviucil Ex qnibus oinnibuseinccrus lcctor agnosccl, quam alicmis Joanncs nnstcr Daniaso^nns Hierii a Pbolii c i sclusmaticorutn errorc, cl quam Lalinorum gcnsui c l doclrina consenlancus.
%

L l l . Tentata sub Andronko jnniore reconciliatio. PaUmUarum hccresk unioni infensa. Veru$ ejus ac primm parens, Nonatynodun generalis Grarcis tchismalici$.~\b Andronici senioris imperio ad Joaunis Palaeologi lemporanibil quod ad propositumuostrum attineai, memoratu dignuin occurrii. Nairai quidero Gregoras sub Andronico Jtiniore lcnlalam e*se rcconciliationem ab cpiscopis Lalinis duobus qui CP. venerani, se vero Gra?cos suos, habila oralionc quain rccilal, deterruissc variis de causis, ac pracserlim quod Roniani omnia sedis suae arbilrio finiri vdileivi, ac Lalini dialccticis cavillis nimium indulgnrcnl, qui ad dogmala sancienda nocivi esaciil. Alia quoruradam c nosiiis lontamenta oraitto nibilo fcliciora. Intcrim OricnUlcm Ecclcsiam Palamilica Iwes iuvasii, ex quo robur novum scbismaii accrssit. Hujus olim parcns fuerat Simeon quidem mouasterii Xyloxeri praeposilus, qucm jumorem Tlieologttm appellanl, eujus s* soi i n m et vindioem prrcbuil Niceias ille Slelbaius qiiem cuni Michaile Ccrulario et Michacle Acbridano scbisiualis auctorcni fuisse diximus. Eamdcra ba?rcsiro cum [XXVI] Gregorius Palamas suscitassei, bellum quoqttc in Laiinos cmn stiis, alque in primis ulroquc Cabasila, Nilo c l Nicelao vchemeniius indixil, iia u l boc prxscrliiu nouiiae in
t

(a) Pacbym. lib. n , cap. 11. (b) Lib. i i De conscni., p. 517; ct 1.1 Grac. orth. p. 300.

149

DISSERTATIO L Epbeaiai aensam liquido expouerenl. Nibtl iainaai confactam e 4 , ila ut ambce parles vietoriaia gibi arrogareal. Hic minime praHermiUendaaa pui Marci Epbeaitii vocem quae ia aciis Graects Ftarentiai concilii legctur, reciiatarqoe a Micbaete iiaca (b) i n huac roodum : '( 4 x * l 4\> ^ 40,15 ^ > 6 (r), c Expungile diciionetn hane exfidm Syatbolo et ubicunque tibuerii, apponalmr, canielurque in ecclesiUi sicut et hoe aliud canticum , Unifenilu* Filiut, Verbum Dti immorttk txmltn^ elc Nondum cogilarat Epbegius vocera Filioque, l | pogibac augug est, blagphcmiae el bresie iaaiaittn lare. Poet collationes Iredecim, Lalini tandem ob-* tiaiierunl, u l diraissisde addtiamenloeonGeriaiioiM laig, de gigniflcalioue vocig, eu de ipsomel dogmaio traclaretur : ua laaien tii si Opas foret, hoc capuL revocareiur ad examea.
r t

ftcbUiBJticorum Synaxario bodieqwe celebretur. Oamea daioceps palriarche el episeopi Graeci ad Palama? deliria siaiuminanda eoncurreruol; ex quo f r e a m i n i Joaonea X I I I , patriarcba, ea approbavir, coacla Gonglaniiaopolj synodo, cui Laaarus HierosaljaiiUnug cum Alexaadritn el Aniioobeni leg alis adfuiise ferlur, qusque idcirco notia geaeralie * wuiiieiiica apud Gnecoa audiil. Idem pragttlit Joauois eycce?gor Gallietug, ac Pbiiolbeua N I ejag l o c v n ubragaiue, qui Palamam vehit afitse idei defenaorem in ganctog reiulit. Hae igilar ba-regl graasaate, de unione Ecclegiarunt garcitnda param cogitabaiur, quanovis imperitim Byianunum In dies cellaberelur. Obaubai euam dittiiau inier Latiaoa diseidium, qao tres ponlificcs Homaaam eedera aibi vladiearent. L U L Conciiium Florenltnum, Ferraria inchoatum. P o a i Goasianuease cottcilitini, Manino V ponliice, dealriasqueEcelesiae pace Herum iractainro egt, ac sub Eugeuio I V , generali aynodo Ferrariam convocaia, ioaaaes imperalor cuoi patriarcba aliisque prarsaliUus Graecis; quoruai aliqui pjiriarebarum Orienlig vicea gercrent, iJluc accea*ere. Posi nonntillag velilatiuneg de purgalorio, in qetbus Marcug Eugenicus melropolila Epbesiug, lamelgi m u l u advergug dogma noglrum proiuleraC ( ) , ullro fassus est, b?vi diacrimine utratnque Ecdesiatu bac in parie dissidere ; inchoala tandem gynodo, deadjecta Syoibolo voce Filioqut diu d talum esl, affirmantibus soilicct Grcecig bauc vel unicam fuitac achigmatig cansaro. Epbesin gbg*qoeniimnqae gynodorum decrcta Graeci recitarunt, qtue Latini sle interpretali sunl, u l iis solummodo veltttfin fueritaUeraro fidem geu formulanfieanseHbi, quse niinua consona foret Christiaaaedoctrina?, non qnm eam expilcatius eauniiaret. Symbohim qnippe Constanthiopolilanom, etsi pcrfectum erat quoad capita, at non quoad eiplanalioneni, propier baeretes qna? esaeni emersur* : qnln ei lllud bodle re cltari cm bis voeibns , Deum de Deo, de tatlis, u~ cwndmm Seripturaz, quae velerum ecnpta non habeiit. Qaa* omnia mnltts exemplig eoiifinpabanl Andreaa Gofoesensig sea Rbodias arcbiepigcopue, ex ordine Praxlicatonitn, Joannes Forojuliengt* ex ordine M i noram, el Jalianag eardinalig. Andreag adjectam ante sextam synodo Symbolo fuigee vorem Filioque eoncludebal ex epistola ancli Maximi ad Marinaro, avam tanten alii u l i uiutilam noii censereni admitleadam : qoia aempe in ea negareiur Filiue ease Spirttvit saaf t i eaaga. Julianug Tetuglnm codfaeai LaiinaR interpreiationia gopiimi eoncilii objectt, in qao SyiHboItim cum roce Pilhque iegerelur. Godieie rero aodoriuiam GeraigHig Plelho cxaaftavit, qaippe eaiit nanquam Refnaoi afuraiagteni addilameato favisse ecpcimam gynodum. Alia itrgejiligaima cardinalig erudiia 64 eopioae dixii, qtwe canonis (a) Svrop. IIUi. cone. F/or., sccl. 5, cap. 15. \b) llht. c. 52. (t)De igto cantico vide Nicepb. Gall. lib. xvn.

LIV. Marcus Efhesiu* cumprovituUii diiputaU. Traoglalo ilaque Florenliam concilio, de prooaggione Spirilusaaacti giatiui egerunt. Digpuuiioaeai auapi- caius esl Joaunei de Monla Nigro, provincialigprovian cia? LoinbardiaeordinisPraidicaloruin: atqacexplicalo ab Epbesio verbi proceder#genutno gensu, Joamuia allegavil Eplpbanii tocuti>(d)quo SpirituaaPaire e| Filio egge dicilur. Negavil Epheeiue periade eate, ae* * cipere Spiriium a Pair^ ct Filtoui giietexgieiat,al* qiii a Paire el Filto csae: qai etgi Spiritut dicaler esse a Palre et Filio, noa lameu ex bypoalaaibug giv* subsLstenliis Patrig et F i l i i . Quagi vero Patria nomitta peraona Palris, elFilii nouiine pergoua Filiinon lodicentur: quamvig, ut docel Anselmus, Spirimasancioa a Patre et Filio non progredialur, qua daee paraoaai SIIBI, aed qua unum eubeiantia eunl. Seaaiane 20 , provinciaHs tealimouiiim istud Bagibi objccil cx l i b * m Cotiira Euuomium : Cur enim nece$u g t l , ai dl gmtaU orditu Urtmt est Spirtiu* terlium quoqu* natura ip$um uut ' , * , ' , \ 2V*m digniiate esse secundum Fitio, c%m * beai ene ab ipso, aique ab ipw accipiat 4ia*nun*%9t nobi* , atque otnmno ab Ula cautudeptndeai, pielalu tradit. Epbeeiaa codicero ex quo locva igla excerplna erat, depravaluiu conieadil, u l et aUoa quatuor, quoa Goasiaiilinopoli exsUra apvarai, i * quibus )wc eaden verba legcvaiHur. Uia porra mille a|Qg anliquiiale gpeciabiles adfraari MHtimi qui neqnaquaHi babereal : Spirhum actiper^a Ft+ lio ui exiiilot, ti * eoianquam ex ttnua ptndtrt^ Quocirca Josepiaw Bielboiiengia Marco eiprobral, quod quaavia Palrum aenleniiaa auclorttaleava qaax Latiuig favereni, perindeaulcorruptas, aai cooaV
y % t

HhL, c. 18, cl Horolog. Crasc. p. 182. (d)lu Ancoralo.

ttl

DISSERTATIONES DAMASCENICJE.

2 5 J

mU esse, DOII sine conviciis, effatiret. Cxterum Basilii locue, a Joanne citalus f u i t , non legitnr in adilia, nec Gombeffeios codicetn ullum indical, in qvo babeatur velul in Floreniino concilio citatus ,fnU. Verum Ilugo Etberiauus () anlc trecenios circiter annos bunc euitidein Baailii loeum Conslanliawpoli Graecis objeceral. Joannes Beccus in quibatdatn eodicibus eum repererat integrum (b), iu aoaaallis abrasum. & , * , . . . Godez Uleqvctai Joannes de Monte Nigro pra ataaibaa babebal, anie sexcenioe annos , adeoque aate Cerularianam schisaia, fuiiae exaralus diccbalur. Alterum ejuedem aelatis [XXVII] a Lalinis cilaiuro acia synodi leslantur, Maaitcl quoque Calecas (c), dmlum anle Florenitnam synodum eum<tem locum Basilio perinde vindicarat, aucloritale waturtkaimorum codkum, quot ante tchitma scriplo* tat *ullu$ poMt ambigere; quorum nonnulli oblitterati urturtntur; ferro contra tcripturam adhibito *bU$ dktum hoe doctork, ceu tpurium rejicenmt. lnter mulla quae bic auctor aubjungii, ut eviitcat genuinam esee leciionem quam velitsti illi codices preferebani, hoc mihi urgenlissiuium v i *wm fuit. St ex Palre eolo Spiriium esse Basilius eredtdissel, quid probibebat dicere, quia sicut Fi lt* ordiae et dignitale secundua est a Palre, quoniaiu ab eo babel esse : ila et sanctus Spiriius ordina et digniuie seeundus ilidem a Palreest? Iloc aaiw praestituio efKcacissirue concludere polerai advartus Eunomiitm , Spiritum non esse facluram F l i i i , qaiaFilius nibil adejusexsislenliamconferret.
9

intenta ttiet sententia, confusi recesskth : et jam non te pudct dicere, Latinorum dogma ab$ te demonstratum eue abtutdwn ? LVI. Post multas binc iade concertatioaes co tandem Tenlum e $ l , ut prof incialis declarationcni ejusmodl pronuntiarel: No$ $equimur aposlolicam scdem , unam novimus causam FHH et Spiritui laneti, Patrem.... ldcirco Romana Eceksia non eredit duo prindpia, vel dua$ca*sa$, ed unum principium et nnam causam. Eot vero qui at$erunt duo principia, et duat cautas, analhematixamnt. Hoc Joannis dictum Grajcis admodum placuit, atqae, imperatore ila posiulanle, scriplo aflirmavit, banc esse suam fidem, unam e*u Filii et Spiritut iancti cautam , Pairem. Tum pelierunl, ul epislolam sancli Maximi ad Marinum noslri admitterent, ia qua non modo affirmalur unam c*$e Fitii et Spirilus mncti causam, Patrem $cilket, venim eliam additur, non quod (Romani) Filiitm Spiritui sancti causam faciant. Lalini vero Maxitu! verba sic inlcrpretanda censuerunt : Neque ip%i dkimu* Filium primordialem Spirilus cau*am : unam quippe atserimus Filii et Spirilus causam, Patrem, iltiut quidem ucundum generalionem, Aieju$ txro tecundum proce$sionem : %ed ut communionem identitatemqtu esuntia? no$ quoque signipcemu^ et Spfrilum tanclum procedere per Filium asurimat, et inteparabikm este ab hyposiasibus $ub$taxliam aperle fateamur. Deinde conveaiesitibus iierum Graecis el L a t i n i s , illi propter confessioneiii Tbarasii, in qua dicUar SpiriltuexPatreper Fitium procedere, contendebant ut noslri iisdem verbis fidem siiam enuaiiareut. At Latini betie expotuirumi Ulud per, ticut volebant, inquil Gnecus aclomni synodi scriptor, dicenie* : Vox kta, , per, etlne dkerta ab , ex, MIIOII ? ik$pondenl Graci: Dhersa est. Dicunt Laiwi: Siergo alia e$l aclio pratpoiiliotns, ex, *l atia actio prwpouiiotd$ , per, erunt juxta re$pon$iontm dua acliones, altera Patrk aitera Filii: at hoe iaconveniem est; v$rum pr*rpotUionem per nulla rations mdmiiiimui, timenle* tuper canakm el permslrumenlum dkalur. Qnocirca Latini senlentiam auam , duobus in scripiis tradidemnt, quae a Graecis rejecla sunt, oo quod in utroque Filius esse Spirilus sancli causa enuntiarclur. Tym vicissim Grseci ecbedulam exbibuere i n qua dicebant FiUum emitlere Spiriium tanctum, etexte scaturienum effuudere: Spkiiam Filiu emilti, profiuere, effundi. Sic slridim aniiiniaui formid eoraai refert Graccue scriplor actoruHi syoodi, additque banc adiuissam a I^aiints IIOA fuiase: quoaiam IpsU roinime compertnm c r a t , quo sanea Spirilue efundi, scatnrire, emil/, profture afllrmarelur. Audimut enim , inquii Julianua cardinalis, hac iccundct cujusdam et Umporali* e$te proctisionii : no$ autem dkimu $ancto$ Palrtt unam lantum aiterere procestionem in producliont
9

LV. Quantum vero schtsmaticoruui causas i n tomnaodarct i l l e , de quo nitac agimue, Basilii fecug, baud ?ane colliget quis ex faciaore raiiiiairi cujuadam archiepiscopi Njcooiedieasis, quod Jotephue Melbonensis refert in responsione ad libellum Marci Epbeeii : Quando mnutU, inqtrit, Nkomcdkuik pr<e$uli$ minkirum, ut afferret co~ dieem S. Busiiti , in qmo dietum iUmd habetur, ; . Cur enim necesee est, elc. llle \9CTO , aia ntaliiia sua permolus, $iu etiam tfobU admomitus, voltut occulere teritaUm, atque accepi* codk* venit ad fenenram, cogilant dictum Uimd abradere, ugnatoque folio , m quo uniemi* kmbtbalur, cuUeUum quanrebat. quo iilam eraderet. vero Spiritu* weritalU non parmhit id fkrl, nt tmUa* exttiugueretur. Excilat trgo flantem auram par quam factmm i f , ut folio in quo dklum fn* * n r f , mmiaio, aMmd u oferrei. IIU (estmans aliud ******** pro Jfo. Deimde ceUri gressu revertut ad ***odu*i Mudacter ibal ad conwncendoi Latino*. Utvtro P M T eju* librmm aperuil, elinUgram tdmkmtUm tidit, tone in minktr*m intue*$ , rem ctmmotutrmbat. At UU tremebundus ctamtvu : c tla malt, D*man pro$it lua bt**dkl%9 , dera$i illam. QuOmodo autem turtu* integra i f l ignoro. t-Jlncum
9 %

a) Lib. in, c. 13. b) Becc. oroj. i , dt unione Eccl.

at lib. 11 ad

Tfieod. (c) Lib. cont.

(irac.

DISSERTATIO I . $54 SpiritHi sancti. ttanc autem efusionem ex FUio rire ab aelerno tecuadiMi sabatabtiam personam esse nom $ecundam. Vcruiu lihet poliug integram iatelligereni, nec ne. 7* Qid verbain ueiurlf ipearo Grecorum formulam irantcribere, u l i re- sigiiiftcareni, aa sub6tantiam dnrinam e i subsifertur a Syropulo , eect. 8, a quo itiitiper addigri- aienltani pereonalen a Filk) trabere: an iden qod mos ejus auclorem fuisse doclorem Georgium procedert vel aliqito senau differai ei in qoScholarium, de quo gtius erit dicendi locus. Qmo- aain aenau. 8* An dicendo Spiritum ab ulroque, niam no$ Grceci antehae arbilrabamur Laiinot afirnempe a Palre.per Filium, substantialiler eliam mmre Spiritum $anclum Palre et Fiiio proce- ei aKerae boc inlelligerent.,9 Quid sibi vellet illod, dere lanquam duobus principiis aut $piramentU aubstanlialiler ab titroque profundi: an habere c i dmobus , et pralerea non agurmare Patrem t%u pri*SHmere eubaianlialiler abutroqae: an differant, cipimm et fontem totiu* deiiatii, Filii nempe et Spiet in quo sensu difleranl profundi, tt, proeedere. riius lancli; proplerea not et ab addilamenlo, $eu a 10 An abgoluleel sina eommeniario vera sit htec tocula quam Symbolo expiicationi* cau$a adjiqiuHt, propogilio : Spirilug ganclue procedit ac prufun* pariter et ab eorum communione cavimu*. Nunc ditur ajlernum a Palre et F i l i o , eiiw liac declaauUtu in hanc sacram et acumenicam ttjnodum ratione, Patr* ptr FUmm. A n , per, gignrficarel Filiitin ease Spiritug gancli causam el principiuni: eongregali, sivgulari Dei gralia, ut sancta inler 12 An dicendo, unimur, Lalinomm doctrinam c i nos umio procurelur, post mutias bac iltac ventiiatas confaggioiicm aaiplecicrcnlur. lgtbaec dubia Gtaecis qmmuxomn , et disputaiiones, productaque in msdium admoduro displicuere, alque, ot opinor, in am* qnam plurma utiimonia, e $acri$ Litterit simul el t tmmeii Ecctesim doctoribm : nos quidtm Laii*i pro- fuere ut Georgiug Scbolariua, qui promovendat fitemur, id quod no$ dicimu$, Spiritum Patre #f unioni naviler operam bacleuug poguerai, relrorFUio proctdere, non eo $en$u dxetrt, quati ant Pa- guni paulauni abicrii, et anfequam ulriugque Ecclegiae coiicordia gancirelur, Veneiiag citm Dematrem exclttdamu$, quominut sil principium et (ons trio despota imperaloris fralre ei Gemisto Pbletoiixs Deitalis Filii tl Spiritus $ancti, aut quati Ihone deceggeril, queaiadmodum narratnr a Syeredamus iiimd, Spiritum tanclum ex Fiiio proccropulo (). Sed noti infegiiarem aliura Floreminae dert; non accepuu Filium Patre : aui quasi duo pacig adfergarhim Ecclcgia poslhac ezperta est. primcipia, mut dua* produciiones Spiritus tancti 153
f v 0

exmibmmus : %td confitemur Spiritum tanetum Palrt et Filio lanquam ab uno principio , ei una {XXYI11]st ngutari produclion* ab cettrno profluxuse: timWter */ no$ Grccci auerimu* Spiritum sanclum Patre procedere, proprium autem eue Filii et ob illo protmanare , ei ab utreque, scilicet Paire per Filium, $ecu*dum $ubstanliam ptofundi profitebamur ei eredtbamus. Et nuncin mutuam unionem coaletcin f , et ckarinue divina conjungimu*. Quin el hoe mi tmtelmeH damus invicem proprtm fidei el confcttionh, et uintmo ob alterutriui commumone abtlincre in pvUremum debeat dijudicamut : sed rursum mutue peciscimvr el unum tentum amplectimur, miqn* m unam Ecclaiam Del [avente gratia, omnet redimegramur. Fortnula tiaec schoUrii, palriarclue el aiajori Graecorum parli arridebat, atque in p r i mia Beasarioni el lsidoro Rutbenorum melropolitae noooullis lamen rcfraganlibus. Quae porro ift ea noalri carpserint, Syropulus e i ipsorum scripto rccitat. 1* Quserebaat an ulterius ab additataeatc, seu ezplicatioiie refugere deberenl, cum pro rowperlo baberent Latiaos principia duo non proftieri. 1 An w a m egfe credercnt fldem Latin o r a a i , el in eam desiderarent foedua pangere. y A B Spfriium a Patre aolo procederc profnorenler, e i noa perinde a Filio. 4 An dicendo Spiritam esae proprlum F i l i i , nudaro consubslanlialiuicm anbonnn iulclligerent: an eum a Filioaeque at a Patre ternum eeee irahere. 5 An dicendo * o uaturire, i l l u d , ab eo, ad Patrcm , an ad Filiuni referretur. 0* Si ad F i l i u m , utrura scatu(a) Sjrop. aect.9 c. i l .
t f

L V l l . Mussanlibug ob Lalinoruin regponsionem Graecig, eaqu Patrum voccg reprobaiae cauganiibug., cum uihil conOceretur, noslri Undem obtinueriint, OccidciiUliwu doctorum ecnleHtiag ei dicta maiuriua expeadi; quod ubi pra^stiluin fuil, pairiarcha qui averso aniehac auimo fueral a dogmate Latinorum coacio guorum CONU guffra* gium hoc ia gcriplis dedil, quod 8yro|mlng r a fert (b) : ^ f , \ , , \ , ' , \ , Ylov , \ , , . , /, , , \ * , , \ ^ * QOMdoquidem dicta audivimus SS.Patrum Eccle$i<c lam Orientalit quam OccidentaiU quorum hi Spiritum sam~. etum Paireti Filio proeedere aneterant\ illi Palra per FUium : quanquam idetn *<, a Filio, quod, per Filium;?f per Filiuro; quod, ex Filio : no* 1 men dimissa voce hac, ex Filio, profilemur Spiritum tanclum procedere Patre per Filium, ab orter nilflte et tecundum sub$tanliam tanquam ab uno prindpio et causa, praepotitione, per, iliic can$am significante in procenione Spiritut tanclL Pahiar* cbae assengi giinl praegules a l i i , prxicr quinque, in quibus erai Ephegiua. Tum subiade impcrator
y v f % 9

(6) Sect. 9, cap. 9.

255 DISSERTATIONES lermoncm ad onincg babuil de uuione, ea latnen coodilione, et lege, ul Laimk sui IUW coqereniur addiiamentum Symbolo appomre : , * * t Ecclesice $u(t riiug immulare. Narrat Syropula, quae sibi pairiarcha d i x e r i t , u l a c ad sugcribeii' dumi uiiioni pelLiccrct; sciliccl yettuina ette Occidtntalmm Palrum icripia : e legiste Athanttium tom affirmantem; Ctjrillum ilem variis in kcit; Epiphamum quoque, cujut exprewt adeo ttocet t$MM, ut Junph, mouachu$ el dida$celu* (sive doctor), ingenue uiiquamU fastus easet, habere u quid ad aliorum Patnun loca responderel; ad Epiphanii vero, n i b i l , * UM ul qmlibet Patrk UHHS senUnliie nom atlipularelur, cvntwntaneum tamcn essei qum iiie dourel $equi. Interiiu vero palriarclia, duoi duorutu iriumve episcoporam assensionem obUnore eludet t exgpeclat, scnio landcm coniceiue nioriiur, relicia gcbcdula, qua eignifnabat, et dtjerabat, $e omnia lentire, qmv tenlU et doctl catkolica ei apostolka Ecclesia Domini noslri J$$M Gktkti, senwris Romat : \ ', \ . Pogl ejirs obHum oinncs demum de clero unioni eonscnscrunl, pratter unani Eptoshita , qui Laiinonnii Patrnm aocloriiatee a nostris corruptas el falsalas aflirloarel, Grsticortim vero, quac pei Filium Spirilum eaucluin pracedere eflerrent, ita inicrpretandas dactret, ac s i , ver Filium, idem esscl aiquc una cwm Fi/fo, et veluti Filius , Iket una generatione, [XXIX] ( , \ , ! \ \ neawn quta per FiUum t/fulgel, donaturque hominibus. Queinadmodum eliam ipsc ntrsum declaravit i n confessione suai qualisctinqtie fidei, quam conlra synodum edidil. Quasi vero grammaticis ulUs unquani aodilum sU , praeposilionem , per, si componalur cum patrio casu, Idem aliqnaiido sonare quod , eum. Quinimo oninee agnoacunt ea significnrl idcm quod Lalinis pety ex, inter, atque adco vel causam vcl medium exprinii. , , inqtiit Phavorintis, . Quapropier Damasc^ , cap. 4 3 , l i b . De fide orth. postquam ex PaaiVio dixil Spirtium e$$e imaghiem FUU, vduii FHm , Palrk (qoo nempc docemur Spirilum ex Eilio derivari) mox subjungil: Deus est Spirilut loncfat, * \ , qui per Fitium Patn eomeetkur. Id quod anle illum Basilias niagntts pronuntiarat (). Unut autem Spirilut $anctu$, ' \ \ , out per unum Filium uni Palri conneclilur. Et rpisum : , \
f

DAMASCENICE. 256 , \ , ^ \ Bonitaa, smicikatque naturatk , et regia dignilas ex Patre per FUium el Spiritttm perlrausil. Qwx profocio omHia, vclint nolinl scbismalici, nouiiuilaru, cwm mcdiani, tum rausx princtpiive ralioncin ln u n i i n l , u l Spiriluii) sanclum Filius cum Palre priiK cipio una prodncat el emillal. Nec oboli a-siimandum eel quod subjungil Marcus, secuiidum Oainasreniim Spirituin csse Filii comilem . Nam hoc verbo nibil almd significatiir, nisi Filium , nec tempore , nec naltira essc Spirilu autertaram. Quo scnsu Basiliiis negal Spiritum sanctum subnumerari Filio. Non ininus insalsum cst id qtiod in pra?dicio iilo libello sno siiggercbai Epboshis, Spirilum aliam ri-laliouom ad Filtum non babcrc, nisi qualcnus cmn Filio fnnotcscll : ! , ' . Nam rclalivn sinml coguosci, relalionis proprietas solum cst, non ipsa rclalio, quaj aliud fundaincnltitn babel. (Iiideul simul cognoscanlur, oportcl ut iinum cx alio origincm liabeal : GiTgorio Nysscno doccnle, pcrsonas divinas ad sc u<uUio rcicrri c l dislingui, \ . LVIH. Definilio synodi Florcntwcc. Synodus ilaqiie, finilis conlroversiis, dc processionc Spirilus soncli hhc dccrclnm dcdil : Definimut Spirilwn snnclum ex Palre et Filio aiernalilcr esse, et csscnliam suam suumqv.e esse tubsistens haberc cx Patre simul el Filio, ct ex utroque (Elernalilcr tiuquam ab uno principio el una spiraiioue procedere : declarantcs, quod id quod suncti doclore* et Polres dicunl ex Palre per Filium procedere Spirilum $r/tim, ad hnnc intellignUiam tendit, ut per Itvr significetur, Filium quoque estc, beciindum Grtccos quidem causam, secundum Latinos vero principium subsistentitv Spirilus tancii, sicul ci Palrem. quoniam omnia quiv Pairis sunl, Palcr ipte Filio suo nnigenito gigneudo dedii prceter esse Piiircm. hoc ipsum quod Spirilus sancius proccdii ex Filio ipse Filius (Vlernaiiler habcl, quo eliam alenuditer genitus e$l. Dcfimnius insupcr cxplicalionan verbornm Worum Filioque, veritalk declaranda: graiia, et imminenie lunc necesuiaie, liciie et rulio nubililer Symbolo fui&te appotilam.h fuil Floronllux synodi exilus, cujug dcfinilionibus ulinaiu Gracci sle&sent. Vcrum arlibus soasionibusque Marci praescrtim Epbcsii factum csl (6), u l non rr.odo Byzanlinum vulgug, sed el Ires Oricnlaliui sedian palriarcbs ganciia) uuioni rrpiignariui, dalo gynodaU dccrelo, quo Idelropbanem Josiplii Conslantiuopoliiani, qui Flprenlia? dicm obicrai, successorcm, pacis el icti foederig obgervauli^sinium, el Floronlinog Patr^s dirig dovovorunl, al quo imperatorem accrbc pershinxcruiii. Quaiii*
%

(a)D*Spk.

lancio, c. 18.

(t) Apud Allal. lib. m.Dc comrntu, c. 4.

 7 DISSERT obrcm Eagcnius papa mrot qnosdam ByzaitHuin ad Grercos i>ir#if, hiquil Laouicus rbalcocondylus, l i b . , vl rum hi$ in cclloqninm rcnircnl, qvi synn dmm el coHCordiam in Italia factam hon itdmittebeni. Nam Marcut Ephesi episcoput, et Schotoriu* Grmrcerum doclit*imu$ neqnidem ab inith Latinorum dvgmali con$t*tire voluerttnl. Ubi ad cotto* quium TtHinm t s l , Homani nihit effkere poluerunt, o r , infecta, domum rexertt suitl. Superest bodie Genrgii Scbolarii UhenDe proccssione Spiritns $ane i i , in qiio- memenla arania tractat, dc qittbus pcr lies qtiindecim, ut ipse ait, xai * in palalio disptrtarat cum apostolico Hiitilio, tpiscopo Gortonensi, et qtiodain tbeotogia? magistro coram imperalorc Jonnnc, Theodoro despola, palriarcha Grcgorio (qni Blctropbant successerat) cardinale item, aliisqtie cum Gi-accis, l u m Latinis : cmnncuipe rpsc tunc temporis esset, , ab nniversis uertti ten iecretarius uuhenalis imperatori$ ", ttnioertalit jttdtx* imperii, , , , * f quibuilibei sexiis feriiw iif irictinb impmafcfit cormm senatu, de rebus di~ vittii ttrmontm haberet. Haec do se auoqaa opere propria inanti scripsit, u>*ialii$qfie cst Sc!w>lariwe; ut legere eet in capite codioi* Regii, n. 2956, tn quo liic tpftius liber accuralior exslat, el magis mi>gor, quam in eilitiono Loiidiiicusi.
f 9 t

LIX. De Georqio Sckotario. Kx liis qtise hartenus dc Gcorgia Scholario diximue, refrlli possunl Lco AUatius, aliique viri eruditi (a); ubi pttgnani Scbolaritim hurtc diversmn csse ab G<HH*gio Srbolario, qui Ptoreniiwe synodo interfaH,et pacis laeund sequeslrwm e prabuii. Quod mi cottliciaiu, Scbolariuoi scbismalicutn iu Ilaliam ail synodoin coavenisse neganl. Ipse tamcn Scliol a r i n t schieinatictte muliie i n locis operum suorom, qose niau exarala in bibliolbccis asecrvantor, lotlatur se Ftorenliam in Iialhim ad synodum com aliia perrcxisae. (nsupcrex Syroptilo constal Georgiam illinn Scbolariuin, qui Florenlianr citm aliis acceeserol, quique egrcgiam aliquandiu unioni promrtvcnda? <>|Kram navarai, eaindcm postea deterisai% e i [XXX| Veaetia* cnm Demetrio itesptita 4 Gemislo PMeihone autcprofiigisee, qoan pacii oecrelum coodoMCiur, Yerba Syropuli haec s a n l ; Despota pM quairidu+num m m&tle (Jotepai palriapcbse) Vtfnetia abacaasit, annatia? siipendio poslbabiio, ne subscriplioni, aut aniafil ialaresse cogereUir; > * \ oi ; 6 , 4 6 , ^ 6* fumqme ctnmiiati doctorum $4tfienliuimi Gemitfui 91 (ejLeo AlUt. Vib. De cons., c. 5,'C; ejusdem Oimtrib. de Georgiis, et Exerc. adv. Creygh. 7 ; Syrop. llitl. conc. Flor secl. 9
9 V

I . Schotarhts, nee ' tvne edeste enpknfei. Qaam <*8 deiucepf echiemati f u t r i t , tfrrpfa ipshvt qine advcrsMS Latinos ediriit, satia sapefqiia oetctidam. Miebnel Ducas cbire ctiam indieal (fr), GeorgiHm Scbolannm, qui Fforentiam petiit, alium non faissc a scliismaiico. Adfuernnl e %taaforrhur, inqnlt, Cemistus Lacedcemoniu, \ ? ,Georgins Schotariut et lmivenalii judex. Atqni Georginm schismallcnni miversalis judirit munre fnncium esse, rpsomei icstc siiperins obsorvavimns. Ific ellam OliStrr noiandnm artictilum , ci pra?pn$itioaem \. et apud Ducam tnnuere, tchotartl minciiparione, non faniHtaa coguomen, sod dignitatem s i giiincari, contra ac Allatius. Posl redilum in patriam, atiqiiandiu rursum Georgius, u l i m pcratori m o m n gerercl, utiioni coasealire visua fuil, alquc buic aDtali consignari possunt qua? ad versus PhlOthonem scripsit de Spiritus sancti proccssionc ex Filio, qitam Gcniislus pbilosopbicis argunientis impugnavcral. Vcrum statim ad scliisiua revocaius es(, opistola, u i auiumo, Marci Epbesii, qtix inultis in bi^liolberis visilnr, ediia* quc esl a Leouc Allalio in Kxercitalionibus adverstis Greygblonum. oxerc. 7. Quantum voluptali* ct Iwlitia: nobit altuliiti, cum rectam pdem et piam patriamqtte sententiam omplexui , et condemnaltv ab hju$ti$ judicibus palrocinium *u$cepisli* inquil Eugenicus, tanlum e cautrario triuitia el mtvrore rcpleii sumus, cum ad aures nottras pervcnit, le rursum alterata facie pugnantia tenere el Uqui, et cum peuimis ccconomh una confluerend procuranda media unwnis et (cederis. Tolis bisce litlcrie probusille niagisler discipuluin adboriaiur synodum, quae Florcniini decreli flrmandi causa.CoiH slaniinopoli cogobatur, veluli Caipbc consessum viiel, c l , poslbabilis sasculi vani^,. secedat in. descrtum. Preccptoria volis obseculua csi ScboUriue, ct scbiema vcrbo seriptisquc palani propugnavit : cumque conauia aui baud saii pro voluotaie procoderent, in mona&lerium PaniocfQitrU, (q. d. OmnipoUnth Dei) assumpto Gennadii nomin*}, secessil(c). Cuin autcm sub Gonstanliiro, poftircmo Grsccorum imperatore, pro instaiiranaa unionc colluqiiia iierum baherciiltir, e cella, i n qiio rcclusus agcbat, adversu Ftorenlinum decretum, cum scrmonc, tum scriptis cerlabat. Gentiadlum hunc, seu Gcorglutn Scbolarium, sacris ordinibus ea temp&late fiiisse iailiatum, nullo monumcnto consiat. Quamobrem per quam conimode dc ipso ihlclligendus venil Georgius Pbranza, cum narral ('), cxpngnala Coustantinopoli, sultano Mabumeto sic aimTttinte, episcopo*, qvi forter ttdenwt, paueosque ttc chrldi et la\cl*> sopientiisimvm docthsimumque lleargium Scholarium etiam % t

(M Itht. c. 5 1 . (r) Dtic. Mich. cap. 55. (d) Lib. , c. 19.

SB DISSERTATIONES num laicum.elegisu, quem et GeunadiuM mulato mmdne nutuuparunt. Ubi eliatn notalu dtgniggimiin) e t i illud apilbelum, doctttsimum, $apiehti$$imumqmSi qood a geriptoribug Graxng vuigo allribuium ctt Gaorgio gcbUmalico; quemadmodum ex gupra cilatig eorum tctlimoniis colligi potest. Hac si ila soat, Gennadius ille Pbrtnza? perperam ab Allalio coafuaditur cura allero Geanadio, qui poglulatug fueral gucceaaor Joaephi patriarcha?. Nam Syropuleslig esl locuples, Gennadiura istiira lunc temporis, give quando Graeci ex Italia regressi aiint iaicu.ro nequaquam fuisse, sed monasteril Batopsdii prepogtlum et presbyterum. In kase tria nomina eontenuraui, in Trapezunlium, Cyzicenum, , el Batopcedii prcefeclum hieromonachum domnum Gennadium. Sed neque boc lempore Scholarius Gennadii nomen assumpseral. G&ierura quo animo tanlo sludio Georgiug Scholariug iclum Floreatiae, el Conglanlinopoli gemel atque ileruro (irmatum foedus ex iransverso pelere aggresaus sit, aperil nobis Leoaardus Cbiensis, archiepiscoput Mitylenseus, epistola ad ISicolauin V, de urbis Congtantinopofeog jactura el caplivitalc : AUbanlquidemmagnules, inquit, quorum cruor hoitt/i gladio jam irrigat terram : detur $ummp ponli/Ui commemoralionu honos : ud decretum Florcnilnm synodi non legatur. Gar koe kypoerita f Ut deleatur, inquit, ex dtcreto, quod Spiritus t*nct*% ttque ex Fitio, quemadmodum ex Palre procedil. Cur iteiu kypocrila f neerraae videanlurGrasci, * i dicant ( i d est objiciant Lalinis) duos Spiriiut $ancii produclores. Sed cur koc item oro hypocrtta? Ne deiur ei,qui totam $ibi ex officio captare cupit gloriam (lgidoro scilicet Rulheno, cardinali et legato). Intendebat ex una parte Sclwlariut, ex allera Ckirtuca, qnandoque ad prassenliam temet apostollcam (seu pontilicig Romani) trantferre, ut hi enenl, qui tol'% rem intellexhse viderenlur quique primi Umdarenlur lanla unionis auctores. Advertut enim tegalum mulli invidia clanculum torquebantur. lia profecto affeclum fuisee Scholariam, nullo negotio deprcbendal, quisquis libros duos, quos de Spiritaa sancti processioae adversus Latinog gcripgit, altente perlegcriu In priore siquidem () de quo guperius facta est mentio, post multa de menle C y r i l l i Tbeodoreli, etEphesiaoruai Palrum,deqiie auctoritate Augusiini digpulala : posiquaro varia Graecorum doctorum dicta expendii, quibug L a l i norum fideg aglrui videtur; coneedit landem Ecclei t e Patrea, quando Spirilum aanctum pcr Filium procedere dixerual, non temporalem solum et secajidariam quamdam sigaificasse, roiggioaemve ad bominea, aut largitioaem donorum; sed elocuiione bacindicara voluisse : i*indi?ulsam Spirilus sancti cuni Filio conjunctionem : ol , inquit, \
t % r

DAMASCENICiE. 160 , , ^ irpotivai, [XXXI] , Volunl iiquidem ikeologim leges, ut Spiriiut tanctus et Dei Filiu* uniantur, non modo qua ex priucipio eodem procedunt, neque kae tatione tolum Trinilatem copulari; verum eliam qua aiterum per allerum producilur, ei ut Ua dicam, ordine minime perturbato commiicetur. Hoc sensu praepotriiionem ex quam Europaei Patres usurpare amant, , , aqualit etse virtulit et iignificaniiee ac prteposilionem, per. Id quod exeuiplo, rudi quidem et corporeo, noa lamea admodum inepto, quod sancti Patres, Graeci praesertim, frequenler adbibucrunl, conatur edisserere: pulaoculi scu scaiebra?, fontis, e l f l u v i i ; ileiuque radicis, rami el fructus, ut aempe quemadmodum fluvius ex scatcbra per fontem profluit, u l fructus a radice per ranium iadisjunclifn protruditur, sic Spirilus absque ulla iatercapedine vel aaiurae vel loci vel lemporis, x Palre per Filium procedat, atque hujus processionisergo, cum Patri, tum Filio conjungaiur. Ex quosequilur, et quemadmodum ramus fecundilatein suara accepil a radice, ut fruclus ex ipso protriidalur : sic quoque Pater fecundiiatem Filio cemmuaicet, ut ex eo, aut per euni Spiritus producatur, atque adeo Filius suo modo principjum ert Spiriius sancd, lametsi non priinordiale. 2 Scholarius (6) concedil sanctos Palres, quando dixerunt per Filium procedere Spirilum, processionem quamdam ex Filio inuui$$e; at non qua Spirilm in u subtislat, ted qua dhtmgualur secernaturque Filio, , , , \ . Spiriiui tanclus, inquit, in Patre eU et in Filio tuaple nalura, \ , * * , , , , , et ducermtur ab eit lecundum kypoittnim qualenus ex Palre per Filium procedu. Verum proceuu* tx Patre, cautam tignificat, ut dictum e$t; per Filium aulem dhcrimen solum. Quasi vero non idem eit, ut oroaes pbilosopbi do* cenl, id quo aliquid constiluatur, aique id quo disiingualur a caeterie. Ae proiade si Spiriius esl ex Filio aut per Filium, qaia dieiioguitur a Filio, eamdem ob rationem pe.r Filium, eeu eliam ex Filio habet, ut constituatur, seu bypostaaie quaedam s i i . L X I . Gcorgiu* Scholarius patriarcka Latin+rmm dogma profiteiur. Enimvero Georgius ip$e Scbolarius ejusmodi cavillos taodem floccl fecit, ntc a Latinorum Patrum tbeologia discedendum putavit, quaado quaesitus a gultano Mahumeto, quae esset Cbrislianorum de Triaitale doctrina, reapondii
y % 9

() Sacl .5, c . i .

(6) Sect. 5, c . 6 .

861

DISSBRTATIOII.

Deaaa noo solom res creata* intfUigere, veruia cliaiti tetptun : atqve idcirco verburn ei sapieal i a i n habere, qva seipsuiu proprio soo modo ialelligau : consimkiier non solum eum velle et amare res quas coadidtt, sed et a forliori seipsum d i l i gere : adeoque seropiterne ex Deo prodire Ver b u m e l Spirilum ipsiue, absque divitias unilalis dispendio. Alqui boc eai ipsummel principiuro, ex ibeologi eoslri posl Augustinum coocludunt, SpirUum sancluta ex Filio procedere, quia ecape ex Verbo producilur amor. Quamobrem Scbolariua ipee libro antebac cilalo (), illud daia epera coavellere conalua fuerat lanquam ioeptum, a u l ad aslrueodam fidem roinus efficax. Quinimo i d e n patriarcba iucubralione sua allera, quara de Chrislianorum dogmaiis in niodum dialogi jussu iitdem sollani conscriptil : Si i*lerrogatu$ fueri$ inquit, t ditinh quae svnl ptrtonm produeente$ respomde, dum. Nam Pater general Filium, ei Pater me FUiui Spirilmm $*nctum. Ex qaibus apparet
9 9

Georgium Scbolarium ex aafmo tdaismalia catigam tulalum non ease, sed propler siiniiluiea quasdam, necnon ax latenie animi auperbia, qua primaa partes in unione procuranda sibi miiiima concedi iniquo animo suslineret. Hic itaque Georgius Scholarius, qui Gennadii cognomen suropeit, ille ipse esi, qoi laudalam a Meletio Syrigo, apod doclitsimum Ricbardum Simoniuro (), couciooen in die Parascevea babuit, in qua diaerte myaierium traiiMubelanliationU,nequaquain praHermiaaa voce, , enuntiavit: co scilicel lempore quo Judex catholicus erat, et quibustibel aexiis fcriie, ut ipse le&talur loco supra laudato, de rebus divinis in tricliaio imperatorio corara tenaloribus verba facicbat. la quo quidem tricliaio, scbiauialicorum partes aliquando defendil, adversut aunlium aposlolicuro et Lalinos, qui Gonslanlinopoli morabantur. Unde procul aberat a p r o denda Gracorum suorum fide de EocbarisUae aacramenio, u i Laiinorum dogma coaflrmarei.

< ) Ltb. i , Cont. Lai. sect. 4, c.7 et 8. (6) La criance de VEgltu orientale tur la Tramtubttantiation,

p. 184.

DISSERTATIO
(XXXII] De quibusdam auctoritatibu$ assertores
y

SECUNDA.
unius in Ckristo naturm

quibus Eutyches, aliique hctresim suam tucbantur.

I . Quia gaepe Joannes Oamascenus lam in libro De fidt orihodoxa, quaro in tractalibus aliis poleinicis, scrmoaem movil de placitis Euiychianorum, setr Monophysilarum, deque praecipuis niomenlis quibaa bseresim suain luebantur, opene prelium nie raciarnm existimavi, si siagulari capite quasdam auctorilales aut teslimonia, qua? Galbolicis objeclabant, ad examen revocavero. Aibanasiuro porro Jalium ct Felicem Romanos ponlifices, Gregoriuin Tbaumattirgum laudabanl, ceu Ghrisio nnluram onam iUi vindicaverint; quorum loca primuin recitabo, lum postea judicium qualecunque meum leraan iium borum auclorun ccnseri debeant, quoram pneclaris noralnibus ineigninbaiilur : Alhauasii Iocas hic e r a i : iup\ , Ex termonede incarnatione. \ \ , , , \ ( , * , Yfbv , \ , , , * , , , \ , \ * Confitemur illum et Dei Filium tl Demm eue $et*wdum Spiritum, Filium uutem homit y

nts tecnndum earmm; non duat naturat urntm f i /inm, unam adorandam, alteram non adorandam; $ed unam Dei Verbi naturam incarnatnm, qtne #imti/ cum carne ipsitti adoratione una adoratur , neqne rurtum duos fitio*, alierum verum Dei Filium el adorandum, allerum ex Maria hominem non adorondum, ted per gratiam perinde atque alii Aominet factum Dei Filium; $ed unum, ut dtxi, F l itm, f l ipsum Deum, et non atium. Julius Romanue, episiola ad Dionysitim Corintbi^piscopum, cujus initium eral, * Mirabundus hctfeo, eum de quibutdam audio, sic loqui ferebatur : * , , \ , 4| . \ , , , \ * Necette namqwe ett , c%m duas naturtu dfrxnl, aam adorare, *lteratu non adorare, atque in dhinam quidem baplizari in hnmanam vero non baplixari. Ettx enim in Chrhti moriem baptiuh mtir, Mewi tamen conptemur naluram mpauibitU deilalis, et pastibilis humamtath. Feficem Romanum papam in testlmoniaoi unias in Chrislo iiaturae adductum a Monopbysilia fviasc
%

263 DISSERTATIONES legimus, praeftenim l n caHatlone Gofltuamlnopolt habila Caiholicos inter et Severiftno sob Jusriniaao imperatore anno 532, et apad Liberamin t * Breviario, cap. 10. Qdod vero protirierunl t* expositione fidei particulatim, qua? Gregorio Neoeasarieiiei, seu Tbaunialurgo, auributa fuit, illud refero ex Latina transtatione Franctsci Torrensis, quando Gracca desiderantnr, praeter paura verba qu:e i n lereeratii, m i legwnlur aptitf Leofrthnrrt Byxaniinum, llb. De secl.,nct.8 : Et qumnoniwttiturba$ nobhexcirarunt, ntientet evertere fidem nottram m Clirishtm Dontlnum noitrum, non confitmtet Deum e$te incarnatum, $ed hominem Deo copvtatum: ideirco COMfenionem edimut de fide, quam d1ximu$, rejicienln contradicenllum perfidiam. Deui enim humana carne incarnatus, puram habet operationem, cum $it mcns pas$ionibut ammos ei c$rporh invicta, et carnem, et motus carnis divine et tine peecato moderan*; qui non sotum tcneri morte non pofuii; ttd etiam mortem delevil: et esl Deu$ verus, qui carnis expen in eurne apparuit, perfectus vera et divina perfectione : , . ^ JSon dua pertonos, duce tufce. Nec enim quatuor adorari oportere dicimus, Deum et Fitium Det, et hominem, el Spiruum $an* ctum. I I . De confesiione fidei ad Jovianum de Incarnaiione. Primum locum Albanasioquidcmconcesacruni Epbramius Anliocbenus, el Eulogta? Alexat*drinus, apud Pbolium codd. 229 ei 230, Joannes itidem Damasccnus, et alii orlbodoxi. Insignesvero aevi noslri c i i l i c i , iulei quos primas lenet vir pcrerudiius R. P. D. Bernardus de Mouifaucon, uno velut obtulu confessionem illaw fidci genuiuum Aibauasii felum nna essc agnovfrunl : deierriti vero magni Cyrilli Alcxandrim aucloriute, ad dubia illius opcra auiandaudaai sallcm judicaruiU. Cyuillus sjquideiu libro De recia fide ad imperalrices, II. tt, tibelluoi isLuiu udei cilai advcrsus Ncsloriutn : ' , iiiqiiil, \ , - , * \ , * , . . . Igitur bcatitsimus , el pietatU fmuia celeberrimus apud omncs Aikaiuuius, qui superiori mo AlexandrintB Eccletice episcopalum ttnuii^ iihro de incanuUiane, tic de Christo locutus est,Confitemur enun i//rm,etc. Integra fernie confessione hac recilaia, ulexsiat 'in edllionibus Albanasianis, subjuiigil : jEitimo [XXXIII] auiem aliorum quoque sanctorum episcoporum sentenlias, quibus idem dotttt propotitum [uit, neutiquam hic omUtendas etse. Nec dcinceps lesiimoniiuii aliud allegai Athanasii, com plura ex genuinis ejus lucubraiionibus suppelerenl; sed Altici Constaolinopoliuni, Antiocbi Plejemaidis, Amphilocbii, Ammonii Adrianopoliia, Joanais Gbrysostomi, Severiani Gaba4urm, Theopbili avunculi sui Alexandrlni, el, quod auimad

DAMASCENIGifi, S64 ertinne dlgmtin e*t, YttaHa illiot episcopi, qtti ttt poeibac oetendclur, Apolliaarii tectalor i u i l . Prtattrea ver i n defcnskme anatbemativnii sui 8 ronlra Oriciitales, eamdem Expoaitionem fidet, lanquaai Afhanasii eit, adversariis gais apponil ejes|Mo prelixae lexlus perinde recilat. Quamobrcm recle Eustalhiws Beryleiisis ia conciliabulo Ephesino proattniiavit, Gyrillum Alhanasii testimonio canlrmasse, unam Dei Verbi naturam inearnatem dtbere d i e i ; boc est ea profcssfoae dei, de qua hic quasiio csi : {| . Haea Hypatius Epbrtuie, aliique prtesnles catboliti nou legeronl, qtit in illa eollafione ConstanlinopoKlaaa cum Severianis, oum ipsis objicerelnr Cyrillura i n libris contra Diodorum TarscnRem ct Tbeodorum Mopsuestenum laadasse (idci confessionom ad Joviantiin cum merooraiis prius Julii, Felicis, Gregor l i , necnon Dionysii Areopagittt opcribus, incunctanter iiegaveruat, ejuemedi ciiationes flpiam apud Cyrillum reperiri; ncc proinde aitribuendos esse Cyrillo libros qm contra Diodorum Tbeodoruinque, et De incarnalwne, ab ipso d l i t i fcnbanlur. Adduni insuper omncs illas atiotorilaies nonnisi ex Apulliiiarisl^rum oflicina prodiisse, sibiqtie i n Jibris Gyrilli a Dioscoro si vcre Cyrilli sunl, i n aerias videri. Ad etmidem scnsum Leonlius, lib. De sect., acl. 8, ail : Aliam aucloritatem proferunt taneli Atkanasir ex Oralioite de incarnatione, qxtas qttidem hnjttsmodi esl: Euwdem csse Dei Filium ratione Spirilus, el homiuis Filium raiioue carnis : non duas naluras unum itlum Filium, quorpm nna $it aduranda, adoranda uon sit allera; sed unam naturam Dei Verbi incarnalnm. Respondenius p r i nium boc nobis noa advcrsari : Pion emm duas naturai ila tradimui, ut adorelur tina, non adorctur allera: sed unam slatuiwus csse naturam Dei Yerbi incarnatam. Deiude uequidcm est Alhanaiii. JSam ctun nobit interroganiur, ubi hoc dictum exslet, nec ejus ostendeiuli copiam habenl: in arclum vcra coacli pusillam quamdam orationem proferunl, quasi duorum [oliorum, in qua dictum hoc lcgitur. At notum esl universis omnia sancli AUianatii opera valde magna este. Quid autem ad hoc reipondebinws, quod bealum Cyrillum producunt cilantem lioc diclum in libto adwenus Theodorum, qua$i profectum abAtlMnasio? bimirum dicimu* reupte quidetn t7lud tfi beati Cgrilli coulra Theodormn invettivit legi* sed mendum esse priscmn. Diouoru* enim sucustor B. CyrUli faetus, cujus opera reperisset, forie veriitu uon c*t imeiere nomiuila quat ipti libilum fidl. fleque vero conjeciurh no* modo uli quod bcntus Cyrillui illud contra Thtedorum non produxeril, ex ec quoque manifestum e*i. tiam Theodorelui, qui Theodorum defendebet, univcnat auclorilalct excutien* quaicunque sancius Cyritlus contra Thcodorum de ttcfii Palribm proiuleral, nutquam AMJKJ dicii numiuil. EUnim isii rcpununt, Thivdorelo callide omisium : qnod enim advcrsus cant <.t r

DISSERTATIO I I . UmwUatum oculk aspkere non posset, adeo planam et apertum, idcirco sponle ab ipso prwtermis&am ? Rgspondemus ianlum abesse ut eam Theodorelus ibi positam praterire voluerit, ul cum beatus We Cyrillus alibi dixksel unam Verbi naturam incarnalam, uemadmodum Patres pronuntiarant, , ; Theodoretui eumreprekendtns hit verbk : Ecquit Palrum tibi dixit M I M Dei Vtrbi naturam inearnatam? Siquidem tcimsset Tkeodoretut verbum itlud quod apud CyriUum exstal ex tancto Athanatio citalum, nequaqmam adeo tenure dicturut fueril : Quit Ubi Patrum dixii unam Dei Verbi naturam incarnatam ? Vkislim ingerunl tam* certum eise, tctOiue sic locutum Athamwum, ut etiam dixerit, quemadmodum Patret loeuti tunt. Nos contra, inili quemque dicimut, *t ottendat ex Patribus este prolata quas ipse tradit, ti non iitdem, sallem vi verborum. Hucusque Leontii, qui, u l apparei, nec ipse Cyrilli librum quem citaimas De recta fide ad imperalrices legerat. Quinimo, com iisdem lotidemque verbis expressis, in Confestiooe iidei ad Jovianum, quae Atbaaasio suppoaiu esl, babeatur, una Dei Verbi natura incarnata; nec ullus Patrum Cyrillo anleriorum id pronantiasse reperiatur, omnino concedendura est boc eom esae mutoatum ex spurio iilo libello. Mec quemquam moveat allerum Leoniii argumentum, aibil scilicet Theodorelum dc illa Conleasione Adei dixisse, eum alias aucloritates exculerel, quaacunque Gyrillus in Ubris contra Tbcodorum produxisset. Kam Tbeodoreluro iree priorea ejus libros, quibus Diodorus Tbeodorutque exagitabaniur, conlutasae certnm quidem esl : al non itera quartum, qui appendicis instar De incarnatione erat, et in quo Aibaaasii aliorumquc loca congesta erant. Neque id teanere conjecisee raibi videor; quandoqtiidem EusUlbiua Berylcnsis, quem paulo antcbac c i labam, diserte dixii ia concilio Ephesino, Cyrilluin bocce diciuin, unam Dei Verbi naluram incarnafam, Albanasii lealiiaonio confirmasse. Alqui coufirmatio focis islius auctoritaie Atbanasii nusquani alibi occurrit i n libris vel epistolia Gyriili. Ex quibos coocludo illum boc praeetitisse in quarlo illo libro, q u i de iocarnatiooe totas erat. Neininem ergo pigeal faleri eanetum doclorem deccplu fuisse falsa opusculi hujus iuscripUone; klque eo poiiori jure, quod ipsomel aunuentc, aciione 1 tynodi Epbetina laudaia adversus Ncslorkiin fuerit epiOola ad Proedocium, tanquani Julii Romani, quam ipse rursum prolulil in defensione anatbeaiaiisini sai sexii contra Orienlales, quamquc lucc clarius tum asieasurus Apollinario auclore prodiisse, ut et adulierinam aliram, quam hoc ctiam poslremo laco citavit, veluli Felicis Romani. III. Leoatius in alio operc, cujtis bic Laiinc l i l u U% esl : /n eos qui proferunl nobh qutedam Apollinarii, falto inscripla nomine tanclornm Patrum, PATaoL. G R . X C I V .

266 libellum illum fidci ad Jovianum, ut ct cpistolam ad DionysiumCorinthi cpiscopum,[XXXIV] nccnoti Exposilioncm iiclei pipo;, ab Apollinario edila essc evincit. Sic porro ipso slalim initio lo<{ui(ur: Quidam ex haresi Apollinarii> vcl Eulyclus, vel Dioscori, cum vellent hairesim suam confirmare, quasdam oraliones Apollinarii, Gregorio Thaumaturgo, aut Athanatio, aul Julio intcripterunt, ul simplicior$s falUrent; quod quidem perfecerunt. Auclonlale enim ejusmodi pertonarum fide digna multot Eccleii(c cal/wlicw capere potuerunl, et apud multos ex recle credentibus reperir* poleru librum, cui tituUi, (Fidcs particulatim digesta), inscriptum Gregorio, et quatdam ejut epitiolat, quas Julio Romano itucripta: tunt, et aliat ejut de incarnalione oratione* et expositionet auripta* Alhanaiio. Fiet autem tibihoc manifeitum, et cuivit w r i tatis studioio, ex iis qu(B in medium a/feremut, tum ip$iut ApoUinarii, IHM ditcipulorum ejut, ex quibus e$t cum aliis Valeniinut. Adductis deiade fragmenlis plurirois operum Apollinarii, ejuaque discipulorum Valenlini, Polemii, Timotbei, et Jobii, q u omnino conveniuat ad fidei de incarnatione confessionem de qua dispuiamus, necnon ad epiatoiam, et ad expoeiliooem, quae i u l i o Romano e l Gregorio Thauroaiiirgo aitributae sunt, landem hoc modo condudit : Arbitror eum qui non fuerit nimis conUnlio4Ut non pot$e hit cum ratione advertari *t cotitradkere; quin pothti futurum e*$e ut continuo, el, Mt ita dkam, uon violentcr verUali atnntfatur, tl omnibu$ su/fragiis fatealur, Apollinarti eue epitl*ta$ vel urmonet de incanuniorte, quas Julii, Gregon i , et Aihanasii esse fako ferunlur, ete. Verum mullis annig ante Lconlium boc ipsum eviceranl Galbolici conlra Eulycbianos ec Monopbysiiaa, u l teslanlur monacbi Palasiitiae epislola ad Akiaonem, quae scripia eat sub Aaastasio imperatore anno scilicet 5 i l , referturqua ab Evagrio lib. u i Jlist. cap. 3 1 . Hareliros istos narrant sanclorum Patrum libros sepe depravasae, ' \ ', , multotque Apollinarii librot Atftan*iio Gr$gorio Tkaum*turg* et Julio intcnplknibu* tmmxiatk aiuribuku; qua frattde plurimoi impkiatk twm $%9 fecerint. Quapropter sanclus Maximos, cum Theodosiua epiacopus Caeaarif nsis, Moaoihelela, objecissct, ', , \ ' , auctoritates ^uw circumferunlur, $S- Julii Romam, Gregorii Thaumaiurgi et Aihanatii nominibui falso imcriplat, respondii neminem este qui ne$dat ea% eue impii Apollinarii : \ . In bis enim uti naturx duae, ila quoquc operationes duae Christo denegantar.
t % y 9 %

Similia posimoduai scripsit etiam Nkephoras Constantinopolitanus, initio dissertalionis , contra Epiphanidem : ol
9 \

V. Anastasius subinde tetutur epistolam alte~ ram, quac JnTlt Rorpani nomen preferebat, in T i I V . HIEC vero declaranlur magis in collectaneis moiheano librorum Apollinani indice censitam conlra Severianos, quse manu exaraia asservanlur foisse, cuai hac inscriptione, , in Bibliotbeca collegii ParUiensis Societatis Jcs\i , cap. 9, cft ipsa parte quae Lalinc prodiit t . I V Aw- Dotnino mto desideratiitimo [XXXV] et comminutro, iiq. Uct. Henrici Canisii, ubi Anaslasii cujusriain, Apollinariui. Obscrvat insuper non ex inscriptfone I I O I I forsan Sinaits, erudilum bec sehottum Icgrtar : sola mendaciuni a r g u i ; veruni et cx ipsomet dt xaV & ol ctionis genere. iVon enim Uomanot ejtttmodi iw, - scriplionibtu $oli(ot uti, cum ad atiquem epitcopum , , scribunty quamvi sil ex primariis; mullo minni ad , presbytemm : phratim porro nimrum Graeam t%%e , \ ut convena putetur ex Latino : , \ , , ( , \ , . . , , * \ ', ' . Demum confir . " $ , mat, eam Apollinarfi esse, ex collatronc verborum 6 , ct placHorutii quae continet, cum afiis Apoltinani . \ dictis, quae subjungil. Niminrm, , , \ , Apollinarii ad Diodorum. * , - O'J , \ , , **^, ) \ * Temput opporlu Quomodo non impta re* fuerit, ittbstantia alnum est eomparande qum adverutrii proferunt ex lerl, trt&tce et temv eamdem adhiben adorationem, sermone inzcrtplo perptram Atkenasio, cum maniM trealori tt Domino f \ fesU $U Apolfinarii, ut Ustatur Timolheus, qui f- )^5 iterum irt libre de incaruadictm conlexnit librorum Apollinarii, inler quos et thn* aii : hunc quem velut Athanatii proferunt, reeen$uit , \ miet illum qnem fulio ascribnnt; ut ex orationum \ , * og**tione $t affmitate dignotctur gtnumxu hornm partn$. liaqme tanquam Apollwtrii libellum produimpouibile esi evntdem adormiihm e$*e, ti non orfcNl, ex quo lettimuuium koc aferunt : c ApoUi**orabHem : ergo imf0$$ibiU ett eumdem etst De*m ct fttia exepUtolaad Jommnum imperMtortm. Quundo tommem ex omni part* perfeetum, ted in unHate tutem vetut plinilwdo tmporu muil i t a i t Filium cvmmistai natnne diwmm incarntim. Anaslasius siib, nalum ex muliere , etc. Gonpttmur etiam jungtl : , ue ipmm Dei Filium, et Dtmm ucundum Spiri * fttt, Filiutn hominii secundum carnem; non * , dua$ natura* uttum FUium, unam adorandam, $t - Haec sunl Apotlhtarii miunam non adorandam : ud unam naiuram Iki Vtrbi rific*, sictU Polemon ejus ditcipulut ait; hmc maxt\ incamatam, ti adoralam eum cartu $ua una adora mam timilitudinem habeni cwn tta quas ub tpm conlione. > Pergit Anaetasiug, alque ex dogtaalum, quae ficta , tanquam Atlianasii el Jmlii etunt. bac i n epislola coaiinentur, diacrimiae ab Alhana\ k Ex bis manifcsiam fil epistolaia Ulam ad f i i daclrina, u i ex TinxHhci ApoilinarisUe indicc Dionysium Apollinario reddeudam esse, uon Julio
% t f 1 v

267 DISSERTATIONES \ \ , , \ ot , , , , \ \ * Elenim insani amentissitnlque Apolli alque inviti Deo Eutychit tectatore$, eodem modo quasdam sanctorum Patrum auetoritates emenf f t o f producunt, quibut detestandum dogma tuum nstrnant : videlicei magni Gregorii Thaumaturgi, cclebralinimique Alkanasii, necnonJulii, qui Romanos urbis Ecckiia>anti$te$ fuit*

DAMASCENICE. 268 demonstrai, eam non cssc Atbanasii, scd ApoHinar i i . Eadem, lanquam cx Anaslasii scboliis, compendio Euthyniius in Panoplia, pag. 543, ubi epislolam iltam ad Jovianum perinde scriplam legimus, non ad Julianum, ut non sine librariorum errore editum videmus apud Photium cod. S29, * * quod Andreas Scboltus sic belle reddidU, ad Julianum Apostatam. Ibidem ettam a Pbolio refertur epistola Julii , quod in Lalina iranslalione s!c legitur, ad Decium. Ycrum emendandum est, , ad Prosdocfam. Qtiae per transennam dicta santo.

Galal. , 4 ;

Ronano. Sed ea dc rc ilerum audieadus ventl Leootiue l i b . De tect., act. 8 : Afferunt aliud qucque diclum, inquil, velui aJulio profeclum,quod exsttii ta ipi$ioia tcripta ad Diongiium Corinthi epUcowum, euju* inUium $tt : c Miror de quibutdam mudieiu , eilqut dictum hujmmodu Ntctue $$t cum dmMM n*i*ras dicunl, unam adorare, ti alteram non dorare; acin divinam quktem baptixari, in humammm wero non baplixmri: > aiiaque plura ittac epiUoia coniiuet. Sedno$ multU argumeniit evincimtu ilUm epitlolam non e$$e B. Julii, ud ApoUinarii. Primuut 4X eo auod, l i quit eam accurai* cotuiderei, nihUJulii nomine diguum habeat. ' \ , , qmin et upUm tpistokc, qu** eju$ e u t dicnnt, km $unt Apoihnmrii. Demde, qtod in eadem eputola, eorporis [acla mttUicru, nu$quum iliud mente prvdilum vtl sjumutiUM dlxerU. Erat aniem in mon posUum Painbus illtu* svculi, , $icubi corporu meuthnem \attrcml, id ipsum menie praditum, animainmque diceremt. Quod quidem u$qut adeo vtrum etl, ut rt9

270 , * Sed Deus qnidem est, incarnato Spirilu, autem, aaumpta carne Deo. Ad euiudcm moduni in libello ad Jovianum, dc quo primo loco dixU mus, profllelur Ghrisium esse, , , Deum ratione tpirlttti ei hominem ralione carni$. Iloc ncmpe praeslitucrat, quod NysseniH referl n . 13, Domtnu$ Dei hominis naiura dmnu$ Spinlut eral, stve diviaa mens, quce buniaiitt omiss vicea expteret. Diciiur i i i episiola ad Prosdocium, Verbiim non habitasu i* homine d* terra terren*, ted e$u tecvndum ilium Adamum c<rU*tem quia coeUtte Verbum e$t quod carnem habet ex Maria ; nosque lerreni eum *imw, ccelesta faclurum ad simititudinem , per id quod cwlette esl : , ' , , -, * ' . Goneitnili modo Apdlllnarius idioqu* dtincept illut in Antirrkelico Gregorii Nysscni cilat09, b*c incel904S wunU prmdiium tl mnimaium, adjicieniibus, cat, Cbristum ease boroiaem cotleetem, qui bttmano naiii pottiinerum Ubri repirianiur, qui kanc apptns p i r i u careat. [XXXVIJEI dicsot mo kabe**i. PrmUrta i*d* Hmmmon B. Ju , iaquit (n. Jii, ud Apollinani $ue (Umontlratut , qmod G r t f t 8), ( , riaj. Nmuttvu libro cotur* AmolUnarium aperU mul, * *5i exillis la rtciUl, qum kac tpittola conlituntur, *aqu$ c$m prmwm rtfuUl. Potut #1 miiund$ contnna\ quod B. Ju- omnibui rebus (), tn nobh qmi ttrreni $umus lii mou iii. Aiunt enim at/M ttjnodi Ephe$im Cw- perccque repermntur, coeUilit homo comtat, ita ut tpi* ritum quoqne ejutdem generis atque terreni hominethatiUm buertam : quod qmdim *ptrU memtitmiur. Nam nihil taU in umiu repenlur: ted aiia qutz- btmt; non c<rte$(i$ erit, ted tantummodo cceUitit Dd mam imtria e$t tpuiolm welut Julio scripta, n$c conceptaeulum. Sic rursus apud Leoalium ait : Verbum Ua factvs ett homo, quia earo et spmtttt homo iptm i a i i i , ud TimoUui (Apollinaristae acilicet), ', ucundum Apottolum : el hocett Verbum carnem quemadmodum tx muUi$ 4X4mplaribu$ mUliigi pofdctum , unitum eue carni, ul humanus spirilui* tui. Leoalias hoc poauremo loco loquilur de epiVocatnr autem homo timilis nottri, caro: Dominus aiola ad Prosdocium, qttaai, ac si Julii Romani tero ett tupra nos homo. Quanvobrem el ccelctiit ctt foret, a Cyrillo i n defeaaioae Anatbematisoiorum suorum couira Orientales, ei acu I sjaodi ^Epbe- propter proprium spiriium ealestem, cui prudentia carnit non advertatur : utque ita destruebatur tit aiox laudaiam dixi. Hanc Graece ialegram habco : ac t i conferatur cuin aliis Apollinarii Apollinari- Chrisio peccatum. Ac ditsoluta eslmort ex peccato, nosque participes facii hujus operis, fide talvamur, surutnve libelik oinuino reperietur ab islis proei cum simtit paire ietreno, efficimur similes catefeda, noo a reclae Adei altnnnis. Sic porro posi preaiseaiD coaieabioaem fidei TrinitatU, iatarna- sti. Sabjunguntur hi anaibciuatismi, in episiola ad Prosdociuiu : tionem explieal: 8t , \ , * Ahathema it , , - qui hominem ex Maria natum ette Deum in carn$ non ronflletur. , ( , * , ), (k^ \, \ * Anathema *il Me, qui d% Ad pUnitudinem fidei Fiim$ t% Maria Virgitte incarMtu* pradicalur, e: qui cit carnent Salvatoris non ex Maria, ted de ccelo esse, sive creaturam natura increatam. Sic perinde inUr hominu habilnverii, nom in homine optratu* sil loco citato apud Leonlium Apollinarius : Anaihe{koc iiquidem ia propbetit $l mpottolii coniingit) perma igitur t i t , inquit, qui non dicil carnem ex (ecUu D$u$ eanu perftctu* homo in Spirilu. His , el qui dicil eam carnem esse naturas increuta similia suitt q u apud Gregorium Nyssenum in el cotitubntauliaUm Deo. Et boc cst quod in priAMtvTrkeUcc, Unquani ab Apollinariodicia refeiunmis cavct in fragineuUs, quae cx ejus lucubra* U r , n 7 : % t 9 7

DISSERTATIO I I .

{) Leont. Ub. adw. frand. ApoUin.

27J 271 DISSERTATIONES DAMASCENIC.E tionibus variis LeotUius colicgiu Sic qaoque ni martyris, et tancii Julii, urbis Ronuu episcopornm. confessionc ad Joviamim a i t : Si quis thmini carVII. De epistola Felicit papoe nomine inscripta. nem dicit desurtum e$$e,el nonex Muria, elc. Ejus Epislola qu sub Felicis Romani nominc feremodi scilicel crcbris analbemalismis Apullinaristtt batur, unain naturam asscriam fuisse, testantur amoliri aalagebanl impias conscquenlias, q u * ex llypalitis et Libaratus; nec proinde dubilandi locus ipsorum erratico dogmate deducebanlur, cum car- superesl, quin cx eodcm ac caHera, quas meinoncm cum dcitatc subslantiara unam cxplere fingeravi, fonle prodierit. Ncc quemquam deterrcant rcnt. Tandem concludil : *0 , pauculaB voces ialae, quoc leguatur in fragmenlo, \ , - quod cilavit Cyrillas in defensione anathematismi . sui tcxti : Sed cum estet perfectut Detis \ \ , * \ , \ , fa - ctu$ etltimul et homo<perfectus, incarnatutex Virvov Qui dicit dhinum eue corpu*, tl ulrumqui per- gin$. Apollinarius siquidem Gbristum esse perfeinde adoral velut unnm increalum Denm, hic bea~ ctura hominem coucedebat, non u l omnes naiurae tus eril. Nec offendaris in carne et paitwnibus t}U9 nostrae paries babuerit, adeoque mentem, seasumve *ed iptum iine corpore adora, qui eum proprio corcl spirilum bumanum, sed ut Yerbum, facultapore adoratur. Quibus verbis nihil csl quod diser(is intelligenlis vices suppleado, perfectum liomilius efferal pcrvcrsam Apollinarii scntentiam, Chri- nem conslilueril. Hoc subdolo sensu Yitalis episti humanilaieiii i i i unam naturam divinani con- scopua Apolliuarisla ab Epiphanio haercs. 77, num. fundeatis. Hoc quoquc perpeiuo sermone versabat, 23, referlur incunctanter dixisse, Chmtum etse Yerbum cum propria carne, sivc corporc, adora- hominem perfeclum, \ lione una adorandum eese, ut viderc est in libello ;, lia iamen eatenus hominem fuiite perfectum fideiad Jovianum, niulii&qiie in excerplia apud dicamu*, inquit, \ Leoalium. Imo apud Nytseaum quoque a i t : , \ , \ , \ \ , Nulla res $ic adoranda tti ut caro Christi; dhinUaim ilti loco menli* auribamu, adjuncta , cnrne ct anima; $ie ut parfeciu homo ex eam$ ani, ' * Caro Oomini adorama, et dwimtatt, qum $it vic$ mentis, extitlat. Undc lur, quatenu* mna pertona e$t et animal unum eum quando in [XXXVII] fragmenlo Vitalis episcopi, \ ipso. Nibil lam CatbolicU Apollinarius objicicbal, # Dt /W, qtiod contra Neetorium Cyrillus qtiain quod hominein adorarcal, aut aliam naUiram ciiavlt ik recta fid$, legimus, Etlque unus et idem adorando, aliam non adorando, cumdem adorareat tecundum divinitaUm perfectus Fi/', et contnbstansimul, et non adorarent, aut Cbrislum in duos d i - iiaiii Patri, el idem ueundum generationem ex Virviderent: adeoque indesiuenter ioculcabat, Yerbuin oiite perfectut homo, etc, boc postremum catbolico cum sua carne adoralione una colcndum esse. De- seusu intelligenduip non est, eed Apollinariano, ut niquc, quemadmodum postremo loco epislolae ad perfectione humana Cbrislus perfeclus bomo noit Prosdocium legilur, * fuerit, sed perfeciione divina, velut semel atqne i l e , , rura Apollinarius ipse apud Lcontium declarat. scd ipsutn ciira corpu adora, qui cum proprio corSic quando Vilalis anaibeinali devovit illum qui pore adoralur : ita ctiam in exposiiione fidei ex dixeril Dominum et Salvaiorem nostntm, qui de parle apud Leontium, Deum tine carne in carne apSpirilu tancto ei ex Maria Virgine tecundum rarparuiste scripsit Apollinarius. Ex bac igilur sal nem natut est, anima aut $en$u, aut ratione, ant diligenlt collatione perspicuum Gt, et extra dubium menle de$litutum tsie, nibil sibi voluil aliud, nisi Yerponilur episiolam ad Prosdocium, quani Cyrillus buro, omisss rocniia bumana? vices omnes gessisse. gcmcl alque ilerum laudavit, Apolliaaristatn saliero Vitalit tt aliorum Apollinaristarum doli.Islbsec auctorem habuisse. Caeierum roirari subit Leonigitur professio fidei, quam Cyrillus incaulus alletium in lib. De tect^ acl. 8, mendacii accusasee gavit, illa ipsa esl, qua Yitalis Damago papae altMonopbysilas qui epistolain baac ia coocilio quando fucuro fecerai; quam Naiiamenus, aliiEpbesino laudataio dixerant. Profcctovel oecilanque Orienlis episcopi, ciun piobasscnt primum, tius bujus synodi acta cousuluerai Lconlius, aui postbac laudem rcpudiarunl: I$ti enlm (ait de truncala prae manibus babucral. Marius siquidcm Yilaii ejusque asscclis Theologus cpisl. 2, Ad ClcMercator iu fragiueiitts Ephesinae syaodi, Julii tandon.), cum apud fidos ditcipulo* et arcanorum concihsimi epiicopi Romani epistolam *d Protdocium scioi, quemadmodum Manichml apud eo$ quot elecilatam refert, u l et Felicis epiteopi tanclitsimi ctoi vocant, de dmnitate dispuutm tolnm morbum Romas et marlyris epiitolam ad Maximinum episcodetegentes vix etiam carnem Sahaiori tribuuni. pumet ad clerum AUxandrina Eccletias, dc qtia Cum autein communibut de humanilatit auumptione tnodo dicturi sumus. Consiinililer Vincenlius L i unteniiis, quut Scriptura exhibet, continci u et rinensis pott tricnnium a celebrata synodo Ephepremi vident, , sina scripstt cap. 42 Commonilorii, i?t ea leciai , ctte qnasdQtn ad quosdam epi$lola$ sancti Fslicis * , , *
9 % % % 9 9

273 DISSER' / , \ , \ , , , \ * quaidam wees profitentur; iermm cirea mtntem frauduknter ounJ, non quidem I CkrUtum anhna, rationit ac menfh experlem faieantur; $ed anttnce, et rationi$, el tnentis loco dhmiiaigm introducunt, cen ipsa tola cum menle Utmperata eommhtaqne fuerit. Qu cum ita sint, onnino concedendun est, haud vanum prorsus fafese Nestorium, cum de Vitalis quae sibi objecubator auctorilatc hanc i n niodum scriberet Seholaslico eunucho Theodosii () : Est Vitati$, qui orthodoxorum epUcopm fuit; esl et aliut Vtfeth, qmi ab hnpio ett ApolHnario con$ecratu$. Sunt /torvm muUorum similia nomina. Quis alter Fatrum fueril Vitalis nomine, me equidem latet, oisi forte Neslorius Vitalem Anliochenam anlistitem significaverit, cujue meminemnt Theodorelus, l i b . Hist. eccle*., cap. 3, et Anliochenorura episcoporutn caulogi. At ViUlis baereiici csse confessionem, sau librum De fide, de quo disputatuiii, neminein jam fore arbitror qui inflcia* eai. P a i i jnre et ralione Nestorius Basilii Magni e i Melitonis auctoritatee explodi posse arbitratus esl. Veram geouiaa sinceraque erant Basilii loca, q a i t a s ejus beresis pnefocabalar. Ad Melitonem quod pectal, in iis quse cilal Anaelasius Sinaita i a '&, pag, 21 et 28, apparel scriplorem i l lom aie afirmasee Deum hraelitica manu paattm, nt doas UMlem in Ctarieto naturas el substantias agDoaceref, aique adao remotissimumabAppollinar i i errore faisse, qui unam doniaxat siaineret: \ , (inquiebat cutn idctn ipte Dcus t i mtd enet, $t perfeetu* homo, de duabn tub$tantih mos tertiore$ fecit, etc. Caeleruin haec MeHlonis Sardensia fais*e praefracte non asseruero. V I I I . De expositione fidei, , quoe Gragorio ThtmmMtnrgo ailribula ett, De expositione fidei , ex parie, seu particulatim, quaia Gregorio Thaamainrgo ascripserunt, Leontius bstc habet, lib. De stctis, act. 8. Ad hoc quoqne respondemui primum de hac itidem dubilatum ttu apmd antiquiore$, an euet Gregorii. Deinde Gregoriu$ Nyssenut oralionem de illo prodigiorum efectore tcribent, nullum ait opu$ ipsiut in manibut eue, frater tolam fidem quam in vitione compexerit. Eulogius Aleiaadrinus apud Phoiium, cod. 230, censel -Cxpositioncm islam fidci Apollinario reddendam esse. Ua quoque Leonlius i n libro suo Adrersui eo$ qui proferunt nobis qucedam Apollinar i i , c l c , obi fragmenta duo reciiai libelli bujus D* fide ex parte, quam repertam fuisse ait in an~ liqno exemplavi bibtiothecct Andretv episcopi Sidonio rum, ctim praefixo Apollinarii nominc. Qtiamobrcm CombeOaius legitimuni ejus parcntcui asscculus () Sgnodic. Uen., c. 15.

I I . 274 non cst, qui i n nolis ad hanc , expoiiiioitem, quas prelo dcslinavcrat, coujccit auctorom itKus esse fortc unum ex illis qui in Ponlc vicinaqoe Armenia sic concilio Cbalccdonensi adversaii sunl, ut supposuerint Gregorio Tbaumaturgo spurium feturo, alias excultum salis et tbeologicura. At vero, pneter illa verba, non duw natura perfecue, Apollinarium aut Apollinarislam produnt istaec alia : Adhuc con/itemur Filium Dei factum esse Filium hominh, qui non notnine, ted verilate earnem ex Maria Virgine assumpiii: el es$e unum perfectum, non duo perfecta. Eodem quippe modo ApoUinarius argutalur apud Nysseaum (b) : , , , , * Si ex duobus perfectit constat, nec in quo Deut est, in hoe homo est: neque in quo homo e$l, in hoc ett Deu$. Sed et ia eadera expositione subsequilur: Unam adoratwnem Verbi et carnis, quam attumpsii. Et anallitmalizamas eo$, qni diflerentet adorationes faciunt, unam divinam, et unam humanam; et adorante$ hominemexMaria, tanquam alterum" prceter Deum ex Deo. Quo nibil Iriluro magis Apollinaristis fuisse, ex his quae bactenus dicta sunt, constat. IX. De analhemaihmu eidem Gregorio tuppokiiis. Quinino cjusdem plane furfuris sant analhematismi i I I I duodecira cum eorum inicrprclationibus qu Tbaumaturgi nomen perinde praeOxum babent. Eiai enim una natura in eis discrle non cx^ priruatiir, latentem tamcn dolani indicant consuetse ApoUlaaristts loculionas, quibus male sanas Diodori Tarsensis de Ghristi persona et naturife voces expugnabant, seque adeo catbolica iidei professores obieadebant. Sed et- |n prtmie cx iisdem capitulis addisdmus, quoaam pacto ScrLpturas sacrae loca varia, quibus Gbiislus, ut divU nitate, ita et bumanitaie perfeclus significatur, ad suum sensum (orquerent. Ncc fucum facial, ubi animam Domini , mentis experlem esse v i detur inficiari. Non enim bumana nalivaquc hoininis mente pradilam [XXXVII ' ] intclligit,, sed divino Verbi, at ait, spiritu, quo facluai sit, ut , mentis expers, absohile dici noa debuerfL Quamobrem ejuamodi fonnulae fidci et aoatbematismi, ad iHum lapidem lydiuni revocanda sunt, quem paulo ante ex Gregorio Nazianzeno propter Vitalis ApolHnaris(a3 siruifem confessionem protuliinus. X. De librit qui Diotiysio AreopagUce ascribuniur.Quod ad libros attinct quos Bionysii Areopagila? noniine insignilos haboipus, jam quidcm inler selcclioris el accuratioris crudilionis criticos confecta rcs csl, cos sinccros ac gennanos non csse. Fraudcm olim prisci cniunctac naris scriptorcs odorati sunl. Nam Pboliits in Bibtiolheca, cod. i , Thcodori cujusdam lucubralionem rcciiat, qua is auctorem allerum confulare aggrcssus crat,
(p) Anlirrh. conl. Apoll.yVL 5.

J75 DISSERTATIOXES quatuor risdem, quibue recentioree nostri, argunienris contendentem, volumina isla ab Arcopagita Pauli discipulo, et primo Albeniensiun) p r a sule, nequaquam fuisse elaborata : niurirum ex vetustiorura Patrum scriplorurove ecclesiaslicon i m eilentio, ac praeserltm Eusebii Casariensb, qui nulla Dionysii Aihcniensis scripta recensuil: quod rursum in iis librjs, recentioris apostoloruro sevo disciplinaD mores enarrcntur; a<: dcmum quod horum auctor Jgnatii Antiocheni vocein retulerit, quam sanclus bic marlyr posirema, quam paulo ante obitom ad Romanos scripsil , epistola conslgnavit : cum tamcu Dionysius Areopagita, qui roatura retate Paulo Atbenis priinum praedicanle nomen Chrislo dederai, vix ad imperii Trajani, sub quo martyrium Ignatius obiil, primordia prorogare aHatem potuerit. Aiqui Pbotius ipse felicem omntno non fuissje Tbeodori sui conatum videtur insinuare, cum ail eum adversus quatuor anonymi momenla pugnare, ' , quanlum penet ip$um est, genuinos csse magui Dionysii iibros. Tbeodorum istum penc crcdiderim non fuisse alium ab illo Theodoro Severi Monophysiiarum antesignani sectario, cujus idem Photius opusculum seu libellum adversus Tbemislium baeresift Agnoetarom principem rcciiai, cod. 108, seu cui Joannes Pbiloponus amplum illud volumen nuncupavil, cujus item fit apud Pboliuro mcntio, eod. 116, Severianorum quippe magis, quam Caiholicorum intererai su|>jcctas Dionysio lucubrationes tneri, quas ipsi vulgo, Severo duce, b^rcsi suse admodum favere jactitabanC, omniuroque primi Gbristiano orbi obstruserant. Ex collat. 4 synodi Laieranensis aub Martino I , apparet Tbeinisfium ipsum Agnoelam multi fecissc larvati Dionysii llbros,. quo Collulhus allerius sectac Monopbysita corrumpere tentaverat. Fuit aller Tbeodorus Pbaranitanus Monotbclelicae bxrqsis cum Cyro Alcxandriuo architccius, cujus perindc inlcrerat Dionysii librorum aucloritalem propugnare, uti ex infra diccndis maaifestum fiet. X I . Apollinarii non sunt. ln Scboliis Graecis, quae sancto Maximo aliribtii solent, ac Joanni Scyibopolis in Pakeslina episcopo, paucis deroptis, reddenda esse psiensurus sum, binc indc refellunlur alii, qui catholicae Odci contra Monopbysitas defendendae sludio, libros istos omnes ApolHnarit prodiissc officina assercbant; ex qua iiiroirum alios non paucos excusos cssc non ila pridcm cviccrant, quibus prseserlim illi baeretici ()\' Anastasii SinaiUeadversusAccphalos, p. 340, perinde legimus Dionysitim Alexandrinum scripsissc scholia in Dionysiiim Areopagitam: ;, . ' , , , , , '

DAMASCENICiE. 278 perinde innilebanlur. Planc Dionysii nomen non forie fortuua, librariive alicujus oscitantia vcl ignoranlia (quod quidem saepissime alias accidit) praescriptum illis fuit, sed eorum parens, non sino immani fallacia lectoribus iroposuit, ut ipsc Areopagila fuisse crederelux. Nam ee sanctoruin Timolhei, Titi, Cleraentis Roraani, Jacobi fratris Doiuini, Joannis cvangelisUB, Petri, Pauii, BarIbolomaei, apostolorumque cauerorum, imo Cbrisii ao Dciparx aequalem finxit. Qua vero de causa illudere Chrislianis voluerii, nondum eatis assecuti sunl eruiliii, bocque ipspm esl quod operosiue inquirendum susccpi. Guillclmiu Gavius in Hisloria sua litteraria, inter omnes variasque 4 librorum iatorum auctore opiniones, potiprem illam eese censet, quse eos Apollinario Laodiceno assignat. Gaeterum emdUis dispiciendam relinquit, annon Apollinario parcuti polius, quam filio sint coocedeDdi. Filium siquidem, iit in aliia hacreticuoj, i U et m llenarii Cbrisii regni terreslria propugnatorem fuisse: qui tamon error a Pseudo-Dionysio cap. 7 De eect. hierarck., diaorto proscribitur. Quinimo bic auctor passim praecipuo ApolHnarrstarum bsresis capiti adversatur, ubi plenam el inlegram bumanitatera a Gbristo aesuraplarp docet et inculcat. Exempli gratia, cap. 0 De ecct. aier., scribit Jesuro Cbristum, qui nos^fa vita e$t, ex divinis lalebris prodeunlem, speciam ct formam ex nobis accepisee, \ * , inlegra stt* abtoluta ti inconfusa cundum not inhumanalione. Cap. 4, Gbri&lum d i vino unguento eeu chrismale significari ccnsct, ' , totali et omnimoda *efundum verilaUm humanitatis assumptione. Itemque cap. 2 De div. nom., \ , , ei perfeclissima rerum noHrarum assumplione communicationem suorum ptrtaiue. Quibus in locis aliisque a quibus rccitandis abslineo, a se aroolitur auctor invidiam baercsis Apolliuarislarnm, qui humanilatem Domini nobiliori sua partc, humana mente, mulilabanl. Unde racrilo Scylbopolitanus eum ab boc illorura crrore exemil et absolvil. Scholia in Dionytium Areopagilam Dionytio Alexandrino perperam ascripta. Eos noo libet refellcre, qui cxislimarunt () Dionysium Alcxandrinum Arcopagitica Scboliis ac Commentariis , \ * . Hursut cum Ecclesia doceal unam essc anqelorum enenliam, idem diviuus et apotlolicus Dwnysiut nominat supcrnat rirtutcs, multas substanlia. At magnus Diomjsius Alexandrinu$,qni ex rhetore factus est episcnpm. in Scholiis qu(e srriptit in cognomincm suum Diovysium lurc habet : Externa philosoplfui ingcnilam appcllarc sulct omncm

DISSERTATIO I I .

78

illualrasse. Qui enim Dionysius Alexandrinus, qui, annum Christi 260, diero poslremum obiil, libros vidisset, quorum auctor, ul Joanncs ipse Scylbopolitanus, vetuslissirous [XXXVIII] praeiensi Areopagits Scboliastes, benc persensil, Manichaeorum impietatem, cap. 4 De divin. nominib., dediia opera Hierotbei sui nomine ad longum cxaghal; com baec baeresis, anie annum saliem 277, Chrisliano ac Roraano orbi non innottierit, imo quoram theologica loquela ac dlclio boipinem Nicaenis teroporibus longe posteriorera cerio certius indical? Alqui Usserius Armachanus in Observalionibaa mte. quarum sua iterum recurret mentio, post duigenlem hujus scrupuli disquieitionem afnovk Joanni Scyihopolitano reddenda esse scboHa, quae a Joanne Gyparissiola et aliis Dionysio Aleiandrino perperam ailributa erant. Quod ex tententia Cypari$$ioli ex Dionysii tcholiit citala pntei, inquit, quce in tcholiis islit lotidem verbis Tcperitur, ut liquel ex Lalina translalione icholiormm Seytkopotitani, Roberlo Lmcolmtmi ephcopo facta, et in Hbliotheca collegii Corporit Chrisli apud Oxcnienses a%$ervata. Gregcritu Nazianxenui Dionysii libros non laudafcl. Neque vero rursuin Joanni Pearsonto assentior, asserenii Pseudo-Dionysium laudaium fuisse a Gregorio Tbeologo, orat. 58, at inde inferat illuni acripsisse saltem circa postreroa Eusebii C**ariensis lempora. Gregorii quidero bsec verba s i i n t : Sic Saneta sanciorum etiam Seraphim obtettntur et tribut sanctificalionibut celebrantur in unam dominalionem deitatemque eoeuntibui, \ , quemadmodum et aliu quidem ante no$ pulcherrime tublimiuimequi diueruit. Nicelas vero aliique subinde Grcgorii commeoUtores Grseci, ctsi libros Dionysii assidue iriverant, quoe pre gerniauis haberent, in utroque nihilominue loco, non alium niai Aibanasium designari agnoverunt. SchoTiagtes ileui Grscus quem Combeflsius retulil ia advcrgariig, ait : * ; , Mta unteniia ett, hac de Aikanaiio dicta eae, in ejut oratione 4 contra licereset, sive conlra Arianos. Ubi magni Alhanasii oralio De incarnatione Dei Verbi innuitur, in qua Uidem sanctus doclor de cjus deiuie cootra Arianos disputavit. Atqtii in bac profeclo oratione longe explicaiius enarratur cantieum Serap!iiiiorum, quain apud Dionysium, qui cap. 7 De coeiest. hurarch., paucissimis verbis iilo Trinilatera laudari obiter monuit. Et certe com Nazianzenus, orat. 5 4 , non eosdem quos
9

einenlUus ille Dionyslug, ang^lorura ortliHs nuineret, ita u l Seraphini et Gbcrubim emiseril, vel poliufi, u t a l i i aivi sui Palres, a Thronis noa diacreverit, id argumento est euni neallquam vidiaae libros De coelesii hierarchia, quos vere Oionysti esse censuerit. Nec referl, quod eadam oraiiona 54 et 4 1 , Gregorius doceai coftleelkim vittutum ordines iaferiores a superioribus tiluUrari ao qao Dionysius exponit modo. Quidai eniia ex paucts illis quae Theologus identidcm proialU, auclor Uia suum de angelis tractatum composuerU aut ador* naverit? Plane falsum hunc Areopagilam exJmit bujus doctorig sententias ac vocee ipaae lUDtualoaa esse pro certo babeo. Sed et Cyrillue AtexaadrijMif sinulia dc colluslratione angelicarum elauium scripgit in Theuutro, assert. 3 1 . Sed, cam varine ordines nominei ac recengeat, auUaai Gberubim menUoaem facit, qux proinde a Seraphlm vel Thronis divcrga esec non putaverit. Qaia taniea aon deest suspicio ignotoe ei non fuuso libroe Areopagiliooa, inquirere pergo quae bujug eausa faerit. XII. Proferuntur Monophysitit. MoaopbysilflB Eutycliianorum gucceasores inler precipuoe bacra> sis sux palronoe, Dionysium quoqua Areopagilam obtcnderunt. ld quod quidem eos fecisse consiat in celebri collaiione, quam Constantinopoli cum oribodoxis babuerunl anao 632, sub Jusliniano imperatore, ia qua Severiani sie loquuntur: Beato Cyritlo, et btalo Athanaiio Alexa&drince Eccleitcc epitcopit, Felke etiam et Julio Romanm Eccle$ice, Gregerio quineliam mirabilium factorc et Dionytio Areopagita, unam naturam Dei Verbi dteementibut post unuionem, hos omnet irantgres$i illi (Cbalcedonensis synodi Patres) post unionetn prtrsumpserunt dicere duas naturat. lroo bseretici illi osteadere se posse asseveraverunt, Quia B. Cyrillut usut e$l islis Ustimoniis in librii advertui Diodorum et Theodorum edilit. Libros nempe qtiatuor illog, quorum occasione haec tractamus, innuebant, qoibus Cyrillus postremis viiae annis confutaverat Apologiam, quam Tlieodorclus pro Diodoro Tarsensi et Theodoro Mopsuesleno ediderat. Rcclamavit Hypatbius Cyrillum libros istos non scripsisse: verum in qwinta synodo generali progenuinis admissi lectique fuerunt: id quod rursumagnovcrunl LeontiusByzanlinus, l i b . t i i De sectiiy act. 8, et Eulogius Alexandrinus, ut feront cjus Excerpla apud Pholium. Ac magnus profccto Pclaviug, t. IV Theolog. dogm., lib. i , c. 10, 8, hoc de lucubrationibus istis judicium lulit. c Quod ad libros Cyrilli npectat, iaquit, Liberatus diacoaus ia Breviario, cap.10, refert quatuor illos ab eo
f

nahtram imaipectabilem : simUiter ei hypoiiatez s&bttaatias. Ex cujui wore sauclut Dionytiut hit locis eU locutui , impraprie nimirum ha$ voces usurpant. Haec apud Sinailam, qui in bis quac ad c r i l i c a n apertanl sepassim rudem cl iiiiperiiuin prodiu Cxlcruin indc discimus scbolia qua?dam in Ihonysium Areopagitam, ab Alexandiinis, ul rcor,

coaficta olim fuisse tanquam a Dioaysk) Alexandrino elaborata essent. Iiacc porro Anastasii observatio intrgra cliam legitur inter scholia in cap. 5 De coeleiti hierarehia; camtanieB in vetuelis codicibua non exstel, sed inrecentiswmis ct cdiiis tantum, ut proindc ex cap. 22 6\ iransuiiipta sit.

S79

DISSERTATIONKS DAMASCENICJE.

acriptoa eese, Ires adversueDiodorum et Tbeodorum, quasi Nestoriaai dogmaiis auetoree, et alium De incarnaiione librum, in qutbas inter canera Dionysu Areopagitte Corinthicrum epUeopi teslimonia posita esse demonsiral. Verum Catholicos a i l , Acephalis, qui librie is4is abulebantur, respondisse non cos csse Cyrilli. Qoed sane verum non puto : non solum quia synodus quinta pro germanis illos babuit, sed eliam qtiia Cyrilli stylue el cbaracter in fragmeolis apparei islis, quac i n Actis Epbesinis sunt Latinereddita.i Cseterum Liberati, veisaUem ainanuensis error est, ubi legimus, Dionyul AreopegUafCorinihiorum epucopi, necGarnerius hunc tocam sanavit, dempia voce Areopagiice, ac ei Dionysias Gorinlhi episcopus, qui secundo ssecolo flor u i t , laudatvs polius a Gyrillo eredi posset. Nam Liberatum hic paucis narrare consiat, qutd in collatione Constaniiaopoltlana gestum sit cuai Severianis; ex cujus proinde aclis Areopagita nuncupationem retinendam [XXXVIII*] docemur. Huuc vero scriptorem memoriae lapsu Corinthiorum episcopnm pro Athenientium posuisse parum refert. Quanquatn ejus iextus sic foraan restitui possit: In quibut continentur antiquorum Patrumincorrupta teitimonia, id est Felich papas Romani, Julii ad Dionysium Corinthi ephcopum, Dwnyiii Areopagita, et Gregorii mirabiUt, etc. Dionysium eicnim illuin ad quem Julii papae dala epistola ferebatur, Corin thi epiicopum appellat Leoniiits, act. 8 De tecth, . Aliam vero pra> terea responsionem Hypaiius ejosque socii Severianis dederunt in illa collatione : nimirum videri, quoniam et in tibrit hceretici falsantet addideruni ea testimonia. Ueponentibus subtnde Severianis, e i aatiquis exemplaribus, roaxime si ex Alexandriae arcbivis eruantur, posse comprobari a Cyrillo verc allaias esse aucloritates Dionysii et aliortim, Hypatius regessit, indubitata forc dunlaxat exeraplaria, quae eub Proterio vel Timotbeo Solofaciolo dcscripta esse oslcndcreatur. Gum enim illa a multis, qui rcciie duarum naturarum confessioni adversabanlur, jam pridem retinerenl u r , ncquaquam a Catbolicis exigi posse, u l advcrsariorum suarum testimonia suscipianl. Nam et bealiJulii famotam itlam episloLnm, inquiunt, manifeste Apollinaris [ui*$e icriptam ad Dionytm, eic. Mox ei boc in primis eubjungunt: Quod autem priut dici debuit, Iwc in ultimo dicimui. lila enim lestimonia, quce tot Dionysii Areopagila: dicifis, unde poleUis otlendere vera esse sicut tutpicamini? Si cnim ejut erant, non poiuissenllatcre D. Cyrillum. Quid aulem de bealo Cyrillo dico f Quatido et beatus Alhanatius, si pro cerio scissel ejus fuisse, anie omnia in Nicccno concilio de consubstantiali Trinilale eadem lezlimoma protulistet adversut Arii diversas subttanlite blasphemiat. Si autem nuilus ex antiquis recordatus est ea; unde poleslis ostendere quia illius biht, nescio. ilxc llypatius, quibus intcr
9

280 alia signiiicat sc anle illam collationcm legissc aut novissc libros emeiilitt Dionysii, in quibus n i u l u ArianaB baercsi advcrsaria assidua lcctionc anlc depreliendissct. Ubde recte eos novilaiis arguii, cum ncque ab Ailianasio, neque ab ullo veicrum adversus Arianos allegati essenl. Cilati olim Severo Antiocheno. Sic porro Calholici Gonalanlinopoli arguroentabaiilur, cum apprimc scirent quid in illis libris iidei consonuiu esset, et quid ab ca dissentaneuin apparerel. l n priinis vero lestantur lixreticos qui duas Christi naturas inficiabanltir, libros Hlos Dionysii sibi viudicasse, quibus errorem suum propugnarcni. Et certe, Sevcrum Aaliochenae acdis porvasnrciti bxrcficum, jam pridcm cpislolam qnartam PgeudoDionysii ad Gaiuni multotics laudassc comperi cx fragmenlo epislolx ejus tcrlise ad Joannem Ilcgunicnum, , quod in colleclaneis coatra Severianos manu exaratis exstat cap. 56 ubi pro unica Chrislo afllngenda natura bunc inmodum disputat : , , , , , , , , , , , , \ , \ . , \ . " , , \ , \ , * , , , \ ' \ quemadmodum aliis operibus ad longum scripsimus, tapientissimi Dionysii Areopagita? vocem iltam, sed Dei facti viri, novam quamdam Dei virilem operationem nobis gerens, unam composiiam naturam m dicare intelleximut alque intelligmus, qum nobis aliter intelligi non pouit ut qucu qualitali* omnis neg-nionem inferal. Quocirca Deum faelum homimm, qui hanc novo modo gcssit, unam esse naturam, hypostasimque Deivirilem confilemur, unamque Dei Verbi naturam incarnalam. Nam dhpemationis Dominiccc ratio, uli naturas innovavit, sic et appcllalioues novas fecit. Quandiu ergo unus etl Chrhlus, unam ejus tanquam unut, tum noluram, lum hyposlasim, lum denique operatiouem compoiiiam, snpra moutem, ul Scriptura loquHur, ercelsum ascendentes prwdicamus; anaihemali devovcntex iilos qni tu eo potl uniiionetn duaiumnaturarum atque opermtionem binarium numerum docenl.
y

Hac i g i t u r i u

opistola

tcslatur

bxrcticus

sc

jam

DJSSERTATIO I I . 888 alias allala Dionysii auclorilatc |>ro una Chrisli Scyibopolitaai, non Maximi essc liquel c i Latlna natura el operalione pugnassc. Verumcnimvcro versione Scholiomm Scytbopolilani a Robcrio Monopliysilse librog illos primi omnium laudassc cpigcopo Lincolniensi facla, ct in biblioibeca colroperiuntur. Unde Calliolici theologi, qui contra legii CorporisChristi apud Lincolnicnses assertaia, i l l o s jam eviceranl, coaiplures aliag quas seciarii in qua reperitur. Haec Usserii accurati satis c r i i s t i obtendebanl lucubraiioaeg, preclarig Aibanagii, l i c i , ex quibug cerlo certius fil bodieque superessc Gregorii Tbaumalurgi, Julii quoqueet Felicis Ro- Scholia Scythopolitani in Dionygium, caque illa manomiu pontiflcura nominibus insignilas, gentii- csse qoae S. Maximo indiscrimiaatim assignantur; n o s esse Apollinarii fetus , falsi Dionysii pcrindc ctim pcrpauca et percxigua sint quoruni Maximus olumiaa eidem Apollinario altribuerunt. Hanrquc pareng fuil. Hxcque, intcrjectig ejusniodi vocibus, foisse Hypatii Ephesini alionimque Byzanttuontm , , a Morcllio a?pe ab aliis secerni ortbodoxorum sentenliam superius \idimtis. Du- animadverti. Quinimo in multis codicibtts Regiiget d o m vero aniebac idem judicium fuerat illormn, Golberlinig opcrum sanciissimi confessoris comqtios Joannes Scylbopolilanug in suis in Dtonysium ntenlarium ipsius, PCII Scholia in quartam Dfonysli Scholiis ab hac opinione revocare passim saiagit, cpistolam ad Gaium babcntur, toto coelo ab edilis cum ipee persuasum haberel, nibil in illis libris divergissima. occurrere, quod reci fidei contrarium esset. Ex ipsismei Scholiis id evwcltur. Joannem Joannet Scylhopolitanui tclwliorum in Diotiytium vcro Scylbopolitanum \ertim auclorem aliorum gttmanut auctor. Atqui Joanneai Scytbopoliia- illoruni in Dionysium Scboliorum ccnscrt dcbere nuro, ardentissimum Christianae docirinae sacculo cvincilur ex multis corum locis, qux Ipsum velutt qninlo labenle et sexlo ineunte propugnatorem, digito mongtrant. Omitto iuscriptionem corum melioris gallem partis Scholiorum Grecorum in prologi, tit "m editis jacet : Pseudo-Dionygiura auclorem esse opere pretiom , f) Prologut erit osteadere: quamlibet sancto Maximo omnia sancti Maximi, vel tecundum quoidam Joannit Scynullo discrimine tribui vulgo soleant. Anasiasius thopolitac. Ad ca pergo, quae hominem indicant in Bibliothecariug in epistola ad regem CarolumCal- PalaBStina agentem, qui saeculo scxto ineuntc scri u m de sua Areopagiticorum iranglalione Lalina, bcret ; imo qtia? non nisi a Joanne nostro liUcris bocetiam de Scboliig Graecigquse unainterpretatus poiuisse mandari vidcntur. In inlcrprctattone voerat, teslalur: Jptorum autem [XXXIX] teholiorum cttm obscurarum Dioiiygii, ad vocem , seu parothtseon, quacunque in calce tui signum t-tobservai banc similem esse vocabulo ; vificas erueis habent, . Maximo confestoreet mo- quod qliidcm , inquil, \ nacko invenla narranlur. C&tera sancti Joannu *, \ Seythopotttani anlistitit e$$e narrantur. Nondurn Usurpalur hacienus incidi ia exemplar velus Anagtagian de quodam serpentnm genere, qni in Jericunthma translationis, in quo Maxiaii Scholia a Joannig regione prccsertim reperiuntur, ex quibus medici ut discreu egsenl. Usserius vero Armachanus, in Bt- plurimum theriaca conficiunt. Qu; profecto Pala5bliolheca theologica, manu exarata, cujug fragmea- slina? incolam mibi videntur indicare, qui scrpcntes istos congueto et communi apud Gracog alios tiim reeitat Guillelmus Cave in Joanne Maxentio nomine non appellet, sed , de Pa(qoem nescio quo gtupore, quia monachortim Scyiharum in Occidente causam egit, pro Joaunc Ixgtinorum more. Sed in primis gc ea a?lalo, tnquc Scylbopolitano accepil), dc Scboliis Maximi ei Joan- ca regione vixisse gigniflcat, in qiiibus Origcnislanis baec reliquit obgcrvaiida : c Joannes Scylbopo- runi bacresis invalcsceret. Nam in cap. 7 lib. De eccl. hier., reconsilis \ctuslioribug hrrcticis, liianus scripsit in Dionysium Areopagitam Scholia pariler ac Maxitmig. Yerum in libris Dionysii ab Simonc Mago, Menandro, Valenlino, Marcionc, et anno 4562, incliisive ediiis, simul confusa gunt Manete, dc Origenianis gtibjungit^a\ ol Joannis el Maximi Scholia; qu non in anliquiori- , et nunc vero qui prodeunt fabularum Origenis tectatore*. ACqoi bns solum, quae Cyparissioti tcmpore ferebanlur, cdilionibtss fuerunt dislincta, ged eiiam in uiroque sancli Maximi STO exgoleverant prorsus Origeniquo usug est Moreliiug codice: in quorum altero st, ex quo Origeneg cum Didymo, Evagrio, aliigque borum sociis a quinta synodo proscripli fiieraut, ad marginem apposita sunt Joannis Scylhopolilani sjne nomine Scbolia; in alicro vero scorsim (post atleo ut gscculo geptimo quo Maxiraus florebal, tioda absolulum textum integrum Dionysii) Maximi nomine eorum supercssct memoria. ADiate Yero Joannig Scytbopoliianl, eorum errores per monaslcria Paiiisigniia Scholia ; co breviora, quod ab amplioribus Ixgtinac graggabanlur, Leoniio quodam Byzanlino, Joannis, cum quibusca conjunxitMorelIiua,geparata Joannc, Isidoro, et Noano aucloribus : unde grafutrant. Porro vulgala illa Scylhopolilani Scbolia vissiina? lurbaj ac tumultus per eam omnem excicadem illa ipsa gunt, quae Diouysio Alexandrino ab lati gunt : quemadmoduin fuge narratur i n Vilig aliig sunt altributa. Quod ex setilenlia a Gyparigsioto SS. Eulhymii, Sabae, Thcodosii, et Cyriad raonaex Dionysii Scbotiis citata patcl, quae in Scholiis ischunim, qui pro fidei causa adversus notellos islos tis totidcm Tcrbis rcperitur. lstaiu vcro sentculiam

181

283 DTSSERTATIONES DAMASCENICiE. 281 h *retico8, et corum aggeclas, labores inulios diu auditn golo ulla exstarc noverat ; cum bom. 5 i tolerarant. flaruro porro concertationum bic ex- t;i Lucam ad bunc modum loqiterclur : Fertur itiig fuil, u i , Jusliniaui et coaciUi quad anb Menna Dionyiius AreopagHa, anliquus et venerabilit Paier. habilum esl, necnon quinli generalis, repetkis de- dicere qttod ex nimirum angelorum agminibus, efr. cretis, damaato cum suis sectatoribus Origene, Bioendo, fertur Dionytius Areopagita, nobig salis Anagiagii ducU opera tola PaUegtinae provincia ab annuit Roroae non ita nolos fuisse falgi Dionysii a pptie liberata sil. librog. Et gane gi Bomani cos omnes apud ge h a baiggent, quos Areopagit* csse arbitrarenlur, non Scd manifeslius adbuc Joannes Scytbopolilanug illos qul latebanl, Inierire passi eggcnt, ted in cipstim prodit, iu altero in cap. 7 De ccetesl. hier. publicuni enugisgenl. Scylbopolitanug iiaqueillig scholio, Ia quo sic loquilnr quag dixi gBagionibue inductus, ea onuiia loca ,- Obgerva contra BatUianot quibus Monopbygiia ailcbanlur, beaigniggimig in fjoe Nestortanot, Jetum Chrittum, qui ea parle qua terpretamenlig ad sanura aeaguin iradaxil. Cactekomo esl, auumplus fuit Dominum eue omuium rum paucog e Catbolicii, qui gua glatim geDlentiae $piritualium et Regem gloriw, elc. Itemque iu c. 7 suffragarenlor, babuil; altie ad annum usque555 De eccles. hierarch. ubi tacrm theologiw nominc a quo Gongtantinopolt eollalio com Seferianie habila Dionygio significari ait voccs istas, Tu e$ ChrUtut est, ex advergo rcclaniantibue, gpuria areopagiuca Fitiui Dei vtvi, gubjuagil : esae, et ab haereiicig alquc Apollinariglig conficta , , \ \ Quod obtervalione dignum eit, et guppogila. Gaeierum Joanneg i a Palaestina et Syria magni nominis aliqiros gibi conciliavit, in contra Basilianos et Netlorianos, Paulianitlatque, af %'imilet. Atqui nugquam alibi Fepcrias Ncstoria- quibug praeserlim fuil Ephrsmiua Aotiocbenus, u i i ex noa appellari Bagiltanos. Haec autem appellatio ab colligitur ax bia qua3 Pbotiug refert, cod, quibug coQgtai pairiarcbam iglum Orientig, ?olualioauctore indita cig esse noa potuit, praeierquam a Joanne Scytbopolilano, qui, variig geriptig a Ba- mina illa de quibug dispulamug, pro sinceris et eilto Cilice Anlioclienx Ecclesiac presbytero lacca- genuinig admigifige. Ilinc pogt quinlam gynodum, disgipatie paulatiiu proplcr favorabiles quag dixi gitus, eunidem Basilium tanquam versutigsimum inlcrpretalioneg terriculameniig, qui deiaceps seNestorian impieUtig propagatorem antirrhetir.ig cuti gunt Paircs, ob affeclatam ab auclore doctridigsertationibus traduxerat, veluli narrai Photiug in Ribliotheca, cod. 05 ct 107. Cum enim Basilius nae ac sensuuni gublimilalem velui aitoniti, minime dubilaFunl aadem lanquani germana el orlbodoxa Pelrum Mongum, a|iosque Chalcedonensig fidei reciperc. Iloc nimirum, tam PgeudoAreopagiticig bogieg ge detestari proQterctur, Nestorianoruai i n tfcrim bseregim aglruebat ; gupprcsso quidem Ne* quam monuaientig aliis qua? speciosig perindelilulis el nomhiibug ingignita fuerant, gancti Patres atorii nominc, praelenaa vero Diodori Targeagis ei Theodori Mopguegteni, Unquam Ecclesiae Patrum, gexii geptimique ac gcquiorum gaeculoruro, cum aucloriiatc. Hae giipultates Bagilium inler ct Joannera esseni crilica artis inciiriosi, bona, ut diciUir, fide indulgerunl, ubi carihoHcse fidei caqgaro illis etiam Scylliopolitanum acciderunt Anaglasio imperator* librig adraisgig sartam leciam fore inlellexeruaL [ X X X I X ] ei Flaviano AnuochcnsEcclegi&antiglite. Pogihac auiem Joanneg conira Severum Monopby- Quia tero, gaWa gemper q u ganciissiraig Eccleg'ue magisirig debctur reverenlia, inter eruditog gilani, qui Antiocbenam scdera expulao Flaviano bodie convenil libros, qui Dionysii Areopagiiae occupaverat, calamum sirinxit, octoque gallem vonomine ingcrlbuntur, ab impostorc quodam comlumina advcrsus cum gcripgit, quandoquidem tam in actis gexlx gynodi, quam in saepe laudatig col- positos esse, operae prctium ine facturura cxisiimavi, si in borum auctorera audaciuxcule inquilcclancig contra Moaopbysilag, cap. 13 libri ^jus
% t 9

contra Severum octavi, fragmcalum sal ampluai tisilur. Und$ Joanne* ScythopoL iineerot esu Dionym libros putaverit. Joanneg iiaque Scylbopolitanug falga librorum qui Dionygii Areopagit nomen praefcrcbanl, inscriptione decepiug, Uemque yocibus variig et locutionibug Allicig quae in illie pagairo occarrunt, ac multis deinum binc inde ad vcttrig etaiis ei disoiplinae normam compositis locis, saiiua duxit eog pro genuinig admitlere; quod ao adealiug aflirirmit, ob Petri, neecio oujus, diaconi Rumani teglimonium, agseterantis i n Ronana Eccleai gcriniis longe plura aggervari ttonysii opera, quam ia Orienle circumferrentiir : al noo tino vaniggimo mcudacio, quandoquidcm texto rueculo jam affeclo, Grcgorius Magnus cx
/

rerem.

XW.Nutn Pteudo-Dionysiiu hmrtlicut fnirit. Ex bigqu a medicla sunl, jam extra dubium ost praetensa areopagiiicaa Severo ei Monophysilig fuigse primum producta ad unam ChrUto naturaia affiagendam, advcraug Gbalcedoncngcm do duplici ejus natura coafeggioaein. Gaiholico* vero ea aiatim tanquam adulierina rcjecisse, el cum multa alia tesliraonia, quse Albanagii, Gregorii Tbaumalurgi, Julii ac Felicispraeclara nomina praeferebanl, Apollinario ba-retico reddeada esge non iia piidem coroprobassent, de areopagiticU idem judiciuin luligse. Cum vero Pgeudo - Diunyeium ab Apollinarigtarum basregi vindicaTerira , inspiciendum nibilomiQUg superegt mlbi, num receotiorum Apollinario Monophysitarum, sivc Eutycbianoruin, sivc

285

DISSERTATIO I I

286

Dioscorilarum, sivc Accphalorum ac Severianor u m error in eis conlinealur. Qtiod ut melius succedat, paucis exponam quid Eutyebes, quid Oioscontg, quid alii subinde dc Verbi incarnati mysterio lenuerinl. Euiychit error. l n Actis concilii Constantinopolitani, Eutyches suam de incarnaiione Verbi fldem corani aniistiie &uo Flaviano et Patribus qui convenerant, ex animo, invocata Trinitate, sic professus legitur iConfiUor adventum eju*in came faetum esse ex earne mnela Virginis, alque integre inhumanatum eue pro nottra taluie. Confessio h&c, cuni recitata essel in coneiliabulo Epbegino, Dioscorus Aiexandrinog respondit: Admittimus hanc fidem. Synodus adjecit, hanc es$e Patrum fidem. Fjavjano rursam in concilio suo Eutychem urgenti, u l i Cbrisium, non golum Patri coneubstantialem scctindum divhiitatem, verum etiam Matri ac nobis secundmn bnmaniiatein faterelur, iierum atquc Uerum illc reposuil tui non etse Dei el Domini cali et terriv naluramedUterere, ( * te nunquam dixme corpu$ Domini et Dei no$lri e*se consubttantiaU nobii. Cvterum se confiteri contnbitamialem nobis esse tanctam Virytwem, et quia ex ipta incarnatut est Deus notter. Adjecit se non dicere Dei corpus ette corpus hominit, bene vero corput hun\an\tm ' ; Quasi nempc Domiuus proprie bomo non fuertt, cum Deug esset. Tandem cam iastaretur, ut Christum congubgtantiatem nobis, duasqne in eo natiiras agnogceret, prolestatns esl u unam naturam po$t unilionem et incarnationem confiieri, , quanquam, ut ante fassns erat, incarnatam : quse omnia Dioscorus approbavii in sua synodo. Ex bac repelita Eutycbis confessionc apparet eum bactenus qitidem ab Apollinarii impietale cavisse, qualcnos Deum integre factum boroineui pronuntiavit, neque in ea fuisse opinione, quapi mnlli veterum ei, non nisi per consecutionem, affiaxere, Gbrigii carnero de ccelo Iapsam, per V i r ginis uierum tanquam per canalem transivisse. Qiiamobrem polius cum Combefisio dicendum Eu* tycbem non co sensu negasse Gbrisium esse consubstantialem nobig bumanilate, ac dnag babuisse naitiras, quasi caro slve huroaniias ex Yirgine procreala noa git, aut Christo defuerit, vcl per Diutalionem [ X L ] sive conversionem, vel per absorplionem auldrperditionem ; sed ut natura divinasola proprie natura s i l et dicalur, quas primas in incarnaiione parles babeat, non bumana, qtiae secundas Untam : illa, iaquam, quae aliam babeat, non qwx babealar, et gqperioris habentis s i l ; lanquam i l lius videlicet appendix, eique pene immersa. Dioscori. Dioscorus hanc eamdem docirinam , qaam i n sua synodo approbaverat, eiiam post Chalccdonensc concilium propugnavit. Cum eniin
t

Gangras rclcgatti cssct, epislolam ad Alcxandrinos suos scripsit, ex ctijtis fragnaento quod Nicephorus Constanlinopolilanus ad calceni Aniirrhetici adversus Epiphanidcm subjecit apparet enm nullateniis ab Eulycbis crrorc declinasse : . , inquit, \ , , \ ; \ \ . ' Ni$i Chrhti sanguit suapte nalura Dei ac nqn hominis l i i , quomodo nihil ditcrepat sanguine hircoruth et vilulorum et cinere vitulv t hoc quippe terrenum el corruptibile esi. Verum avertat Den$ ne Chritti tanguinem ejutdem e$tenti<e sen natnra t%w dicamu, ac quemlibet alium qui natura corruptibilis sit. Exislimavit crgo Dioscorus, qucmadmodum Eulycbcs, Gbrisli sanguinein cjusque adco carnem, abjecla bumilis naiura> nosirae pro.prietatc, divina evasisse, ut alierius a cacieromm hominum sanguine c l carne generis el naltira), c l yclitli sanguis et caqp Dci, facta sint, ne bominis caro et sanguis essc dicerelur. Thnoihei JEluri. Atqui Timotbeus ABlurus cjus succcasor, quamlibei Eulycbi, quia Ghristum consubslantialcm nobis secundum carncm ct bumanitatem esse negaverat, anatbema dixcrit, in eumdcm tarocn crrorem reciderat, cum in iucubrationc, qua Leonis Magns ad Flavianum epistolam vellicabat, pronuntiare non dubilaverit solam dhinitatem esse Chrisli naturam, etsi incarnatam: , \ . Quibus verbis celebraUssimum illud d t c l i i m , quod Gyrillus recto sensu usurpavcrat, unam Dei Verbi naluram incarnatam, pessimc i n lerpretabalur, ac si per incarnationcm humanilas tota ad deitaiis naturau pertinuisset, in qua comprebcndcrctur; scd sine ul1a,ut interim dictilabat, permistione, vel absorpiione, vel convcrsionc. Hinc subinde conlra Leonem Magaum conlendcbat humanilatem Christi orani actione propria caruissc, ncc operaiioncs alias nisi divinas per eam cxscrtas esse, atque adeo, quae bumanilatis operationes censcbantur, passione poiiug, ct meras exsecutiones, , esse nuacupandas.
y 9 %

Severi Anliocheni. Ab bis nullatenus digscnsit Severug Anliochenug, tamelsi ab Euiycbig sensu plusaliig rcccdendo apud Tbeodoram Raytbengem, , q. d. Falsiverut aadiai. I s , cum duag naturag pcrinde abnegaret ( ) , scd unam compogilam gfatuerct, servatis utriugque proprietatibus, bumanilalem transjormatam doeuii ad deitalh gloriam et opcralionem, , \ , ita u t , give d i vina agerct, puta miracula patrando, give humana, gradlendo, mutando locum ( i d quod guapte natura

() &3. rp!st. ad OEcum. romit. act. gcxlx s.yn.

287 DISSERTATIONES DAMASCENICA 288 prorsus bumanum csl) , scntanea scripscril. Capile 2 , De divinit nomini , illud illius naturm euet, nec iflud bus, exccrplum aflert thcologicarum institulionum , istius, sed unius ct ejusdem, nempe divinitatis; quas sanctissimo nescio cui Hierolbco suo ascriquia \ bit [ X L t ] (non sine aperlissimo mendacio, quando , divina ratione tum prodigia, tutn humana verba, d i c l i o , phrasis et loquela eumdem prorstis opera efficiebat. Haec porro Eutychianorum, Ace- alque ipsummel pratensorum Arcopagilicoruiaauphalomm, et cttterorum Monophysitarum erronea clorero produni). In bis porro legiiur : Dominum doctrlna f u i t , quaro sexcentis aliis illorum testi- Jesum, \ , quod supernalu' moniis liberet amplius ostendere, nisi brcvitati rale et tupersubitanliale est, quando factut fuit hostudendum esset. mo servatse; non solum quatenut nostra pariicipavu Calholica de incarnatione Verbi fidet. Calholi- tine alteratione et confusione, nihil ex inexplicabili cam vcro fidem Leo Magnus ita descripsit in celc- iua inanitione quoad immensam plenitudinem $uam perpessus: ' \ xatvorabratissima siia ad Flavianum Constantinopolitanuni , ? ; , \ cpistola: Anumpla est, i n q u i t , de matre Domini ' , nalura, non culpa: nec m Domino Jesu Chritto in utero Virginis genito, quia nativUas ett mirabilis, ' Sed, quod omnium novorum perquam novum est in nottris naturalibut supernaideo noitii e$i natura diisimilh. Tenet tine defectu luralis eral, et in iis quae iubslantia; sunt, supersubproprietalem suam utraque natura, et sicut formam servi Dei forma non adimit, ita et formam Dei servi staniialis, quoad omnia nostra ex nobis inpra no$ forma non minuit. Agit utraque forma cum alteriut eximie supereminem. Ut liujus loci scnsus visque communione qnod proprium est, Verbo scilicet operanle pcrcipiatur, alttnel observare, vocibus quod Verbi esl, et carne exsequente quod carnh ett. el , apud isium auctorem non significari Unum corutcat miractdi, aliud succumbit injuriis. cximium qucmdam statum, qui lamen nalurae crealaB terminos ex tolo non exccdal, scd divinam Sicut Verbum ab ccqualUale palerna gloria non recestit, ila caro naturam notlri generU non reliquit. omnem prxcellenliam, quae ab omni crealurae subslantiae quantalibet perfectione infinile discreEsurire, sitire, ta$$escere atque dormire, evidenter pei. Jam vero, si Dominus Jcsus supernaturalem humanum eil: sed de quinque panibut quinque millia supersubslaatialeraque staluni suum gervavil, homtnum salurare, tupra dortum maris plantis non $ubsidentibu$ deambulare, et elationet flucluum i n - non solum quatenus, cum Deus esset, sine sui demutaiiooe aul confusione nostrarum rcrum parcrepata tempestate conHernere, sine ambiguilatc divinum est. Ubi sanclissimns ponlifex humanam na- liccps fuit, sed eiiam qualenus bumana noslra, turain, cnm assumpta a Verbo f u i t , condilionig seu nostrae substanti ac natura propria, supernaturali supersubslantialique raiione gessil et 8U33 metas non excesalsse declarat, el utrique formae scu naturae proprios actus operationesve assi- habuit; quid aliud reslat, nisi Cbristum divinc gnat, ut naiivilas ex Virgine, incessio super mare bumaaa quapque nostra gessisse, ejusqye adeo planlis non sitbsideatibus, aliaque id genue pro- huoiaaitatem ad divinilalis naturam pertiouisse, digia, solius divinitatis effecta fuerint; lassescerc velut cjus appendicem ? qtii quidem purus putus vero, esurire, s i l i r c , comedere, et aliae bumilis Monopbysilarum error f u i t : quemadmodum oliin Apollinarii, quem Leonthis Byzanlinus doeuisse nostrac condilionts actiones, bumanilaiis. Quia nimirum, u l idcm pontifex ait in epistota ad epi- refert, Dominum hominem fui$$e mpra nos, conscopos Palxslinx : Ea tpta quce inseparabUiter gesla siiniti prorstis modo Anastasius Sinaita, pag. 267, , Scverianum et Gaianitam suum, ceu sunt, nnlla permistioue confundimus, sed quid cufusque formai sU, ex operum qualitatc pensamus. novum Bataneotem, sive Porpbyriurn allcrum, pcrQuod quidcm postrcmum doctrinae Leouis de dua- stringit , quod Ghristum asscrercl volui$$e viferi bus Cbristi operafionibus captit admodura displi- hominem $upra hominem , , cnit Eulycbianistis et Monopbysitis aliis, impu- , gaalumque in primis est a Timotbco iEluro, ut . Alqui Monophysitas illo Dionysii loco conlra consiat ex fragmento quod apud me habco, Apologia?, qtiam Eustalbius Berytcnsis pro sancti pon- Catbollcos pugnasse, Anaslasius Sinaila leslalur 240, ubi reponil Dionysium hoc lificis ad Flavianum cpislola adversus hunc ha> in ',. rcticum Dioscori succcssorcm conscripsil. Quani ipsomet loci satis ostcndcrc se naturam bumaiilem Severus aliique Monopbysilas ardenliua sunt nam in Ghristo agnovisse, cum paulo antc dixcril pcrseculi, u l duarum natararum fldera facilius Dominum cx Virginis sanguiaibus carncm sibi compegisse. Unde hunc auctorem credidissc labefaclarcnl. Gbrisli corpus ejusdeni nobiscum fuisse subslanlhe XV. Pseudo-Dionysius humanitatem in Chrislo condilionem $uam excessisse censet. Modo dispi- ct naturae. A l hoc eliam Monopbysilas Timolbeo ciamus num Pscudo-Dionysio, qiicm Monophy- iEluro doctore confiicbanlur, ne praescrtini a Cyrilli 6iuc in mcdiuui produxcrunl cum Lconc Magno, Magni confessione dissidcre putarcnlur : idcoqnc an cum illis bxrclicis convcniat, cl uliisnam con- Semicutychiani dicti sunt a Fatundo llcnniancnsi,
y f

DISSERTATIO I I . 290 289 ^ , ei , Fal&iveri > a Theodoro Raylhen* Quia notlris tecuns i ; quia bac in parte ab Eutycbe disccsscranl, u l dum vcrilalem inlegrc in una suarum hyponasiuiu nibtlomimis dmnilaiem solam proprie naturam cssc communicavil, ad seipsam rcferens, tibique vindiC b r i s l i , eliam incarnati asseverarenl : cans liumanam vUUaicm, ex qua ineffabili modo sim , . Quinimo plcx Jesus compositut est, ac temporariam extcniioEulychea ipse, ut aulehae oslensum est, elsi Gbrinem sempiternus admuil. Uoc in loco bumanilalem stttin nobis esseconsubstanlialem ratione baraanilasic a dcilale assumplam ccnscl, u l ipsamcl d i lis inficiabalur, nibil sibi salis constans, inlegram vina natura piopria gibi fectril quas humanilails bamaoitalem a Ghnislo dc Virginis carne acccplam s u n l , ac aon soluui divina Vcrbi pcrsona; u i agnoscebat: id quod de Dioscoro peraqtic aifirmare inquam , aon roodo diviux personae Verbi, socunmalla auadent. Caiholicac vero Ecclesiae alia doduin accuratas inuluac [ X L I ] coaimunicaiionig cirina f u i t : nimiruio, ejus bumanitalem , tamclsi proprictalmn rcgulas, bumanUalis dotes ascribat, Dei Verbi hyposlasi subsislcrct, naluram noslri verum ct ipsimm deilaii. Quo dalo, dcitas ipsa da gencris non reiiquisae, nec cjus condilionis carceVirgine nala, passa, ct crucifixa c r i l , aliaque rcs pneiergressam csse, sed noslra prorsus siiuiporlenta iuipunc piOferenlur, qua3 Euiycbianis et lem exsiitisse ,preler peccatum; uli Paulus docuit, Scvcrianis familiarissima fuerc, cum iialuraiu ab el Leo Magnus declaravit. byposlasi non dislingucrcnl, ubi de Dci Yerbi i n Dciiatem etse iucarnalam docet. Uypostatim carnationc disputabant, quemadmodum in nulis natura non dhlinguit,--Verum Dionysiua ille emenad cap. 3 lib. De fide, cnarralum fuil. Quin tiius eodem i n loco Hierolbei sui nomine de i n caraationt Vcrbi i u disserere cccperai, u l Tix du- ct vox ista , timplex Jesui compoiitut *$t, nescio quid vcrae Ibeologiac m i binro MIIUHI rcliqueril, quia credcret, bumaailanime couseuiaiieuai sonat. Voxquippe Jetus periem ad divinam naiuram cveciam csse, ad quam sonan cofnposilam cx deilale c l bumaniLalc signiveltil appendtx apeclarei: , iaquit, ficat, non simpliceui ac pure divinam, qua coatpo , , silionem sabiade admteeril. Sed de boc iteram , , , , infra. 6 , \ Epiilota 4, ad Caium, Monophysilici erroris plena. . " Epistola qitarta, qtiae Caio Theraptula inscribi , , \ tnr, etei Cbrislum vere luisse bominem couccdit, , quippe cum Yerbuai caro factum sil, el homo C/rrt \ * Universorum cauta, exilut Je*u$ in Scripluris dicaltir; allamcit eum supktrixqtu Je$u deitas , ineffabilis , inenarrabilis , pra quam liouiiiiiiin condilio feral, hominem fuiasc menie, vila, mbitanlia iublimior, supeniaturali nwdo kabet, quod supra naturam s t i , ac superiubtlauliali, iterum tlocl Monopliysitaruni more : , \ qued utpra substantiam: unde quia ad naluram utque ;. Pergii, ailqne : Qui detenil, et vere snbslantiala e$t, virque facius al, supra subilantiam exsutit, qui tximie Deus erat; in hit quoque habet quod tc, , \ pemmiuraU el supertubitantiale e$t. Alqui Scvcria . Ad sub&lanliam vere veniens, tupra quam uoruni more, conlra qiiaui iuler Gaibolicos, post subsianiia ferat, $ubstantialu$esi et iupra hominem ftynoduni pratsertiin Cbalcedonensem, raturo fixumoperabalur qucc hominis tunl. ld quod probat, ex qrM e r a l , deitatem , seu naturam divinam hic i n i ejus in uloro Virginis coucepiione, et ineessiou nime aecernii ille ab bypoalasi, ut eam esse incarsupcr aquas : quse quideni excmpla ipsissima suut, nalam censeal. Verum Ditina natura uu deiias qu;u Leo ilagnus in cpislulaad Flavianum adhibucnequaquam incamata eU inquil Damasceaus ia rat, ut osienderci dcilaiem Cbrisli peculiarcs suaa traetata contra Jacobiias, n. 53, el alibi. Quinimo, operaiionrs diviuas abbumaiiisdislinclas exercuisse, si tpaamrl oalura divina hamaaaiii sibi intime coquemadniodum buinaniua, suas, absque Mtrarumqua p a U v i t , aC eju assumplione subslanliata fuerit, confustone aul divisione ; com alioqui Monopbysitaa omnino coneequilur, ex utraque unam evasissc naturam composilain ; quia unio facta csset in na- advcrsus ipsum cx iisdem mirittcis operibas unt* cum operatioiiis genus, subiitdeque naturani unam I n r a : queflnadiuodum invicle demoneiral sanclug deilaiis scilicct, in Cbrislo fuisse inferrent. Si Ckrh Tliomaa part., qusesl. 11 , art. 2. Neqoe vero Dionynius ilie Hicrolbei duniaxat sui $lut non erat deitas (inquiunt apud Sinailam ia ), quomodo spulum ejusetcco medicinamfecn f aoaiine deitatem ipsam incaraatam csse professus quomodo laerymai ejut Lazarum excitaruni ? Sed o t , aed et idem diserte pronunliavcrai, capiie neque dormi$$e rtisi temei in navi legimus : sed ncprkno ejusdem iractatua De div. nom.: Deiias, que in Evatigelio conslat eum, ul aort ferebal, bibiae. , inquit, humanistimam $e prwbuit, Qucs omnia uryumento tunt, carnem ChrUti dmnam ' evasis8$ nechumanh proprietatibut obnoxiam fuiss*. , Quamobrtm una tanium Chriitu* natura $t. Qaa , \ ? ,
v t % 9 t

291 DISSERTATIONES DAMASCENICiE. 292 suonim SCIISU Severus, cap. 113 Apologias Philalerhcloruinniorc, acproptcrquaindam Aposlolt vocem, lhi$ sui, carnem pari cum Verbo virtule polluisse, dixcral illud jam non esse carnem, aiebal, in pairandis miraculis, efrs , & .. . Sic praitensus Areopagila bumanitatem vero proprietatea illas bumanitatia Chrislo non Domiai, non posl resurrectionem ex moriuis, scd a prvrsus denegabant, quae eam constituerent, et pro- prima saa exsislenlia ejusinodi fuisse Monophysipier quat homo vcre diceretur. Nam, ot sanclus tico errore censuil, ut deilatis dotcs, superalis buMaxtimie, episl. 2 ad Mariaum, refert, qualiialum niilis naluras coodilionibus, inducrit, et quaecunaaturalium dtacrimen Sevcrus in Christo agaosccquebumaiia vidcrenlur, diviaepauus quam bumaae bat, quse cogilatione sola caperenlur : gesserii. Aatebac dixi complura in ejus Iibris oc \ , currerc, quae a Tbeologo mutuaius e s t : sed nec \ incarnationii omnia Jacobus Billius, cap. 23 Obstrv. $acr. coudhpensatione, idem yse as$erens hypoitaiim acnagessit. tnram, nnaquein qualitate naturali di$tinctwnem CQinpositam ex deitaii et humanhate naturam docet. Operationem Deivirilem non recto sensu fingit; , $ecundum cogitalionem ditcrepantium Catholicit impo$uit. Pergii ementilus auctor, starerum extisientiam agnotcil, reeta vero confusioncm iimquc subdtl, quse niagis adbac uaam Deilatis huponii. Quia ncmpe proprieiatcs bumanas ad divinam luaniiatisque naluramcomposilam aslruuiit propter naturam rcvocabat et iransferebat, ac praesertim miela? unius ac Deivirilis operationie vocem, quani operationes qaascunque, u l caro dellatis dotibus ipse omnium primus invexit. , ittquil, iiubuereiar. Uudo ia variis ejus librorura et episto , [ X L l *J larum locis, qux in sexta synodo recitata sunt, htt- , manas , acttts wu proprielate*, Tnm ianciabatar, ceu dcilatis iptius actiones fuarint, % censequtnii, divino mre divina ageus, non qaavcunqae Ghristus bnmano more exaeraiasel. humano humana; sed Dei (acti hominit novam quau' Humanitati deitatit ctmdkiow atlribuk.Pttudo- dam Dehirilem operatiouein nobit gerens. Quod Dionysii scnsum ab boc Severianorum figmcnlo quidem posiremuai episiolatnenibrum, licel icquioBibil discrepasse conflcmatur raagi* hia quae ris aevi Patrain camplurcs post ScylbopoliUnum n o x avbjungil, ecllicet, ea quas de bumantlate Joaimem, aliique subinde lbeologi,qui Areopagilka Ghrisii assevcraado dicuiitur, , viin pro genuinis babebaat, ad sauum senaum variis babero cxiniiae negalianis, iaterpretainanlis iransferre conati sini, i u ut jam * eo nimiram roodo, quo ipse cap.3 Myst. tkeo- Bomiaa Jesu , Demrilit operatio, Iba., altique Patresvulgadoceni, de Dco propler i n - qudam absquefldei delriraenlo attribuaiur : nibiloflnilam aatura ipsius sublimilalem meliue ac potius minus obvia lotius periodi, maxime ubi cum iie q u * eauniiari quid nonsit, quaui quid sit. Unde cen&el praecesserunl comparatur, significantia, niltil praeter bujuamlalem Cbrisli, posila qua; uatura* nostrae co- naturae ontus compositae, in qua lamca polior sii, hugeuita esl bamililalc, divin natane factani fuiue manamque invoWat divinitas, a$suriioncm repraeInquc eam iransiisse, cujos inexplicabilibus dotiboa sentet. lnierdum alias accidit, ut Ecclesiae doctores, ct prasrogaiivis donata fueril, ut, quemadmodum omissa artc criiica, speciosis antcriorum Patruiu, JSIurun seatlobal, $ala Chri$li natura fuerit dlviniquae libris qaibuadam haereticomni pnefixa fucrani fat, etiam inearnata, seu carae ipsius quamlibet nomimbiMdeeepti, loculioncs aliquot, quibus auclo* peraietentc, ncc peaitus absorpia. Quan quidem rum errores aferebatitor aot insinualKintur, otaerltonem ftuam Dionysius illc ad banc modum calbolico sentu inlerprcuU e i a t : ande alii deinprobat: \ > , cept eas tanqaam racta: ftdet conaentaneaa sibi , , ' vindicaverint. Gujus generis fuil illa vox ApollinaUV , \ r i i , una Dei Verbi naiura inearnata, quam c u n Cy Ul enim (observa parliculam caugalem riHus Alexandrinas reperisaei i n germana cjuedem probandi , enim) tcl enim compendio dicamus, baarciici coafessione, qua3, ncacio quo faio, sancii natve Aorna erat, nom m prortui non fuerii *omo, AthaDasii nomine inscribelKitur, nihil cuacialus ad nd utqmi ex kominibui cum euei. ab komimbus recium calholica3 Ecclesbe seusum tradtixit, ut 4o*ge dislabat, vere factus $upra hominem komo. alii poslmoduai ibeologi cam u&urpare non dubiQuibuft verbis Apollinarii voceiu quain aaie rcluli, laverint, ceu qua naluiarum duarum siue allerius imitaiar, ae Christom absoluic dici honiueni infiperemptione perfecta unio expriinerctur. Eo facicialur, vdoli fere quoadam Eulyclics corpus ejus lius aulera suppoeitilii Dionysii dc incaroatione kmmanum e$$ecorput effulteral, non corpuskommi$. Veibi enormia dicta, quandibel Scverianoruinba> Dicluui inauper Gregorii Thcologi voluit imitari, resira spirarcnl,.sauo seasu accipi polerant, quod qni orat. 40 Debapii$mo iit siguiiicarei DomioicorMonopbysitarum, Eutycbe praesertim posteriorum, poa poet reaurredionera, exuia prittina crassitie, si Gaianitaa exccperis, confessionee, praner iiicontftiniaf qaodammodo evasistc, bypcrboles figura, soaas vocea vanasque subiiliiales ab Eocleaiae dot t t 9

 3 DISSER ctrina non admodum discrepare vig sint : quod i n causa f t i t , cur Semientychiam, ct FaUireri appellarenlur. Ex operaticne Deivirili Severus tompositam nalnram tn/erf. Catterura , Deivirilis optraiionit, vocabulum quod spectal, Severus cum suis locum hanc epistolae ad Caiam, ut anle retult, m\rt jaclitavit : ex quo validisghnum argumentum conficerenl, ad naiarara unam composrtam gtaiumlnandam, propter misiam qna hic obtruditur, divino-humanam operationem. Aliunde vero Catholici in bujus nodl sotalioue laborantes, in varias interpretatioues dislracli sunt, cum, ut etiam vir peremditus Lupus Aagusthiianus suggcril {a) ea omnino praescriplione uli poluissent, libros Dioaysii sabjeclitics esse, et ab baereticis recenligsinie productos, canfl utilla eorun anterioribas 8 culis roenlio facta esset. Sed accuraiioris crilicx regulam esse nesciebanl, u l cujuavis scriploris, ignoli praesertim, ac IHUHO magis ementki et impostoris, quodcnnque dklura, dequo ferendum jiidiciaai sit, obvio aativoque quem vocee offerunt ftcastt, non benigniori altero aecipiendum esee, nisi e i apertissimie ejasdem locis aliis da genuina sineeraque ejea sentciitia sit cei tam. PrtqwdichiM grave adurtu* Pieudo-Dionytium^ Sed fbrtaa favorabile itla* fatei Dionysii loculioNUID traiulalioRtg teu expofdlionas liberel admitler nisi alioqui coft+perlum babereinug, libros ejos ab batreticig nalarse onius in Cbrislo asserloribuf ae Severianis prodactog primuni fuisso, qotboa illi aaos erroreg luereiitur; in primie vero epislolam banc quanam ad Caium. Quiiiiaio buic anciori, quieunqae tandemillesit,minimecondonandun e r i l , qaod in lucubralionibus suis, quag eo tempore commenUia e$l, quo de una vel duabua naiuris Domiaiiacerrimc Christiaai iaOrienledissidebaai, nibil usquam apposueril ant gcripgeril, unde porsuadere poaset, Dionyginni Areopagilam, cujue peffsonam ludebat, Ecclesiae catUolicae doclrinaai ffaniirif ; cam se interiia priscaruio tradilkmum leaaeem expresse fingerel. Plaue, cmn de Deo ac TriaiiaiU mygterio, aliig capiiibus accurali&gimam fifan, imo cagligauggiwam Ibeologiam prsferal, m dedila opera Nica?uaa>, CongUniiiiopoliUiiain, el Epbegtoam auarrare ei coiiurinare gatagal, pcrmiram eai, nihii ab eo pergpicui allaiiun esge quo Cbatcedoneagig gyoodi de duabug ChrtgU naluris defiaiiio viadicaretur; ged in iradendo iuearuaii Yerbi myglerio ubique caegpiiare : uigi proinde Euiychianonrai, aul sequiorum Monopuysitaram imbulug pUcills el ariibug insiructus fueril.
f

I I 201 priniiini esl, quod Cyrus Alcxandriiuig anatbeniatismo 7, el Sergia* Gonstaniinopolitamig fpigtola ad eumdem Cyrum, ambo Monolbelilanim bserests actores praecipui, t virus guntn melias infunderent, Dionygii ipgius verba lbefactare non dubitagseal, u i quasi non eis euiDcerel, auctorem igium , twvam tnamdam Deiviriletnoperationern protulisse; pro, novnm amdam , unam Deivirilem optraiiontm ponereal: acgi gfrmanus iate Dionygti coniextug apinaiionibng guia non gaiis faverel. Alterum, quod Colluihus Menopbygiia Alexaadriwus, cum Tbaodotii palriar^ia eui partea daienderci adversug Tbcanigiium Monopbygilaai alium, sed Agnoelarum pareatem, qui ex isto Dionysii loeo Cbri&Cam alia divine egiasc, eialia buraanc, abeque operatioiiis unius dispeadio conicndebal, Deivirilh optraiionii vocabulom non probagael, ccu opcratlanee duas eo sigaificarentur, ejugdem loco operationtm Deo congruentem gubslituisset. De quilras videais concil. Lateran., acl. 3. Alqui prterCollulbiini n u l lug aller e Monopbygilaruin grcgeoccwrril, qui abjeeerii. Qninimo Tbennetiaa in libro adversus ipsom, cHJug fragineiua ia eadee actione tetfia gynodi Laterancaais recilala gunt, tegutur bealMtmitm $unm Severnm operam ia p r i inig posuissc, ut Christo DehiriH* operaiio asgeroreiar, ac non ea goluui q u * Deum decerei, , atpotecum alta difino, bamancalia gcggisscl : " \ , , [ X L i l | , * , , fMU>v. ldem sentiebant eliain Tbeodosiam, eaterique Severiaai, quibas Cyrits Monotbeleta, Scrgiavque, ei alii hoc indtilgendum ceneaerant, unain Sn Chrisio voliinlalom aique operaiioncai Demrilem dici, propter Dionygii aactorilatem.
9

Cur tandem acceplum Calholicii Dehirilit opcratiomi vocobulum. Ul porro vox ista, , Detvirilis operatio, ab errorls gugpicione Ubera landem evaderei, duo coalulerunt : quoruxa Joan. XIT, 10. (a) Scbol. ia caa. 6 concii. Latcraa.

Opera mirifica Chritti tribut ptr$oni$ divinis communia. Sed alia mibi expendenda suporsunt aucioris hujus loca, in quibua male eaaam de una ilia Doniini Jesu operatione composila genlenliam gam vocibus aliig ilerum gvggerit. Ecclasia; Doctrina inviolabilig eat, externa qua?vig deitatie opera iribug personig perinde communia egse, ut quxctmqtie niiracula Chrislus, eliam adbibiia carne edideril, cadem Pater c l Spirima sanctna gimul et ex aequo perfecerint. Cujus baec raii# cat, quod divina eggenlia el nalura, qtise i n i r i * bug personie indivigim una eadeaique egl, p r i n c i pium git iltiag uoiua c l coiamunis operaiionis, a qua patranlar el cduntur. Quocirca Dominug ia Evangclio dicebat : Paur auiem tit me mauen* ipse facit opera*. Quamobrem inejuamodi aperi-

295

DISSERTATIONES

DAMASCENIC&. binc consequitur, nisi auclorcrn lslum, qui bacc cffuiiit, eo in errorc vcrsatutu csse, Dcum Vcrbum assumpta bumanilatc mistum quoddam natura? genus nactum esse, seu naturam composilam, quai bujua efficientiae veluli {ormale, ut scbolaslici loquunlur, principium esset, quaeque ncc Patris, ncc Spirilus sancti exsisieret ? Atqui sancii Paires, ut puta Leonlius Byzanlinus, Eulogius Alcxandrinus, Maxiraus Joaunes Damaeceni, aliiquc oslenderimt bancesse mcntera Mouopbiysitaruro, Accphalorumve, ac Severianorum, q u i , dum de incarnatione scrtuo erat, nibil discriminis statucnies bypostasim inler et naturam seu ubslanliam aul essentiaro, incarnato Yerbo, non solum byposiasini composilam , vcrura el composilam quoque naiuraro, subindeqae composium operaiioncro et eflicientiam , a natura et opcraiione Patris el Spiriuis sancii discretam, assignarent. Ab koc errore qui recederetit, Sabelliautv impie* tatls rei. Quas ambages, quibus vc) qualemiias pro Triaitate, veleiiam triibeismus , asiruebalur, cum Tbeodosiaaorum (Severianoruni eccia pecuUaris era) aliqui in iEgypto persemiscercnl, u i ab bis sesa expedirent, ultro concesaeruni; omnia prorsus quae de Gbristo, seu Yerbo carne facio, praedicaniur, eadem Patri el Spirilui sancio essc aecribenda. Quod quidem Tbeodosiaaorum pnrsulera Alexaadrinum in sexta episiola festali sua docuissetradil Aaaetasiu6 Sinaita in *, cap.15. Hujus autem bellae solulionis parentem fuisse Damiaaum palriarcbam Alexaadrinum Monopbysitam colligo ex Timotbei Constanlinopolitani opusculo De reeeptione harreticorum ubi narral st-nlenliam islam propriam Damianiiarum fuisse , qui idcirco ab aliis qui eaui non probarem, Sabelliatii vocali sint, ac si treg personaa deitalis in unam constringercnl, unaque Patrem ti Spiriium sancium cum Filio cruciugerenl, el passioaibu* addicerenl. Sopbrouius quoque inepislola ad Scrgitun, , i n q u i l , , . Damianus horum (Tritbcilaftim) eximie advert*riu$ novus vero nosiris temporibns Sabellius, etc.
f

bus divina Verbi pcrsona nibil sibi proprium vindicabal : sed ncquo bumanis aclionibus quibuscunque suis aliud addcbat, nisi inQnilam digniialeiii, immensique prelii acmeriii valorem, qualcnus ipsa earum erat, ut uosiri de schola loquunlur, prineipium quod. Subjecliliue vero Dionysius Domino iesu , praeter , divinam efficienliam (seu u l Daniaecenus uosler, lib De fide, C. 10, v c r t i t , , rerum mirabilium cffeaionem) qua scipse, utpoie Dcue Yerbum cum Patre c l Spiritu sanelo bcneftccnti&simtim erga bomines prasbuil, , sive niuljis iu locis affiogil q u ipsius duutaxal, non Patris ac Spiruus saacti, propriae sinl. Atqui vel vorabulo , ejus interprcics orthodoxi, Joannes Scylliopoliianus, el a l i i , prodigiosa ac divina opera, inielliguni, quae pcr humanilaiem Salvaior geesil : a quibus non prorsus dissenlit Pacbymeres, cum i n cap. 6, lib. De cotle$t. kierarch., a i l , , , * * Humanam theurgutm incarnmtionis disptntalionem appellat , qua Din$ cum estet, dhina operabatur. Quinimo Combefisius i n annotalione 25 ad Opuscula polemica aancti Maximi, ex Budaeu conOrmal, vocaia esse Cbristi opera, quae deitaiem ipsius igniflcabanl, el vocem islam non nudam unionem, sed aclitum quid sonare, vimque divinorum operum c l miracuiarum, quam Yerbum per humantlaiem exercuerit. Dionytiu cenul sine Patre et Spiriiu sanclo Ckristum divina opera edidisse. Monophysitarum hic error fuit. Capite igitur 2 De div. nom. > cjusinodi sic propria esse l>eo Yerbo asscrilur, ut nibil ad Pairem et Filiuoi perlinuarit, nec auibae isiac pcrsona? ad eum ullalenus conlribucrinl praeler beuignissimum congensum : , * , \ , \ , \ * Porro benignissima erga nos eficienf/ dmua tecernitur, quod ipu Deu$ Verbum qui $upra subttantiam e$i, iulegre et vere, juxta ac nos, alqm ex nobis substantiatm fuerit, egeritque, et perpettui *il eximia quetque et excelUntia humana-diptna' efficitnlias opera. Addil sialim : * kis nikil commune kabuit Pater ac Sptritn* tanclui, nisi qui* dicat teeuudum benignis$imam voluntalem. Quod si Cbristus, scu Yerbuin incarnatum, prseier eilicientiam suam niere divinam, quam cam Patrc et Spiriiu sancto communeai baltet, erga nos beneQccntissimam, alicra iasaper diviuo-bumana, quae nec Paire, nec Spiritui sancto communis essct; ita ut ipse Fiiius per eam quoque ab utroque secerncrelur ac dislinguerctor, exiniiaoperascu miraculacdidit, qiiid aliud
t 9 4

l l i ergo stciarii a gcnuino Pwudo-Dionysii sensu discrepabant, cnjus cammenlo lola incarnationis Verbi ratio ac series , vel [ X L l l *] , Dmno-kumana efficaciiat ten actimtas csset, ad quam Pater et Spiriius sancuis non coacurrerent; ut Cbristus ex deitatis cum humanilate penitissima unione, niislse illius aeiionis genus sibi propritim, ac non personls atirs conimune, exscrere, eaque divinaopera patraro nalusesset. Qoa3 quidem aliorum Monopbysilarum erronea senlenlia erat. Quanquam iu ea non ego sum opinione, ut Bominum Jesum, qua partc bomo est, divino nuiu et motione caruisse inficicr (lolum quippe fuisse ultro cum Maximo fateor), scd molioneai illam qua bumanitas ad d i vina cfiicicnda, adbibcbatur, perindc a Paire sao,

fc

MSSERTATIOII

cfoque Spirilu, atque Verbo profeclam esse, Caibolicoruin oemo negare austis fueril. Tres quippe diviui el perpelui illius duclus el cflicieotise uuus auclor erant. Errorem senliunt Dionysii inierpretet.Quam auleui iaihsc a recta fide dissideanl, persensisse yideotur receuliores Dionysii operum iiilerpretes L a i i n i , Ambrosius Caiualdulensis , Joachirous Periotiius, et Corderius, qui vocem miiiime iraneiulerunt. Prinius locum istura ita reddidit : Ditcrelum ett aulem divinh operibus in noi benimne manenlibut, quod secundum nos atque ex nobit imegre ei vere tumpsit tupersubstaniiale Verbum, emqut el getiit, et pertulit, quce tunt humantv iptiut ttsuMptionit elecia aique prcccipua. Secundus : Diitinctum ett aulem diviniiale, cujut in not be~ ntficim exstiterunt quod ex nobn omnino ei vere etunltam divinum Verbum assumptit fecitque, et fmssu$ e$l omnia quce humanoe iptiut actionis prcectp%a C K R I et itngnlaria. Terlius : Porro in benefica ooffrt reparalione munus hoe deilaiedistinctum e$t, mrnmd propter nosexnobit Verbum quod supra tubstantiam $t, integrain veramque notlram tub$tanlia,n *u%mpurit eaque gesserit, tuleritque, qua humanve actionit priecipua sunt et singularia. Inlerpres ailer, cojue Iranslafioae usus est sanclus Thoinas, pro legisse videlur . Sie eniin vertii : Qucecunque humanoe contemplationit tunt electa et semota. Uude noo mirum quod errorem non adverleril sanclus docior. vero Joannes Scyibopolilanus, sanclus Maiimus.Pacbymeret,aliique lam Greci, quaiuLalini testes sunt, scriplum ab inilio fuissc . Sanclus Joannes Daraascenus lib. l)e /U*, cap. 40, tibi locuin islum capilis 2 , De divin. ., paucia demptia verbum fere e verbo ext c r i b i t , omisit, posuilque, \ \ . Discreta sunt autem et quecmnque dmna humauusimwque incarnationii Vtrwi Dei sunt. Adeoqm vavit ab eo sensu quem paeado-Dioaysu voces se ferunt.
f 9 9

298 , naturaiu mere divinara personta tribus comniunem, sed divino-bumanam soli Verbo propriam eum inleudisse.

Severiani ex aliis eliaui miuoris moioenir locis librorum enienlili Dionysii erraticum parumque sibi consUiiii dogma suum communire poieram, ut pula cum noinine Je$u nudam et ainplioam deiiatis personam designat, illis verbis quorum anlebac inentionem feci, , simpUx Jesus compotitut (uit : ac si saaclissiuittai islud vocabuluin uudam ei simplicem diviiis nalurae personam secundam, eeu Vcrbum, eiiaai bumanilaiis expcriem exprimeret. Plane nomen Jetut compositae hyposlasis et persons proprium est, velul nomen Gbrisli, non siinplicia solaque naiura divina constanlis, uti contra Monopbysilas Maximus, Leonlius, aliique Patres sialuerunt. Eodeni modu cap. 2 De divin. nomin., a i i Palrem etae ionlalera deitalem, , cujus germiaa sunt . Simile quid apud Nazianzenum faieor reperias oral. 4 5 , seu epi*lola ad Evagrium, ubi a i l : ' , \ . Tanquam radii quidam Patris ad nos missi sunt $plendescen$ Jetus el Spiritut. Hic vero Iheologus missionera cxprimendo, incarnatura Yerbum nomine Jesu significavii; non uli Dionysius passim, Neslorianae quideui ut apparcl, impielalis proscribends gralia, at Monopbysilarum sensu, uon sine reclae de pruprielaluro coiumunicatione doctrinae abusu. Scilicei lanratus bic auclor, eo lempore lucubralioaes adornabat suas, quo MonophysilaB, Peiro prarserlim Fulloneduce, ad boc conlendebaul, ut Deut Verbum, et unu$ de Trinitate paitus diceretur, in bauc reiu inlerpotaio celebralissirao hymno Trisagio : quod, licel cum fide calbolica priuia fronle nou repugaarei, illorum tamen sensu baerrlicum erai. Quaroobrem ejusraodi voces plerique fideliuia adhuc refugieb a n l , ne sub iis Theopascbilaruni lueresis venenuai iaetillareiur.
9

Quae omnia quo allentiue coosideraniur el expenduolur, uaaque cum aiiis quae aute a l l u l i , cowparaolur, niagis ac oiagis . suadenl, iaaoife^iuiiique faciuut, buuc auclorem , illo Dtivirilu operationis, quod prtiaus ipte proauntiavit, vocabulo, siguificare voluisse cooiposium aclionem, qoas acomposiu, uuo bypoaiasi solum. verum el naiura proficiKeralur; quam proiode oalura divino-bumaua compoftitioaeui ia eodem cap. u De div. nom., alibique nouiine significavil, *1 & , qao uUerius inferlur, tmm ibidem rursuni ail miracula qua? Cbriaius per edidit, p u u partum ex Virgiue, inceseiotuper aquas, el reliqua ejusmodi, ad superamralem ejus naturaia perUnere,- \
PATROL. G K . XCIV.

Theopaichitit favel pseudo-Diomjtlus. pturibus locis isioriim similibas congerendis modo supersedeo, ut alterum illum resumam, in quo auclor dicit Verbiim divinura, quaparte discernitur etiam a Patre et Spiritu sancio, operatum passumque ette eximia quctcunque et excelltntia dnmo-hHmanm e/ficientice opera, \ \ \ . U b i , ni fallor, significat (quod quidem ex Monopbyaitico dogmate dcducilur) Gbrislum , non inodo qua boino exsiabat, verum etiam ipea deiiate cum huinanitate composita propter DOS subliroiori quadam ratione essa passun : illumque adeo queai dixi Theopaschitaram errorem aperte iasinuat. ld quod ex prava duodecitni analbematisini Cyrilli [XLIP*] interprctatiane Euty10

2% DISSERTATIONES chianislae, Acephali et Severiani oiunes semper tenueruul, alquc ctiamnuni lenent, Nesiorianismi iltos insimulanlee, qui iioc negaverinl. X V I . Pseudo-Diouysii libri circa tempora Petri Fullonii elaborali, ac forsitan ab ipsomet Pelro, tjusve sociit. Et cerie cum inter impiae hujus docirinx~ paironos Petrus Cnapheus seu Fullo, Ecclesiae Antiocbcnae pervasor et lyrannus, priinns Itilerit, bic oniittere non possum, pessimum bunc hominem, aul quemdam sallem ex ejns asseclie, genuinum fuisse vidcri parenlem librorum, qui Areopagitici audieruni. Cujus meae suspicionis liaec ratio est, quod cap. 3 De hierarthiaecclesiast., ubi strictira primam refert, moxquc subinde enarrat divinae liturgiae parles, quas ab aposlolu Iradilas esse psrsuadere lectoribus voluit, nieniionem eliani fecerit recilalionis Symboli (), . Cum omnis Ecclesiv cmtus confessus ante fuerit catholicam Umdaiionem : hoc cel, ut ipse in tbcoria myslerii exponit, , religionis it/mboium : quod nempe recilandum slatim ab egressu caiecbunienorum el energumenorum a i t ; u i i poslaa fieri consuevil i n Ecclesiis Grseci rilus, quanim eliam morein Lalini deii\ceps imilaii sunl. Atqui ecclesiasticae bistoriae monumenta perbibenl, paucis annis anlequam eiipposilitia Dionysii volumina prodirent, Peirum Cnapheum, cura Antiochenum ibronum denuo occupasset, inslituisse ut Symbolum fidei i n omnibus missis recitareiur, \ , inquil bro Tbeodorus Lector. Quera ritum paulo post sub Anasiasio imperatore Timolheus Constaniinopolitanus anlistes Monophysita, Cbalcedoneasique synodo infensus, in urbe regia observari sanxit, eodem Theodoro Leclore lesle. qua nequissimi alias viri uistUutioiie, nec caeterae Orientis Ecclesisc, ncc poslmodum Laliuae et Occidentales, ut dixiinus, abburruerunt. Ex quo capite comperlioreai babemus analem, qua epuria Areopagiiica conscripta suut. Ad baec, quemadinodum Cnapbeus iterum excogiUvil, ut ungueulum sanctum, eeu cbrisma, palam in ecclesia, asianle poputo, sacrarelur (b) i v \ * quae proiode consecratio orius clam, et extra divinam lilurgiam fiebal : ila quoque lib. De eccl. hkrarch., cap. 4 legilur, stalim valere jussis catecbuuienis ei aliis qui a sacriiicio de more arcebajiiur, auspicandam esse inlra iuissaruui solerania, ac proinde Cbristiana plebe praesenle, divini ungucnli coDsecralioneui. Quinimo rilus alter, qui ibidem subjungitur, quemque bodieque observant Greci, ut unguenium super altare depositum scrapbicis figuris duabus coalegalur, quo significetur Gbrislum, qui uuguenlo represenlalur, perpef 9

DABfASCENICiE. 300 tno Seraphim cantico, quod Trisagium, seu ler sanclura dicitur, celebrari, annon boc ctiam Cuapbei el Sevcrianorum meatero el ingenium redolcl, qni irisagia canlica modo toli Trinitati accinunt, modo soli Filio ac Gbrislo, quemadmodum ecclegiaslicum illud : Sanctus Deus, tancius fortis, sanctus immortulis, adjeciainlerdum voce qui crucifixus e$t pro nobis, ul ad Cbrislum referri signiOcetur? l l u jus additamenti, quo Filiusaer proclameiur Sanctm auclorein fuisse Fullonem vel pueri norunt. Horum auctor Allicus videlur fuisse. P r i o r i illi conjectaiioni mea3, qua Fullonera, ejusve partium aut consilioruni socium aliquem ementiii Dionysii iibros cudisse sura suspicalus, alieram banc juval adderc, eos ab bomine Aihcniensi, seu qui Albenis educalus eeset, elaboralos videri, qui primi sanclissiraique Albenarum praesulis assumpla persona, summam lucubrationibus suis ac tradilionibus juas velul aposiolicas obirudebat, auctoritateia conciliatum i r i esl arbilratus. Atlicum profeclo scriplorem indigitant frequentes Auicismi, quibus illos libros scalere Joannes Scyibopolilanus aliique Graeci observavere: ut, qucniadmoduni a Scytbopolilano , maximopere Atlicus dicius esl, sic ei a MicbaeleSyneello ejus laudalore, ; \ . Atticizantium Atlicistimttt, et grammaticorum perilistimus et ingemo$is$imu$. lndicat eliaai singularis ille modus GbrislianaB religionis mysteria et riius Iractandi, usurpalis vulgo vocibus qua? Alheniensibus familiares fucrant, duni pra3sertim de sacris ipsorum Eleusiniis agebatur, quasque Platonicae pbilosophiaa aiumni, quorum seholae ad sexlura usquc a Gbristo nato saeculum Atbenis celebres fueruat, apud se servaverant c l usu habere solebant. Tales eranl isUe (ad vatum prophetarumve oracula significanda) , , , , , , , \, , , , , , , , , \, \, , , , , , , Uapiot , etc. Episcopum insuper el appellat, veluti Lacedaemonii Alheniensium vicini magislralus suos. Moaet Scythopoliianus Dionysiura suum Koinanorum inlerdum rlius potius quara Orienlalium descripsiese : quia, u l conjicio, cum Ecclesise Acbaiae, Tbessaliae, et lllyrici Romano p r i roali ab ipso apostoloruiu sevo addicia* esseni, Romanae Ecclesiae caeremonias aliquot usurpabanl, quas ali idiomaiis Graeci non baberenl. Sic sacram uaclionem, quam nos confirmationem appellainus, non a presbyteris fleri concedit, ceu qui perficiendl polestale careant, sed a pontilice, \ . Qui locus argumenio (6) Theod. Lccl. lib. u .

() Vide scbol. ScyibopoJ.

301

DISSERTATIO I I .

902

t r i i , larvatum hunc Diouysium non fuisee Alexandrioae Ecclesiae obnoxium, in qua peues eliam presbytcros jam olim eseet hujus unctionis peragenda? ofBcinm. Atqui in Acbaia complures identidem exstiter u n i , qui unam Domino naturam assignarent. Aihanasius olim ad Epictelum Corinthi episcopum scripserat adversus aliquos qui in AUica regionc doclrinam Apollinaristicae non prorsus absiroilem Insusurrabanl, naluram aliam praeier divinam io Cbristo non agnoscenles. Exsianl, ut saepe dixi, apud Leontium et alios fragmenta epislolarum Apolliriarii ad Dionysium Corinlhi episcopum, in quibus errorem suum defendere nUilur. l u latrol i o i o Ephesino ac poslea, Illyriciani praesules Pioseorum eecuti [XLII'**] sunl, vixque tandem Leonis Magni epislolam ad Flavianum contra Eulychera scriplam admiserunt in concilio Chalcedoaensi. Multos rursum Illyrici episcoporum Acacius Coustanlinopolilanus in perduellionem suam <rga sanctani bancce synodum traxit. Petros vero Cnapbeus, pairia Antiocbenus fuisse non videtur, sed ex Europae parlibus oriundus : qui, cum i n moiiasterio Acoemelorum tyoslauiinopoli moaasiieara itatn auspicatus essel, inde ob infensum calbolicae doctrinae aoioium pulsus, Cbalcedonem ae recepil, donec Antiocbiara profeclus, ejusdem urbis sedem occupare aggressus est. XV11. Cyrillus ex pseudo-Diony$ii librii non accepil c unam e$te Dei Verbi naturam incarnalom, > sed ex tubjectii Athanatio et aliis 4pollinarii lucubrationibu$. Male quibtadam intellectu* Cyrilli utuus. Ex illis itaque de quibus aale diftpuiavi, lucubrationibus variie, ac non ex DioDysii libris, Gyrillus intulit, unam diceodam esse Cbrisii Domini naiuram, propter arctisaimam uaionem diviiiitatis cum bumanitale, unam iiidera Dti Verbi naturam incarnatam. Primum dixil expressis istia verbis in Commoaitorio ad Eulogium apocrisiarium suum, unUione conceua, non distani nmpliu$ ab invicem quw unita $unt ud deinceps Filiut etf, , , nalura, Verbo utique carne faclo. Alteruiu dixeral l i b . u Conlra flestorium, p. 5 1 , in episiola ad Acacium Melilineaaem, inque eodem CoiDoiODilorio : explicavit autem i a epietolis ad Succesaum, cum propter dicluro boc in suspicionem veoiftsel Apolliaarismi haereais. Veruui alio sensu Apollinarius naturee noraen aesuinpserat, el alio G y r i l l u i : Apolliaarius Asianorum more pro eitentia, seu wbttantia; Gyrtllus vero subti, bori noiione, pro ipsa re una et indtvidua, eive esseniia, sive bypostasis aul persona esset, queraadmodum exposuimus i a dialeciicie adnolaiionibat. Qnininio Tbeodoretu* ipse Cyrilliano plane sensu, Aibaaasii, ut reor nomen reverilus, unam
9

naluram incarnatam fassas esl dial. 2, cum E m nista. Quod cura mulii Catholicorum illius a?vi non perspexissenl, existiniartint, contra Nestorium proDlenduin esse unam in Chrisio naturam conflalam ex duabus, ea voce sumpta secundum commuae significatum ipsius. Unde cum in locum Dorolhei, qui Nestorio fuerat addictior, Salurninus quidam Marciauopolim missus fuisset epiacopusab imperatore Tbeodosio,plebs bunc admittere aoluit, maxime cognoscentes, quia unam Domini et Salvatoris nostri naluram prodigiose denuntiaret, alteram negant, inquit Doroibeus ipse epist. 46 collectionis edifae a Lupo Augasliniano. Sed in primis Acacius Melilinensis in Armenia niinori, cum probe nosset quid suis Oricntalibus naturas vocabulo significarelur, Cyrillo nihilominus scribebal () Joannem Antiocbenum cum auis commuaione donari non debere, m i t anatktmatizarent eot qui dicunt duas naturas post unilionem, proprie unamquamque operantem, l hat quidem susceperil patsiones, Hla vero mpassibith manteril: nihit quippe hoc eue aliud niti duos jilios confileri, dutuque introducere pertonai. Quamobrem mendacii rei non suut Orientales Hli episcopi, qui praesulibus aliis scripserunt (b) st conmeisie Aeacium, qui inter gesta deitatem confessus ett esse patsibilem: quibus adeo motut tit piUsimu* imperator, ut blatleam chlamydem qua induebatur, exculeret, seque retro subduceret pras magnitudine blaiphemla. Vere, inquara, Alexander Hierapolitanus Acacio Berrhceensi narrabat, Meliiinensem cuia Epheei esset, sequendo Cyr i l l i capitula et cjus sensum, sic in scriplo depoeuisse (e): Meniilus e$t divinam Scripluram iVe$toriu$ tanquam nativitatem tnorlemqve, non divinitalis> ted humanitali* edoeeat. Omilto Tbeodolum Ancyranum, qui io exposilione Symboli Nicaeoi adversus Neslorium, quamvis deilalem doloribu affectaio passim neget, improbat tauien Christi nomine tubttantia$ duat iignificari, ei . . . . , . Iino res dua$ eo exprimi non vult. . Et rureum : " , sibi ipu licentiam fecit ttf Chrhli nomen pluribus naturi commune asureret. Liberatua quoque referl (d), quotdam de palatio per Eulogium pretbyterum et apocrisiarium Alexandrinas Ecclesice culpas$e Cyrillum, cur suteeperit ab Orientalibus ephcoph duarum confetsioium naturarum quod Ne$toriu$ dixit ef docuil. Sed Gyrillo compertum erat, quam sanus essei Joannis ei Antiocbenorum sensus. Quapropter, probata ipsoruiu lidei professione, eamdeui iisdem vocibus reddere non dubilavii; scilicel Dominum nostrum Je9 t t 9 9

(m) Gollect. Lupi, cap. 85. () bid. cap.27.

(e) ibid. cap. 57. (d) Brevarh cap. 8.

303 DISSERTATTONES sum CkristMm Fitium Dei unigenitum, Dtnm ette pcrficiHm, et hominem perfectum ex anima ratiouaii it corporc , ' , dtm Patri consubttantiaUm tecundum dmnilatem; nobU item coniubtiantialem tecundum HumanUaUm : siquidem duarum naturarum unitio facla esi. Et propterea unum Chritium, unurn FUiuw, uaum Dttmiuum conptemur : ucmdum hune intonfutw unitalis intelUctum, tanclam Virgitum e$te Dei guitrium, eo quod Verbum incarnalum ti hvmo facium, alqueex ipsa comctpium templum tibi ex iumplum univerit. Evqngelica auUm et aposloUc*$ 04 Domino twee scimui tktologos, alias quid4m lanquam ad unam p4ninenie* communu faC4T4; , \ , aliat vro lanquam in duabus naturis divuim uturpare; 41 Ula$ quidem qum Deum decent, secundum Christi MiinUatem, alia$ auUm humUet, secundum humaMitatem habere. Quinimo aiile coucordiaro inilai Joapnes ipse Antiochenus in epistola ad Aleiandriua fassus erat, Cyrilluua nunquani illos damMtut qui duas naluras dicerenl. lasuper Lu DiaiogU ad Heruiiam de Triuitale ei lncarnatione, qnos diu post proacripium Nesloriura edidil Cyrillua, voce , et , eodeni ae Orientalea seneu aceipiuniur, non eo speciali, quo io anierioribue contra Neslorium scriptis aadeai uaurpaveral.
%

DAMASCENIC/E. 304 Eulychem fuisse ob falsas inscriplioncs opusculornm, quae Gregorii Tbaumaturgi, Alhanasii, Jutii ct Felicis noiuina pneferebant, adeoque prius quam a Dioscoro subjici poluissent. Caeterura orthodoxi fraudem paulo post subodoravere, ut colligitur ex epistola penultima synodici contra Irenaeum, quae non iia pridem a coaclo latrocinio Epbesino, vivenie adbuc Eutycbe, scripta est: Ad tentm cupieuUm $cire quid contrarium calholica> ftdti $4nterit Eutyches. Auclor siquidem episiola?, de ea qua a Julio ad Dionysium episcopum dala fcrebalur, sic loquilur : Nam denique epittola, quam dicit Eutyehes Julii quondam epitcopi urbis Homv 4$S4, quam 4% ad solatium tum perfidlv, igv.oro an fvf**n falsam, protulil, eujus 41 pravo sevsu duci cogno$citmr, in ip$o ultimo texius $ui ita proptetur dic4n$ : Qui igilur sic sentiunt, el reliqua, ut in praHenea Julii epistola, qua> cap. 254 dicii synodici integra Latine exstat cum boc liiulo : Exrmplat JulH epitcopi urbis Roma, ul atterunl Eulychis scripla, ed Dionytium epiicopum, enjus sentu ductus ip$$ Eutyches incidit in 4rror4tn. Calholicis quidem Gennadius Massiliensis in Catalogo scriplorum eccleBtasticorum, epistolam banc Julio Roinauo coacessil : sed boc bomini Laiino condoaaaduni ertt. Caplorum monet illarn perniciosam prtbaiim . Fomenlum enimest, inquit, Eutychiante el Timotheartct itnpieiatit.
t %

X V I I I . CyriUo dmentit Eulychei, et p$audoAtkanatii aliorumque librot ceu germanos jaclat. H*c nibil curavit Eulyches sed lenendam eate potavit unai Chrisli naturam et subslanliam, aoa duas; alque ex consequepti negavii Gbrifttucn, <jui propUr divinam naturam Patri &ii coasubslaruialU, ejusdem ac nos essenliae et nalurae esse secundum humanitateia. Tum subinde praeclarof illos viros de Palatio, quos Liberalus inenioral, sibi faveates nactua e s l ; vclut reruin, quaa ipsius baeresis occasione accideruiu, aeries conflrraavil. Atqui iu epistola [XLIII] quam ad Leonem papam scripsit (), cum in duplici conciV\6 Constaminopoli damnatus esset, boc pnescri i n i causatuT : Ego metuen$ definitionem $ynodo n4t adimere, nec addere verbum eontra expotitam /U*m laneta synodo Niccena : scient wro tanctos 4i beato$ Patm, Julium, Felicem, Aihanasium, Gragorium, tanctos epiuopo$ refutantes duarum aiurarutn vocabulum, 4% non audens o*e natura tractare t)ei V4rbi qui in carnem venit uttimi* diebut i uterum saneiat Virginis Maria immutabiliter, qmomodo voiuit et cit , tit veritale 41 non m phanUumat4 faclus komo aut anathematixare tupradictes sanetos Patret no$tro$ rogabam, ut innotuuT4ni itia tanclitati tettr<z et quod vobis videretur, jmdkmtb. Ex quibns apparet deceptum quoque
f y t f f t

XIX. De orationt Qnod unus est Cbrislus, inter oparaAtbauaiii. N011 solum aulem Julio, Pelici, Gregorio et Albanasio per summam fraudem assigaati ruarunt libelli illi dequibus bucusque disputav i ; vrrum et iater opera Aihanasii oraiioups quoquc duse censiUe fuerunl, q u * vel Apollinario, vel Apo!HaarUus qutbusdaro rcstituendaesunl. Prima sic i n acribilur, " . Qnod Christut unus 4tf ,ciUUque jam oliai est aPaulo Diacono Ifbro De incarn. 41 yrei., 0. 5, lanquam Albanasii. Nihiloroianf a nobilioribo* crilicis sancto buic doctori jure subelraela aet et ad dubia illius opera relegala. Auctorem vero loquela ipsius manifestum facil, N a n , veluli Apollinariae cujus verba Gregoriu$ Nygj^pua Aniirrheiico conira ipsum recitat, aibi rem essa ait iste, adversus eos qut gentilium more crea.turapa u i i Deum baberent et adorarent, quidque4daioa parfidia Cbrisluai nudum esee homiiicin sealiraatt nibU a Paulo Samosateno et Marcello Aacyrapo racadeaies. Tum aesumit probandum et inculcat, adoraiionem uaam carni et Verbo adhibendaoa esse. Duat quidem hypostases, duat penona* dutuqiu adorationu abaegat: nuequam verp naturas dqaa dieit, ausquam aaluram unam inficialur, eoque prorsus modo quo Jobias episcopus Apolliuarjela apud Laaaliuiu, tatam inrietbiiem naturam enuntial, qua tx habittt exUrioTt non definiatur . E l rursum a i t :
9

() Syriod. adv. Iren. cap. 2.

305 DiSSERT * Specie servus, aui natura Deu$. Advergarios accusat, velnli sappe Gntholicos Apolliiiariiig, itiverlsR pro Trinitate qnaiernilatis. Apollinarii niore dicil : Agnoaco sum , revera Deum e coelo imputtibilem : agnouo ipturn ex semine rid , secundum earnem de lerra pa$sibikm : lura subjungil : , \ , dkquiro quinam ip*e idem tum pa$sibili$, tum impattibilk sit; , qui Deus et homo : ne illnd, qnomodo, curiotiui rimando, boni quod nobit propoiitum est, jaciuram faciam. Qui sane communis consuelus barrcticorum praetextug fuit, nec lipuiini naturas duas sincere profltenli negotium adeo facessiverit. Veruni ]am ante dixerat, Judaicam perfldiam essn, asserere Christum, * , velut unum aliquem ex nottris pattibitem ette, carnem, seu corpus asstimptnm a Yerbo passim docet, uti vtrigo Apollinarisue, bumanam animam, geniel, velut apud Nyssenum Apollinarius: nusquam \ , animam ratione el inlelligeniia pr<cditam, quod Calbolicorum conlra ApoUtirarigiarum arle* lesscra fuii. Censel Rodemptorem Adami ttu non accepkte * , % figuramex Adam, . Quidnam porro fst illud e$$e Adami, nisi essentia el naiura Adaini, quatn Dominug reapse integrani babuil? Deniqe baeregim suam baud obscure his verbis indical, corpu$ divinam kypoittuim non complevil; * , sed qui vere perfeeiUB ett, id quod imperfectum erat, abtobit. Nam hi seclarii, u i *aepe jam diclura est, bumanilaiem Gbrigii nobiliori parte, mente niinirum, mulilam etse volebant, ac si vices ejug deiias absolveret. Hajns profecto orationie parens seu Apollinariog ipee, seu quivis aliusex illius asseclis fuerit, hoc tibi videlur propogaigge, ut Atbaaasium, omisso ejus nomine, refelleret, qui in Ubris conlra bunc hsreticiim, cum , el , pro eodem acciperet, , per$onat dua$, , el * , hoc est, ut ipse et Cyrilbie aiunt, nnioaa proprie dfota et reali i n d i volse coajunelaa esse, , docuit. Alioqui hoc opuseulum scripluro esse aflrmavero adversus Diodomin Tarsensem qui Apollinariam impugnando ia errorem oppogilotn impegit, u l veluti nalurag duag, ita et personas give hyposlases duag Cbristo iribaerel; andeseqaebatur onum non egseCbrigiuau Saperaunt hodie fragmenta aliquot opcrom aliomm Apoiiinarii conira banc Diodorum, a quo Nasioria* a e bamaiai fuigse pra?formaiam omnea noruai. I X . De orathne altera de incarnatione Verbi Det ctmita Pauimm Samogattnum. Ejusdem aecia a fotuori gcriptorig eril oralitincula altera dt int*r****** Verbi Dti, conira Paulum Samotatemtm, <* perinde inter dubia [XLIY] Athanasii oprra CMtiia csi. Nibil quippe auetor agnoacit in Gbriglo

. 30fc praeter anionein Yerbi cuai carne, ut sidut homo nna pergona est, el , animai unum ex spiritn et catnt, ila Yerbum et caro tina pergona sunl, et anintet uftuai, qaemadmodum Apollinarins apud Nysgeuum loqoilur, , \ ', Yefelur dkere Domimm viriklum ejumtdi homintm faetum et&e, qni amdrm c not naturum habeat . Confer velim, Leclor, boe diclum, , . Daminum $phUm Deum, et earnc komintm $*u credimut, cam aHi# illig qasR ex libello Odei ad Joviaauia impcraiorem relulimug, Confitemwr eundtm et$e Dei Filium, e$ Deum iecundum Spiritum, ei Filmm ktmtnk secundum earnem : quorum similia quoqne meHa r a d tant Nyggenttg el Leonlitig ; ut nempe ex Apeltinarii ecnlentia Gbriglua bomo mere gpifkualie diciasgii, qui exploso spiriiu humano,.aeu rDenie, alianv a divino spirituin uon haberei, pravis affeclionibat el pcccalo obuoxius esgel: profecte rat<!bere, eumdem, aul saltem opinfonig ejusdcm, hanim lueiibrationum auclorem fuiggf. Sed et in oratione d* . iucamatione gubjangilur : Eui gannt%ni increduli generathnem ex mulkre, carnis a$e, non deitnih , \ : qito nihtl expreggius sU ad Apollinarii errorem gigaificandam qoi deilatem ex Maria nalam pagsamqne per carnem affirmabai, propter unitatem nattira?, qina divina aolummodo eggei. Ambag isiag oraliones, de* quibug dicere instittii, qaa?que Aihanasii Magnf nomine inacriptie prodienint, Apollinarii ip&iuav * esse pene asseveravero propler glylnro comliorem^ et eleganliorem, quem criiici docliores In tls obsc^vaverunt. Fuit enim Apollinarlus Bophrslanjm m* lemporig disertiggimus et casligalissimug. X X I . Cur prctfixum his librk AtkttnasH nomctr fuerit. Apollinariglac igitar, cuni venerandum . ingentisquc apod recis fidei alumnos momonU Albanagii nomen esse inieWigerent, molcstequc ferrent erroreg guos a tanto viro, tamque de Ecclesia calholica bene merito, variig edilis oralionibug exagitatos progcriptosqee egge, haad alia modo, quantum conjiciendum datur, auctarilalem banc atil elevari, aut cvitari posae exisiimarenl, nisi librog alios suig erroribus infartos, praeflxa illis ejugdem doclorig nomine, in vulgug spargend o , quo aimplicibug gallem perguaderenl Aihanagium,re diligentius ingpecta el examinata,procut aoa abfuigge ab illa genienlia, quam prius expti* gnaveral: qnin potiua eam tandem ceu veritaii consonam aniplexum esse et defendigge. Nam ex muHotieg laudalig fragmenlis Apoiliaarii et A p o l l k narlgtarum quae apnd LeonUum leguntur, apparec eog magnia laudibus, si non sincere, ai gattem voco Uinua, eximium illittn fldei propagnaloren oncragse. Polemiua vera, geu Polemon, Diagigtro defuncto, Albanagium , qui din aate, u l Uqeel*

301 DISSERTATIONES obierat, eontumeliis landem proscindere aggressus e t l , quem probe nosael infensum infeelumque suis emper fuisee. Hujus verba juvat bic recilare ex ipaioa opere contra Timolbeum condiscipulum n m , ut habenlur cap. 9 , Collectan. contra 8everianoft : et apud Pbotium, cod. 230, referenU Eulogio Alexandrino : * \ , , , . , \ , , , \ , \ . \ , , , , , , , | . \ ; ; ; * . , \ , $ , \ . Nihii deteriut ett, quam et itiwA mente cogitart. Natn quando dicunt eumdem Jtatm el hominem es$e, non eo$ pudet unam Verbi naiuram incarnalam, ceu natura una composila for a l , confileri. Nam $i idem ipu est perfectui Deut 44 p4t{4ctU9 homo, ergo ip$4 duce naturcB e$t, quemaumoium, novetio Cappadocum dogmaie traditur, Aikmmatii itidem opinatione, et Ualorum arroganlim. Et quid4tn simulant, ex noslris atnl, tmdm quce $anctu$ PaUr nosler Apollinarius senUr4 : ud, haud secut atqve Grtgorii illi, binarium naturarum prasdicant; qui nihil aliud consequi stutUmtftiisi corruptibilem hujus ctvi gioriolatn, $pe M44tdoln nimirum inescati. Quid igitur illit ae nobh t Quid 94T0 admirabijli illa voee tigmfieari ge44i*n$? Cur, inquam, divini Apollinariise ditcipuloi fimgmnt ? Hanc quippt tolus ips4 vocem parturnt, ut bmtrium naturarum numerum supprimeret. Natura qmUkm Deum, et natura hominem Christum dicimus; a$t una conlemperala nalura qute divina timul el kummna sit< Poslrenia verba hac Apollinarii sunl, desampta ex alique ejus opere ad Petrum qnemd a i o , vt nolatur ii> margine Golleciaaeoruin : . boc aulem Pelemii tatlimonio firmaiur magis, Apolliaariuui auciorera fuiaae dicli hujus, Unam Dei Verbi naturam i n cwnatam, alque insuper colligilur nonnullos ex Apollinarisiis Albanasii, Gregoriorumque Nazianzeoi e i Ny.seni Cappadocura, locutioaes imUato eaae, quibus ad eatbolicain fidem accedere pularaatur. Sanctos eo&dem doclores, ac Damaaum i l a n papam perinde rursum persiriagebat Eunomiue BerrboBeasis i n Tbracia, eeu polhis Maeedpaia, Apollinarisiarum alier, in iragieeolo quod

DAMASCENICJE.

308

ex cap. 36 Collectaneorum juvai bic etiam reciure. Fragmenli titulus est : , - Eunomii Berrhace Thracia ex epistola ad Zotimum moderatorem. [XLVj , ' , . \, ' , ' , (deest hic aliquid) , , \ . Dupiicit naturm, fuit incarnati Verbi volunttu, $ecundum eomouat jEgypliorum, Cappadocum, et Homanorum voce*, ted composita. iVon enim per incarnationem naturarum quantitate adaucium fuit, ud ex simplict compotitum evatit, nuila ralione ex naiurali sua unitale eicedent, ul tn excessu tuo excettum nullum pastum iit. Unam porro ipsius naturam, voluntalemque et operationem ctare 4t diserle, magna voc4 prwdicamut. Atqui bunc locum Eunomii teslimonio Polemii, quem refellil, subjunxi, ut ostenderem, non in Syria soluro, verum et in vicinis Graeciae regionibus Apollinarianum errorem propagatom fuisee post haeresiarchai decessum, a saeculo u t i que quarto desinenle el insequenlis initio : quemadmoduro illic poslea eodem s#culo quinlo lanlillos etiam radices egil Eutychianus, seu Monopbysiticus, ut discimus ex variis pontificum Roraanorum lilleris. Quin Liberatue Diaconus, cap. 42 Breviarii, narral Palaesiinos, Tbraces, el ASgyplios post latrocinium Epbesinum Dioscoro adhaesisse. Id quod certo consiat ex hujus conciliabuli actis : ex qtiorum inspeclionc colligilur Liberatum Thrtcum nomine significasse episcopos etiam l l l y rici ac Hacedoniae, necnon et Grscix. Nam c praecipuis Dioscori parlium adjutoribus, qui conlra aanclum Flavianum pro Eulycbe slcterunt, ftiere Erasisiralua Gorii\tbi, Quintillus Hcraclea2, Vigilanlitis LerissaB, Atlicus Nicopolis, Lucas Dyrrac b i i , Basilius Trojanopolis, Solon PhiKppi, Maximinus Serrensis, Hermogenes Gassandriae, L u cas Berrboese, Joannes Messenae, Albanasiua Opontis, Domninas Ptalsearuai, Eusebiug TopirilanHg, Lucas Dyraccliii, Anionius Lychnidi, Marcus Euriac, Claudius Ancbiali, Eulychius Iladrianopolis, Docimaeiua Maroni, cum cartcris de Palaestinaet iCgyplo, el paucis de Asia. XXII. De Erechlkio. Pneier auctorilalea, de qaibue in primis diccre proposui, ceu a Monophysitis adversus orlbodoxoa produclae, Ereebihium nescio quem, Timolh^HS ilurus, Atcxandrinorum spurius patriarcha, in libro contra synodum Chalcedonensem edito, cilaveral. At Leouiios lib. Oe sectis, ael. 8, uarrat, Gyrum qui presbyieri graduin apud Timolbeuro obiinebal, bis ad eara verbis de Erechlhii leaiimonio scripsisse : " . -

309

DI9SERTATI0 I I .

30

. Mallem hoc U corrigere. Nam Erechthii nomen inter Patret audiium nunquam fuit. Ephrapmius Anliochenus apud Pbolium, cod. 229, Erechthium adjtingil illis, qui unam Dei Verbi naturam incarnatam dixeranl. Veruro mullos viroe sanclilale insigqesanimadverlisseait liunc virum Eufycbiano morbo laborasse: . Quis vero fueril bic Erechihius, et quandonam vixerit, diecimus ex aegmenio cujusdara sermouis ipsius in Theophaniam, quod Laiine editum esl in collectione Canisiana, eubindeque in Bibliotbecis Patrum post opera Leoniii et Collectanea eaepe laudata contra Severianos. Illic porro docemur p r i mum Erecblbium fuuse episcopuro Anliocbiae Pigidiac, huncque sermoaem habuisse Constantinopoli coram Proclo urbis regiae anlistile. Fragmeatum vero illud ipeum esl quod vulgo cilabant Monopbysitse, ut coastat ex Epliremio Antiocheno, in cujus excerpiis apud Photium, poslrema ejus pars refertur. Sic autem loous habet secnndum Turriani Iranslalionem : Ex magno propheta Isaia uudivimtu, ekm aU ; c Puer natus ett nobis, et Filiu* datu$ etl nobis, cujus principalui super humerum eju$, et vocatur nomen ejut, magni contilii angeius, admirabitis, consiliariui, princept pacis, Pater fuluri $& cuii . Ne igitur aliquk Judaicus turculut rot decxpiat. Sic enim appellandi tunl, qui hmelkot $eciantur,qua$i alius i t l , qui natut ett, et alius qui in eo habitavit Deut; et quasi duas sint ejus qui natus esi naiurat. Si quk enim hoc de Emmanuele dicerc au$u$ fuerit, appone ei hoe $oium nomen. Memoria hujxu nominis erit ei in frenum silentii. Non enim duas natura$, $ed Deum incarnatum Virgo mgstke pepcrit, cum Spiritu* tanctus in eam supen>eni$set. , p , , \ Etenim st Christut esset (etut temMs humani, concederem fructum secundum natnram imUati radicem : sin vero e$t ex Spirilu $anclo $ecnndum archangeli vocem, Deus ett illequi natus est,qnia Deu* e$t ortus causa. Haec Erechihius, quibus Eulycbi praelusit, queraadmodum Saturninus Marciaaopolilanus, Acacius Melilincniis, Theodotus Ancyranus, Antonius Cbalcidensis in Syria, ei alii cum quibusdam illis de palalio Tbeodosii, qtiorum meminil Liberalus; quibus eliam l i k r e t Ampbilochium Sidenseoi adjungere, qui cum Iriqoe synodoEpbeeinae interfuisset subscripsisseiqneDibiioiniausChalcedonensi cui perinde adfuerat, sabscripfianeni suam postmodum sub Leone iinperaiore raiam habere nolcbat, uti ex Zacliaria rbclere narrat Evagrius (o), datis ad Leoncm lillcris
9

quitwa concilium hoc postrcmam rcprobabat. Quanquam Pholitik in Bibliolheca, cod. 230, aflfirmal eum landem resipuisse : ^' \ * . omncs in scopulum hunc impcgerant, ejusmodi locuiioncs usiirpando, tanquam Alhanasio aliisque Palrtbus fainiliares, quaram auctores genuinos Apollinarisias fuiase nescirenl. Ex qao rursum evcnii u l Noslorianorura faciioni magnae vires accesserinl [ X L V I ] , com impagaalores SMOS Apollinarii baerctici vocibus ei sententiis eomra ee oti intelligerent. Vcruai poslquara Cyrillus in epistola ad Successum secuada exposuit, qno tensu dixerai, unam Dei Verbi naluram incarnatam, oslendilque alienum se esso ab errore Apollinarislico, nec duas in Cbristo naluras inficiari, Chalcedonensis synodus, ac subinde quiala geueralis diclura hoc approbarunt, non ut ab Apollinario profeclum erat, sed ut adbibitum ab eximio Hdei propugnatore. 11. De epistala ad Pautum Samosalenum, qucc Dionytii Alexandrini nomen pr<efert. Ad ca quae a me dicta sunt de libris variie, qui cum ab haereticis casi esseni, nominibus summortim virorum insigaili fuere; bicqitaedam sobjungam dc epislola ad Paulum Samosalenum, quae Dionysit Alexaadrini vulgo nomen praefert in Biblioibfcis Palrum idque a muliis jam saBculis, u l colligitiir ex vetusla satis ejusdem iranslalioae Latina, quain vir pereruditue R. P. D. Bernardus de Moiilfati<*oi> cdidit,t. I I Operum sancli Alhanasii. Hanc epistolam curo alietue perlegerem, observavi, non ab ortbodoxo homine scripUm fuisse, sed a pulidissimo Monopbysita, ax Apblbariodocelarum seu IncorrtipUcolaram grege, qui nalurani aliam in Cbristo propiie non nessel praeler divinam. Hoc oslendam paucis, 'adduclis i n medium locis aliquibue, quay nibil nlai impium islud dognta legenlibus objiciant. XXIV. A6 Ineorruptkuia fuksetcriptam ottenditur. Coniendit diversamCbrisli juelUiain fuitse a j u s i i liaJoaanis 8, * * eo quod Joannetjustiticeoput etset ; Jesus autem natura. Ex quo infert , abtonum est dieere Christumeue hominsm .Omilto locaomnia in quibus \ , formam Aomintf, quam Verbuin accepit, non naluram essenliamve bominis inierpretalur, sed nudam speckmet figuram \ , qua subtL tlat, . Veruro haereticum bominem rursura produnt istaec alia ; Deus enim e$t natura, qui universorum dominatur, qul resurrexit, agnilusque e$t ex vibkibus Deu$ verus esse, cum crucifixm* estet et resurrexiuet, Deusque adeo el Dominus T/wma c$l prccdkaius. Dominiu quippe D*u$, qui tn mor-

I s a . i x , 6.

(a) L i b . i i , Hlsl. c. 9.

311 DISSERTATIONES nibus vulnerum nolas gerebal, resurrtxil, qui vulneratm erat notlra causa , , . Deut enirn, qui ab aponolis est eontnclatus, non natura homo, sed naiura Deu* erat. Ubi Samosalenus rogans inducitur, num Dei aaimam mrbar i \ boc Dei naturam signiflcet, respondcl vocem hanc fuisse Dci, non bominis similis nobis, concluditqiie, , , * \ , Hominem e$te illum qni crudfixus e$t ud unum sancium, unum nnigemtum Chrisium Dei Filium el Verbum; ac si htuuane naiurse conjnnclio cum Yerbo uaiiaiein personre dealruerel. Ubi objici tur Cbristum couiristatum fuisse maeslum **, idnegal dici de honiine, sed deDeoipso; veluii Spiritus sanclug coiilrislari diciiur , Deus odisse Sabbala Judreorum . llliicl Cbristi dicium ad J u da?os, Solvile lemplum hoe , de eanciis apostolis Intelligendum aii, non da hnraano corporo quod Cbristus habuerit.
! 9 t f t ts u

In sua responsione ad quartam quaslionem, totus esl in aslrucnda incorruplibilitale corporis el anguiiiis Domini, cum in terris anlo resurrectioM I D ageret. Niniirum respondel objectioni petiue ab bis Domini verbie sanguinem suum apostolis dislribueulis : Accipite et bibite inter vo$ ; quia corpori* proprium sil dividi, atque ex divisione sequatur corruplio. Hoc et similtbas argumeiilfe ex Eucharisli* raysterio acceplis dudum pugnaverunt Catbolici adversus Eulycbianos el Incorrupticohis : vt videri poteat apud Theodoretum, dial. 2, et AnabUtiuro Sinailam, proftertim cap. 14, ubi Ammo i i philosopbi momenta adversus Juliamwi Haliearaaeaensera Inooirupticolarun pareniem explicat tlpersequiiur. Ula Lucat k>ca, q t Cbrisliis prefeciase eapieatia et aeiate dicitur " , nihil nisi incrementa Ecclesia, qiie e&l corpos Cbrisii, signifeari arbitratur. CkrU $tum quippe mutalUni obnoxinm non fuiste qui Deut Verbum e$$et : 6 , . In reeponsione ad articutiim 7, negat formas ambas fuisae in Cfarttfo perinde sabsisientee, , probatque ex iraneflgaratione stibeistentem MMI fotsse formam servi. Quxslioni quartas, quomodoremanseril puer Jes a t i n Jernsalem, eumque requisierint parenleamler cognatog ei noioe , reapondet Thomam manibos antt eum exquteivisse, nec esse deceptum, tmmtm Verbum contrectando, ; canrie utiqoe naiuram confundcns cum Yerbo. Ad objecttim nonum nihil reponit alhid, nisi Cbristunt esuriisse eodem modo quo pransns esi Dctis cuin Abrabam. llxcaliaqiie HI geuus, qtiae laediosum
19 i9 19

DAMASCENICiE. 312 forei affierre, in illa epislola ejusque appendice reperiunlur, qua3 alonophysilam ex Aphlbartodocclarum coelu indicanl. Omitto quod de Spiritus sancii deitale lispulai eo prorsus modo quo Post-NiCORIII Patres : quod gxpe dedita opera neget, naiuraro Dei consistere in eo quod , ingenitus eit, idque exemplo Adami, Eva?, el Selh declarei, quemadmodum Mazianzenus el alii conira Eunoluium, cujus similisve baeresis suspicionein abs e procul amoliri simuiat. XXV. Cur Dionysio Alexandrino abjudicanda. Sed ab re non fore puto fusius deroonsirare epistolam ietam Dionyiii Alexandrini non esse; id qood nonnulli perperam intulerunt, ex eo quod Verbum eese consubstantiale Pairi de majorum sententia auctor affinnet. Siqnidem ipse Dionysiua hanc esse suam lidem apud Dionysium Romanum papam professus fuerat, tit ex multis genuinae, [XLVII] ipsius epistolae fragmentis evicit Athanagies stngulari opere quod de sincera Dionysti Alexandrini decessoris sui menle edidit. Gravioris momenti est quod addunl bypostasim a pseudo-Dionysio isto accipi pro persona; quod sane tritum adhuc non erat tertio Ecclesiae saecuio, imo nec quarto apnd ABgyptios. Sed spuri^ bujus, de qua di^pulamus, epistois inilium faisi convineilur. Rescripsimu* ad ea quce prius tcripsisti, inquit, til eliceremus te ad dicendum aperte quodvit dicere, el nunc pro viribus scribimus, de quibus ilerum dixiai, o$lendentes singula verba, quae le rur$u$ collecla sunl, frivolaet vitiosa efse, elc. Enimvero tatitum abest ut Dionysius Alexandrinus ilerum alque iterum Paulo Samosateno ad eum confuiandum seripeeril, ut Patres qui eum tandem Antiocheno solio deiurbarunt, epislola ad Dionysium Romantim, et Maximuin Alexandrtnum disertc teatenlur, Dionysium Alexandrinum ntinquam dignatum esse Paulo nominaiim Iitteras ullas dare, , , . Ad baec n i bilfalsum magis est, quam illud quod subjungitur, ut nempe Pautus Samosatenus lemere praecipilanlerque dixerit, duas esse hypostaus, duasque naturas vnius Chrhti nottri, et duos Chri&lot el duo Filio : unutn nalura Dei Filium, qni fuit ante s<tcula, et unum wquivoce Chrittum el fitium David, qui non fuit anle et fuit in tempore, et tecundum beneptaeitum Dei accepit. Haec docucril Nesiorius : at non profecio Paulus Samosaienus, qai unam, non plurea in Deo bypostases agnovil, qui Verbum subsistentia oroni spoliavit, et Cbrislttm noda Dei Patris essentia, q u s Verbum appellaret u r , affusurn fuisse docuit. Quanquam non diflhebor auctores aliquos receniiores scripsisse Paiilum duos Filios posuisse, duasque personas ct bypostases; quia audierani accusatum fuisse
19

9.

19

Joan. x i i , 2 Mallh. x w i , 37. Marc. xiv, 33. Maltb. xxvi, 2G, ^7. Luc.ii, 52. ibid. 43.
19 17

Epbcs. iv, 30.

1 1

Isa. i , 13.

19

Joan. u ,

313 DISSERl [Neslorium instaurati erroris Samosaicni, eo quod Cbrislum merum csse boininein poneret. Pralcrea in bac epislola passim carpitur Samoealenrts, quod iu boc Apostoli cffalo ad Philipp. 11, 6, 7 : Qui cum m forma Dei etut, exinanivit $emetip$um formam tervi aceipien$, per formam Dei, et per formam $errt, naluras duas, Dei et bominis, significari censeret; conlendilque formam servi, gpeciem duntaxat exteriorem bominis indicari. Cbrysoslomus vero, bomil. 7 tn Epistolam ad Philipp. in hunc Aposioli locum, observal Samosatensem eodem prorsus quo Marciooitas aengu formam tervi lntellesisse, de gervilibug quibusdam actionibug, quas Cbristus patraverit, pula lavando pedes discipulonun, adeoque adversu$ illos osiendit formam Dei forniani boramis, deitatis et humanilatig esse naltiras. Neutiquam forma tervt tit (lotio pedum, inquil), ud opu$ servi. Alterum nalurm e*i, functio nis alternm, munerit et operalionii. Si incorporea tila natura m carne non apparuit, nee in corpore f i i f. quis igilnr ditcipuloi tavit ? ; ; . Quid ergo adversus Pautum Samosaienum offeremutl Quidrram itle dicit? Idem fUnu, qxtod MarcioniUt. No$ tero Ittttd tenemus, non h& ette exinanitiotum, ut qui naturam human*m kabtat, purusque nomo sit t i conservo* lat

TTO I I . 3J4 Aiamonitis, qui Gaianiiae sub Justiniauo imperatore profligavit, Alexandrinae scholae praefectus cum eagel, lucubraliones varias in Scripluram sacram reliquit, quarum fragmenta complura legunlur in catenie Gr ci8. Aoaslasius secundus Anliocbenorum patriarcha Amraonii htijas meminit, ejusque enarralionum in opus sex dierum, in prologo contemplationum seu homiliamai Anagogicaruro suarura in prioia Genesis capiia, quae Latine duntaxal hactenus excusae sunt, dempta ultima, quae tandem cum Graeco contextu Londini prodil. Testatur porro Anastasius Ammonium Cyrilli magni sensus i n cororoentario suo secntum esse. Meminit etiaai homilia 6, ei alibi Olympiodori Alexandrini, qoi eadem in Ecclesia perinde , magister el interpres fuerat, ipsoque proinde Anastasio anliquior. Hujus Olympiodori Commentarius exsfal in Eccttsiatten, aliaquc operum ejua exrcrpla in calenis frequentia s u n t : alque ex testimonio Anaslasii colligitar, utrumque auctorem non saeculo 111, aai x, ut multi conjecere, sed quinto el sexia floniisse. XXVlfl. Anaslatiut I I Antiochenu* auetor homU liarum tn Hexaemeron. Anastasium autem I I , Anliochenuni,borailiarum Mlaram de opere sex dierum esse parcnlem dixi, in primis propler hsec duo momenta. Anastasiua secundus Gregorii Magni papa3, Pastoralem librum, at Mauriiii imperat. votis faceret satis, e Latino idiomale in Gneeam linguam tranaiulit, adcoque Laiine peritus erat. Aucfor vero homiliarum i n Ilexaeroeron Latina? quoqtic lingua? se fuiss^ inteltigcnlem significat, ubi Catonis et Labeonls Romanoram ecriptornm libros allegat; [XLVIII] ubi nirsum excerpta librofum sancti Ambrosii Mediolanenals de opere i t r dem sex dierom refert. Ad hac Anaslasius Jnnior Antiocbeaus sic Judaeorum erga se odium exstimularat, ut ab eis cradefiRsima tandem nece fnterflcl nieritus sit : src quoque Conlemplationum anagogU carum scriptor nusquam non dedita opera Judaw adorilur, carpit et laceesil: se frequentes cnm eis babuisse disceptationes ait quas ediderat : \ ^, , fnquU lib. . Subiade narrat se duos libros contra Judaeos scripsisse : \ . Ca> Cerom Anastaaio bnic Antiocheno tribuendus noi est liber contra Judseos, qui habetnr etiam in Collectaneis Ganisii el in Biblioihecis Palrum. Recentioris quippe Anastasii e4, qai post aamint ocfogentesimom ab excidio Hierosolymilano 'scribere se disertissime teatalnr. Nec proinde iden censendus est ac Anagtwius ille cujug causa i o a n ites Damagccnng ppisiolam de hymno Triaagie scr^ pgil ad Jordanem archimandrilam.
f

XXVI. Ewistuiw amelor genuinut fuisse videtnr mti Julianns Haticamaisentii, aut Gaiattn*. Verumenimvero articult qttos pseudo * Dionysitis Aleiamlrtnus rcfellenrios gttftctpit, a Pauto Saraostteno ecrfpci non fot.re, scd ejus iromine gupposiii. Mtbi qwdera verisimtfo admodum videlur, A i u inoni* Aleiandrino doctori et interpreti, appriroe ealboMco agf ribendos illos esse. flrc enim, Tebtt aperf Anastasinm Sinaitam in , eap. U , fettvr 1 Julfamim Haliearnasaensem erratict toftaalig eonvinceret, Panli Samosatensts personam gagaci arte indoll, eadem proponeng; qnae (ervatar ia articalis. quos prseiengug i>le Dionvsius tonTatara conaior. Honc proiitde ttl Julianug, Gaiamve ejee aocius, refellerel, Dionysii AlexandriIH, PaoH qooadam aequalis el adversarii, nomine ubrun iiMerlpaisae haud absurda, ni faVlor, conjectoiione puiari possit, aut galtem Gaianita seu ^itianiU aHer, u l oribodoxo cuidam, qut Samosateai aerinda larva aesampta, adortus etiam fuerlt hieovrwpiieolas, responderet. Quam certe metbodiai HoMpkyaitaa iiapagnandi vaide approbat Siaaka, eeclandamque suadet, cap. 1, qutppe qua AIMMNI'IMS HaKcaraassensem foderit et enccarit, i^xvatwotv. XXVH. Ammonii Atexandrhii Scriptnra? tacrce interprtik asiat. Olympiodori cttas. Hic porro

315

DISSERTATIONES DAMASCENICvE.

316

DISSERTATIO
De epittola ad Ccesarium monachum, deque libris quibusdam

TERTIA.
Chrysostotni nomine insignita primum est, laudati

quce S. Joannis

aliis qui Joanne Damasceno reperiuntur.

\a fine disserlationis sancti Joannis Damasceni conlra Jacobitas subnecluntur complures auctoritales Pairum, qui duas i n Cbrisio naturas agnoverunl professique sunt, harumque poslrema laudatur epUlola ad CaBsariura monacbum cum hac i n ecriplione, () , Ejuidem (Joannis Chrysostomi) ex epulol* ad Cwtarium tnonachum. Hanc subinde laudarunl Nicephorus Congtantinopelitanus in Antirrhelicis contra Iconomactaoe, aliique, qui de duabus Domini naltiris dispnlarunt. Yetuslissimam epislolae islius translationeni Latinam, quam Pelrus marlyr olim adversus iranssubstanliaiionis fidem objecerat, cum vir clarissimus Emericus Bigoiius in bibliotbeca Florenliua Sancti Laurentii reperisset, edidissetque ad calcem Vilae sancli Joannis Cbrysosloini a Palladio scripiae, multiplici subinde prelo ProtesUntes iu Auglia et Balavia excuderunt. Mox vir pererudilus Joannes Harduinus collegii Parisiensis Soc. Jesu bibliolbecae praefeclus ediiionem alieram locuplcliorem adornavit, sagacisaimie observaliombus illuslraiam,quibue oblrectanlium ora obslruerel. Dum vero fragmenlum quod Damascenus roeus ciiavit, altente legerero, singulasque voces pensarera, in animum subiil epiaiolam magno Cbrysostomo ascriplam fuisee, eseeque acriptoris aliquanium allem recentioris fetum, quamlibel a sancto doclore scripta feratur in tilulo, Tempore secundi txsilii sui, . Quocirca operae pretium me facturum exisiimavi, si rooraeuta bic afleram, quibus adducor ad epistolam banc magno Chrysoslomo abjudicandam. OraiUo neininem Damasceno anliquiorem eam laudasse reperiri, cuni taroen cxpressiesima babeat adversus Eulychianos aliosque unius in Chrisio nalure, necnon unius volunlalie et operalionis asscrtores : non Chalcedonensem, non sexlam synodos gencrales, non Laieranensem stib Mariino 1, non TVodorctum, non Leonlium Byzantinum, non Anastasium Sinaitam, non Maximum confessorein, aon Neslorii Vmdices, non caeteros denique qui alia Chrysostomi teslimonia non sic diserta prolulerunt. IJaec ptane epialola scripta non est contra Apollinarislas, sed conlra alios, Eutychianos puia, qui ab errore Apollinarii non salis recederent, duae () Synod. /ren., cap. 84. (*) lbid.,cap. 117.

scilicet Christo naturas perinde denegando. Unde Caesariuin monei aticlor, ut ab baeretica doclrina desciscat, qnae nibil discreparet ab Apollinarii conlemperalione el contraclione, ncc ab abomhabili opiniene, quas esi Apollinarii, et eorum qui SynusiasHe dicuntur. Eslo subjungal librum quo fteduclus ille fneral, Apollinarii esse. Nam id ex aola conjeclalioue aeseverabat. Nusquam eniin ille haeresiarcha, aul alter ex ejus discipulis, sive in fragmenlis librorum ipsorum quae supcrsunt, sivc in operibus quae Gregorii Thaumaturgi, Julii, el Felicis Romanorum pontiGcum nominibus insignivere, ila locuti inveniuntur, ex deitale et humanitate, seu ex duabut naturis unam factam e$se naturanx pott unitionem. Quod tamen lenuisse itlos, qui Caesariura deceperant, prodit epislola. Notalu pro fecto digna sunt hsec verba, $ \ , Quod ergo inftrnum evomuit in Christo dicere unam naiuram post unitionem ? E t : Ilerum dicunt : Po$t unitionem non oportet dicere duas naiurat. El iu fine : Fugiamut eos qui unam naiuram po$t unitionem prodigialiter fingunt. Ila quidem loqui coeplum est, postquam Cyrillus Alexandrinus in suis adver8ua Nestorii baereaim libris scripsit, t.% duabus natUTU unitionem ineffabilem [XLIX] ettc factam : dividendas non esse svbstantiat pozt unittenem : unam post unHionem e$se Dei Verbi naiuram incarnatam, aliaque borum similia. Quae Nestorii fauiore* sic exceperunt (), ui dicendo unam naturam incarnatam, censeret quasi unam per uniiionu compositionem factam este; unam item naturam post unitionem ab eo dici compositam ad negationem duarum. Alqui ut ejusmodi sensus sanclo doctori aflingeretur, admodum contulerunl (b) nonnulli q u i , cum ejiie ae atudiosos prseberent, ex ipsis diciis obstinatius inferebairi, unam dici debere naturam in Christo, non duas, ila u l non dubiiarent i n deitaiem ipsam ob arclissimam ejus cum hunianitaie conjunctionem perpessiones carnie refundere. II u jus opinionis fuissc legimus Saluminum (c), qui idcirco, cum in Dorotbei Nesloriani locum MartianopoUs in Moesia episcopus creatus essel, ea urlx a civibus exactus fuit. Sic Acacius Melitinensie i u Armenia (d), neduin naturara unam, explosis duabus, palam docebat, sed el passam deitatem co(c) Ibid., cap. 46. (d) lbid.,cap.27, 57, 83.

317

DISSERTATIO I I I . 318 r a m imperatore et alibi profeaeus erat. Sie Ere- quem Theodorelus Iribue dialogis refellit, in quibut chlhius Anliocbiae Pisidiae melropoUla, in serinoue cadem quoque capita in eumdem sensum Iractancoram Proclo palriarcba naturain unam, et nequa- tur atque in epietola ad Caesarium. Neque pulanquajn duas cssc pnedicavii. Sic forsan Amphilo- dua esl Tbeodoretus dialogos islos composuisea ebiua Sidensis, unus ex Patribus synodi utriusque adversus meros Apollinaristas, ul quidam conjecere, Epbesinae, qui, ut alibi dictum fuit, Evagrio teste sed advergus illos quos ex Apollinarii radice pro(a), u t Timoihei i E l u r i iniquam ordinalionem, et gnatos, unam carnis et dettatit naluram asseverasae alia facinora, ita ei Cbalcedonense conciiium, cui narrat, alque divinilati Unigeniti passionem affintamen inlerfuerat, subscripseraique, poslmodum xit$e; unde grave* in populu et inter sacerdotes improbavit. Sic vero Ponlici presuies, quos Joan- discordias exortm erant : ( nes Anliocbentis memorat in epislola ad Acacium \ Berrboeensem. Sic, inquam, omnes i l l i , quos Isi- , \ dorua Pelueiota epislola adDorolbeum comitem (b), , perttringil, ceu Tbeopascbilarum Deipassianorumve \ . ' senau passum esse Deum Ongerenl. Sic complures , inquit, , sed ista quiHli e Tbeodoeii imperatoris palalio, quos Libera- dem posthac contigeruni; boc est sua ipsius xtate tua diaconua, cap. 7 Breviarii narrat, aegre tulisse, quando baec ecribebal conlra illos quos dixi disciqeod Cynllui ab Orientalibug naturarum duarum pulos Cyrilli, vel contra Eutychem ipsum, quem Hb. confessiontm luuepuut. Hi eranl ecilicet, de q u i iv Haret. fab., cap. ult. refert doctiiese nthit hubas Joannes Antiochenos ad Alexandrum Hierapo- mani, Verbvm de Virgine sumptisse ' litannm acribebal (e): Nunc autem qui potestatem , \ , $ed sine mutution* obtmmerunt inimici Dei, proponunt anathtmatizanmutatum, et carnem faclum este a qua doctrina i n dos twu hoa qui dieunt duas nalurtu: quod nee ipse fiae cujusque dialogi alienum fuisse Apollinarium primus exstat t/fontm, dkere clare pr<esump$U ; oetendil. Quapropler tesialur in prologo advereaGyrillum scilicei ianuebat, quem proinde etiam an- rium abs se nuncupalum i r i , Eranistam, leqaam eam ipao reconciliareiar, alienum esae faquia ex diversis haresibus, Simonis, Cerdonia, lebatar ab eoram errore qui naiuras duas negaMarcionis, Valentini, Bardesanis, Apollinarii, A r i i reau Sic demum Euiyches ejusmodi palronos na- el Eoaomii dogma suum coropegerat. Diaiogo vero dus, expreaaios coram episcopis pluribut et syno- secondo inficiatur Eranieta se Apollinarium sequi; dis affinnavit, e% dumbut naturis faciam etse naiu- seque coafiieri ait Verbum accrptsse carnem et r r a unmm po$i unitionem. Cumque hac voce varii animam ratione praedilam, nec animam in duas variaa basreses aelrui comroiniecerenlur, usurpa- parles dividere : qui palmaris spccialisque Apolln tam tamen ab ApoHinamlis non dixerunt, aed i n nariitanim error fuerat. Quid mulla? Tbeodoretua t a i s i i n duntaxat eorum recidere. ipae, dialog. % contra Eranislam suum auciorilate
9 9

AmctoT epiitola ad Ccesarium Nestorianw factionit pefrraaa f t j t f . Hacipsa Gyrilli aelate capila non paocaeditasuDt, cea tolidem dissertationes,qmbus Aibanaaii nomen librarii praefixeront, qued iii causa fait, t . I I Operuro illius excusa sint. Pboiius qvidem ea Tbeodoreio aseignai, et viginli sepiera nomerat, com fceptfmdeeim duniaxat stipersint bodie: esae vero Ealherii Tyanensis, Neslorianarum partium acerrimi defensorie, Marius Mercator ejas atqvalis testalur. Imo, qoaniuro ex prafaiione enajieio, pertinuisse videnlur ad Irsenei Tyrii Tragmfiain, qua aarrabantur quaeauctorilate principum gesta eseent adversns Neslorium ejusque faulores, q pacan inire cum Cyriilo noluissenl, et cujus aoaraienta complura Cbrisiianus Lupus e\ codice Ca8t4nensi, aliique aubinde v i r i docli in vulgus emiseninl. In istis porro disserlatiunculis, eadem prorsus doclrinae eapila impugnanlur, quaa in epiitob ad Caesarium, puta Deum e$$e patsum carne, Demm perluUsu el non pertnliste, $eu nihil patiendo pertmlisu : pa$$um t$$e Dtum quomodo voluit (d), etc In eamdera senlenliam colliueabat Eranisia ille, () Ltb. i i Htsl., c. 20. {b) lsid. Pclus. lib. i , eptsl.

Cyrilli Alex. pugnai, quem prulnde bxrelicus isle ceu rectae fldei doclorem agnoeceret el coleret ; quod eerlo argumcnio est bunc Eutychianarum partiara alumnum fuisse, qtiibus Cyrillus inslar caBlerorum Ecclesiae magisirorum esset. Seripsk post synodum Chalcedonensem. Non solum vero ex his qua? alluli appartl, epislolam ad Caesarium monachum Chrysoslomi obilu, hno ei Nestoriana baeresis exoriu rcccntiorem esse: verum et scriplam ausira aDirniare post concilium Gbalcedonense. Antebac siquidem andilum non erat apud sancios Paires, Cbrisium non modo exduabu* naturis, sed el in duabus exsUlere. Prirauni Cyrillus docuerat: utrumque vero synodus definivii conlra Eutycbem, juxla atqne ferebaiur in celebri illa I^eonis papa? epislola ad Flavianum. Mussaulibus, iraoreclamaiilibus ob vocis novitalcm Eutycbianir el Dioscorilis, nibil aliud responsi dalum cst, nisi salis esse quod ea enunliaretur veleris Ecclesi&et Palruin fides sensusque, ac praescrlim magni Cyr i l l i , qui pacem cum Joaime Anliocbeno OrieniaHbusque [ L ] pangcndo, professus esset Ghristum {c) Synod. Iren. c. 50. (d) Vbeodor. lib. Hist., c 5.

319 DISSERTATIONES tiedum doabus naiuris conetare, verum eliam ptrfectum esse in dmnHate et perfeetum in humanitate. Alium altcrtos Pairts locatn non repererunt orlhodoxi, qui ad synodi definitionem propius accessissel. At in epistola ad Cacsarium indubte slal u i l u r , agnotcendum tamen et$e Filium nm, personam vnam, tecundum inconfusam et indmti* biUm ralionem, , ' \ . m una tolum natura, ted tu duabu* perfeclis.ttxc saneparlicula in duabus excogilata nondum erat, qnando Theodorelus, Chrysoslomi, ejusque librorum studioaiseimag, i n epislola adpropAetam nescio qiiem ( ) hoc Cyrilli dtclnm de differenlia naturarum carpebai, ex quibus unitionem dicimus iue/fabiUm faetam. Proclive siquidem ei fuisset coriigere ad sighHicaodafti nalnrarum permaneniiam, in quibu* umtUmtm, ele. ; at vero dicenduin potius tuiesa a i t : Quurum unitionem dicimus, elc. Non emm ex naturu, t*d natmrarum (actam etse uniiiorum. Sed mihi valde displicet auciorem episiola* ad Gaesarium boc presertiro tibi propoeuisee hnpugnaitdura, Deum Verbum propria siki (tcisse qum carni$ tunt, atqtie adeo vere passutn dici posse. Sic porro mentem suam paulo anie medium epietoUe explicat: Ckriuum autem quando dici$ conjungii utrumque (Deum et hominent), unde et pa$tibiti$ dicatur ipse et impa$$ibili$ ; pmsnbiUt quidtm carne, impai$ibili$ autem deitate. Eadm ip$a *t de Filio, ct Chrislo, ei Jesu et Doiuino prm,dkanlur, communia enimista et susceptibilia duorum tnentiarum nominii sunt : qnarttm conjunetio in Jwreticis quidem errorem facit, proprio pro eommuni utenltt nomine Christi uno. Sienim Dtum dixerii pert*Ute qualkunqu* cogitatlone, qmod impot&ibile e$t dixkti, id qmod blasphsmum ett, et in Maneli* et climrum hosrtwm dttU*a>ti impietat#m. Si iterum hominem dixerit qwi pertulii, htvenipk purum (seu divinitaiis vacutim) *drfitam t*mpi*m, Templum earnis exira mhbii9ntem nmquam dlcitur, qniajam non eit templum. Locutn hunc ad longum recitnvi, quem comparare intersic CMHI similibus prorsus quae occurrunC in libris Nestorii vindkum, Imo ipaiiifimft Nestorii, ubi impietaiis ea invidiam mmnore ronabatur. Sic itaque haereticus iste - loqmtar tn cpislola ad Scholaslicum ciinucbm Tbeodesii imperaloris. Quandoenim dicimus Cbrietus, et JesiM, oi F i l i w , et Unigenitiis, el Domine ambe fuec appetteth ista significai (Deum puta et bouiineHi) tmquam duarum naturarum, id e$%dmnitatis et kumankmtis significativum Det-genitrkis atqtte homiais-gemlricis protulimus nomen, a l Ivtere neminem po$$tt> quia ntc ManUhmi errorem, nec Patdi ( Sanoeateni, qi Christum purani esse bnminem ponebal) pottimu ineurrere, mdique prcemuniti. Et infra : Quod vero ett deltrius, et
9 y 9 18

DAMASCENICiE. 320 maxime nunc, et muliam DominiChritti indlgnationem provocat, dignumque ett mille fulminibut atque fulguribus, viotabilem dicere Unigeniti deiiatem, mortuum Domini Verbnm, et in sepulcro indiguitte solalio, et rewrreciionem meruiste cum carne. Alexander quoqae Hierapolitanns, epistola ad Aracium Berrboeensem deCyrillohaec habel: Confiteainr, onta Cbristvs, qni ex saneta Virgine geniius tst (Deus namqut homo, unusFilius, nnus Clirislns, iiniis Dominus), pastus tecundum kumanitatem, crucifixui tccundum kumamtatem, et resuteitatus fnerit mortuis per Verbi divinitatem, qucc dixH : SotvUe templum koe et in Iribut diebus resuscitabo iHud . Et rursiira : Dical igitur, quia Christus morlutrs est, FHius passus esl, Unigenitus passus esl. Cnr addit, quod Verbum carne pauum sit f Paocia item interjeclis subjungit: In divinit Scripturii reperimvt, quia Cbrislus mortuus est, Filiua ntorluas eai, Dnigenilus mortuus est, sanctus morlniis est, jusius mortaua est. tia nawque tppellationes univmm utrasque natura* otlenduni. Vox autim Dei Verbi, unam naluram $on*t. Plura legi possunt istis conformia in aliis epislolts e x cerpiie olim exTragoedia Irenasi, in quibusCyrillas baud alio fere nomine colpatur, nisi quod Deum earne nainm ex Virgint, mortuum ti crucifixnm protalisaet : quibue addi poasunl coniulalionea ejaa aaatb^matismorum, ac praesertim duodecimi, quas Aitdreas Samosalensis Orientalian nomiue, el Theodoretua Joannfs Antiocbeni jusgu, edidere. Cttleruni hic obiler monebo perperam bodie i n eetileitu Tbeodoreti legi, , , igitur Chrislut pa$m* eal, ted Itonwquem Dtu* Verbum Mumpnt: sed emendandaa es*e, 4 . igitur Deut pauuh est, ctc. Impagnalenim qaod Cyrillus, analbem. i 2 , d i x e r a t : ! . Si quianon confiUtur Dei Verbum carne pa$wm e**e. Nec Cbrislum pertulisse uoquaui negavil TUeodoretus. Omillo Eulherium Thyanensem quiaque capilihus diepnlare adversus eos, qui qualicunque ralione Deum paitum e$se afirmarent. DUientit S. Joanne Ckrgnttomo. Verum alia prorsus sancii Joanais Cbrysoslomi senientia fuit, ei procul aberai, ut blaspbeanim putarel dkere Deum pro nobib perlulisse. Ipee siquidem bomilia 26 (vel poiiua 27) in Joannem, expqnendo hoc Domini effalum : ^mo a$cendit in emlum. ni$i qui deicendit de caio, Filius nomini$ qui e*t in calo , propter hajc uliima verba obaervai consuesae Chrislum medo a deitate, raodo ab bumaniiale ae lotnm nuncupare, \ , , , hoc esl aliqaando homiai d l % 1 w

Joan. 11,49.

t9

Joan. , 13.

(a) Syuod. Iren. cap. %3I.

DISSERTATIO I I I . 321 322 viaa ascribera, aliquando bumana Deo ipsi : quod unum de Trinitale paseum praedicarent, a Romania saue ideiu esl, ac Deum ea quas carnit . aiti, sibi Candem ponliGcibus priinuin, lum deiudc a synodo praprim facere. Ul quemadmoduiii aiebai Cbriftlus, quinla geuerali dauioali siut. Quidni ergo apud boaiiaem qui in lerris agebal, in COBLD esse, sic Accemelas conficta sil Joannis Cbrysoiomi mmiiue Deus qui intmorialis esl et paii nescius, nibiloini- epistola ba:c ad Caesarium, apud quos alia? suppoDUS passus dicalur, assumpla carne sciiicet. Quainsiliiiae reperlae s i n l , quibtis Neslorii causa defenobrexn aliis botiiiliis regulam bauc seculus, do* sarelur. Enimvero intcr inonumenla quae ex Irecereaon dubiuvii Ueum ex Virginc geueraiuin esse. aaei Tragoedia feruntur, excerpla, nounullas passim Hoiuilia 54 in Episi. 1 ad Coriuih. : Nunc $cmus spurias esse subodoraius est Laiinus inierprcs ei Deum tixt ubique mquil; ad quomodo ti, nescimus. compilalor. In primis vero ea quae ad llypaliam Quod qmas sunl ex nihilo (ectrii, $cimu$; modum au- daia dicitur capiie 216, ab omnibub excepto Cbriitm ignoramns; , |LIJ stiano Lupo, adullerina ceaselur ; quippe quae Ne, . Quod ex Virgine lil nalu* scimus; quosiorii exsulajiiis meuiioneui objicial, quod auie modo autem nequaquam. Eodem uiodo loquilurseannum 456 non contigit : cuai Hypalia, Socraie mel alque iierum in bomilia iu Chrisli Naliv. quae tesia lib. vu Hnl. eccl., cap. 45, Alcxandriae perincipil ab bis verbis : " , quw i e r i l , Uonorio cose. X et Theoiiosio V I I , boc eat olim palriarchce : ei post oralioni* mediuw genlianuo 445, seu anqis 24 aolequara Nestorius iu les adorilur, qui audientcs ex Caibolicorum couexaibuai ageniur. fessioue Deum esse natum carne, doclhiiaai lianc In adnoialionibus ad cap. 13, lib. iv De fide or* ceu ridiculaiu dicacil.tibus exciperent, uon siae thodox., explicavi, quo aensu hujus epistol ad simplicioruiu scaudalo. Caesariuiu auclor dixeril, in eucbarislico pana , , sancii/icQlo seu coneecralo, panit naturam manere; . Quocirca eos similes ese cl ubi subjuiigit, el non duo corpora, ted unum ail pueris. graves boiuines seriis necessariisque corpus Filii nuncupalur, occasiouein Joanni Damarebua vacames irrideniibus (a).Qui vero Deum in carsceno, Tbeodoro Grapto, ceu potitu Niceplioro ne l ex Virgine natum proiilebalur,is ex coiiaequenle Consianlinopoluano prebuisse, u i part qaodo criDeum carm puaum , aliaque ejusmodi dici debere bereot panem et vinum in corpaa et sangiuaein agnusccbai. i cerie sauctus idem doclor oraiione Cbrisli ila converli, ul ja;u nnn duo corpora sinl, cooira Judsos, eos deicidii laxare nou dubilal, sed unum. JLA\ 1\ , * *\ : ei quo Ghrislum cruci aflixerunl, - eive \ , * . Alium locuio ouiilto quem Cyrillus, lib. Ve re. Quod plaae efficact6iaium esl ad iranscia fide ad rtgina*, el acl. 1 syu. Epbes. cilavil, subslantialionis myet^rium conQrmandum. cx alia quas eiiaaiuuin exslal boiuilia in Clinsli NaI I . D$ Joanne Malala $t Joanntqui ; \iUleai, irausunjplum. Naui basc bomilia, quawcognominatns fuit.Speciali adnotalioue ad orat. 3 iibet a Cyrilla, ceu Cbrysostomi, qui nuper de Dt imaginib., probavi ioanoem Malalaw, qui cilat e s t e r a i , laudaia fueril, bujus sancti docioris uop IUK ad caicem bujus dispulaiiouis cum aliis scri* esse deprebensa esl a Savilio, aut saliem dubise ploribus reperiiur, Joanne Damaaceno receuiiofiiiei esse. Ac merilo quidem : quia nec diclioneoj, rem non esse. Quia vero Graeculi quidam Joanneui nec slyli|m nec ingeniura referl Chrysostomi, cuMalalam a Joanne, qui , q. d. ha$ij o s oraliones elegautius el aequabilius fluuni, moianty aut seqregalut, ntmcupatus fuit, non diacrcTendiaque ad piciatem animis accommodaliores verunt, de boc posieriere libet hic quacdam dit~ ftimt. Gxieniw dograa lidei, quod scriptor episiote aerlaiione singulari dicere. a d Caasarium impugnat, ab aliis Pairibus iuisse Joannes Uasilant et Joannes Bkttor idem. Dwertradtiqiq oeiepdi( Cyrillus ia defensione duode- *u$ Joanne AZgeata.-*- Pbqtiua in BtblioUuca, cod. c u n i an^thgaiatUqai. Sed nec piuriuin auctoritates, 41, Joaanis cujutdaai MceUtiflilie&m kistorUm reC j r i l l o anliquiorum qui idem asseraat, congellert, cajus quiaque iibros ae legisse ait, quibas rers dUbole e s ^ i , sed brevilaii studere satius rea gesUe ab imperio Tbeodosii Juaioria, ei ortu tU, QotUra ero acopmeiae moaacbi, aliiqua nQa^ Neslorian* blaepbcmiae, usque ad Zcnoaam impe e i t i , QPI N9loriaiiUaii sordes ex lolo non elue* raloreia, necnon ad Petri , impii, sive x a a l , qtm Apollioaristicum error^m refugiebant Fuliooia ax Aaliocbena sede ejeciioaem, continep r a l m i % JKma Verbum, aul unum de Trinuatt baatur ; addidil Joannem pollicilum esse hietopmumm Qoainlibet carne adderetyr; hoc est, qua- rlam exporraclurum ad decem libres. Evagrius in lUuuqut tegHauont, velut in epistola ad Caesarinm Hislpria eua spariim cilal Joannem Rbclorem diciiar : pam oeaipe syooduw Cbalc^donensem qaaai claries, Henricus Valesius io adaotationibu aaa adnUtereal aUi propier i)uaram paturarupi ad Ub, j , cap. 46, ejusdeoi Evagrii, AntiacbecoofesaioQefD. i n tau&a f u i i , u t , aum fuisse colligit, perindeque rea Tbcodoaii JaScylbaa ardaaiim in$eciarentur, quia, nioris, Alarciani, Leoois ei Zeaonts principalu
y v 9 9

() Yidctis eliaui bom. n in tyalth.

323 DISSERTATIONES gestas exposulese. Llbcrattia vero diaconus, cap. 49 Breviarii, tanqtiain ex Joanne Rbetore narrat Maccdonium Constantinopolitanum palriarcham, impulsore Severo monacho, qui Antiochenam Ecclesiam paulo post occupavit, delurbaium ab Anastasio imperalore, veluti Neslorianum; non quod addilamenium a Peiro Cnapbeo seu Fullone trisagio hymno iiijcclura noluissel admillere, vulgo tradunt scriplores cathoiici ; sed quod Evangelia falsaesel, maximeque illud Apostoli d i clum 1 ad Timolb. m, f 4 6 : Justycatum etl tpiritu, liitera mulaia in , et feciae , id e$t, ut etset Deus qui apparuit per carnem. Q u * cum Anastasii, qui Zenoni successil, anno 24 contigerint, exlra dubium est, ullra Zenonis imperium rbelorem Historiam produxisse. At certe rairor Valesium fugisse quod Evagrius scribit, Joanneni hisloriae fiiicm huposuisse, narralo terrae motu, quo Anlio* chia corniii anno seplimo Juslini. Uic porro Joannes Rhetor, quia iniquiorem se prebuil erga Macedonium, quem Caibolici eeu viruro sanclum venerati sunl, ideo censeri debel ex eorum calerva, qui Gbalcedonensem synodum pessuradare nilebaniur, baud secus alque |L11] Zacbarias, rhetor aller, queni frequenter ilidera citai Evagrins. Atqui Joannes,cujue Pholiu nieminit, ejusdem faclionis e r a l ; qtii nerope Epliesinam synoduin summa diligenlia el pariiculalim , descrrpsisse memoral u r , u l et ea quaegesta essenl in prsedatrice Epbesina, , quam eeudivinam exlolleret, \ , illiutque prinapem Dioscorum cum ejus asseclis ; Cbalccdonense vero concilium laceraret, . Unde colligo Joannein bunc Pholianum diveraum a rbeiorc censendum non ease. Quae si iia sunt, siupenda nimis oscitaniia Pboiius inlulit Joannem hunc esse , presbyterum ASgealem. Enimvcro Joannee iEgeaies, seu iEgeota (ab iEgis civitale marilima Ciliciae), ipsofatentePholio, cod. 52, Nesiorii secUe addicluserat, non Dioscoro, infenso Nestorianorum, ut et Calholicorum bosti. Id eliam testaniur episcopi Syrie in libello ad Justinum seaioreni Auguslum tom IV Conc., col. 4544, ilemque Leonlius, lib. De sectis, act.9, ubi Joannem J&gealem, , presbyterum Nestorianum vocal. Gyrua Alexandrinus anlistea ilonolbeleia, anaioematiemo 8, Gyrum et Joanoem jgeotas cum reliqnie Nestorianis exsecratur. Sopbronius quoque Hierosolymitanus epislolaad Sergium Coaslanlinopolitanum, Cyram et Joannem Cilicee Neslorian impietaiia propagatores , fuisse ait. Ante bos omnes monacbi Patosiina: epistola ad Alcisonem, quam Evagrius referl l i b . WsL, cap. 31,circa annam 21 Anastasii imperatoris scripserant, Xenaiam seu Pbiloxenum Hierapolilanum, insignem concilii Chalcedoneneis crimiaaiorem, Flavianum Anlio*

DAMASCENICiE. 324 chenuai adegisse, ut non solum Nestorio, sed ei Diodoro Tarsensi, Tbeodoro Mopsuesteno, Theo. dorelo, et lbae Edesseno, Cyro ilem et Euiberio (Tyanensi alique, non Eleutberio, ut maleGrece et Latine editum est) Joannique et aliis, ceu revera Nestorianis, vel saltem Neslorianae labis suspectis analbema dicerent. Illud etiam boc modo narrat Victor Tununensis ejusdem pene aetatis chronograpfaus, qui propier iria capitula in jEgypto, alibique diu exsulavit. Joanne Gibbo co*.,inquit, Anastasiusimperator Flaviano Antiocheno, et Philoxeno Hieropolilano pra>*ul\bu$ Constaniinopolim synodum cotigregal, et eontra Diodorum Tarsemem, et Theodorum Mopsuettenum, Theodoreium Cyri Ibam Edeaenum, Andream (utique Samosalensem), E u cheriutn (emeada Eulherium),Quirum(s\ye Cyrum), el Joannem episcopos cctterosque alios, qui in Christo duas prardicabant naturas, duasque formas, qui non confitentur unum de Trinitaie crucifixum, una cum Leone Romano, et ejus iomo, atque Chalcedonensi synodo, inferre anathema persuatit. Ex quibus deduci potest Gyrum, el Joannero iEgeoias aequalea Andrex Samosaiensi, Eiherio Tyanensi, Tbeodorelo, et Ibae fuisse. Erudilissimus quidem Garnerius Cyrum, et Joannem, quorum monacbi Palaestinae, clVictor meminere, censet esse Cyrum illum Lesbi inaulap. moiiachum, ad quem Theodoretua episiolam 45 dedil, el Joaanem Germaniciae episcopum : alque exepistola illa 45, necnon ex 124 et 125, perbiberi utrumque acrius qtiam par essei Tbeodoreti causam detendisse. Verum ne in istis lilteris, neque in aliis vestigium ullum occunit vehemenlis illius ulriusque erga Theodoreiura studii. Non in 13, qua Tbeodoretus Gyro eolainmodo gratias agal de missis sibi e Lesbo insula munuscuiis: non eliam in duabus aliis, ia quibus nulla Cyri, aut Joaunis Germanicieneis roentio, ae per eomnium quidem, apparueril: imo neque ex 135, quae eola est ad Joannem Germaaiciae, prsetensum illud insigne palrocinium inferre quis possit (). De Joanne igiiur et Gyro iEgeatis auctoresilli toculi sunt. Omiseram facundum Ifermianeosem, qui lib. m , De trium capUulorum defensione ad Justinianum, cap. 2, queritur Gnecos Tbeodorum Mopsoesienum perinde exborrere uti Neslorium, Cyrum el Joaanem.
% t

Jam vero qui fieri poiuerit, ut Joannes iEgeates Nestorianus presbyter historiam hujasmodi scripserit, iu qua Dioscorum ejusque sectarios Nesiorio, Nestorianisque, ut dictum est, infensissimoa eximiis laudibus, ceu divinos bominea, proseculue eil, synodunique Cbalcedonensem, non Epheeinam, a qua Nestorius proscriptus est, lacerarit. Pbolium nihilominus errantem Garnerius, Joannes Vossius, el Gaillelmus Gave eeculi sont. quorum lamen hic postreinus hon male agnovil, Joannem, de quo Photias sermonem instiloit,

(a) Vide prafaiionem, num. XX, ubi ha?c ilerum ad exaraen revocantur.

SS5

DISSERTATIO I I I . 526 eunjdem esse, ac , h*$itantem , hie esi Joannei Mgtait% ; i l l u o i , quem a Tbeodoro leclore ejusdem aevi . dubium plane non ansiin revocare, scriplore, l i b . u cilaium reperimus, el cujus bisioquin Joannes ille jEgeates libellum evulgarit adriaruin excerpium aliud legilur aclione 5 septimae versas synodam Chalcedonensem ; quando Leonsynodi, col. 270, quo refertur quanlo studio Xetius, lib. ix De $ecli$, testatur illum ei delraxisse, naias, sive Pbiloxenus Hieropolitanus imagines ceu tota Cyrilliana esset, et a Cyrilli senlentia c l Cbristi el sanelorum supprimere salegerit. Alqui placilis staret , ex Leonlio Byzanlino libro De tectii, passim, ex . Sed et episcopi Syriae Tiniotbeo CP. presbytero de recept. haereticorum, libotlo ad Justinum Augustum, Joannem btaephee i ex Pholio, cod. 24, (quod sive $emias in islam sytiodum evomuisse perinde oargregatos, sive hcetiianies interpreieris), post s&culi rant. Tandeni Facundus Hermianonsis lib. v , quiuii iiiedium appellali suni, qui errore non Necap. , quaedam recitat ex opere quod Joannfs sioriano, sed Eutychiano seu Dioscoriano, syoodum iEgealee adversus sanctum boc concilium edideCbalcedonensein proscinderenl. Quanquam non ral. Ex cod. vero 229, apad Phoiium coliigilur, me lalet, eos qui Nestorii partes olim sectabaotur, tempore saneti Epbraemii Antiocbeni, hoc est ei synodi Epbesios, sanclique Cyrilli Alexandrini post inilium eaeculi sexti, Cilices alios eamdeni adversarii eranl, aliquando ;, segreeynodum scriplis impugnasse, quoruui prsecipui gaios aut ka?$iianle$ fuisse vocitatos propter scliierant, ut videtur, Pomnus el Joannes monaehi, ad sma dissidiun)ve suuni. Verum posl concilium quos eanctissimus pairiarcba pro bujus concilii Cbalcedoaense nuncupatio bc ad solos Monopbydefensione scripsii, oslcndens illud, definiendo seaiias aut Dioscoritas translaia fuit, qui etiam cnndum Cyrilli dogma hyposlatim et persoMm cousimili vice , fuerunt appellaii, u l i unam Dei Verbi incarnalam, duas ex conseqventi posiea dicemus. profileri naturas, ex quibus uous Chrislue con$U%

Praeler Joannem rhelorem, vel , hxiiiautem, Joannes aller Antiocbenus aoaale& conlexuit ab orbe condito ad suam ufque aetalMD, boc e&l sexti saeculi finem, quorum fragmenuoounulla Valesiusedidit.Hiijug, uletAgatbise rbeioris, Evagrius cognalu* [LIUJ ipsius meminit, cap. u l l . libri ; addil vero utriusque bistorias, cuui suam scriberet, in lucem nondum editas faisse : nec proiade cilare ullam poioit. Quanio minuft vero Liberalus, Lalinus scriptor, el Evagrio niultis aonis anliquior! Uuanlo mious rur suni Tbeodorus leclor, qui Umeo curo sub Justiaio Seuiore bialoriam lexeret, Joannem , coBStmili modo citavit! Quatnobreia Joan* nes rbetor omnino diversus est a Joanne Antiocbtno, bomine catbolico, et Evagrii cognato. Iusuper in Anglia Graece ac Laiine excuderunt Cbronieoa illud, cujus occasione baec de Joanne barsilanie disserui; Joannis ainiiruai Antiocbeni, coi Malalae Syrum noinen fuil, qtiod in rhelorem aon male iransiuleris: sed da cujus aetate vix certi aliquid stalumiaelur : altamen diversum eim a rbeiore, fuisae ipsa u l r u sqoe opemm raiio evincit. lialalae siquidein Cbroaicon incipiebat, ab ipeomct inilio mundi tsqoe ad fiaem viue Jusliniani Senioris protendebatar. Sed ct insuper magna parte mera farrago est, ex variis assumeniis hinc inde nullo judicio . eollmis constaas. Jvaaatf JSgeata conlra $ynodum Chalcedonenum scripsU. Cod. 52, Pbolius, postquam Uixit de likro Joanois Pbiloponi Tritbeiiae adversus quartaaa, aive Cbalcedonenseoi synodum, pauca subj a a f i l de alio cootra idem coucilium, queia eodeta ia votamine repererat, aiiqoe eum este Joanaie alltrios de aecia Neetorii,

tutu$ tit (non conditus, ut noo castigate eatis vertit Schottue); sed prudentioree alii, eeu astutiores, satius duxerunt Cbalcedonentem synodum eimulate saltem admitlere, velul Thcodori 8 i i i Mopsueaieni doctrinis eatis conformem, ut eo Domine Neatorianum virue simplicioribue insinuarent. Hoc lestaiur e inultis Leontius Byzantinus initio praefaiionis libri contra Nestorianam impietatem , qu quidem necdum Laline prodiit, sed Gnece reperitur in Kegio cod. 2505 : , inquil, \ , , \ . Hic liber ad eos spectat qui magnam et unhersalem tynodum Chalcedone eelebratam $e recipere fingunt, timulque NeHorii errores luentur. Hujus consHii fueral Basilius Gilix presbyter Antiocbentis , eub Flaviano 11, quem ex Siiida Irenopolis episcopum fuisse deducunt. De eo siquidem Pbolius a i t , cod. 187 : Etti vero Nestoriana labe infeclm i i f , Nestorium temen tibi nequaquam vindicat, ted Diodorum et Theodorum Patres laudat. Addit eom baud alia de causa Joannem Scylbopolitanam i m pitgnasse, niai qaia hie duodecim capilula Gyrilli defenderat, et maxime 12, <quo Deus pasaus subtntroducitur. Ex quo factuin est u l Joannes Scytbopolita in adnolalionibus, seu Scholiis ad cap. 7 lib. Dionysii De cotleiii hier., Nestorianos mincuparil eliaiu Ba$iliano$, , . Iltinc poslmodum AcoRinetatum ccenobii moaachi emulati s i i n l ; qtii, cuin indigne ferrfnt Scylhas (alii asceUe erant) ad eliminandas Nesloriani erroris reliquias pnedicare ewiim de Trinitate pas$nm carne, et crucifixHm, juxla ae Gyriltus Alexandrinus jam olim definierat, qnosdam sois Romam miscruat, qui proposilionem hanc a poo-

327 DISSERTATIONES tiOce Rooiano damnari oblioerent. Ex Libeiati fireviario cap. 20, et e i Joanois I I papx ad Jusiinianiun imper., liiterig digciaius ha3C legaloruin nomiua fuiese, Cyrum, el Eulogium, quos rursuin Agapelus Joannia successor episiola ad imperatorero, ob baeresiin et perlinaciam anaibemale proacriplo leslatur. Uunc porro Gyrum acoemelam a Cyro jfigeata fuisse diversutn, reruin gesiarum et temporum series eviocit. Jampridem e n i m , ut osleusum est, Cyrug ei Joanaes jEgeatae inter Neslorianorum primi aevi iugignes censebanlur : cum CyruA acoeoieta cum euie Neetorianug ante deprebensus non s i i , quam obsiiaaium niraig aniinuui ostendissel in persequenda damnatione illorum, qui unum de Trinitate crucifixum confiterentur. Sed eorum ardeiiliusia haoc rem gludiuni animos adjecit ipgorum advergariis, ot vicieaim trium capitulorum damnationi instarent : quod tandem quinia synodos generalis sic praestilil, et insup^r deGnierH rectae Gdei propositionem eese, Dei F i lium, onum de Trinitale, asiumpta carne passum, e i cruciGxum esse. De Ba$ilio Cilice, altera Photii otcitanlia. Quia ia sermonem mcidimus de Basilio Cilice, aliam bic Pholii oscitaniiam indicabo, quam admisil ad rod. 95, ubi de ecriptis agil Joannis Scytbopolitani, . Advertus AposchUtai, xa\ , inquil, tive advtr$u Eutyclum * Dio$corum. Quinto nempe MPCUIO iabeale, et sexio ineunie, in Syria el Palatstina praeserlim, Monophygits et Diogcoriani u l plurimum t, Apotchitta ( q . d. ickumaiici) nuncupabantur, uti constat ex Tbeodoro lectore, l i b . xi II ht,; Ephremio Anliocbeno apud Pbot., cod. 28; ex Vilis sanctorum Eutbymii, Sabae, et Theodogii, aliigque borum lemporutn monumenlig : addil [ L I Y J Photiua, Joannem duodecim libris auciorem quemdam impugnare, qui non sine dolo lucubrationi suae ejugmodi titulum praeGxerat, , Contra Neslorinm, u l iiiftcriptione operis simpliciorcs ad illud legenduui audiendumve pelliceret. Demuiu conjeclalione bac concludil : , , , . Fonitan ille ht BatUim Cilix, qui fabulam $eu dialogum uctm tme dignum adversut Joattnem compotMtt. Haec Pbotius : quibug nihil abscmum magis. Nam ex ipaomel congiat Baailiuui Cilicem Nesloriamwn ruUse, noii Eutycbianum, aui Diogcorilam, , Nettoriana kare$i.infeclu$ \t\q\iit ipse infra, cod. 107. Quomodo igitur Joanoes coaIra Aposcbistas, give Euiychis aut Oioacori gregales caiamum glriagen*, Bagilium Nesloriaoum big librU impugnagse ceasendug sii 1 Longe itaque vemimtUus eai auclorein illum qucm Scylbopolitaaug duudecim libris expugaabat, quique fidem caiholicaBt Negloriaiwe haeresig iavidia aspergebat, baud alium fuisae a Severo qui Acepbalorum aaf

DAMASCENICiE. 328 tesignanusetpostha?c Amiochenus antistes gpurius fuit. Nam actione 15 synodi vi geaeralis et ia Collectaneig coutra Severianos, cap. 13, fragmentum legitur sat amplum ' , Joannis episcopi Scylbopolis ex lib. vm eontra Seterum. I I I . De quajitionibut Athanatii ad Antiochum. Athanatiut junior oclavo neculo ineunte tcribebat. Ul epistolain ad Caesarium monacbum et Joannis Matalse Chronica, gic Aihanasii quaestiones respon gionesque ad Anliocbum, nullus gcriplor Joaune noslro Damagceno anterior citasse repeiiiur. Niroirom ad calcem orationis 3 De imaginibut seniel alque ilerum allegavit responsioneiu ad quaestionem 39, in qua menlio i i i monacbi illius inclusi tn monle Oliveti, quem sconationis daenion vexaret, quia imaginem Dei Genitricis veneraretur. Atqui narratiunculam banc Atbanasiug acceperat ex cap. 45 Prati tpirituulii Joannig Eucralis, seu Moacbi, quod Sophroniug Hierosolynioruni patriarcha evulgavit. Unde colligo Athanasiuai isium Sopbronio ealtem receatiorem esse. At vero inier qua3stiones et responsiones 152, quae a Jacobo Grelsero Anaslaeii Sinaitas nomiae inscripu in publicum misg eant, non paocas occtnrrunl quai iig^em seneiboa, iisdenique sajpe verbis babeniur inter quaestiones lllaa ad ADliocbum ducem, quae maguo Athanagio perperam fuerum aitribuiae. Proplar haac conaonantian inveatigandum tandem putavi, uier borum auctorum allerum exacripserit. Quam dilBcaHaiem posse aolvi arbitror ex collaiione qusesliouig 117 Anastasianae cum Aibanasiana 44. Qusritur apud Anaslasium :An $it aliqua compendiosa ratio, qua homo rudit inttruetus hmretieo occurrere pouitf Apud Alhanasium : Quo pacto homo rudis et barbarut convind queat, Fkcletiam catholicam proc uctit aliit reetam habtre fidem, nee falli ? Anastasius Gretseri sic respondet : De hoe accipe brevem ditputaliuttculam uon ila pridem Alexandrice instiiulam. Congregati enim Severlani, GajaniUv et Rar$anuphiani apud quemdam indoctnm quidem $ermone, prudenttm vero in Domino, calholicet fidei uctatorem, cum eodem de fide ditceplaluri. Intcrrogavit igUur Ulot, quit rex haberet conclavia, domotque prelioan, ubi peragerenlur omnia ipsius arcana contiHa, quibut ea credtl ? num tibi fidis, un fii/fdii f Retponderunt illi manifctlum e$$e cujuitnodi ioca nonniti fidelibut rege conerediium t r i . Tunc ad itlo* orthodoxut : t Diuite ergo nullam bi territ reperiri veram fidem, ni$i illam quam catholica Ecctetia profitelur. Eapropter commisit nobU J)eus omnia loca sancta el domicilia neceaaria, in quibm tempore peregrinalionis sum mgiteria sua ptregU, hoe ttt Natareih, montem Thabor, Belhleem, Jordanem, montem Sion, Golqolkam, Beturrtctiotum, neque hmc tanlum $ed et montem Sina. Uno verbo, omnia alia loea Novi et Veterit Tutmmettft, eaikoiicam Eccksiam tequimur, possidemui. Si igitur nos male de rebus dietmis
9 %

329
9

blSSEKTA
9

sentimus, tos autem bene haud recle egil Deu$ qui sancta sua loca nobis tradidil. Si oggeratis no$ tnanu regia et vi tyrannica hcec loca obtinere, nultiui tugolii eril vo$ faUitatU redarguere. Ecet enim cum Barbari regionem iit qua ioea sancta sunt occupent, haud Deus nobu ea auferri pas$ut ett. Si *ero, ut probabiie etl, diciuri e$tit Arianot non ita pridem loca $ancla tenuisn, respondemus hot plane violcniia tyrannorum contigi$$e : ted fru$ira fuere. Coniinuo enim Deo nobh orihodoxit loca restituta sunt. Haec Ai.aslas.u8. Athanasii vero responsio haec e s l : Quo Scriplurarum et dogmalum accuratam et profundam explanationem audhre non possuHt, inde pertuati debent u$e de inlegrUaU tt wtrilaU caihoiicw Ckriiti Ecclesia; nempe ex koc capiu, quod tatutaria el veneranda Ckrisii pauiotnuft locu catholica el orthodoxce nottr* fidei ei Ecclesim Deo 4onala $int et crediia: nempe iVolartlh ubi ChrUiui habiiamt in nobit; Bethleem, ubi $ecundnm carnem natut ett; Sion ubi talulem mundo operatus e$t; Jordanet, ubi Adamum renounii; Thabor, ubi coelorum regnum prteftguravit; mons Olitarum, undt in clo$ ad Palrem nobit atcendil. Qu* emnia tancta et ventnmda ejus loeu M temere nec (rnttra catholiccc Eceletice coucrcdidit, $ed etut omni alia fide ei Ecelaia inler Chritlimmo* nuncupata, piat magit et honoratiori. Ae quemadmodum imperaior prtlioia palatii sui cubicnia , lke$auro$qiu committit et eredit omnium $morum miniurorum fidelioHbut; ita tl Ckristut ab imiiio ad9cntu$ $ui venerandn ju* aeitieet loca calkoiicm Eccletice <oncredidk. Quod $i advertariut rtipondeat uot polettate iyrannica illa po$$idere diuai ilU qmod ttiamti Palw$tinam tatpe Barbari occmpmennt non permini Ghristus $ua loca ttadi kmrtticu. Quod ei$i id ad breve tempus tentaverunt, eito rursu$ calholiea EccUsia ip$os abegit, non ec%$ mc 9creo$ sanciis Ghritli Dei noilri adibmt et locis. Amba? responsiones idero cannnl : at ex airivaque textus comparatiooe aemo est, qui aon seatiat Anasiagium primarium auctorem esse, quem alter exscripserit, et per roeUphrasim reddiderit; adeoque responsiones ad quxsila Antiocbi receatiores esse respoasionibus illie Anasiasiaais. Quorum auctor cum sabjungit, $eptingtmUBimuM jam annum e*u ex quo loca sancla Hierotolymiuoa Caibolici lenereat, inlelligendas eal de eeptingenlesimo circiter a naiivilate
9 9 9 9 9 9 9 9

III. m Domini anno. Qui loqucndi modiis per synecdochen, quando de cbronologica quadam suppalalione agitur, baud iufrcqucns esi apud auclores; u i similia Scrlplure loca oraitiam. Neque audieudHS est Gretseru^ qui septingentos bodie aii* nos incepisse potavit a tempore Consiantini Magni, adeoque ad miHesimam usqne annum incarnationrs Dnminicae periinere. Non solum enim refellittrr, ex eo quod qaaesliones [ L Y ] et rcsponsionc* ad Anliochum a sacculi ociavi, et noni aucioribus cilantur, el ex consequenli aatehac vixisse debuit Anastasius, quera Aibanasius junior eeqaebatnr, et exscribebai; verum etiam, quia in reepoosione Anasiasu mentio fit Bareanupbianoruin, quor^m secia defecil prorsus circa sseculi noni inilium, sub Marco patriarcha Jacobiiarum Alexandrkio, 8ub quo ad Jacobilicam Eccleaiam cum suis episcopis redierunt : qneroadmodum refertur ab EImakiao l i b . 11 llitl* Sarrae., p. 4 2 ^ et in Chronico pairiarcharum Alexandrinorum, quod Abrabam Eccheltensrs Latiae edidit. Viyebat plaoe Anaslasius iste poet annum Gbr. 647, que capCa est Cyprus iosula a Sarracenie aono 7 Canstanlis imperaloris. Cyprium fuisse peae oollegerim ex responsioae ad queest. 96, sed in Palantina u i plurimum egisse, mulla passim asteoduni. Aibanasius vero, qui Aatiocbi quaestioaibus respondit, , Exiguv$ cogaominatur i n cod. 59 Cassa reo, in quo quasetio 69 cum responsione btbetur, cum bac inscriptione, 4f , Athanatii Exigui interpretulio. Quocirca Laaibeciu, cuin bistoriam imaginis crucifixi Berylensis. quai magao Athanasio Alexandrino ab audacioribus Ubrariis atiribula f u i t , a sepdmo concilio laudaUm primum allegatamve agnoscerct, non leti conjeclura Aihanasio nostro Exiguo, seu, ut ait, Junion banc quoque reildendam esse multis i n locis pronuniiavil. Cajterum Quaestioaes Respoasionesque, qoas Gretserus edidit, uniue non a t a a aucloris agnoverunt erudili. Gentianus phma editioae quaesliones duniaxat 93 evulgavit, Anattaiii Niemni noroine inscripias : quo eliam nomiiie insigniuntur ia codice Barociano biblioIhecae Bodleianae, n. 206; io Regiis Anaituit monacki; in Colb. 4450, Anatiasii dunlaxat. Atqui barum aucior Phoca sakem imperatore se recentiorem saepe eignificat; u i omnes saecolo septiroo, ac doinceps, quamlibel a variis, script fuerint.
9

PATROL. G R . X C I Y .

11

331

DISSERTAf I O N E S D A M A S C E N I C J E .

332

DiSSERTATIO

QUARTA.
Fullo-

Dt $pistoli$ variiiy qwg ob adjectatn Tritagio cantico clautulam scriptm ad Petrum nem feruntur, necnon de expositione fidei, qws exstat inter opcrasancti Justini martyris.

Omnes istaa eptstolag quas v i r i docti pro genuiI . Baronius ad annum Chrisli 485, epistolas tres Felicis papae III nomine inscriplas Laiine re- Bis el ainceris babuernnt, spurias et supposititiaa citavit, quarum prima Pelrus FtiHo Antiocbenae esse Henricug Valegius probavit, cap. 4 dissertaEcclesi spurius palriarcha monetur, ut desistat tionig gingularig de Pelro Antiocheno el synodis ab inlerpolaiione hymni Trisagti qiiam invexerat; adversus eum congregaiis. Tameisi vero erudiios sccunda ob periinaciam deponilur et anathemati habuil qui sibi guffragarenlur, Guillelinus Gave devovelur; tertia Zeuo imperaior rogatur, u l eum in Uuloria litleraria, ubi de Jugtino Sicilia? epiepiscopatu ob bymni sacri corruptionem depogi- scopo loquilur, eum refellere onalag est : id quod tuin, Anliochia expellat. Easdem epistolag tres rursum dedililia opera p r s s l i i i t doclissimug AnioFronlo Ducaos Graece et Latine postea edidit nittfr Pagi ad annuqi 485, AnnaUum Baronii. Quia per inodum appendicis post commentarios Joannig vero praecipua difficultag eeicirca epislolas Fe.licis, Zonar in canones conciliorum, septemque alias Pagius ipse a suaoie sentenlia auiplectenda deierj d j c c i t ad euiiidem Fullonem; Quinliani nescio ruit ad annum 478, n. 6, ubi cenget has tres F d i c i UOJUS epiecopi Arculianorurn, scu polius, ut apud male al^ribuus egge ab imperiiig libpariis, daiasque Hincmarum Reraensem legiimie, Asculani, Juslini fuigse a ftiiuplicio Felicia deoeesore nupero in syIlidem episcopi in Sicilia, Acacii Gongtaniinopo- nodo Romaiut boc anno iqdtola. Oplinie niminim lilani, Anibeonis Arsinoes, Fausti Apollouiadis, l i r pererudiiua iaiellexit fieri neqeaquam potuiese, Pampbili Abydorum, Ascleptadig TraUiarum, qui- u l F d i x , qui dudiim aule quam Cnapheus in A n bue undecimaui adjunxere, Flacciani Rhodopensie, liocheuam sedem lertio invader^t (quod Zenone quse Latine soluin cxui ex codice Valicano. lias imp. ge&iuxn e&i) eonmiuiiioae el episcopali gradu omne* Severinus Binius et Pbilippus Labbe in suis (LVij Acacuim ConsUni.nopolUaBum privaverat, CMiciliorum Colleciionibue retulerunl. Quio allera us in litlecis banc ceu legiiimum, el -Felieis ad Fullonem iniercedtsse ereditnr propter , Dei amoaftMtmacm, ac , reHgi*kmc verba, q u legunlur in epistola depositionis tUiiuwm, urbis regi paaloreut el aniislitera illius, \ { , \ CttmmendanL. Aono siquideui 484, Acacio ana9 , et ad verita- Ibema dlcttim esl Felice, nec nii insequenie lem accesshti, eum epiitola noilrm auret tna$ bit anno Pelrqs, expulso Galendioue catbolioo, Acacii perculerint. In Isiis itaque litterig Petrus Cnapheus ipgius opera, Antiocheiiain gedem pogirenu leriiaimhis duntaxat illius criminis reus agitur; quod que vice reeuperavit. Yerumcur imperilis librariie Trtoagio canlico : Sanctus Deut, Sa*tut fortii, altribuendum t i t , quod Felicis nomen pio SimSmnctut immortalit, miterere noati, voces ielas in- plicii, tribns illig pigloiis prsefixuro fueril, quando terjeeerit, * , Qui crudfixu$ e$ in lUieris Quinliani et iugtini, non Simplicius, pra nobk ; quaruni proinde malliplices sengue aedFelix Cnapbeo gcripgigee de Trisagii imerpolaqos aiferunt, explodunlur, et in primie ille qoem lione perinda exprimiiur Mulii$ ephcopii pmmoFuilo, Monophysita cam esset, oonabatur asiruere, nentibut, ioquit ille QuintiaDUS, scilicet Deum Verbum etu pastum et cruci/ixum, , maxime %aneih%im% ceu Triftagium istud solum Dei Filium, non Paarckkpitcopo Felice E i rurhtim post aoatbematrem et Spiritumsanctum gpeeiarei.In earum etiara tismos, , \ plurimis mentio flt illius bigtoriae, qua Joannes , vero, veniet $uper te deDaraasceiiug el alii Grseci narrant,Tbeodosio Juniore po$ilio papa nottro Felice. Justinus : imperatore et Proclo arcbiepiscopo Congtaniinopo lilano, dum populus io tirbis pomooriis publlcag * qui nobhprvetl Felix, tecundum supplicaliones ob terrae motuin iogentem faceret, canones tenlentiam contra te [erat. Quibits addi rapium e lurba in sublime puerum, Trisagium illud poiesl, prigcam haruro omniumepislolarum transcarmen ab angelis didicisse, quod populus concilalionem Felicis ubique noroen, non Simplicii reneret. Quam narrationem mibi fere certum videtur tinere : et quia barbara ea esl, et inconcinna, ncc Damascenum non aliunde quam ex isiis epistolie, Felicisaut Simplicii sinceraruniepislolarura diciiout et alia coifiplura qu de Trisagio hyrono scriueto refert, oplime Valesius iululil expressam psit, accepisge. eam esse exGraeco cxemplari. Non ergo suppres-

DISSERTAilO IV. 334 333 pervasorcm ipsiui, camdem Eccleiiam ipse pervatii, sum e&l Siinplicii nomen, scd impostoris epislolarum aucloris error fuit, ui rerum gesiarum icui- $ub analhemate Chrisiianorum consortio vei ip$a porumque rationis nescieulia, iri foedum anacbro- appellalione removemut: necunquam his salitfaclioni$ fadendu* e$t locut. Ex epistola liac apparet, nismum incaulus impingeret, ex quo landera sua fraus agnosceretur. Quae quidem faUariorum c l Siniplicium primis annis rcstituti Zenonis babuisse oebulonunj vulgo sore fuit. Praelerca roirificura fuis- Petrum Fulloneui u l i nefanum Antiocbenae sedis sett impurum Fullonem religiotittimi nuncupalione rnvasorem et lyrannum, non qui aaiequam depo* a ponlifice Romano appellari, : Ful- neretur, pluribus admonilionibus comminalionitonem, inquam, cujus facinora orbi Christiano busve compellandus esset, niullo niinus quem ipse reitgiosissimum nuncuparet. lslius porro Simplicil notissima eranl; qui Martyrio Aniiocheno solium olim Patricio Caesare favcnte eripueral; et conlinuo epislolaa meniinU Felix in synodica ad clericos et jubenie Leone imperalore a legiiima synodo depo- monachos Orienlis contra Acacium, ubi sic loquit u r : Adjecium etiam tunc cum ista eXaminutiono silus, ia Oasim deportalus fuerat : qui poslbac indicta causa, Basilisci lyranni Chalcedonensis *y- traciantur,quod Acadut Joannem Wum Tyriorum Ecclesioe fecerit prwtidere, qui Apamenh Pelro nodi boetis auctoritale sedeai illam denuo repelierat. Alqui secunda ista invasio sub Simplicio qui- Antiochena Ecde$ias tyranno fuerat epitcoput ordtdera c o n t i g i t : prior vero sub Hilaro proxiaio Siin- natus, sed minime receptus, proprio ordinatort plicli decessore; qui proindc ad Zenoaem qui non~ depulto, eamdem $edem non timuit occupure. Quot dam imperaret, scribere non poluit u l Fullonem tunc hypocrUa Aeadus ila fedt ab apostolica $ede procul Antiocbta amoveret. Guni auiem comperiia- damnari ut hi$ eliam ChrUtianorum vocabulum lollerelur, qxiod gesta apud eum habita significanL sina jampridem easeni q u ille contra canones elfidem calbolicam admiserat, multo rainus acri- lmo Simplicius ipee in epislola qtiam Zenoni imp. bett ad eam amice S.mplicius potuit, u l addiU- dedit, priorem suam ad Acacium de Pelro aliisque tuenluf Trisagio faclum supprimeret, etimque r- scriplam meuiorat : Mandaveram, inquil, ui facla ligiositsimum appellare. Quin potius ei admodum tuggestione pielati vesira prasdkiut (Pclras), ul et diapliciiii allera ba?c in tertium Ecclesiae Ihronum cceteri qui per occadonem lyrannica dominaiioni* irrupiio, caiaque nihil contra sub Basilisco tenlare invaserant Eccleiiat l)ti extra melat vestri pellepoiuiftsei, hoc ad ordinem redacto, reslitutoque rentur imperii. Nou ergo propier unain alieraane voculam Trisagio carroiiii adjectam Pelro Fulloni Zenooe, Acacio Gonstaniinopolitano confestim scriinfensus eral Simplicius; cuui boc aevo byinaus iste pserat, at ab imperatore oblinerei, Peirum ejusqua Trisagius Romanis et Lalinis ignotus esscl, ut aocioa ab Antiochena dioecesi procul amaadari. Ge^ colligilur, non solum ex trita Avili Viennensis naiaam Simplicii ad Acaciura epistolam publici j u r i i fecil Lacas Holstenius in Colleclione Roraana, ex epistola 3, qua Fulloim clausulam ceu aniiqiiiius recepiam et calholicaai insulse tuetur; sed insuper qoa Philippus Labbe eamdem rursuin edidit, t. IV ex Grcgorit Magni Sacramenlario, ia quo nulla Condtwrum, pag. 1038 : Latius indicatti, inquit, et ejus usqoam occurrat inentio, eliam ia oQicio qmdem volumine, $ed sermone necestario SS. Pareeceves. Poutifex igilur Gnapbeo infeasus rdmlisii, *t quid vd ComlatUinopoii, vei in aliii regio* erat, quia jam secundo eub hrelico principe mkus ak haretkii gettum tit discerenws, ac singula qmm conira ucU$ta$tica$ regulas et contra ipsam catho- Orieplis metropolim inipune et praiter regulas ticam fUUm ubieunque commissa tunt, ante no$tro$ Ecclesiaa liaerelicus [LVH] ipse occuparat. Et sane oeulo* coUocasH:quaUnus tiideatur quo etiam remedio auclor Breviculi bistoriai Eulycbianistarum, ubi embmeniretur ecdesiis, quibus vim $ub occasiene iyran- rcfeii, quae Acacius adversus Peirum ejusque ba> niem dominationis (Basilisci) el per absentiam Chri- rcsis et sceleruai socios obtn detuleral, nibil dicil tiianutimi principis, perniciosus latro (Tiraoibeus de Triiagit interpolationc. sed de canonum muli E l a n u ) ct recidivus invator Alexandrinm Ecdesim tiplici violatione et consonio cuai haeretico iEluro: iap&us exniHt irrogarit. Poslqnam monuit Timotheum Dum Acadi tcripta legeremus, quce de Petro et Joannt ad irremediabile exsilium dirigi oportere, de aliis Antiochenis mistrat, exce$$us Acadi in hac causo pergit : Cmm quo Pauiut ab Ephesina Ecdesia, et graviuimo* deprehendit (Joannes scilicel Talaiag Pauius ab Antiochena dvilate dtpulsus, atque omne* Alexandrinua). lllo enim ttmpore, quo de Petr* qni ob go $e, vel ab hit quo$ illidte fecerat, mtimant Alexandrino damnaio relulerat, longe po$t etiam episcopos ordinatos, eadem debent lege percelli. De de Pelro et Joanne tcripseral, Petrum apud Con$ed hoc Antonio autem, qui eorum quot contra Ecdesiam <y~ ttanlinopolitn monatterium gubernasu; rannus miserat, antesignanus ex$i$ien$, sicul scriptutu propter crimina dereliclo, Anliochiam fugi*$e. Ibi e*J, immicus et defensor apparuit; de Joaune Con- pulso Marlyno calholico epitcopo, per hwreticos *Uaniinopoliianoy qui ab haretidi Apannnum $acer- dem ipUut occupa$$e, conlinuoque damnatuuii 4oibtm quod d qui presbyter aliunde fuerat, vel Leone tune prindpe ad Oatiianum exiilium eae diCalkoUcU tumere non Ucebat, havreticum publica- rectum. Dc quo lapsum Conttantiuopolim rediisse, t deditu fidem, quod nullas ulterius lurbas faeero Hx el quod in se perperom facium ett improperium prortui amdirct. Std ticut i*pcriu$ dicium est, B4m itUnuk in auctorem, expellew ab Antiochia Pctrum
% 9 y

335 DISSERTATIONES silisci temporibus Timoiheo iilo (ASluro) damnato qui Curtilantinopolim veneral, ad Anliochiam remiisnm /at**e, ut iterum illic episcopalum teneret. Quo facto, idem Petrut Joannem quemdam presbyttrnm, de quo Acacium diximus retulisse, ordinal Apamenis epitcopum, aquibus non receplus, venit Antiochiam ei Peirum episcopalu$ sui pellil auclorem, el invadit ejui Ecclesiam. Quot iterum damnatos dicit Acacius, pelem ab apoitolica sede, ut si adeam confugerent, trec visu dignos haberel : el i t jam aliquam indulgentiam forsiian impelrassent, irritam eam et$e debere, nec eorum pueniieniiam recipiendam esse. Ex bac sincera relatione, ut ex genuinis Siinplicii et Felicis litleris, invicle, ni fallor, inferlur, Petrum Fullonem communione Romana nunquam donatum fuisse, ut ab ejus eedis ponlifice aliquo fktigioti$simut, el Dei amans appellaretur, ulque nonnisi pramissis admonilionibus damnar debuerit ob solam Trisagii immutationem. Qumimo Acacius a Siniplicio postulaverat, u l sine prirmonitionibtis quae neccssariae amplins non erant sententiam olim contra illura in Oriente latam confirmaret. Praelerea, ex iisdom quae modo attuli sincer i * monumenlis apparet, eadem in synodo eademque Horaani pontiGcie eententia , una cum Fullone proecripios fuisse Paulum, Joannem, et Antonlum; quoruin tamen nulla menlio fll in epistola deposilionis, quae Felicis nomen prafert; imo nec in ea qu ab eodem Felice dala ad Zenonem imp., dicitur ut Pelrus Antiocbia pelleretur. Omillo ne prolixior fiam, in illis epistolis significari Acacium communtone tunc fuisse conjunclum cum Fullone, quando scripia* fcrunlur : quod tamen expresse negat -Gelasitis papa, episl. 13 ad episcopos Dardaniie. JSt cerle sub Simplicio Gnapbei communionem exiiorrebal Acacius, licel, cum posthac a Felice abslenlue deposilusque fuissct, mentem senienliamque muiaverit, ita u i relegaio Galendione apostolicae conimunionis tenacissiino prxsule, Pelrus illius opera sedem Anliochenam praeter jus omne receperit, lenueritque nsque ad obitum. Denique, cum in litieris, de quibus nunc disputo, praetermissis acelcralissimi Petri facinoribus, boc unum deposilionis capul afferalur, quod Trisaghim corniperil, ul unus de Trinilale cruciiixus crederetur; permirum foret (si verae illae eseent, nec factitiae) Iiermisdam papam ejusque apocrisiarios apud Justijium imp. inonacbis Scytbis propostlionem istam, Vnut de Triniiale pas$u$ et, coiitra fucatos Nelorianos oggereniibus, nusquam regessisse, daranaiuin olim ab apostolica gede Fullonem ob intereclam Trisagio carmini Dei Verbi crucifixionem. Nec rureum Joanncs I I , qui Acoetneias monacbos Neslorianos csse agnovit, quia pricfracie negarent dici debere : Unum 4t Trinilate pa$tum, uepiam obaervavit, Felicein aut Siinplicium anaibema Petro Fulloni pronuntiando censuisse, proposilionem ittara aliamve scnsus ejuedom, erroneam aique impiam esse. Quin potius Facundus Henntanensis

DAMASCENIC^. 336 sub Vigilio, boc suis libris de liibus capiiulis praslruxit, perpeluam eam fuisse Ecclcsiae, etiain Romaria?, fidem ; cum contraria in illis epislolis dedita sape opera aslrualur. In prima cui Felicis nomcn prseOgtlur, trcs forc deos concludilur : El ( , , Deu$ Verbum, unu$ de tancla Trinitaie eju$demque ceiernilalh , erucifixus f t l . In cpisloia ad Zenoncm : Ausu$ esl dicere (Fullo) non oportere Chrislum et Dei Filium nominare; * Sva , ted unttm de Trinilale pro nobis perlulhse, juxta Arii, Apollinarii et Eunomii blasphemiam : at nempe Nesiorianorum more Cbrislus ct Filitrs Dei passus dicatur, Deus Yerbum nunquam. Eodein modo in epistola Acacii nomine iuscripla : Tu averlitti aurem veritate ad fabula* convenus , te cundum Arium et Apllinarium dicem , t (Jttum de Trinitale pali, elc. Elinfra : Qui ex Deo fuerunt, Christi Filii Dei pa$$ionem este dicunt, tecundum prcenuntiatat de ipto prophetiat et apottolicas doctri nat. Chtittum enim dicens Filium omnipotenlit Dei crucem $u$tinuit$e utrttmque dkh tn uno , et ipsius divinitatem et humanitaUm. (Observa querimonias Nestorianis familiares.) Dicere aulem unum TrinitaI palt ostendit ip$um Verbum pauibHe. Juslinus : Ne adjicias Trisagio duos Filios : Yerbum utique impassibile Deum fortera , et Chrislum crucifixum. Si impassibilii est Trinita$ inquit Qninlianus, quotnodo Deus Verbum patsm ett pro nobis ? Si idem e$t dicere Deum passum carne, ac dicere Chrittum passum carne, quomodo non erit idem dicere, Spiritum divinum carne paii, cum Spirilut Deus sit f Et in anatbemaiismis: Siqui$ confundil nalurat dtcent, Deum passum carne, non Christum patsum carne, itcundum Apostolum, damticlur, etc. HaeNeslorianorum insusurraliones erant, non solum adversus Eutycbianos , sed ctiam adversus Calbolicos , qui duodecimuro Cyrilli anatbematisnium perinde luebantur, quo definitum erat, \, \ \ Dei Verbum esse patsum carne, crucifixum carne, et rnortem carne gustaste. Quainobrem in Felicis ad Fullonem et ad Zenonem epistolis , ut et in ea quae Asclepiadis TraUiarum esse dicilur,Nicaena,Cori8tanlinopoliiana el Clialcedonensis synodi obtendunlur elcommendantiir,nulla Epliesinac facta mentione, qtue nempe Nestorianormn errores proscripserat, vicissimquc damnala fiterat a Joanne vi Orientalibus seu Neslorio addiclioribus, seu infensioribus Cyrillo [LYIII]. In prima Felieis, basc B. Cyrilli vox unam Dei Verbi naturam incarnatam, Apollinarii baeresim roborare pronuutialur, , famUiari Neslonanis crimtnaiione. Nec prosil objicere Gyrilluni quibusdam in locis, ut et Coeleslinum Romaiumi commendari, Nesioriumque perslringi lanquam hxreticum. Nam hic fucatorum sequioris acvi Neslorianoruro astus tuil, ut Nestorium damnaresinuilarent, cuni intcrim
t % 9

337

DISSERTATIO I V .
intellectum, analhoma Virginem relationem, hominii unius hypnstasis dici

339
usa sil vocabulo, cU*. gloriotam dicunt, semper nativitalem tit. Et rursum : Si quis abutive el tion tanclam Mariam, referendo vel secundum sicut iili eo quod cum Uominc na-

Diodori Tarsensis Theodorique Mopsuesteni se sensum sequi profiterentur : ac neque Chalcedonensem synodura admiltebant, nisi qua parie naturas duas Tere snbsistentcs in Cbristo statuisset, ejusque definitiones cum Theoduri sui docirina convenire jaciitarent. Quorum omnium testem habeo Leonlium
Byzantinum libro De nefanda et infami norum impietate, Nesloriaqui in praefalione I133C a i l :

vtre Dei Geniiricem

ad Deum Verbum,
1

\ , \ . HU termo illos spec/al, quimagnamet eeUbratam, doctrinam wcumenicam timulant, $ynodumClialcedone una vero Nestorii admiltere

tcenie erat, \ iv , \ , el calumniatur dum rit

y

sanctam

Chalcedonensem impium Dei Genitricem

$ynodixe* confile*

tanquam

secundum

itlum

inlellecluni

quem Theodorut

excogilavit,

et non proprie et vere Dei Genilricem talis analhema

tenent. nursum cap. 4 : \

fttr, el sic pie sanctam Chalcedoneusem esse confessam,

synodum eam

\ \ ' , * . Simplicibus porro ,

quo inescentur, magnam el numerosiaimam cum ejus semum iilnm synodum protendunl, non sequan-

sit. Alqui ejusinodi

simulalionis rei crant A c o e m e L e motiachi, qnunim ut paulo anlc dicebam, obliquus scnsus agnilus non ha pridom fuerax a Jxwnne U, Roinaoo ponLificx;, cum irapoftunius inslarent, ut ba?c niouacbortiiii
Scylbarum propositio, Unut de Trinitale pa$$u*

tur. Quibusdam iuterjeciis subjungit: \ , . , ^ , , . Ui

emm coiuiderantes odwm pietatu tnquiunly qui parent adversus auctorem, nobis in fidelibut in die$ augeri impia sua dogmala exitiosum Nestorius. iniquum tuam Valeat, el primum tm-

eif, ab apostolica sede proscriberelur. Quocirca canone 40 praediclae synodi analbema rursus illis
diclum
y

ett , qui non confileiilur crucifixus

Dominum

Jesum Deum

Chriitnm qui

esl carne , ette verum

et Dominum

glorice. , \
Unde conjicio non

, el unum de sancla Trinitale.

quid contra vitam h vero

excogitarunt.

Velul enim in $cena et larva, ip$iu$ [uit Theodorui. dici

nobi$ parens $il I l i proinde sunt,

quos Facundus Hermianensis () Caiholicos

b a l ; quibus videbalur quod dt Trinitate de Trinitale Eceiesim dicimut confesuoaem penonam non debeat ted potiut pro nobis crucifixum,

censeunum unam quoque proprie falerenlur,

: qui,inquam, Mariam

communicante* vere et

putabant matrem

non debere tuscipi hane Dei, cum Neslorium

qua beaiam

propter quod eam Dei malrem negabat, debuisse dam-

. Non enim vere Nestorianos esse putabat d i fcipuios Tbeodori, pro cujus honore tuendo ecribebat. Similia contestatur Anaslasius Synaita,
cap. 4 Via ducis.

Propier hanc Nestorianorum fraudcm quinta synodus celebrata fuii, ut canone qninto sextoque
declaratur : Si quis unam hypostasim ve Domini tuseipientem et inlrqducere ilaut gnilalem qua* introducil, notlri Jeiu plurium hgpostasium subsislentiamtanquam , Christi sic intelligil,

alios praelcr Actemelas nionacbos, quorum coenobio Cnapbeus quondam prxfuerat, quosque ob sua scelera relinqnere coacius fuerat, cpisiolas illas de quibus dixi Felicis et aliorum episcoporum nominibus insignilas conGnxisse. Non enim ascribi sint Nestorianis aliis Ghalcedonensis periude a l que Epbesina? synodi hoslibus, e quorum primarits erat Joannes ille iEgcates, quem, u i Leontius Byzantinus (), ita et Facundus Hermianensis (r), conira Cbalcedonensero , ceu lota Cyrilliana fuisset, et epistolain Ibaa ad Marira Persam , Tbeodorumque Mopsueslenum damnasset, strinxisse calaoium refert. Mea quoque suspicio baec akcra fuit, nec forsan vana, excerpias epistolas esse ex Hi$ioria ecclesiatlica Basilii Cilicis.presbyteri Anliochcnu quam Photius, cod. 42, narral complexam essc res gesias ab imperio Marciani usque ad inilia Justini 1 : sed oralione inconcinna prorsus , quasque taBdium aflerret propter variorum episcoporum epislolas quibus inlertextaesset. Basiiium bunc
Pbolius, cod. 407, narrat Nctloriano quam ISeslorio rum [uis$e addiclum, uli Palret el Theodorum dogmali poliu* Diodocum interim cotcret

significationem

: -

conalur in Christi pertonat, unam pertonam

mgslerio dua$ hgpopersonarum $ecundum diTheodorus dicit,

teu duas

et duarum sicui

ethonorem

et adoralionem,

, , \ . Quin nec euiu * , Cyrillum

sic pudore posito conmliis palam onerare : altamcn

tt Nestorius dixerunl, \ , et sanctam Chalcedonensem syuodum calnmniatuT^anquam () Lib. 1. cap, 5, 4. secundum huncintpium

in iis quac contra Joannem Scythopolilam scripsit, duodecimum CyrilU analbcmalisnium advcvsiis (r) Lib. v, cap. i .

(b) Dt ttctis, act. 9.

S39 DJSSERTATIONES DAMASCENICiE. 3(0 Nftstorinm iia babuisse, ceu Dei passioncm introdumis quse ante aituli regcssique ecclesiaslicae liisioceret^ . Nimirum qnia .speciall rfa3 monumentls, probatorumque auctorum tesiimo synodt Chalcedonensis decreto capittilaCyrilli qui- niis adeo adversatur, ut afflrmare non dubilem, bus Eulyches abtisns fuerat, approbata non erant, eam ab aoctore rebus geslis longe receoiiore fuissc Basilius ea vel pessuntdata [LIX], vel anliquata scriptam. Cerluro quippe est Antiocbenam sedem cxisiimavit, quae sibi licilum easel impngnare. Ve- Martyrio patriarcba) a Petro praereptam fuisse sub rum quinla synodng fucalorum Neslorianorum Leone, quam tamen paucis mensibus lenuit. Non proterviam nt compesceret, non solum, actione 6, Zenonis opera, sed patricii Asparis filio Caesare epistolam Cyrilli synodicam, cum anncxte eidom qui Leontiam Leonis filiam duxerat, facinus islud anathematismis admisit, verum et epistolam Ibae ab eo patratum contendil et probal Cl. Pagius ad ad Marlm eo eliam nomine proscripsil, quod hie annum Baron. 471. Ac profecto quidem : nequaquam enim ut sibi (Inxil Alexander, a Zenone resiiduodecim capilula sancti Cyrilli impia reclaque fidei tulus fuit, cum is Leoni I I successissei, scd a Basicontraria vocarit, subindeque anathemali eam ejutlisco a quo Zeno exauctoralus erat : atquc, ad orque defensore* subjicit, et eo$ qui dicunt eam rectam dinem redaclo Basilisco, expulsus denuo a Zenone i e , vel partem ejus, et prcesvmunt eam defendere , Pelrus futl, qui noanisi postquam Acacius comwel insertam eiimpietatem nomine sanctorum Pafrutn ^, vel tanctce iynodi munione et gradu privatus fuit a Fclice Romano, faventem sibi Zenonem sensit, u l Antiocheaam seChalcedonensh. Tameisi me demonstrasse a r b i l r o r , epistolas dem tertium reciperel. Quod auteni Baronius aliiillas ad Fullonem commenlitias esse; solvenda la- que dicunt, inveclam Trisagii hymno inlerpolatiomen objcctio est, qnae sumi potest ex Laudaiionc Alexaitdri monachi Cyprii ia sanctum Barnabam. Nrniirum atictor compcndio refcrl, Petrum Cnapbeum, rclicto Acoctnetarum monasterio, Cbalcedonem primum se recepisse, tum deinde Antiochiam, cujus sedem caplaia Zenonis comitis patricii bencvolentta rapere tcnlaverit, sed prohibitum 86 rem patrareta Leone imperatore calbolico: cui com Zeno aticcessisset, votorum invasione Eeclesiae Antiocheaae compotem faclum, stalim Chalcedonensi synodo analbema dixisse, et Trisagium carmen adultarasse. fyiad poslremum com episcopi
rescissent, generote pravam $enlenliam illos adversnm ejus \ insurrexiae; nem ab Alexaadro vocari novitatem nuper excogi-

, atque
adhortatorih baralhro riumque tiam conlra titieri$ fidem conatos e$$e eum ab nt vero repugnantem viderunt, orlhodoxam impktath refractatentenrevocare;

conlra ipsum tulitse,

analhemaque

dixis$e uni-

rersos per orbem episcopot. Deinde paucis narrat, sub Proclo patriarcba, medio lucente die ConstantjnopoUtanis civibus supplicationes sacras babentibu9, ler sanctum bymnum tradilam ab angciis fuisse. SabjungU Pelrum , cum proscripius jam esset ab episcopis, exauctorato Zenoae a Basilisco lyranno, fugam ad incognila loca maturasse: caeterum Zenonem recepto imperio, quaesiium statitn reperittmque Cnaphcum Antiochenae Eccle&i reddidisse, expulso missoque i n Oasim Galendione legitimo praesule siucereque fidei alumno. Haec Alexander, quem vix liceat inficiari epistolaa alias episcoporum ad Fullonem dc Trhagio interpolato intellexis*e, prxter quam illas de quibus nunc est quxsiio. Eum porro viri spectalissimae eruditionis Zenonis abqualem aut aupparem faciunt; eo quod, inquiunt, in clausulam a Fullone introductam velul in novitaiem nuper excogitatam invebatur. Verura tola auUtoris istius narraiio quam modo recitavi, certissi-

tatani, m o r ipsorum esi, in quero impegerunl ob interprelis Latini oscitanliain. Nam voces islae , xiiliil aliud significant, nisi Petrum pessimam novitatem excogila$se* Quod scri))tor omnis saeculi cujuscimque posterioris, etiam decimi ociavi, de vctustioribus haerelicorum dogmalis perinde pronuntiaverit. Alexander ergo Cypriug, non quinti saeculi scriptor est, non Zcnonis imperaloris aequalis, scd sequioris a?vi; u l ejus testimooio nec epistolaruni illarum ad Fulloncm sincerilas, nec tradili pucro Trisagii cantici bisioriae verilas llrroari prorsus possint. Combefisius Alexaadrum bonc illum esse conjicit, cujus exstal homilia de cruce, queroque Heraclio imperatore superiorem jitdicat. Sexloautem sseculo l a bente eum vixisse nihit vetat, aique adeo Basilio CHice recentior fuit. Quin eadem etiam atate Cyrillus Scytbopolilanus monacbas Yitam sancti Saba?, necnon gancli Cyriaci scribebat; nimirum, ut ipse testatur circa ulriusque operis finem, post celebralum concilium gcnerale quintum, Hic in Viia sancti Sabae, n. 32, perinde narrat, Cnapbenm , ,
Felice analhcmate doctrinam perculsum, et memoratum propter in pravam Trisagio alienamque

additamenlum; quod nempc Cyrillus perindc alqnc Alexander, innovalionem, modo anle vocaverat. Atqui igto CyTilli lestimoaio, ut ei A!exandri, boc duntaxat evincilur, epistolas illas de quibus eginius, conflctas jam fuisge anle saeculi sexti medium ; nibilque adeo probibere quin ACOBroeiis auctoribus eorumve erroris socifg eag ascribamus, alque a Basilio Ciltee in historia recilatae existimemus. Caetenim abs re erit hic observare Evagrium Scholaslicum, virum apprime catholicum et recla?. (idei tenaccm , earam ausquam vel rocntioncm insinuarc in Risloria sua ecclesia-

341 DISSERI suca, uii nec bistoriarum Bastlii Cillcis; qui tamen, ut dixi, Aatiochenae Ecclesia presbyter fuerat : cum tamen alios quos legeral scriplores non paucos citeL Ex praefaiione vcro Nicepbori Callisti ad Hiatoriam suam colligi possit, ejus aelaie, boc est saeculo decimo quarto, exemplaria superfuisse AntuUium illorum Basilii. I I . DeExpositione fidei quceexstai inter opera sancti JustinL Quando jam oslensum est epistolas omnes de quibus judicium ferre proposueram, a Nestorianarum parlium vindicibus conflclas esse, posibabita conjeclatione criticorum quorumdam, qui Expositionem fidei quae exstat inler opera Juslini martyris, Justino iHi episcopo Siciliae posse ascribi opinali sunt, nihilominus inquirendtim censui, [ L X ] quaenam de incarnali Verbi myslerio genuina essel fides ejus auctoris, qucm a Joaune Daruasceno, Leoniio, et aliis Palribus citatum reperiraue.

IV.

gtorianorum e quorum ceelu emeniilus isic Jusa nus fuit.

Exposilionis auctor Ne$torianu$ e$t. Cum enim modum unionis ulriusque nalurai, diviuae el buroan x , velut arcanuro occultumque nobis edicere identidem refugrat, non aliam tamen ubiqoe exprlmik, nisi qui in sola Verbi in Chrislo boroiae velut ia templo habitatioae coasislat. In ipso secundae parlis Expositionis suaeimtio ait, Verbum fiuxiue tibi proprium lemplum, ptrfeclum hominem, , >, alque aeceplmm naium partem in $ubUantiam templi $ui compegUse ;: tum vero illud per tummam unionem tnbeundo, ' , Dei Filium securn^ dum ambat naturas prodiisse. , \ ^, \ . Exinde tiquidim fmcium es$e u l Filius, tum Deu$, tum komo taief, qui rerum nottrarum dhpensationem agen*, Atlami HOMO adnotaliunculis ad librum Joannis Damasceai lapium reparavii: qui poit vitam, qnetenut contra Jacobitas recealiorem eam dixi Neslorii et tral, iine titio instilutam, , Eutycbis baeresum exortu : quod quideoi erudili tponu morlem sustinuit, labem noitratn iupprimens agnoverunt, quia auclor dispulat adversus iiaereti- *l dtlentper txaclutimam oplimct vitte rationem (6), cos Eutycbiams non absinailes, cuinque ChrUlum * quaUDWII esee FiUum proflteaiur, duas ia eo naturas Unu$ ter0 Deks, templum excitans quod solutnm laeiur, advergariosqae suos accusal lanquaiu fuit , \ . Unde concludit unum esie Filium, et illum qui solutut fult, et fllum ** iemperationii tt confuiionis introductoree, ceu q*i solutum txcitamt, , dacereai tnod* Verbnm et$e versum in carnem, mo4* earnem in Verbi $ub*lahti*m trantmu, . Quibus profecto verbis uliimts diserie salis duos fiiioe ponii, qui umen unaa Filius sial ant , . Cseterum uniorris d k a a t u r : qo nampe senati Tbeodorua in symbolo otriusque aaiura modum lacompertum esse et quod lecttim proscriptumque fuil in synodo Epbaabstrtiaam sspe repelit. Noa eaim per omnia con- siaa act. 6, et ia qointa generali collat. 4 : FUmm veoire eienplum uaioiiie anlma? cumcorpore, quod unum oonfilebtlur: , . Neque dtio$ filios, neque dmot dtnninos di~ qaidan adbibebant, sed seeuadum aliquid dunlaxat: Filhu, quod atie mado noa edisserit, oisi quo Theode- cimut, quia utius tantmm e*t per estemiam ros Mapsuesieaus apod Facuadura Hermiaoen- mmpe Deut Verbum, Filius Patri$ uttigenim, e n () : nimiruut l quemadmodum unus homo \ , ew%, Hcet naturag duas diversas habeat, quarum \ , cui conuna cogitat et ratiocinatitr, allera quod cogilaium junctui i$te parliceptqw faciu* dhinitath, appeilationis etiam FiUi et honoris e$t contort. Utide licel $ecuneat exseqnitur, ita unue Filius sit, duas aatoras dum bealum Paulum mulli filii dicamur, $olu$ ta petsidens, qoarum una miracula faciat, allera bumen ipte exitnium koc habet, propUr Mcieiaitm conn i l i a admittat. Miraeula siquidem eum patraeee juncthnemque cum Beo \erbo wx\ qaa e i Patre el Deus esl; qua vero ex Virgine ct aouo e*t, paaaionem aHaqae giaiilia tolerasse. At- , que baclemt exemplum illad convenire ceuaet. \ , ac filiationem dominationemque parlicipcndo, omrtem dualitatis Filiorum et Noa enioi ex deitaleet bmaanitate tertium aliquod Dominorum eogitathnem auferi. Plura non addo qaai eatCare, ut fil iii homine, qui lerlium e*l aliquid sequnntar, bis prorsus siuiilia; aec aUa rursuin mnter carpug el aaimani post horum unitioaem ; qine tam m actis praBiltcCae synodi qttittia^ qaani faavdoqaidam itcc corpus bomo esi, nec anima apiid Leoniium Byzanlinwa occnrfttnt, ne quari rama hamo: sed Ghrislum nihil esse aliud praemullotiee jam aclum sK agere vWear. Necioriani tar arafeas nataras, . I n cujiisdam, imo Theodorf tpsiua aui etiam DkxJori aaper imBaaafftatieDtecorpore, imo eeepe nondum voces sunt islac, quaa Cyrillus recHat initio dialog. patatarfe, deforeefltei: extreoua vero iasanise forc 8 Ad Hermiam, \ ; d o U i e dotoribus subjicere. A l bic color erat We% 9 % i

() Lib. , c. 4. () Apage vocein Theodorianam. Cbrislus non viUe soluraraodo innoxi.x mcrilo c.f^^m Adami

delevit, scd pro divinae personae suae suprema d i gnitale.

3i3 DISSERTATIGNES Uic enim naturaliter et vere Filius, Ve>kmm ex Deo Patre ett: hic vero, eadem eum Filio Uuxcuputione Filiut. Verbum carni conjunctum per compiacitum cen*tt aucior Expo$itwni$. Personatus Jtistinus nihil siibinde inculcat magis, aut gtabilire nilitur, quam i l k m Dei Verbiin bumana natura lanquam i n tenjpto inhabitationem; quod etei Catbolici identklem dixerunt, certum lamen Nestoriani erroris apecimen facinm fuit. Quamobrem suppresaa umonc qoam Tbeologug $ubttantialem olim dixcrat, Cyrillus naturalem, give ut noetri loquuntur, realem, et * , aHi, quoe qotnta gynodug canone 4, perinde approbat, , per compo$ilionem; non aliam ge nosge aignificat, nii quam Cyrillug in gynodica ad Netiorium ct anaihematismo 41, ceu recens inveclam impiam progcripgerat, qua bumana? nalurae communicata divinae dignitas fuerit pro bona propenaaquc Dei Yerbi voluntale et complaccniia. Si tnim, inquit, corpug mamit (non enim Deus e$t eorput) , , , particep* plane divinee dignitalh fuit, aofttiw, per complacenliam VerbL Sanctug llaximug lib. 0 * 4 voluntatibut, Theodori locum affert libro x i D+miraculis , quo aiebat Salvatorem leproso ostendigge unam voluntatem, WKAM operationem, procedenlem ucundum unam mnuUmque [LXI] poJeaJalem, , * , neturce, inquam, $ed complaeiti. Sed 4e hac per compjacitam cojjjunclione plura gtatim ex Theodoro. Scigcitanlibag adversariig, quo tandem modo gpeciali Deus, q n l onniibas praeseRS esl xaV , per euentiam, in illo p r cselerig templo exgistat praeseas , Expogitioais fidei auctor axemploai objicil solig, cnjug bix, tametsi ubiqne dfundaiur, non tamen peraeque ab omnibug percipitur, ged a divergis diverae juxta atque ctili eorum affecli sunt: sicqoe templum, quod Deus Verbum sibi struxit, fulgorem totum exeepigge diviniiatig, quia a Spiritu sanctaformatum eral, et ugrtgatum ptccalo* Atqui Theodoftag Dci Verbi incarnationero non alitcr intellexerai (), propler illud Pauli effatum : i i t tpo comfiaeuit omnem plenitudmem inhubitare **. Nam p r i moejus operum loco, quam Leoaiiug Byiantinus Kb. I H Conlra Nestor. e l Euiychem e i u t , docet, Devm, elsi rtbug omnibug ptr ettentiam **9$Umti**H>4 adest, non tamen i n gingalis babilare: Dei quippe inhabitationem complacito ipsiut /tfri, , et ex compiatito "Dei dkenam esu inhabitationem : \ . Quoeirca tingulari ratione quadam Verbum in Chrislo habi9

DAMASCENIGJB. 344 tasse, ul ix Filius fieret. , inquit, $ic enim per complacitum \nhab\tatit\ quia lotum quod atsumpserat, inhabitando unhil $ibi. ? , Effecit enim ut particept honorit fieret, cujus ipse compos est qui inhabitat, ut qui natura Filius sit. Quinimo Dei Verbi inhabitationem fieri non posse glatucrat, neque tubstantia, neque operatione, sed $oto complacito, . Ab aliis Tbeodori operum exccrptis compluribug congerendis abslineo, uno quod bic addam conlentus, ex ipsius ad Domnum epistola, quod cum duobus aliis reperi, cap. ^6 Collect. contra Severianog. Secundo ilaque loco, exploga primum unione * , $ecundum ettenltam, cum potiorem dixisset eam qtiae ex complacito g'K, subinde a i t : \, , , , \ ^ . Templum quippe, quod ex vitceribns Yirginh natum e*U tecundum complaciti rationem Deo Verbo, ut dicebamus, copulalum, $ine divisione mantxty eamdtm in omnibut eum eo voluntatem ei actionem habtns : quibu* nihil conjmnctius tit. Siroilia Neslorii, quem omneg Theodori discipulura et alumnum fuisse noruat, dicta liberet hic afferre, nisi tritissima vttlgatiggimaque esgent, et ut caeterorum Negtoriaaorum. Recie igiear Theadorns Raylhenaig gcripsit, Mopguesteni errorem fuigge, Denm Verbum in Christo propler eminentem tjui virlutem * , per eomphcilum inhabitando participem eiim dmnm digniutis *t adcrmionh ftcttu. Caelerom unionem ietamxa^ Nemegiug Emegenug Diodoro Tarsensi ei Tlieodoro Mopsuesteno a?qualig explogerat, cap. 3 De hominty cura magis ipsi arrideret, eain ttaturalem, aive realem dici, u l i postea Cyrillo. , , * . Unionis ergo modut ex ccmplaeito e$f, ut viri$ quibutdam Uluttribut piaceiy sed naturam cautam habel. Appriroe siquidem intelligebal, ea duag personas Verbi et hominig, duosque filioe poai : quod etiani Gregorius Nygganas in epigiola ad Tbeopbilum Alexandrinum, et Ilieronymus ad cap. L V Isaiae, gignificarunt : ut iade orones agnoscant Diodori et Tbeodori prefanog gensue gincerig ipsorura awi doctoribug Ecclegi exosog fuisse. Uode Patribua qoinUe syaodi dtsplicuit etiam qnod lbas Edecaenas in cpistola ad Marim repetere amaveril^ Cbrigtum esee Dei Verbi templum, 3v . Heec eaim, ut anle dicebam, Nestorianorum veluti gymbolura ac legsera fuit, propler illa Domini Yerba ,

Coloss. , 0. () Ob morum innoccntiani, ^

345
Soloili iiiud Umplum hoc, et in tribus naturam, toluti diebu$

DISSERTATIO
excilabo habitantis ejut

IV.

346

" : ex qutbug post Theodorum guuni pratcxealiam etse templi aliam ium excitavii. et aliam templi, ct aliam

baal,
m

tempio;

Nibil etiamaum Nestorianis qui. supersunl in Orienle familiarius est, quam ut /ixm, et Dominum, el ChrUtum, et umgenitum, na* Christum hominem Dei templum vocitent. turas vero dua$, , \ Falgus equidem Jugtinus tummam , \ , \ , * adunationem predicat. A l Tbeodorum nihil illa se- id Nestorianam affectationem sapit; cum bujug gecuodum coraplacilum inhabitalione conjunctius cUe bomines miris subtililalibus el arlibus pravos agnovigge vidiinus, propler eamdem Dei et bomi- suos gensus occultando, quatuor istag voces Jeau nis voluntalera et actionem, - Chrigto libentissime et vulgo atlribuerent, quem pov. Hanc porro voluirtatis et operationis unitalcni, taroen vere, proprie, simpliciter et abgotule naiura qua> Deug Chrislo homine tanquam mero instru- Deum esse aut dici debere inficiarenlur. E l cum mento usus git, non usquequaque improbavit fuca- concederent Virginem beatam niatrem esge Filii, liis noster Juslinus : neque deinceps, ot olim, Christi, Dommt, Unigenili, ceu vocabulia istis naaflirmavero, eum identidem i m i u t u m esse hoc Ma- turarum coujunctio enuntiaretur, banc Dei et Verbi proprie Genitricem esse pernegabant. Quando dicigni Leonis dictum (), Agit utraque forma eum almiM, Christus,el Jesug, et Unigeailus, ei Dooiinus urim$ eommunione quod proprium e$t; quo nempe duplex actio, divina el liumana significater : ged (inquiebat ipse Nestorius (6), ambe hac (Deum et aciiooem Deo soli tribuit, nec nisi paggioneg bo- bominem) appellatio isla $ignificai. Iroo in secunda m i n i , ut allera natura miracula facta sint, altera ad Cyrillura epigtola,Synobolum Nicaenam sic erat toleralac paggiones. Nec enim i a illomel loco quem interpretatog : Credimut, inquiunt (Patres), m Dop r canerig Catboliet lfonoibeletig aliqaando objc- minum nostrum Jetum Chritium, Filium ejus unigeqnomodo , , , cerunt, videre mihi videor duplieero Chrisii aciio- ailNia. Observa neni, ged gatano diviiue operatioaig Verbt commu- \ , \ , Donicationem. Nimirum unionem ulriugque naturae mim, Jetu, Chritti, Unigeniti, et Ft/tt, prius nomina fundadeclarai auctor exeropla cocporig solarig, cui lux aommunia deilatn H humanUatis (anquam tunc $uscepii homims, et resurtequne primo die facta erat, die tertio indita applica- menla pomntes tuperadifieant tradUkmem. Ealaque i u i t a Deo: ac gubdit: Vetut lux qua lux una d i o n t t , et pamonu deni modo dixeral in serraone 2 : Apud novam Scrisf, optrationem indivulsam habet corpote quod
qmi $olulum
t

. Rursttm quando allato corporis solaris cum lumine conjunciionis exemplo, infert, sicut nec aol, nec lux seorsim dicitur, sed lux unus sol appellatur, cum tamen una lux, et sol unug, nalurac duae s i n l ; ita quoque unum quidem este Fi-

UUm

fxecpii,

quamvii natura, Filio,

per rationU propria ejut

considerationem operatio tii: Ua omnetn ab una ex qua natura ggno-

pturam Fitio,

nusquam aut Chrislo,

hmnies

moriem

Dei eue, attignarL

ud aut Chritims

dUcern&iur m uno Dei ftlUtione PTofici**alur

eujui

aut Domino

optrationem

#mm, $4 Filius,

nemo ucreverit;

eum alioqui

id quod prcestatur,

per rationem

u a t . Varba Gntea gunt quae leclori erudito expendenda relinqao: Ka\ , fj , , , \ , dv , , , . Cseterum dara [LXII] PseudoJuslinus ge sollicitum prcbet, Hi Scripturarum voceg, quibug Ghrigti, tum diviaiias, tum bumanitas exprimantur, utrique natune dislribuaatur, , Nestorianortim ilidem ingemum prod i t : nempa boc colore quarium Cyrilli anaibemaiigmuiD impugael, qua nihil nisi receplissima tooiper apud Chriglianog idiomatom, quain noetri vocaat, communicatio vindicabalur, quamque adeo wcmm incon$onani%am appellare amat, * Joan. n , 19. () Episl. ad Flavianum. \b) Ep. ad Scbol.

el Dominu*, et Unigenitus (ita logo u i geries oraiionia postulat, et meliori sensu, quani ta Unigtnito, ut babent edita) in Scripturit acuptut, duarum significalio e*l nalurarum. Pogt adducta banc ia rem Scriplurae loca varia: Vidi$ti> i n quil, quemadmodum Christus et Fitim et Dominut ett: etiam quando de VuigenUo modo Dicat meminit dmnilatis, vocabula. igilwr Scriptura, modo modo autem humanilatit,

utriutque quia nilnt

vult este $ignificanlia mortuut est, Filius

Hierapolitaaug (c),
Chrittn$

Cyrillug, Verbum

Alexander inquit,
Unige$U t

pa$$u$etl> pauum

pa$tu$ ett: cur addit quod Templum illiut qnod CaUrum hoe vocavit quidem

Tbeodoretug (d) quoque pro causa Nestorii periade

gcribebat: di/fer$ntiam ostendent; templum. sumptam ad id quod iit idem naiuram, attumptii illud vera Domiqui accipit,

Deas,
ei

nnu$ e$t Chrittut, unigtnitus

unus

HKi, unus Filius,

primogenitus*

Simileg loculiones observavi i n epistola ad Caesarium monachura, ac frequentes sunl in Nesloriano* rum qaae gupersunt moaumentig. Quamobrem Gy-

(e) EpigU ad Acacium Derrboens. (d) Epigt. ad populum GonsUnt

347 DISSERTATIONES rillns tn gynodica, expleea prius inbabitaiione illa Dei Vcrbi m heaiine, dolwn sub vocibug istis laleotem boc modo caveadum monet : , \ , , , , , . Unu$ Ueque ett Ckrii f o f et Filittt et Dominus, non ttlut komhte tonjunctionem dignitatis thnpliciler kabente cum Deo Nonenim per konorn vnitaUm (rquath* auctoritmtn.

DAHASCENICil. 318 corpore golari ciqae affiia luee, sol unus c i Inx una concipitur. Sic namque Nestorrani vulgo loquebantur, propler gymbolum Nicaenum, quod crcdeadain docet, (Jnum Dominum Jesum [LXIHJ
Ckristnm, anU omnia FUium scecula, Dei unigenilum, incmrnmlum, ex Palre naium

Ijfoi unit natutas, ete. Sic ergo auctor Exposiltoie ftdei, dum eximlam saepe modestiara proiitetur aineerumqire rectae ftdei sttidram, imricatig varbornan ambagibus Nestortanorum ea partibia addictom ostendtl. Anlmadrertionedignum puto, qtrod, 6um Catholici eiim Prock) Goaglaatinopolitano M t t e m unam incarnmti Verbi kypo$tatim, , Cbalcedonensi sacta sjnodo approbante confiterenttir, imo Neetoriamlv , penonam unam identittera drcerent, DWIiram in Expoeiiione i d e i occarrat. Maximng vero lib. De duabns volunlatibu$, excerptum affert sfraoois Pauli Ptrgae Neetoriana sectaa diaconi, de jarffeto, in quo hatreticus s\t argutabatur : EI , . 8in amtem ** nmtnrn facta
nt% una Ckristm nt penona unhu hfpotwU.

panmw, elc. Qocirca Negloriaa epratola ad Cyrillum qoam guperius ettavi, Ghrigtum anam et eamdem, Dernn gimul et hoarinem egge dicebat, aui una impatibiiit et patibitis inUltigeretur, . Alokander quoque Hieropoliianeg Joanai Aatiocbeno scribebat, oporiere credere, Chrittum esse Deam tt homintm, tumdem
ine dubio dubio $t Filium kominU propier
t

naturem

gux procul Imo

%ti $emtne Abrakam dominum Dawid

et Ddtid secundum

et ipsum divittitatem.

Tbeodorus tpge io gymbolo qood i n Ephesina synodo progcriptum fatl, aiebat: Unwm igitur Filium it Dominum Jesum Ckriinm ' , p#r quem omnia fmcta taal, prhno quidem et
9

fmeipnt etiam mo Filiu* quod

Deum

Verbnm

qui seeundum
f

eaentiam simul vero ani-

ei Domirtu a$9Umphtrn

est

intelligr.ntes;

ett, Jesum

Natareik,

E i quo ulterius conclodebat, unlonem e$$e duntasmt s eomplacito, ' , *

uno eodemqu* eomxtio et / t(rin**tur. Quo

aenan Nesioriu c i m su is , pertonam nnam sic professa g , theologig cempertvm e s t : eumque a Theodoro magigiro gao acceperat, qaem Leriniius refcrl ita laealum lib. V I I I Dt incarnatione: Tfcav , * . , , \ * \ , * . Cum naturai dua$ dUc$rnin\u> tiafatm enim feetam nutoter; Verbi perfeolemqus p&ttonam dieere hominis *d nmintam conjunttlonem prwdieamus. tspertem: #1 peNonmm Nn p*rHcet kypottatim tero etiam eum dufem pettonam pertonm

fespicirnns,

Ab mtoh locie qac Wem repatnnt recitaml) saperaede*. Seeanduth pravos istos Tbeodwi sensue qviati concilii generalig Patres verba bttc epietdto lba3 ad Marlm Paraam hilenexefaDi : , , Sv Dum nutura*, ma tirias (eticiantiav* et aparalio), una ptrwnm^ quod mt tnu Fikn$ Dorninm Je*u$ Ckrutut. & k igitvf i n Expogittoae fldci maUa Negteriani v e M i i iodkia aiqua argumenu aaat; m l l a vero sfinear at catkolk doctriiKje. Kec enim progit objicere, in ea saltem iegi, post Dalurarum unitionera non worgim ampliug Filium , tcllicet Dei Verbum, $l teorsim Filium komitune unam pr<m*nfi*mu$< n$m; sed unum ei eumdem utrumemt timui inUlligi,

iompUeteniei, . U l nempe illa mttiiag aoia meute eancipereior, reapta vero oon exglaret. Quaato magig Igilar Acoameta ei Basiliani, fueatique alii NeHoriant poat GbaFcadonense cancilittm qaod se defesdere jactilareat, idem ore Idkiua pfdicabaat, subandilo Mopsuegieni eai aenan, quem wirte ambagibas obvolvebaitt? Hkf sttb>ieiam qvod alio jam in toe#adn*tavr,bvteea Expeaiiioai ftdei prsemiggam fuigge ab auciorc aaam aut alleraa dlgaerlaiionem eancra gentileaei ^udaxaa: quodquidem priaia heee EipogUionia verba dieerte ignificanl: \ " . Cum $mH$ tmptrqus Judmo* et 4*iikt oonfuimfMrimut. U b r i ceatra gealilet gea pagaaoe fragmantuai babemae aeilone 5 CaneiHi LaUrtneagte gub Martino Aliad etiam affarl Leealiaa i n flaa Dialogi oonira Apblhartodoeetas sea Incafmplicolag, quod vir docfisaiinug meiqtie anaaatiBgHiiug D Joaaaee Emeglas Grabe Gneee ei Latiae edldii, t. I I Spictlegii PP. geeundi asBtuli, p. 172. Nallaa dubtto quin hoc triplex opus pertonati Jttflliai, ipsamei ait cujog fragmenta qoaedaaa edila qaoque auat inler opara sancti Marttai, . X I , p. 154, eum bac tascripliaae : , \ , * * Srnncti Ju9

ttini pklloiopki Empkraihtm jus principium

t dtmum
t

martyrit,

ttbro

Advenus

Sopni$tmnt
7

De Prmndfntia

* l fide; cu-

* \ , relut cx

$$t Intemeratum mbmm : mt nempc auctor, evicta dtitontlratsgjae in diapalaiJMibus coatra ganlllaa e i Judeo* Provideatm, Expasilionem ftdei de Trinitate et incarnatione appendicis instar gabjecerii. Alqui expositionis bajus trcs parteg eunt. Priraa est de Trinitate : in secunda myslerium iiicarnationis eaarratirr, rnciphqee ab bis verbis, pag. 381, . : \

3**
xaX Ejutmodi
et divina Trinfiale Hntentiam tenentet.

DISSERTATIO V.
de beata
In lerlia unde satis pro virili nottra prefi$iwnem fidti

m
rectam

Caterum cum abexpotueritnut, elc.

denique adversariorum objecla solvunlur ab his *erbig, pag, 385 : ;

DISSERTATIO
J)e oratione cm tiiultti

QUINTA.
ei de purffatorio s$cundutn

: De iit qui in fide obdormiernnt. Qritntalis Ecclesiat itnsum.

!. Communis Grafcoram sentenlia est, oratioflem, De iis qui in fide obdormierunt, Joannis Damasceni fetum esse. Ua tenent e( affirmant Philipjms Solilarius undecimi saacuii scriptor in Dioptra, Zonaras, Glycas paseim in epistolis, Theodorug Balsaroon in can. 4 apostolorum, et alii Graeci sequiorfs s t a t i s , in quorum libris ecclesiaeticis legiior cum aucioris nostri pnefixo nomine. Arcudiusiu libroDe purgatoriocontra Barlaamum, anceps haesit,quodnam de ea judicium ferret. Verum Allalius in d i a Iriba Deseriplis Joannli Damaueni, libens fatetur

hoc opus fuigse illl subjectum : id quod ipse jaffl assenierat in seconda disscrtationc de libris ecclesiasticis Graecorum. Quia vero Combefisius in B i bltotheca concionatoria ad dtera 2 Novembris, ubi oralionem Isiam perinde cum atiis Laline edfidit, ab eo videlur discrcpafe, ejus praefalionera integram juvat bic reeitare. c c c c c c c c
c

t c c c c < c < c f c c c c

c H. Haesi lantisper <-animo, num hanc orationem, seu tibrum hic loci repraesentarem. Gonjectura pridem insedlt (at conjectura) auclorem esse Damasccno recentiorem, ac qui vixerit, feluraque hunc suum guppoguerit, Theodora cifciter ac Michaele ejus fllio imperatoribus ; Ciim in graliam piae Augusts cerlatum, utTheopbilus ejug rfiarilus delunctus, efflagitantibus sanctis et coofessoribus, poenis exsolveretur, ipse alioqui minime malus, ac recii jusiique lenacissimas : hac uno duntaxal dementatus, quod sacras imagioes proscriberet, earumque cultores diris lormentig et morte afficeret. Digplicebai ipsa, quasi per saturam i n re gravissima iamborum fuea prolusio : quibus accuralior Damascenus in Hs quae ejus metro edita non pauca exstaot, appareat. Leo Allatiux diatriba De scripiU Joannis Dumatctni, multorum discussis rationibu6, quibus hoc opua abdicare se putaut Damasceno, qiiod libris ejue de fide in doctrina non ealis conveniat, Ifacbabaeorom bistoriae plurimum i n nilatur, cojus fidem canonicam iis in Fibris non agnoscit, fabellas liberatorum infideKum Faicouillae et Trajani, ac Macarii cranium inducal ; qua tamen omnia Graeci libris suis ritualibus inseruerunl, sive praeivit illis bic auclor, sive illi ipsi. His, inquam, dwoissis, parlimque so-

lutis ralionibus , miiti git Damasceni fetus, in re incerta fruslfa qua?ri decernit.Adducta taraen quara ediderat, severiori sao censura in examine , Graecorum Hbrorum ecclesiasticorum, qna n i mium [LXIV] forte auctorem opusque deprimif cumGra?cia3tanta lumlna suspexerint, ipsique ortbodoxi pie venerati sint, nullaque conlroversia apud eos legatur ubique antiquissimis perscri* ptum librig, nec usquam notaium, uti solcnt alii libri apocryphi; legique ipse, et notavi in anlU quis codicibus. Latini item jam tertio (imo, quarto) reddilum sutnmisque viris dicatum, non male omnino habuerunl. Poluit ipsum rei argumenlum, iambos,quasi naeniam seu roonodiam e i cutere, quod sibi Graeci facilius indulgent in ;, pulantque ge non nebulones agerc, sed affeclui ti dolori pro re nata slylum inclinare. Veniebat in meniera Micbaelis Syngeli, qui ipse Machabaicis multum niliiur in amplissima iUa oratione in eanctos angclos, quam reprsesenlo ilerum in festo sancii Michaelis. Sed nec ilfi forsitan stylue salis coritenial. Saliva Allatio quam mibi subtilior, ut non lanU quanta ille vilia deprehendam : nec sic hiulca tenere assurgens (nisi forte cum Dionysii verba) nibil cobaerens ac conficiens oralio. Multos etiam n a Y O S ab inlerpretibus male oificiosis, inque illia Blllio, viro alloqui dociissimo, accessisse adverti, et quoad licuit sustuli, quibusdam etiam locis noiavi. Nec in aliis Damasceni Lalinis auribus fundendis lima superflua, exemplariumque collatio, quibos fere destitulus Billius, quem et putem in Damasceno magis lirocinium posuisae. Utinam suppelent lanta illa Allatianis curis Boma gubmissa, suppetias scilicel nivum vulgandis libris viri gic gcbolastici operibug ; ac vei Aubertug rem exsecutus esset vel quibus animo erat, gollicitanle bonae memoriae illugtriegimo ac reverendissimo arcbiepiscopo Tolosano Garolo de Monicbal, ac bibliopola sumplus offerente, non invidisset. Nec illorum naufragiov tel guppregsione (cnjuscunque tandem ilfa sil)v tantam res lilieraria ac sacra passa egael jactu> ram.
t

111. Leonh

Atlalii

judicium pratfertur,

ct firiuatx*

3o2 DISSERT ATION ES DAMASCENlCiE. batuin observavi in prxmoiiitionibus ad eam OJ amagh. Ex his liquet doctissimum virum in optionem. Caelerum bic auctor, quicunque landeni posiiam Allaliana* senienliam propensum fuisse. sil, ab erroris suspictone liberari possit, propter Verum non uni Allalio iarabi qui istac rn oratione illa qua3 sanclus Tbomas (c) pro ejus defensiono leguntur a Damascenicis discrepare visi sunt. scripsit, cui aslipulati sunl alii tbeologi praesertim Jacobus Pontanus Soc. Jesu in suo codice Gra?co q u i beatae Brigiilae revelationes Basileensi synodo Dioptrse Pbtlippi eoliiarii scholium se reperisse ait prsecipienle examinarunt; in quibus nempe Trajani ad cap. i% l i b . t t , quo sermo isie Joanni noslro ab inferis exemptio perinde affirmatur. abjudicatur. Sermonem hunc non e%u Dama$ceni IV. De quibusdam auclorh epislolce placiiis. Fainquil, propter caraclerem iamborum : hoe e$t qnia iambit $criplu$ ett, affirmat in margine scholium, bulis de Trajani et Falconillae liberatione, auclor in iambis subjungit complnres non ex Hebraeis quanquum in illis iambi$ non dimensionis tyllabamodo, verum et ex gentibus a Chrislo, quando derum sed pedum ratio habita est polius. E$t aulem urmo, teu oralio pro defunclit eum hae inscriplione: * scendit ad inferna, liberalos cssc, qui ei illic prjedicanti crediderunt. At non asterendo, c Quod ii qui eum fide ex hac vita decesserunt, vivorum miitit et beneficiis juvanlur. > Alqui tale fuit haec se scribere ail, sed , critici Graeci boc de sermone judicium. Scrupulus , ex mera conjcclalione et charitatis a/feciu, Insuper aller haeret animo, qui (andem fieri po- nec nou propter Patrum quorumdam piorumquc lucrii,ut JoannesDamascenus medio saeculo octavo virorum opinationem. Sed quosnam, v e l i m , aCbrifabulam de Trajano Gregorii Hagni procibus ab sto ereplos ab inferis aucior arbitralur ? Non eos inferis Iiberato, veltil in Oriente et Occidentc cele- procul dubio, qui idololatri aiiorumve scclerum brem laudarit, quam nono tantum saeculo Joannes consciiex hac vita migravcrant, quos lanlo bencdiaconus ejusdem sanctissimi pontificis Vilae scri- ficio affectos verbis expressis negat; sed illos qui, ptor, non ex scriniis Romanis, aliisve quae R o m a 3 etsi perfectam, sive , u l dicilur , explicitam fidem, uperfuerint monumenlis, vel ealtem exRomano- nemine ipsos doccnte, non babuerunt, unius tamen rum traditione, sed ab Anglis solis se testalur ac- Dei sincero cultu et viia? munditia, non sine singulari ipsias munere et gralia, praBcellucre. Quo cepisse (). Allatius in dialriba De scriptit Joanrum nonnulli, inquit, Trinitatis myeterium quadanni$ Damatceni, insinual, bisloriolas de Trajano et tenus agnoverttnt, incarnationem alii et Cbrisii Falconilla iheologicura axioma istod illius (6) evertere, \ , gesta pranuntiarunt. Sibyllas nimirum innuit, . Trismegistum, Hydaspcro, el alios, quorum nomi , nibus opera varia a Gnoslicis et Montanisiis i n signila s u n l , quaa Patrum aliqui bona fide ceu , quoniam quod hominibu$ tnors, hoe angelii taptut. Po$t lapsumenim non e$t iUi$ poenitentiw genuina saepe laudaverunt. Hos omnes ejusmodi fuisse fldei dono insiructos censet, quod Aposlolocut, uti neque po$l mortem hominibus. Id quod qoidera olim Noster perinde staiuerat i n Dialogo lus paucis hisce verbU explicat: Accedenlem ad contra lianichaeos, ex quo verba ha?c aliis libet Dtum oporttt eredere quia est, el inquirentibus se Atque tales viros iiiter gemilcs adjlcere : , remuneraior e$t aliquando exstilisse nequaquam negavcro. Neque * Posl mortem nee conversionh, nec poeniteniicB enim abbreviata est manus [LXY] Domini, u i u b i locut eU : non quod Deus pcenitenliam non recipiat que (errarum sdeclos quosdam non g e r v a v e r i i ; (neque enim negare teipzum poleU : neque miseraiionem iuam deponit), ' cujus generis fuere Job, ejusque amici, Naainan Syrus et alii. Hoc profecio sanctus Tbomas (d) * Sed anima mutalur amplius. Sicut enim disertis verbis ultro concedit. Absit tamen, u i bac dcemones pott lapsum non resipiscunt, neque etiam gratia fuisse dignatos asscram, Socralem, Platoangeli nunc peccant, $ed utrique hoc habenl, ut mutari non possint, \ nem, et alios pbilosophos, quos Justinus roarlyr, , sic homines post mor- in Apologia prima ,ceu vera3 religionis culiorcs im habent, ul immutabiles tint. Quomodo bsec cuin celebrat. Horotn slquidem mores cum recta quam placilis auctoris homiliae De dejunclU cohaereant, de Deo acceperant doctrina non congruisse, q u i n non capio : niei forsan ad absolutam Dei poieniiam perdiiissimos fuisse, narral Apostolus cap. Epiconfugialur. His addo quaecunque alia Gl. Allatius, slolae ad Romanos, ipsosque adeo i n reprobum tagacissimo prorsus crilerio, a Daroasceni stylo, sensura traditos. Dixi in adnotationibus ad cap. 20 diciione , methodo, el ingenio in ea discrepare libri De/lde orthodoxa, quid Grseri Patres senser i n l de Ghristi descensu ad infcros, ejusque isiis observavil, ut parentig alterius fetus injuria nulla inlocis praedicalione, et de iis qui ab ipso indc censealur. Quod quidem a (ombefisio olim appro351
t

Hebr. , 6. (c) Suppl. q. 75, a. 5 ad. 5. (d) 2-2, 2. q., a. 7 ad 3.

(a) Vidc praefalionnm num. xx. (a)Lib. l i De fide c. 1.

y

DISSERTATIO V. Hberali sunt. Hic non omittam in quacslionibus quas Grclscrus Anastasii Sinaitae nomine edidit, affirmari () Chrislum abinferis illosquidem cduxisse, qui ipsi pradicanti auscultaruot el credidcrunt, in quibus fuisse Platonem referi, ex nescio qua scbolaslici cujusdam visione : nullum vero postbac deinceps inde esse liberaium. Quo saltem rccentiarum aliquot Graecorum error eliminatur, asserentium animas peccatorum, quas lenel infernus, quia poenitentiam agere recusarunt, precibus nibilominas lidelium identidera eripL Gujus opinationis patroni feruntur ab Allalio in primiS Triod i i adulieraiore*, Glycas, Gabriel Pbiladelphiensis, et Georgiue Coresius, quorum testjmonia cilat dissert. 2 De lib. EccL Grcec, ubi insuper varios scriplores laudal, qui profanas ejusmodi naeoias, nihil ab Origeniaais absimiles confularunl. V. Caelerum i n ipsomet oralionis de qua nunc sermo est lilulo, propoeitum auctoris declaralur; puia roisais, precibus, eleemosynis, aliisque vivorum operibue defunclorum fidelium animas levari. Innumera passim tum velustiora, tum recentiora nobis moaumeaia euppetunt, quibas hanc perpeiuo faisse fidem Orienialis atque Occidenlalis Ecclesi coafirmatur. Ante collationem Constantinopoli hab i U m anno 4252, quam Stevartius i n Gollectaneis suis evulgavit, de purgalorio dispuialum esse non reperi inter utriusque Eccleeiae ahunnos. Sed cuai noslri qui inter Graecos versabanlur, animadvertissent, nibil ab illis de igne quo aliquandiu post mortem expurgentur animae, doceri tritie scbolarnm placilis indulgenlce, erroris eliam quoad boc caput eos laxare non dubitarunt. Unde faclura cst u l vicissim scbismatici, audita Latinorura de purgatorio igne senlentia, illis instauratae haeresis Origenianae crimen impegerinl. Nihil cerle apud Graecos reperire eet, quo poenarum genus, atque i n primis purgatorius ignte Lalinorum quo mundentur anirose, defiaiatur aut designetur : at neutrum deOimit Florentina synodus, imo nec Tridentina; qux veluit, ne quisquam boc. de capite aliud doceat, aul pradicet, quod noa in Scriplura ex Pairibus diserle enunlietur. Qua de re legendus in primis Ubellus plane aureus illustriesiini Meldensis amislitis, quem De expositione doctrinw Ecclesiee caiholicec Gallico idiomate e d i d i l , ne Romanse Ec clesiae dogmala fidei altribuanhir, quae ipea nuaquam flde tenenda docuit. V I . Orientalium de purgatorio doctrina. Verum eaarrare liael, qua? sii Ecclesise Orientalis bac in parte doctriaa : quod ut conflciam, unum e multis aurtoreni seligo, Marcuro Eugcnicum Metropolitam Epbeaium, qui oraliones duas Ferrariae boc de argumen&o in syaodo babuii, i n quibus, uli purga" PsaL
LXXVI,

354

toritim ignem tbeologorum nostratium exclugii, ila et profcssus est animas fldelium liturgiis, aliisque piis operibus juvari post mortem, quando non absoluia penitus pro peccatis gravioribue poeniieatia, vel levioribns nondum satis expiatis, ex hac vita exccssere. Quod a plurimis utriusque Ecclesi* Patribus tradilum, et aatiqua consuetudine conGrmatum t r a d i l : T6 , inquit oralione 4, , \ , . $ auLem per ejusmodi tubsidia ab expurgantibu$ tuppliciis et igne aliquo lemporaneo, qui lirlutem hanc habeat, liberari, nullibi haetenui expresse uriptum invenimu$. Idem rcpetit in oralione aliera. Caelerum in utraque asserit, peccalorum animas quae aeternis suppliciis addicla sunt, tantillum quandoque relaxationis ex Ddelium precibus perctpere. Quo plane sensu Augustinus ipsc in Enchiridio, cap. 410, ait, suppHcalionee et sacriflcia defunclis prodesse, illis quidera qui, cum valde mali non essent, mortem obierunt, ut $it plenu remiaio, et valde malis, ut tolerabilior fiat ipia damnatio. Quocirca, cap. 442, exploso primum Origenis errore, qui vel insano commiseralionia affeciu, vel quod crealuraro rationalem euopte libero arbttrio in quolibet exsistal siata Benlen(iam mutare posse crediderit, cruciatuum metaa fore finxerat, nihiloroinus hunc psalmi L X X V I versum : Num obliviscetur misereri Deus; aut conHnebit in ira miserieordia$ $ua$ " ? ila enarrat, u t , 6i ad defunctos omnes baec verba perlinere exiatiroentur, pcence damnatorum certi$ lemporum intertallh aliquatenus miligari pulenlur, quippe tic etiam intelligi potse manere in illis iram Dti, hoc est ipsam damnationem. Hac enim voeatur ira Dei, inquit, nom animi perturbatio: ut in ira sua hoe est manentt ira sua, non lamen conlineai miserationes tua; non celcrno supplicio finem dando, ted levatnen adklbendo crucialibut. Haec quidem bomines suspicari perroitlit Augustinus. Marcus vero eadem probare nilitur quodam magni Basilii, ut putat, loco e x ' bomilia quam Graeci leguat in officio paschali Peav tecosles; quo nempe Gbristus ad hunc modeai interpellatur: 4*k\ , ^ , , \ . Quin et in isla omnium toltmniisima et salutari festivitate, expialiones quidem dgprecatoria* pro ii$ qui in inferno distinentur, dignmris tutcipere: magnam vero tpcm pr<gbe$ relaxotionem eorum quibus plectnntur tuppliciorum , I refrigerium quoddam eis conceaum iri. Quibus si
9 9

40,

(e}QiiS(. 141.

35C 355 MSSERTATIONE! DAMASCENICA. soslomum variis ia bomiliie, lum Dorolbeum modamnatortim animas ianutint, coasenUnei sunl hi iiachum in sernioue De conscientia, teUaios refert, Prudeniii poetx versus () : imo et Nazianzenum, qui asseral, omnibu* cruciaSunt et $piritibu$ *<rpe nocenlibut, tibu aeriorem pamam atiimii eae, Deo poliundo Pvnarum celebre* iub Styge feria, deturbari ; , llla nocte sera qua rediit Uiu$, , ^ . Hinc proSlagnis ad supero ex Acherontiis. Marcent iuppliciis Tartara milibus, vocat ad varias saaclorum atqne in primis TliefH[ L X V I ] Exsultatque sui corporh otio pbanis Grapti precct, in quibus nulla ignis quo Umbrarum poputus, liber ab ignibus. crucienlur animae tnentio e i l , sed lotummodo /aNec [ervenl sotito flumina sulpliure. erymarum et gemiluum, \ . Pergrt Eugenictrs, et eorum qui levtoroni $. Sin ignis aliquis iisdem in libris duntaxat delictorum asperst decesscruut animas, exprimatur, hunc non esse atium ab illo perpeiuo %olo pavore purgari affirmat ex Gfegorio Dialogo, qoi diabolo el tmprobis paratus est, et ex quo viri 6* \ , eaacli exuberanli charilalia et commiseralionis 0 . Alias vero, affeciu defunelos fldeles eximi desiderant, id poquse coepiae peenitcnliae fruclus dignos vel incuria, stutaates, quod nulla alioqui ratione concedendum vel propler inexspeclatara morlem non tulerunt, esse norunl. I R exemplum adducit preces ei tro* ad inferna delrudi, non suppliciis cruciandas, u l i paria seii yersiculi Tbeodori Sludita?, quibus peeceieralorum aoima, aed veluli carcere detlnentllar, non ab igne purgaiorio, sed a perpeiuo anidas, et conscieniiae aagoribua coropungendae, vel roas e r i p i ; eodem prorsus modo quo DOS in missa etiam ia locis terrae vicinis exsulare, secundum pro deftinclis dicimus : Ubtra anima$ omnium finajorem ve) minorem culparum quae admiseriat dclium defunctQrum de nanu inferni et de profundo gravUatem: *\ , lacu, Ubera a$ de ore Uouii, aliaque id genus. \ Sanctoe quippe a Doniino doctos see pro ouini , \ > , ;, bue, proque ipais iuimicia deprecari. Ac si quis \ , * dical ejusnjodi preces non exaudiri, */o, inquii , $1 , Marcus; ud id . Caeleruiu spccialem illum (ocum quo detiaeantur aaimae, queui purgatorium appellaqius, recusat agnoscere: quippe quetn Bcriptura non iadicaverit, inquit oral. 2, , , nibilque sutuerit medium inter beaiorum el damoaiorum sedeoi, nisi cbaos iogens. tero pro dciunciis illia malttim prodeate sacrificia et precaa in Ecclesja qtue exaolvuniur, uoaoimi Pairum, Ulin Laiiaorum, lum Gnecorum doctrina constare tcaiaiur ; u i mroirum beoigaissimus Deue quibusdam peccala nonnulla qua humana fragiJUate adamsa sunl, staliia ab obilu coodoael, queoiadwodum Dioaysius ait io speculalione mysierii, quod pro m o r l u i t a g i l u r : aliis post aliquod leaipus aecunduin jusiilia? leges, aliis deaiqoe, quibus licet lion ante exiremum judicii diem parcere decrever i t , levaroiais aliquid iroperliatur. Verum, in /lii msttaf, inquit, , \ , nullam ignis 4xpurganti$ alteriusve $upplicii nece$$ilatem videmus. Si^pidem t//ai pavor purificat, illas conicienlia $timuU igne ipso Ooraciores, cvterot tandem exiilium # divina gloria et obscurUa* futuri, num atiguando forte (vel, ut in alio opere poslerius boc dicturn explicavit) quandonam inde $int evatura, ^. Quocirca experienlia ipsa oslendil baec et siimlia supplicia oroni aliero esse acerbiora, aique animis lorquendis magis idoaea : quod quidem tum Cbry( ) Hymn. 5 .

* . Quin ei sanrtorum nonntUU pro impH$ eum oratstnl, ex mUrno tox iupplicio exemtruut; Trajanum pula Gregoriue, et Ealconillam Tecla. Alios reiicuit, uti ItaurUiura ti Tbeopbiluv imperalores, quoa sanctorum virormn precibus ab inferis avulsot fiaxii Gnecoruoi aimia credulitas. Curo vero oralioaen De iu qui dormierunt, cujus causa de istis dispulamus, praeaertim sequereuir (cujus nempe aactorem esse Dainascenum putabaij bisioriolam cranii aeu calvariaa cujusdam sacrificuli idolonim quae cum Macario abbate collocuta fuisse ferlur, aon omisii. Hsc sane babetur in Apolbibegmalis PP.qux Gotelerius edidit, 1.1, Mcnum. Eccl. Grccc, p. 546, loiiusque colloquii summa haec esi, etiain eos qui i n iaferao sunl, precibus sanctorum virorum aonnibii ideniidem levari, et solatium habere. GaUerum paganorum qui Deum ignoraverunt, leviorem esse poenam, quam eorum qui cum Deum cognossent, ipsum negavere. Narraliuoculas ielas Marcus cum in duobus sermonibus suis coraiu concilio recilasset, id indigne tulii Joannes imperatar, vetuitque aedeiacepa coram Laiinie ejusmodi fabvlas afferret: quod quidem eincere satis leslatur Syropulus (b) i n Hisloria conciui Florentini. Ex his iiaque Eugcnicus intulit, pro defunclis fldelibus, nullis prorsus exceptis, sacrificia et preces ab Eccleeia (leri: pro sanctis quidem, lioa u l bona quibus nunc affluunt, eis adprecemur, sed ut graiiarum acliones Deo pcndamus , qui m e r i u (6) Sect. 5, cap. 14.

DISSERTATIO V. 37 358 eurum remuneratus e s t : alque hoc pacio sacriiiGraeciae Iractatoree, quo magis ab Origeniano de ciuni ia eoruro eiiam mililatem cedere, iastauratioae universi per igneiu errore recede* \ , \ reai. Quuitmo exposilionem eamdem anle Cbry . Pro aliis vero u l vel remis- soslomura Theologus orattone 43, ineiauaverat, ioneni pleuaui, vel qualecunque landsm levamen ubi Novatianos peretringendo dixit : Fortitan iatpeiremue. illic igne baptitabuntur, extremo scilicet illo, ac T I U . Deinde momeola solvit, quibus nostrales longe moUstiore ac diuturniore baplitmo, * ibeologi purgaioriura ignem aslruebant. Ex libro U , Macbabaeorau), cap. XJI, boc duntaxal colligi do- , * tubjeciam materiam ceu fenum Uvitatem ; quani cet, sacriftcia, preces, bonaque opera defunctis comburet, el uuiOenct malilia utique ttipula nomine significaverat Aposiolus. prodesse. Hoc rururo Gbrtati oraculo : Qui autem Quocirca ad Chrysostomi sensum esie revecandaa dixerti blasphtmiam contra Spirilum sunctum, non aii Marcus Apibroeii, Augustioi,. Gregorii Magni, remittelur , neque in hoc saxulo, neque in alio aliorumque Laiinorum auctoriiates. Sed clariora i d solummodo innui, post mortera peccata qusedam suul Gregorii verba, quam ut ejusmodi interpred i m i u i , non ejusmodi purgalioais quae per igaem fial, relaxaiiouem. \ taiioaei paiianlur. \ ; Ecquid enim IX. Quia vero defuncti lideles qui culpis q u i commune est uidulgcnlia, et expurgalioni p$r ignem buedam obaoxii adbuc eraat, mediis io ignibui et $u*p(ieiuw. Tum ebjtcit sibi istec [LXVH] Apo- visi esae referuniur, baec figuralo senwi, non sioli w b a : Si <?M auUm tuptradificat super funproprio, aacipieada censet. Tandem expostulaft danwUum boc, aurum, argtntum, lapidet preiiosas de ibaologie Laliuis, quod Gregorii Nyssetii iaaue ligpa, feauoi, Uxpulam : uniuscujiuque oput man\paruw coneuluerim, ejus locum qnemdam alle/| erit. DUs tnim Domini dtclarabU, quia ta gaado, quo non sumn, sed drigenis poiius purigut retdahilur: ti uniuscujusque opus quale i/, gatorknn igBem iaducerent, hoc esl integram u n i im$ probtbit. Si eujus opus mamerit^ quod $uper- ?eri expurgaiiooem et instaurationem ; iia ut ardific*vit nurcedem accipiet. Si cuju$ opus arurit, djewHiee el impii melioreg demuta flanl, evadani4etrbauni%n\ patietur. lp*e autem talvu* erit; itc que coinpoies aalulis* Addil Maximutn et alioe tawun quasiper ignem Ex his ulHmis verbisAu- Ecclasiaa OrieaUlis doclores, u l sanciiseimum prajguslinus () collegerat, nonnullo* fidelti per ignem sule excusarent, obieudisse, vel his i u locia ejue qnemdam purgatorium, quanto m&qi* mirmvs bona opera corrupia ab basrelicis fuisse, vel eum, bomo pereumlia diUxerunl, tanto ciliu* tardiune taltaricum ea86t, in bonc erroram prius impegisee, qaam Efc rursum Gregorius propler eadem Apostoli verEccleeia de eo caplte jadicium i e r r e i : qaod q u i ba idem approbaverat. Yerum Epbesius cum suis dem Pairibus aliit, pula Ireiueo, et Dionyaio A!eGrxti* Cbrysoslomi potius exposiiioaem ample* xandripp accidisael. ttmc Marcus Epbesius metroc t i i o r ; v l ignis ille, de quo Paulus loquitur, propolita io uiraque ad syaodum oratione, cum sese baudi, non purgandi vttn habeat, , * nondum perpetuo disaidio ab EccUsia Romana el . Per buac &iquidem opera bona caiholica relegare proposuissel. esse traiisitura, quae purgatiooe noa indigent. . Ex bie multa colligo; q u o r u n priinam eet, Diem quippe, qqae i n igne reyelabitur, eupremam cum Latioia Gracoa convenire ia stalueado quoillam iore, po*t qipam purgaiorium igaew aslruedam purgaadis posi mortem anirais laco. Utrtque re absiqrduw essel. Qqa.propier ignem aliqm nop inieraa loca vel eliain lerra viciaa, decernunt. Nam aanu^rU Apostpli|i| ab igpe extreraae cooflagraUcet Graeci soluio infernum dicant, aiiamea ia ao tioaii, de quo alibi dicitur: lgi\\t in compeclu alio$ alque alios esse recessus pro singulorani meejui exqrdtuct e4c. Ignit ante ipsum praceriiia agaosctuit. Sio aamque Gabriel Philadelphiend*t . Qul quulem ignis saactos redde^ eplendidiores: 8*13, apud Allatium, l i b . De cenuniione utriu$qu4 %ic vero pecpatores iaceadet, volualateoique et EcfUiiaf ta degntate dt purgaiorio, ia opere de a c i i o a w un?nem eorqna lnalam ad nibilom redi- eodqro argmneaia loquiiur ( pag. 246.) : Exante get, nibjiominus salvi maosuri a j n i : hqc diais Uaq%4 , iuquit, unum e*$e loenm in est, eof e| iuiegroa s^rvabit, ae cuxn quo ommm cnuianlur, et non muliti: SJU maiitia qua? stipuls, femun, ligoumquenua- \ , \ cupaior, eimul dispereaaU Islaec, inquil, iradil . Altamen locu$ kie mullat Cbrysostomas, qui Pauli , , exslilit, quemhabtl, variasque man$ioius tt mulla iormentoadmodam Paqlu^ , ChrUli. Hanc rum genera, quat diHUttati peecatorum rttponacnl. profecto seo&um omnes propemodum ainplexj i n hmt tormentorum genera iujiciuntur animm. suni, quotquoi Cbrysostomo poakriores fueriut lum impiorum* tum hareiicorum, quemadmodum $t
t w y

* Mallh. x i i ,

31.

"

1 COP.

ui,

42-15.

Psal. x u x ,

3.

" Peal.xcvi,3.

() Encbir. c. 69.

359 DISSERTATIONES Chritlianorum, qui non pomituerint, \ \ , \ , \ , , nic non Chritlianorum qui %pt aluntur, per sacrificium miiicc, et eleemosynas, et oraliones, qucepro ipsit fiunt, accipkndi remittionem el libtrtalem tcrmmtorum, cum Deus miteretceru in miserkordiam declinaverit. Haec porro foca ad quae miiluniur animae, u i pecultares poenas luanl pro mensura deliclorum, el in quibus experianlur n i i gericordiam et bumanilatem Dei; haec, inquam, loca, auctor quidem igte non Purgatorium abs vocar* ait, ne quis exktimet $e concordare Platoni, qui in Phoedone expurgari peccatorum animai dicit, sed iatisfactiva vel idoneos rtddentta appellat: hoc eil iocum, in quo cruciantur animw m quantum pcence dignoe j t m t , et in quantum mkerkordia Dei voluer#l ; , , * , ! \ . Alioqui enim Graeci longe pottori jure Origeoiani errorig rei agendi forent, qui animas saltem aliquot defunciorum ex ipsamet inferni voragine, qua im*piorum a n i m * delinentur, liberari decuerint. X I . Secundum est, Orienlalee varia expurgaiionis animorum genera agiioscere, qnae tamen noa deftnianl, propter Scripurae silentiuro, et quta de iis nihil iraditlone consiat. Terliom, Ecclesiara utramque uno semper ore docuisse, sacrificia, oraliones, vigilias, eleemosynas, aliaque id genas ofikia pieiatig defunctis admodum prodesse, eogque subsidiis islis vel levari, vel ex lolo liberari : quod quidem pcrpetuo ab ipsis Ecclesi* [LXVIII] primordiis cerlissimum fuisse Ghriglianae fidei capul perspicuis invictisque omnium saeculorum leetimoniis confirmatur, X I I . Haec cum Epbesius duplici sermone i n synedo, velut Orienialis Ecclesi nomine, perorasgel, adjecisselque, u i poslulalus fuerat, quorumdam ulriusque oralionis locorum expositionem, Laliai ullro comprobarunt: illig duntaxat excepiis, quibus tum damnalorura impiorumve poenas et supplicia, tum bealorum coronae in diem j u dicii differri asseverarat, negaratque sanclos Deum Deive essenliam posse conlueri. Quaraobrem, nulla facta iguig expurgantis mentioue, eodem prorsus sensu quo posimoduro in Tridentina gynodo, definilum est in decrclo unionis : Ittm $i tere panileniet in Dei charitate decesurint, antequam dignis fHBuiteniim fructibui de eommissii tatisfecerint, f omistis, torum animas poenis purgatorm post mortem purgari : et ut pcenu hujusmodi relevenfur, prodeae eis fidelium vhorum sv/fragia, mi$$a(a) Sect. v, n. XIII.

DAMASCENIC/E. 360 rum scilicet iaerificia, orationes, eleemohyna*, ei alia pkiatis offkia, quce fidelibut pro alin fidetibus fkti consueverint, secundum Ecckiia: insritula. Quanqtiam omillendum noa cst, purgalorium ignem, quera theologi Lalini defendunt, ncm admodum displicuisse cordatioribus Graecis. Gabriel Pbiladelphieasis antisles gcbismaticus, slatim post verba qoa? modo ante ex ejug libro De purgalorio recitavi, gubjungit : " xoX ) , \ * , , , , , ' \ . Ptacet mihi nihilominus $ententra nontmUorum doetorum Occktentalit Eccksias, qui auemnt ignem hune celernum i / lum , tn quem animce immksas puniunlur ad Umpui, iui natvt* xeternum, sk Deo faetum : dici vero temporarium, non tui natura, sed ob ani* mas, qu<B itberantur; propler eas autem, qum in o nb$que ullo fine eruciantur, ctternum eiperpetuum. Ne quig' vero sibi fingat Gabrielem b M gcripgigge, cum erga Latiaae Ecctesix dogmaia moresque bene affeclus esset, et contra tritam Grocoram suorum aenlentiaia, testem bic addam nemini u l spero gagpectom, M a m i r t scilicet Epbegium, quem Syropulug narrat (a), auditis qase Jitlianus cardinalis de pargatorio igne secundam Laiinorum sengum pronuntiarat, sincere declaragge : ' , \ ' , \ . ' , * NOS aliler audivimus Romanam Eccksiam stntire de purgatorh, quam vo$ nunc expikuhtk. Nam ex quo revtrentia tua hnne articulum enarravit, exiguum inter nos dutrimen reperio. Hic porro obiter lectorem monebo, Marcum, aliosque scbismaticos aoctores, quorom conceriationes advergue Lalinorum purgalorium legi, una sententia tenere, posl resurreclionem exlremuroque judicium vero igoe torquenda esse iropiorum corpora; oec metapho ricum duntaxat ignem illic admittere, qualem Da* magcenug noaier passim innuit in Dialogo contra Manicbaeog: ut fldcm pouus adbibendam censuerint expressioribus Chrysoslouii aliorumque Gneeorum tesiimouiis. XIII. Demum, ut magis comperta sit Gracorum fides de fideliuro animig qui purgatione iodU gent, responsionem addam Manuelis rbetorig ad Franciscum quemdam ordinis Praedicatorum, cujus pariem priorem, quae bealorum gpiriluum staium

36

DISSERTATIO V.

3T;2

gpactat, Leo Allatius olim cduUt in disserlalionc ad Dominuro Joannem < 1 e Buineburg. Poslerior pars quae ad proposilum nostrum allinel, hac cst: \, , , . \ \ , \ \ * \ , , , , , Animct vero hominum qui locum medium lenent, quique mortiferit peccolis obnoxii moriui non sunl, neque ab omni realu absoluli suni, feruntur in locum quem ip$e Dominus novit. Cccterum divinam mise* ralionem nactce ab eo qui solus misericon Deus est, per tuppUcaliones et sacrificia tacrosancB Ecclesice, nec non per eleemosynam in coelum ipsoe quoque pergunl; ulque ita in ccelum conscendanl, hoe quidem citius, quw nlmirum perfecle tunt expurgatce, illm vero tardius, conferunl ianclce Eccletias tacra, precesqve tl eleemosynce, ut diximu*. Quam kxc cum synodi Tridenlinae deflnitione cousentanea sinl namo qni ganus sit, non gentiet. XIV. Quibus diebus el quibus ritibus Groscx pro defunctit precentur. Ad preces pro niortuis quod attinet praeter consuetani defunctorum conmiemoralionem, qua3 rcciUtur in sacra lilurgla, primara obilug diem, lertiam, nonam, et quadragesirnam, ac tandem annuam, fundendis pro dofuncto quolib< t precibus, aliisque plis operibus exscquendig irnpendunt, quemadmodum et i n Constitutionibus, qux aposlolis ascriptre simt, sancHom fertur. Quem sane riium saeculo saltem sexto medio usilalum fuisse lestatur Eustralius Magnae ecclesiae Conslantinopolitana? presbyter in libro cujug Utulus est : Refutatio eorum, qui dicunt animas corporibus $ui$ solmlas non operari, nec precibus sacnfiemque quce pro eis o/feruntur adjuvari; quem Leo Allaiius Grace Laliueque edidit, posl iraciatum de Purgatorio, uiinam iion in llae imiiilum. Iroo Palladiug, qui, SJCCUIO quinto ineunte, Historiam siiam ad Lausum sciipsil, hi Patladio meminit comroemorationis qua3 lerlio et quadrageglmo die ab obilu defuocti (iebat. Ad haec, quotannis Sabbato anie Dominicam quam vocanl , q. d. earnispnviiy eeu Septuagesimai noslrae, gt> lemuem agunt fidelium omnium merooriam : quod officium inchoaiuT a Vesperis prsccedeniig sextac feriae. Toiam noctero Ulam ae Sabbalum, tam in Sarthece Ecclesiae ac rcemeteriis, [LXIX] quam ad aitare orando transigunt. Consimilem fere commemoratiooem denno celebrant in vigilia Pentocostes. Quovis etiam Sabbato in oflficio nocturno , pro defunciis recilant: cujus quidcm r i () De Scripi. eccles.
j

Cus mcntioncm Damascenus facit in epislola ad CoiDclam De sattciis jejunih. !n tcrlia, nona, et quadiagesima ab obilu dcfuncli die Colyborum oblalionetn facinnl, cujus orficium Lco Ailalins edidic lib. ni De Eccle&icc Occid. el Orient. consensione, cap. 18. Sic vero Golyba coniici Goarius nosier narrat in Eucbologio : Excoquunt leviier frumenlum Grceci, lancibusque acervalim impotiturn frugibus variis, pm$ puta tusit, avellanu, torlicc nudalis amygdatis, nucibns minutim scclis, corinihiacce uvn>, et malogranatorum granit iti dhtincla* pelroselini foliis veluti radiis areotas et figuras ordinalis respergunt, acervumque hujusmodi prafala arte elaboratum vocant; quce quidem vel tn sancli alicujus honorem, vel in defunclorum animarum memoriam, aul eum imtante magncc quadragesiniiB inilio communez *ua$ pro morluorum animabui preces renovunt, propinquorum sepulcris imposita, in sacerdotis et minUtrorum uws poslmodum ces$ura solent offerri. Omisit vir docttis incftsuram vini, cujus tamen meminit Simcon Tbeasalonicensi*, cap. 371 Deinde vero Goarius obscrvat istaec oflerri ad inslar anliquae Gbristianoruui consueludinis, qui defuncloruin lumulis dapesad alendos pauperes apponebanl: quin ct lautiort convivio egenos atque Ecclesiae minislros a divitibus solere excipi. Sed nec humUiorit forlunce viri, inquil, simili erga morluoi debito immunes se contiituunt. Panem enim in fragmenla longiora con ci$um vinoque tinctum trameunti cuilibet et degustare non delreclanti offerunl; ut eo sumpio repen* tam orathnii vicem parentibus suis accipiant, desiderala hae voce audita , hoc est, Dem beatos illos facial. In Syria el Oriente, Melcbita?, Jacobilae, Nesloriani ct Maroniue lcruam quidero et nonam ab obilu celebranl, pro quadragesima vero triccsimam agunl, quia Glii Israel snper Moysen luxerunt triginta diebus ; quem eliam moreni a Gregorio Magno Latlni feruntur accepisse.
m t %

XV. De Cyrilli flierosol. Catechesibus. Quia paulo anle facla est a me mentio libri Eustiatft ConstantinopolUani De defunclorum animh, ab re non erit bic subnoiare, auctorem Cyrilli quoque Hierosolymiianilesiimonium adbibuisse ex ejus Galecbesi mystagogica quinla, quo ostenderel p r i scum feceptissimumque morcni fuisse preccs pro defunclis Adelibus fundendl inter divinorum niysleriorom celebralioncm : \ " , itiquit, , , , , . r. . HU comona $unl qnas Cyrillui Hierosolymitanus episcopus in quinta mystagogia, cujus prlncipium est : Dei humanitas, > ^ hisce verbit pronuntiat: c Deinde memoriam faclifius eorum qui anie not dormkrunl, > etr. Qnemadmodum ilaquc Uieronymi teslimonio () constat,
t

P ATROL . G R . X C I V .

12

304 DISSERTATiONES DAMASCENICiE. Omitlo jain Pboiium Eustralii ejusque scrmouis ds compo&uisse, nec dqfunctorum animis menlionem fecisse. Expluraia non Theodoreti et JoaanU Damasceni (), ^genniitaque res csl veteres meniinisse ulrarumque Cynas ejus esse priores, eeu , ///r i l l i Hierosolymitani Galecbcsium. Quinimo deceminalorum, quippe cum ille ex quarta fragplus Simlerus fuit ab archileclo indicis Auguslani, menlum afferal, hic vero ex quinla (quibus ad(hic Marcus Welserus erat, cujus cataloguin Posjungi potesl Leonlius Byzaniinus opere nondum sevinus Apparatui suo cum alus altexuit) qui cutn edito adversus tuereses) ila ex Eustratio compertom Calecbeses Gyrilli sine aucloris nomine in codice fll eumdem esse myslagogicarum parenlem. I i manu exarato reperisset, Joanni Hierosolymitano quod insuper teslanlur mss. codd. Bodleianus, n . eas tribuendas existimarit. Rem porro ila geslam 142, Memmianus, ex quo Guillelmus Morcllius seesse comperi ex duobus aliis ejusdem [LXX] B i plem calecbeses , el quinque mybliotbeca? manuscriplorum calalogis, quorum prioslagogicas cxcudit; Valitanus, ex quo Joannes rem David Hoeschelius Augusta edidit accuraiissiGrodecius editionem suam adornavit; raonasterii nium anno 1605, alterum Antonius Reiserus anno item Grsecorum B. Mariae in Cala1675. ln indice Hoescbelii ad cod. 23 legitur : Cabria, quem Sirletus cardinalis in epislola ad Joanimtiluthnei ephcopi Hierosolymitani, nem a Sancto Andrea Parisiensie Ecclesiae cano- techelica quem esse Cyrillum puto. Posl priorum xix catenicum lilurgiae sancii Marci praefixa ab se visiim auiem asseril, el alii aliarum orbis bibliotbecarum. De- chesium inscripliones, subjungil : Ejuidem my$tagogic<B nique post responsionero 3 Anastasii, tam i n mss. auctoris el ha$ qu<e sequunlur exittimo. Cateche$es quinque. Reiserus vero, pag. 13, haec bacodicibus anliquis, quam i n edilionibus Herveti insiiiuiionei catecheel Greiseri, fragmenlum legilur catecbesis mysta- b e t : Joannis Hierosolymilani licne illuminalorum el mytlagogicce. David Bae&chegogicas priai cuni bac inscripiione, lius ascribit Cyrillo : qui vero primum edidil indi, Cyrilli Bierosvlybibliolhecee fmjus ante centum mitani, ex Calechesibut. Nihilominus Combefisio cem manutcripiorum Ex nostro fucum fccit Simlerus, in sua Bibliolbccae anno$ Joanni ascribit, ei exinde Ehingerus. quibus luce, ni fallor, meridiana clarius apparet in Gesneri epitome ila scribens : l n indice librorum codice Auguslano apposilum a librario noa fuisse quoi Auguilam respublica emit ab Antonio eparaucloris nomen, aui forsan evanuisse : u l alii Cycho Corcyro, nominantur Joannit epitcopi Hierotorillo Gatecbcses iribuendas du.xerint, alii Joanni lymitani Calecheses , et Mysiagogicce quinque : eoque vir c&leroqui coramenda- divinarint. Ussimse eruditionis adduclus est, u l in recensiiia XVI. Joaanem vero, aut quemvis alium Cyrillo aucloribus Bibliothecce PP. concionalorice in Cyrecentiorem Catecbeses llluminatorum non coniporillo HieroiolymitanOy Mystagogkas ei abjudicansuisse deducitur ex eo catechesis sextae loco, ubi das conjcceril. Non unius auctoris videaniur, i n auctor sepluagiitta annos exaclos esse dicit, ex quil, Catechesei , cum Myilagogiquo Manicbaeorum hseresis emerserat, sub Probo cb, quarum nec veleres meminerunt. Simlerus habtt nimirum imperatore, \ iribui in mst. Augustano illas Uluminalorum Joanni . Bierotolymilano qui Cfrilli proximus successor . Hic porro septuagesimus annus in anniini fuit, Epiphanio, Bieronymo, AuguHino wquulii, nee Gbrisli circiler 347, quo tempore Cyrillus nondum Cyrillo admodum imparii auctoritalis. Obslupui j u episcopus sanctae civitatis erat, sed presbyter sub dicio clarissimi critici, qui animum non allendeMaximo ponlifice, imperanle tunc lemporis Gonr i t ad Ibcum quem attuli ex Eustratii oraiione, sianlio Coastantini Augusli iilio. Catechesi undcqnara ipse tamen cum aliis ediderat in ipsamet cima tibl de niundi fiae peroral, lemporuiu suoBibliotbeca sua concionatoria ad diem 2 Novemruia scandala sic cxplicat, u l de rebus in Ecclesia bris, apposilis insuper his in margine vocibus, C'yGoasiantio irop. Ariano gcstis ipsum loqui perspiriilu$ UUrosolymitanui. An vero veleribus acceaGuuiu s i t : Si audis quod ephcopi conlra epiuopot, aendus non crit Eustratius, quem Combefisius cltrici conlra clericos, populi conlra populot ntque ipse in sua Recensione auctoruro illius Bibuolbecae 363
Cyrilltim Catechetes in adoiescentia
9 f

tub Juttiniano

imperatore

vixine

agnovit? i J quod

ad ianguinem stolii

certanl, odium

inquit, n$ perturberis. et miraris Piunc

In apo. epitcodefece(Marvero produ-

alioqui planum fit ex allero Euslratii oralionia loco, quo se cum Eulychio Conslanlinopolilano antistite arclissima necessitudine fuisse conjuactum sigoiflcat : , \ * Planius hoc ipsum
magnui Eutychius nu$ pretiosum
t

inventa est proditio, fraternum

si el in vero quidem

pit

reperiatur.

runt hominet reeta fide, ila ut alii (q. d . Chrislum filiopaternilalem)

cellus scilicet Ancyranus post Sabellium) prwdicent: ad esse fuiste alii ex non exstantibus iniquilatis.

archiepitcopus

ConstantinopolUacapui, etc

ctum dicant (Arius nimirum cum suis) Jam

tur mytlerium terrent Terrent nu bella : terret me me uiaiones Ecclesiarum

operageutium: odium

miki

per omnia et sacrum

() Theod. dial. 2 ; ioan. Dam. or. 3, De

Imag.

365

DISSERTATFO V.

306

fratrum. Abtit autem f Umpore $uo impleantur. Praelerea obscrvandum venit, in islis Catecbcsibus, ubi de Filio ejusque aeterna gcncralione sermo est, nusquam diserte pronuuiiai i eum esse consubslantialcm P a t r i ; quamvis Cbrislianam Qdem saspe mullis enuniiet, quibus vocis bujus sensus exprimatur, explodalurque impielas Ariana : ubi nempe (catech. 4) profilendum docet, Dominum Jetum Chrittum es$e ,
t

postrema ad Illtiminalos pollicitue eral se ad eot transaclo Paschatis sen ftesurrectionis die per hcbdomadein ejusmodi catechescs babilurum, quibug de mysleriis seu sacramculis quae accepissent, eorumque rilibus erudirentur, suniptis demonsiralionibus ex ulriusquc Testamenli paginis : quod quidem in mystagogicis praestittim licci observare. Ita vicissim i n istarum prima ad haec verba confessionis baptizandorum : Credo in Patrem et Fv iium el Spiritum tanctum, et in baptisma poenitenlw a i l se de hi$ in ntperioribus
9

, Deum deDeo men de lumine gemtus ett

9

genitum, qui /uper omnia illi

fuse lateque

diue-

similem

ruisse.

Insuper in prima isia calecbesi myslagogtca

qui u genuit, non in temporibus habenlem quod <ti, $ed anle cuncia taxula , auerne (cat. 7) et incomprehensibili raiione generatum ex Patre Deo qui wmltorum quidem abusione sit Pater, xai , unins vero (cai. 12) et solius naturaet verilate unigeniti Filii;
t

signiQcat auclor se co lempore vivere, cum folgis numinibus celebrilalcs festivae c l solcmnes, , palam agereitlur, maclarenlur boglia, ct * oninig cullus idololalricae supcrstitionis vigcrct adbuc : quae profeclo omnia ad Conslanlii aelatem perlioenl potiug, quain Tbeodogii cujus exiinia gollicitudine proscripla exslinctaque gunt. Adliasc,
quemadmodum in catechesi llluminatorum aris offeruntur, ddmonum aqua
9

ul perfectus

Pater

perfeetum

Filium

genuerit Uax^p
9

iu

,,
, * . Neque deliberjns (cal. 16) subindi genuit, sed perpeluo et asltrnegeuparamus Mnil. Non enim, iuquil alibi, Trinilatem

digpularat de bapligmi lavacro : Aem ut illa q*w

cum natura efficiuntur; sini pura, invocaiione simptex acimpura sic contra

per sancti Spirilus

et Christi

invocalionem

ut quidam (Ariani scilicel quos nominare cavel) , , neque conlrahia n u , l SabeUius. Scilicet ergo tempore Consian- t i i innperatorig, Marcelli Ancyrani errorig declinandi eauga,in Palscalina etinOrienle liberum non erat
consubsianiialem PatriFilium affirroare. Quin CyrillogabAcacioCaBiarienseadHierosolymitanam sedem promolusfuit,quianonpulabaturiideiNica?na3favere.

cepta [LXXI] virtute, tanclitalem oblinet : coiisimifi argumentandi raiione in mygtagogica prima ulittir adversug dapeg idolig oblatas, quas esse Suianae pompag ccnset: Velut enim panh ei vinurn Eucharistiat* inquit, ante sacram invocationem adorandm
Triniiaiis, invocatione, Chriiti: panis erat el vinum merum; peracta vtro suapie panis fit corpus Cltrini el vinum
9

sanQuh

ita et cibi ejutmodi

pompm $atanica>

Deincepg vero agque ad Seleuciensem gynodumcomRrank>nemsemper fovit eoruro qui Semi-Arianiaudicbaal,et Filium gubgtantiaesirailia esae palernae profilebanlur, \ , inquit Soromenug (); nee msi imperaiore Theodosio Magno congubauntialiutem Yerbi libere propaiam confessu est : qvando niminini haec Galholicorum certa esse e l imiolabilig leaaera cuapit, q u a idcirco catecbumenig compeientibug guromo gtudio Iradebatur et exponebatttr. Quamobrem ia floe epigtobe ejusdem Cyrilli ad Constaniium Auguglum de signo cmcis in coclo ex lumine Hierosolymis apparente, ubi legiraos, \ , lamdantem umper tauclam et contubitaututiem Trinilulem; omoino delenda est vox, xa\ , ef con9ub*tantialem quam nec Gyrillus epiglolae ad Gongtanlium apponere potueril, nec GonsUDtiug Arianorum parlibus addiciior, lolerare. E u i eniai Gyrillus ab Acacio poetea ei ab Arianie varie exagitaiug ac gede pulgus f u i t ; a i non propter expreggam fidem consubstauliaiilalis : sed q*od ad eam qtiam maxiroe accedaret. Ha?c higtoria ecclesiastica? peritis compertissiraa gunt, neqiie neoc insulee repeteuda. XVII. Myaiagegicag Catecbescs quod gpectat; in
9

quidem natura purl sunt; invocalione autem dcemonum impuri efficiuntur. Quis non jam eumdeni ulrobique auctorem gentiat, ut nullug supergit locug de siyli diversitale vitilitigandi?Comp!ures alias, locutioneg omilto, quae i n utrigque cateclresibus perinde occurrunt. His alde myaugogicarum litolos nibil digcrepare ab aliarum inscriptionibus. Egto brevioreg priorilnjg igiae ginl : al iunga oraliono opus non erat ad enarrandum q u de mygleriis pnecipoigque eorum riiibug tenenda essent. Oatecheses alia3 quae nobis supersunt Pairum, nibUo prolixiores gunt. Tandem, ne tempus terere actum agendo videar, in mystagogica quinta alia liturgja non explicatur, nisi quae sancli Jacobi dicilur, aeu Hieroeolymitana ; et ex his veibig qus caiecbeais inilie leguatur de Iolione manuuai presbyleromni ' fundente aquam diacono, 0 * . enim tordido corpon Eeclesiam primum iugreui tumus; baud obgcure, a i fallor, gignilfcat se luac inter preabyterog cooptalum fuisse. Haec porro ut de Cyrilli calechegibug alicubi gubnotarern, corapulerual viri gpeclaiissimae erudilionig, quibug e re inea esse visum est, ut ipse, non extraueug quispiam, fratris erralum corrigerem, ne quid ex eo roborig male samc Goci el Riveti criticae accedereU

(a) Lib. iv, c. 24

57

DISSERTATIONES MMASCENIC/E.

368

DISSERTATIO
Deazymis, in qua ttiam depostremo Domini

SEXTA.
nostrijesu Christi Paschatc.

1. Quse i n hac nostra editione Operum sancti Joanhis Damasccnl ipstus ingcripta nomine prodeunt opuscula dc azyniia , boruni alterum exglat iri codice Rcgio 2082, nccnon i n Seguieriano, alieruiu quod prolixioris istius inslar compendii e s t , i i i codice ros. bibliotbecas monasterii Sancii Remigii Remcnsis, cujue mibi eopiain fecil R. P. I ) . Dcrnardus de Montfaucon. Ad priiuem quod a&tinel, regius codcx alter n.2935 illud exbibet, cum prftfaiiuncula, qute geiiuimim ejug auctorem Indical, Melelium quemdam gcilicet. Ac sane, qtiidem ubi nfgatur in ulroque opusctilo Dorainom Jesum Mosaicum Pascba comedisae ipeo pridie qoam pro nobis paierelur, nihil gincene Joannis Daitiagceni sententiae conirarium magig. Nam i n llbro Dt fide orlkodoxa [c. i 3 | verbig expressis legtmus Dominuin, cum vttus Pascha cum dheipulit $ui$ comediaet, 6 ta , mox Eucbarigli-je sacrarocnium ihsliluisge. E l libro De duabut voluntatibui, operalionetn bumanam cumeanctoMaximo
9

possit. Quanquam, per tutnmam sluporera, nionem banc agtruii PeiVug Anttocbenug epistota ad Dorainicam patHarcbaM Gradensem : Ecee
Lneat, dicit, aderai, quidm adhnc, lalio i i i q u l t , pariter noti azymnm. Ckrhlum dm panem accepisse lemporis oecurrebat iVow eniin j*m iunc deeima tetii*
t

cum estel quinta per quintam illatn

(hebdomadig). Siquia nondum $ub-

nee aztjmum compartbai eontigerat.

panis

' fuit, deeima decimam nuncupat,

, ' \ * Nam lege prceceptum ut deeitna quarta quartam decimam quinlu lunce pritni Inna azyma fierent : al maclnretnr. Vnde btxt Patcha agnns duntaxat

mentis

quintam vero nominal primam azy-

morum. Mox gequilur heec exclamaiio : 1 keu demenliam illillerati! Quain quidem una serie i n contexlu Pelri Aiuiocbeni edidit Coleleriug, i n altero aulein codice deegee admooet. Enimvcro nibil aliud e&l, nisi nota marginalis ^Graeculi cujusdain erudiii et gagacig quaa Hbrariorum imprudcplia, u l fieri infert ex eo quod dentei eju$ Patcka comminntgblet, in textam tnmglala eai. Nain refellilur parunt, et guttur itlud in itomackum traiumuU, Irlarcba ex ipsomet Lucae fivangelio, qui expressis kepar dtnique in tangtoinem veriil, ol , ol , \ verbig gcribit, |K)glrehiata banc Dumini eoenam p^ractam fuisse, tp*a die Aiytnorum in qua neceue , . l l b i apparet Damagcciiuni postrenum Chrigli afe- erat oceidi Pascha : , toam innuere , qaam evangeligtse referunt. Adbaec, . Rurgumque lege eaica gancitum e r a t , idque perpetuo observatum anelor opusculi De azymis synodum Trullanam a Judselg f u i t , u l Pagchalis agnus non ederelur, qtlft sub Juglintano I I celebrata ferlur, confundit nisi cuin panibug mirtiroe feroientaiig, \ Cttm gexta generaii q u coacta fuit Conglantiao Pogonato imp. cum Nosler utramque oplime dis- \,\ . Quin c l i a m , u i a decima ereverit i n Expogitione fidei, quam ex Arabica translatione Latinam dedi, i n libello De reeta /idej [ L I X I I ] quarta exeunte, geu deciraa q u i a u vespere aegptcantc, inciperentur eomedi axyma, ugque ttntentia, e i in fine orationig tertiae D$ imagimbxs. ad vicegimam diem inclusive () : Hasob causas utrumque opes eidem aancto Doctori abjndicandarki e s l ; atque eo magta qnod iu eis temere rurgom alDraieiur, pagchalem agatun co- ' , . Biedi solitum a Judaeig absqee panibug fermenti expertibug, nec ejusmodi panes ad roensam adhibilos fuiaae ante decinam quintann diem mengig I I . Qoando igilur de axymig dicendi datur ocp r i n i : id quod a ganctorum Patram , ae proinde cagio, iibet operogius argumeittum boe Irariare Dataaeceni nosiri doclrina abborret, nee cum propter GraBComm criminalioaes , quibug Eccl^Maeaicas legig praecripto vel coniexte convenire tiam Roolanani e l Occidenlalem Ofieraiii a qua
9 18 y n

Luc. x x i i , 7.

() Exod. x n , 13. Yid. Joseph. l i b . Antiq., c. 10.

869

DISSERTATIOVI.

nempe se eejtiBxiese obiendant, quod panem abeque iermento i d missantin sacrificiom adhibeal. Riium guum fiomaai tuenlur exemplo Chrittti, q u i , poslquam agnum Pagclialem gecundum legig aaliquse prsescriplum cuin panibue non fermenia* tigederat, sub ejugmodi giibinde panig specie, corpug guura discipulis Iradiderit. Graeci vcro e aehismaticis coiuplureg, ut arguuieali bujug, quod firmiggiiniiaitgt, f i m elevareat, prafraete negaverunt Dominam in exlreuia ilta coena paseba legil i n u r o manducaxse. Snae quiden aggerlionig paIroaog habuernol biooe illos aectores quonim Pbotias memiait ia Bibtioiktca eod. 115 : vemm anonyml eunl ei obscuri, quorum unag foraaa fucril ioannee illc Pbiloponng, Trilheitarum qttondam bsresig arcbiteclug, qui peculiari libello, qaem Baliazar Corderiug cum ejug expogilione opifteii gex dierum taa lacem protulit, idem commentam propugnavli. Photiug vero iis ncquaqoam asgentiendum putavit : quinimo sabnotavit, borum gcripiorum oplnationem, com Joanuig Chrysosloini, lum Ecclesiaetotins iradilioni contrariam este : , inquit, \ . Profecto praler Chrysostoinam, e gnecig Patribiis lrenaeus, Epiplianins, Theophilus et Cyrillug Alexandrini , Tbeodorettis , Anastaaiug , Antiochenug, Damascenus noster Joann e t , et alii (ut Hieroaymum Gracorum exsoriplorem et Lalinog noslros omiliam) idem tradunt. Nogtra quidem aetate inter eroditos aliquot in GallUa nogtrig, varilg binc inde disserlationibus, coacertatum est de Domiai nostri Jesu Cbristi poglremo Pagchate, aliis afflrmanlibus pagcbaleui agnnm ab eo i n ultima coena comestum fuisse, neganltbug aliis. Expendepli vero parlis ulriugque mouienia, disertiora mibi visa sunt divinae Scriptone tesiiroonia , quibug prima vetustiorque gentenlia agtruitur.
y

370 occiderit, t e r t i a n epulnm gofent aagpicarl. Ter qaippe Sabbato epulari diatriciiggime tenenlur. Nec puundam esi Mariara ungendo caput et pedes Cbrigti, gcrupulogam contribeliuro guorum servandi Sabbati legeni violaturam fuiasc. Nam, ptaeterqnam quod Judaei i n teriio epulo sabbatico pixides aromaticag naribns golcnl admovere oblcclationig caaga, in Thaltnude Hierosolymitano (a) unctio hominig viventis Sabbalo concedilur, non raorf u i ; quippe qaae deliciandi graiia 1 *K a w n Strr fiat. - O H noS > mS n r r o vrm
m i u . Quidnam promittUvr, hoc e$t quod viveiiti prcestare non mortuo t est unctio. Quanquani e l

Sabbali initio (b) rnortui cadaver ungere licilum e r a l , dammodo non inoveretur. Nec fractione alabaslri pogtliabituro Sabbatum f u i i , u i i nec violatur elTradione dolioli vel niris, cujus parles nulli asui fuluroe ginl. Quiaimo alabaslrnni fregit Mar i a , ne obturamentum extrafaendo, taalilta ejusniodi vl adbfbita, contra Sabbaii legem peccaggc cenxeretur. Quanto minus vcro banc violavit, Domini pcdcs capillig absiergendo. Nam comae unc t l o , t v i r i s , sic feminis Sabbalo perraissa erat. Poiest etiam mulier vicina comam die Sabbali inungcre quam periclitaati puerpene offerat, si sat unguenli in vola raanus ferre noa possit. Sabbatum aulera (c) fuisse, quaudo Jesus (uiique ex loco, non adraodum dislaole) Betbaniam curo venisset, exceptug- islo cVjnvivio f u i t , bae quag dixi circurastanlis convivii innuunt, lum etiamcx subsequentiitift dierum recengione evinciiur. Joannes enim Evangelista, pogtquam narravit complureg ex Judaeig, cura audissent Jesum Bethaniam advenigge, et apud Marlbam el Mariam epulari, illuc
acceesisse, non propter zarum viderent, Jetum tantum, $ed ut Laetc., mox gubjungit, v, 12. In

Rl. Joannes giquidem cap. , i , narrat,

Aiiff $tx dies Peschas ei ccenam. Je$um vtnhu Bethaniam, cama M99 fectrnnt In textu Graco pro

legHor , quod prandium qooque gigniflcat, gev qaodvig convivmm. Unde Matlh. , . 6 ,
da Pharig*ls Ooroinug a i t : Amant bihu fa eccms, primot accu conwhHt; t v , fd egt, in

erastinum eum Hierosolymam triumpbaniig more, iurmis ovanlibus ingressum esse : id quod de pcrpetna cunctarum orbla Ecclegiarum congengione gesturn fuit fcria 1, gau Dominica, quam Graeci idcirco vocant, ; L a i i n i , Palmarum; jEgyptii el 5 y r i , Dominicani Obanna. Enimvero illa ipsa die triuiupbi g u i , cuni vespera estet hora , inquit Marcos, exiit Betkaniam, cuin discipulis guig ; ubi man$it , give pernoclavit. Atia die
1

(ingequenli

scilicet) mane
11

revertem

in

citltatem

uWt(, ficui maledixii , Judaiorem perfldiam arguft, etc. E l cum vegpera facla egget, egredientl 9m , id e s t , convivium, fecit prtneipibut Galil<r<e , etc. Sin vero coena proprie dicta fuerit, de civitate discipuli ostenderunt ei flcum arcfabsc Sabbato exennte facta est. Nam gexta dies ciam Sequqnti die veniunt rursug Hierogolymaro, ubi Dominus nuiliig eermonibug congreggug cgt isia aale Pascha Sabbatum e r a l , ipsumque magcum gacerdolibua, Scribig quoque el Pharigaiig " ; num , quod festhius caeterls agere ludaei conguequod i n cauga f u i l , u l hi feria qua proxime g m n i , propter nescio qaod miraculum , quod ia guccedebat, de eo capiendo deliberarent : unde jEgypto bae ipsa die patribus suig contigisse ferunt. laslanle porro Sabbali fine, priusquam sol per omnes fere Ecclegiag, Rptiiana duntaxai exMarc. , v. 2 1 , Herodes i n die naialis gi caM r f

* Mare. , 1 1 . Matib. xxi, 19.

1 1

Marc. , 1 2 - U .

ibid. 19, 20.

1 1

ibid. 27 seq.

() Tract. $abb. fol. 12, col. 12. (b)MUk. iraeu tabb. c. 2 3 , n . , et c. 2 2 , n . 1 (c) )bid.

372 311 DISSERTATIONES DAMASCENICiE. cepta , conslilulum erai ut feriis quarlig jejuttare- <te Pascbate praeparand<*cogiteirt (quod forsan alilur. Exetinii Jesu de leaiplo osleadunt digcipuli qui ex gola Ifallh&t, et Marci lexluum inspeclione axdig sacrae glrucluram. Qtiibue regpoadel brevi ioferrent) scd Ipge discipulos anleverlil, mandatqoa fore ut reliuquaivr iglic lapis super lapidem. ul diversorii Domino dirant : Ubi e$l refectio mea, Tum relicla civitaie, iedenU Jttu in monle Oliubi paseha cum dUcipulis meis manducem ? Igitur veii contra templum, inlerrogabant eum Peirut et in animo babebat Pascha edere. Unde Lucas, Jacobus el Joannes et Andreas : Dic nobis quando pogtquaro acripsit, Euntes auiem mvenervnt sicut hac truntQuocirca multa de excidio Hierogoly- dixit t//ii, et paraverunt pa$cha addit statim : Et mitaiio , extreraoque judicio, et vigilandi necessi- eum fact* essel hera, tilique coen* pagcbalig auspitate d i x i i , quae fuse reciunt Malib&ug, Lucas et cand, diecubuit, el duodecim aposloli cum eo, et Marcus.Quibuscx ordincrenunliaiig Mailhaeusgiib- ait Uli$: Detideri* dtsideravi hoe Pa$cka mandueare j u n g i t : El [actum ett cum consummanet Je$u$ hos vobUeum, antequam patiar**. Aliig namque duobus sermone$, dixit diicipuiis $ui* : Sciiis quia pc$t biannig a bapliamo sao cum apogtolig Pascha non duum Patchafiel el Filiu hominu iradetur, [LXXIIJ] celebrarat. Nam primo praedicationia anno hos til erucifigatur Marcus vero: Erat patcha et zgma nondum gelegerat. Secendo anno, ipgo tempore post biduum ; et qmerebanl $ummi Sacerdotes elc. golemnitalig Paacbalig, in Galilaea morabaiiir, u t Secundc igilurabhinc dieCbristus Judseis tradendug tegtatur Joannes, ubi narrat miracutam quod p a erat. Qui cum feria quinla finem habente iradilua travit Domioug traug niare Galilaeae, quod esl Tibef u e r i l , exlra dubium est boc ab ipso pranuntiariadis, quinque paoes raulliplicando : Eret autem, tum fuisse. vespere teruae feriaj, adeoque feria se- inquit, proximum Pascha die$ festu* Judceorum . cunda ficui maledixisse, ac feria primaseu Dominica Unde Sabbato , tecundo primo, quod Hierosolymis Iriumpbasse. Cuin vero pridie triuraSabbalo magno proxime guccedebat, incidebalque phi sui Betbaniam advencril, exceptusque convi- in bebdooiadeni azymorum, Jesus in eadem regioue vio fuerit, anle sex die$ Pauhw; el, po$l biduum ab per sala cum discipulis arobulabat. ea vespera, qua Hierosolymorum excidium praeLucas mox referl Jesum, ubi primiim discubuil, dixerat, apprebensus fuerit, omnino gequitur illo accepisse pra3 manibiis calicem, ei cum benedixisanoo festum Paschatis et Azymoruni auspicandum set, bibendum illum discipulis propiaasse, simili* fuisse ipsa feriae quiniae vespera, qua iradiiug que modo cccnam absolvisse; co uiique ritu quem Judajis fuit. Judaei observant ia coeaa pascbali (). Demnm Matlbaeug ei Marcus addunl: el hgmno diclo exieruni. IV. Quaecum ilasint, ubiapud Malthaeurael MarIlymnum bic vocant pgalmum, Jn exitu lsraei . cam legilur, , ipsa cum aliig quibo&dam qui gubsequuntur, quosJudsei prima dies azymorum quam naluralem dicunt, post coenam Pagcbalig reciiare consuescunt. uom anlerior altera gigniftcatur: ipsa, inquam, His argtimenlig me viclum faieor, u l illis asiiquarta decima mensis primi geu Nisan, quam lex pularer, qui cum priscis Ecclesiie Palribus et mamactando agno, vergente ad occasum gole, praegigtrig aflirmant, Dominum Jcsum Pascha Mosaiacripeeral, u l ineunle vegpere Pascba immolatum cum cum discipulis celebrasse ipsa vespera qua cum azymig edcretur. Quocirca Lucas, qui inilio tradilus Judaeis fuil. Modo necesse est u i argucap. xxii, dixerat, ', roenlis eorun) qui opinionem adversariam lucntur, appropinquabat die* Azymorum, qui dicitur Pascha; faciam satis. narraiis subinde ponlificum consilio de Chrislo neci dando, el pactione Juda?, Blatim s c r i b i l : V. AdverscB opinionis objecliones. Tria prae , gerlini golcnl objeciare, quorum hoc primuni est, * Venit auiem diet Azymorum, in qua neceae Joannem de poglrema Domini coena dicturuni, eral occidi pascha. Non, ut ante, in procinclu incipere: Anit diem feilum Paicha>> scient Jesus crat, seu proxima, sed jaui veneral; dies, inquam, quiavenit hora ejus ctc. A l festum Pagcbae ipsa illa naturalis, in ctijug borigpromeridianis pascha coeaa pcboabalur : nondum ergo Pascbae vespera occidendum erat, el vespertinis pogt occa&uro golia adven^at. coaujdcndum cum azymig panibus, proscriplo Deinde, cum Dominus Judae exeunli dixisset, jam a meridie fermenlalo; iia ut dies azymorum Quod facit fae citius , quidam digpulorum arbi* seu deciina quinta gecundum legeni, ipsa decima trali sunt iujunctura illi fuisse, ut emeret qucs quarla naturali desinenie inciperet. Pergii Lucag: ntcetsaria erant ad diem (ettum Nondumigiiur, El misil Jacobum ei Joannem dicem: Euniet parate inquiunt, pascbalem solcinnitalciacraiU auspicali, nobi$ pascha ut manducemus. At illi dixeruut : Ubi in cujus die prima velitum eral quamcunque rcm v'u paremut "? Non pramouelur a discipulis , u l emere vel veadere.
18 y 9 u 1 % ( s

Mailb. xxiv, 1-3; Marc. x i , 1-3. I I . ibid. 13-15. " Joan. vi, 4.

Matlh. xxvi, 1, 2. Psal. cxm, 1 seqq.

, e

4 1

Marc. xiv, I . LIIC. XXII, 8, 9. Ibid. Joan. xm, 1. ibid. 27. ibid. 29.
T M w u

() LegendusBuxlorfius : Exercit. de Htit.

imlit. S. Coen(v.

573

DISSERTATIO V I .

371

lneeper leslimoaium aliiai afferunt Joannis evangelifttae, narranlit oa qui Jesum t d Pilalnm addoxerant, ingrestoi non e$$e in pratorium, I non cantaminarentur, $ed ut manducarent pascha " : unde concludunt paschalem agnum vespera qu praecesserat comeslum a Judaeie non fuisse, nec proinde a Domino. Id quod altero loco confirmant, quo Joannes dicit gre tulisse Judaeos ut remanerent corpora in crace Sabbato, qnia magnut erat die$ Ule Sitbbaii * ; hoc est ipsa pascbalis diei feslivilas, sea sanctissima illa solemiiilas allissimo Dom i n o . Nam Jadaei Helleoisl pffccipuas ejusmodi sotemnitaies, , mngnot die$ appellabant, ut ex tnultis locis constat Evangelioruro et versionis Gneca?, qtiaa septuaginta interpretum esSe Tiilgo iraditur.

apud Judaeos lunc In usu fuisse ex Epipbanio post Kepleruro observat, orooino accuratus non e r a t : ,inquit Epipbanius, , , , , Hujus itaque gralia tunc offenderunt, ul perturbat* ordine duot dies Pascha ederent: sed insuper diem unam adjicerent, omnibus modis o/fendenUt. Judaeoa unam diem adjecisse afflrmat, quia, cum Ecclesiai traditio esset pontifices et concilium Judaeorum feria quarta, de Chrislo ocoidendo decretum tu lisee, idcirco sibl Qnxerat Gbrislum, noa feria quinia, sed quarta prehensumjudicalomque fuisee, nec insequenti die, sed sexia occisum. Quem errorcm Petavius corrigere non dubilavit. Caeterum propter cycli labem et vilium Judaeos interdum V I . Theologorum trita responsio. Postremum b o e argmnentum caeteris valenlius est, quo soluto aberrasse obscrvat vir pererudilus ( ) , idque i x alla difficnltas alia supererit. Illum Joaanis exemplo Chrislianorum posse declaran. Nam, ut l o c u m : /pii vero non ingressi tunt in prvtorium, isti, cutn Paschaliscclebrilatem ad lunae , n l non contamiuareniur; $ed nt manducarent patcha, quanluin civilie usus patitur, exigere conarentur, theotogi i n scholis eic raterprelantur, ut evange- idque in Nicaeno concilio decrelum esset, in lanta l i s i a Paschatis nomine istic signiflcarit non festi- astronomicarum rerum luce el periiia, lamen efTuT t i m agnum, qoi pridie inler cocnandum esug fue- gere non valuerunt, quin collectaai aliquot saecuiis r a t , sed victimas, qu prin die azymorom offe- labem annorum, ad haec noslra tempora propagarebanlur i n templo. Moysen quippe hostias islas rent, ut in solis motu totoe decem dies, a lanari perinde atqtie agnumpaschalem, Pascha nominagse, quatuor aberrarent. Quocirca idem Jtidais evenrsae non dubito, ut eorum Neomeniee biduo, ac triduo, Deat. xvi, 2, ubi legitur : lmmolabi* Pha$e /)ononnuoqaam a mediis luoae moiibus el veris eliam mimo Deo tno de ovibut et de bobus, etc. Porro ad coenam paacbalem non bovina caro, scd ovina pa- deftecterem. De cyclo eC annorum orbe, in quem rabalur, ant baedina. Haec vero responsio nodiim Neomeaiae incluserint, elsi nibil admodura deflnio, n o n solvit: quippe cum nihil tale offerat Hebrxae verisimile tamen arbitror, quod in bac bseresi EpiS c r i p t u r s textus, uti nec sepluaginta interpretum phanius exponit, usos esse Cbristi tempore Judam periodo quadaro anaorum XJV, seu L X X X I V polius. > traiislatio; sed mide tanlum : ImmotabU Phase (seu His aliisque qua eodem ipectant prxslituiis, vir Pascha Domino) Deo tuo, evt* et bovet in loco quem eiegerit Dominu*. Quibus verbis nibil aliud innui- magnus, p. 172 De anno quo Chrntut morlem obiit, ad bunc modum loqui pergit: c Par idem tempua l u r . niai in illo loco qtiem Dees etegisset, et non in a l i o , lmmolandos esse in feslivilale mensis Abib, Judaei certam ob causara, de qua paulo post agetur, agnos primom, [LXXIV] qui vocabnlo Pascha si- Pascha in seqaealem a legiiimo diem, boc est in Sabbalum, sive xxxi Marlii translulerunt, nec eognificantur, subtndeque oves et boves ia hostias paciflcas, et holocausta, per septem dies Azymo- dem quo Ghristusdie celebrarunt.Hicenim r n m . Quinimo Judaei, Misbnici tradunt p r a t e r (tn qua die oportebat immolari) boc carses immolati agni vel haedi, licitum fuisse alias, est xiv luua civili et politica, celebravit, non u l i seu vitulinas, seo quascunque mundas Deoque que coelesti, utque ex medio et aslronomico sidemacUlas mensas ad coenam adbiberc, ei convivan- rum raliocinio deprompta, de qua nihilalegislalore tiam fami eximendae agnina vel baedina noi* sufll- praescriplum. At Judaei luna sequeme Pascba pcregerunt. Neque vero solus id Gbristus fecisse videcerat. I tur, ut legiiimuro temput cl a Deo consliiulum V I I . Docliuml Petavii judicium de ultimo Chri$H Pmukate* Dionysius Pelavius, vir exiraie caBleris anicrerret; sed et aiir plerique palrii inslituli tenaclores et rilus : unde , et perturbalio dociut, in animadversionibue suis i n Epiphanii in celebrilale ipsa Paschatis exorta. Non aliam Panarium ad baeresim 5 1 , quaj est Alogoram, Epipbanii, cuin bac scriberet, mentem esse deaactoris soi assertionem amplectitur; puta illo buisse, verba ipsius demonstrant. > Deinde postaano quo Dominus noster perpessus est, duobai quam Epipbanii errala Petavius notavit, Diagramma dteboa ab aliis atqne aliis celcbratum Pascba ieu laierculum subjicit, lunarum el [triarum anno faitae : qoia cyclus qaaluordecim annorum, quein Joan. xviii, 28.
M

ioan. xix, 5 1 .

(e)Aniiot. i a Epiphan. p. 156.

375 DISSERTATiONES DAMASCENICE. 376 l)ominic(e Passionis, unde colligatur querooani discrimini illi alteu, quod ex arbtlraria ponlihcum urrorcin Jud&i lunc lemporis poluerial admiUerc iolercalatione naium cssei, [ L X X V ] mederi nullc Tandeni, pag. 183, perpensls variarum opinionuin modo poluissc. Quanqtiam Paulus Middelburgende potttremo Domini Pasclialc momentis, conclusis ex coguoimne suo Burgengts iradilionem Ju<j d i t : c Extraordinariara quamdam et singulareiH daeorum diversam essc a i t ; niiiiirum Esdram olim perturbalionem exstiiisse verisimile esi, quae co i B s t i i u i s s e , ut duobus diebve praecipua iesta a g e dunlaxat roense conligerit, quo Cbristus passus rcniur, aique idcirco R. Raba Judasos guae aeutis est: adeo u l non ipse solum cum apostolig, sed el adborlatum, ne majorum cooguetudinem quam alii diverso a caeteris dic cclcbrariut. Nana el Lsdras ipse prxceperat, omiilerenl. illud Epipbanii verba ipsa declarant, cum IX. Quidquid vero sit de tllo Esdrae maodato, et dissensionem in obeuada celebrttaic incidisse Judxorum genlem a sola pbagi lunae mensium gignilicant. Uunc in modum explicata a nobis ac inilia gtatuUse, nuJla suppulalionis agirouomicae defensa communis aenlentia muilo probabilior v i babiia ratione, pcoesque senioram arbilritim fuisse delur, propter diseria et expressa Joannis lesiiintercalalioaes annorum, mihi prorgus perguasum monia, quae nulla cavillatiopossil eludere. > noo cst; imo nec Judxorum cordalioribus, qui ex quibusdam eiiam Scripturae divinae locig coinproVlII.Nimirura doctissimtis auclor exploseratgenbarunt, in ipsismet remolioribus gscculis scientiam teniiam illorum, qui Pascba feriis 2* 4el6, ountemporum, geu cbroaologiam, ad dieg solcninee quam celebratum aftirmarenl, itemque aliorum, glatuendos execukam a majoribug suis fuisse. qui arbhrareniur i n more priscorum Judaeorum porro muneris in primis imposilum iraduni Issafuisse, ut quemadmodum hodie, duobua diebus cbaridis, quibug Moyses cum morli proximus conlltiuis Ncomenias ct niajora ejusmodi fesla bcaedicerel, boc praenunliarat: "pSna - O U W ^ agercnL Ac illorum quidew quia, ipsismet Hebrajis fatenlibus, in primis R. Mose Majemonide, pTV TOt ITUV " D ^ C T Et lssachar in laberuaculis tuit. Populot ad montem vocabunl: illic inventum islud Christo longe reccntius : el quia, immolabunt victimui juuHias \ QuaeOnkelos, Ka8i rejiciendarum ascisceadarumque feriarura ordinaria fuissel illa ralio, alque ab universis re- baliglica liceniia legeng " p V m , ita reddidil TSCttW ccpla, nequa Dominus, neque ulli omaino Judfti : dwrn n y i o TiyoS : et Uiachar %n Neomcnias festosque dies aliter quam cx praeprofectione tua ad tiatuenda [esta t JerusaUm. scriplo legis una die celebrasscm. Aliorum aulem, Isthaec atitero iiaerpreiaiio nilitur iHo loco 1 Paral. quia consuctudo Neoraenias et fesia duobus dicbus x i i . 1 3 2 : rcnS D T O S n a n *>rw nzvw ^an celebrandi, Judaeorum duntaxat illorum erat, qut Slntt^ ; E< de filii* lstachar ( v e n e r u i U ad procul Ilierosolymjs, c l in dispersioae agerent, David) periti $cientia temporum, ad cognotcendum ad quos advenire noa potuissent nuntii, seu curquid deberet facere lsrael. Paraphrasles CbaJdxus sores, qui ad significandum novilunium a Syncdrio versum ielum fusiori sermone bunc in n>odum niagno mittcbamur. Judaeorum quippe traditionem translulil: Ex htachar periti tcienlias teinpBrum, csse, majores suus, dura templuin slaret, primuni docti in figeudu inilii annorum et mensium, in cujusque mcnsis diem habuissc illum, in eujus intercalandis mente et aunn ; sophisUB in notiluniu vespcra lun renascentis cornua apparuissenl, ad definienda figendaque (esla %n lempore suo. visaque esscnl a viris huicce speculationt deslina- *xm N ^ T O I wmxn : Nrs^pra t i g ; ut audilis approbatisque lestibus salteni duo- extrcilaii quoque in revolutione /is, el aslrologi in bus, qui sa nascenlem luoam vidisse confirmas- iiderum stellarumque nolilia. Quamobrem Rasbi gent, Ncomcnia sanctificaretur, prirooque ipso die Deuicronoiuii versum quem citavi, cx islo libri I egressi nuntii per Patxslinam cam indicerenl. l i i Paralip. loco, codem gensu sic exponit : Issachar super pencs ponlificcs genalmnque stetisse puteprosperabUur sedendo in tabernaculis suis, ui lcgi atatem prirai mensis diflerendi facta intercalatione iiudeai ; D W "CyS VtipSl intercalutioni oadecimi teriii mensis qui Veadar, geu secundus norum dans operatu, figendisque Pieomeniis, juxla Adar nuncuparetur; idque variis de causig quas atquetiicitur (1 Paral. x i ) : El de filiis hsachar, periii Majcmonides refert in iracl. Kidduth hakkodesh. tcieuAce temporum, principet familiarum ducemtu Qnamobrem in rcmolioribus regionibug Neomcniaa Principes tynedrii [uerunt -2 SyipaDtpC? biduo cclcbrari solilas; quia bis in locis iaccrti " P t O D T TPrVoperam danlei temporibut definiendia ei Jud;ei crant, quemnani dicm Synedrium Hierosoannit inlercalandis. Populos seu tribus hrael vocalymitanum cx visione lunae prascripsissel. Eamdcra bunl ad monlem, id est ad monUm Moria congregaislius bidui causam affert Leone de Modena, Venetae bunt, ad statas ulique&olemnilatescelebrandas. Adsynagog quondain Rabbinus, in libello qiiem de dani iirterprclalioaem R. David Kimbt in illum locum riiibus ffebraoriim Ilalice cdidii part. m, cap. 2. Paralipoin. WW 2& D^ytnCT W^S inquil, l a n t l " ! Obilcr tamca dicam Juda&o?, qi dispersionibus morabaniur, duoruiu dterum consecraliune V T O dxn rioh unyh r o o w vm
K %T

D e u l . xxxin, 18.

377

DISSEHTATK) V I . non vel affecto jam merue reUxere, ac retraciare /s~ citum etsel, adeoque solemnitates iptas, qtue mensi$ capite penderent, inaliot diet incidU$e< Qnare eum totum aoc negotium perperatn BiolidusiniU magistratibus, el conlra majorum rilus admiuulraretur, grassanie jam iupersliiione, corrupiissinmque lemporibu$, teriiimile est aliquos reperios, qui kanc ccere* moniarum riluumque perturbalionem, qttQtenu$in tp* erat, tmendare tludereni, et qua privalim obin poieranl tecra UgitimU temporibut verjicertnt. C jusmodi Pauhalis agni coena (uit; quam anni? tum passionii Chri$tu$ eum apostolU, atque aliis etiam forlasu Judais, pridie quam cwteri prcepotlere id facereul, uturpore maiuil. Neqve koc unius alleriusve diei discrimen admirabilius ette debtt, quam quod Ckristimis ip*i* ante Victorii papas derrelum, aui Niccenum concilium, vtrutu eiiam aliquoi postea <orculit accidit in religiotiuima Paschaiii celebritatt, uuo plerumque m i a i f , nonnunquam diebui a di/ferrenl, dt quo nannuUa ad Nkepkofi JLXXV] Breriavium iu , olim adnotavimut, etc. Prolixos bic exscriberc piguil lnagiti Pelavii lexlua, cujusquoad res chrouologicas maxima semper e r i l apud erudiiog auctorilas, a i cuju vanam suspicionem non fuiase mox osteadam. X I . Asl, iaquil receulior aliquis, cyclorum et ueuin et invenlioncm, qui aliis qoam Graecis i r i bueril, bic sane niultuin ballucinabiiur. Graecarum smiem et geniiliuin oianium disciplinarum non solani parum sludiosw scd et oeores fuere semper roaxiini Judasi, quandiu res Jadaica slelit incolumis. Nec ccrie nisi pltiribus posl suam inier genlee ditpersionem exculis usum bujusmwli genlilium arlium babere coeperunl, ulfacileapud eosomnee coinrenit, qui genlis mores el rilue alieniius scrulaii sunt. X I I . Iiaae vero Juda2i a Graecie calculos aslronomicos ditcere debuerunt, ac non polius ab jfigypiiis el Chaldeis, qui Grrccorum raagiairi fncrunt, el quibuscum Judm frequcDtiorcm oonsueUidinam babocruat? Sed IICC Graxo consuluitCesar, ut Romanum anaum stattterel, non Sosigcne, non Auguelue, non Patres Nicani, non Ecclesia Romana et Calbolica ; vcrum iEgyplioe el Ortentalcs. Annon vero Judaittearal Aristobulus ilagister Plolemwi regi* de genere Ckrittorum sacerdttmm, a d quein exstai episloia synedrii Hierosolymilaai, c. 1, Itb. I I Macbabaeorum ? Hic sane geniilium artea non oderat, qui regi goniili erudieodo prafeciua osset. Nec dubium esi quin ipse s i l A r i s t o b u I u i ille, quem t PeripateiicaB Pbiloaophia;, Ua asironemicce ecientiee pcrilum fiiisae aesaril Anatoliue apwd Eusebiafn ; cui socios adjungil ejusdem gentis duos Agalhobulos. Annon Juda^us eral Je&us Q* lius Siracb, qui cap. xxxix Ecclceiasticl, eapienlem auum aiu noa vcierum modo, prophelanimqu*libns lcgendis Yacalurum, ecd ct in lerram alienit

rrbton ntsiprQ zvmb D>TTP. MagutH no$tri in* lerprsUUi iunt ul hsacharidae periti (uerint seientia inlercalandorum unnorum, figendarumque Neo* meniarum. Vnde subjungitur: Ad sciendum quid agert debeal Urael; ut nempe tcientia temporum inUrucUt chronologica utique, muudi lempeslalutn immutationet revoluiionetque tiderum neverint tuppuiare. Bekius, qui parapbragim Chaldaicam Paralipomeoon priraus edidit, rabbinos alios in nolig laudat, qui in eamdem expositionem conscnaere. Quinimo Seldenus l i b . De anno Judceorum, Maje*> monidem in tracl. Kidduth hakkodesh. 1 7 , 2 5 , dixisse referl, Majore* , maxime hsaekaridas kabuisse cognilionem lemporum scientet quid faciendum etset hra.eliiis. lusuper illud quoque R. Samuelis, apud Abrabam Zaculb in Jucbasin fol. 40,
f t

Tfrh nby - D I W * ^ l**ackarem ascendiite in firmamenlum, %i secum deduxisse (in monalium usuiu) partes teu scrupulot 1080. IUas oeinpe, inquit Seldcous, noo minus celebres, quain sexagenas apud Gracos el Laliuos. Hyperbole est manifesla de singulari Iribus iliius in re asironomica peritia. > Hanc vero Issacbaridae non babutesent, si sola speculalione pbasis &eu corouura lun# se sollicilos praesliiisseiu. Quasi ?ero exiroia quadam scienlia opus essel ad lunx phases speculandas, quando piaguiorU Miuervajhomines ad boc fuisse adhibiios falentur ipsimei Tbalmudislae. X . Recenlioribus bis Judaeis Josepbum bifttoricuro adjuagam, qui l i b . i n Ant. Jud. cap. 1, iiarrat a Moyee consiilulum esse u l fesium Tabernaculorum agerelur quiola decima sepiimi mensis, , vergente amno renus hibernam Umpestalem; boc eel posl aeqvinoeiium aulumnale, Pascba vero immo!*reiur , , (tecima quarta mentis (Nisan) $oU consiitenie in Ariele. Alqui fieri nequaquain poteral, a l ex eola lunas cornuutn speculaiione, cum arbilraria nescio qua intercalatione, niilla ctirsu* lanaris ad solarem per calculos aeironomicos comparalione, Pascha quotannis celebrareiur quamlo sol i n ariete consisleret. Praeter Philooem ei I I usaraio, nescioqacm, qui idem quod Josepbus slaUteraat, Anatolius Laodioeaus in canonibua pajKbalibus, apud Eusebium (aj, velusliores alios iniee c i u b a l , Agaibobulos nempc, ei Ariaiobnlos, qai omnescerUg&iiuis deraoaslraiionibus evicaraul, * Paschat fettum omnino debere poU gjquiMtiimm ceUbraru Quamobrem Pelavius jam a aie laudalo (185), poslquam relulil ex Majeraonide qaomodo se gyaedriuai gercrel erga icstes qni pbasioi lunae reauntiabanl, subinde inferl : Maui(esimm e*uexhsc loco, Christi Domini notlri lemport, Xeovumas non tam certo CQMUIMM este, ut
1

cpbn m f nn wtm

()Ub. , c. 32.

879 DISSERTATIONES genanim gentiom transiturum, ut eorum qua? apud eas geruntur periculum faciat? Philonero, ioeephum, Mtisaeora, ei aliog omitio, qui litterie et pbilosophia? Gnecorum ingadanmt. Epiphanius narrat Pharisaeos, qui fato cuncla ascriberent, agtronom\v operam in prinits posuisse. Diu ante cyclum Hillelianum quo nunc universi per orbem Judaei iilunlur, R. Samuel, scholae Nabardeensis caput, Periodum astronomicam in Babylonia vulgavit, quain gui relicta veteri sequerentur: unde cognomtnatug fuit, Jarchiani, sWe Lunista. Florebat post ttscoli tertii a Chrisli nativUale iniiium. Eodero circiier gasculo labente calculum alium i n Palaestina protulit R. Adda filius Ababce nonnihil emendatiorem. Origenes borum temporum ecriptor, hom. 23 in iVum., ubi varias Judaorura feativitales exponil, lestaiur eos ad solis cureum lanarem exegisse : Tertia, Inr notaluna, tfa, tia inquit, fe$tivita$ ponitur Neomenia eum luna innovatur. fuerit effecla, : QuiiL Neomenim autemdicifit, eonjuneondueit die$, in quaofferiurethottia. enm soli proxima lerjectis , quasrit notm lunw,

autem

el valde ei

ul iub clarilale id e$t, cum

ejus lateal. El pauctg i n enim religioni conjungitur soli, et adhm-

ret ei, obtervare Unmlaiem 7 Plolemaeus, nobilie ille aetronomus Alexandrinug qut Marco Aurelio imp. saeculo Ecclesia secundo et ceiitum fere annis ante R. Samuelem gcribebal, Judaeorum perioduro decemnovennalem iniercalationum mlruin quantum e x t u l i l , ceu a viris divino Spirilu afflaiig et propheiis excogitata tradiiaque esset; quod veluelissimam eam esse, non rccenlem indicat. Sed eur testes alios quasrimug aglronomtae eruditionU veterum Hebraeorum, quando Migbna, cap. , iract. Rath hatthana, non pauca nobis guppedilal argumenla, Gamalielem magnum eam coluiise. Ejug calculos et periodoe tarias rcferl liber qui de generi cjue nomine, T CP S K >2 Pvkei Elieur; id c s l , Capita ElUur, filii scilicet R. Hyrcani, i n scriptug f u i l . Cap. 6 , cyclum solarem etalait v i ginli octo annorum, eepiem minoribus cyclig qualuor annorum, seu bia quatuordecim annorum periodit consiaolem. Gap. 7, Johannan, Gamaliel, ei alii cum Eliezere lunarem periodum magnam ex annis viginti et uno componi a i u n l ; idque pluribus edisserunt. Ac landem agoogctiat maxiroum circoluro golis octoginta et octo annis solaribos ab o l v i ; hoc esttribus cyclig 'golaribug, el quatuor lunaribug. Ad baec circulum emboligmorum quero a Pioleuiaeo laudatum celebralumqoe diximus, haud prorsua direrso modo rechaui, aique Ganialiel ipse in Miebna, iract. Roth hauhaneh, cap. 4, xix annorum g i l , septemque circuloe miaores babeat, quortim alii t r i b u s , alii duobug annis coasleat. Qiue omnia sic per calculos astronomicos ila explicanl, ut ad Galippicam periodum propiug aceedere visi gint clarissimo Morino, qui primug vcterera banc Judaeorum cx eodcni libro litierario orbi indicavit, cxercit. I in Pcnlaicticb. Sauiari9

DAHASCENIC>E. 380 tanum, cap. 5, et in epislola ad Godofredum Vendelinum, tredecim annis anlequam Guillelmu Henricug Vorstius Capita Eliexer Latine ederet. Qoocirca vir doclas insuper observavit periodum banc ipsam esge quam Epipbanius ugurpaiam a Jodaeig lempore Christi fuisse scripserat, haeres. 54. Qoamlibet igilur capiia Eliezerig a posteriori asvi gcriptore congarcinata vel aucta videantnr ; compulus iile quem exbibent, propter suam cum Epipbaniano, nec non curo Mishnicis epilogismis conformitalem , eo antiquior baberi debet, quo Samueliano et Addano, multoque magig Hilleliano imperfectior et deficieatior egt, ac pingoiori m i nenra alruetag, m prisca illa aelag ferebat. Exinde vere concludo non male conjecisse Petavlum ipso ? o qoo Gbrislog in terrig agebat, mortemque obijt non defuisse apud Juda?os, qui stolidam aliam ex golo lunae cornoum agpecto mensium suppntandorum ralionem emendare et explodere slud u e r i a t : ex quo etiam inler ipsos dissidhinive quod referl Epipbaning, nalum esse, admodum mihi gimile vero apparet. Pelavio subgcribit cbronologug alter baud incelebris ex eadem socielate Bucberius tractatus I k veteri Judceorum cgclo, capilibug praegertim 5 el 6. XIV. Neque vero prosit objicere Gamalielem, in decreio soleinni quod aliquando nomine synedrii de anno iatercalando dedit, nullam fleri gupputalionis aalronomicae mentioncm : sed ponlium fraclorum nec inglaoraiomni, segctum non maturescentium, tenerorumqtie nimig agnorum el pullorum colanibarum, quam u i Deo offerri possent. Siquidem haec prigca formula e r a t , qua praegertim allegabanlur ceria qusedatn indicia, quibug [LXXVII] comprobaretur necessiias iniercalaiionig, non ftjus primaria raiio. Fractio quippe poatium Yigere adbuc bieniem propter imbres et torrenliuin exnndationem significabal, nec proxirae ver imminere quando purgaio nubibire c a l o , non modo pontes reficiendi erant, aed el metendae segetes, agniqae ad gacrificia idom;i futuri inlegro anno Iransaclo ab allero vere. Qoocirca Eliexer, cap. 8 , a i t , propter iria gigna inlercalari anaum propter arbores, propter herbag ei propler golstitia, ut praeter rationeg ejusmodi populares, poiior gemper illa esset qose computa* tione agtronamica niiebatur.
9 9 9

XV. rum

R.

Abarbanel

tupputationum contra Karairat.

ailronomica Rabbi

auctorilaiem

tuetur

Abarbanel, qoem Juda?orum doctissimum fuisse omneg norunl, i n commentario in cap. x n Exodi, dediu opera fese refellit contribuleg suos, qui Karrailce give Karrwi, tulgo aadiunt, oslendilque lgraeliiagy dum Hiurogolyma stabant, mensem primuro nequaquam esge auspicalos ab ca die vcl veapera qua lunae prima pbasig appareret, ged ab ejug cum golc coitu, gccundiim calculos agtronomicos. Excaggig itaque variorum senientiis de primo anni priiicipio nalurali, poslquam dclinivit primum mcnsero gecundum sobg roolum in Zo-

381

DISSERTATIO V I . 382 diaco esse T i e r i ; arbitrariHm vero et ex insliiulo ilgenda fuis9et Neomenia. Imo ex eodem loco i n esee Niean, u l Israelitae Dei liberetoris sui recor- super arguhur, quod duus dies etatuerint pro darenlur: pergil, fatelnrque pcnes synedrium Neomenia, cum dicitur: E l abscondit te David tn magiram fuisse, mensium initia staluere, et annos agro, et fuit Neomenia, et accubuit rex ad vescenintercalare. Legem porro cavisse, ut Nisan priinus dum , etc. Accidil autem pomensie forel, sele exslame in signo arieiis, sicut itridie Neomenia iecunda, ut vacaret locus David.
dicitur : Observa mensem Abib
w

(seu

inaturescen-

lium frugum), quod cum dependeai a sole, idcirco luox molas ad eolis cursum exigi debere. Quamobrem roenses lunares, quandoque duodecmi esse, quandoquc tredecini, quia solaris annus lonarem ondecint circiter diebus superat. Unde aimo addeodus mensis inlercalaris fuit : ut singulis 19 annie eeplem fuerinl intercalandi; nerope 3, 6, 8 , 1 1 , 14, 17 et 19. Ideo vero sapientes synedrii, sepiem testee de lunae phasi varie sciscitatos csse, u i aslronomicas computaiionea suas magis coroprobarenl. Tum Karneorum, qni menses in Palaes i i n a a pbasibus incboare debuisse coutendunt,
b o c argumcntum a f l e r l : ln lege prwcipi sanclifieentnr C*ju$ bit erii
9

Ubi inlelligi non potest alia Neomenia. Quiu addit Scriplura dixisse Saul : Quare non venit fitius
Jsai, Tum furom, neque heri, neque hodie ad vetcendum
11

stibinde : Surrexit et non comedil

Jonathas

mensa in ira Neomeniv

panem in die ()

tecunda. Nunquid hoc non perspicue ostendit, duos tunc illiiis Neomeniae dies feriaios fuisse itt principia mensis, ut hodic ficri solet? D W W vm vhn tznnn Idem plane R. Isaias ad cuin observarat. W w u n r n imn wwrpcn wwv
DUD TCnpS 3 D^O Caput
7

vxvm wn bunc eumdem tmo > twp vho

duobns plenut

bn loW tm

mentit memis

ditbut fnerat ut

ul men$es lunw.

con$tabat, facientes,

quia caput

prceterilus mensit

tecundnm

atpectum

primum quippe

( scih 30 dierunt), eo modo quo nos

biduo

supputalionem

rei causa diciiur: principium,

mensis i$te vonon vocari

sanctificamus,

tanctificetur tempore $uo. Elenim persaepefitu t , xi*t ob innovalionem lunct, de qua dicitur propter coitum lunae cum sole, caput mensis ad ptat LXXXI : c Buccinalt in neomenia, id e$t duos veluti dies perlineal, nimirum ad finctn inno9atiom lunce. FaUo proinde dici (a rabbanipra?cedenlie, et ad initium insequcnlis. Id qnod ftiis) tublala Domo judicii magna (syncdrio) este Leo Mutinensis non omisil, part. w , cap. 2, n . 3. quoque smblatam vUionem lunce. Omne$ hraelilas Hoc porro non illis accidebat qui mensem a usqne ad Rabbam Gamalielem fixiste menu$ tecunphasi putarcnl; quippe cum nascenlis lunae cordum phabim. Ad boc momenlum Abarbanel multa nua nonnisi posl meridicm cerni queant : adeoreponit, quorum baec poliora sunt: iinpossibile que pbasis unius dunlaxal diei Judaici principium fatsse saociiGcari niensem ex pbasi lunae; quando- esse poierat. Addiderim ego, quae in libro Job " , quidem ssepe contingii, coelum lunc esse nubilum in quo omnigenae emdilionis specimina passiin niicant, de variis coeli signis el sideribus leguntur, ei pluviosum. Miriticum fore, si l&raelitx in lerra soa nibil habuisse putentur, quo suos annoS sla- argumento esse priscos Hebrxos astronomicarum rerum iuiperilos prorsus non fuissc: u l i eiiatn taque lempora definircnt preler quornmdam lestimonium de aspectu lunae, deslitulosque fuisse quae referl Scriptora, IV Reg. ,, 11, de boronovilnnii suppulandi ratione, cursus iiem solis logio Acbaz regis Juda ad solis motum delintato, luiwe, quae populi alii et linguae nossenl. Hiiic Tandem anni Judaici nunquani, eliatn primceva Rabbi Hannanael acripfcisse, a i p WOpBJ iila astate mere lunares iuerunt et vagi, sed qtil ad solares, inlerjecto idenlidem decimo terlio *s D N *3 mm *s rhi rrn vh bmer* mense EHibolimsco, reducerenlur. Hsec autem i n jUUN V I fixionem nwuium inter lsraelilas non fui$$e tercalalio riie fieri non poterai absque calculis lauium per vnionem lutue, ted etiam per snpputaasironomicis, ex solo niagoi senaius c i principia Ittmem. Quin rem banc inde probari posse, quod arbilrio. 40 anois quibus in deserlo versaii sunt, nube i n X V I . c Abarbanel ilaqne concludil priecosomierdiu obtegebanlur, et columna ignis noctu, ut uea Israelilas, S B T B ^ SD, consuesse Neomenia nec soleoa, nec lanam spectare possent. Cur sUluere ex supputalione, cum qua visionem concnimTero jussisset polius Moses consecrari ex ore altquol teslium, qui variis de causis anl mea? ciliarenl, cum supputalk) primaria esaei. Quol i r i . aul falli possent, quam ex supputalioue qua circa diserte seriplum lcgi 1 Paral. x n , 32 : De periii inlelligcnlia temporum ita ut ariibuieiica esl el infallibilis ? ccrie cum Da- filiit luachar, $cirent quid agendum $stel Itraeli, elc. Nulla auTid ionatbani diccbat: Cras est nomlunium, ei lem scienlia el intelligenlia opus e s t ( i u q u i l ) ad tqo udebo cum rege undenam id scirc polnil, nifti ex snppulalione novilunia jam (ixa esscnt? soleraniiates [LXXVIU] figendas sine suppuiatione; Nam forsan vidcnda luna non e r a l ; ncc proinde (| esl arcanuiu inlercalaiionis. Nam vieio luna3
9

elc. Hemem

DeiJt. XTI , I xxxvra,3l, 32.

M

* I Rcg. xx, 18.

ibid. 24.

8 1

ibid. 27.

" ibid. 54.

Job ix, 9; xxx*n, 9 ;

() Noslcr inierprcs vuig. veMil, in die Calendarum

setunda. Optimc proi>us.

334 383 DISSERTATIONES DAMASCENIC>E. ver$arii conlra objiurent. Hasc aliaque persequitur res est perspicua, et perceptu facillima cum guppulalio sit lanlummodo sapienliura : Quamcb- Abarbauel, quem tamen permirum esl, vetuslissiinum Eliezeris canonem, imo et Gamaliclis calrem hraelitas ita facen comueverunt, tuque ad euloe quoe citat Eliezer, on)ieis3e. Gxterum e\ * Aniigonwn JSchmaloiarcham prinetpem Sgnedrii; bae disputatione multa colligo. cujus iscipHli fuerunt, Sadock el (a) Bfietku*. DTTWl p m r Quia igitur sapienteg Israel perfecie callebaui artem jalercalandi, quam prseclaratn scieuliam per iradilionem accepcranl, coeperunl degeneres i l l i discipuli excuiere a i e jugum iradilionis oralis, ei se oppoaere fixioni Hiensium, eeu noviluniorum, dicentcs, sensum pracepli non esae, ut flgalur noviluniura secuadum uppulaiioi)0n) nec lam sublimibus opus ease diaciplinis, sed aecundura vieionera lunae, ore duorum lesiiuni, aive illi docti fuerint, sive indocti. Uada sapientes illius aevi oecesse babuerunt raiiones illorum frivolas solidis argumentis refellere; e quibus tt. Gamaliel dixit : ] W n n '3 > m m S W W I S bur rrcnn ] W ^ naSaipo -^ o*pbn a r " mn\ rnrai nv n n r e rraS iVo9

XYU. Primum eet, quo roagts ac magie evincitur, non inanem doctissimi Pelavii conjeclationen fuisse, illo tempore quo Dominus in Judaea roorlem obiit, pon convenisee inler Judaeoe de legitkno PascbaUa die sutuendo, nec defuiise, qui noii prebareut ex sola lunas pbasi, ac, nescio quoram lestium relatione, menses defiuiri, posibabilitqve calculfe aelronomicis anoum insuper inlercalari : quando, vel ipgisinet Rarneis faientibus, ^ertum sit Gamalieleni cum suis Pbarisais, quorum Miehnici riius et mores collegeruni; pro suppuutione stetisse. Hie enim R. Gamaliei ipse ast cujtifi Lucas meminit Act. 34, ceu viri
honorabiiis umvtrtce plebi, et quo magisir* sanclue

PattJus H8ii8 est. Tbalmuditls tradunt, singnlari privilegto fuisge illi coneessuro, ut ftlios nepoles/t/e curare visionem lunce. Supputalio enim pelior que 8 u o s Graecoruin Hngua et disciplinie imbue i l . J/oc eao sum cdoctus per traduiotum nottram rel. Addunlque iasuper R. Simeonem ejus filium adomo palris mei Abba, mensem lunarem non a synedrio tandem obtinuisee, ut ex calculo astrohabere pauciores, quam 29 dies eum dimidio n ISZurupulis. l d quod docei nos Rabban Gama- Bornieo Neomeni deinceps slaiuerenlur : id quod lielem innixum non fuUse phasi l u n s . Hoc awn~ plana anterioris dissidii aliud argiimenluni eet. pHus conflrmat ex duobus texiibus ftfisba Iracl. Alterum est, a primaeva aelaie aslronomicas Boih hasshanah, cap. 3, in quorum altero legitur. sopputaliones in usu apud Israelilas fuiese, q u i bus refragali non sint nisi Sadducaei, qui KarraioSap - Q H S anxhm w W I D N Y W nrn*y S>Sai tarum parenles exstitere. %t>7Qa p n Veneruni aliquando duo et dixerunl; XVIII. Sed et boc praeertim iierum deducitur, eum lempore Cbriati inter Judasoe non eonveaire Vidimiu eam $uo ttmpere, die nimirum trieetima. 4e asaignandis noviluniis, stalisque solennUatum JAocU auiem iutertalalitMis ejus, $ub tgrenum i r i diebus, Saddecasis a phaei ion roanaes auepicanticet diei tricesimi, non upparuit, et aecepiatii eo$ libus, et Phariaa3i8, Gamalicle dute, a coitu eum Babben Gamaliel. Ex quo loco coacladit, Gamalielem, qui lesiea istot mendacii non arguit, posiba- sole, bine faclum esee, ut Sadducei aonnisi aU bito homm testimonio, suppulalioni poliue ad- lera, imo quandoque terlia posl Pbarisaeoa die Pascba celebrarent. Quaiuobrem baud absone haesisae ad annnm intercalaiidum. Addit insnper prorsus Epipbanius acripsit, illo anoo, quo Domiin eodem Mishnae capite legi : txcah TTPW p v hnca vhn Sjr w S n Wraa prb ^ m nns passua est, di$*eniionem de legiiimo Paschae die coasignando accidisee ; ut duobus dieVtFWV\ rfcOD Gamtliel figuras lunarum habas Pascba immolataai comeainmque fuerit. huit iueamaculo super tabula in pariete, quas mon9

Uraret imperili*: ut nempe Sadducaeos Boetliuaseosqtie conviaceret sibi nolos esse lun mota, cjnsque dum renasceretur figuras pro quolibet inense, quas discipalis aa i n labnla osienderct. Terliuro istis addere textnm Mishnai peteral, qtio narratur ganclificaUim noYilunium fuisse? eive IHIMI iempore suo vUa easet, sivo . ^ p . i r m w r p D W Q rwna vhv , R . Eiiezert* fiiio Sadech neqaidquam refragante : Quamobrem manifestum *$t, irvquit Abarbanet, in viiiom, iimul refuiareutHr, fundased in qum odtnentum hujus iupputalitne rei non tonsittere : quodqne

XIX.

Sadducaorum

couaiui

et doli

ut

Patcna

tabbalo ineunte egalur. -~ U l vero Epipbam* fidee magis inagieque bac ia parie concilietur, addam paiicis, quid tbalmodisla ipeimel Uierosolyroilani rareum tradant i n tract. Rosh hat%kanmk eap. 2, I , ubi exponunt bunc Misbnae texturo, ? u W Q Enansn rrpbpttro m S M mmr r m p o ( i a Mishna Babylonica habetur ( D ^ D i n ^ l iSpSpSTC r n ^ o n ro H S K yhvm w nbttr w n n AntiquHui
%

receperunt 6ui, siatutum

testimonium autem

de novilmnio Boethu$(ri$

quovu ntsi

hoagtnlicerih

mine. PoHhac

fallaciter

est, ut non accipereni

(a) Dico, Boeihut potms quam Bailhui vel Buiihos: Cognominis siquidcm bic erat, aul forsan idein cum Boeiho illo Alcxandrino, cujna neplim Herodcs Ascalonita uxorcm d u x i t ; de quo vide ioseph. An-

tiq. Jud. lib. xv, c. 12. Tbalmud llierosolymitanum * DWQ Runt scctarii, nec alii a Sadducseis sive
Boeilui8aei8. babet D W Q el D W B Boclhus el Boelhusim.

3S5 DISSER1 V I . 386 comburerelur, fasoicolis sorculorani cireum eppoet uotis. Qeam fallaciam ejnsmodi fuigge Gemara eitisconlra sancitam a majoribus legetn, secundum Hierogolymiiana n a r r a t : Tradunt magittri notlri cmmtot euse Boeihuiaot in errorem indueere ta- quam vivicomburium baud altter Gebat, qiram i n pitnlt$ (gyoedrii) $i conduxiae quadringeniit %u- jecto ei cliquato in os damnaii filo plumbi candenttt: tmu unum de nostrit, et alierum de ivts, ut fal$o cujus severi judicii banc fuisse causam ferunt, quod tutarenlurde notilunio. Cur auiem fraudem hanc eaaelale synedrium rudeet imperitum statutonim isii m o l i l i eseent, cauean) isiain afferuni Glogga- pristinorumqoe morum sset : id est, u l i rabbi l o sepb ititerpreialur , uyTtX bu \ m Sddu i r e s : n m a M S I raD T T M hw w j n w dueah totum comtabat. Enimvero Josepbos loco modo ante citato banc fuiseo refert indolem istius T n t o i t i t t D ncnyn n s i n n r w **TJ seclap, ut prae cxterig Judaeis crudelea essenl TgOygD r W t t n a rattm Ul, cum indderet triceii- cla\ \ \ mus die$ Adar in Sabbatum, nec appareret novilu- . Cum igiiar pontiflcea et primores Judaicje gentis SadducaBi essent, idcirco pagcba, quod alii Btum in tempore $uo ambierint Boelhusad ut primus vegpere praecedenti comedmnt, ad diem insequendiet Pasche inciderel lit Sabbatum, quo eblaiio tem distulerunt, quaa, tum Sabbati, luin decims mamipuli fttrti, prima die Itebdomadis: voeem Sabquinlae diei mensis initium ipsis foret, mensem bati, qum habetur, Levit. xxiu, 11 et 15, acdpient$ fto Sabbalo proprie dicto, ul cap.u Gene$i$ (non auspicatis a pliasi seu visione lunae.
f

p r o d i e fesiivo et ferialico) ei [LXXIX] Pentecottes X X I . Nec est quod quigquam, recentiorem aucto iu prima hebdom*di$ die, Aiqui boc ipeum est, rera evangelicse bistoriaB periligsimum seculus, i n qaod Epiphaniug anno Dominicae passionig acci- ficielur, pontifices ipsos ad Pilatom cum minigtfis disse refert, u l nempe alio die Chrisius cum Ju- guig el cohorte Rumana Jeaum vinctum adduxigge. cfeeorum plurinig Pasclia comederii; alii vero Nam Maltbaeug, cap. X X Y I I , 4, gcripgit: Mane avSabbato danlaxat ineume, ut ila feria prima pro- tem faclo, consilium inierunt Prindpei werdotum, * i m e potl Sabbalom sequenle manipulus oblatus ol , et tenioret populi advertus Je$um, ut aJl, c l eo anno featura Pentecosics in simileta eum morti traderenl, el vinctum tradiderunt Ponlio Ptferiam, eea Dominicam, inciderit. Porro Boetbe- lato prcesidi. Sic Marcug, c % xV, 1 : hl confe$lim mane sa&os io eamdem seclam cum Sadducaeis coaluisse consilium fadentet tummi tacerdoles cum $enioribu$ et aiBrmaat Jadiei omnee. Quidni i i gint qui Masbo- scribisel univerto condl\o vindentesJesum, duxerunt Uuri eonrupia voce vocantur apud Eusebium ex et Iradiderunt PilaiOi Matiheeug item, 14 Jegum gteUegeaippo, quosque Sadducxoruni faiase socios ligse ante praesidem ail, nibilque respondissecum acdtsciiaus ex Consi. aposl. lib. vi, c. 6, quippe qni cusaretur prindpibut sneerdotum et $enioribu$. MariuHDortaliialeiti animarum et Providentiam abne- cug, cap. Xv, 3 : Et accutabant eum tummi secerdagareet. Quas clim ila sint, nulia brcvi supererit tet in mullit. Mallhpeus rurgum, cap. XXYII, 2 0 : difficuttas ad eonciiiandiim Joannera cum Matlhaeo, Prindpe$ sacerdotum et senioret pertuaurttnt popnMarco e l Luca. / i i , ut peterent Barabbam. Marcue, cap. xv, 4 1 : X X . Quaado Joanneg scripsit, cap. xix, 28, Poniificeg aulem tondiuvtrnnt tnrbam, ut magit illne qoi Jeatim adduxerant adPilatum, non ingresBarabbam dimiilerei eti. Domlno petidente in cruca, $*$eue in prttiorium, ut non eoniaminareniur, *ed illic aderant prindpe* tucerdofum eum tenhribu$ ut manducmnt pmdta; Pontiflces senaioresque convidanles d ( Maltb. x x v i t , 41). Cousimili modo Judcorvm gigniflcavit. Hi porro niagna parte Lucaa cap. x x m , 1 de lolo synedrio cui pomifcx Saddtiesei erani, quemadmoduna sanclus Lucas pra3fuerat, a i t : Et turgent omnit multitudo eoruin diserte lcsutur, Act. v, 17, bis verbia ; Exsurgent duxerunl illum ad Ptlatum. Quando ndssus est euiem princeps tacerdotum, et omnes qui cum ilto Chr&gttis ad Herodem, f 40 : Stabant principez ertmi ( qmas tu hctredi Sadducmorum ) repteti $unt tacerdotunt et tcribm comtanter accnsanles eum. Rc%do. E l certe prinoeps iste sacerdolum Annas erat deuntel ipsiad P i l a i u m : Nam ( t 43) Pilalut, convo(ot cotligere licet ex cap. IY, 6 ) , aut ealtera ge- catt prindpibm tncerdotum ei plebe, dixit ad Ulot: ner ipsius Caiplias. Annain porro SadducaBuiti Obtnlittit mihi hominem, etc. Sed neque Joannes feisse coropertum habeo ex Josepbo, lib. xx Aniiq. IHud tacuit, cap. xix, 6, quando Dominus adduap. 8, ubi narral Ananum juniorem magni hujua Gtug a Pilaio exivit foras cum corona gpinea et Anani sive Aniwe liliuna, qui Jacobum Jesu Cbristi purpureo vestimento, eum vidi$$ent enm pontifice* (ratren neci iradidll, secia fuisse Sadducaiura, et ntinhtri (synedrii) damabant dicentes : Crecla?pt9tv . Id quod eliain figeeum.y\5: Ncganli Pilaio sc regeni ipsorutn oatenrari poiesi in bis quae ab boc eodem Anano crucifixuram, retpondernnt pomiftcet :Non liabemut {aiore adYersus Paulum gesia esse referuntnr, regem nisi Ccesarem. y 42, obsistunt ponlifice$ Att. u m et XXIY. Josephus quoque non uno i i i Judctornm, ne Pilatug i n litulo cruclg gcribat, . teco seribit Saddncaeog fuisse quoiquot generis Bex Judceorvm. Ad prxtorium igilur pontificeg elaribnc inler Jhdaeos pracelfebani. Thaltaudislat perrexeranl, judicio Cbrislum perseculuri. trtdei circa baec ipsa lempora contigisse, ut filia X X I I . Ad eumdem modum occurri pogget alteri tacerdoiif quae scortaia fuerat, synedrii aenienlia
y

387 DISSERTATIONES difficultali, quara objiciuDl advcrsarii, Aposlolos exielimasse a Doniiuo fuisse injuncium Judae i n ullima coena, ut emeret qum necetsaria erant ad diem fesium * ; id quod in mentem ipsorum cadere non poleral, si pascbalis solemnilas incepla jam essel, quia Sabbalis, feslisque diebus quidquam aut emere, aut rendere velitum erat. Possem enim respoodere liciium fuisse Judae boslias offerendas emere ipsa vespera, quae solemnis a cunctis Judaeis non baberelur; eo maxime quod pontiflces ia aliam diein sive Sabbatum slalutas lege victimas ornaiiori pompa el cacremoniaram ritu sacrificare distulerant, u l nounisi poslridie Sabbati primitiarum manipulum oblaluri essenl. . Sed responsionem aliam mihi suggerunt Misbnici sapieutes, Iracl. Sabb. c. 23, i , ubi aiunt

DAMASCENICAS. 388 lis semicyclos non siue quaestu recepturi; illud etiam per ponlificeg liccbai diebus soleninibus, quando iongeplures viciimae mactandae essent, tum asingulis masculis, turo ab iis quibus vola persolvenda erant, aul offerendaa bostiae pro mundaiionibus, necnon priraUiTorum vicariae. Ad hosquippe dies festivos hujusmodi oblationes reservabamur, quaado omnes Hierosolyinis adesse tenereniur, uti Iraditur in Tbalmude Babyionico adlract. San~ hedrin, fol. 44, col. 4, et Hierosol. ad traci. Rusti hasshanah, fol. 56, col. 2. Quamobrcm necesse erai ut bis diebus prasslo et ad manuin in templi alrio hosliae essent, quas secura afferre non poleran', qui ex reniotiori regione frequenlisshne advenubanl. El cerle violati Sabbali non erant rei, qui ipsomel Sabbalo quod poslridie primi diei azymo T O W vhn ]UD 3 *> nnrra O T N S H W rum accidisset, fasciculum primitiarum in templo offerenduin in agris meterenl : uti nec illi qui p i raur nrwS p a t m rar nensn ibar* TTPSO TOD longiorem viam qnara Sabbato periiiiueretur, ipsa v r t e r r u n roD nnnS S r o cnerr^a nos a i * die seplimaemensi essenl ad anaunliandam synedrio diem Lunae. Alia ilem non pauca diebus istis licila 3 Quilibet poteti petere tocio suo cadot vini eranl, qu a^d Dei cullum aut servandam legem aui eadot olei, dum non dixerit: Commoda wi/it. cederent. XXIV. Quod si quis objiceret fas Judaeis non Sic mulier vicina placenlas. Quod $i ei non crtdideril, potesl apud eum pallium thaletumve tuum fuisse diebus solemnibus judicia ferre, adeoque relitiquere, et pott Sabbatum rationem cum eo inire. morlem quempiam laia senteniia muliare, suflficeSic in vespera Paschatis, quod in Sabbatum incidit, ret forsan bsec respoasio Jesum reum mortis non ab aliis pronunliatum fuisse, quam a poniificibus hieroiolymis relinquit pallium suum apud eiint, et et gentis raagietraiibus, qui cuai roagna paric Sadsumit Pascha suum (eeu paschalem agnum )ratioducaei cssent, Pascba nondum comederent, nec nem autem eum illo init po$t diem fettum. Qaod si diem banc sanclam haberent. CaHerum Ligtbfooius ILXXXj quivis Israelita Hierosolymis ipso die Sabin Horii Hebraicis, ad cap. xxvu Mattb&i, glossam bali boc roodo em&e, seu comparare sibi poierat affert ad Gemaram Babylon.,cap. 4 tract. Sankedr. paachalem agnum; profecto poterat etquamlibet aliam hostiam, quam oblaturus esset eisteado ae fol. 35, qua deciaratur judicia capitalia exerceri coram Dpmino secundum legis praescriplum. Lege potuisse in vesperis Sabbatorum, quse in anleriori aiqoidem cautuui eral, ut nuilus i n pascbali celedie coepia essent, ubi nullae scripiiones erant abbritate, aiiisque duabus appareret in contpeclu Dei golvenda?. Sic autem pontiflces qui Cbristum feria vacuut " ; id esl sine munere. Quinimo istiusmodi quarta niorli adjudicandura stalueranl, boc sine bostiac i n lemplo seu templi alrio, quod templi scriptionibus ineunle feslivitate raiura feceruni. par* ceasebatur, vulgo vajnibaat et emebantur, XXV. Oiuilto Drusiuin in cap. xxvu Mattb. ex u l ex multiplici Evaagelionim textu, ipsisque Pescha, fal. 75, col. 4, iraditionem hanc docloTbalmudislis constat. Atqui in tracl. Korban Petach rum Judseorum afferre : Cum aiiqui damnati erant eu oblalionis paschaus, cap. I , 46 : Eadem ad mortem, veiul unex rebeUi$ ei impotlor, delineopera qum ttt lemplo exercebanlur pras$iabanlurque bant eam, differendo supplicium usque ad aliquod ditbut profesils, agebantur etiam in sabbalo (et a solemne festum, quod ' vocant (seu unum e fortiore feslifis diebus) m t t D p SlTD 7WWCO tribus, in quibus oaanes undique Hierosolymam), Ita ut ei derimaquarla Nisan incidisset in Sabbaiuai, lunc occidebant eot quo tempore Itrael congregatus egressis tribus Israelitaruraturraiscumsuispascha- tral; ad ttaluendum illud, quod ti omnes hraeliia iibus, iavaretur atrium ipsoSabbato quta Sabbalilex audieni el timtbunt. SaneR. Salomon ad islum lonon obiigat in templo , * D W T n i cum, Deul. xxvn, 43, eadem habet: pCD W l p t U TTDV TTD^M iViii forle in rebus quai prorSra TTTW fn^noi S m imh kinc e quod txsus nonesset nee$$$arium operari. Unde, quia contpeclabanl diem fetlum S r m , ut occiderenl eum in cedebatur ut boves, pecora, columbae, aliaque die (estoSzi. Ha2C, inquaiu, omitto, quia noa liquet eacrificiis necessaria veoumireal in atriis lempli au iii ipsismet eolemnibus diebus, an potius ipao caHeris hebdomadis diebus, ulque Dummularii seu pridie vel postridie impostores et blagpheoii morte mensarii a 25 meoais Adar singulis diebus usque piecterentur, quaudo populus civitate nonduni exad Paacba eederent, a quibusvis Israelitis mascuceaaisaet. Nam Tbaltoudisue ferunl Jesura Pondiiv
9 f V

Joan. xo, 8.

" Deut. vi, 47,

DISSERTATIO V I . etSaida? fllium syof drii judicio Lyddae Diospoli oeci datam, ipso pridie Pascbatis. Imo Jacobug apostolus pndie aui biduo ante solemnilatem Pascbalcm occisus fuit ab Herode : c l posiridie post Pascha interficiendus erat Petrus, nisi e carcere ab Angelo eductus fuissel". X X V I . vero observalu dignisslmum est, j u d i cinin illud quod pontifices contra Jesum nostrum tulerunt, decretorium non fuisse sed mere declaratorium. Unde a Marco, ei a veluslissimo MaiItaaei iiilerprele , consiltMm, deliberaiio oominatur, aut ". PutarunlEccle8*132 Patres, Judaeomm Ponlifices, qui Jesum ad Pilainm deduxerant, praesidi dicenti, ut eum ipsi
acciperent et teeundum legem tuam judicarent,

idcirco rcspondisse, fllon licei nobis inlerficere quemanam; quia adempla ipsis putestas a Romaois essel quosvis sontes morte pleclendi. Plane Josepbug, lib. xx Anliq, c. 8, narrai quosdam ex Judaeis obviain ivisse Albino praesidi Alexandria i n Palaestinam advenienti, expostulaluros apud ipsuni adversug Ananuin poniiflcem, Annae majorig filium, quod citra illius senlentiatu coacto gynedrio Jacobum Jesu Cbrisli fratrem aliosque lapidandog judicasset, & ', quod licebat. Verum alius fortassis reruro alaiug erat sub Pilato; quandoquideni paulo post Domini necera lapidaius Siephanus fuii in synedrio consideotibus. X X V I . Alia itaqua-illiug responsionig pontificura raiiocolligiturex Thalmudistis. Niniirum aiunl quadragtnia annos ante templi urbisque excidium propter frequeotiora homicidia et latrocinia, desiiase capilaliajudicia ferri a synedrio, nisi forle reus sceleris socios aat patronos non baberet, a quibus forel perlimescendum. Idcirco enim synedrium niigraveraia conclaviGazjlb (ila nuncupato a lapidibus eeciis et polilis qaibus constabat) in quo golo, quiajuxta ganclaarium exstructum eral, judicia capilalia poterant exerceri. Quod quidem conligisse oportei uno aot duobus aonis plus niinus ante paggionem Domini. Pontificeg ilaque et senaius, veriii ne quam forte populus, maxiroe Galilaei, sedilionera exciureat, Chrisli causam ad Pilalura boc obtentu deferre maluerunl, ut Romaaus praeges definilivam adversug eum geutcntiam pronunliando, tumultum gi quig oriretur, auctoritate gua compegceret. Noveralcerte [ L X X X I ] Pilaius peneg ipsos adbuc fuisse qoamdam judiciorum capitalium potestatem, cum se de Chrislo pleclendo nihil solliciium gigaificavit: AccipiU tumvos, iuquil, et secundum Ugem veslram iudicale eum " .Quin dicendo judicate, boc inuuebai Chrigtum morie dignum a synedrio declaratum qaideiD faigge, oon decreiorie judicatum. Slephaam aulem post annog aliquot ioipune lapidarunt emm plebem tunc non extimegcerent: quanquam
M e

390 id facinus impelu poiiug eorum qui aalabant patratum Scriplura tignificat, quam pronuntialo prius solemni genatug judicio. Eodem circiter tenipore sacerdotig de qua jam diximus filia, ob scortaiionem synedrii scnlenlia combusta est. Cxlerum in illo judicio quo Jesus nogter a pontificibus senioribusque mortU reus dictus fuit, nibil reperiag quod solemnitalis ferias vel taniillum violaverit. Comprebensus quidero esl, sed a coborle Romana. Et gi verc ministri pontiflcum el senatus una aderant, lege prohibebatur bomiuem qui blasphemug et impius haberetur, die feslo apprehendere. Nam Moyses olim bominem illum qui pauca ligna Sabbato collegerat " , ipao die io custodiam iradl juggit, imo forsan ex divino responso nulla mora anle solis occasum lapidari. Quiniino non ita pridein UUimo die magno feslivitatit Scenopegiae, quem Otanna rabba vocitani, et perinde alque pagcbalem primum solemnem babeanl, ponlifices et PharUasi minutrot miserant, non raililes Romanos, ut Jesum apprehenderent . Sic Herodes Agrippa , quo giudiosiorem legig nemo se praebuil, ipsodie azymorura Petrum in carcerem roigil, Pagchaie transaclo, populo producendum in profeslo. Seniores porro com a coborie Romana Jesum ad Pilatuoi duci curassent, non lanquatn judioes, qui decretMio morlis jam lulissent, ged tanqnam delatores gese geggerunt, nec subinde praeter clamores quidquaui illud praestilerunt. X X V I I . Nemini negotium facessat, quod Domini corpus ipso die Pasclia3 de cruce deposilura , u n cliim, et tumulatum fuit. Istac euim in lotura vetita non erant, quando Sabbatum proxime auccedebal, cujus fcriae Juda?is gemper ganctiores fuerunt. Quidni vero a Romanig roililibug, adeoque gentilibus, qui prxgto aderant, de cruce deposilurn gil ? Judaei quippe alienigenas, quos D^U appell i i a n t , inconstanter adhibent ad ea gerenda quae gibimet permissa non esse arbitranlur. Ad unctionem quod a l t i n e i , in Iract. Sabb. cap. 25, 5, basc babentur : \WTO\ ] l DTOnT SD D W - - \ vhw nhn >nbn ]^ ^nD^w SnoD b n n ^ V i a o i *fUV vhu MSN rhsW vh Omnia necetsaria mortuo peragunl (die Sabbalo) ungunt eum et abluunt, dummodo membrum in eo non moveant. Sublrahunt pultinar quod sub eo e$t, eumqut in arenam deponunt> ut exipectet (exitum Sabbali) alliganl maxil/am, ul ascendai, ted ne addat (aperiri). Tandem J u d a i , quando Sabbalum diei golemiii guccedil, ipgo die festo mortuum sepeliuni, et lumulant. Hoo golura cavent, ut a r u geu viro genlili sepulcrum aperiatur et operiatur. Quai proinde circa Dominum peragi nulla consuetudinum violatione potuerunt X X V I I I . Dicendum modo gnpercgt de Ulo ioanei 1 1

Act. x n , i - 4 . - M a t t b . xxvii, 5 ; Marc.xv, 1. n . 32. Aci. VII, 5.

9 1

Joan. XVIII , 3 1 .

Nom. x v , 35.

" Joaiu

391 DISSERTATIONES DAHASCENICA. 392 nis loco cap. x m , 1. Anle diem fettum Paschce, cisse autumavero. Elxailae siquidem (), curo caridens Jetm qvU venil hora e/us, etc. Quo videlur nes animantium, tum etiam vinum Encralitarum ' innui Jesum coenam poslremam egisse prius cum aliorumve Gnosticorum more abominabaniur. Ex discipolm suis, quam solemnitatem paschalem EpiphaniO igilur inferre Iiceat priscae Ecclesiae agni comestione Judaei auspicarentur. Quidni vero morein hunc fuisse, ut panis eliam rerraentalus ad verbis islis hoc tanlummodo signittcelur, scivisse allare Doraini offei reiur. Unde Joannes Pbiloponus, Jesunt ante diem fesiam Paschsc imminere tempus qui fnedio saeculo sexlo scribe.bat, confirmare n i l i quo transiturus erat ad Patrem , juxla atque d i - tur Gbrislum azymo pane corpus suura non conscipulis biduo ante praentintiaverai ? Hoc non secrasse, quia id minime obscrvabalur in Ecclesia, absonum adeo esse inlelliget quisquis implicatio- Alexandrina saltem et Orientali. res esse Novi quoque Testamenli narraiiones XXX: Unde apud Armenot ritus azymi panit conloculione&que expertus erit, atque ad mulla illa secrandi. Primi omnium ex Orienlalibus Armeni quae simul compleciuntur secernenda accurata fermentatos panes exclusisse a sacrificio Dounni diligentique considcfalione opus fcsse. Caelerum noscunlur : cumque hunc suuin ritum acceptum Bochartus lib. De animalib. Strip. $acr. cap. 50, referant sancto Gregorio Illuminatori, a quo fidem ubi de agno pascliali, COnsulllssime observavit, Chrislianain edocti s u n t , contendit cx adverso Tcrba ba?c , ante diem [LXXXHJ Corabeiisius in tiotis ad Narrationem de festum Patclue, nihil aliud significare, quam ipsa rebus Armenorum(b) sibi videri Gregorium Grpaschalis fesii primotdia : ac si dixisset evangfc- cit accepisse fermenlum, quod poslmodum iucceuolista, , ut quemadmodum te$ facti JulianUtce commutarint in azyma, in si, sic praecedit orationeoi, ut nihiloininus pars gnum aliquod hceresis Eutychiance. 111 um gcilicet sU illius , ita prima quoque soleiuni- Gregorium dicit, non qui ftoma missus esset, sed latis parg fuerit. Praeterea, u l aole monuimus, qui e Cappadocia, praecipiente Leonlio Caesariensi quamlibet ab esu pascbaiis agni feslivitas inchoari melropoliia, venerat, quemadmodum in ejus Vita censeretur; atlamen prima illa dics qua Chiistus legilur. Quamobrem illis assenlior, qui narrant illud comedit, non Ua solemnis e r a t , u i i sub- ex Juliani Halicarnassensis discipulis aliquos, cum sequons, quam ponlifices slatam potius ratamque Eutycbianorum et Incorrupiicolarum erroribus baberent; utide a Joanne magna Duncupatur. gentem banc inTecissent, auclores etiam eisdem Erat enim, inquit, magnus dies ille Sabbati *, boc fuisse ut inter divina mysleria, demptis ex pane est maxime fcslivus. In hac enim posteriori die fermenlo et aqua de calice, cum naiuraro unam festales bostias imroolaiuri erant, u i nonnisi in et operalionem unaio, turo corpus oranigenae corallera proxime insecutura, manipulum primilia- ruptlonis expers in Cbristo, ante etiam quam cruci ram essent oblaiuri. Atque baec de supremo Chri- affigeretur, cxstitisse signlficarent. Hoc Nicesti Paschate dixisse sufficiat, collatis Juda3oruin pborus Gallisius (c) et alii Graaci Iraduni, sed e l ecriniis cnm evangelisiarum relalionibus, ut con- aflirmat praedictus auctor Narralionit de rebut Arsiet Dominum azymo pane Eucbaristiam conse- menorum, quam Combefisius edidit. El certe Aoacrasse. Nnnc de azymoruro apud Gbristianoa usu stasius Sinaila, pag. 10 , observanrestat u l dicamus. dum monel, Monopbysilas olvov \ XXIX. Pani$ azyntus non ab omnlbut olim ad , vinum metum tine aqua offerre, ut exinde Eucharistiam admhsut Cur ab Ebioniti*. Quani- deprehendanlur confileri Chrulum nuda et timplici libet vero Dominus azymum panem in corpue Deilate constare. Atqui haec de cunclis Monopbyeuum primum transmutarit, taroen ab omni Ecsilis intelligi nequeunt, quaudoquidem in sacrificio clesia ejusmodi panis ad sacriflcium deiaceps adDomini fermcntatum panem Jacobilae, tam Syri, tarissus non est. Epipbanius (Haeres. 30) narrat quam ifigyptii, et vinum aqua delibutum adhibepecuUarem hunc Ebionitarum ritum fuisse, ut ad bant. Non iteft) Armenos ipsos innuit, quorum Imitationem mysieriorum quae peraguntur in Ec- ntjsquam alibi meminil, licet duarum Ghrisli ulesia, Eueharistiam ex panibus non fermenlalie naturarum impugnaiores alios frequentissjpie semel in anno, pascbali utique lempore, conficememoret. Quaoiobrem de discipulis Juliani Halirent. Nimiram bi hserelici curo Judaicae legis tena- carnassensis sive Gaiani loquilur, sive Incorruptitissirai essent, nee aliis panibus prseterquam colis, qnibuscum de fide spe disputaverat AlexanHzyinis in Paschale Tescereutur, panes alios ad drise. Unde colligilur Armenos non aliundc acceEucharistiam adhibere non polerant. Qtiod vero pisse ritum offerendi azyma et vinum merum sinc gubjungil Epipbanius Ebionitas aquam nudam aqua, nisi a Julianitis seu Gaianitis, quorum erabsque vino consecrare solilos, id eos ab Elxaliis rorea alioe amplexi sunt. Galanus, t.lDe Eccleseu Sainpsaeis, quibuscura posthac coaluere, didi$ia Armenorum, cbroaicon exbibet, ab bomine
9

* Joan. xix, 3 1 . () Epipb. Hojres. 35. (b) Aucl. Bibl. PP., col. 294. (c) Lib. xxvn, Hist., cap. 53.

393 DISSER'. bujusce genlis orlbodoxo quopiam lingua pairia scripluin, in quo legilur, cap. 17, Joatmein Ozniensem caibolicatn, seu palriarcham, juseu llomaris Sacaeenonitn principis, coacla episcoporuin Arroenomm et Assyriorum synodo in urbe Manasrhierli, dcfinimse unam in Cliritto este naluram, noluntalem u*am, operalionem unam, fuuuque e tierh ablata fermentum el aquam. Ex quibus deduci possii Anncnos perinde alque Graecos fermentatos panes iaterduai obtulisse, quandiu pax el unio perdtiraverii, quam sub Heraclio imperalore cum Constantinopolilanis pepigerant. X X X I . Paucis posi aimis , Qtiinisextae synodi Palres, eanone 52, praetermissis azymis, hoc aom i n e dunlaxai Anuenos culparunl, quod vinu:it solam *ine iilla aqua3 mielione iu niissis offerr c n i , quod eliam indicio fueril, ncquaquam T r u l l a n i s illis Palribus constilisse, eos ad beereeim proaiendam ferineotum ex Eucbarisiia exclnsisse. Cauone qtiidem 1 1 , cavetur ne fldcles azytua coi n o d a n l , at cum Judaeis, ac Judaica mente el ritu , Nemo eurum, qui in tacro canone censentur, i n q n i u M Palres, aui laicus Judworum azyma comedmi, nec utlam cum eu familiarilatem habeal, vel in m*rbi$ eot accerM. Quocirca mirari subit qua f roate Greci schismalici, non solum Armenie, ot Meletios noster, verum eliam Latinis ^anoneni booc sexue, ut vocanl, synodi audeanl objicere, quos, ai sapere velim, norinl alienissimos esse a seatentia ei eseremoniis Judseorum. Nullas auclor q i Arroeaos ob azymorum usum cnlpaverit, haclenas prodiil antiquior illo qui supcrius laudatam opus Dt rebus Armenorum scripsit, sacculo tireiter octavo, &nt nono. Cotelerius in notis ad librum Comtitutionum apost. p. 257, fidei professionera Grscam edidit, ab Armenis qui baerceim ejurarenl recitandam, in qua ejusmodi anathaaalismas visilur : , quh in panem oblalionit twm immitiii fermentum et la/, nec aquam cum vmo in ianetmm eaticem, anathema ato. Formula haec, tamelsi septimae synodi mentionem exbibeat, haud ootttinuo censenda fuerit esse condiia posteaquam Miebaete Gerulario auclore Orientalis Ecclesia ab Oecidenlali dWulsa est, uti nuper argamentabatur rxt pereruditus. Natn intra spatium ducenlorum 0t quinquaginta annorum, qul a sepiima synodo ad Gemlarianmn usque discidium effluxere, ArmecoraiD panes non fermenlaios Graci palam protertpserant. Hujus rei testem, praeter scriptorem aarratlonis multolies jam cilaiae, sauciuin Niconem addoco, geuere Arnienum , qui cum in Grcia inftula roonacbum induisset, popularcs suos lanqaam erroris reos saeeulo decimo peragebai, quod hpene mystieo azymis uterentur, nec tit tanctum talicem aquam infunderent. Nibilo quoque recenUorem laisse puta?ero Meletium illum, cujus opus (c) Tom. I I Hitl. jElh. PATROL. Ga. prooom. i , n. 28. XCIV.

^TIO V I . 394 De azymis sancto Joanni Dainasceno attributum obt. Nain cum Arnicnos el Jacobitas ootnijiet, qui panibus absque fermenlo sacra facereat, Lalino omisil : id quod sane non cadil in boiniueai Graecuro, qui post iirmalum a Ccrulario schieina scripseril. XXXII. Vir quidam aostri aevi longe dociiesinius in quadam lucubralione quam dc azymis cxaravil, munet observanduni Armeno$ in Eutychianorum hcsresim Theodosh imperanle prolaptot fuitu, ut doctnt nos epittolai Procli ConUantinopolilani episcopi, et Dionytii Exigui , qui Procli epiitoiam Lalinam fecit. Additque, Abeo tempore azymopane el tolo vtHO uti videntur in re tacra, uii tradunt Armeni. Proclus quidem sub Tbeodosio (Juuiore scilicel, non Seniore) Gooslantinopolilanam sedem leniiit : at sub Proclo Eulycbiana baeresis non exsiabat: quippe quam Eulycbcs non parturierif, nisi sub Flaviano Procli succeesore. Neque r u r SIND Proclus ad Armenos epistolas scripsil : u i ab aliquo errore qui Eutycbiano similis essei, caverenl, sed ne Neslorianum adniiilercnt, quem n o n n u l l i , translati ia Persicam et Armenkam linguam Theodori Mopsuesteni libris, ipsis insinuare satagerent. Arnieni non nisi sob Jutliniano Seniore Eulychiana lue polluti fuerunt, nimirum a diseipulis Joliani Halicarnassensi*, ut sitpra diclum est. Denique nusquam Armeni iradidere azymorum usum a tcmporibus Procli aut Tbodosii Junioris apud ipsos incepissc; quaadoquideai buac accepium ferunt a Gregorio, quem cea uas gentia apostolum colunt, quique sub Diotileiiano, Maximiano, et Gonstanlino Magno Auguelie florebat. XXXIII. Mcletius nosler nedum Armenos, [LXXXIII] sed ei Jacobilasait panibas azyniis eaera facere solitos. Porro Jacobila?, alii Syri, alii ASgyptii snnt. Ad iEgypiios quod atiinet, Joanncs Pbitoponus Alexandrinns, ipse Sevcrianue seu Jacobita, lesiis locuples eet Ecclesias omnes, atque adao iEgyptlacas, suo sxculo fermentalos panes ad liturgiam adbtbuisse. Michael Wanslebius, qui Jacobiiarum Goptitarum seu iEgyptiorum merea et caeremonias accuralc laslratit, rimaliieqae ti periade testatur nonnisi ex panibiis fermentaiig oblationes eorum constare : ubi neinpe recitat ritum pinsendi panis oflereadi. // doil y aioir du levaiu, inquil ille auclor, exeepti un seul jour de , qui etl le 12 de leur mois de Juin, la nuit duquel il tombe la goutte, qui fait le mime effel, qut fait U levain. Abessini , qui Jacobitarum palriarcbae Alexandrino roorem gcrunt, pcr loitim annum panes fermenlalos quoque panes offerunt, excepta fcria quinla majoris bebdomadis, u l expresse lestalar cl. Jobus Ludolfius (). Jacobitas Syros fermeniatos eiUm pancs adbibere colligiiur ex Demetrio Gyziceno, cujus opusculuni de Jacobitis,
9

13

395 DISSKRTATIONES DAMASCENICE. ??0 el Cbarzizariis Gombefisius edidit, t. I I Anclarii. Romanaiu propler azyma deblalerabant, aposioGum enini ab utrisque vinum niertim sine aqua licassedis lcgatus agcbai Gonslanlinopoli, libro anofferri asscral, ubi dc Gharzizariis seu Arnienis tirrbelico adversus objecia Nicelae Sielbaii, scu, sermonem instiluii, observal eos azymis panibus vulgo vertunt, Peclorali, scripsisse banc eamdem u l i , atque Jacobitaruin more aquam viup non ad- EcclesiaB Hicrosolymitanac consuetudinem fuisso. miscere, ut significet Armcnos in iis qu& ad lilurA( vero, si Huinberli verba aucntiua inspiciaugiam allinent, eatenus solununodo cum Jacobitis tur, aliud quidpiam innuere deprcbendcutur. Quoconvenire, quatenus vinum neuliquam temperalum circa locum iniegrum bic afferre juval, u l de auofferuiit, non item fcrmentaii paiiis consecratione. ctoris sensu leclor erudiius possil melius judirare : Abrahanms Ecbetlensis epistola ad Joannem MoDale quoque evidenlem causam ( a i i Graccis l l u n i rinum (a) scribil in canoite JacobUarum et Nesloberlus) i//in circumcisionit, qua coronulam pauis rianornm baBC verba perxque legi, el accepil ex illo ad sacrificium ferro levalis, cum immaculata Iwpane ftrmentaio. ldein Ecbeliensis iraclalu De tlia immaculatum corpus Dotnini apiiut videatur origine nominit papce (p. 477), ilerum Jacobilas et tignificare, et integrUat panis integritatem EccleGoplius illis accenscl, qui fermentum ponuut in sim. Oenique quod tanctnm panem, vilas cclernce iu pane cucharistico. Imo Jacobilas, ut el Nesluria- calice intritum cum coclileari sumere contnestis, noe salem el oleuin veluii Graecos adderc subjungii, quid opponiiis? Neque enim ip$e Dominus panem ac landem Laiinos, Melchiias, Maronitas, Jaco- in calice vini inlrivil, et sic aposlolis dedii dicens : biias el Copliias leeialur vinum in calice lempe Accipile, ei cum cochleari comedite. Hoc est enim rare, solosque Arroenos aquam excludere. Quod corpus meum. > Quibus postquam camatum est cali~ aulem nonnulli aiunl Nestorianos regionis Mala- cem porrexil dicens, c Bibile ex eo omnet. Quam baricae incolas azymis sacriticare, tcsiibus baud reverendam angelis el hominibm intlitutionem etiatn salis Ade dignis astruiiur. Maronitas azymos sancta Shn, prima tcilicet Ecclesia usque ad hac pancs offerre cerium cst, ex quo cuni Ecciesia moderna tempora, ueut ab apo$toli$ accepit, fideli ilomana conjuncti eunl : an vcro a priscis lemter Minuil : adeo ut quidam HierotolymHarum poribus sic lieri soliium fuerii apud eoe, res pontificum dalh ephlolis tignificarint, quantum illoadhuc in aoibiguo esi. Nam suspecue, imo sub- rum institutio ditcrepel Grcecis. Sic enim scripium reliquerunl : c Ex sancta civilaie Jerutalem, qucc lcsue fidei s u n l , quotquot variorum auclorum nominibus inscripia voluiuina Maronilae recenliores ett tancla Uierosolyma, exiii fides Christiana : in ipsa quoque tancta Sion et lancta resurreclio prima proferuat. EccUsix dicunlur, el veraciter habentur. In ip$o XXXIV. Leo Bulgariae arcbiepiscopus, Acbridasancto et venerabili loco adimpielur divina el immatiiis videlicel, in epistola cujus fragmenta Allalius culata oblatio Domini nostri Jetu Chrisli, ticut deiibro , De con$en$. cap. U recilal, Italos Armecet per ordinem. * Et puto quia benc (aciunt, quod nos et iEgyptios cum Judajis convenire ait, propter nonnisi inlegra* el $ana* ponunt ipsat oblatione* i tbUuionem azymorum, adcoque&e guoeque Graecos ianctas patinas, nec quomodo Grceci, habem lanfugere, ceam ferream, qua scindanl tn modum erucit obla , graveolentem deformemlionem, id ett proscomilam (Graece v). aug JEggpliacm nequiiix massatu impiam. Putaveril Porro in prwfalit tanciis Ecclesih, cum ipsa tancta aliquis iEgyplios illos in quos Leo tam vchemenpatina sanctam anaforam, id ett oblaiionem, exal* ler invebilur, non orlbodoxos Melcbitasvc fuissc, lant. Elenim vercc el aptce sunt iptce oblatione* f#sed Jacobilas seu Goplilas baereticos. Veram Minue$qu ex iimila, lanceam vero ferream nesciunt. cbael Gerulariu&, ciijua ee socium in scbismatc bic NuUus hic de azymis scrmo esi, sed Humbertus pneaul Acbridanus p r x b u i l , diserle satis declaral Graecorum ritum exagilat, qno segmenium qu<xliEgypiios illos alios non fuisse a reclae fidei p r o daro quadrata? formse lancca, ut aiuni, seu culiello fesboribus. Sic enim loquilur episL ad Peirum sacro, ex pane satis amplo auferunt, et cruce s i Auliocbenuiii, n . 10 : Neque vero hoc 4unlaxal ad gnant in oblatioucni Deo : cum Hierosolymilansc twztras auret pervenit (pula Atexandrinuiii cl HicEcclesiae sacerdoles bosliaro integram, seu pauem rosolymiiannm pairiarchas Romani ponlificis notenuem el sanuni offerreul, quemadmodum Romani. men de&criptum in diplycliis baberc), ted etiam Hunc porro paaem fermeulo caruisae non uarrat quod duo tncmoraii pontifices, non modo homines Ilumbcrlus : quinimo fuisse fermciUaluin colligcre alios aiymaedenle* recipiunt, * \ liccat ex Alcxandrinorum, seu Melcbilarum, seu , sed et ipsi Jacobilarum more, qui perinde aique Jacobiiai quoque interdum iu azymis diviua mysteria exseSyriae rolundas ex fermenlo placenlulas consecrani. qumlur. Rumor istc verusue, an falsus fuerit, Alqui ejusraodi [LXXXIV] erant hoslise lempore certo non ausim edicere bunl cquidcm qui asscsancti Epipbanii, qui cxternam eucbarislici pams rant Huniberiuin a Silva candida, qui tunc lem- Ggurani fuissc rolundaiu tradil (6) : poris. quando Micbacl ct Leo adversus Ecclesiam (; Intor Morin episu 85, (b) Autor. n..57.

TATIO V I . 397 ^ statulum, ut Ebioniiit karelicis calumniandi occa* , inquil : Nam rotundita* ii/a, tl quod sentu non percipitur, elc. Quidni Leo Acliri- sio auferrelur. Quem quideui bujus hibiorici locum Neclarius nupcrus patriarcba Hierosolymilanus danas ei Michael Cerularitis propier placentularum illaram tenuium et roluiidarum oblationem perinde perquam avide excepil, ut inde Romanam Ecclesiam in jus vocaret, taaquam bacrelicis, imoet Juintulerint Alexandrinos Hierosolymitanosque baud seeus ac Laiinos azyma consecrare? Profec4o cer- dxis, azyma usurpando adblaodilaessat. Quis veru a tum cst cbartopbylacem, geu illum qui ab epieto- schisraaticis Graecis Ecclesiam Roniauain Judaismi ream propter azyma peragi ferat, quando ipsi lig scribendis Cerulario palriarchae erat, passim in illa ad Peirum Antiocbenum epistola siuporem Judaico prorsus inore carerunt, ne in saerificio suuin, inscitiamqiie guaia eximie prodere, el nus- eucbaristico sal deessei. Paneni siquidem , quem in divina liturgia ofleruni, non fermcnUtum modo, quam non turpiier cespitare. Id quod saiis superverum et sale conditum esae volunt, jnxia ac siaqoe Antiochenus ipse indieat in responsoriis suis lilteris ad Constanlinopolilanum. Sin vero : ne- luitur in legc Moysis : ^ \ . Od &). qaaquam inficiag iero Alexandrinos eive Melcbilas, . \ sive Jacobitas, peculiari quadam anni die, puta feria qainla Gcena Domini, azyuiis quandoque & " . Aut sacra fecisse; in memoriam scilicei azyrooruin pa- igitur eal elimineul ab oblaiione Domini, aul parnom, quibas Salvalor bac ipsa die Euchari- eant Latinis, qui alieno prorsus a Judaicis rilibus aniroo panes sine fermenio consecrandos offerunt. gtiam instUuit, quemadmodum Abessinos consaevigse post c l . Ludolfium diximus : quippe cum XXXVII. Doctorcs scbolaslici primevae illius iCtbiopes isli fidem rilusque sacros ab Alexandri- setalis, pula Alexauder Alensis, S. Bonavetiiura, nis acceperint. Quid eliam, si Gracci non coneesse- Durandus, et S. Tbomag in commentariis ad lib. rint iEgyptiis aquam illam duodecima Junii deci- iv. Sentent. dist. . nescio qno auclore, iradunt deaiem fermtnti Virintem babere, adeoque confeLeonem papam narrasse : Grasaante Ebioaitarum etam ea bostiam nihilosecius azymam esse cenbaeresi intermissum aliquandta a sanctis Patribus saerint His aliisve consimilibus interpretamentig azymorum consecrandorum morem. Quianam bic sea conjectationibus ratio reddi possit, cur Mi- Leo papa fucrit, nullus indicat, nec quidquam cbael Gerularius et Leo Achridanus iEgyptiog et ejusmodi legitur in scriptis ullius ponliikis RomaPalacstinos non ieroientatis panibus rem divioam ni, qui Leonis nomen sorlitug sit. Allum ea de ra facere putaverint. in epielolis Leonis IX silenlium. Sed plue aliis et XXXV. Modo vero de azymorum apud Latinos perspicaciae vidit subtilis doctor (), cujug verba anliquitate dicenduoi egt. Leo Nonus adversus Mi- libet bic recitare. Sub Leone papa\ inquit, fnit ha> chaelia CemUrii ejusque agseclarum crirainalio- retis tervans legem cum EvaHgelio. Et iunc ne wd#otfl iacunclaiiter aJBrmavit eorum usum in Eccle- derentur Lalini servare tegem Judceorum, prceceptum gia Romana viguisse ab ipsisroet Cbrislianae relifuii conficere in pane fermentato. Sed quando rediit gioiiis primordiis : Quit non itupeat, inqttit, quod fides el invaluit, tut $unt Latini pane azymo. Has pon gunctos et orthodoxot Patra pcr mille et vt- ineptiag recilassc, refutagge egt. mti pauione Salvatorh annos novut calumnialor XXXVIII. Aliorsum Grtfci gchismatici azymoEctUtim Laiinoram emersiiti, anathemaiizant om- ruin uaum Garolo Magno esse vetugliorem ut ploM t , quicunqu* pariiciparentur in azymis. ldem rimum negant, euroque a Francig in Romanam asteruit Humbertua legalus Leonig, in iis quae con- Ecclesiam inveclum garriuaf. Sic Epipbaniug Ira eurodein Gerularturo ct Nicetam Pectoralum ConsUntinopolilanus iib. De diuidio inter Grceco* criptit. ldem rursum Hugo Elberianus, lib. u , et Latines. Sic Niceias Seidtig, qui gub Alexio eap. 27, alii g&culorum xi et xu tractaiores. Comncno geribebat. Sic alii anclores quoa Lco X X X V I . Mariinue Polonua Ghronico, ubi Allalius citat axercilalione 2 8 , Adoertnt Crtygtonum. Sic Germanug ille Congtantinopolitanug pade Atexaadro I ponlifice Roniano bacc babet : triarcba in epistola (ul fert tiliihis) Ad sanctum Bic eiimm tiatuit, ui vino aqua mi$ceretur ad de$iptmmdmm unionem Chrhti cum Eccle$ia il ut obla- Theodorum Studitam. Qui quidem Germanug, d i versus omnino censendus egt a sanclissimo ponh fmet tn azymo, ei in modica quantilaie, dicens : tificc Gennano I , qui primos igneg lconoclastici U*c cbUtio quunto poiior, lauto rarior. Epislola furoris Lcone Isauro rugienie olim expertug est. prkua qaae ab Uidoro Mercatore hujus ponliQcis anine fcupposila est, jubeiur ut aqua vino admi- Vix quippe natug eral ganctus Tbeodorus Studila, quaado divinug bic Germanus excessit e vila. sccaiur; de aiymis vero nibil in ea, nec duabus Quaproptcr epistola baec quae inanu exarata repezbtt legiiur. Unde hacc Mariiuus bauserit, incomriiur in variis Europac bibliolbecis, ac praeaeriim pcrtum eat. Platina vero addit hoc ab Alexandro
1 t $

U ? i t . i i , 13, U . () Sent., dist. , q. 3

3 DISSERTATIONES in Regia cod. 2982 aUribucnda venil Germano I I , Roraan* Ecclesia3 infeaftisaiiDO hoele, qul eam ad Theodorum quemdam monaelerii Sludii per&cripeerii. Nisi forte pro Theodoro Studita legaraus, , Theodorum SiUbcn, qui sub eodem Gerroaiio I I patriarcba, circa annum 1255, Magna eccieatae cbartopbylax erat, ut videre est tonn. MonumentoruM Ecd. G r a c , p. 474. Eidem eliam Germano reddenda eei illa divin lilurgiae 8 * i missas cxpositio, quae legilur tom. I I Bibl. PP. Grtec. et alibi. Erraiicam illam euonim opinionem Graeculi alii novo delirio auxisse leguatur In eadem quam laudaviraus AUatii exercilatioae. Fiaxeruni enim Vandalos cam Arii et Apolltoarii impietaiibus hobtiti euent, Romania aayma tradidisie qoando eWitatem ip*orum,rege suo Garolo duce,diripuenint, illisque admodvm favisse Fellcaa tcmc t e n p o r a papam, qul originem traburei ex Judasie. Simon vero Hieroeolyniiaaua patriarcha, qaeat [LXXXV] ttridam ciiat Allalius, perinde ecriptil, Lucium papam, un poliui Ftlkem, , . errore Apolliaarii laborarei, rationalemqoo adeo animam Cbrtelo adimeret, fernienlum ab eucharietica oblalione gttaluliese. Gujus posiremi delirii banc fuiste causam arbiirarer, quod, u l ostendimug disseriat. 2 , epistola qu &dam, *eu ApoUinarit, seu Apollinarisbe alicujus, olini prodteril Feticit papm et marlyrit noroioe inscripla. Gielcrum Graculorum ougas et comnaenla recitaste euffkiat, refellere pudet. Hic dunlaxat observabimiis Michaelem Cerularium, Leonem Acbridanum, Nicelam Sielbalum, el Petrum Anliocbe* nom, qui contra Lalinorum aiyma io ipeisrael scfaisfltaiis primordii8 dtsputarunl, nibil lale objeciaaa, cum Leo IX aliique e nostris aposiolicam c contrario tradilionem oblendcrcnt. Niceias metrospolita Nicomediensia, cum Ecclesiae causam tuerelur i n colloqaio quod Goastantinopoli babuit cum Anselmo Havelbergenal epiecopo ( ) , conceesit ingenne, apostoloe nee fennenium nec azymnm tudioee atails quaetUsae, el quidqitid ad manus baveniebatar, sive boc, eive Ulud indlfferenter cum devotione obtulisee: Romanam Eccleaiam paulatim ahenini depoeuiese, videlicel ferroentatam, alterum laatum asavmpaieae, scilicel aaymam : OrienUlem qaoque Ecelesiam aaymuta dimisieae el fermenlat a n elegisse, l 4amea propier bac, nec anitqui Greeci tapienlee, nec antiqul Lalini sapietttea se lavfcem contemoendos putarent. Atqui Mmc scan dala emerserunt, inquit : Ex quo surrexit quidem Carolu rtx Franeorum, qui vioUnler Romanum invatit impcrium, et te ptirkium Romana urbit appellari ftcil. Inde e%i quod eum Letini noslmm fermenlum biatphtmant, et iacrificium allarii indignum judicunt, tno$potiu$ ex fatlu elalioms tua "Tit. i,I5. (a) Lib. u i , c. 14.

DAMASCENICiE. 468 quarn astsrtione vetiMu haretice* vocant; no$ quoqmt ab ets irritaii, et ex aquoeii respondenUi, axymnm quoque eorum nequaquam cnramus, indignum iecrifiew $acri altarit judkamu$ eos non fattu iuptrbice, $ed jusiw relributionis nomine AzgmUai hmreticot appellamus. Sic prolervas suorum adver8U8 Latiaos criminationes emollire Niceias conabalur. At paee opcamenici hujus IHdasctli dixero, uoslraiea looge quioree ge pnebuisse erga Grcccorum ferroeiiUim. Dominicue Gradensls epiatola ad Petrum Antiocbtnam utramqueoblaUonem approbat. E l quamvis Wiberto praesertim teste in V i u Leonis IX, e Latinis quidam Grcos Fermentateot appelliUriul, cum ab illis renumiarenlur baerelici ob aEymorom usum; attamen Humbertus ipse cum sociis legatis in libello excommonicatioois, quem euper allare Sanciae Sopbisa reliquii, boc nomine dunUxat Micbaelen ejusque coneorles calpal, qitod Lalifiorum ecclesias clauaiaset, eosque Azymita* auncupando, verbis et faclie ubiqae insecutus e i f e t : quod denique Nicephorus palriarcbae sacelUriua Latinorum sacriflcium in conspeclu oniniuiu iQipie conculcatgel. Uinc Gregorius VII (4), queui Leo IX cardinaleiu diaconum creaverai, epUiola ad arcbicpiscopum Synadensem AruieuuiQ, poat narralas GraBcoruui adversum nos criniinalioiies, gubjungit : No$ vero azymum notirum inexpugnabili secundum Dominum ratione defendentet, tpsorunt fermenialum nec vituperamu*, nee reprobamu$ tequentes Apostolum diceniem", mundis e*u omnia munda.
9 9

XXXIX. Jacobue Sirmoiidus eximiaB erudiiwoie criiicus, eingulari quod De azymhedxdn opvaculo, probanduni suscepit, Romanam Ecclesiam nonniei allquandiu ab obilu Photii axyrois paaibiis, d i inisso fermenlo, rem divinam facere coepisse: idque iniulit ex gilentlo Pbotii, qui cum rouUiplicM Laiinorum ritus et mores maligne carperet, nullam propter azyma eis liiem moverit. Viro docUsaimo oppoDd foraiian aliquis aactoritatem Nicela? Cboniate, bominis scbismatici, qui in Thetauro versas finem nllro fassue eel peraniiquam esie apud Lalinoe panum azymorum tradiiionem, nec u l l u i inier ulramque Eccleeiam jurglum circa hoe diacipUnaa capet exslitisae aque ad lempora P b o l i i ; qvi exorlis inler ipsvm et Nicokaun papam sinmllalilma, ut ex abundaotia supenorom ostenderei, cum ariiculum de S p i r i l w gaeil proceatkme, t u n azymornm ueum, o<elibem eaeerdotmii vUam, aiiaque similia pneiexuerlt. Hic Nicct* locin nom comparet \m iraiielalione Latina ejus Thetauri /Edet GkriitiaiuB, aiqae idcirco iniegf r Gra?oe et L a t i M edHug ett a Leone Allatio in disaeitatione ad Juannem Christiayum de Boineboerg. FaUum vera eesa Cboaiaiem oarguuni quacunqut ab erodilie bac-

{b) Lib. viu,..ep. 1.

DISSIRTATIO VI. 402 tanut kcta snnt Phaliani diggidii roonamenu, rexitte, ut discipulorom pedes lavarel, et iterum tmm Graeca, ttimLalina, give lypig maadata esaeat, recubuhu* . Undenam eliam Euthymiug babuit, aive ana exarata, in qttibug ne quideni de quod ipse gubinde suggcrit, diebug azymorvm, jus a x y n U occurral. Pbotiue nimirum apprime - apponi son licuigse mengig Hebraeorum? Lco M t i i raC azyoiorum offereadorum rilum ipsa dmna? nengi3 lib. III be ecettmonii imdttorum, cap. 3, Eockarisliat inelilutione comprobari, quam sine vag curo jagcnlo aut eliqaamine ad pagcbalem coefenaeoto peraclam a Chrislo esse, ex tolius Eccle- naro adhiberi golitum lestis est locupletissimus. wae Craditioae scribit Bibliotktca. Noaduro enim Sic Buxtorflug, Synagogtt Judaicce cap. 45 : Appoexeogiuium effuginni erat deapcrantium illoram nunt patellam aliam aceto pUnam, inquil. In cjasmodi Gneconrai, qui sciscitanie Humberto cardinale, itaque patella Dominug buccellain intiaxil, quam umd* Domunut Jesus fermentatum in eatna hmbuerit, Judae Iscariola3 iradidil. Nec quisqoaai objictat cmm ammibu* finibrn Utati non invenirttnr, JadaK>s uno die decimam quintam paschali cama rrsptadcbaat, Si creditur omnipolens, potuit anbito eliamnum qaolannis praeverterc, aiqae daobvs a d M M f w ftrmtnlalum exhibere, aul eerU iptnm diebus Pagcba guum vcgpere agere. MMnwmm benedicendo fermeutare. Nec rorgnm istudNeqnaqitam anioi i l l i ceaaeri debewl Pagcbalie a l l e r a n quod Eulbymius Zygabenns pro suorum vegperam antevertcre: ged cum lex jubeai ut agnua iuemao fermento postea landero commentus est; die decimo quarto meagig primi, ad vegperam dep a l a Cbristam ejugqae discipnlos uno die Pascba clinante gole,immolctur, et decimo quinto ejagmodi Jadaicom anlevertigge, et decirao tertio die, non mengig edator, nec alioqui galig coaglet, quig dedeciaao q a a r i o , vespere pascbalem agnum com cimusquinlue habendvg sit, an qni a coacttrgu golig lactacig agreslibus el azymis, stando et baculoa et lunae numeretur, an qoi a prima luoas phagi, praa naaibos tenendo comedigge, tum cocua hac seu appariiionef ut tcrupolag omnig anferrctur, emm eammooiis lege Moysis ganciiie pcracta, alla- duobus diebug qui decimi quinli pcrindc cenecrcn\mm deooo pajnem comrauuem, proprie dictum seo lur, Pagcha celebranditm duxemnt. Inaneg igitur f u g m a l i l u m , ei jusculum; ex quo paoe corpus prorgug Eutbymii conjcctaliones eunt,qiias lanoen confecerit, dederitque discipulis tuis. Non Simcon Tbegsaloniccngig (), aliique Grseci avidiua cnimfaitae vetilum pascbalero ccenam prscYeriere, gtinl amplexati. c n q o e deeimi quarti diei vespera aondum adesXL. Azymi panet anle Photium Romauit ad aet* fianaentalie rorsuai panibus veeci. Quae quam aram oblati. llic non dispuio, num ab Ecclcgia vana aiol nallo negotio depreheudet quisquis JuOccidcnlali gic pcrpetuo fcrinentum omissum fueibeormn leget congueludinegque, quibus ad morr i l , ut nonnisi panes azymi tinquam oblati sint. tem asqne Domiaus obeecutug esl, diligonter gcruAbsil tit diflicilig bujug quaeslionis qua; inlcr eru t a i M eril. Qoiaam ergo Ghriglug Pascba anteverlcdilos primi subsellii agiiata eel, arbiler gcdeam. r i t , qaod die mengig altero a declmo qninlo manAuctor librorum De saeramentis, qui Ambrosius docari euliqoam fas erat; ila ut qui forle forMagnns Mediolancnsig fuigge puialug esl, ac saU fttoa propier iromuoditiam ex funcre admiggam tem gseculo sexto, iroo quinto ac forsan qtiarto inevBte die decimo quinto mengig illud non edis?ixil in profiacia, quaa morca divergos a Romania t c a t , Boanigi allero decimo quinto die meneis geclabatar, ntitatnm panem adeoqua fcrincnlatuai * x * n d i hac [LXXXVI] pogsenl celebrareTQiiorsum ad Eucbariiliam adbiberi aobltim (eslalur (b) : Tu liaxi i l l i bacoli? ac gi tunc Cbrislus ejugque forUdicis: PanU rneut, pani$ usitaiut. Suflicial vero igeipali gUnieg ei baculos tenenlee coenaverint, mibi Eccleai Romanaa morem inquirere, qui Pbot v m ejaaoiodi caeremonia, Judaeie ipsis attegtan- liani dissidiiiempore vigebat. Leo nonue in responItbos, aa dualaxal nocle qua filii Israel ex iEgypto soria epiatola ad criminaliones Michaelis Gerularii pnrfedun erani, observata fuerit, gubseculis vero ei Leonis Achridaoi dieerle satis innuil ncmiuem teoiporibus, vel recuoibeodo priscorum, gcu Grae- anle patriarcham Gerulariuro Laiinis ncgolium fac#nuB, aea Romanorum more, ?el scdendo perege- cegsiviggc propter oblalioueg non fermentalas, imo raft, atque eciamnum bodie peragant. Nibil quippe hunc Romanaa Ecclegiae rilum adeo recculiorca a prialino pascbalis coeoae edendae riiu Judaei de- sevo suo non fuisse, u i a tempore Pbotii boe cgt, gesrtniat, elsi agnum intcgrum manducare non cum ducenti annt elapsi noudum csscnl, ineopcril. aodeai, lege Mogaica prohibetite ne edatur nisi in Leonis verba, qua3 gupcriua jam altali, bic rcpctcrc tofrqvem elegerit Dominus, boc egl Hierogolymig. non displiccbil : Quis non itvpeat, inquh, quod po*t 8ed et Matlhxag, Marcag, et Lucas evangotigiae lol $anelot *t orihodoxot Patres per milU et viginti leguro aiunt primo die azyniorum Tacla punione Salvatom annos, novut catumniator Ecclc* Pascba celebraturum digcubujgge. Idcm $i(c Latinorum emertitti, anatkemalizan* omnii aaaoU, ubi iegimus Gbrigium a coena $urquirunque participarentexaxymis. Scd el paaeg aay01
9 v 9 M

Malth. XXYI, 2 0 ; Marc. n v , 1 , 1 7 ; Luc. xxu, 14.

9

68

Joan. x u i , 4, 17.
t

(4) Llb. eontra her.

c. 8, 9

(6) Lib. iv cap. 4.

403 DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 404 mos in missa a Romanis consecrari goiitog anle sacramentum spiriluale perftcitur. Oblatio vero qua Phoiii aetatem, tegtaiusesl Rabanug Maurus, lib. in Mcrifieium altari* ofrerlur, nullam commhtionem De inHitutione cltricorum, cap. 3 1 , ubi sialuit in [LXXXVIIJanf corruptionem fermentati debel habere, gacraraenlis aliud non offerendum, nisi quod Doim- iicut B. Virgo Maria abtque omni corrupiione CAHnug ipse exemplo guo praescripserit; deinde sub- stum concepu et peperit. Hine in Ecclesia mot oblij u n g i l : Ergo panem infermentalum el vinum aqua nnii, ul tacrificium tltaru non in $erko aut in panno mittum in tacramentum corporis et sanyuinit Christi tincto, ed in lino terreno alebrelur, sicut corpus $anctificari oportet. Alqui Rabanus, cap. 33 ejaedem Uomini fuit in tindone mundu sepuUum. Sic ef oblalio libri declaral se miggae ordinem descripsisse, quein munda dtbet e**e fermenlo, jnxla quod in gettis ponRomana aliasque fere omnea per Occideirtem Eecle- lifiealibus beaio Silvestro' legimus eae $talutum. siae servarenl. Libros auiem De imtUuiione clericoHsec refert Humbertug libro Contra Nicetam quae tum edideraliirca annum 820, dum Fuldis adhuc profecto egge accepia videntur ex eodem auciore BBOnacltus agerel, ante quadraginta el seplem cir- el libro, quem Paulua diaconaa pne oculig babuit, eiler annos, quam Pboliug in Romanam Eccleaiam cura caput 4 libri VI Bistoria? Longobardorum gcrijaccre confiiia coepiseet. Alcuinug sub Garolo beret. Nam Humberiug ea quae proxime illis cohssMaguo, initio Datceotis baeresis Felicis UrgeliUni renl quao modo reluli, iigdem mox yerbig recitare e l Elipandi, hoc eat ante aynodum Francofordienpergit quibug Paulug diaconug. Alqui Paulus octavo gem, epistolam ad Lugdunenses ecripsit (), in easculo labente florebal; boc est cenlum pogl annig qua consueiiidinem improbat Hispanornm quorum- a celebralione gexli concilii generalis, el duduiu dam, qui sal in panem oblationig mittebaot, quod antequaui Pboliug gcbigma Ecclegiaruro motintc uniwersa Eeclesia obiervat, inquit, nec Romana retur. custodit amctoritas. Tum subinde pergit: Tria lami, X L I . Sanctug Tbomag in Catena anrea i n Matquat tit naerificio huju le$timonii offerenda ttmf, Ihsum, c. x x v i , et alibi (b) azymorum asom conpanU, aqua, el vinvm. Panit, qui in eorpus Domini firmare niiitur teglimonio beati Gregorii, qui i n conHcralur, ab$que fermentc ulliu$ allerius infectioRegistro docuerit, perinde licere offerre paneg azyniidibeteae mundissimus. Ex quibug verbis pergpimos ei fermentaiog. Idem paulo fugiug legitur in cuuin fil, panem dunlaxat azymum, non fermenutractatu Contra Grwco$, qui babitua esl Gonetantituro, lempore Albini Flacci seu Alcuini adhibitum nopoli in aedibug fralrum Prodicaiorum anno a Romana Ecclesia ad aram fuisae. Permirum egt, Dom. 1252, edilugque eat a Slewartio. Neque vero qood quidani c o D t e n d u n l , Albinum Ecclesi Galin boc iraclalu locus guniplug diciiur ex Regiitro licanae, vel Anglican suae potius, quam Romanse Gregorii, sed ex ejut Viia Graco nrmone conscripla. ritum gignilicare voluisse, quando ipse diserte noAd bunc itaque modum iraclaiug auclores Gregominal Eccletim Romanw aucloritatem, cujua caerer i i verba aflerunl. Audiant Groecu inquiunt, *uper moniaruin callentigsimus juxta el lenacissimus hoc B. Gregorium in Dialogu (lege Dialogum, ut erat, ut patet ex ejug opere De riiibus Eccltsia. Graeci loquuntur, aul giniile xjuidpiam, u i coulcxlus geriea cohaereat) quce et qualia, tacramenta deX L l . Imo ante textam synodum oblati. Rouia* trahentibui retponderit Graco $ermone> cum i* Granam Ecclesiam fcrnientalog panea in gacrificio jam cia lrau$ legatione fungerelur. Dicit enim : Solet olim exbibuigge probare cooabanlur Nicelag aliique moveri quastio, quod in Eccletia alii fermenlaium Graci auelorilate rauonig Trullani undecimi, quo offerunl, alii pants azymos. Ette namque EccUtiam vetatur neCbrialiani cum Judaeig azyma coraedaol: distinclam quatuor ordinibus novimut, scilicel RoImnc enim canonem annueoie Agatbone papa sanciwanorum, AUxandrmorum, Hierosolymitanorum et luro fuigge post Meletium nottrum aiebani. Scilicet canoiies gynodi illiug, qiia?. Quinisexta appellau Autiochenorum; quce Eccle&ice geucraliter mnncupantur, cum unam teneant catholicam fidem. Diversi* eat, geilae gynodo generalt quae sub Agalbone papa eelebrata erat, agcripgerunl, quamvis muliig anois tamen utunlur officiorum mysterih. Unde fit ut Romana EccUsia offeral pane$ azymoi, propler quod gint recenlioreg. contrario antem cardinalig Humbertug buic commenlo bigioriam gextae aynodi Deu $ine ulla commniione carnem sutcepit. Scriopponit, qua fcrebatur legalog . Agalhonig cum plum e$i : c Verbum caro factum ett, et habitavil in a Gonglanlino Pogonato iraperaiore rogaii es- nobit, > Sie ergo pane azymo efficitur corptu Chrisli. acnt, quemnam Romana Ecclesia ordinem leiierci Nam cceterw tupradictoe Ecclesia offerunl fermentacirca gacriUcium corporis ct ganguinia Doniini /aim, pro eo quod Verbum Patrh indutum eti carne, nogiri Jegu Gbrisli, respondisge : In ealiee Do- ei ett verus homo : iia quod fermeniatum commliaalur farina;, el efficiatur corpu* Domini noalri Jesu mini non debet tolum offerri rinum, ud aqua mittum. JVam st tolum vinum offertur, sanguis Ghritti (c). Sed tam Romana Ecclesia, quam pratdicla> pro ineffabili mysterio, tam fermentatum quam Chritti incipit esse tine nobis. Et ti aqua pura ofazymumdum *umimut,unumcorpus Sahatorit nostri feriur, tola plebt incipil esse sine Chrislo. Quaudo efficiuntur. Hactunt verba Gregorii qua in Vita ipsius ntrumque admi&celur, id esl vinum el aqua, tunc (a) Epist. G9. (b) Lib.ii, Vonlraerrorcs Ci acor.,et5,p.,?.74, a. 4, (c) Deesl bic vocula aliqua aul lcgcndum : unum ccrpus Salvalori$ nostri efficimur.

MSSERTATTO V I . 405 Geuilrke Verbo tto Crwco sermone reperiuntur. An hi revera Gi egorii Ma , '.$ asiumpia csi, el in dtxgoi sermnnes fucrinl criticorum judicio rclinquo. , lera Pairis sedcl, atquc t*rofecloPbotius,cod. 252 excerpia refcrl Vilae sancii hujus ponlilicis Itomani, ex qua forsan liaec qua? ' Jiobis orlliodox'u[el Camytlice sumimodo rccilavi, accepla sunt. Sufficiat vero mihi lo tlwlicii] cum inlegruni reciiasse, ad quem Graeci illi vidcn* \ tnr. Propier quod et myl u r respexisse, qui fermenlatum panem in Ecclesia , , tierium dictiur vclut seRomana usque ad tempora Gregorii dialogi oblalum - crelum aliquod ei occulesse scripserunt. Ex his cilanlur Gregorius Gorcylum , ul quod muliis . reusis, apud Allalium opere De Gregoriis, c l Synon comprehcndiiur. Trantmutalur aulem divina meon Tbeasalonieensis, lib. De templo, n. 5,quibus virlule Spiriiu sanclo iti corpuz ei tanguinem Jcsu e i i a m Theorianus pbilosophua jungi possit, u l mox Cltristi, tccundum quod ipsa iancla tecrcla iudicat, ostendemus. Staiim igitur in illo codem Praedicalo- cl eiiam mtuifeslai. Dicimus euim : t Te rogamus r u m noslrorum conlra Graecos tractaiu apud Slc(), Sancte sanclorum, ui beneplacilo luw bouiiatis^ vtrarlium additur : Sed et Joanne* Chrysostomvz, venial Spirilus tanctut super uos el super omnia hwc cum hujusmodi litem veljet de medio removere, in tua doua sive munera, el benedical, el sanclificet, el quadam epistola tua, quam Graci* de sacramenlo et oitendal quidem hunc pane>n ipsum pretiosum cor~ aliis consuetudinibus Lalinorum dubilantibus de Con- pus Domini et Dei Salvatoris notlri (omiseruat iianilnopoii transmisit, ila dicil: Volenlibus nobaec verba quai oralionis series cxigil, Tranimu6f*,> etc. Gilant nimirum, ac si sancli Joannis Gbry- lans Spirilu tuo *ancto soslomi essel, epislolam, quae Theoriano pbiloso- ). pho adjudicanda est, ui coJIigitur ex fraginentis qui- [XXXVIII] \ rursum : Si igitur dil>u*dam, quae Leo Allatius prolulit in disseriatione vina virtus, $ive dhinum ad D. de Boineboitrg, p. 690. Quocirca operae pre numen iransmulal propol i t i m ine facturum existimavi, si cx ulroque operc , tiia dona in corpus el symbolas bujus epistolae tum Latina$, lum Graecas, - sanguinem Jesu Christi , colligerem simulque jutigereni, doncc integra tan- , , $uperfluum esl conlendedem ex aliqua Europae Bibliotbeca eruatur. , , r i , uirum ex azymis, an Theoriani philosophi de Lalinorum azymh judi , \ ex fermentaiis fuerii, aut fium. Leo Allatius et Turriauus tcsiantur epi- albo aut rubeo vino, aut etolara baiic Theoriani scriptam esse ad tacerdotes \ hujusmodi stulla* et inein momtibus degenle*. Auclores vero Iraclatusconlra - ptas curiosilales, de ireGraecos sic eam Latine recitant. VoUniibus nobit . mendii mysteriit agitare. aliquid dicere de sacra communione, utrum ex Quia vero quidam eorum volunl ostendere ex tola axymo tel (ermenlato in sacra Domiuica coena faetymologia nominis azymum non este , id est ctum fueril, lotigiorit lemporis, et eliam perfectioris panem, eia de hoc breviter ditpulabimus. Dicilur euim scriptorii (forle, scriplionh) indigemus tpatio. Sed ad (^ ) id est perfectione. zyinultis omusis, id quud ulile et pacificum tf, imo, ul mus autem non e&t perfecms, quia carel fermento: ergo tla dicam, quod magis esl secundum di$pen*ationem mn e$t . Dominut autem benedixit. Ta'is tl necessarium, ei quod magis coniinel veritatem d i est mirabilis eorum syllogismut. Nos vero ad syllocendum est. Divinut gismi hujuz machinamenlum, cum tit nulliusvaloris, 4 ; panis, antequam con&ecre- infirmum et debile, nullam faciamus retpotuioncm, , ' , inr, she a:\jmns tive ne videamur ad osiemionem ejus quce in nobis esl * ; , - fermentalu* fuerit, i n - rationalh scienlice (b) multa loqui el inutiliter. \ differenler panis est, et sanctis tamen Evangeliis vocalum esse azy dicitur sacris eloquiis , mum probabimus she oslcndemus, ei wendax isto, - ut poslmodum osteuderum etymologia apparebil. In Luca enim c$t xcri. - mus. Poslquam vero conpium : Et faetum esl discumbenle eo cnm ri* . Et , secratus e$t,neque azymus post pauca: Cognoverunl eum in fraclione . , neque fermentatus dicitur Ecce ibi azymum nominavit. Quod aulov xxl vel is(, sed corpus ei caro azyinu* fuerit ille qui tune in Emmaus Cleophai et concomitanli sibi dalus etl, hinc est manifestum. t i d j , " ' Donini, eadem ipsa, nec Voil oblationem agni seplem diebus comedebanl J \ alia pro alia : una siqui[\\ dem est el ipsa, qum ex m- doci azyma, quibut diebus fermentalus panii non tnveniebatur apnd cos. Iufra auicm seplem die$ bcnc \ corrupta Virgine el Dei
% % t $ y e7

Luc. xxiv, 50. " Ibid. 55. (a) Ex missa Basilii. [b) . Logiav noitra' scientiai.

DISSERTATIONES DAMASCENNLE. 408 dixit Domihttt panem tttum, de quo memoriam fe~ Ac primum quidem vos cimus, in Emmaus, sicul indicanl sacra eloquia : adhorlamur, ut alienum Sed snper his omnibus terlia diet est, ex quo hcsc . animum conlentionibus facia Bttnt . Infra aulem $eptem die$ erat diet habeatis. Hoc enim moitla. , rhnottri est, ncque " - Et iterum : " ergo , , * Dei Ecclesia\ ted parem ,, - teu pani$ vocalur, , perscqvi cum omnibus, . Oitensum, azymui. Nam pacem Cftritlum po$si , nomen genut cum dentes qui facit utraqtte - sil azymi et fermentati, \ vnum ; et Lalinos Ha ut ,- (equnliter prctdieatnr de . - fratra diUgite. Rccte . eitdem , cum tint illiu$ , \ enim de fide sentiunt, , tpecies (). Et hcec qui \ wntque , quemadmodum , dem ad nostro*, qui con et noi, catholicce atqne . \ tendunt panem azymum, . - aposlolkce Ecclesiic filii. * panem () dici. Qucestione$ enim ejusmo, De Lalinii vero mihi ad , di mera: covsueiudines miratio subit, si quis in . iun/, qucc nihil fidem /> . ter eos, dummodo ab eru- , dant. Omnia siquidem dUione alienus ett, - bona, $i in gloriam Pei panem fermenlalum vitu- dirigantur, niliilque in - peret. Nam ego de divi Latinorum Ecclesia, qwd , \ - communione cum La, mu sit, neque apud \ tinornm optimis, iisque \ nos, quod reclo dtcoro , quam plurimis rerum \ sii /ienujn, liabei /irmi - theologicarum el philoio. talem cl robttr. Sed divi ^ phicarum peritis, et cum \ - uiore pne ci intclligentia , sanclhsimo Venetiarum . constituta sunt. Pruden palriarcha Henrico, viro , libus iiaque omnia recla \ sapientissimo, el circa res sunt, aliis vero scanda * - divinai admodum ttudio\ . lum el offendiculum. - $ et diligenti : el ntmUllima haec Tbeoriani epistola? vcrba Turriawus, quam ullum audivi in cum Graece, luni Laline rccilal in sua lucubra . cram nostram commulione in Canones aposlolorum, p. 70, ubi prasmo - nionem linguam taxare. nct, secundum hujus auctoris opinioncm idcirco - Qna enim ratione, dum Gnecos non jejunare Sabbalo, quia ca bebdomadis modoiapiat,audebitintadie aniniae justorum, cum ad illos Domious ad i n , erati$$imam communioferos descendisset, inde liberaiaa fuerunl. Non so , nem blasphemiam evomelum enira de azyinis Theorianus ad eacerdotes c l re audiens beatum Gremonachos roonlium incolas scripserat, [LXXXIXJ \ xot- gorium, qui dialogos converuni etiam de jejuniis et aliis Lalinorum m o r i ; cinnavil, in oralione de bus, quos schismaiici Greci carpebanl, quemad10 f 9

407

divina communionef Gregorii Magni pronunliatum omisit Allalius : at vanus conjeclator sim, nisi Theoriantis sanclissiroum pontiflcem ad lestimonium ciiaverit, propter amptum illuin locum quem nostri pr&dicaiores lanqtiam Gregorii esse, et ex ejus V i u transsumptum in Iraclatu contra Gracos allegarunl, quemque jam ante inlcgrum rciuliinus. Qnando vero maguam partcm epistolx Thcoriani recilavi, haud ingraium lectoribus fore arbilror, si ejus epilogum, (ut aulumo [b]) hic adjeccro,quem idcm Allatius circa disserlationis sux fincni cdidit.
9

modum Turrianus et Allattus leslificali sunt. Atqui in fragmentis HUus epistolae quae protulimus, aniinadvertere liciiit, non modo sapientissimum et xquissimum scriptoris judicium de azymis panibus ; verum cliara de eucharisiica iranssubsiantiatione teslimonium elegans, quo obslrualur os recenliorum bsrelicorum, qui Orienialem Ecrlesiam a Romanorum Qde boc in capite quondam discrcpassc aiDrmarunt. Hic porro Tbcorianus philosopbus, nequaquam censcndus cst aller fuisse ab illo, cujus ezstat Legalio ad Armenos, ad quos milsus fuit ab imperatore Manuele Gomneno. Nam

Luc. xxiv, 21.

9

70

Ephcs. n , U . {b) Recole prrefationis num. XX, ubi hujus epislolx exordiuoi Laline cxbibetur.

(n) Hucusqtic in Iraclaluad Graccos; quxscquun* tur habentu apud Allatium.

409

DISSERTATIOVI. 410 in cadcm Ltgalione ad Armenot Theorianas mn azymorum panom consccratioaem lanti non essc temel phitosophi, perinde nnncnpalione tnsignitur. momenti, ut ob eum ritnm Orienlalis Ecclesia Insuper Henricus ille Venetorum patriarcba, qtii- absciadi ab Occidcntali dcbneril. Amborum (eslicotn Theoriantis philosophue in colloqnium eeve- monia communia et trita sunt, exslantqnc in jnre nisse ail, Henricus cst Dandolns, qui, nt narrat Gra?co-Romano, ubt legi possunt. Quando vero de Ughellus (a), Gradensem tenuit sedem ab anno mente Theopliylacti circa azyma Lalinorum sornio 1130 ad 1199, quo tempore Manuel Gnecie impe- incidit, hic praHermitlere non possam Grateuli ritabaC. Tbeorianus itaque, cum erga Latinonim cujusdam librarii fraudem, qui coaimentarmm pants azymoe bene affeclus esset, idcirco pangendo eju9 in Evangelium Matlbaei foede corrupit, ubi de fcedus com Armenis, de eorum azymis minime supreino Gbristi Paschale agebatur. Haec depmdtspvtandum censtiit. Unde contra novellam, valio ia edilis comparet ad cap. xxvi Matth., tibi qnaialibet rtccpiiseimam, Graculoriim auortim sic legimus : opinionem, agnoscil Gbrisium Pascba legalc in \ . posirema coena parari jussissa et coniedisee, 5 ' qao significarel se siibjcclum esse legl, quatenus \ '. botno eral. , tnquit, * Si manducatio Paschce, ad eot qui *, legi $ubjecti es$ent spcclabal: Dominus aulem qua * P r i te*u$ komo eral, non quatenut Deus, subjectu* fuit mum azymorum vocat eam diem qna* anteccdit iegi ; azyma. Ut si dicam: Parasceve vespera comesluri ergo quatenus homo erat, edere toluit Pascha. erant Pascha, el tpsa vocabatur Azymornm. DomiQuod quiriem argumentum mutuatus est bic aucior nus igilur mittil discipulos feria quinta, quam noex dialogo sancii Maximi cum Pyrrho. Ex quo minal cvangelista primam Azymorum , quia anU proinde colligi polesl, eum ultro concessurum Ar- Parasceven erat, qna Parasccve vespere comedebant meitis fuisse, Dominum azymo pane, non ferracn- Paseha. Ac si Tbeopbylactus ceusueril, nou iVria tato Eucbaristiam confecisse. Sed calholicus Nier- quinta vcspcra azyma comcdi a Judacis cocpissc, ses satius de fidc quam dc rilibus bis in colloquiis sed fcria sexta duntaxat: quod tamcn ncquaquam agendum pronuntiavii. Caeterum saeculo insequcnli, vcrum cst. Nani in cxpositionc, cap. x x n , scctinGregorius Silensis Caibolicus aller Armenorum, dum Lucam diserle s c r i b i t : epislola ad Gaytonem (), qtii, dimisso regno, mo- naslicam viiam elegerat, refert praceplum Niersie . (qul cum Tbeorianus de paciscenda unione cgeral) \ Diem quo ferebatur miscendam esse cum vino aqnam i n igitur Azymorum dicit quintam, ad cujus vesperam missa, atque eadera lege servari debcre azymnm Pascha immolandum eral. Igilur Dominus quinla, propter inveleratam convuetudinem; ut tamen mane tcilicel, mUlit discipulos Petrum et Joannem. neutiquam reprebendereatur, qui fermentum adbi- Quocirca Arcndius ulriusque loci facta collaiione bereni. Enimvero septem annis a legaiione Theo- cum manuscriplis codicibus deprcbendH Tbcopbyr i a n i , boc est anno 1177, i n concilio Tarsensi, lacti commentanum fuissc viiiatum. Enimvcro i n c u j u s acta Galanus edidit, cum Greci art. , A r - codicibus Regiis, quorum unus ad aucloris aniatcm nienis proposuiasenl (c), ut pane fermentalo et vino quam proxime accedit, eodem nwdo alque A r c u e v i admisia essel aqua, deinceps apud eos Eucha- dius in suo, scriptum reperi, nimirum : ristia ieret, ab illis responsum est: Chca hune \ . artieulum Reverentiae vetlrct suademus, ut nimirum cum apostolica $ede Petri, et cum nostra humilitate , ' , eoneordes e(fieiamim alqne Ua Bubmisti legem cha ritaliz inslaurelii. Sunt enim t//i, non secus ac woa, , * cpoiloiicct huju* traditionii discipuli, cum quibui . *0 ei no$ azyrnum pantm in Chrini zacrificio con$e , eramus. Quod si (antam vobis humililatem concet , , terit Deu$ ui hae in re nobitcum eonveniaii$ debi* Primam Azymorum tmm nobis erit, ne quid obstaculi Ecclesiw unltali vocat,qu(c diem azymorvm prtecedxl. Scilicet qninta apponatmr aquam vino puro mncendo ad gloriam feria manducaluri erant Pascha , poilquam luceDti. scissel Parasceve. Prima Azymorutn vocabatur in
% 9 9 f f

X U I I . Dudum anle Tbeorianum Tbeopbylactns, ac postiDodam Deraetrius Gboraatenus, Bulgaron i o arcbiepiscopi et metropolitae, ultro fassi sunt (a) ltalia sacra, . V, p. 1192. ( ) Galan. De reb. EccU Arm., p. 449.

legc, quia festum incipiebalur vetpcra illiu$ qua vescebanlur azymh. Dominui igitur ditcipulos mittk quinta (eria, quam evangelista primam Azymorum
(c) l b i d . , p a g . 338.

411

DISSERTATiONES DAMASCENIC .

412

nominat, quia vesperam prascedebal, qua cornedebanl aiyma. Tbeopbylactus igitur non modo L a l i nis permilleadum a?glimavit, u l azymis gacra facercut, vcrum nec a sancti Joannis Cbrysosioiui prigcoruinque Patruin sententia dc extremo Doaiini [XC] Paschate Judaico diecessit, eed docuil Chrigluio eadem qua Juda&i die pasokalem coenara Mosaico rilu celebrasse. In eadem bibliolheca, cod. 1945, asservatur expianaiio Graeca altera Evangelii sccundum MalUueuiii, quam Tbeopbylaclo aUribuuat, lamctsi priorcs et po8trenia3 pagina? inlerierint. Yerum niliil ia lioc commeulario rcperire esi, quod non Latinis nostris faveal. Sic namquc lcgitur ad baec Malibaei verba : Prima Azymorum. . \ . \ ' , \ , ^ * . , . > , , \ . . " * Primam Azymorumdicil eam quce azyma priccedebal. Solebanl enim semper vespera diem numerare. Atqui eam memorat evangelista, in qua vespere Patcha erut immolandum. Nam quinla Sabbali, $cu hebdomadiz, accesserunt: hancque Maithaus quidem vocot illam quas azyma anlecedebut, ubi lempnt indicat quo discipuli venerunt ad eum. AUer vero (Lucas scil.) sic ail: c Venit auleni dies Azynwrum, in qua necesse erat occidi Pascha . Quod dicil, venit, idem etl ac, proxima eral, in januit aderat. Ubi nimirum vetperam illam memorat. Nam vespera incipiebanl: quapropler unu*quisque eorum adjicit, quando patcha mactabalur. Hujus coiniuenlarii auctor Joannem eliam Cbrysostomum sequebaiur et exscribebal. Primus i n terpretum Eulhymius Zygabemis a trita el comDiuni sentenlia descivit (), ut facilius azyraa Latinorum et Armenorum expuguaret. l d quod praesiare coaatug est in Panoplia, i n qua inler varia capita baeresis Armenorum hoc etiam posuit, quod azymis sacra facerent. Qui vero librum bunc EuIbymii Laline cdiderunt, igtxc omiserunt, ut et quae contra Latinos de processione Spirilus sancii cx Pbolio ei aliis aucloribus collegerat. Gxlcrum quae contra azyma Araienorum scripsil, nibil nisi recoclam muliolies cramben exhibenl: alioqui non me piguisset ea hoc in tractaiu recilare. Sed et quaecunque Graeci scbismatici, hac i n causa Latiuis objecerunt, futilia adeo tenuiaque visa sunt cordaiioribug, u l quotics de unioue Ecclesiaruin inslauranda actum est, uulla aut exigua admodum dc azyrais quaeslio nioia sil. Tn concilo Florcnlino,
71 71

Umeisi Marcus Epbesius pronunliaveral riullam sarciri cum Romanis unionem posse, nisi exclusis a Symbolo fidei voce FUioque, el a gacriflcio niissx* panibug non fernientaiig, nibilomiaus paruni a Graecis laboralum est de posteriore hoc ariiculo. Nec nisi infiniae plebis degperaiorumque Itomtmim dicleria fuerc, quibug nog Azymilarum nomino i n aeclaii gunt. lios Georgiug Scbolarius onlempsit, qui praetermigsa de moribus ritibusve Lalinorum velilalionc, de Spirilus gancli processione cum iliis disputare, \ , melius ei contultiut fore existiraavil in Praefalione priuii Ubri conlra Lalinos. XLIV. Pro disserlalionU bujug coronide libct aliqua gubjicere de forma scu figura praecipua? illius oblalionig quain Graeci sacerdotes ex inlegro pane excisain in gacro disco rcponunl consccrandaiu. Yiri quidam erudili, quos nominare non refert, decerplura frustum esse aiunt in modum corolla>, esse coronutam demplaro ex crasso et inlcgro pane, adeoque rotundam el orbicularem. Allucinanlur profeclo, nec Graecorum rilus ea qua par fuisset, diligeiilia inquisierunt. Errandi occasioneai prxbuigse puto Humberiuin a Sylva candida Leonig IX legatum, ubi regpondeog objeclis Gruecoruro, caugam postulat illius circumcisionis, qua coronulam panit ad tanctum tacrificium ferro Isva renl, cum immaculata hottia immaculalum corpus Domini apliut videalur significare, et inlegritas panit integritatem Eccleticc. Yerum aut HnmberUis coronulce voccm niinus proprie usurpavcrit oporlel, aul diligenler gatis scrulalus non sil bosli;c prxparaad apud Grsecos Conslaniinopolilanos ritum : nisi forte quispiam aQirniare ausii eos a prigcorum usu et cajremonia poslmodum descivigge; quod tamen facili negolio non evicerit. Simeon quippe Tbessalonicensis libro Conira hccreses, cap. 87, ubi dc Ecclesiae suae rilibus ei rubricig dispuiat, reprehendit acriier Lalinos, qui non quadralam, sed rolundam hosliam consecrar e n l : quadrala quippe forma Domini corpus qiiod ex qualuor elementig consial, nccnon humanilatein integram designari, orbiculari vero divinitatem. Itemque Goarius noster, pag. 117 Eucbologii, ubi gpecimea exhibet, tum integri panis ex quo hoglia congecranda demitur, tum ipsiusmet bostlae, sic digarle s c r i b i t : Qu&cunque sit oblati panis figura, sive circularis, $ive quadrangula, in quadrum temper lancea excavalur et extollilur. Ubi vir Graecorum rituuin peritissimus tcstaiur quidem, integrum et crassum, ut aiunt, panem, prout ailubuerit, seu rotundum seu quadratum esse : segmentum vero quod eo aufertur congecrandum, semper esse quadrangotum, ut vi^eri potest in gpccimine quod incidi in x r e curavit. Ncc quidquam aliud gonant Leonis Allatii verba, quse a viris doclis cx conlrario objiciunlur. Quanquam non difii-

Luc. xxii, 7,

() In c. x x m , Mallb.

DISSERTATIO V I . 414 413 icor, dudwn forsan ante lcmpora Gerularii orbi- quibusdain codiribus sat recentibus praeferrenu rularem aliquando eucbarislici panis formam apud Quam procul Damaacenus noster abfueril, ut creByzanlinos fuisse, hoc est sxculo Ecclesiae eepti- deret Christum cum discipulis Judaicum lypicumrao, modo cerlum sit et indubitatum, voce que Pascba pridie quam inoreretur non comedisee, , quam sanclus Maximue confessQr usurpat duobus genuinorum ejus operum locis comprobavi ubi de extema Eucbaristiae specie loquilur, rotun- disserlaliooie bujus initio. Quibug nunc terlium dam gemper aliquid signiflcari (). addam ex ejus oraiione secunda in dormhionein X L V . Ad OrienUles vero baerelicos, ac preser- beatae Virgiiiig : \,.... , t i m Jacobitas quod altinet, ultro concessero eorura hoetias quadratas non esse, sed rotundas. Nihil enim aliud efferre mihi videlurvox &2 i n litur- Sion, inquam... in qua legislator Christm gia quae Severi nomine inscribitur, nisi circulum, lypicum Pascha peregit, ac veleris ip$e novique teaol cujusvis moneta3 formara, non autem segmen- tlamenli Deus verum Pauha tradidit. Fragmcnltiin ilem aliud iri eodem codice exstal cjusdcoi Joannie t u m quodcnnque cui crucis signum impressum sit. Daraasceni' oomine perinde inscripium, in qao Lilurgiam hanc i n editione Latina, Ssteri Alexandrini patriarchce falso nomen prxferre bic noo ab etiam, alio modo atque in opusculis qua? edidimus, re faerit admonere. Non enim in textu Syriaco de azymis, scbismatico raore, sensu, atqne nugaAlexandrmi vocabulum legitur, sed duntaxat citate disputatur, sicque babet: SancliJoannit DamatO KBTTp * Severu* tanctus palriarcha. Adde quod oullug Severus inier patriarcbas tceni. \ Alexandrinos cum ortbodoxos et Melcbiias [XCI] , \ \ , , tum Jacobitas reperitur. Itaque Severus iste alius non fuerit ab impio illo Acephalorum ei Monopbysi- \ * \, , taram principe, qui Antiocbenam sedem Anasiaeio , \ primo imperaiore invasit, ac landem sub Juslinia- . 01 , \ no Alexandriam et iEgyplum profugus peiiit. Sed , \ e l banc eamdem liiurgfam non a Catbolicis, sed Ja- (fort. ) , , cobitis ei Tbeopascbiiis usurpaiam colligi nullo \ , \ negoiio possit, ex precibus quae ei adjuoctae visunt u r . Nam inter alias babelur Trisagius hymnug , (tego ) * ctiro addiiamenlo Petri Fullonis, ad hunc modum : \ Clorificalio angelorum dutn crucifigeretur Dotninus noster : Sanctus Deus, sanctus fortis, sancius i m - , , mortalis. Joseph et Nicodemut dixerunt : rnblOXtfT . \ * fv ^sSn Qui cruci/ixut ei pro nobii, . > miserere nobis. Nonnulla baec obiter adnotanda d u x i , qua? a paucis videantur deprehensa. Quod , \ yero ad inslitutum nostrum speciat, libet bic ad , . inemoriam revocare Epipbaniuro diserle admodum tradidisse eucharislieas hoslias, saltem apud Cy- . prios suos, aut eiiam in. Palxstina, rotundas sua \ , , aetale fuissc : iVam id quod rotnndum e$l, clc. inquil ille in Ancboralo. , X L V I . Opuscula alia de azgmis Joanni Damasceno luppotita. Disserlationem hanc dc azymis , excudere absolvebam, quando incidi in codicem \ Craecura bibliolbecae Coislinianae, n. 82, in quo re- , ' \ pcri iraclalum intcgruin Joannis Pbiloponi T r i - , . tbeilae Ue Paschate Joanois Damasceni nomine boc \ , . \ , , \ * niodo insigniluiu : \ , \ , Joannit Damasceni zermode azymis: (bic deesl aliquid), \ * multit qucetitum ett de cama Dominica, elc. Ex quo tan- \ dcm conjeci unde faclum sit, ut duo illi de azymis , traclaluli quos cdidi, ei quibus in summa pcrstrin- guntur ompia Triilieiue de postremo Cbristi Pa * acbate momcnia, Joaimis Damascetii nomen in () Dial. Cirsarii. quaesl. 1G9.

415

DISSERTATIONES

DAMASCENIf/E. eiiel.
Quoclrca quoque evangclitta in mytteriit faceret, Virgine, duntaxai dicimu*, quod uti corpori quia tribuai quatuor deditte, anima, $ine anima anima se perfeetum aiunt ae non inqmam, Apoltmarhu mente et qmi farroe, tnen$que earet, e$t expers, eum

416
azymum, homlnetnatei menim*nima. fermeneopumortnum merfermen mye/fnsio triChrizti crucitesti-

\ , , , - Tripliei materia Judml Pascha p*r*a<6ef, lribu$que U$tibus, iripUx amarm bus juxta er*t
9

nem perfectum nt fidem sumptUte pie to docuil,

ex saneta corput

ac Ugt constitutum agnu$

9

erat. erant,

Mtteria fermentatus,

porro et maniqui rfiqui

9

fe pradiium, Panem
9

ae non ul Laodicenu*

panit

minime

herba:

ttet

wro

viriuto ptdibw,

l ntmpe aslanlet tuba

ilaque perfeclum

ttnclJ */, ut
tenerent. Hginler Patcka tubai qu*m panem nmi Aiqui kora
t

calcealU

ut baculos per caiieem

el $ale conslat, Atque vitam azymum, mastte

Testes auUm temput dabat, e$$e. antt , neque notUr egil

9

ad men$am fulgori tacerdote Uaque,

laUe $unt. Nam eorpus M. tunm tnm e$$, ae non panlt eorpori, perfeclo ApollinarU quatuordecim In pauione textam erat, verum

oburvarent Domini panem C(rterum licilum parare

fermenli et

movebatur,

et sigwum

canenie

vwidu$;

quippe eum
t

Dtinceps tignum herbas Jetm

auditavoce diebu* $entquaazymum diviTe

uniomem qnemadmodum E t ideireo ne Puit nottri divina

ab$que fermento ei erat, neque ait: < Bueeinate

confickbant calicii agnum

9

$piritms

et tai nenti. pane incidamu*. vero euram Denm Domini

ptem.

et tubce mque Sie enim tuba feria iniliutn jam

ferM
profani luiug bu9. fixm

confieimus,

in
auUm

impielatem et horis

amarat. Chrittus aulem

diebms cum dimidio, superavit, et vitam

David

in neomenia mytteria

. >

Jetu

Dominus cosnam texta. nobit

quinta tradidit, fuil in sepultui

deeimam ficaretur.

ut eum qui asternam etze

mytticam Paratceve

divinaque

Azymorum

ad vesperam,

cum Dominus

Has naeuias confulare non vacat, pro* lixam aalis disserlalioncm longius producere.

T 1

Psal. LXXX, 4.

DISSERTATIO
De Christianis Nazarenis,

SEPTIMA.
de Ebionitis.

et eorum fide, neenon

[XCH| I . Cum in adnotauonibus ad Hbrttin aancti Joannis Damasceni De haresibui pauca slriclim de flde ct rooribus Chrisliaiioram Nazarenoram dixerim, plura qnae de hoc argumcnto edisserenda nuppderenl, operosius ac eingulari disserlatione enarrare mihi injuncium est a viris, qua doctrina, qoa rcligionis catholic studio speclaliesiroie, qoorum coneiliis ac nulibus repugnare nefas fuiaset. I I . Pri9ci de Judcea Christiani Naxareni appellalL Epiphanius i n libria De hctretibut Nassareos consulto secernit a Nazaraeis seu Nazarcnis, quorum illi puri puti Judaci fuerint, ac Cbristi forsitan aHate vetusliores, alii ex Judseis Chrisiiani. Prisci siquidem dc Judjea Cbristiani, qui ad aposlolorum praedicationem Cbristo nomen dederuni, Nazareni primum a conlribulibus suis appeltati sunt, quia Dominui Jesns io oppido Nazaretk erat enutritns, magnamqiie vilae pariem transegerat, unde ct Nazarenua coguominalus fuit. Quocirca Tertullos Judaeorum orator c l advocatus, coram Felice Judae pneeide verba adversus Paulum aposlolum facturus, eum esse diccbal anctorem teditionU iecUe Nazuftnorum " . Hos Chrislianos Mo-

cap. xv, f \ nbi narratur quosdam eorum curo Antioehiam venissenl, pcrsuadere conatos essc illis, qui ex gentibas i n Christum crcdcrent, salutem obtineri non posse oraissa praesertim c i r curocisione; ged i n primis eliam cap. xxi, t 20 eeqq., ubi legimus Jacobum Domini fratrcm, IIierosolymorum antistilem, necnon seniorcs Ecclcsia? sic Paolum esse allocutos : Vides, jrater, qnot milf

lia 9unt in Judam,

qui crediderunl autem eorum

et omnes dete,qnia qui per gcntes

wmuladitcetsunt filios ingredi. multiiudivolum le cum tua: et :

tor9 iwtf Ugi$.

stonem douM Judaeorum, Quid netn: quod

Audiemnt Moy$e

dicen$,

non debere oportet nobit

eos cireumcidere Ugis eonvetiire tiri quatuor zanctifica eapita

9*09, neqme ucundum ergo esl t utique audient iibi super enim

consuetudinem te tupervenhte. Sunt

Hoc ergo fac

dtctmici.

habentes

te : his assumplis,

t/Jfj,
scient $ed

et impende omnes

in illi*

ut radant legem.

quia qua de te audierunt, ti ipse cuttodiens ex gentibut, $e ab idolis et ante

(aUa tunt De hlt ti

ambulat

Mox f ero subautem 9anguiob*ijudican

jungunt, quae hic affcrre non pigeat:

qui crediderunt / , l abslineant ne et tu/focato,
9

no9 9cripsimu9 immolato,

saicae lcgis cxremoniis fuisse addiclissimos sacrac Acluuto apostoiorumpaginsepcrhibcnt; non solum " A c t . xxiy^ 5.

fornicatione. llierotolymorum

I I I . Tratu

Jordanem

*17

DISSERTATIO V I I .

dionem uceiterunt. porro omnes ex Judaeig Gkrisliani, cum arbetn ganctam ab exercitu Roraanomm quamprimtim cincluin atque obeeggam i r i certo inielligerenl, ex Judaea, u l i praemonili p r i dem a Domino faeraai ad monles fugerunt, seu lordaae trajecto, fn DecapoJim, ac Pellam in primit conlenderont, ubi tranquilli egerunt, ei iuimuncf a calamiuiibus quibug Judsei caHcri occupati affliclique sual. Tuac porro ganciisgimug Jacobug marIyrium obierat, quod referl Josepbug, inque iocun ejus Suneon Gleopiue filiug, Oouiiaique ilidem cognaUu aubrogaiua erat. Quorum guccesaoreg iredecim faigse, ex circnmcxtiom onwes, , narranl, ex Hegeaippo, m faltor, Eesebius Caesariengia, Cyrillug Hierosolyraitanug, Epipbauios, et alii. GaHerum Epiphaniag, bregi 66, qute esl Mantchseortim, guece&sionem islaiu Judsorum piacoporum ad anauto decimum Antoniui Pii perseveraaae i r a d i i . Eugebiug vero eam ullra Adriaai ieaipora exlendil; quod plane veritig ease exiftliuo : u l nempe Hierogolymilana illa Eeclesia ex golig Judsig constilerit, agquead bellum, q u o d coolribtdee eoniia, u i i Cbrislo, ha el imperatori perdaclles, Barcbocbeba *uo duce adveravi Romauog geggerunl. Quo palralo Adrian u * , expulsig palrio soio quibugcunqva Judseit, colontag in orbera novam, quam da guo preiHHnine jliam appellaverai, deduxil. Quo faclum egl, ut episcopi ilierogolyiuilam deincepg ex geniilibug ac Graecis qui Cbrigli fidein amplevi erant, c l novae civiiatig Ecclegiam conflabant, aggumpli fueriai, c c jam antpliug ex circumcigione. I V . Epipkanii de inttaurala Ilierowlymortm ecxUtia narraiiu. Epiphanius in libro Dt ponderibu* ei wun$uri$ scribil insuper Chrigliaaog illos apofcloloruro ex Jud&is discipulos, ad gancue wrbis rainag el nidera revergoa, ccenaculi illiug, in quod apostoli quoadam pogl agcengiouem Domini eonveneranl, parielinag et luguria in moole Sion occ a p a t t e , illicque, exgtrucia ecclegiae aedicula, Chrigli fidem periude alque antea docuigse. Ver n , u l buicce narraiioai parcam qua viria doctiaakaig ad fabalaa amandaada viga e *l, maximaoi paxtem iltorum ex Hebraea geoie Gbrigtianorani, n l t r a lordanem ia Decapoli et Baeaaiiide, quin e i i a n ia Celesyri oppidig quibugdam baesisae leaiaiar ipgemel EpipbaaUis, hgereti 29. V . Tkebutes HicrtuAyniOTum Eccletiam infiare tenua. Iftterha vero, Sineoae poet Jacobi necem cpaicopatuMi gereale, Tbabutee nescio quia Ecclesiaaa igian, quae c u e aulla perversa? doctrinx tabe cOTrrapta eggei, Virgo nuncapabatar, in peliiioae cpiacopatag repulgam pageua, erroribng iuficere cMaiua eai. lg, Hegegippo aptid Eusebiu leste, alteri e aepiem geclig quse in Judaea geminatse eranl, nomendedit; Simonianoruin scilii^t, Cleobtaaorum, Dositbeanorum, et aliorum ex quibus
T4 V f 7

4t8 Mcnandnani, Salurniani, Carpocratlani, Valentiniani et Bagilidiani prognali gunl. Thcbaiaw islum eumdcm fuigge ac Ebionem a quo Ebionitae nomen traxerunl, affirmaro noa ausiin. C*e(emru Ebionilag Gnoglicorum placila quaedam leauigge infer4ug dicaro. Quinimo Justiuue roarlyr, in fragroentig operis gui De resurrectione, quae tomo I I daroag ex Parallelig Rupcfucaldinis, loeupletiggimug [XGIII] testis esl priglinog baereticos, qui a fide caiholica defecerunl, non ex Sainarilanis golum, u l i Simoniani, Dogilbeani, Menandriani el Saturniliani, prodiigge, sed prxsertira cx Judaats qui Cbrisliani atidtebanl: ' , \ , [] , , , ' Neouiliat princeps emitit improbo* tuos apottolot, et petlilemis doeirince induclores, eiectos gx iis qui Sahatorem uostrum cruciftxerunt, aui nomenquidem Sahatoris fertbant, opera veroejui qui ip$ot mUerat, faciebant. Alqui Gerinlbuni at Ebionem ex hia ftiisse non iero iaficiag.

V I . Ebiouuw quonam hoc nomen habuerhiL Origcnes libri sccundi contra Celsuin inilio obaervat noffien Ebi*n liabraais idcm gonare alque fauptrem et egenmm, el illos ex Judxig qui Jegiim taaquam Cbrigium recepissenl, Ebionilag a coatribnlibux guis focilatog egge : quia n i m i r u i M , ,ut viri quidam non prorgug indocii conjeccre, gecuadtim divini praecepturis sui instiluta, racullalmn guarum abjecto dominio, paupcrlalem in priiuia colcrenl. Ex quo suspicari quigpiam possit uoioan Ebien propriuni viri cujusdam non fuisse, sed cognomen et epilbelHni. Id quod lamen Origeuea non galig i n n u i t ; ged duulaxat illos, qui, cum Ghrisium so gugcipere diccreai, nibiloiuinug ca?re moniaruni lcgis observanteg essenl, ob geneug goi pusillilalem et inopiam, consentnnee prorgug et appogila Ebionilag aul Ebiouaeos Tuigge vocitatog. Aon inlellexit Celsus, inquit, quod Judcci qui in Ckriitum crediderunt, ncn duemrint palnit /gibut: * , . ' * Vitmru enim ex arom prwuripto, pauperUU* Ugis eognomen ptr sucusiionem traiunUt, Nwm Ebion Juduica UHUU paaper uominatur, tt Ebionm dicuntur cceterU Judais, ul qui Jetum pre ChriiU rsc$p$rinl. TerlulJiaaug vero ei aucior Appendicig ad ejug librura De prmscriptionibut, Epipbaaiug i l e i n , ilieronyiuiig, Tbeodorelug, et alii Ebionem quemdam Ebionilarum scclai fuissc parenlcin lenent. VII. Duplicis geueris Ebionitw. Alqui Ebioiiaeog duum gencrum cgge rursuin gcribit Origenes, l i b . Conlra CeUum, quorum alii Jesum de Virgine nalum fatercnlur, negarent alii : ol

Matib. , 16.

DISSfiRTATIONES D A M A S C E N I C J E . 420 419 , ol fuit, Dominuui Jcsuui antc Mariam non cxsli * . lisse, nec proinde verum essc Deum, sed hoininem In fine deraum ejusdem libri subdit, utriutque gtduntaxat eximium. Quamobrem noslra aeute Somris Ebionwo* hpUtolas Pauli perinde aique Ett~ cioiani et Anlilrinilarii illos Unquam patriarchas cralita$ repudiare : 1\ suos habenl, qu4bus NaxareDOs adjtingere non du , biiarunl. Ipsis porro bac in parte faverunt Hugo xaVol * Groiius, Joannes Gerardus Vossius, aliique ProQuem Origenis locum exscripgit Eusebius C*ea- teslanlium, non saiis relucUnlibus catbolicis rwnsis (), e i fuse mullig edisseruit. Plane utrius- scriptoribus, si unum exceperis illustrissimum que generig Ebionaeog apostolum Paulum vcluti vereque doctieeimum praesulem Abricensiuni Dapatriaruni lcgum deserloicm exbor- nielem Hueiium, qui in suis olim ad Origenis qiue ruisse, Ireiiaeus, Epipbauius, Tbeodoreiug, et alii Grsece Lalineque edidil opera adnotalionibus, Naparinde assevcrarunl. Addunt inauper eog in con- zarenos et Ebionllas i n boc solummodo consenvenlibus suis soluin Matiliaei Evangelium llcbraice sisse monuit, quod Mosaicfe legis praeceptoruni scriptum lecltiare soliios, sed niulilatura viliatumobservanles csseni, oon aulem in negando veram que, ea praesertiin parie qua Ghrigii de Virgine Domini noslri Jeeu Gbrisli deilaiem. nativiias cnunlialur. Ad baec Epipbauius leelaiur IX. Nazarenorum fidet ex Hieronymo ditcenda. Ebionaios omncs Pbarisaicis lolionibug, inersitatio- Naxareni iiaque, u l i circumcisionem aliosque gennibugque, ac proinde iradiliunculis fuigge addictig- tig gu*e moreg aliquot relinuerunt, queinadinodum gtraos. Tandem inuliig i n locie aggerit ilios ad induRura eis olira fucrat ab apeatolig, gic qitoquc Elcesaeos Samsajosve b*ereiicos trangivigge, u l i n reclam Dommo Jegti Adem quain ab ipgig accepcunam sectai omnegcoaUierim. Cujus rei argwnenlo rant. l d quod certe nullo meliort losle comperium sit, quod ad Eticharigliam, panem qnidein azymum, fiert poleal, quam Hieronymo, qiri illis familiarigaquam vero nudain, Encraliiarura more adbibe- gime agug esi, ipsogqiie de variorum divintc 8crirent. ptarae locorum gensu consuluit. [XCIV] E t qaibus-

Sumsai haretici loco Samta t*cati. Ubt obiier emnmonebo me, dum adiiotaltones i n libram De iHtretibut scriberetn, non pcrspectuai babuieee ondenatn Samtvorum vocabulum acceptuin eeeet aoi imposiium. Pogihac vero ex cap. 1,2, et 170 Prati tpirituaiit Joannis Moscbi Eucraiis comperi, iu regione trans Jordanem gita, i n quia Sauaseei morabantur, fuisse locum cui nomen Sap$m seu Samsw cssct, a quo proinde, non a sole qai Samsa byriace d i c i l u r , Sarusaei nominati e r u n i : " . , * Appellatur auiem CMS ipte Samtat : anU quem ad larvum jacet torrent Chorath, adquem mi$sut etl Eliat Tlieibilet tempcre ticcitatis, contra Jordanem. Torrenlem Cboraib, eu Gbariib, ut i n Ydlgaia ex Hebrao legimug, ullra Jordanem fuigge lesles eunt etiaiu Etigebing et flleronymus, t luirum git receirtlores qaosdam geographos ab bis ditsenaigse. Eo magis quod lorige verigimilius sft propheUm i n asperrlma refeionelran* Jordanem laiitaase \ cnjna magna tnm pars a regibus Syriae occnpaia essel, quam in Cbanansea/inio i n ipsainet tribu Ephrahn, baud procul Samaria, ubi erndili itli lorrenlem Charitb collocant. Scd de big saiis : ad proposilum reverior.
$ f

dam iuqoe cnarrationibire, quag ganciue" doclor a Nazarenig acceptaa refert in suig in Isaiam commenlariig, discimus primum, illos, contra alquo Ebionilig placerct, noveHasPbarisaBonun traditiones gprelim habuisse ac in tolam regpuisge. Ilemquc erga apostolum Paulum opiiine aflectog fuisse, necnon erga geniium cselerarum Ghrigiianog; aiqne adeo tolo coelo Nazarenog abEbionitis diacrepaage. Quod ubi dcmonairavero, ct illud evincam, nequaqoam a Nazarenig vocatain in dubium fuigsa eatboltc Ecclegia? doctrinani de vera gubslantialique Doiuini nosiri Jegu Chrigli divinliate. X. Scribarum tradilxonibut infentl erant.Hieronyraog igitur in cap. vm laaiaft, f 9, ad haec p r o phetae verba, Et eum dixerint ad , queerite etc., explanationi g a hanc gubjungit, tanquam ab illis aeceptum: Cwierum Nazarai locum htum Ua edisstruttt: Cum dixerint ad vo$ Scribas el Pkarnmi, nt eo$ audiath, qnoniam ventrit cauta faciunt, et in morem magornm stridunt incantaiionibui tuh,utt>o; dedpiant, hoc eis resptmdere dbeli$: A en mimm i i veslrat Iraditiones seqeamini, cmm unaqmvqne gens $ua contniai idota. Ergo no$ votis morimis dt tritentibus contulert mn debemnt. Magh Dtus nabis Ugem dedit, et tertimoma Scriptufarmm, qua i t ttqui notueritit, non habebiiit lucem $ed umpet caligo vot opprimet, qum trantibit per terram vetirmm atqne doctrinam: ut eum decepti vobit %t m err*re pertpexerint, el susihiere [amem teritatis, lune conimtentur, *ite irascanlHr vebis quosq*a$i deo* suo
y T f

VIII. Ebionitarum dogma pracipuum. Pracipuuiu Ebioiiitarum doctrinac teu impielalig capul
'111 Kcg. XVII, 5.

() ttitt. Eccl., l i b . u i , cap. 27.

4*1 DISSEH tireget pntabant, el fruitra ad cottum Urramque reipiciant, cufn temper in lenebris sint, et nonpotsxnt deveitrit avolare insidiii. Haec planc probrosissima soni adversus Scribas et Pbaris<eos, nec ab ejusmodi bominibus profecta, qui Scribarum el Pbarisaoram naenias traditionesve, u l Ebioniue, magni facerent el obeervarenl, quin pollueexsccrarenlur, lanqoam ab idolorura cullu nibil aut parum discrepanics. Ejusdem generis atque ingenii sunt quae nleni Hieronynius recitat ad bc Isaiae verba, cap. xxix, 1 2 0 : %Coniummaiusesl iltusor, > elc. Qua not super diabolo ei angdn ejut inulUximut, inquit sanclus docior, Naxarvi conlra Scribas et Phari$a?os dicta arbrtraHtur,qUOd defecerint , qui priui Hludebani popmlo tradilionibus pessimis, el ad decipicndo* simplicesdiu nocluque vigilabant.qui peccare faciebmt htmines in verbo Dei, ui Chrutum Dei F t tium negarexit. Ad eumdem seneum inlerprclari {tergebaat allera baec prophetae verba cap. xxxi, y 6 : Cenvertimini, sxcut in profundum recesseraiis, fitnUrael, > ctc. Xaiarwi, inquil ilertim Hieronyrous, locum htum sic inteUigunt : fitii Urael qui eoiuilio pes$imo Dex Filium denegatlis, revertimini ad fM9t, et ad-apotlolos ejut. Si euim hoc feceriiis, omni* abjicietis idola, qitce vobis prius fuerunl in peccatum, et cadel ex vobis diabolus, non vestris tmbxu, $ed misericordia Dti: el juvenes ejut qui qnondam pro illo pugnaverunt, eruntficcletim veclignles, omnxtque fortiludo et petra illius pertransibit. Pkilotopki quoque, et dogma pervertum ad crucis signum terga convtrtent. Domini quippe tententia e*t cuju$ ignis sice lumen in Sion el clibanus J*rusaUm. X I . Genlium fidem magni faciebant. Haec r u r ftum sali produnt, quanto odio Nazareni Cbris l i a n i a Scribarum el Pharisseorum iradilionibus e t Diigamenlis abhorrerent; genlium vero insnper u d e m in Chrislum Dei Filium ac Deum commend a n t , qoa inanis Graecorum pbilosopbia cruei jugo submissa fuil. Sed quam benevolo animo erga rcliquos orbis Gbrislianos affccli esseut, el quanlo jbooore Paulum geniium aposlolum ac doctorem proaequerenlur, diserlius efferunt in duabus aliis eDarralionibus in priores versus capilis ix ejusdem propbebe, quas periade referl Hieronymus ad bunc nioduoi : ilebrai credentet in Christum hunc Ucnm ita edisurunt. Primo tempore ha> ducv tribus, Zubulon el IXephihali ab Assyriit caplce sunt,et ducta t hoslUem terram, et Gaiilcea deserla est, quam umnc propheta dicit alievialam e$$e eo quod peccata pofuli tustinerel. PojUea non solum duoB tribus, sed tirtlvpnt qua habitabant irans Jordanem, et in SwKAna ductm sunlincapthitatem. hoc, inquiunt, Scripimra nutic dicii, q%od regio eujus populus primms dtulut eti in capiiviiatem, et Babglonm servire corpil, et qnct prius in tenebrit venabaiur erroris, ip$m primum lucein pradicantis viderit Christi ei ex r biuniwtrsas genles Evangelium seminalum. IIxc
9 9 9 9

ATIOVIT.

422

quidcm ad vocaiioncin gcntumi coruuique Gdein laudandam spcdaiU; vcro mox subjungil ex* pressiora sunt et validiora : Naiarccx quorum opinionem supra posui, huxxc locuxn Ua explaxtare co~ naniur. Advenienle Ghrhio, ei prccdicaiione illiut coruscante, prima ierra Zabuloxi ei ierrn Nephlhali Scribarum el Pharitworum esl erroribus Lbtraio, el gravisshnum tradilionum Judaicarum jugum ecuttil de cervicibut suis. PoUea autem per Evangelium apostoli Pauli, qui iiovmxmus uposiolorum fuii,xngravaia esl xd esi, mulliplicuta prcrdicalio, ei ad lertninos genlium, ti viutn unhersi marit, CUrisli Evangcliuin tpletiduil. Denique oinnit orbis qui anle ambulabal, vel sedebal in ienebris, et idoioiairics ei morlis vinculxs lenebalur, clarum Evangelxorum lumen aspexii. X I I . Clirislum uli Deum coluerunt. Allera isla Nazarenorum cxposilione, qua aposloli Pauli praedicatio, a qua Ebionita* el Gerinlbiaui, perinde abborrebaul ac Jtida^i, unaquc geuliuin fides tnirifice exlollunUir, boc dubio procul s i g n i f i c a b a i H , se tolius E c c l e s i c e quse pcr univcrsum orbem diffusa erul, doclrinam approbare, ncc ad iasiar Ebionitarum el perfidoruin conlribuliura suorum, Cbrislianos ex gciitibiis, aquibusiibrisius uti verus Deus Palri consiibslantialis (exstinciis Samosateni el Pbolini liueresibiis, suppressaque nuper Ariana), secundum tradilam ab aposiolis ac praBsertim a Paulo iideai colebalur, lanquaro idololalras aut Anlbropolalras taxare, nec proinde ipsum deitale sua spoliare. Id quod manifcslius adbuc deducitur ex Exposiiione ipsorum altera quam Hicronyrous
v f

inserendam censuit in c o m m e n l a r i o suo in cap. vm

Isaia?, ad ba?c verba 13 : Dominutn exercituum, ipsum sanctxficate, el eril vobis in sanciificatxonem ; in lapidem avtem offemxonh, ei in peiram tcandali duabus domxbus hrael. Quac quide:, cum de sitpremo universorum Deo 2 Domino excrcituuxn a propbela pronunliata sinl, dc Doroino Jesu Chrisio Nazareni inounctanter accipicbanl, ct interprelabanlur [XC7| Duat domus, a i t doclor sanctus, Nazareni qui Chrxtlum Ua recipiunt, uf obtervaliones legit veleris xwn amitianl, duas (amilia$ interprelantur, Santxnai ei llilleL ex quibut orli sunt Scribtv et PharisaH, quorum suscepii uholam Akibas, qxum magislrum Aquilce proselyti autumatit.... Sammai igilur et Hillel, non mullo priut quam Dominu$ nascerelur, orli tunt inJudcca, quorum prior dissipalor mterprelatur, aller profanus; eo quod per traditiones et suat legit prcrcepla di&sxpaverinl, ti maculaverinL Et hat es$e duas domut qucc Salvatorem non receperunt, qui factus iii ei$ in ruinam el in icandalumt En de roente Nazarenorum, u l ei caslerorum Gbrislianorum, Dominus Jesus Salvaior noster, ipte Dominus exercxtuum e$t, non nudus homo ao simplex creaiura.
1

XIV. ldem ex eorum Evangelio probaiur. Et ccrle in ipsorum Evangelio Cbrisli deilatem d i scnissime cxprcssam fuissc discimus ex fragmea-

DISSERTATIONKS DAMASCENICJE. 4 - t 423 crederent iti Christum, legis cacremonias nihilo lo, quod Hieronymug, qui Etangdium ilhid ex IlebraO scu Syriaco idiontate in Lalioum translu- secius relincrcnt. lloruin porro dc Cbrislo fidem leral, in eodem commenlario in caput x i Isaiae re- sic rurgum paucis enunliai epitt. 80, qu;e csl ad Auguslinum, pogtquam do Ebionitis dixit, qui cilal inhtinc moduni: Factumest, cum ascendisset Christianos esse gimularent, de Nazarenis adDominus de aqua desccndit fons omnis Spiritus sancti, el requievii tuper eum el dixit illi: Fili jicit : Usque hodie per totas Orientis synagogas inier Judeeoi haresis quce dicitur Minaiorum, et mi, omnibus propbetis exspectabam te ut tenire$ * f, usque nunc damnatur, quos tulgo Nael requteseerem in le. Tu es enim requies mea. Tu PharUceis e* zarwot nuncupant, qui eredunt in Chriztum Fitium Filius meut primogenitus, qui regnns in tempiternum. Sccundiim Iritam in Scripluris el apud Ju- Dei, naium de Virgine Maria el eum tste dicunt, qui $ub Pontio Piiato pattuz e$t et resurrexii, in daeos loquendi normam, ejusmodi claustilao, qui quem et no$ credimut: sed dum volunt el Judcei esse regnas in sempiternum, qui tt benedictus in icecula, soli Deo vero, ncc ulli crcata? subsiantix conve- el Chriitiani, nec Judaei sunt nec Christiani; proniuut. Unde iu eodem Evangelio ut ab Ebionitig pler circumcisiouem gcilicet et Judaicos riiua legebalur, nihil tale illo loci reperiebatur, u l com- qnogdam quibus plug aequo adhaerescercnt. Alqui pertuni fii ex e\ccrpio quod Epiphanius recitat hae- gecundum simpliciorem Christianoruni veleruni fidei professionein, quam Nazareni, ctim ab aliis rcsi 5 45. . Clrristianis, tum rcgione, lum moribus gegregarcnX V . Exaliit ilem ipsorum expositionibus. Ad hac, idem llieronymiis in capul x m Habacuc, tur, ab apoglolig acceptam apud se servaveranl, et verborum islorum, Deus ab austro veniel, ctc., qualem Symbolura apostolicum exbibet, credere exposilioneni affert, quam &e ab Hebraco, utique CbrigtuiD Dei Filium, idem prorgug eral, accredere Nazareno, non puro pulo Judaco et Cbrisiians Christum vcre et proprie Dcum essc, ex Deo Patre fidci infenso, acccpissc testatur, qua Cliristi d i v i - genilum. Unde Hieronymos subdil, tn qnem et nos nitas apcrtissime enunliatur, cjugque antequam credimut, ut sigtiificet eandem esge Nazareuoruiii ac nosiroruin Caibolicorum fidem: eo maxime carne nasceretur, cxsistcnlia: Audivi ego Hebrceum, quod, ut aitte ex ipsomet sanclo doclore recitatum inquit, itlum locum ita edisserere: quod Bethleem cst, Nazareni fidem genlium, a quibus Cbrislus sila sit ad auttrum , in qua natus e$t Dominut et verus Deug colitur et adoralur, dignig laudibus Smlvator, et ipsum este dt quo nune dicitur: c Dotanquam ab idololalrias crimine iuimunem commcnmiuu$ ab auslro veniel; %hoc e$t nascelur in Bethlecm, et inde consurgel : el quia ipse qui nalu$ darent. est
9 y f y y y y

in Bclhlcem, legem quondam dedil in monte Sinai, X V I I . Judaorum synagogis alieni eranl Naxaipte esl tanclus qui venit de monls Pharan. Pharan tenu CaUcrum, quod Hieronymus in epislola quippe cst locus montn Sina. Planc, ut intcrpreia-ad Auguglinum de Nazarenig nontrig dicturug, bis tio prima i n i l i i capitis Isaise, quae ab Hebracis verbis exorsuF s i t : Usque hodie per loliut Orientis accepta dicilur, Nazarenorum est qui in Chrislum synagogat inter Judao* hmresit e$t quae dicitur Micrcderent; rursumque ubi Hicronymus ait, i n nccorum, e l c , nequaquam significare voluisse p u cap. , erudito* Hebrceorum, Hlud quod inMatlhaei tandua est Nazarcoos cam indxxs in] gynag&gag Evangclio scriplum est, quia Nazarccut vocabitur,conveuire solitos, unaque cum perfldig perraislos ex inilto istius capilis atsumptum pntare illic Na- fuisse, iia ut ab eig gese non sejunxerint, qaemzarcnos gigniiicaios t o l u i t ; sic quoque llebreus admodum recenliores quidam Hieronymi dictum i n ille qui ex Habacuc verbis Deu$ ab austro veniel, lellexeruut : ged gancti doctoris gerroanug golugque supremam Cbristi deitatem praedicabal, c Nazarenis gengttg iste egt, Nazarenog per Oricntis synagogaa fuisso. omnino censendus est, a quoruro Scriploras a Scribig et Pbarisaeig ac reliquis Judxis eentitog interpretandi metbodo nullatenug discreparet, u l fuigge adeoque proscriptos lanquam bsreiicos et ex collalione pergpicmim Oet. Hujus etiatn generis Mioseoe. yjfc Minin enim idem apud rabbinos aoeranl Hebrai i l l i , quorum expogitionem geptuaginta nat, quod hmreud Grsecia ac Laiinis. Qumam pro* bebdomadum Danielis ganctiseimus idem libroram feclo Nazareni in gynagogag ad preceg com Judaeis gacroruin interpreg aflert in cap. hujug alterius aliig convenisgenl, quog tanquam Domini ac Salvaprophets. Hi enim Chrigtiani erant, non Domino lorig gui Cbrisli infensissiraos hosteg agnoscerenl 3esu Cbrtslo infengi. el exhorrereut? Qui rursom fieri poiuissel, ut JuXVI. Ex alio Bieronymi loco. Denique, cum daeog inler et Nazarenos commerciuro ullum, salietn Hieronynius ubi de Ebionilig loquitur, vulgo golcat quoad rem divinam ac religionem , esaet, cuin lulerjicere, cos Christum Maria anleriorem non Judaei Pbarisaeique ipsomet Hieronymo ' teste agnoscere, nusquam hoc de Nazarcnis ingimiavit, [XCVl] illos tanquain haBreiicos ei profanog damged eoe credere Jeauro esse Filium D e i : ita ut narcnt et exgecrarenlur? Usque hodie, inqnit i n aliog de gente sua dure perstringerent, quod Dui cap. Igaiac, Judcci perteverant in blasphemiis el Filium dcnegassent, velul ex ipsorum adnotatioui- ter per tingulos dies in omnibus tynagogh sub nobus quas anie rccitavi, compertura flt: huncque mine Nazarenorum anathematizant vocabulum Ckriduntaxal nxvum in eis reprehendit, qood cum stianum. Quod in cap. u i iterum lestalur ; Sub
y t y

425 DISSERT nomine, ut zcrpe rftxi, Nazarenorum, ler in die in CkrittianoB congerunt maledicta. Epipbanius eliam Naiarenos inimici$$imo$ Judworum fuisse perbibel: \ ( : ila ilti mane dum surgerent, meridie ac vetpere, fos , quando precet in synagogis persolvttnl, maledicta in eo$ conjhiant. Quod cerlissimo argnmenlo csl Nazarcnos cum Judseis ad orandum una non conlenisse. XVIII. Theotforetus Nazarenos non satis dispuuxit ab Ebionitis. Ex bis omnibus solulum inanet Epiphanii dubium, qui sibi incompertum fuissc scripserat, num Gbrisliani Nazarcni Dominum Jesmn pro vero, proprio, naluralique Dei Filio babereut. Et cum Tbeodorclus illos Ghrisium, uti j u stam duntaxat hominem veneratos esse scripscrit, apparet eum Nazarenis ejusmodi errores impulasse, qui Ebionitarum solummodo proprii esscnt. Ac cerle ipse, vir alias doctissimus, subjiingit Nazareiios Evangelium Petri legere solitos.. Aiqui fragmenlo cujusdam epistolae Serapionis Anliocheni quod refert Eusebius, l i b . , cap. 12, discimus Evangelium Petri usurpatum fuisse in Syria a nonnullis qui Docctarum dogmalis imbuli erant. Doccla? porro jungebantur Encratilis, quoriim mores Ebionilae xmulabanlur, maxime ex quo ad Elxaitas Samsxosve transierant. Sunt qui puCant Evangetium istud idem fuisse ac quod sccundnm Hebrceot dicebatur; quo nerape, ut jam a me clictum est, Ebionilae ulcbantur, sed ea ipsa parle mulilato quae in Monotessaro Taliani Encratilarum anleaignani omissa erat. Alii rurstnn, quibus tamefl vix assenlior, idem esse ac Prmdicathnem Petri, quae pcrinde ab Ebionilis, r e l conficla, vel cerrupla fuil, ut viri eruditissimi i n t u l e m n l ex quodam ejus loco, quem auctor trar l a l u s De baptismo inler opera Cypriani protulit : In qmo tibro, inquil, contra omnes Scripluras, et de pecculo proprio eonfilentem mvenies Chrislum, qui *oiu$omitino ntkil deliquit, et ad accipiendum Joan* jvifl beptitma pen* invitum matre sua esse compnlsmm: ittm cum baptixaretur, ignem super aquam j s a t mtum. Qoae pravnra Ebionitarnm de Jesu Cferisto sanstim, non Nazarenorum indicant. Idem auctor eadem predicatione subjungit, Post tanta tempora Petrumet Paulum, post collationem EvandH iu Jerusalem, et muluam altercationem, el rermm agendarum ditposithnem, poslrtmo in urbe (Roma) quasi tmm primum inwcetn sibi e$se cognitos, *t qtwdam alia hujuscemodi absurde et turpiter confici* eecundum mentem, ut apparet, Ebionitarum. Epipbanius vero perinde narral Ebionilas magni f*cisse libriim cui litulus esset , Circuitionum Peiri, sive Itinerarium Petri, quod bodieqae cxsistil, ot ab Ebionilis vel scriptum, vel iabefaciaiQm esse una cura Pseudo-Pciri ad
9

TIO V I I . 42fi Jacobitm epistola viri docli pcrindc animadverternnl. Qna dc rc fn primis legonda sunt quai vir onidilissimus meique amantissimus Cl. D. Joannes Erncstus Grabe scripsil in SpicilegioPatrum primi sseculi, pag. CO. Ad ba2c, cum Tbeodoreliis addal birreses Ebionilanim c l Nazarseorum, de qiiibus locutus cst, exortas csse, Domiliano imperalore, dequc illis scripsissc Eitsebium Cai^aricnsem, et confutatas Tuisse a Justino Marlyrc, Ireno et Origene, satis supcrque signiiical, nequaquam discrcvisse Nazarenos ab Ebionilis : quamvis, tit luce clarius me ostendissc arbitror, toto conlo ab invicem discreparcnt. XIX. Dispunxit Eusebius. Eusebius quidcm Nazarenos indicarc videlur, ubi dispulat dc evangdistarum Mallba?i el Luca? in cnarranda stirpc ac generc Salvatoris disscnsione (), atque ex eoruni relalione et tesiimonio conlirmai, Joscpb ftiisse naturalem Naibanis, et secundum legcm, Heli. Subdil deinde hoc se didicisse ab bis qui ob propinquUatem generis, qua cum Domino nostro conjuncti erant. appellabantur (6), qui Nazari$ (forte est Nazarelh) el Cochaba hidccas ttc/s, in reliquam regionem dispersi, supra diclam gcueris teriem ex Ephemcridum libro qvam fidelissime expotuerunl: && \ ^ , \ . . l l i aulem Ebionilae non crant, qui sane Evangcliuni Lucx discipuli Pauli niliil curasscnt ut ipsum conciliarenl cum Mailbiti quod Icgebant Evangclio. Meminit eliam Euscbius eorum quas Ilcgesippus accidisse narrabat propinquis el consanguincis Salvaloris nostri sub Domiliano ct Trajano iinpcratore. quos proinde Nazarenos fuisse dubium non csl : rcctam vcro fidem Gbrislo servasse ccrlissiimim est cx codem Hegesippo. Nusquam alias Eusebiua, nusquam prorsus Ireoaous, nusquam Origcnes Nazarenorum meminere: imo nusquam Juslinus, ut cx eorum quse supersunt, ct alioruni scripiorum Epiphanio anliquiorum libris audax infero. Nec alio proinde modo velcres isii Nazarenos confutassc dicti sunt a Tbeodorelo, nisi quaientis EbioniUs propler Jadaicas observationes coargucrunl. XX. EbionitcB Symmachiani. Eodem fliani quo Tlieodorelus errorc Nazarcnos ab Ebionitis non dispungebant i l l i , qui eos, Auguslino icste l i bro Contra Cresconium, cap. 51, Symmacltianos nppellitabant, Symmacho, ni fallor, Ebionita Scripturarum inlerpretc. Cocicrum Symmncbiani alii dicti sunt a Symmacbo quodani patricii baeretici Priscillianistae filio : sed cum hi pnri piiti Gnosiici essent, nequaquam logis rilibus scrupulosa, ut Ebionitne, supcrslilione obtemperabant. XXI. Atia mente Nazareni, alia Ebionitco rxlut legis seclali sunt. At vcro alin mcnie Ebiotiiljs (b) Confer cum Epipb. h x r . 20, n. 14

() Ltb. flist., c. 7.
P A T R O L . Ga. X C I V .

427 DISSERTATIONES Mosaicx legis cxremonias sectabanlur, alia Nazareni. II siquidem earum observalionem neceggariam omnibus ad salutem adipiscendam censebani, ila ut Aposlolum, qui genlilcs Clnisiianos ab boc jugo eximendos docuerat, \elut et perduellcm exsecrareniur : Nazareni vero, cum eumdcm Paulum magni facicbani ct comniendabant, tutn genliles, qui noroen Chrislo dedcranl, ginccro amore complectebanlur, lamelsi circunicisionem carnis aliaque legis [XCVII] praecepta illi non admiiterent. Quamobrem nequaquam eorum observanies erant Nazareni, ceu sine illis obtineri galus non possel; sed quibus profiterentur sc esse de Abrahami progenie, adeoque Domini Jesu fratres et cognatos secundum carnem.

DAMASTJBNICA. 428 , , \ . Sunt qui talibus, neque consortii, neque hospitii communioncm hubere voluerunt, quos ego neuliquam probo : sed si ipsi propier animi infirmilatem, quantum possvnt ex Motaicis prceceptit tervando, quce nos prcptcr duriliem cordis populo data inlelligimus, volunl in Chrislum credere, iempiternumque illud naluvcc jus pielalemque custodire, nec (aslidiunt cum Chrisiicmis ei fidelibus consueiudinem, non circumcisionem, non Sabbata, el similes observationa ab eis exigendo; tales censeo compleclendos, et exhibenda illis esse omnia humanitulis officia, tanquam ulerinis germanitque fralribus. Quod ti qui de genere vestro swt hunc e$te Chrittum confeai, ex gentibui ad fidem X X I I . Justini de circumchiouis ei riluum Motaiipsiut convenos cogant observare quidquid Mosaica corum obgervatione senientia. Alqui ejusmodi obscrvalores riluuro Mosatcorum Jusiinus martyr lex prcecipil, aul ab iis qui id prccslare recusant, sese venia dignos cxistimal in dialogo cum Judaeo T r y - abalienent, el iptos pariter improbo.
7

pbone paulo anle medium. Trypboni quaerenli, XXIII. Hoc in loco Juslinus, ni fallor, lum num, si quis in Cbrisluro credal, unaque praecepla Ebionitag geniium perosoreg indical, lum etiam legis observei, salvus esse possit,Juslinus respondet: Nazarenog, qui cum non malo prorsug animo, sed , \ , , - pugillo polius, legis observationes retinerent, u i , , hilominus ab aliis Cbristianig non admillerenlur. Id quod fieri ccepisse existinio ipsa Juslini a?lalc, , - posl confcclum a Roiiiaoig bellum, quod Juda i , , Barchocbeba suo dtice conlra ipgog m o v e r a n l . Al> \ binc enim, cuin Hierosolymorum Ecclegia, imo to\ , , tiugPalaegtinac, ex genlilibug luia congiaret, prigcis * Ut mihi videtur, mt Trypho, illis Chriglianig qui ex cirtunicisione eranl, c i r a\o fore ut scrvetur quisquis talit esl; modo ne coecumcigionemque admitlere pergebant, rrjecii fueteris, hoc est ii/ii qui per Chrisium genlium errore runl, nec ipsorum communione dignl babiti. Ilog eircumchi aiinJ, omnino persuadere conlendat, nullam porro quta fldem Christi rectaoi tenereni, venia talutem sperandam ista non observantibus : quod tu ccnset Juslinus, mullo minus redarguit : dignog eonabaris initio nostri colloquii, pernegans me nec taluR a l u l i s extorres fuiaros arbitralur, nisi iUog, tem asneculurum, ni ista servavero. Hox Trypbo requi Ebionitarum more gentileg circurocidi et legis gtimeng quod Juslinus dixerat, gibi videri galvum praceplig astringi vcllent. fore illuni, quisquis legem cugtodicndo ita affectus XXIV. Tandem ut inculcet ampliug quae de iato esset, ut eos non criminaretur, qui illain omilte- rapitc bactcnug glaltieral, itcrum gubjungit : rcnl, rogavit, num essenl ex nobis qui lales gal- \ vandos negarent. Juslinus ad hacc, Sunt, ail, mt Trg- , pho : 1\, , \ , \ . Caterum ii/os, qui $ie itlii obuquuntur, ut ex Ugis * , prmcriplo vile rathntm ih$tiluenle$ Chritti nikilo\ , & minu$ confemonem $imui conurvent, ho$ talutem , adepturoi extsiimo. qua nempe eog excidTre pu \ , \ tat, qui, cum Cbrigium agnoverint, confessique \ \ int, qualicunque deraum ex cauga ad legem Mo , \ gaicam, bunc e&ge Cbrigtum abneganleg, descive \ , , r i n i , nisi eos anle rnortem pceniteal. Mox declarat , , Judaeos, quamlibel ex Abrabam geroine prognaii , \ , \ gint, ac gecundum legis prcepla vliam agani, , telerna galute nunquam poliluros, nisi in Chriglum . ot credanl : Sed iUot iit primit qui in synagogit sui* , \ , Cliristum Dei diris devoverunt, ac devovent : xa\ , , ( \ '
9

() Hicrou. in cap. haicc.

30 V I T A S. JOANNIS DAMASCENI. (29 Chrieii mortem aniiqaata guppressaque ftiigst fr. Qulbus verbia significal eiiam maledtcia roiggirnig argtimentig advereus Tryphonein Jud;cum quaj, Hieronymo el Epipbaaio teslibus, Judaei ler evicerat. Caelerum Hieronymug Ebionilarum socios in die, u l in Dominum Jesura, ita et in Christianos ac pneseriim Nazarenos in synagogia suis pronun- refutat, qui Judarts tantum, et de slirpe Israelitiei liabant. Haec porro Jusiinus effalus esl in dialogo, generiSf hasc autodienda dectrnunt (a): ubi, ni fallor, Nazarenoa signiflcat. poslquam prarcepla ac caeremoniag veterie legig per

# .

V1PA S. . . JOANNIS DAMASCENI

J O A N N E P A T R I A R C H A HIEROSOL C O N S C R E P T A .

'. * ^ 1. Virorum tanetorum geslo posieri commen\ , , \ danda, maxime doetorum Eccle$ia>. morc , \ , ( - hominum posilum est, ot Hg qui Dei imaginem ab , omni labe ct mactila puram tenuemnt, seu in . " - primigenia fntegritate et cleganlia eam conserva( , \ \ mnt, seu cam oblitterata esset, et sordibus con gpurcata, eamdeni inglauravere, divinag ipsorum \ , \ effigieg, bonorig cauga, conficiant. Quio etiam qui , aogoslioris cujusdam cultus amantes vidcri ge-

* . Joannes Ule Hieroeolymoriun palriareba duduin ab O I M I U gancli Joanuig Uamasceni vixissa ge fttgnificau, ubi gcribit, aanum non fuistt lanii vtri viiam, rustkomore, imc linguaet liUeris Arabieu utcunamt contcriptam ntgligere. Nec proinde censendus idem e*4, ac Joannes ille IV, qui Leontm Isaurmn e l lconoclagiag anaibemate feriit, el qutcum nogter amicilia conjunctissimus fuit. Nam m Epistola ad Jordaneai Archimatidritam de bymno Trisagio, IhMnaacenits Joanirig ejugdem u i i jam defuncti, qniqiHS adeo defendera ge non valerel, meminil. Joaani qtiarto Joannem alterum successisse fingere qeUpiam possil, eo qtiod epistola ad Constaniiitom Caballiuum seu Copronymtim, qaae Joannis Ifcunaaceni nomtn praferl, in quibusdam codicibus manu exaralis, Joanni palriarcbae Hierosolymilano t r i b u a l n r : verum guo loco oglendiinug epigtolam baac gcriplam fuigae, cuin, vei Tbeodorus, vel Elias, Ecclesiam llierogolyiaiianaiii regerel. Eulycbiug Alexandrinug, l . I I , p. 4 4 1 , gcribit, anno stepiimo Chalifaiug Almoiatemi, imperante Graects Tbeopbilo, constitutum tttt Joannem patriarcham Ilitroiotymitanum, conlra guem assurgentes liiero-

solt/milam, de ipto omnia mata dixeriiit: qttare ak ipsis meluens, scriptoque ipsis obsignato, cathedram reliquit. Verum nec istum Joannem Damasceni Viu? faigge acriplorem pulo. ffam qui Joannig Damasceui vltam conlexuit, ea ge aeiate vixigge innnlt, qua Iconoclaglarum furor peniiug exgtiikUug erat: Tbeophilus vero imperalor, imagiaum gacrarom perpelting bostig fuit, et sanctissimos virog, qui eag defcnderent, acerbigsimig guppliciig et exsiliis exagiiavit^Quamobrem Vitam Joannis Damasceni, ceu genuino auctori, aerribendam censeo Joanni illi patriarchae llierosolymiiano, qm, ut Joanneg Scylitzee Guropalales n a r r a l , poslremis Nioephori Phoca* lemporibus vivug a Saracenis combuslus egt, cum i 111 putarent monitis ejus fore, iit Nicepborus, occupala Aaliocbia et Syria, ipgog iandem invaderet. Casterum bxc quam pra? nianibug leneo de Vita Joannis Damasceni narralio, quamlibet oraloria arte parapbraslico niore enarrala sit a Conslauiino Acropolha, mullis tamcn naevis laborare mibi videlur, quos in islis adnaiationibus meis ostendere el castigare non dubilabo.

431

VITA S. JOANNIS DAMASCENI.

Wi

Stiunl, borum mauus opulenta in magniflceiiliam . proclivis, prxelanliores materias adhibel, in qui- 1~bus illorum insculpanl imagines, cum se majore , \ erga viros sauctos honore hoc modo defungi arbi- $ \ trenlur. Quando itaqtie illi in eorum formis expri- ; . mcndis j i a sc magnificos et splendidos prabent, , , minquid aequum fuerit, ut in narrandis rcbus quas gesserunt, incullos oranique ornalu vacuos sermo- , , nes relinquamus ? Nequaquam sane. Rusticiores slquidem venia digni sunt, cum pro ea qua pollenl , \ , \ facultaie, rudi slylo recilanl res gesias eurum qui ( , , \ , Cbrislo placuere : iis vero qui eloquenlise sludium suuiD dcderunl minime condonandum erit, ubi l u - . \ muliuaria ttlcunque opera sanctorum vilas con- * , scripserinl, ac praeserlim virorura quorum spiritus , , bic ct vila fuit,ut liltcris incumberent, subindeque, , cum mentem ab ignoranlia et oblivione, tum ani, mum ab omni lurbulento motu expurgarent; iilo. rum, inquam, virorum, a quibus terrarum orbis boneslatus cst, et quorum libri nienies omnium collusirarunt, non nuda cxlraneae [1IJ sapientiae eleganlia, sed etjam Paracleti lumcn copiose affatim cmiltendo.

I I . Joannes Damascenut inter primo* Ecclesiaj do'. \ etora censendm. Floruit cum liajrcsis lconoclaila- \ . , rum emergeret. Lto Isaurieus 1wsre$i$ auctor. Dnus eorum et quidcm inter priinos ccnsendus est . inagnus c l inclyius Joaiines, qui a Daroasco palre , suo cognomentum babuit. Is cnim baud cxiguum * \ Ecclcsiae firmamenti sidus exsiilii, sed maximum , * plane el fulgeniissinium, ut quod non modo luxe\ , r i t , quando hseresis ubique passim tcnebras spar. (1) gebat, verum et omnem perversae doclrinae noctcm , loctibrationum suarum emicanle clarilaie dispule , \ rit. Nam nox quidem universo orbi iusederal, qua C ' \ , praeclara? venerandarum imaginum figura obscur*- , \ baniur, profundaquc prorsua caligo e r a i : ille vero , * qui eam efTundcbat, operabalurque, 11011 de vulgo \ , , quispiam homo erat, qui iu aliqua parle malum , sereret, scd qui suis, u l ila loquar, nianibus, or- ' . \ bis lerranim fines capiebai: quippe qui toneret , \ sceplrum imperii Homani. Quo fiebat, m quoquo , versum epirans, cum ingenti impetu venerandas , imagincs detuibaret, eorum a quibus illae colerea- \ , lur, alios quidem, ut eral nomine atque animi i n - , , ibiclione Lea, sicul leo rapicns et rugiens dcvo- , \ ; raret, alios vero qui recla3 fidei lcnaces essent, allo . \ \ aique alio dispergeret compcllerciqae in sublerra- \ , HCIS reccssibus occullari. Ac multi quidem cum D ' \ teonibus et draconibus, quam cum ipso ejusqne minisl.is commorari malucrunl: alii auleni quo
1

VARLfc LECTIONES. Edil. .

b

R. . NOTiE.

(1) , , . . Ex toto isto capile, u l ex aliis moiiumontis quae congessit Allaiius in opcre De Joanite Damatceno, prodigatur error eoruin, qui sub Theodosio scu seniorc, seu

juniore Nosirum claruisse somniarunt; qtiem t a men alii emcndari posse pularunl, si Tbo.odosius III Leonis Isauri decessor intelligerctur.

133

VITA S. J O A N N K DAMASCENr.

43

\ , \ pcrculsi timorc erant, ad rcnioliores orbis l e r r x . flnes corrtendcrunl (leo cnim rtigiet, et qirie non pavebii ?) atque ab eo tanquam a facie colubri profugcrunt. . \ I I I . Joannis nomen Uebraice GIUTIA DEI exprimi , tur. VUa tancti Joannis Damaseeni arabiee primum \ \ * tcripta* A l vero vir iste, gpirituali, cujus no , - raen gerebat, gratia perfusus, cum advergug ser, * (2) pentem solum ira effervesccret, ita ut irascendi , affccius in animi boni giudium et virtutem evasis , * set, non e Tbracia quam ipsc tunc temporis inco , leret, ad Sarmaiag aufugit; non Byzantio ad cola- , \ mnas Herculeas tuiandae galutis causa se prarh , p u i l ; non denique propter rugitum Leonis ex snila , \ in soUludinen] concessil: sed, cum Damatci prt* mum, tuoi deinde i n Palaegliaa degeret, alque in Vip\ \ , solitudine monaslicam vitam ageret, adversus Leo , . nem gtreaue admodum depugnavil. Quanquam enim iugenti loeorum iniervallo ter foriis bic meus . , , alhleta ab illo distabat, libris lamcn igne Paracleli (/ , , \ fabricaiis, et vitali unda temperalis, obduralisque, \ ; veluti trtplici lancea cor ejus t r a n s f o d i t Y e r u m . - hsc BUO loco luculenlius oralio declarabit. An , \ \ igitur io rem noslram erit lanii viri vitam rusli . cano more, imo lingua et liileris Arabtcis con* gcriptaro, idcirco coniempiim negligere ? Non profecto. Quocirca enarrandura modo est, cx qiia quamque nobili radice iorentissiinam hocgermep prodierit, qiue pairia tellus illud se protulisse glariclor.
1 c

'. * IV. Damueus. - Ea ipga est Damascug civilag. , Nam quemadmodum ipga Paulo magnifice , efferlur, quod nerope prima coelipetam illtun v i , \ \ _ derit, cum impietatem ille abjectsset, el ex Christi \ , - inimico amicus Cbristl factus essel, sic ob buiie _ i.. \ a _ ^x.. i e i . i l ^ . i-L -^. . ..... , * quoque virum boneslc e l gravitw iniiunescit; nou , * - quasi is aliunde vcBoril, sni ex allera religione ^, \ - qaapiam ad rectam Iransierit, sed quonlam illum 6, \ ex prima radice proltilit, et pieiale magis quam ^ \ . editione corporig enaisit i n lucem, docendoqne . xaV * , ' nulrivil, ob boc gerroen suura admodum glorialur , et gestit, et majorem ex eo voluptatem percipii, , \ quam ex aliis ornamentls q a spleadorem ipsi ^, . concilianl, sive temparaturam anni dixeris, sive praedulcium pellucidarumque aquarum fluenla plu\ , rima quibus irrigatur. Quin nec optimorura fritr \ , ciunm copia buicce urbi tantum clarilaiie adjicit,
f 1

Arooe i n , 8. * I I Reg. , 14. VAR1 LECTIONES.

Edtt. . . Mantur appellaiui : quo vocabnto et iptius parentei (2> Ov& ix , . . t . Conlraria hsec appellabantur. Damagci, utpolc qtne Arabiae consuiii illis quas referl auctor sermonie De philocot e r m i o a erat, et Cbalipharum Mobammcdanoruin *iM,quiii mox subjicieinus, ubi a i i , Joanuem gedeg, lingua Arabica f a m i l i a r i s a prisca aetale fuit. naatmiii Constanlinopolilanum fuisse, et patria Ex eadeia genie Mangurorum fueruiH patriarcba? piiUuni, Damagcum geceggigse. Hunc Dainagci naduo, Sergiug el Elias, quoritm primus sub Theoluvn evincit cognomen Arabicum Man$ur, quod philo i i n p e r a t o r e , altcr sub BagilioMaccdonc, Hicejus progeniloribug ac toli familia? propriuni fuil, Fosolymitanai Ecclesiae p r a i f u e r n n i , a i fcrl Euly , inquil Theophancs. Et Synaxaehii Alcxaodrini Cbronotogia* rium Bagilii iu codica Sirletaiio, D. doannes, anle

435

VITA S. JOANNIS DAMASCENI.

436

qaantum quod pulefara haec et nobilis arbor, ex , ipsa nala sit, quae secus decursue aquaruin enu- , ol \, irita , fructus spiritos edidit in tempore s u o ; * , \ qoorum aKqui perpetua recenles sunt apud nos, , \ , \ tamque agpecioi pulchri, quam guslui snaveg, ac \ , demum cjugmodi, u l illoa a quibus tanguntur de- \ , \ libanlurque, non modo efficiant volupiate, sed \ edentem in prirois saginenlel augeant, inquevirum perfectum gptritu provebendo cunctis dotibus con- , suromaium reddant. Ad buoc UaquemodumDama, \ . acos civitas ob islum parium suum majore gloria . pnesiat, quam ob alia booa quibue affatim abundat. Haec itaque civilas esl, qtiae virum istum
1

V. JoonnU partnUs religioti. Progenitores E\ * ( ) , \ vcro ipse babuit viroa religiosos, quique pielatis \ florem et Cbristian gcieatise fragraniiam i n medio jg . gpinarum soli eonservavere. Nam h i eoli nomen \ Cbrigiianttm trtt praeclaram qaamdam, nea uHa v i , \ , extorquendam harredilatem retinaerunt, u l , ex que , * ol '
9

Paal. , 3. .

Damasci. Tbeopbanes ad annum 25 Heraclii, Ba(S) < . Admodum verisimile anem ait una cum Theodoro sacellario legatum ab eal, Joanais Damasceni parcniein faisge Sergium imperatore, nt auxilio Damascenis esseni: Arabes, illum , tfansuru cujas Theopba* commigRO prope Emeggani pradio, die 23 hi\\\ ncs meminU ad anntim 6 Justiniani Rhinolmeti. feria tertia, gacellarii copias fudisse : tum caHeras Hie vir fuil , Christiaiue religionii wr.anlisshnus, inquit illc auclor, uibus Baanes preerai, spreiim habilo Heraclio, , qumitor generali$ prtnripig Saracenorum, ocem suam Baanam imperatorem renuoliasse; '^, et Abimcr Q qoo gubiade a Saraeenis non multo post guperato, leco (emenda Abdotmeleco) Chalifcv familiaristimus. expugnatam Damaacum esge. Elmakinug vero, lta u l ab eo obtinueril, ne Gelhsemanicfle ecclesiaj perinde atque Eatychius, referl Mabanem geu relumrvae in deliibrum Meccbanum agporUrenitir. Baanem praBreclum exercitut Romani a Mansiiro Anie Sergium vero, Mangur alier inler Damascenae peeoniag expetiigge, quo adversue Arabes conienurbis Cbrigtianos celebris fuit, eo lempore quo ea derct; negasge Mansurum ullag esse Damasci opes, civilas eapta egt a Saracenig. Hnnc quidem per- nec adversus bogteg tanlo opus esse exerciiu : duellionig reum Eulychiu* Alexandrinus (Annai. I I tandem qua* colligere potuft, Mabani noctu deiupag. 274) peragit, aitque euro, quod non iia p r i - lissc cum Damagcenororo turma, qui cum lubas dcm ab Heraclio male muUalug esset, illata inju- ct tyropana pulsarent, in causa fuerunt u l Roniani, ftm memorem, Chrisliani norninis boslibns urbem audilo strepili. visisque procul lucernis, versi gini prodidisse, et idcirco a Palribus ei cpiscopis unt- ia fugam, exigtimanteg eos esse Arabeg : quamversi orbis subjeclum fuigge anailicmati. Undenain obrem Hansurtim, ciim nulla spee auxilii enperhatc Alexandrinug annalisla bauscrit, non salis essct, de tradenda urbe Saracenig pactum csse. liquet. llujcis criminationig auetores explodere Hoc quideoi totura roala fraude geslum a Mansuro videtur Constanlinug Aeropolita in oralione gua Eutychins afllrmat : qnod vero Elmakinus gublandaioria S. Joannig Damasconi, ubi ail : jungii, Mangaram collectis Roiaanarom copiarum , - reliquiig, eas ditxigga Anliochiam ad Heraclium, , ' * salis superque suadet ingouteoi fuisse Mansurum, , \ % , rx c l ad cxtremtim usque fldem servasse Heraclio. * \ conlrario Eutycbitig ipse, ut et Elmakinus, t r a , - dii, Mahaiiero cum reverti ad iaiperatorem verere , t u r , ad moniero Sinai profugisse, aggumptoque \ , \ Ana$ta$ii nomine, monasticam vilam prolessuia csse. Addit cum scripsisse explanalionem psalmi * Nec enim reeipiendos puiamu$ eot, qui sexli; eam utiquc quam Gra?ce et Laline Combediversa quwdam de iptis (progcnitoribus Joannis) fisius edidit, t. I Auclarii Bibl. PP. Nam ejus narrarunt, eo quod res eorum absque examine audiauclor agnoscit se vixisse gub imperatore M.*.uverbit, ut exislimo, neque de exquirenda accuratiia rilio, \ . reritate, et quinam $*ncti illi progenitores essent, his tandem omnibus ullcriug infertur quam i n admodum tolliciU fuerint (sancli namque et ex sansulge anonymug aegcio quis, scriplor Yilae sancli cti$ prognati credi debent, qui in medio impiorum Cosmae Melodi, palrem Joannis nostri Damasceni eon$tituti fidem inlemeratam tervare poluermt) Mohammedicae geetas ad obilum usque addiclum tanctistimo el divinistimo viro calumniam plane vixigge, adeoque Leonem Allalium perperam nog impingunl, veluti ex iptiu odio illos, quibut in diggeriatioae de Joaane Damasceno ei ejns opeprocestit, sugillant. Ubi lixrclicog iniiuit boruin ribug, ad hunc fabulalorein ablegare, ad expiscaninendacionim archilecios fuisse. Sed ptirgari am- dag vite Damagceni circumslanlias,qnas palriarcba Ilierogolymilaiitig ignoravcrit. ius Mansur polegl, a d d u r t i g in mcdiiitn quae Aeopbancg Elinakinus narraiit do cxpug&aliotie

437

V I T A S. JOANNIS DAMASCENT.

438

. tempore AgarU nepotes urbem eeperunl, ortho , doxam Qdem ntillo prorsus modo labefaclarint. \ * Q IIO eliaoi facttim est, ut inler medias imptoratti , 'catervas virtus eos insignes reddiderit, vel ipsismet , ' , \ fidelibus eam venerantibus : seu potius [IV], quem, \ admodum Danielem apud Assyrios propler edita \ . pietalis specimina *, et apud jEgyptios Josepbnm Deus illustravit , adeo ut eos, taroetsi captivi erant in terra extranea el hostili, moderalores dominosque conslituerit; sic quoquc Joannis ma * \ jores ncgotiorum publicorum admiiiistratorceintet " Saracenos ipsos praefccerit, atque illic etiam pit , \ captivi impiis, i n quorum poleelatem vcuerant, I imperiiarint.O ingenlia Dei miracula, etupendaqtre \ , . prodigia! Nibil profccto virlute sublhnius, aibit \ , ' \, \ , $, ^ pielate praeslantlus esl et cxcelsius. Nam quasi vexillum super collem, aut polius veluli lucerna in nocte , e i quasi semen in Israel, et sicul scintilla , in cinere , sic iqajorum Joannis genus reUctum , . Damasci fuil, ut praclaram banc facera proferret, . quae cunciis l e r r e flnibus pralueerel . Alqui ejusmodi fuere niajorcg illius quem laudaodua* auscepimus. Y l . Pairem habuit virlutis sludiotum. A t ipsc C. , 0 pater, ut qui esset ex tam bona radice propagatua, , ' \ cum pielatec&ierisque viTlulibus parentes aniecellere , * . conlenderet, impensiorera quoqoe Dei dileciionea prae se lulit. Et sanc consentaneom erat, ut viro lam claro, quique ad summum virimis faetigium , , , * Q pervenlurus eswt, is propinqoiorvita?.auctorobliRgeret, qui majores quoque saos clariiale anieiret, ' * , quod velat conlinuato quodam progressu, recU e* , coiapoeita ralione struerelur In allara ascensus : ila plane ut praeclari bujus ei illusiris viri res di~ , \ * . \ vina olim provideotia gubernari baud aliler viderenlur, atque ia Joanne Baplisla contigit. Nam , \ quia futururo eral ut cunctis retro prophetis major , elucerel, et mysterium oonni sacerdotali muaaro , - praeslaniius perageret, Domini nempa bapiismum; idcirco a diviaa Provideolia procuratum eral, ae de 66, , . , vulgi ordine, eed e sacerdolali prodijet tribu, et parenlem propbelam baberet: pari modo diviaiios , quoque proviaum est ut Joannis pater, vir cum p r i \ . mis piua et buooaBissimus exsislerel. Cum enipi ' D publicorum negoliorum c u r s et admiaUlraUoni praefeclue essel, luoi propter exiraiam vinutem x a l , \ ' suam, lura ob reliquum viUe splendorem, divitiis , , \ , qaibus florebat plurimum, non ad comessatione \ , ' perpolalionesque et inaaes expeneas abutebaiur, \ (5<} eed quidqaid ia auro aliieve bonis raobilibus facul , taium haberct, i d totum i n Ghristianorum captivo * rum rcdemptionem et prelium impeadebat : i m mobilia vero boaa, qua3 per omnem Judaeam et \ ,
d 7 8 r 4

D a n . u 48. Gcn. X L I , 4 ! .
f

Isa. xxx, 17.

Prov. xxxi, 18.

Isa. i , 5 l .

Eccli. I U I I , 8

VARI/E LECTIONES. * R. . . : al Basil. i m c i p r . poiteuwne*alioi R. . immobiUs. Edil. R. \. I EdiL x w ^ -

439

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

440

Palxslinam mulla possidebat, baec redeniplis Chri- \ , ktianis qui iis locis sedem sibi delegissent, ad rc i , quieni et suificiens vilae subsidium elargicbalur, , * , lum aliis sub coelo libero, et pede soluto, quocun- \ , , .. que luberel prodcisci permillebal. Ea erat hujus . viri virlus el humanilas. Sic enim mulia babuit , , \ Janquain qui possideret nibil, sed suas opes Deo ' . noctu diuque rependeret. '. , , , VII. Joannes nauiiuret baptizatur. Ejus educatio. Hic talis cum essel, non hospiialilatis, ut Abra- , , ham, sed bumanhalis mercedein accepit, admiran- , \ . dain utique prolem, sinon ex promissione, certe ex pracognilione el pralinitione divina. Pranoveral , \ aiquidem Deus qualis csset Joannes evasurus, , , eumque ex tanlo viro procreandum [V] praestituit; , tatem cumpro dura captivitate commularant, islud quo nenipe hproanilale, quam in eos qui liberpramii referrel. Nascitur itaque ei puer bie cgregius, euuique cum lenero adbuc corpusculo esset, per spiritualis matris regenerationem lucis filium facit: rem exsacutus tunc sane non facilem, et qnam lUulli inter medias illas genles vix ausuri fuissent. Deinceps in eam de puero paler ruram iiicubuit, non ut agilare equos condisccret, non dexlere hasiaia vibrare, non arcu sagitlam collineando mittere, non puguare cum feris, et naturalem mansuetudinem in betluinam crudelilatem Immulare, ceu miriiis contingit, qul frequenter ira pertui bantur, et furiosum quemdam immanemque modum exsiliunt : ad bas artes non quaercbatur Q a patrc JoannisChiron aller, i n montibus emilritus, qui cervorum roedullis discipulum aleret: sed vir tnvesligabaiur nulla non eruditione excullus, quf onani genere doctrinae et sciemiae peritus esset, et ex aniroi corde verbum bonum ertictaret, m suam quoque filium talibus cibis el condimentis aleret. Horporro lam sanctum desiderium Deus ipsiexplevit, el a quxrente reperlus est qui qtiserebalar. Ilodus vero quo is quserebatur invcntus est, lalis fuii.

_- - , _

w . I (4) , \ -

. , , , , f$ov, ' . \ , , , , , ' , , \ $, \ ' \ ' , , * ^ , , \ , \ \ \ ^ \ , \ . .

k

'. 01 (5), VIII. Co$mas senhr captivut Dama$cum adductut. , Sacerdos et monaehut erat. Barbati Damaaceni facta, ut assolebant, excursione ad inarh litiora, , \ , niHltam Clirtstianorum hominum prsedam tulerant, descendeiileeqne mare in navibus, captivoa plurl- ^ , xa\ , mos adduxerunt, addnctosqtie i n urbem, partim , venaleg cmploribus proponebanl, partim gladio . trucfdandos resembani. Horum sortis parlicepu -, VARIA LECTIONES. I Reg. , qui ex regionibu* aliis adOentarant. JNOTAL (4) Tlnttxcu o$r . Quo anno Joannea Damascenus natus s i l , quovc anno obicrit, obscuruin prorsus est, quod vel conjectura assequi nuttus possit. Certum tamen videtur nalani eum esse anie exiluro saeculi scptinii. Nam si Viiae ejus auclori Qdee adbibenda est, anle annum 730, ea late e r a l , ut publica Saracenoruni principis legolla administrarel, c l de fide adversu baerelicoa scriberet. Quinimo, paulo poel in adnotalionibus islis oslcudam, euni monaslic vilae nomea dedisse, atque iu clerum Hierosulymitanum accensitum fuisse, sub primis temporibus Leoiiis Isauri imperaloris. (5) 01 . Hoc forlft contigit circa an. 699, quo Arabee, Africa subacU, Mediterraueum mare infeetarunt. R. .

441

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

442

(6), , - et socius fuit vir nionacbi vestem iiidutus,oriui\dug , \ (7). ex Italia, venuslus facie, sed venustiori animo, Cosmas et ipse nontine, in cujus ore gravitag quae* . - dara elucebat, quae interiorem hominis compogitio , - nem indicaret. Ad pedes ejus illi se projiciebant qui , trabebantur ad necem : ipsum obsecrabant, tit Deum , sibi propitiun: redderet, ct scelerum veniam enixig . 01 precibus ab ejus erga horaioes propensa bonitale , ipsis impetrarel. Quocirca barbari, observata reve , rentia qua sese illi jamjam morituri ad virum tanta , , \ morum gravitale ornatura convertebant, ad eum . , accedenles sciscitabaniur, quam in mundo dignita* tem gererei, quove inter Gbrigtianos honore splen . desceret. Ille vero respondens a i t : Nulla quidem " , , \ alia mundana, sacerdotali autem duntaxat dignitate , * \ , polleo. Alioqui inulilis quidara monachus sum, qui pbilosophi operam dedi, tion nostrae solum, ac * \ , , quae amando Deo vacet, verum et illi quae externos sapienteg habet auctores. Haec ubi pronunliavit, . oboriis lacrvmis oculi ejus perfusi sunt. *. , [VI] IX. Haud procul inde constiteral Joannis \ , nostri parens, qui viruni illacrymantem conluilus, , * c " , accessit, tristem ejus casum golaturug : c Ecquid , landejn cauga? esl, bomo Dei, inquit, cur lu mundi , , \ jacturam fleas, cui jampridem nuntium remiseris, , ; \ alque, ut ex bac veste conjicio, jamdudum morluue < sis? > Tum vero monacbus : c Jacturam bujus v i l , , nequaquam lugeo. Ego siquidem, ut modo aiebas, . ?, mortuus sum mitndo. Hoc solum moleste fero, , \ quod omnem sapienliain bumanam frustra sim . ' perseculus, subsimclo eis veluti fundamenio illo * \ circulo, quem vocant scientiarum. Rbetorica l i n guam exercui; dialecticis praeceptis deinongtralio , \ (8) nibusque rationein excolui; quidquid ad scientiam * , morum perlinet, seu a Stagiritc, seu ab Aristonis * filio iradilura sit, i d accurate pervestigavi; rerum naiurara universam, quantum bomini pervium est, * \ ingpexi; arilbmeticas rationeg didici; geometfiam * adamussim teneo; musices concenius proporiio , nesque probe satis eum aaaecutus : ad coeli moium , ' \ et conversionera siderum qu&cunque atlinent, non \ , praetermisi, ut ex magniludine et pulcbriludine \ \ . rcrum creatarum, parem juxta ac capere posscni,
(

Edit. .

VAHIiE LECTIONES. NOTiE.

(6) . Ex Calabria , ni fallor, quae monacbis Gracig plena eral. Theopbanes ad annum 22 Goustantis I I imperaloris baec babel : ( , & . Hoc auuo Siciliv bona part copimiau op* prtua e$t, ae civet hine adducli, tponle sua Dama$ci udem . Hinc proclive Arabibus fuil, ut Ualiae vteiuas rcgiones, Galabriam ecilicet, ideuiiCe*ro popularentur. (7) . Menwa addunt, coxitatione Asyncrileg (inquit Hcnscbenius). id ett indifferens, nihil dijudicam , vel incomparabUis, propter doctriuse cxcellenliaoi. In Menaeis quideoi

edilis legilur , \ | : t i l vero dociissitni Henscbenii interprelatio gtarei, scribendum iuisset, \ , At nieudum typograpbicum corrigl sic debel ex codicibus ross. quos eliaiu Combefisius legii, \ , quique cilra ulUm cum uovis altero comparatimem alUctut fuil. Sivc quo.l oanitig Damasceni paler gapenliorem aiium inquireuduin gibi non pularit, sive quod ea incomparabili doctriua prxuilug esge ex eveuiu coeiprobalua git. (8) Aristoieles nioiirum, a Stagira patria, ei Plato, Arislonis iiliug, Academise priuceps.

443

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

414

Creaioris subinde conlemplationem adipiscerer. Nam quisquis conditaruiu reruui perspicuam inagis , , \ (Ognitionem comparavit, is earumdem aoctorem, . cl cognoscil clarius, et amplius admiraiur. Inde ad , arcana iheologiae progressus sum, tam illius quam , \ . Greci seu genliles tradidere, quam ejus quae a nostris theologis cerlissima rationc est expticata. , \ Ilis ergo scienliis plentis, utilitatem quae binc pcr- , . , ciphur, nondum cuiquam imperlivi, neque pcr philosophiam filium parenli similem procreavi. \, , Nam, quemadmodum plerique gesiiunt nalurales * liberos atiscipere, qno suum gcnus propagare , queant, sic qui pbilosopbiae operam dederunl, \ , doctrina el arcana insiitulione gignere filios am- biunl, ut aureum pliilosophorum geuus in vivis * perpeluo conservehir : sed etqui admirabilis isiins ^ , . " sobolis auclores exstitcrint, immortalem famam et , laudem sortiunlur. Insuper bonitatis boc propriuiu , . csi, ut qnisquis bonls abundat, ea quoque aliis , * , clargialur. Proinde qui non sic animo et volunlate , ' , , ' comparaius est, nequaquam in bono versalur, sed in malo, atpoie stiperbia ple.nus et invidentia, qoi- , . \ bus fit, ut cum aliis nolit communicare, si quid , * , \ boni bcncficio numinis conseculus est. Quaproptcr , et id quod sibi videtur habere, auferetur ab eo, . , oli contigit servo qui talentum acceptum non collo- \ carat apud nummularlos * . Ast ego qui bonam . \ parlem elegi, vehemenler volueram doctrinam mihi ' , comparatam aliis contradere : quando vero volo, ruin compos non fui, u i inter fidele.s servos, qni , accepla talenla apud alios cominiltendo condupli , \ , ,. carunt, ccnserer, neque per pbilosophiam sobotem , , , , ullam pepcri, sed, u l ita loquar, sine liberis vado, . > idcirco luisellus ego vultum, ut vides, lacrymis perfundo, gravique tristitia dejicior. r X. Hxc. verba cum ille audisset, qui talem . , ibesaurum eupiebat, respondit: Desine, v i r beate, , * c TJa, , animumque tuum aliolle lantisper : [ V I I ] fortassis \ * cnim Domintis dabit tibi peliliones cordis l u i . > . Haec ait Joannis pater, mox quanta poiuit celerilate , , :td Saracenorum principein cucurril, ejusque pedi- (9), \ bus advolutus, ornatissimuro Gosmam sibi dari por- , poscil. Neque repulsam relulit pelilionis; sed do- , \ * linm relulit, ingenlis prelii virnm Cosmam utique, , \ quem iii euas aedes addnctum solabatur, diuturnis- D oTxov, , \ qne aBrwnnis confectura recrcabat. Tum el ejus , \ inodi quxdam adjiciens, c Non modo, inquit, in - c , poslerum liber es, scd cl domus meae lc consortem, \ ,
1

Malth, , 28.
.

(9) . Theopbanes ad annum 18 Consiantis imp. refert Maviam Damaeci regiam suam staluisee exslincto A l i , q u i * cum de inperiocontenderat.MovoopM , . Is vero princeps, do qao palriarcba Hierosolymitanus loquitur, quanlum capio, aut Abdelroelicue erat, aut filius ipshis WaJid, qoi dcfunclo paire, regnavit usque ad an-

num Hegira 96, Chrisli 714. Walido aulem Solyman frater ejus succeesit, amMsque duobue ac men*ibue octo iinperavit. Post eum Omar Abdolbaxiz annis dtiobus, deinde Jezid filius Abdolmelec, ac tandem Hesbam filius cjusdem Abdolmelec usque ad annum Christi 742; sub boc Hesham ac deinceps cliruisso Damasccnum noslruro dicemus. Sub Walido aulcni Sarrazcni IJispanias iava> serunl.

445

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

446

, , \ . , , \ , \ , , \ * , , , , , , , , , 0, \ * , . ^ W . . , , \

1 A r " . ^ w ^ .A ' " " *

9

et una mecum e\ aequo dominum consliluo, meav que tnm laetitia lum afHictionum participem. Hoc aulem unum te rogo, vir honorande, ut meum hunc quem a natura suscepi filtum, islumqiie allerum, cui idem ac tibi nomen est quemque Hierosolymis oriundum, et tenera adhuc aelatc parentibusorbatum, i n fllium spirilualem adopiavi, omni tam peregrina, quam ea qua ^piritus aancti gratia dignos imbuit, eruditione omni et pbilosopbia, cujus scientiam tenes, perquaai diligentcr instituas. His auditis, philosopbus stalim equo pcr caropam vinculis confraclis currenti, aut cervo siiienti, et ad fontes aquarum ire permfeso consimili erat. Dixisees eum instar Mida? cajusdam ia magnos auri thesauroe incidisse. Qua igilur
V

**

- ~

, , \ . \ (10), \ \ * , , \ . , , \ . , Q . \ , . \ , (41). ,. , . (12) , . \ (13), VARIiE ' Desunt baec i n ediL, babenlur i n R.

tum adolescentes suscipil, el amborumferebatur, nagisler animi alacritate ad opu* aggrediendum preflcitur. X I . Joannit Cosma Juniorii ingenium, pragre$$u$ theologia* peritia. Joaanes ponro egregia sua iudole, necaon promplac voluntatis eludio-, ccu pennis et alis quibusdam insirnctus, ad instar aqnilx coeluni pervolabat ; Cosmas aotem illtiift secundum spiriiam fraier et condiscipulue navem referebat passis undique velis alatam, aut onerariam aliquam, qua* secundis aurie aspirantibus et zepbyrie a puppi flantibus, per undas ageretur. Uade facium est, ut ingenii pernicitate et coateaiiona etudii brevi teropore colleclam ab i l l i f fuerit, qoidqnid in grammatica et dialectica atqua in ipsa demonslrandi arte continetur : morali vcro discipiina sic meniem excolebant, ut turbulentoa eiiam animi motus compesccrent, et quam aculos in solcm aquila, U m i l l i irreiortos in rerum naiuralium raliones oculos defigebant. Ad haec proporlionea arithmeticas non minori dexteritate et ditigeatia dlscusserunt, atqae Pylbagor et Diopbanii. Geome*riam autera ita perdidicemnt, ut novi quidam Euciidsa viderealur, aut si qui alii sirailes ejue fueruat. In barmoaice Ulee evasiirawt,

m,

LECTIONES.

NOTiE. (10) ^ . Cosmam istum, quem Gneci a divinornm qui i n ecclesiis ipsorum canuniur liymnorum < ompositione vocant, adopialiiium fuisse Jjannis Damascem fralrem , perinde uarrat Gon* stanlinus Acropolila , in paraphrastico sertriune ^iio : , \ . At vero sanctissimo doclori germanum postea nalum esse frairein colligo ex Vita sancli Stepbani Sabailae, qui hojus filius fuisse fertur. (11) xal aiopdrrat. Legendnm metias p u t o , . Suidas. rjpiov* Diophantui nomtn proprium, cum roulli cjus nominis exsiiterint, in primis ariibmeticae M^ienlia* Uade inclamit Diophanlus Alcxandrias, cnjns sex De arUhnutica libri cdili snni a ioar.ne Gaspare Bacbeio Maziriaco Scbtisiaao, / ' i r i i . 1621. Trcdccim vero asservari aiunt i u bibliotbeca Yaticana. Hic eam ariihmetices partem^ q u Arabica vocc Algebra bodie vocilatur, ad^ invenit, anle saeculum Kcclesiae quinlum. Nam ipse putatur esse, in quem Hypalia virgo Alexarw drina eximie docla, commeniarios scripsisse Suidas narral. (12) Tfyr . Eximios fuisse poetas et musicos Gosqiam el Joannem lestanlur quac supersuni hodie, sacra ipsorum carmina, q u Canones vocilari solent, quaique Suidas ait lanl eleganli esse, ut curo iis nulla aliera comparari qneani, . (13) . De aatronomicifi Nosier agii lib. De fide onhodoxa, cap. 7, ubi de coclo et astris. Siipereal eliam hodie Laierciilus invcnieadi Paschalis sat exactus, qaem ipec composuii, iicaique fragmentum prolixioris operis, iu quo de cursu plaaciaruai tracUbat,

447 V I T A S. JOANNIS DAMASCENI. 44-8 quales a viris perilis probali fuere ex canuinibus \ etcanlicie quae modulali sunt. [ V I I I ] Sed quod , \ attinet ad asironomiara, quanquam pauca de inter- , vallie, flguris, et recessuom aeqtiabili ratione ad * > brevem rudiorum eruditionem edisseruit: quantus \ . ' \ lamen i n ea Joannes exstilerit, ejus scripta satis * superque significant. Talis eqiiidem el Cosmas . erat : sed de laudibus ejus sermonem relinquo. Hoc enim mibi proposiluni est u i Joannis laudes contexam. X I I . Theologicis prmertim student. Himilitas '. \ Joannis.Quis porro exactam illius tbeologicorura \ , placilorum scieniiam et accuralionera non agno (14), scat el adniiretur ex elementari ejue, vel, u l melius , dicam, absolulissimo in dogmalicis libro,quem si , \ , quis lolhrs recl doclrina? sanclionem el Mosaicas ; ' tabulas appellet, a vero neuliquam abcrraveril. Quanqiiaia non igaoro, olim me bujusce libri l a u - , \ . deni, non hoc ia loco, texere debuisse : verura ba?c , \ ea de cattfta commemoravi, ut qua doctrina iasli- ' * tulue fuerit, palam Qeret, et quanta eruditione et * , diligentia aniversam banc sit consectatus. Ulud , * autem admiratione dftgaum, u l ejus animus nihil , , a scientia inflatue s i t ; quia poiius, quemadmodum , , geuerosi arboris rami exuberanii fructuum copia , praegravaii, deoreum in lerrarn vergunt, sic et * , inclytus Joanacs, cum illi mulliplex lilterarum et doclrin fructus accrevisset, propendebat deorsum: , , non i u quideoi ut ia lerraoi defixie oculis bsreret, . x a l sed inagis ia allissimum philosophiae pelagua con- Q , \ tuerelur, per quod cum bumaois adbuc affecubus, ceu navi quada.ni ferrelur, optabat tamen et navi- , \ vot gium ip&um nmndo boc axonerare, et eorporalis , , V afleclionis vestimeutis penilus, nuda mente pelagus . peruatare, fuadumqua subire, ut conditam inibi , \ , inagni pretii margarilam inveniret. Hoc igitur cuia . illi volis csset, illudque speclaret, ad imura \ , * usque gurgitem descendebat, neque sua i l k erudi- . tione eupcrbiuseJTerebatur, sed arcaaioris cujusdam , sapientiae desiderio deraissior eral. Sic igilur ejus , animi luceraa intelleclualis mundanae eapienu \ ^, \ olco abundabat, ut ad illius pariter lampadis, quam . corporale pabulum non alit, accensum superne lumen eani admoveret, tolusque facis instar iguitus Joanncs vidcrelur. X I I I . Patri restiiuuntur magislro qui in mona- D '. , , sterium secedii. Joannes protosymbului. Tan- , , 'lem magistcr ejus, a discipulo u l verisimile est, , , * boc desiderium induclus, ad pueri pairem c ,
B

Mss. R. .

VAKIiE LECTIONES. Edit. . . .

Mss. R. .

NOTiE. (14) , sermonem esse existimat Benscbenius : quippc Incerturo est, an hujue VitaB scriplor, Etemeniarem quae secundura alpbabeti elementa litlerasve digeinsiituiionem ad Joannem Laodicem episcopum, cum sta sial : pauca tameu in eis theologica occurruot, iis quibns praemiitilur iractetibus adverxue Neslo- pleraque de moribus : nec tara sua protulit, quam rianos, Acephalos et Monotheletas, eignificare alicna, Patrum scilicet et Scriptune loca, convokiefii : an irtpartitum opus de dialectica, bre- gessit. Hane quod auctor ait, dogmata omnia eo iboa, el de flde ortbodoxa : ia quibtis nerope libro fuisse coroprebcnsa , omnibus Damaacenas noster de rebus divinis de- , libruin De orihodoxa fide indubitanler mibi dita opcra accuratc satis dispulal. De parallelis vidctur iudicarc.

449

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

450

. - acccdens, , inquit, quod cupieras, plene con ) , secuius cs. Isli pueri sapienlia roe anlevertunt. ~, \ , Neque eniin salis eie fuil magislrum acquasse, sed , - ingenii magniludine, contento labore et conalu, . Deo uiique sapientiae donum ipsis adaugenle, ad . pbilosopbiae iasligium allius me evolarunl. Postbac 6 , igitur mea opera utilis eis esse non polest. Quain , obrem baec mihi merces laborum sil, ut per lc liccat . , in solitarix vitae inslilulum concedere, in quo su , premam illam sapieniiam certis regulis queam , [ IX ] investigarc. Quain enim anle philosopbiam , \ , sum edoclus, ea me ad islaro transmittil: atquc \ , \ , \ duobus bonis dilescere mibi beatius esl, et ad prio , ris sapienliaa possessionem adjicere eam quae a . materia sejunclissima est, oronemque cogitaiioncin . , supcrat, qtiali mens nuda duntaxai el a corpore segregala iniliari polesl. Gravis quidem accidil . Joannis parcnli isle pbilosuphi bominis sermo : , caeterum relinere viruro non poierat, ne alioqui . de institulo ad scientias filio iniquam mercedem (15) , \ , ei restiluisse viderctnr : quapropler copiosissimo . - viatico ad usus necessarios instructum cuiii bona \ . gratia dimisit. Ille aulem ad lauram sancti Saba\ (16) quae in soliludine sila cst, perrexil, illicque ad , (17). mortem usque commoralus, ad Deum qui ipsamet *0 6* , sapientia est migravil. Perinde quoque e vivis [ , Joaiinis parens excessiL Quorirca Saracenorum * \ princeps accersilum ad se Joannem primi a consiliis dignitate ornavil. Et ille quidem recusabal, u i qaem tudia alio advocarent: vcrum vi demum multa adactus repugnare amplius non poluit, atque in majore quam suus pater munere conslimitur. '. *Hv * XIV. Leonit hanri eontra imagmcs insanw. (18), Joannes conlra illum scribit.Eoporro lcrcporc
t

* Edit. . .

VARIiE LECTIONES. . * R. decst .

* Reg. ct paulo posl

VARLE LECTIOHES. (15) lTp^c driov Q (17) . aslprimus a (Tonsiliis, consiliorum pra*. Lanra sancti Sate, fn qua Joannes quoses : wextriam pene dixissem. Sed Damascentig qtte Damascenus mouasticam postea vilam egit, io Pala?stina sita erat, octoginla stadiis ab urbe noster Gbrisilanus erat. Quanquam vox saneta Jcmsalem versus meridiem, - in Viia Stephani Sabaita?, cujus inira recur , ret mentio, omnino wezirium calipbae Saraceni significat, ubi nempe rcferlur, qtiid Theodorus *; ut teslaiur codex ins. 73 apud Lambecium t U, pag. 240. Hic obiter dicain, monasteria qua3 quidara egerit ad invadendutn Hierosolyimtana? disjnnctis ab invicem aediculis luguriolisve ad i n - thronum. Caelorum quanla auctoriiale Daiuasceniis siar viconim constarent Lauras fuiese vociiatas. noster valuerit in Saraceni imperaloris aula, Gtaci quippe vico$ eognominant Lauras, inquit, aciione 6 synodi sepiima? generalis declaralur, ubi legimus eum omnia dimisisse, qni ut Matihwum Arnobiug, lib. Contra gentes , rton ita longe a fine. Caeierum ex inscriptione orationis Joannis apottolum et evangelistam amularetur, Chrisiumque nosiri in dormiiionem . V. ut jacet i i i codice tequeretur. , Regto, disciimis enm monaslicae exercitationi et insiitoto operam dedisse in veleri Latira sancli majores divilias thesauris Arabice aatiman improSato, , non in nova, quaro sexa- perfam, etc. QU.P lamen cum evangelista Maltbo comnaralio hoc videlur innuere, Joanneni noslruiu, ginla quondain monachi, cum a sanciissimo Saba uli Sergluin patenlem suum, fuisse dunlaxal quasdeiecissent, ad torrentem ad ausimm oppidi Theene constiluerunl : de quo plura in Yiia sancti D siorem generalem. Atqui Saracenortim princeps, qui Joannem Dainascenum eo aliove bonorc auxii, Sabse, lom. I I I Monum. Eccl. Grccc. p. 271 ci ut primariiis consiliarius suus essot, nequaquatti seqq (16) . Hic plane Jesidum fuisse puiavcrim, qni pcssimo Judaiaslri Cbalipba erat, non civitalis duntaxat DamascenaB cifjusdamconsilio bcllum movit adversus iniagines pnafectus, oti jperperam polavit passini Joannes sacras, quetnadmoduin historix Ecclesiaslicai auclorcs iradunt. Franciscus de Rubeis in iranslatione Laiina ser(18) Hv ' ** mooif Gonstantini Acropolit in sanclum Joannem ". Leo Isauricus, labeule Damafcenum. Pergit auctor : .
r

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI. 452 451 Lco Isauricus imperium Romanum gubernabat, , \ , \ , qui adversus venerandas imagines; et orlho \ , doxum Ecclesiae coetum uti leo rapiens rugiensque debaccbabatur, atque illas quidem furoris * , \ , igne comburebat, ipsarum vero cultores cor- \ ripiens, impietalis tyrannicae dentibus misera- . , , \ bilem in modum discerptos perdebat. H*c ubi primum ad Joannis aures pervenere, tum Eliae , zelum, cognominisque sui Baptisla? iu reprehen- , \ , \ , dendo libertatem imitatus (ulpote quem jam ante , unctionem ad resistendum impielati destinalum, spiritus invieibililer inungerei) sermonem ceu . gladium spiritus strinxit, qoo ad csedendum exa- (19)
1

Pgal. , i 4 .

WTM.
anno 726, de proscribendis imagintbus Chrisli B cepisliSy aures occludite : eo quippe abstinuerim mod> sanctorumque tractare coepit. llinc insequenii anno quod subjungit Apostolus (pula analhema sil), quanpopuli in Gracta et Cycladibus rebellarunt, quos diu sperandcc emendationis locus est. Ejusmodi c o u t cum repressisset Leo, roentem noii fnutavit: sed minalionibus non usue esl, laro suo, quara pont ia primis Gregorium pontiflcem Romanum et ficis Hieroeolymilaoi Joannis nomine, quicum seinpraecipuos ex Ecclesiae pastoribus sibi couciliare per aiuicitia conjunctissimus fuit. Id enim uianilclemavil. Alque adeo boc anno 727, aut sub- sto eignificaat haec alia' verba, q u in fine oraiiosequenli 728, Joannem nostruin pro luendis ima- niun primaB et secundae habentur : .. . ginibus scribere lncepisse censeo. (19) rolrvr , . . . * , Uiinamepitlolce iltce exstarent, inquiunl Bollandia- \ * , . >. . Novam fidem doceri patiemur. nae colleciionis coniinualores. Atqui e profecto exstant hodie. Nam e tribue orationibus qnae m u l - c Nam ex Sion exibit lex et verbum Domitii de Jetoties jaro cum Grasce, tum Laiine prodierunt, rusalem, ut prophelico more pronunliavit Spiriius prima quidem a Joanne Damasceao ad Byzaulinos sanclus. Non commiUemus ul elc. Porro licel D a orthodoxos scripla est, cum nihil ante pro Eccleslae niaaciis ad patriarcham Antiochenura spectarel, Hierosolymilan Ecclesise nomine anathematis fulcausa tuenda parturivisset, quemadmodum ex toto men inteutavil lconoclaslis, cura iugeniea ipse posillius exordio aperlum fil. Hanc scripsit quando sessioucs in Palaesiiaa baberet, propier quis se Gennanus Ecclesiain Gonstanliuopoliianaro paliiarcbico jure admiuistrabat. ld enim diserte signifi- Q sanclae civitatis tbroao quadantenus addiclum ccncat, ubi ait : Precor universum populum Dei, serel. Quin etiam vixdum ullus Anliocliiai p a t r i a r , cha erat praeter Jacobilam, u l i nec Alexandriae; , una cum atnbae istae Ecclesiae non aisi sub posiremis cum bono rationalis gregu Christi pastore, qui sumflesbami Gbalipbae annis,post diulinam viduUalem mum Christi tacerdotium in seipso exprimit. Alteraiu antistiies suos babendi polesiatem recnperavcrint, po&lhac coatposuit, auaicorum gralia, qui obacu- ut discimus ex Theophane ad aiiumu lerlium Gorttalis aliqtiid iu priori repererant. Quod quidcm ironymi, quo Heshamus diem obiit. Quocirca praestitit aano Chrisli 730, quo Germaaus solio dedem chronograpbus ad annum 13 Leonis Isauri trusus esi a Leone. De boc aiquidem facinore no- refert, Joaanem Hierosolymitanum cum episcopis stcr conqueiitur his verbis : Nunc quoque B. GerOrienlU, ulriusque nimiruoi dioecesia , Syrix manus cum vita, tum doctrina rejulgent, a/fectus et Palajslin, anatbemale imperatorem bunc plagis est, , ingue exsilium /- impium perculisse, xol $us : mulli quin eiiam alii episeopt et Patres. Scri- . j>ta niiniruin est ha?c oratio, cum priinus rumoi in : u l i nerope iri oralionibus Daiuasceiiiis Palaeslina percrebuissel depositionis Germani pa- noster praemonueral. Ubi Theophanes oullam aliertriarchse, nec adbuc illic innotuisset, ejus in locum utrius pairiarcto, Antiocheni aut Alexandiini, inlrusum fuisse Anastasium; quod allerura facinus inentionem facit. Atqui integrum pene seculum nonnisi post dies quindecim ab expulso Germauo elapsum erat, ex quo posl Sophronii Hierosolymipairaiam est. Nam Dainasceaus boc quoque sileuiio lani obituua, Patestinje fideles, cum per Saracem>s non praetermisisset. Pra?terea oraliones islae ea p r i n c i p e s nullateaus Ucilum essel pairiarcbas ediUe sunt astate, cuia ab atialbemale contra Leo- eligere, Romani, veluti iuerant a SophiOnio adncm pronunliando bactenus abetinueranl Orienlis monili, ponliGcis poleslali sese dediderant; quibus episcopi. I n tribus siquideai illis comininalionem Tbeodorus papa ejusque successor Marlinus, mehanc Leoni pereque inteniat. Licet MOJ, inquit, Iropolitain Pbiladelpliiciiaein praifecerunl, qui i n i Paulus apostolus, vei vnqelus cvangelizet propler id quiesimis illis teiuporibus, nou Palesline modo, quod accepisli*, id quod sequiiur, tacebimus modo, verum ot Orientis lotius curaai gereret, propler parcentes illis auoruin convenionem speramus. Sin Macedoniuin Aiiliocbemini, ejnsque successons autem, quod Deus averlat, in pervena senlenlia Moiiotbelelaruiu bneresis ardenlissiinos patronos obstinatoi viderimus > lunc illud pronuntiabimm, Q u o c i i c a , cum H i H r o s o l y m i i a n i s primum et auie quod sequitur; nimirutn, analhema sit. Idem quoque alios, reddtla facullas essel eligeudi palriarcba*, insinual ia serie sccundi el terlii iraclalus, ubi nec suuin adbuc Amiocbeni baberent, Damasn idem \posioli dictuin sic emollitur : Licel angelus, Ecclesia Hierosolymilano antisliii inodo quodatn licet imperator evangelizet vobisprceter id quod acmansil obnoxia, doucc Ufsliainus erudiloruia

D u

454 , - A c u l o , fcrini illius ingenii dogma vcluli caput , , rcsecarct. Quamolireni rccia fidei alumnos, qui . bus moius erat, opislolicas oraliones pro venera , bilium imaginum Cutando honore,misit[X] quibus . \ operose juxla ac pererudile demonstrabat ncces 6 , sariam csse divinaruur formarum adorationem. Iilos insuper adborlabalnr, utc.t ipsi eadem aliis , \ euggereivnt, et epistolas suas omnibusoslcniarenl. ' \ Sic porro allilela verilaii* omni raiione satagp , \ , ' bat ut liltcris suis de manibus in manus inler . fidelcs iraduclis, rectae doclrinae robiir accresceret, atque exemplo Pauli conabaliir lerrarum orbem, si non pdibue, certe promulgala per rpistol veriiaie, peragrare. IE\ " , XV. Leonis in Joannem dolus. Conficta tanquam , \ ex Damasceni persona ad Leonem epistola. QIKU , ubi Leo impcrator agnovit, quosdam errori suo , dedilos accersens, cum impietalem suam, quam , - Joannie lilterae promulgabant, configi non ferret, , \ , negotium eis dal, assumpta pielaiis persona omni . 01 mistoque hinc inde colloquio, epistolam ipsiusmct \, Joannis exaratam maou inierciperent. I l i porro , , improbitalis salellite*, dissimulato dolo, nullum , , non funem lapidemve movcrunt, quodque jussi . erant anxie quaesicrunt, quoad iuvenlam cpisiolam , imperalori traderent in manus. Tum ille, accitU , notariis quibusdam, epistolae exemplum ipsis ad , , - Vmitandnm proponit, ut tam epislolac cbaraciercm, . quam senlcntias locuiionesque rcprasenlarent. \ C Reperit Igiiur multorum copiam qui sibi morciu , gererenl, quibus subinde mandat, u i litleras t a n * < , * quain ad seipsum probrosi nominis imperatorem scriplas exarent, cujus bxc senientia csset: iSalve * sis, imperatpr. Majeslali tuae boc.nomine graiu . , lor, quod eamdem ac nos fidem lcneas, tuamque * \ . * * regiam pracellentiam co quo par cst propensi animi affectu et vcneratione prosequor, qua fil certiorem tc faciam [XI] urbem hanc nostram pcr, ', \ *. , quam negligenler custodiri, et Agarenorum mili, , \ * tum prsesidium csse perexiguum et iniinnum. Quo , \ , circa le per Dcum obtestor, civitatis bujus u i misereare, missaque ex improviso alrenua el nume ,

V I T A S. JOANNIS

DAMASCENI.

VARLE LECTIONES. * Reg. . . auormndam ope ei consilio Mclcbitis Cbrisiianis D Graece Latineque edidi, eo iempore pronuptiavil quo inipcriuro Gra3co-Romaniiui, sanclissima*, m Alexandriae induteil, suos deinccps paslores ail, Tirginjs ope, lasla pace frucbalur: , * liabereal, occupalaque a Jacobitis templa recipe ' : quo Hein reat : de qoo vide, praeter Tbeopbanem, Eutycbii Saraceni crebns praeliia a Gbriaiianis vincebanlur. AmnmUs, l o m . I I , pag. 586. Joannes itaque UieroAtqui non ila locuius esset ea aetaie, goa Romani solymttanus, Damasceni nostri opera et consilio, Imperatores dilionum suarura fidelee infeslissima ctiia comperisset, Germano aniislile Gonslauiino* pobtano amolo', i n ejus locum Anaslasium esse dirisaimaque peraecutione ob imaginum veneraiiosubrogalum, nullamque adeo spem affulgcre Leo- nem vexabaat. Quinimo po&t decimuoi LeonU anuts iororis compesccndi, Imperaiorem inipiura ana- num, ac f>ub ejus filio Conslamino, \ix nHam de Saracenis victoriam ab illis rcporlaiam Annales ibeoiaii aupposuil. l d quod non nisi post anTheophauis mcmoranl. Quod si iia est, pro imaginom730 gefttum fuisse arbilror, poslquani tertium nibus Damascenue noster scripserit, cum jain mojam t r a c u t u m suuni Daiuasceniis noster emiscrat. Ai vero gravis me incessil guspicio, Joannem Da- nachuin induisset, essclque Hierosolymitanae laaicenviD jani tunc in clerum Hicrosolymitanuin Ecclesise presbyier. Quanquara oraiionem iHam de faisse cooplaium, anlequaro Leo ima^inibus sacris Anuuniiatioue sub Leone Gopronymi Olio, qui non btlhiai indixerii, aique adeo monasiicae vilae du- sic u i i patcr impius fuii, dictam, suspitari poaaim. dam amebac nomea dcdisse. Siquidem orationem luam de Virginis Deiparac aiuiuutialioue, quam

439 V I T A S. JOANNIS DAMASCENI. 440 Palxslinam niulta possidebat, baec rederuptis Cbri- \ , gtianis qui iis locis sedem sibi delegissent, ad rc i , quiem el sufliciens vilae subsidium elargicbatur, , ' , tum aliis sub ccelo libero, ei pede solulo, quocun- \ \ , , . que luberet proficisci permillebat. Ea erat bujus . viri virlus ei bumanitaa. Sic enim mulia habuit , , \ lanquam qui possideret nibil, sed suas opes Deo ' . noclu diuque rependeret. '. , , ", VII. Joannes nasciturel baptizatur. Ejuseducatio. H i c talis cum essel, non hospilalitatis, ut Abra- , , bani, sed bumaniiaiis mercedem accepii, adrairan- ? * * \ . dam utique prolem, sinon ex proraissione, cerle ex praecogniiione et pralinitione divina. Praenoverat , \ , , eiquidem Deus qualis csset Joannes evasurus, eumque ex lanlo viro procreandum |V] praestituit; , * * -' * ' " ' quonempe pro huioanilate, quam in eos quiliber- . tateni cum dura caplivitate commularanl, islud (4) , \ prarmii referret. Nascitur ilaque ei puer bic egre- , gius, euuique cum tenero adbuc corpusculo esset, , 16 , per spiritualis matris rcgenerationem lucis filium , f$ov, ' facit: rem exsecutus tunc sane non facilem, et . qnam niulii inter medias illas genies vix ausuri \ \ , fuissent. Deinceps in earn de puero paler ruratn , , incubuii, non ut agilare equos condisceret, non , , dextere hasiain vibrare, non arcu sagittam colli- neando miltere, non puguare cum feris, et nalura- , lem mansuetudinem in belluinam crudelitaiem , \ $, Immuiare, ceu miriiis contingil, qul frequenter ira ' pertui bantur, et furiosum quemdam itnmanemque \ ' , In moduni exsiliunt : ad bas artes non quaercbatar Q , * a patrc JoannisChiron alter, i n moniibus enulritus, , qui cervorum medullis discipuluro alerei: sed vir , \ tnvesligabalur nulla non eruditione excultus, qut , \ ooani genere doctrinae et scienliae peritus esset, et \ ex anirai corde verbum bonum eructaret, nt suam \ quoque filiui lalibus cibis et condimentis aleret. \ , \ Nocporro tam sanctum deeiderium Deus ipsiexple- . vit, et a quxrente repertus est qui quaerebator. *. ttodus vero quo is quxrebatur inventus est, talis fuit. '. 01 (5), VIII. Cosmas ieiiior captivut Damascum adductus. , Sacerdos et monaehus erat. Barbati Damasceni facta, ut assolebant, excursione ad marh litiora, , \ , mtritam Cbristianorum hominum pradam tulerant, deecendenteeqiie roare in navibns, captivos plurl- , xa\ , mos adduxerunt, addnclosqtie urbem, parlim , venales cmploribus propoaebant, partim gladio . tructdandos reserrabant. Horum sortw particeps -,
D

VARIA) LECTIONES. t Reg. , qui ex regionibu* alUs adventwant.

k

R. .

(4) TiMTBtcu avV . Quo anuo Joanncs Damascenus nalus sit, quovc anno obierit, obscuruin prorsus est, quod vel conjeclura aesequi nutlus possit. Cerium tamen videtur nalunt eum esse ante exiium saeculi seplimi. Nam si Viias jus auclori fldes adbibenda est, anle annuin 730, ea aetate erat, ut publica Saracenorum principis egotta administraret, et de fide adversu baereli-

KOTAiL co scriberel. Quinimo, paulo poat in adnolaiioiiibus islis oslcudam, cuni monastica? vitae nomen dedisse, alque i n clerum Ilierosolymitanum accensitum fuisse, sub primis lemporibus Leonis Isanri imperaloris. (5) 01 . IIoc fortfc conligit circa an. 699, quo Arabes, Africa subacta, Medilerraueuin mare infcslarunl.

441

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

(6), , - et socius fuit vir monachi vestem indutus, oriui\dus , (7). ex Italia, venuslus facie, sed venustiori animo, . Gosmas et ipse nomine, in cujus ore gravilas quae . - dam elucebat, quae interiorera horninis composilio \ , - nem indicaret. Ad pedes ejus illi se projiciebant qui , trahebantur ad necem : ipsura obsecrabant, ut Deum , sibi prophiiin: redderet, ct scelerum veniam enixi* . 01 precibus ab ejus erga homioes propensa bonitale , ipsis impeirarel. Quocirca barbari, observala reve? , rentia qua sese 11 jamjam morituri ad virum tanta , , morum gravitale ornatum convertebant, ad eum . , accedentes sciscitabaniur, quam in raundo digniia* , temgereret, quove inler Christianos honore splen . desceret. llle vero respondens a i t : Nulla quidem " , , alia mundana, sacerdotali autem duntaxat dignitate , * , polleo. Alioqui inulilis quidam monachussum, qui * ol , pbilosopbi operam dedi, non nostre solum, ac , quae amando Deo vacet, verum et illi qua3 exlernos sapientes habet auctores. Haec ubi pronunliavit, . oborlis lacryinis oculi ejus perfusi sunt. '. , [VI] IX. Haud procul inde constiterat Joannis \ , * nostri parens, qui virum illacrymantem contuilue, , c " , accessit, Iristem ejus casum solalurus : Ecquid , tandejn causac est, homo Dei, inquit, cur tu roundi , , \ jacturam fleas, cui jampridem nuntium remiseris, , ; > atque, u l ex hac veste conjicio, jamdudum morluus sis?> Tum vero monacbus : Jacturam bujus v i t , , nequaquam lugeo. Ego siquidem, ut modo aiebas, . , moriuus sum mundo. Uoc solum molesle iero, , \ - , quod omnem sapientiain bumanam fruslra sim . ' perseculus, subslrncto eis veluti fundamenio illo - \ - circulo, queoi vocant, scienliarum. Kbetorica l i n gtiam exercui; dialecticis praceptis deinonstralio , (8) nibusque rationem excolui; quidquid ad scienliam * , morum perlinel, seu a Stagirite, seu ab Arislonis * filio tradiluro sit, i d accurate pervestigavi; rerum * - naluram universam, quantum bomini pervium est, - \ in&pexi; arithmelicje raiiones didici; geometriara * \ adamussim teneo; musices concentus proporiio , nesque probe satis sum aaeecutus : ad coeli moium , ' \ et conversionera siderum quaecunque atlinent, non \ , praetermisi, ut ex magnitudine et pulcbritudine \ . rcrum creatarum, parem juxta ac capere possem,
L E C T I O N E S .

Edit. .

NOTiE. (6) . Ex Calabria , ni fallor, quae inonacbis Grsecis piena erat. Tbeophanes ad annum 22 Gonstantis I I iniperaloris liaec babei : , & , tioc auno Sicilta; bona part capimtaie opprtua e$t, ae ches hinc adducii, sponie sua Durnasci udem fixerunt. Ilinc proclive Arabibus fuil, ut lialiae vicinas regiones, Galabriam ecilicel, ideuiicem popularentur. (7) . Menaa addunt, cogitatione Asyncriies (inquil Henscbenius) id ett indifferen*, nihil dijudicans, vel incomparabilis, prupier doctriuae cxcellentiaiu. In Menaeis quidem edilis legitur, \ ; u i vero dociissimi lienscbenii interpretatio slarel, scribendum fuisset, \ , Al meuduin typographicum corrigl sic debcl ex codicibus mss. quos eliam Combefisius legii, \ , quique citra ullutu cum uovh altero comparattOMem alUctus fuil. Sivc quo.l oannis Damasceni paier gapentiorem alium inquireudum sibi uon pularit, sive quod ea incomparabili doclriua praeditus esse ex eveuiu cooiprobalua sit. (8) Aristoteles o i o i i r u m , a Stagira palria, et PJalo, ArislunU iilius, Acadciuiae princeps.

443

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

444

Creatoris subinde conlemplationera adiplscerer. Nam qnisquis conditarum reruin pergpicuam magis , , \ cognilionem comparavit, is earumdem aactorem, . ct cognoscil clarius, et amplius admiratur. Inde ad , arcana theologiae progressus sum, tam illius quam , \ ot . Gracci seu gentiles tradidere, quam ejus qtiae a , \ nostris theologis certissima raiione est explicata. Ilis ergo scientiis plenus, uliliiatem quae hinc pcr- , . , cipiiur, nondum cuiquaro imperlivi, neque pcr philosophiam filium parenti similem procreavi. \, , Nam, quemadmodum plerique gesiiunt naturales * \ liberos suscipere, quo suura genus propagare , queant, sic qui philosophiae operam dederunl, \ , doctrina et arcana instiluiionc gignere filios am- bium, u l aureum pbilosopborum geuus in vivis perpetuo conservetur : sed et qui admirabilis islius ^ , . " sobolis auctores exslitcrint, immortalern famam et , laudem sorliuutur. Insuper bonilatis boc proprium , . ' est, ut quisquis bonis abundat, ea quoque aliis , ' , clargialur. Proiude qui uon sic animo el voluntale , ' , , ' comparaius est, nequaquam in bono versalur, sed in malo, utpote superbia plenu e( invidentia, q u i - , . \ bus fit, ut cum aliis nolit communicarc, si quid ' , ' , \ boni bcncficio miminis consecutus est. Quapropler , et id quod sibi videtur haberc, auferetur ab eo, . , oli contigit servo qui talenlum acceptum non collo- ; caral apud nummularios . Ast ego qui bonam . partem elegi, vehemenler volueram doctrinam mibi ' , comparatam aliis contradere : quando vero voio- , ruiu compos non fui, u i inter fideles servos, qui , accepta talenta apud alios commiltendo condupli , , carunt, ccnserer, neque per pbilosophiam eobolem , , $, , ullam peperi, sed, ut ila loquar, sine liberis vado, \ . > idctrco misellus ego valtum, ut vides, lacrymis perfundo, gravique tristilia dejicior. r X. Haec. verba cum ille audisset, qui talem . , ibesaumm eupiebat, respondit: c Desine, v i r beate, , * c , , animumque luum attolle tantisper : [ V I I ] fortassis \ cnim Dominas dabit tibi pelitiones cordis t u i . > . Hac ait Joannis paler, mox quanla poiuil celeritate , , ad Saraceiiorum principein cucurrit, ejusque pedi- (9), \ bus advolulus, ornatisstmura Gosmam sibi dari por- , poscil. Neque repulsam relulil petitionis; sed do- , \ * litim rcliilit, ingemis prelii virom Cosmam utique, , \ quem gnas aedes adduclum solabatur, diuiurnis- D otxov, , \ que ariimnis confeclum recrcabat. Tum et cjus , \ wodi quacdam adjiciens, Non modo, inquil, in - c , poslerum liber es, scd et domus nieae lc coosortem, \ , \
1 r

Maith. , 28. KOTiE. (9) . Tlieopbanes num Hegirae 96, Cbristi 714. Walido autem Soad annum 18 Constantis imp. refert Maviatn Dalyman Trater ejus successit, anmsque duobua ac maeci regiam suaoi staluiage exstincto A l i , q u i - itienaibus octo imperavit. Post eum Omar Abdnlcum de imperiocontenderal.Mo^paTO^ioMauio? haxiz annis dtiobus, deinde Jezid fllius Abitolmelec, , ac tandem Hesham filius ejusdem Abdolmelec . Is vero princeps, do quo usque ad annum Ghristi 742; sub hoc Hesham ac patriarcba Hierosolymilanus loquilur, quanturo deinceps claruisse Damascenum nqstrum dicemus. rapio, aut Abdelroelicus erat, aul fllius ipshis Sub Walido aulciu Sarrazcui llispanias iuvaserunt. WaJid, qai dcfunclo pairc, regnavit usque ad an-

445

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

446

, , \ . , , \ , \ , , \ * , , , \ , , , , , , ^, xaV * , . ^ . | I " ~ Al r w^w .

tum adolescenles suscipit, et ainborurn magieter animi alacritate ad opu aggrediendum ferebatur, pneficilur. , X I . Joannis et COIUUB Junioris ingenium, pro , gressus, theologia* peritia. Joaanes porro egregia . sua indole, necnon promptx volanlatis eludio, ccu pennis et alis quibusdam inslructus, ad instar (10), \ \ * aqailx coeluni pervolabat ; Gosmas aotem illian , , \ secundum spiriiam frater et condiecipulue navem . referebat passis undique velis alatam, aut onera riam aiiquam, q u a secundia auris aspirantibus e l , 8 zepbyris a puppi flantibus, per undas agerelur. , \ . Unde facium est, ut ingenii pernicitate et coa lenlione studii brevi teropore collectum ab illia , g fueril, quidqnid in grammatica et dialeclica atque . \ in ipsa demonslrandi arte continelur : morali vcro , discrplina sic meniem excolebanl, ot turbulenlot . \ edam animi motus compesccrent, et quam acutos , - in solcm aquila, tam illi irreiortos in rerum naiu (41). - ralium rationes oculos defigebant. Ad baec pro , portionea arithmeticas non ininori dexlerilate et , \ . \ ditigeatia dl&cusserunt, atqae Pytbagora et Dio (12) , pbami. Geomeiriam autera ita perdidicemnt, ut novi quidam EuclidaB viderentur, aut si qui alii . (13), similes ejue fueruat. In harnoaiee ulee evaaciraat, . , , \ VARIiE Desunl baec i n edit., babeniur i n R. LECTIONES.

i>^f

'

"I""

et una mecum ex aequo dominum constiluo, meav que tnm laelitise tum afHictionum parltcipeni. Hoc autem unum te rogo, vir honorande, ut meum hunc quem a natura suscepi Qlium, islumque allerum, cui idem ac tibi nomen est quemque Hierosolymis oriundum, et tenera adhuc setato parentibusorbatum, i n Olium epiritualem adoptavi, omni tam peregrina, quam ea qua sSpiritus sancti gratia dignos imbuit, eruditione omni et p h i l o sopbia, cujus scientlam lenes, perquani diligenlcr instiluas. His auditis, philosophus etalim equo pcr caropam vinculis confraclis currenti, aut cervo silienti, et ad fontes aquarum ire permisso consimilis erat. Dixisses eum inslar Mida? cujusdam ia magnos auri thesauroe incidisse. Qua igilur
... a..a.^..vw w w > w >a *<w- .

%J

NOTiE. f!0)_ dk D bibliotbeca Vaticana. Hic eam ariibmelices parlcim. . Cosmam islum, quem Grxci a divinornm q! Arabica vocc Algebra bodie vocitatur, ad* qui i n ecclesiis ipsorum canuniur bymnoruin invenit, ante saeculum KcclesiaB quinlum. Nanv ompositione vocant, adopialitium fuisse ipsc puiatur esse, iu quem Hypalia virgo Alexan^ J j a n n i s Damasceni fralrem , perinde uarrat Gon^ drina eximie docla, commeniarios scripsisse Suis l a n l i n u s Acropolita , in paraphraslico senrione das narral. .uo : 16 (12) . Exiroios fuisso , \ poetas et musicos Gosniam et Joannem testantur . vero sanclissimo doclori germanum qaae stipersunt hodie, sacra ipsorum carmina, q u poiiea natum esse frairein colligo ex Vita sancli Canones vocilari soleat, quaique Suidas ait U n U e Siapbani Sabaitae, qui hujus filius fuisse fertur. eleganiiac esse, ut cum iis nulla ahera compararl ( I I ) ' . Legendnm qttcanl, . melios p n t o , . Suidas. (13) . De axlronomicts - Diophantut notmn proprium, cum multi Nnsier agil lib. De fide onhodoxa, cap. 7, u b i jMs noniinis exsiiterint, in primis aritbmeticae de coclo et astris. Supereal eliam hodie Laierscientue laude inclaruit Diophantus Alcxandri- ciilus inveniendi Pascbaiis sat exactus, qaem ipee HUJ , cnjus sex De arllhmetica libri edili sunl a coiuposuU, iicmque fragmenlum proHxioris operis, ioannc Gaspare Bacbeio Maziriaco Scbnsiaao, iu quo de cursu plaQCiarum iraciabat. . 1621. Trcdccim vero asservari aiunt i u

447 V I T A S. JOANNIS DAMASCENI. 4 quales a viris peritis probati fuere cx carniintbus etcanlicis quae modulali sunt. [ V I I I ] Sed quod , \ atlinet ad asironomiam, quanquaro pauca de inter- , vallis, flguris, et recessuam aequabili ralione ad * > brevem rudiorum erudilionem ediseeruU: quantus \ . "* \ lamen in ea Joannes exstilerit, ejus scripta salis superque signiflcant. Talis eqiiidem el Cosmas . erat : sed de laudibus ejus sermonem relinqoo. Hoc enim mihi propositum est u( Joannis laudes contexam. X I I . Theologicis prceierlim audent. ttmilita* '. \ Joanii/.Quii porro exactam illrus tbeologicorura ( \ , placilorum scienliam et accuralionera non agno (14), scat et adrairelur ex eleraentari ejus, vel, ut melius , dicam, absolulissimo in dogmalicis libro, qucm si , \ , quis loliits rectse doctr ina* sanct ionem el Mosaicaa ; * tabulas appellet, a vero neutiquam abcrraverit. Quanqtiam noa igaoro, olim me hujusce libri l a u - , \ . dem, hoc in loco, texere debuissc : verura ba?c , \ ea de catrea commemoravi, ut qua doctrina iasli ' * lulue fuerii, palam Qeret, ei quanta erudilione et \ , diltgentia aniversam banc ait consectatus. Illud , ' aulera admiratione dftgaum, ut ejus animus nihil , , a sclentia iaflalue s i t ; quia pottus, quemadmodum , , geuerosi arboris rami exuberaati fructuum copia , pregravaii, deoreum iu terrara vergunt, sic et * , inclytus Joanncs, cuin illi multiplex lilterarum et doctrin-e fruclusaccrevisset, propendebat deorsun: , , ita quidem ut ia lerraoi defixie oculis haereret, . \ sed magis ia allissimum pbilosopbiae pelagus con- Q , \ tuerelur, per quod cum bumaois adbuc affecubus, ceu navi quadam ferrelur, optabat lamen et navi, \ vot gium ipsum mundo boc axoaerare, et eorporalis , \ , W affeclionii vestimenlis penilus, nuda mente pelagus . peruatare, fundumque subire, ut conditaui inibi , \ , magni prelii margaritam iavenirei. Hoc igitur cuia . illi volie csset, illudque speclarei, ad imum \ , * ueque gurgitem descendebat, naque sua i l k erudi- . lione ftupcrbiuseJTerebatur, sed arcaaioris cujusdam , sapicntiae desiderio deraissior eral. Sic igilur ejus , \ animi luceraa inlellectualls wundaaae sapieuU \ , olco abundabat, ut ad illius pariter lampadis, quam . corporale pabulum non alit, accensum saperne lumen eam admoveret, totusque facis insiar iguitus Joannes vidcretur. X I I I . Patri restituuntur magistro qui in mona- D '. \ , , sierium $ecedit. Joanne$fitprotosymbulus. Tan- , , ) magistcr ejus, a discipulo ut veristmile est, , , * in boc desidcrium inductus, ad pueri palrem c ,
B n

Mss. R. .

VAKIiE LECTIONES. Edit. . . .

Mss. R. .

NOTiE. (14) . sermonem esse existimat Henschenius : quippc Incerlum esl, an hujue Vila? acripior, Elemeniarem quae aecundura alpbabeti elementa litlerasve digeinstiluiionem ad Joannem Laodieem ephcopum, cum sta siat : pauca tamen in eis theologica occurrunt, i i t quibus praBiniltilur tracl?tibus adverxue Neslo- pleraque de moribus : nec lam sua prolulil, quam rianos, Acephalos et Monotbelctag, eignificare allcna, Patrum scilicet et Scripturie loca, convolaetii : an irtpartitum opus dc dialeclica, baare- gessil. Plane quod auclor ait, dogmata omnia eo aiboe, et de flde oribodoxa : ia quibtis nempe libro fuisse comprebensa , omnibus Damaecenas noster de rebue divinis de, libruin De orUwdoxafideindubitanler mibi diia opcra accuralo salta dispulat. De parallelis vidctur iudicarc.

U9

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

450

. - aceedcns, , inquit, quod cupieras, plene con ) , seculus cs. Isli pueri sapienlia roe anteverlunt. , \ , \ Neque enhn satis eis fuit magistrum acquasse, sed , - ingenii magniludine, contenlo labore et conalu, . Deo utique sapientiae donum ipsis adaugente, ad . " pbilosopbiae iasligium altius me evolaruni. Postliac , igilur mea opera utilis cis esse non poiesl. Quatn , obrem haec mibi merces laborum sil, ut per tc liccat . , in eolilarise vitae instilulum concedere, in qtio su , premam illam sapientiam cerlis regulis queam , \ [ I X ] investigarc. Quam enim anle philosopbiam , \ , sum edoclus, ea me ad istara transroiltil: atquc \ , \ , \ duobus bonis ditescere mibi bealius esl, et ad prio , ris sapienliaa possessionem adjicere eam quae a . " materia sejunclissima est, omnemque cogilaiioiietn 6 . , supcral, quali mens nuda duntaxat et a corpore segregaia iniliari polcsl. > Gravis quidem accidit . Joannis parcnli isle pbilosupbi bominis sermo : *, caeterum reiinere virura non poterat, ne alioqui . de inslitulo ad scienlias filio iniquam mcrcedcm (15) , \ , ei resliiuisse viderctnr : quapropter copiosissiino . - viatico ad ustis necessarios instruclum cuiu bona . gralia dimisit. Ille aulem ad lauram sancli Saba\ (16) quae in soliludine sila cst, perrexil, illicque ad , (17). morlem usque commoralus, ad Deum qui ipsamet * , sapientia est migravil. Pcrinde quoque e vivis [ \, Joannis parens excessitr Quocirca Saracenorum * \ princeps acccrsituin ad se Joannem primi a con . siliis dignitate ornavit. Et ille quidem reciisabai,
r

ulqoematudia alio advocarent: verum vi demum mulla adactus repugnare amplius non poluit, alque in majore quam suus paler munere conslimilur. '. H v * . Leonis hauri eontra imaginet intani*. (!8), Joannes contra illum scribit. Eo porro lcmporc
T

VARIiE LECTIONES. Edit. . * . R. decsl . Reg. ct paulo posl . VARLE LECTlOiNES. (15) C (17) . eslpritnus a Consiliis, consiliorum pra*. Laura sancii Sahae, fn qua Joannes quo scs : wextritjm pene dixissem. Sed Damascemts quc Damascenus monasticam postea vitara egit, io Pala?stina sita erat, octoginta stadiis ab urbe noster Cbrislianus erat. Quanquam vox sancta Jerusalem versus meridiem, - in Vita Stepbani Sabaiue, cujus inira recur , ret mentio, omuino wezirium calipbae Saraceni signiflcat, ubi nempe rcferiur, onid Tbeodorus *; ut testalur codex ins. 73 apnd Lambecium t. I I , pag. 240. Hic obiter dicatn, monasteria quae quidam egeril ad invadendum Hierosolymilana? disjnnctis ab invicem aediculis luffuriolisve ad i n - ihronum. Caetorum quanla aucloriiale Daitiascemis slar vicorum constarent Lauras fuisse vocilatas. noster valuerii in Saraceni imperaloris aula, fstaei quippe vicos eognotninant Lattras, inquit, actione 6 synodi sepiimae generalis declaralur. ubi legimus eum omnia dimisisse, qni ut Matihamm Amobius, lib. 111 Contra gentes, rton ita longe a fint. Caeterum ex inscriptione orationis Joannis apostolum et evatigelistam cemularetur, Chrisiumque nostti in dormilionem . V. ot jacet iu codice sequeretur. , Regio, dwcimus emri monasttcs exerciiationi et insittiito operam dedisse in veteri Lattra eancti majores divitias lhesauri$ Arabice as$timan$ improSabae, , non in nova, quam sexa- perium, etc. Q U P lamen cum evangelista Maltbao comparatio hoc videtur innuere, Joanuem noslrum, giola qaondam monachi, cum a sanclissimo Saba uti Sergluin patenlem auum, fuisse dunlaxat quasdefecissent, ad lorrentem ad austrtim oppidi Tbectte consliluerunl : de quo plura in Viia sancti r\ siorem gcncratem. Atqui Saracenorum princeps, qui Joannem Dainascenum eo aliove bouorc auxii, Sabae, lom. I I I Monum. Eccl. Grmc. p. 271 c l ut primariiis consiliarius suus essrt, nequaquam teqq (16) . Hic plane Jesidum fuisse puiavcrint, qn pcssimo Judanaslri Cbalipba erat, non civitalis duniaxat DamascenaB cujusdamconsilio bcllum movii adversus iniagines praefeclus, aii perperam patavit passim Joannes sacras, queinadmoduin historix Ecclesiasticai auctorcs tradunl. rranciscus de Rubeis in translatione Laiina ser(18) Hv ^ moDts Gonstantini Acropolit in sanctum Joannem ". Leo Isauricus, labeule Damafcenum. Pergit auctor : .
r x 11 r

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI. 452 451 Lco Isauricus imperium Romanum gubernabat, , \ , \ , qui adversus venerandas imagines, et ortho \ , doxum Ecclesiae coetum u l i leo rapiens rugiensque debaccbabatur, atque illas quidem furoris * , \ , \ igne comburebat, ipsamm vero cullores corripiens, impietatie tyrannicae denlibus misera- . , , bilem i n modum discerptos perdebat. H*c ubi primum ad Joannis aures pervenere, tum Eliae , zelum, cognoroinisque eui Baplisla iu repreben- , \ , \ , dendo libertalem imitatus (utpole quem jam ante , unctionem ad resistendum impietali destinalum, spirilus invisibiliter inungeret) sermonem ceu . gladium spiritus strinxit, qno ad csedendum exa- (19)
1

Pgal. , 14. NOTJE. anno 726, de proscribendis imaginibus Chrisli B cepitli* aures occludite : eo quippe abslinuerim mod sanclorumque Iraclare coepit. ilinc insequeoli anno quod subjungii Apottolus (pula anathema $it), quanpopuli in Gracia el Cycladibus rebellarunt, quos aiu sperandcc emendationis locus est. Ejusmodi coincum repressisset Leo, raeniem non fnutavit: sed minationibus non usus esl, lam stio, quam pont in primis Gregorium ponliflcem Romanum et ficis Hlerogolymiiani Joannis nomine, quicum semprsecipuos ex Ecclesiae paetoribus sibi couciliare per amicilia conjunciissimus fuit. Id enim manifelentavit. Alque adeo hoc anno 727, aut sub- sto signiticant haec a l i a verba, qua3 in Gne nraliosequenli 728, Joannera nostruin pro luendis ima- niun p r i m a B e t secundae habenlur: .. gtnibus scribere tncepisse censeo. (19) rolrvr , x. . . * , Uiinam epuiolcs illoe exstarent, inquiunl Bollandia- \ * , . > . Novam fidem doceri patiemur. nae collectionis coniinuatores. Atqui e profeclo c Nam ex Sion exibit tex et verbum Domini de Jeexstanl hodie. Nam e iribus orationibua qtiae multoties j a m c u m Graece, t u m Laiine prodierunl, rusalem, ut prophetico more pronuntiavit Spiriius prima quidem a Joanne Damasceno ad Byzaulitios sanctus. Non committemus ut elc. Porro licet Daorihodoxos scripta est, cum nihU anle pro Ecclesise inaftcus ad patriarcham Antiocbenura spectarel, causa luenda parturivisset, quemadmodum ex toto HieroeoWmilanai Eeclesiae noniine anatbematis fulnien inienlavit lconoclaslis, cum iugeniea ipse posi l l i u s exordio aperlum fil. Hanc scripsit quando Gerinanus Ecclesiain Constantinopolitanam paliiar- sessioncs in Palaeslioa haberel, propler quas so cbico jure admiuistrabat. ld enim diserie signifi- Q sanclae civitatis throno quadantenus addiclum ccncai, ubi ait : Precor untOersum populum Dei serel. Quin etiara vixdum ullus Anliocliiai palriar , cba erat prater Jacobilam, uti nec Alexandriae; , una curo amhae i s l * Ecclesiae uon nisi sub poslreuii* cum bono ralionali* gregis Christi pailore, qui i a m - flesbami Gbalipbae annis,posi diutinam vidullatein mum Chriili sacerdolium tit seipso exprimit. Alterani antisliies suos babendi polestatem recuperavcrint, po&ihac eomposuit, ainicorum gratia, q u i obacu- ul disciinus ex Theophane ad aiiuuiu leritum Coriiaiis aliquid iu priori repererant. Quod quidcm ironymi, quo Ueshamus diem obiit. Quocircn praestitit anno Chrisli 730, quo Germanus solio dedem chronograpbus ad annum 13 Leonis Isauri trusus est a Leone. De boc ftiquidem factnore no- refert, Joanuem Hierosolymilanum cum episcopis stcr conqueritur his verbis : Nunc quoque D. GerOrienlis, utriuaque nimiruoi dioecesis , Syriae manus cuffl tiia, tum doctrina refulgens, affectus et Palajsfmse, analbemale imperatorem bunc piagis est, , inque exsilium - impium perculisse, sus : mulli quin etiam alii epneopx et Patre$. Scri- . pta nitniruin est haec oratio, cum primus rumoi in : uti nempe in oralionibus Dainasceuiis Palaeslina percrebuiseel deposilionis Gerinani pa- nosler praemonuerat. Ubi Tbeophanes oullam aliertriarcb, nec adbuc iUic innoluissel, ejus in locum uirius patriarchee, Anliocheni aut Alexandrini, inlrusum fuisse Anaslasium; quod alleruro facinus inenlioneui facit. Alqui inlegrum pene seculum nonnisi post dies quindeciin ab expulso Germano elapsum erat, ex quo post Sopbronii Hierosolyinipalrainm est. Nam Dainascenus boc quoque sileiilio lant obituua, Pateslitue fideles, cum per Saracemis non praelermisisset. Praelerea oraliones isiae ea "principes nullalenus licilum essei patriarcbas editae sunt slate, ctiiu ab aiiatbemate contra Leo- eligere, Romani, veluti iuerant a Sophronio adnom pronuntiando baclenus abslinueranl Orientis moniti, ponliGcis polealali sese dedtderant; quibus episcopi. In Iribus aiquidem illis comininalioneiu Tbeodorus papa ejusque successor Martinus, niehanc Leoni peraeque inieniat. Licei >ios, inquit, Iropolitain Pbiladelpbiciiaein praefecerunt, qui i n l Paulut apostolu$, vei vngelus evangelizel propier id quiasimis illis teiuporibus, non Paleslin: modo, quod acceptilit, id quod sequilur, tacebimus modo, verum ot Orienlis lotius curam gererel, propter parceniet illis quorntn conver$ionem speramut. Sin Macedouium Auliocbenum, ejnsque successoros uulem, quod Deus averlat, in perversa sentenlia Moiiotlicleiarum bairesis ardentissimos patronos obstinatos viderimut, iunc illud pronuntiabvnus, Quocirca, cum Hierosolyiuilanis primum et anle quod tequitur; niiiiiriitn, analhema sit. Idem quoque alios, reddila facullas esset eligendi palriarcbw, insinuai in serie sccundt el lerlii traclalus, ubt nec suum adbuc Antiocbeui babercnt, Damasii idem \posioLi diclurn sic emollilur : Licet angelus, Ecclesia Hierosolyiniiano anlistili inodo quodam Hcet imperator evangelizet vobisprceter id quod acluansil obnoxia, doucc Uosliainus erudilorutu
t 9

454 , - A c u t o , ferini iilius ingenii dogma veluli capnt . , resecarel. Quamobrem recia fidei alumnos, qui . bus molus erat, opistoiicas oraliones pro venera , bilium imaginum lutando honore,misit[X] quibus . \ operose juxla ac pererudile demonslrabai ncces , sariam csse divinaruur formarum adorationem. Iiloe insuper adhorlabatnr, u l el ipsi eadem aliis , \ siiggererpnt, et epistolas suas omnibusostcntarenl. ' \ Sic porro albleia verilalis omni ratione salagp , \ , bai ut liticris suis de manibus in manus inter . fidelcs traduciis, reclae doctrinac robur acores1

VITA S. JOANNIS

DAMASCENI.

ceret, atque exemplo Pauli conabalttr terrarum orbem, si non pedibue, cerle promulgala pcr ppislolas veritaie, peragrare. . , XV. Leonh in Joannem dolus. Conficta tanquam , \ ex Damasceni penona ad Leonem epistola. Quai , ubi Leo imperator agnovit, quosdam errori suo , deditos accersens, cum irapictalem suani, quam , - Joannis littcrae promulgabant, configi ferret, , \ , negoiium eis dat, assumpta pielatis persona onmi . 01 mistoque hinc inde colloquio, epislolam ipsiusmct , Joannis exaratam maou inierciperent. I l i porro , , \ improbitalis salellile*, dissimulalo dolo, nullum , , non funem lapidemve moverunl, quodque jussi . \ erant anxie qnsesierunt, quoad invenlam episiolam , imperalori traderent In manus. Tum ille, accitis , notariis quibusdam, epistolae cxeinplum ipsis ad , , \ - bnitandnm proponit, ut tam cpislola? cbaraclercm, . quaiH senlentias locutionesque rcpraescniarent. \ C Reperil Igitur inultorum copiatn qui sibi morciu , gererent, quibns subinde mandat, u i litleras tan * c , quain ad seipsum probrosi nominis imperatorem " scriplas exarent, cujus hscc senientia csset: Salve sis, imperaior. Majestali tuae boc.nomine graiu . \ , lor, quod eamdera ac nos fidem lcneas, tuamque cV \ . * regiam pracellenliam co quo par cst propensi \ animi affectu et vcneratione prosequor, qua fil nt certiorem te faciam 1X1] urbem hanc noslram per, ' , \ . * quam negligenler cuslodiri, et Agarenorum miii*, \ , * lum prasidiuni csse perexiguum et iniirinum. Quo , \ , circa te per Deum obtestor, civilalis hujus u l misereare, missaque ex improviso strenua ei nume , 1

VARIAE LECTIONEfr. * Reg. .

.

nuorumdam ope et consilio Mclcbitis Cbrislianis D Alexaodriae indulsU, u l suos deinceps pasloies babereni, occupalaque a Jacobitis templa reciperttti : de qoo vide, pneter Theopbanem, Eutycbii AmnmU*. i o i D . I I , pag. 386. Joannes ilaque Hieroftolvmitanus, Daiuasceni nostri opera et consilio, cum coinperisset, Germano aniisiile Gonslanlinopolitano amolo', i n ejus locum Anaslaeium esse subrogalutu, ntillainqiie adeo spem affulgcre Leonia furoris compesceiidi, Imperatorem inipium anaibemali gupposuil. Id qood non nisi post annom 730 ge&luin fuisee arbilror, postquam tertium jaoi iractalum suum Damascenus nosler emiseral. A i vero gravis me incessit suspicio, Joannem Datnascenuio jam lunc in clerum llierosolyniitanuiii fatsse eoopUlom, anteqoam Leo ima^inibus sacris belhnn iudixerit, alque adeo moua8iica3 vilae dudeni aniebac nomen dcdisse. Siquidem oraiionein suam dc Virginis Deiparsc amiuiilialioue, quaiu

Graere Latineque cdidi, eo tempore pronuniiavit quo imperium Grseco-Romamim, sanclissimaR, iit ail, Yirginjs ope, lseta pace frucbatur: , * ' : qno llein Saraceni crebris praeliis a Ghritlianis vincebanlur. Alqui non iia locuius essei ea aeiaie, gua Romani iraperaiores dilionum suaruro fidetes lnfestissima dinssimaque persecutione ob imaginum veneraiioneo vexabanl. Quinimo post decimum Leoias annum, ac sub ejus filio Constaiuino, vix iillain ds Saracenis victoriam ab illis reportaiam Annales Tbeophanis mcmoranl. Quod 6i iia est, pro imaginibus Damascenus noster scripserit, cuin jain monachum induisset, essctque Hieroaolym&iaiiaB Ecclesiae presbyler. Qaanquara oraiionem iHam de Annuniiaiioue sub Leone Copronymi fllio, qui noii sic u i i pater impius fuit, dictam, stispiCari poeai m.

455

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

456

rosa manu, quae alio pergerc siiuulcl, civilatem nulto labore occupabie. Ad hanc enim expediiionem ego quoque operam tneam conieram, quando toia regio urbsque ipsa meae potesiaii subesl.i X V I . Epistola Leonis ad calipham. Adornala bac epistola, allcrara impius ille pari nialignilale scribit ad $aracenorum,qui Damascum oblincbanl, principcni, in bunc sensnm : < Quemadmodum nihil pace beatiue novi , nibilque forlunatius amicilia, sic pacis foedera servarc, cum laude dignum, tum Deo gralum censeo. Eapropler nihil mibt potius el anliquius esi, quaro ut quae pcpigi cnm (ua scrcniiate pacis conventa, inviolenta tuear, tamclsi ad ea clandesiine solvenda et aslutc frangendam fidem a quodam e CbristianU qui sub imperio luo dcgunt, crebris lilteris inciter, quibus B ille certo affirmal, multam se mibi opem praestilurum, quo tuain urbein occupem, modo copiosum exercimm ilhic misero. Quapropter unani ex ejus cpisiolis quas ad me scripsit tibi remisi, quae fidem adslruat iis de quibus ad te scribo, simulque ut intelligas quis sim ego, quam in teuendis amiciliis vcrax alque inleger, insuper e( ejus qui ausua esl bc ad me scribere, malevolenliam fraudulentiamque perspeclam babcas. X Y l l . Dextera Joanni manus amputatur. Ambas episiolas isiae qui Leo perinde nominabatur, ac versutia serpenlina insiruclus erat, per quemdam e suis ad barbarum mittit. Quibus bic acceplis, ad se Joannem vocat, conficlam dolo ei epi- Q slolam p o r r i g i t : quani Joanncs cum percurrisset, litterarum quidero typos el formas suis esse s i iniles fassus est, qu vero iis conlinerenlur, ea se prorsus nescire, nec sibi unquaib in mentero venisse. Nequaquam vcro epislolam legenli, l a luere doli cl insidiie qtix sibi slrucrenlur ab i m pcralore. At princeps Mlc, cum Cbrisli inimicus esset, ad ea qnae a Joanne afferebaulur, perinde ee, ut ferl adagium, babcbal, atque asinus ad lyram : siluit a bonis verisquc sermonibus ; at non Uem obmuluit, quin iniquum facinus imperarct, sed e vesligio dexteram Joannis jubct ampuiari. Cumque Is breve temptis atiquod conccdi sibi rogarei, ad se purgandum, exponendumque nefandi

, 7, . ICp. , J , , , \ : \ , , , * , \ , , , \ , * . ' , , , ; \ , \ .

*. ; \ , . \ . , , , \ * . , \ , . '* , ; , * \ f . , ' . \ \ * , , , . \ imperaloris advcrsum se furorem, abnuit barba- j ) , rus, nec permisit, quippe qni percilus ira sui jam , ' , compos non eral. Praecisa igilur i l l i devtcra csl, , \ \ qua3 bomines odio Doniinum babenies incessebat, et pro alramento quo anle lincla fuerat, quando , :. cultum imaginuin lilleris propugnabat, proprio , cruore lingilur. Atqui excisam hanc Domini, si ' , \ *. ita loqui fas est, dexieram in foro suspenderunt. X V I I I . Obsecralio Joatmis ad sanctam Dei '. " , \ Genilricem ut manus sibi restitualur, venibus Ana ,6
c 4 f h

YARLE LECTiONES. * Edtl. . 7 Mss. R. . " Edit. . Edit. . * Mss. R. *. Edil. . Mss. R. . Mss. R. . f Ms. Henscbcnii vocem banc um]8it,quamauclor annult satis, ubisubjtingit, * , ut Ua dicam. Ediia inale, , quam lamen Iectionem alii scculi sunl. e Mss. . ^ Edil. .
d c

457

V I T A S. JOANNTS

DAMASCENI.

458

, , - creontkh. Vespcrasccnte itaque die. qnando jam sedatos lyranni spirilus Joannes conjectaba tur, [XII] Iegationcm snpplcx ad eum misit in baec. , , \ vcrba : c Ingravescunt mibi dolores, meque i n \, ' tolerabilem in modum discruciant, nequc acula vis * mali remiltel, quaodiu anipuiata manus in aerc , , pcndebil: quare hoec roibl donari, precor, jubeas \ . ul ca humo condita saevire dolor desinal. Cessit , \ confestim precibus lyrannus, et manus justo . , * conceditnr. Qua is accepia, in sacellum doracsii , \ curo ingrcdilur, toioque corpore pronns ame d i vinam quamdam Dei Geniiricis irnaginem provol, \ \ vilur, admotaqtie dexlera quse abscissa fticral, ad , pri&linam ejus commiesuram , imo dc peclore , \ misericordissimam illaro gcmilibus el lacrymis interpellabat: *
% 1 %

Domina castmima Propter

mater, Deum meum qum pepe[rinti, [cha

e$l,

, \ \ . , [. ', , , T ^ r [, , , [, , , . i , .
9

imagines sacrai, dexira manus mea pras-

Causam haud ignoras (uroris. quo Leo MBviit. Succurresis ergo quam ciiissime, et meum manum
[smta.

llla Excelsi dextera, qucc ex te carnem sumpsit, Multat facil virlules, inlerceisione tua. Ilanc quoque manum meam luai nunc ad prece% [sanei, Quo tuas, ut dederii, Filiique ex le incarnati /un[det

Modulato concenlu, Deipara, conscriball El rectte fidei cultui, opilulator adtit. Poles enim quidquid tibet, ut quce sts Dei Maler.

, ^ Curatur Maricr precibus abscissa Joannis manus. , Hacc Joanjncs cum lacryrais recilans, somno c orripilur, et sacram I)ci Gemlricis iinaginem v i det oculos commiseratione ei hilarilate plcnos in , se converlere alque affari : < En libi manus sanata e s l : de caHero m ccssa, sed, sicul modo pollici , cilus es, fac eam calamum esse scribse vclociler scTibentis . >
11

". , \ \, , \ , , \ , . \ \ , * , \ . \ ' P \ $~ . \, , , , \ , \ , , . \ . * , \ \ , *
k
J t

XIX. Eucliarisiicos hymnos Deo canit. Evigilans igUur c l sanalus, tum manum abscissam restilulamque curiosc conlemplatus, exsultavil spiritu in Deo salulari suo, necnon i n ejus Matre, quia fccisscl sibi magna qui poicns est Tum in pedes se erigcns, subtalis ad eoelum manibus, carmcn cccinil divinuin in id lemporis perquam belle convenicns : totaraque noclem cuni omnl familia laelam agcns, in graii aniini significationem canlicum novum Dco modulatus csl : c Dexlcra tua, Domine, glorificata est in foriiludine : dextcra manus tua confractam manum mcaro sanavit, pcrquo eam confringes inimicos, qui vencrandain luam tua?qiic Malris imagincm aspernanlur. In muliitudine glorias lua* advcrsarios effractores imaginum conteres pcr manum iricain. Ea I U X

Psal. XLIV. 2 .

" Luc. , 47.

VARIiE LECTIONES. , male. I Abosl bic versus in R.

EdU. decsl . 15

P ATEOL . G R. .

459
j u q u e dtes

V I T A S. J O A N N I S D A M A S C E N I . i l i i erat, et nullalenus nox ; lumen

4G0

plane, et uon tenebra ct, ut propheticaro vocem per bypallages iiguram usurpeni, purus illi tabernaculo viri j u s t i .
l f

, , \ . erat epulantium sonus, ct vox exsultalionis in , * , , \ . \ , , , , , \ * \ . , . , $ \ , , \ .

1

Haec non occulte, neque silentio gesia sunt, verum admirabilig ille sonue concinnaque jubilalio ad totam circum viciniam diffundebatnr. Mox e Saratenis Ghristi hoslibus nonnulli principem 8uum adennt, affirmantes Joanni dexteram m i nime amputatam fuisse, sed alteri cuipiam, ut puia servo aut minisirorum ejus alicui, [XIII] qui se pro sua erga Dorointim benevoleutia dedidcrit; ac eos quibus prscseclio manus imperata erat pecuniis poenam commutasse, Joannes enim, aiebant i l l i , domi considens perinde canit et obleclatur, ut eum nupiiale fesiuro putares celebrare, et epitbalamii cauliciim aliquod edere. Quid quod et ejusmodi lxtiliis cjus exsultalio videiur roajor. XX. Miraculum agnoscil barbarut. Hie renuntiatis, Joannes accer&itur; qui cum venisset, refectam manum jubetur proferre. Hanc cum ostendenrt, lineola quaedam, Dei matre iia comparante, subapparebat, quae maoifeslum esset vcrissimae excisionis indicium. Quocirca barbarus : f Ecquis le medicus, Joannes, sanavit? inquit. Quxadbibila vulueri medicamenla? Turo ille clara et alla voce miracultim pratdicare: c Meus, ait, Dominus, oronipoienlissimue medicus, cujus vis et potentia pari gradu voluntatem comilatur. Ad baec barbarus : v Quantum igitur conjicio, homo, Id quod es pas-

'. , \ * , , , . ' c , , \ ; \ \ , \, , \ . \ * , eus, nullo luo criroine passus es. CaHerum ignoscas c , ' , . nobis, quod inconsalta praecipitique stnlenlia sup- , ' \ "plkium intulerimus tibi. Modo vero pristinum munus deinceps administrabis, et princlpem inler . " , consiliarios nostros locum tenebis. Nihil enim quid- . -quam posthac nisi de consilio tuo et sententia su- * iuus facluri. \ ,
m 0

\ \, \ X X I . Joannet faeultatem agre oblinet seeedendi monasterium. Joannes vero humi procidens ' , , \ adoravil, pronusque perdiu jacens obiestabatur, ut , \ copiam sibi princcps faceret viam aliam mullo ' . 'opiabiliorem ineundi, et seqnendi illuni qui d i x i t : . \ , Ego sum . Barbarus rontra facultatcm secedendi abnuebat, eratque videre duello, ut sic , , \ . toquar, cerlantes ambos, barbaram hanc et j u - D || stum illuro. Hic enim multis conlendere, quo Joanncm mundi fuifibug irrelirct ac retineret : ille e , \ . \ contrario vim omnem el conatum adbibere, ut eos , turoperet et angelicis alis avolaret. Ingens tunc , \ campus palebal, in quo cam certaroinis arbiter . , \ ^ , \ Cbrislus sedebat, tum angeli spectatores erant. QtiSn nec immerito qoispiara dixerit, malos a sini- . $ ^; , \ xtro latere spiritus barbari aninrram obflrmasse cf
i f

" Ainos , \&. " Peal. ., 5.

" Joan. , 6. VAHIiE LEC.TIONES.

Edit. .

Edit. .

R. decst .

161

V l t A S. JOANNIS DAMASCENl.

468

. \ (20), inslruxisse ad demutceiidum Joaiuiefti. Vicit taitoen multacum laude duellaior meus, ciinclaqtle , \ adversarii ad persuadendum momenta lanquam , \ sagittae parvulorum habita sunt . Victor discesslt . illusiri vitta redimitus caput, et hllari vultu domiim ingreditur, qui moestus ante et trislis exierat. X X I I . Facultatis et bona dittribuit. C&leriim * \ \ cum du Domini setUentise ipsi propositae essent, , , , , - altera qua faculiates suas veudere flt dafre ^aaperibns jussum est " , altcra qdae doihos et agros, *. , \ , \ , caMeraque omnia propier Domiuum reliriquere pne , \ scribit , circa primam nullum tempus conlri , ' , - vit,'ne forte diuturniore mora distraberetur; alte* rius vero praescriptum non ita gessil, ut, relictis ; , , \ temere possessionibus, inler eos qui sibi coujuncli * ,
n 1 9

calionis ac idslitutionis habuerat parlicipcin Dixisses eos par sacrum esse, quod ad Cbrisii jugum una curreret, ut illi colla gubrailterent. . , \ X X I I I . Juannes paitore monastirii excipitur. OKf * , Joannes ilaque,qui unus narrationis meae argumcri* , , tam eet, divinum illud ovile ingressus, pedibiis t v , pasloris advoWUur, enixe rogans ut inter oves , \ quae illic versabantur, admilterelur; ovem sete
17

, - ^ , , , \ \ * , , , \ , \ , , , \ (21), , , \ , (22) \ \;. , \ , .

essent, lites orirenltir et jurgia plurima, aliis aliud jus adeundae hseredilatis obtendeniibus : vferum mediusinter utrumqueincedens, |&tV] booa siia partitus est in pauperes ct captivos, inquc servos quos libertate donavit, ac tandem in cousanguineos, ita tamen ut pars quoque sua lemjilis consccraia esset. Quemadmodum nudus e malerno iitero exierat, sic excessit e imindo, riecessariis duntaxat vestibus retentis. Talis Hierosolymam petiit, ubi adorata, quo par eral c u l l i i , eorurin locorum majeslate, Deum ipsum ad instar ccrvi siiiens, i h solitudinem cdntendit, et divini Sabie lauram asse* quilur, comitem et socium habcns cum iiineris* tum propositi, Cosmam illum, quera ejusdem edu-

Paal.

CXIII,

9.

" M a t t h . x n , 2 1 ; Luc. xvm, 22.

Mauh. xix, 20.

VARIiE LECTIONES. * Edit.iv? .

r

AIs. . OEcolamp. ad Chrtsli jugurti transtulit. NOTiE.

(^)Kal . Po$iqu3mL1^\^es p r i - D Laura S. Sabce, et illius sepulcrum. MonatUrium marii consiliarii dignitalem aliaque munera, qui extedificatum e$t juxla torrentet. Sub monaslerio bas apud cbaliiani ftingebatur, reliquit, suffecius, ont scaturit, quem ille precibus Deo impetravit. ni fallor in eius locum fuil, Theodoru* Mansuri, ! femplum Irulla erigitur, eaque cceruleo imbuta : ejus verOsimiliter patruelis ; barbaro hanc saltein \ eratiam facere volente, ut in honesiissima illa , " familia conlintiaretur diraissa ab Joanne digniias. , > \ * Prope est cella S. JoSed minus felix iste f u i t : siquidem Tbeopbanes attnis Damasceni,inqua composuit Troparium, Dtait, eum ! $ aiino Isauri, id esl Cbrislianae 33raB gnum e$t vere , el Ocloechum. Porro T r o anDO 7 5 6 , ad deserti regionem esse relegatum : parium istud , " , quolidit qnod ipsum forte Leonis macbinaiione factum esse, apud Graicos in honorem Dei Geniiricis canitur I h etiatn amicos Joannis persequcnlis, oininaiur ler sacra Missarum solemnia, post peractaro conHenxchenius. secralionem. (2i) Kal rhrtov (22) kocpav, . Ad quara nempe Gosroas prascepior euua Cosmashic est melodus, seu canonum carniinumvt ronfugerat. Anonymus Graeco - barbarus , de locis ecclesiasiicomm auctor pnecipuus, Damascenft Uierosolymilanis, ab Allalio editus inter Symmicla, condiscipulds et adoptatitius frater, de quo jara hxt babet ubi de Laura Sancli Saba? : Supraque, facta esl mentio , ac rursum ampiius infra d l * tertus Jerusalem, inter colles, ett monasterium seu cetui.

V I T A S, JOANNIS DAMASCENI. 464 463 perdtUm appellans, quae cx descrlis nionlibas ad . " Ofarislum pastorem redirei. Gavisus est ca rc ' , . sacri gregis praefectus, eumque isto consilio beatum , \ pronunliavit. Opcrae autem pretium esse duxit, , ' novitium, lum viue splendore, tum eximia scieiUia ;, , Ulustrera, uni cuipiam e precipuis senioribus com'imllere, ut ille sub lanto duce in viia Dei sine cr- , roris pericale graderelur. Quem ilaque unum ex alumnis monaslerii omni viriutum genere illuslrcm stimabat, buuc primum accersit, cui Joanncm , eoncredere niiiiur. Yerum ille abnuit, causatus , \ Aaudquaquam se parcm esse tanto viro regendo, . \ , <jui magnam sibi opinionem sapientiae paraverat. ' . \ Ec niisso, altcruin prefcclus vocat. At secundus . ' ille cadem quae prior loculus est. Tcrlius deinde , . illos adductus cum esset, aliique rursum non \ pauci; una omnes voce dcprecari a se coeperunt . Joannis insliluendi curam. '. , , XXIV. Seni tradilur imlituendus. Post multos taudero corum senex alius accersitur, moribus , , \ , slmplex, sed plurima scientia ornalus, qui prompto ;, animo promptum Joannem excipiens, in ccllam . \ etiam una cum eo pergit. Quocirca praeclarum illud , fundamentum subsiruii, ne arbilralu suo quidquam , , g e r a t , ut partos per oraiionum conientionem , \ sudores viciimac inslar Dco oiTerat, ut oculis la- \ crymas exprimat, quibus viiae prioris maculae ", eluantur : eas quippe sacriflcium purura apud . \ , Christura censeri, omiii alio suffimenlo suaviug. * ;, Alquc hoc priinuro de iis rebus ei praeceptum est, g , * , quee corporis adminiculo peragunlur. Circa illa vero quac ad animum spectanl, indixii ei ne mim- danam ullam intra se pingeret imaginem, aut re, \ , rum miuime convenienlium forinas adumbrarct; meutem ab omni vano lumore iniegram servarel; * , \ , ' * a c ne aroplitudine doctrinae eflerrclur, existimaret ae [XVJ uondum quibuscunquc studueral assecu- ^ i u m ; visiones, arcanasve manifeslationes non appe- , , ' , \ lerei;eo usquenon superbiret, ut nimia fiduciaiq b a c versetur opinione, adepiuni gc ejusmodi scien- * $ tiam, quae nulli s i l errori obnoxia, donec aniro a , ' , ' , corpore divisio fiat; sed conlra reputet timidas et anticipiles cogitationes esse, inccrtasque provi- , , \ , \ , denlias et rationes Quocirca in id contendere

eum monuit, ne cogitatio sua dispergerelur, sed ^ eumraa cura eam colllgeret, ut boc pacto divina Iwce mene perfundatur, purgelur animus, et corpue niundum evadat, tum denique corpus cum auima sic cum mente copaletur, ut triplex ea res propler conjunctionam cuni siroplicissima Trinilale iimplex subinde; efliciatur, et bomo non jam carnalis, nec animalis, sed ex toio spiritualis Iransformalis nimirum voluntaiis inductione duobus Sap. , U .

vot, \ , \ , , . , \ , . , , \ , * c . .

VARLE LECTIONES. R. d e e 8 l v . * R. , male. * Mss. R. \ . . * R. . R. .

Edit. deesl . .

465

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

466

' , \ , , . , * , , . 6, " , \ , . >

%l

illis prioribus in tcrtium illud et primarlum, menlera scilicel. Atque talia quidem prsecepta pater filio, et magister discipulo dedii, sed et illud quoqae subjecit : c Ne ad ullos roiseris episiolam : nibil prorsus exlernarum disciplinarum eloquafia. Silentium prudenter cole. Nosti giquidem islad noa nogtrorum modo pbilosopborom praecepiura esse : sed et Pyibagoras Samiug discipulla suis quos arcanis pbilosophtae irobaerei, muUorum annorum gilentium indicebat. Neu arbitreris bonum esse bona intenopeslive i o q u i ; quin polius David bujus libi documenti auctor sit, ubi ait : Silui bonis . Quid autem hinc ei conligerit, audi narrantem : Concaluit eor meum intra me ; igne utique divini amoris. Porro ignis assidoa meditatione in Propbela succensus fuit. '. (23) , XXV. Haec Joanni genex demintiang, non l* \ " , aquis scribcbat, uon super petram serebal, sed i n , * . tcrra bona. Aliquantum igilur temporis elapgum , - est, cum Joannes a sene onmi periclitalionis ge , \ nere instUueretur, eique exactam in re quavts . \ obedienliam exhiberet. Nulla ejus erat ad impe . rata detrectatio, nalla in lingua rourmuratio, dis, , ceptalio i n corde Dulla, qtia magistri jussa i m u i , . dijudicarel; sed boc unum i n media menle lan , quam in tabulis insculptum babebai, ut gecuu , \ \ dum Pauli consilium, quidquid ageret aut agere *, , , - juberetur, boc sine querimonia et disceplationl-* \ . btis perflceret. Nam quid illum juvat bene agere, , - cujus in labiis insideat murmuratio, aut mala cllav* , eussio i n corde quasi serpcns delitescat ? Quando, ?, ; - C f t m git, ut melior flat animug illins q i l ; gic obsequitur? Qaandonam uUerius ad meliofa \ ; provebetur? Nimirum id in causa est, ut multi [ \ , \ , \ forte exercitaitone viriulis laborent, ac incassunt ] laborent, nihil ad ea quae priora aeu anleriora . sunt, proflcientes. KC7*. XXVI. Joannes Damascum miititur ad iportat , ; vendendas. Posl haeo autero, cum senex pugiiem , , snwn majoribus obedientis certaminibus asgue , faceret, quid tandem comminiscitur? Sportas, * , , quas suis manibns coniexueranl, imtliag c o l l i , gens, [XVI] ejusmodi praeiextu uiimr, his verWt , \ , , Joannein atloquens : Audivi, Oli, eporlas Damasci - , , carius, quam in Palaesiinx pariibus, vendi; multi , , \ , ~ porro, u l ipge nosii, rebus indigemus; bie ergo i , " nibus acceptig, eo proftciscere quam celerrhne po . teris, neque vel lantillo quidem quam libi consli , , luo, minoria eas vendideris. Tum simiil pretiuin
M n a m u u r U

Psal. XXXVIII, 3. R . .

1 1

ibid. 4. VAR1A LECTIONES. Desonl in edil. NOTiE. xug. Hoc unum monebo ex bis oraiionibug compertutn fore, ganclissimum virum ad guinmuoi perie* cliouis apicem gubiigge, tuui profunda gui deuiitsione aique bumilUale, tuui gingulari erga divinaru Eucbariguam reverenlia ac devotione : quibus addiiiidum ardeniissimum erga Deiparam sludium, quod io aliis pafigiia bomiliii siguificare gesiil.

(23) ' . llic ad longum edisaerere non vau*at, quam felicem virtutibus excolendls operam dederit. Quarum certa nobis epecimina ex ipsiug quse gupersuni operibug lket eruere : praeseriim vero ex horailiis qualuor ascelicig, quas in illustrissimi Melensis opigcqpi bibliolbecas c O d i c e nuper reperi, et i n appeodice operum iliiug Gnece Latineque sum, si Deus conccssertt, edhu-

W7

V I T A S. JOANNIS DAMASCENL

468

duplo quam par erat majus defluit. Ille vero relu- 6 , , ciatus non est, nec praecipientis sermonem dig- , \ , luggit, cum faclus obediens essct usque ad \ , , , \ *5. \ iraortem ; sed obedienlia velut alls quibusdani instructus, sarcina i n bumeros imposiia, Da- . ioa*cura pelit, indulus cenloneg squalore et allu- , , \ * vie obsilog, qui prius in ea illustris gplendidugque \ . egerat, foromque peragrabat ut sportas guas divcn- , deret. Cum autem cariug supra modum eas aegiima- , , \ ret, risum sui movebat, omniumque conviiiig et , , , , \ contumeliis exagftabatur. Tandem unug quidam cx . \ , , Sig quos habuerat in famuliiio, dum clarug esset in , \ ea civitate, baud procul gtang, vulturaque ejus in animuin revocans, virum i u abjeclmu ac panno- , . , aum, quis eggel, quisque fuisset olira, agnovit. Mox conlc compunclug accessit, tanquam eum ignora- ^ , \ , ret quem apprime npverat, gportag tanti e m i t , , quanti postulabatur. Accepto pretip Joannes ad \ . cum ge miaerat regredilur, liqini proslrato fortiter adversario, inanis glori et guperbiae parenie. '. [ ] . Funebre eanttcum edere rogatur. Forte ex vicinig praefecti Joannis raonaclius quidam, ter- , , \ , reslri peregrlnatione cum ccelcsti domicilio com, \ . mulata, ad Deum concesserat. Habebat is fratrera germanum, qui irigii boc casu victus, fraterni fu- * , ' nerigacerbitalero celare ncquaquam valebat. Quam- . , , obrem Joannes ei soJatiuni afferre nitebatur, et qpibus verbig poterat, a moeslitia revocare. Ille , . , ' $ vero enixe eura rogare coepii ut levandi doloris, , , . fliiraique sui excitandi gralia modulum aliquem ? . , cpnderet. At Jjoannes praeceptum senis reveritug,
M b d 1

Igaud se postulaiig facilem praebuit. IUe cqntra iro- Q portaoior ingrueng, nullum precibug fineip facere. 5 Quidai enim, inquiebat, dolenlig animi miserere? Quidni tenue i l l i inedicamentum admoveg, quod dolprem arceat ? Si corpqrum raedicu$ eggeg, iqeque qorporalis dolor conficeret, anpon mibi pro riribus remediura afferreg? Sed ei si gravi aat forte eliara leiali morbo labQrarem, nunquid non hujugce oeglectug et incuriae Deo poenaa dareg? Sin vero teaU praeceptum vererig, scito me rem istam tanto sjeerelo celaturum, u l ad nullius aures perferaiur. Fleciitur demiioi bis germonibug Joannes, concinnfjnnque ei de mortua modulum coinponit, qui etianmum bodie omnium ore canitur, illum scili-

er^: Bumana cuncla vanilai, elc.

n

^ . * $ . c \ , , , \ ; , , ; , \ \ , ; \ , ( ; \ , ^ , \ ,. , \ , (24), D .
c

Pbilipp. n , 8.

VARliE LECTIONES. b R. . Mss. R. . d I u Reg. Edita non hab^Ht, nec legisge videlur Con* gtant. Acropol. Mss. R. . NOTiE. (14) O , . Damagceni carmen, cujue prima * vtarba Joannea Hierosolymilanus recitat, inlcgrum kleafferre juvat ex Congiaatlm AcropoliUe ser- nioae. . . . . . . "
m 9

, " .

Uorum verguum hic sensus c s l :

Bumana omnia vanita$,

4G0

V I T A S. JOANNIS DAMASCENL

'. ' , \ , , \ ' ; , , \ ; . , \ , \ , . \ , , , * , \ .

f

[VII] XXVIII. Joanne* maghlro ejicitur. Aberai forle a cella magistcr Joannis, qui inlerei pradictum carmen inlra cellamadharmoniam sticcincbat, cum genex foris advenieng, suavem hune sonum excipil multaque ira commolus, ad Joannem ait:Ilane prima promissa exeiderunt e memoria, proque luctu ac nioerere laetKIa diffusug gedea, et delicias canendo caplag? > Tum ille stn\ causam exponere, ejue a quo gibi vis eeset illala, luctum obtendere, ac pronue in terram corrueitg veniam efflagilare. Senex vero ad modum lapidis aut incudig consislens, nibil precibus ejus annuebat, quinimo eum slatim cella ejecit. \ XXIX. Continuo itaque adinirabili viro in men , \ tem venit priniorum parentum inobedientia " < . \ ^ rumque propter illam expulsio e paradiso. Nec qnW , * . \ agcret sciebat, aut quo se verterel: graviorique l u , ciu premebatiir, quani qui frairem amiserat. Aiebal ' , - nimirum apud se: Ille quidein fratrein amisit: asi , ego per inobedientiam animam meara perdidi. De. , mum alios senes, quos virtute eximios noverat, , \ convenit, inlercessores illos apud senem adhibent, \ qui ipsum rogitent et deprecenlur, ut demulceri se , , \ patiatur et reatus veniam Joanni concedat. III i g i . ' , \ lur abeunies, enixe eum obsecrabant: hic vero i n morem statuae immotus m a n e n s , ingressu celte * , , * diacipulum arcebat. . XXX. Quocirca monacborum quispiam, Poieg '. , Q ei qul peccavil, i n q u i l , mandatum aliud edicere. eum vero a contubernio luo in totum excidere, hoc \ . \ * c nullam habet aequiiaiem. Tum ille Undem exora, tug a i t : c Hoc Haque ioanni roandaium impono, , , si gibi velit inobgequentiaro guam condonari, u n i versum laurae ambitum obeat, omniaque excre\ * f . mentoruro et gordium loca suis ipse manibug cx, \ , , purgel. Istaec ubi audierunt monacbi, pudore . suffusi, trigtique vullu propter tantum genig rigo , \ rem obgtupefacti recedebant. Occurren aulem , \ Joannes, facla pro more revereniia gcigcitabatur, . 01 - quaenam a Patre lata egget dc se gententia. Gui i l l i , genig se austeiilaiem adroirari, cujus respon , * SUIQ prae verccundia vix auderent enunliare. Hic * \ xgro eliara atque etiam efllagilare ut iliud ape . . & r i a n t : cujus denique precibus vicli gpurcam banc ' , \ 0 expurgaiionem cloquunlur. Quod cum Joamies , \ . audisgel, majorem in modum gavisus , ac gtipra , \ , quaro illi gperasgeat, rem factu facilera sibique \ perjucundam accidere ait. Confestimque, quaegilig , \ , inslrumcnlis ad cjusmodi gordea abstcrgcudag
1 , k

Gen. i u , 2 3 . l\. . VARIiE LEGTIONPS. * R. \.... . Edit. .

h

on maaent opes, non comilatur gloria. lnqrucni cnim mon cuncia hwc evanescert facit.

vje extistunt po$t mprlem.

NOTiE. Immorluli

igitur Christo clamemu$.

Translaln hinc prceita rcquicm, Vbi omnium talut est.

471

Y I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

475

idoneis, iisque suuiplis in manug, ad cellam pergit , illiusqui seni vicinus erat, quam cum ingresgug , \ eaael, manus illag quas mullis olim unguentig per* * fud^rai, inquinare coepit, ipgammet, inquam, dex- . leram manum (prob ingenieui viri abjectionem 1) qiram Christus curaverat, coeno et btercore fcedare uon dubilat. '. X X X I . Senior obedientiam et humilitaUm Joannis , \ \ *dmiratuT. Verum aenex, quamprimum prompliMimam illam obedicnliam, siuceramque et pro- , fundam, imo aublimera buimlilatem Joannis au- , , d i v i t , accurrens, eum coniplexug est, seque ejus , , , , eollo implicuit, maous, oculoa, humeros exoscuc Q , , < lans. c qualem ei quanium, aiebal [XVIII] i l l e , . > bealse obedienlise albleiam et pugilem genui i n Cbristo ! > A l Joannes ad haa senis voces amplius , , \ , erubescene, pronus in lerram corruere, ac, velut ad Dei pedes sese abjiceret, lacryuiarum imbre . paviiuentum rigare: tantumque abeai u l ad Patris , ermones inflareiur, aut ad senig landes intume- , * , \ scerct; ut magis deprimerelur, ejusque animus . qrjam qui maxinie contereretur. Ita scilicet v i - , \ roa gapienteg et cordalog novi comparatog, ut ad , \ . \ mii comraendaiionein sese dejiciant, aique lau- , \ dari moleite feranl, cuin interim ad Deuro sese , aUollant. Quocirca Pater Olium e r i g i i , ejugque . , . prehenga manu, ccllaro laetus ingrediiur. Dixiaeea plane, si Joannem observasses, ia paradisum Eden postliminio eum reslitui. Qnl enira veteris , , \ Adam figuram transgressione prius expreaserat, .
r

uovuin pogiea referebat.

Cbristum gcilicet, per eingularem extremamque illam obedienliaiu, idem ipse iterum '. * , (25), \ , c , , , \ ; ; ; , \ ; , ; . , \ , . . 01 , \ ' * \ ^ , , \ . , , \ $ , . -

XXXI. Sentm pet m$omninm monel Deipara, I C Joanm permktat titteris operam dart.Non muUum temporis intercesgit, cam nullie non laudibus cekbranda purisgiraaque (Virgo Maria) seni ee per knomnium offert. c Eecur fontem illum , a l t , qui t a n suaves profundere latfeeg, Umque lhnpidos, tam copiosoe ac prorgus neetareos potegt, ebgirux i t l i ? d a i u n i m , inquam, aquae recreaodig animia idoneag; aquas prastanliorea iig, quae novo et inugituto raodo e petra fluxerunt in solkudine: aquas, qoarum dcsiderio capius fuit David; aquas illas, qnas Ghristus SamarUanae mulieri pollicitus esl ? Sine fontem manare. Manabit enim nberriuie, eaque copia uiiiversum orbem pervadet, ut ingenti fluclu ipsamet haeresium maria guperei operiatque, et i n admirabilem dulcedinem convcrlat. Qui gititint, ad aquara igtam cito gressu conveniant, et qui vilae pnrae argentum non uabent " , affeclionibus auig dtvenditig, mereentur a Joanne doctrinae operumD

' Isa.

LV,

2. VAUIAi: LECTIONES. )R. deest, . . e contrario seniori illi alteri iribuendum sit, cui sanctug Joanneg Damagcenug de nionastic* vitai lcgibus enidiendug iraditus fuit.

Edit. deeat,.

(25) * , 6rap . Vigum boc sic Menea reciiant, ac si Coginas prisiino Joannig iaglitulori acciderit, cum

473

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

474

, \ . - qe sinceram purilatem. Hic proplielicara cilbaram assumpsit, Davidigque psallerium , qao canet can3 . . lica nova, cantica Domino Deo noslro " Moygig 0 , carmen vincet musicis modulis suis, vincel el MaAd fabulas relegabuniur vaim , , riae iripudium , Orphei modulamina. Spiritualem ille ccelestemque $ , , melodiam concinel. Hyinnos Gherubicog imilabitur. . Ecclesiaa omnes, tilias utique Jerugalem, adole , (26) gcenlulag esse tympaniglriag f a c i e t , qua caaqnt , \ . novum Deo carmen, annunliang eig Gbrtgit inorlem , \ et resurrectiooem. Hic dograala fidei perquam recte iradel, omnigque hseregig contiget pravitatem . et obliquitaiero. Eructabit ex ore guo verba bona, ct dicel opera Regis " omni admiralione majora.i
k M

\ \ ^, c " ! " , ' * & , . , . , , * * , * . , * , , , * . \ , . , , \ C , . . " , .

. , ^ , , \ ,
, T

XXXII. Senex porro arcana basc edoctus, mane [XIX] Joannera vocat, hisque eum verbis affatur: c flli obedientiae C h r i s l i ! Os tuum modo aperi ut attrabag spirittttn ; imo quem in <orde luo excepisti, bunc ore erucla. Os quippe tuum loquetur deincepg gapieoliam, poslquam in corde tuo meditalione lua prudenliam multam fovisti. Aperi os l u u m , non i n parabolis " , ged in verilaiibug : non in aenigmatis, sed in dogmalis. Loquere inlra Jerusalem, quae Deum vidct, pacificam Ecclesiam dico, verba non vana neque futilia, quae per auras diflluant, sed quse Spirilus exaravit in corde tuo. Conscendisli in montera Sinai, ubi Dei visioneg revelalionegque percipereg, quamlibel te ad abysgum usque summae humilitatig denriaerig. Nunc vero ascende guper montem Ecclesi, et pradica, evangelizang Jerusalem : exalta in fonitudine vocem tuam " . Gloriosa quippe dicla sunl de te a Dei Genitrice. Caelerum illud quoqne mihi ignoscas velim , quidqtiid a me tibi impedimeniiobven i t , cum rugliciiaie mea hoc tibi nimia pr&gtiterim. > XXXIII. Joaanis eantiea varia. Sermones. Liber de dialectica, de furresibus et de fide orthodoxa. Tractaius alii. Sub boc tempore igitur divinos cantus Joanneg auspicatus, melliflua carmina cecinit, qua?
9 1 0 11

- Pgal. x c v n . l . Exod. xv, 1-21. Pgal. L X V I I , Psa!. X L V H I , 4 . " Pgal. L X X V I I , 2. Iga. X L , 9.

a

* Pgal.

XLIV,

2.

Psal. cxvin* 151.

VARIAS LECTIONES. Edit. deest, $ , I Henscb. emendal : . lleotcb. , . . . Perperam Hensch. ,

k

Male

. (26) . Quam D \ , , febtiier id Joanneg praesiiterit, ea qiue contra * Fervido stylo deteslandorum Manetit variag haereseg monumenta gupergunt, tesUflcaniur. alumnorum blasphemam impietatem traduxisti, qua Hino Gneci in ejug fesrto canunt: Ecclesiam Clirisli adulterari conabaiur, sermombus , atque dogmalis recth, oJoannes, quw comcripmtu , El rurguin : , , , , , , * Succensus xelo adversana , \ , rum Deo haresium nequiliam omnem dala opera , tcripth erertitti, omnibut pcrspicua faciens qua>* Luculenter scriptit redargutsti, Joannes, eunque sapientes o/im, Joannes, subtiliter conscri- diremptionem Nestorii, Sitert confusionem, MonofUTMmt. Iteruinque : theletarum amentiam, et fidem de unica ejusdem operatione, orthodoxia splendor, finibu$ ex omnibu* , , refulgens.

455

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

456

rosa manu, quae alio pergere simulet, civitalem nullo labore occupabig. Ad hanc enim expediiionem ego quoque operam meam conleram, quando lota regio urbsque ipsa mea? poleslaii subest. X V I . Epistola Leonii ad calipham. Adornata bac epislola, altcrarn impius ille pari malignilale scribit ad $aracenoruro,qui Damascum obtincbant, principciu, in bunc seosuro : c Quemadinodum nibil pace beatius n o v i , nibilque forlunalius amieilia, sic pacis foedera servarc, cum laude dignum, tum Deo graturo censeo. Eaproplcr nihil mihi potius el anliquius est, quam ut quae pcpigi cum lua scrcnitate pacis convenla, inviolenta luear, larocisi ad ea clandesiine solvenda et aslule frangendaro fidem a quodam e Cbristianis qui sub imperio luo dcgunt, crebris litteris inciler, quibus B ille cerlo aftirnial, roullam se mibi opero praeslilurum, quo tuain urbem occupem, modo copiosum exercitum illuc miscro. Quapropter unam ex ejus cpisiolis quas ad me scripsit tibi remisi, quae fldem adslrual iis de quibus ad te scribo, simulquc ut intelligas quis sim ego, quaro in tencndis amiciliis vcrax alque inlcger, insuper et ejus qui ausus est bc ad me scribere, malevolenliam fraudulentiamque perspeclam babcas.

, \ 7, . ICp. , J , , , \ : \ , , , * , \ , , , \ , * . ' , , , ; \ , \ \ .

\ XYIL. Dextera Joanni manus amputatur. Am\ , bas epistolas islas qui Leo perinde nominabalur, . *0 *, ac versuiia serpeniirva insiruclus erat, per quemdam e suis ad barbarum mittit. Quibus bic acce- \ ptis, ad se Joannem vocat, confictara dolo ei epi- Q . * , etolam p o r r i g i t : quain Joannes cum percurrisset, , lilterariim quidem lypos et formas suis esse s i , ^ miles fassus est, quae vero iis conlinerentur, ea . , \ se prorsus nescire, nec sibi unquaifi in mentem , . ' venisse. Nequaquam vcro epislolam legenli, latuere doli cl insidiae qtiae sibi slrucrenlur ab i m - , , pcratore. At princcps illc, cum Cbrisii inimicus \ \ esael, ad ea qnae a Joanne aflerebanlur, pcrinde ee, ut feri adagium, babcbat, atque asinus ad ly- . , ' ram : siluit a bonis verisquc sermonibus ; at non . \ iiem obmuluit, quin iniquum facinus impcrarct, \ * sed e vestigio dexteram Joannis jubel amputari. Cumque is breve tempus aliquod concedi sibi ro- , , , . \ garel, ad se purgandum, exponendiimque nefandi imperaloris adversuro se furorem, abnuit barba- D , rus, ncc permisit, quippe qtii percilus ira sui jam , ' , compos non erat. Praecisa igilur illi dexlera cst, , \ \ quae iiomines odio Dominum babenies incessebat, et pro atramento quo anle tincla fueral, quando , :. cultum imaginuin lilleris propugnabal, proprio , cruore tingilur. Alqui excisam banc Domini, si ' , \ '> . ita loqui fas esl, dexleram in foro suspendcrunt. XVIII. Obsecratio Joannis ad sanciam Dei 1\ , \ Genilricem ut manut sibi resliluatur, venibu* Ana
c d f 8 h

V A R I J E LECTIONES.

* Edit. . Mss. R . . Edit. . Edil. . * > Mss. R . . Edil. . * Mss. R . . Mss. R. . . Henscbenii vocem banc om1sil,quamaiiclor annuit satis, ubisubjungit, ' f, wi iia dicam. Edila inale, , quara lamen leclionem alii sccuti sunt. Mss. . ^ Edit. .
c f

457

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

458

, , - creontici*. Vesperasccntc itaque die, quando jani sedatos tyranni spirims Joannes conjeclaba, \ , \ lur, [XII] legationem snpplcx ad eum misil in ba*c \, ' vcrba : c Ingravescunl mibi dolores, meque i n * tolerabilem in modum discruciant, nequc acula vis mali remitlet, quandiu aniputata manus in aerc , , pendebil: quare haec roibl donari, precor, jubcas . , ul ca bumo eondita exvire dolor dcsinal. Cessit confestim prccibus tyrannus, et mantis justo . , ' concedilur. Qua is accepta, in sacellum doraesli , \ cura ingreditur, loioque corporc pronus auie d i vinam quamdam Dei Genitricis imaginem provol, \, - vitur, admotaque dextera qiue abscissa fuerat, ad , \ - pmlinam ejus cominissuram , imo dc peciore misericordissimam illaro gcmiiibus el lacrymis * interpellabal: ,,
1

,
%

Domina casiistima mater, Deum meum quce pepe[ritli, Propter imagines hacra$, dexira manus mea pras\cisa e$t,

. , [. , , , * 1\ [, , , [, , , . i , .

Causam haud ignoras (uroris. quo Leo itaviit. Succurresis ergo quam cilissime, et meum wanum [snna. Itla Excelsi dextera, qua> ex te carnem iumpsit, Multas facit virtutet, inlercessione tua. Ilanc quoqne manum meam luas nune ad preces [sanet, Quo tua$, ut dcderit, Filiiqui ex te incarnati /[de$ Modulaio concentu, Deipara, conscribai! Et recla: pdei cultui, opilulalor adtit. Poles enim quidquid libel, ut quce sts Dei Mater.

, ^ Curatur Maricr precibus abtcissa Joannis manus. , ~ Ilac Joanjics cum lacrymis rccilaus, sonino \ r orripilur, et sacram Dei Genilricis imaginem v i \ det oculos coHmii&eratione et bilarilale plcnos i n , se convertere alque aflari : En tibi manus sanata cst : de ca?tero iie ccssa, sed, gicul modo pollici , cimg es, fac eam calamum esse scribac vclociler . > gcribenlis *.
1

*. , \ \, , , \ , \ , . \ \ , , \ * . \ ' ^ \ $" . c \, . , , \ , , , . \ . * , \ \ , \ '

Psal. XLIV. 2. " Luc. , 47.

XIX. Eucharisticot hymno* Deo canil. Evigilans igilur c l sanalus, tum maoum abscissain restitulamque curiosc conlemplalus, exsullavil spirilu in Deo salutari suo, nccnon in ejus Matre, quia fccissct sibi magna qui potcns est . Tuin in pedes se erigens, sublatis ad coelum manibue, carmcn cccinit divinum in id temporis perquam bellc convenicns : lolaroque noclem cum oinni familia laBiam agcns, in grali animi signiGcationem canticum novum Dco modulatus cst : c Dexlcra tua, Domine, glnriftcata csl in forlitudine : dexlcra manus lua confraclam raanum meam sanavit, pcrqup. cam confringes inimicos, qui vencrandarn luam lua?que Malris imagincm aspernaulur. In mullitudine gloriae tuae advcrsarios effractores imaginum conleres pcr manum mcam. Ea m
l s

VARIiE LECTIONES. , male. J Abcst liic verus in R .

k

EdU. decst . 15

P A T R O L . G R . XCJV.

V I T A S. J O A N N I S D A M A S C E N I . 4G0 459 ilaqii8 dies illi erat, et nullatcnus n o x ; lumen ' , , plane, et uon ienebrae ct, ut propheticam vo\ . cem per hypallages figuram usurpeni, purus illi erat epulantium sonus, c l vox exsultaiionis in tabernaculo viri jusvi "

Hsec non occulte, neque silentio gesta sunt, verum admirabilis ille sonus concinnaque jubilatio ad tolam circum viciniam diffundebatur. Mox e Saracenis Cbrisli hoslibus nonnulli principem suum adeant, aitlrmantes Joanni dexteram m i nime amputatam fuisse, sed alteri cuipiam, ut puia servo aut minisiromm ejus alicui, [XIII] qui se pro sua erga Doroinum benevolcnlia dedidcrit; ac eos quibus praseciio manus imperala erat pecuniis poenam commutasse, Joannes enim, aiebant i l l i , domi considens perinde canit et obleclatur, ut eum nupiiale fesium putares celebrarc, et epitbalamii cauliciim aliquod edere. Quid quod el ejusmodi laetiliis cjus exsullalio videiur major. XX. Miraculum agnoscit barbarut. His renuntiatis, Joannes accersilur; qni cum venisset, refeciam mauum jubetur proferre. Hanc cum osiendeivi,lineola quaedam, Dei matre ila comparanle, subapparebat, quae maoifeslum esset verissimae excisionis inditium. Quocirca barbarus : c Ecquis le medicus, Joannes, sanavil? inquit. c Quaeadbibita vulneri medicamenia? Tum ille clara et alla voce miraculum pratdicare: c Meus, ait, Dominus, omnipolentissimu raedicus, cujus vis et potentia pari gradu volunlatem comitalur. Ad baec barbarus : - Quantum igitur conjicio, homo, id quod es pas-

, ' , \ , . \ , , , , , \ ' \ . , . *0 , \ , , \ .
1

\ , xaX * , , , . ' , , \ ; \ , \, , \ . \ c , Ciis, nullo luo crimine passus es. Caeterum ignoscas C , ' , . nobis, quod inconsulta praecipitique aententia sup , ' \ plrciurn intulerimus tibi. Modo vero prislinum munus deinceps administrabis, ei principem inler . " , consiliarios nostros locum tenebis. Nibil enim quid- . -quam posihac nisi de consilio tuo et sententia su- * iuus facluri. \ ,
m 0

\ \, \ X X I . Joannes faeultatem cegre oblinet tecedendi monasterium. ' loannes vero humi procidens ' , , \ adoravit, pronusqne perdiu jacens obiestabatur, u l , \ copiam sibi princcps faceret viam aliam mullo . oplabiliorem ineundi, et seqaendi illum qui d i x i t : . \ , Ego sum via . Barbarus ronlra facultatcm secedendi abnuebat, eratque videre dueilo, ut slc , , \ . toquar, cerlantes ambos, barbaram hanc el j u - D tilum illuai. Hic enim mullis conlendere, qtio Joanncm niundi fuifibus irretirci ac retinercl : ille e , \ . \ contrario vim omnem et conatum adhibere, ut eos , rumperet et angelrcis alis avolaret. Ingens lunc , \ campus palebal, in quo cam certaminis arbiter . ? , \ ^ , Chrislus sedebat, tum angeli spectatores erant. Quin nec imroerito qoispiam dixerit, malos a sini- . ^ ^; , \ t t r o lalere spirilue barbari aninram obQrmasse cf
11 14

Amos , 1.

, e

Peal. x t i , 5.

Joan. xiv, 6. VAHIiE LEC.TIONES.

* .

Edit. .

Edit. .

R. decst ?

4]

V l t A S. JOANNIS DAMASCENl.

462

. \ (20), instruxisse ad demutceridum Joannein. Vicit ta , * itoen multacum laude duellator meus, ciinclaqtte , \ adversarii ad persuadendum momenta lanquam . sagUtae parvulorum habita sunt . Yictor discessit illuslri vitta redimitus capul, ethilari vultu domrim ingredilur, qui raoestus anle et trislis exierat. X X I I . Facultatis et bona distribuit. C&lertim * *. *. , , , cum duae Domini seritentiae ipsi propositae eisent, , - altera qua faculiateS suas veudere flt daife aiiperibus jussum est , altera qdae doihos et agrofc, : , * , \ , caMeraque omnia propier Domiuum leliriqiiere pne , \ scribil , circa priroam nullum tempus coniri* , ' , - vit, ne forte diuturniore mora distraberetur; alte* rius vero prascriptum non ita gessit, u l , relictie ; * , , * \ tcmere possessionibus, inler eos qui sibi coujuncii * , *
n t B 1 9

, - ^ , * ; , , * \ * , , , * , \ , , , \ (21), , , \ , (22) \ ;. , * , .

*. , * , , , , , , \
17

essent, lites orirentur et jurgia plurima, alits aliud jus adeundae hseredilatis obtendeniibus : vferum medius inter utrumque incedens, |XtV] booa siia partiius est in pauperes et captivos, ihque servos quos libertate donavit, ac tandem in consanguineos, ita tamen ut pars quoque sua temjilis consccraia esset. Quemadmodum uudus e maleruo utero exierat, sic excessit e mtindo, riecessariis duntaxat vestibue retentis. Talis Hierosolymam petiit, ubi adorata, quo par eral c u l l i i , eoruih locorum raajeslate, Deum ipsum ad insiar cervi siiiens, i h solitudinem contendil, el divini Sabie lauram asse* quilur, comitem et socium babcns curo itineris* tum propositi, Cogmam illum, quem ejusdem educationis ac idstitutionis habuerat participcin. Dixisses eos par sacrum esse, quod ad Cbri&ii jugum una curreret, ut illi colla Bubraitterenl. X X I I I . Juannis paitort monasterii excipitur. Joannes ilaque,qui unus narralionis meae argumcri* tum eet, divinum illud ovile ingrcssus, pedibiis pastoris advolvitur, enixe rogans ut inter oves quae iilic versabantur, admilterelur; overo sese
19

Psal.

CXIII,

9.

" M a t t h . xix, 2 1 ; Luc. xviu, 22.

Halth. xix, 24. ,

VARIiE LECTIONES. * Edit.iv9 .

r

Als. . OEcolamp. ad Chrtsti jugurti Iranstulit. NOTiE.

() . Po$iquzmloznt\es p r i - D Laura S. Sabce , et illius sepulcrum. Monatterium marii consiliarii digoitatem aliaque munera, qai * exadificatum e$t juxla torrente*. Sub monasterio bas apud cbalifam ftingebatur, reliquit, suffecius, ont $eaturit, quem UU precibus Deo impetravit. ni fallor in eius locum fuit, Theodorus Mansuri, ! femplum Irulia erigitur, eaque cceruleo imbuta : ejus verosimiliter patruelis ; barbaro hanc saltem xaY ffratiaro fac^re volente, ut in honesiissima tlla , " familia conlintiaretur dimissa ab Joanne digniias. , > \ Prope est cella S.Jo* SSed minus felix iste f u i t : siquidern Theopbanes amtis Damasceni inqua composuil Troparium, Dfait, eum 18 aiino tsauri, id esl Cbrislianae aerae gnum est vere , > et Ocloechum. Porro T r o anno 7 3 6 , ad deserli regionem esse relegatum : pariuin istud , ' , quolidit qnod ipsum forle Leonismachinalione faciutn esse, apud Graicos in bonorem Dei Geniiricis canilur i n etiam amicos Joannis persequenlis, oininaiur ler sacra Missarura solemnia, post peractaro conHenscbenins. secrationem. (21) (22) kocrftar* . Ad quam nempe Gosroas praeceptor suua Cosmashic est melodus, seu canonum carminumvt ronfugerat. Anonymus Graeco - barbarus , de locit ecclesiasticomm auctor praecipuue, Damascenft UieroMolymitanii, ab Allalio editus inler Symmicta, condiscipulds et adoplatitius frater, de quo jam bxc babet ubi de Laura Sancii Sabac : Supraque* facta esl mentio , ac rursum amplius infra d l * tertus Jcrusalem, inter colla, e$t monasterium seu cetui.
t

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI. 464 463 perdttam appellans, quae cx descrlis montibus ad . "11 Obrislum pastorem redirct. Gavisus est ca rc ' , . sacri gregis praefectue, eumque isto consilio beatum , \ pronuntiavit. Opera3 autem prelium esse duxit, novilium, tum viiae splendore, tum eximia scieiUia , ' ;, , Ulustrero, uni cuipiain e praecipuis senioribus com*miUere, ut ille sub lanto duce in vita Dei sine cr- 31 , roris pericule gradereiur. Quem ilaque unuro ex alumnis niouasterii omni viriulum genere illusircm stimabat, bunc primum accersit, cui Joanncm , eoncredere nitiiur. Verum ille abnuit, causalus , \ baudquaquam se parcm esse tanlo viro regendo, , \ , ' . \ <jui magnam sibi opinionem sapientiae paraverat. Ec misso, altcruin prefeclus vocat. At secundus . ' , . ille eadem quae prior loculus cst. Tcnius deinde post illos adductus cum esset, aliique rursum non \ . pauci; una omnes voce dcprecari a se coeperunt Joannis instiluendi curam. XXIV. Seni iradiiur imlituendus. Post mul'. , , tos landem eorum senex alius accersilur, moribus , , \ , simplex, sed pltirima scientia ornalus, qui promplo , animo promptum Joannem excipiens, in ccllam . \ euain uua cum eo pergit. Quocirca praeclarum illud , fundamentum subsiruil, ne arbilralu suo quidquam , , g e r a t , ut partos per orationum conieniionem , udores viclimae instar Dco oiTerat, ut oculis la- \ crymas exprimal, quibus viiae prioris macuke , eluantur : eas quippe sacrificium purum apud . \ , Cbrislum ceuseri, omni alio suffimenlo suavius. *, Alquc boc priinuro de iis rebus ei praceptum est, Q , * , quee corporis adminiculo peraguntur. Circa illa vero quac ad animum speclant, indixit ei ne mim- danam ulfam inlra se pingeret imaginem, aut re- , \ , rum miuinie convenieniium formas adumbraret; meutem ab omni vano lumore inlcgram servarel; * * , \ ac ne amplitudine doctrinae efferretur, exisiimarel , ' ee [XVJ uondum quibuscunque studueral assecu- * ^ l u m ; visiones, arcanasve roanifestationes non appe- , , * , \ leret; eo usque non superbiret, u i uimia fiducia in * $ bac versetur opinione, adepiuni sc ejusmodi scientiam, quae nulli sit errori obnoxia, donec anira a , * , ' , corpore divisio fiat; sed contra repulet limidas et anlicipiles cogitationes esse, inccrlasque provi- , , \ , \ , denlias et rationes . Quocirca in id contendere
1

eum monuit, nc cogitatio sua dispergerelur, sed ^ gutitraa cura eam colligeret, ut boc pacio divina Ivce mens perfundatur, purgctur animus, et corpue juundum evadat, tum denique corpus cum aniina sic cum menle copalelur, ut triplex ea res propler conjunctionam cuni siroplicissima Trinilale almplex eubinde'; efliciatur, et bomo non jam carnalis, nec animalis, sed ex toio spiritualis traos(ormalis nimirum voluntatis induclione duobus Sap. , 14.

vot, \ , \ , , , , \ , . , , \ , . .

VARLE LECTIONES. R. deeal^v. t j\ p\ j . * R. .

9 n& % m a e >

|{ . . \ . R. .
ss

Edil. deesl . .

4G5

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

466

illie prioribug tcrtiura illud et priuiarlum, men' , \ tem scilicel. Atqae talia quidem praecepia pater filio, et magister discipulo dedit, scd el illud quo , , que subjecit : c Ne ad ullos niigerig epistolam i . \ nihil proreus externarum disciplinarum eloquarie. , Silentium prudenter cole. Nosti giquidem iglad , , noa nostrorum modo pbilosopborom praecepium . - eese : sed et Pytbagoras Samitig discipulie suis , ) quos arcanis pbilosophi imbueret, mallorom an , \ norum silentiura indicebat. Neu arbitrerig bonttm , esse bona interapestive loqul; quin potiue David . bujus libi documenli auctor git, ubi ait : Silui QW * m hinc ei conligerit, audi narraniem : Concaluit cor meum intra me ; igne uiique divini amoris. Porro ignis assidaa meditatione in Propketa succensug fuit. '. (23) , XXV. Hasc Joanni gcncx denuntians, non , aquis gcribcbat, uon supcr petram serebat, sed i n , ' . tcrra bona. Aliquantum igilur temporis elapeum , \ est, cum Joannes a sene onini periclitaiionis ge , nere institueretur, eique exactam in re quavis . \ obedientiaio exbiberet. Nuila ejug erat ad impe . rata detrectatio, nalla in lingua murmuralio, dla, , ceptalio i n corde nulla, qua magistri jussa i n i u i , . dijudicaret; sed boc unuro i n media menle lan , quam in tabulis insculptum babebat, ut sccun , \ \ dum Pauli consilium, quidquid agerel aut agere , , , - juberetur, boc siue querimonia et disceptationk \ \ . bus perficeret. Nam quid illum juvat bene agere, , - cujus in labiis insideat rourmuratio, aut roala dla> , eussio in corde quagi serpcns deliiescat ? Qaando, , ; - C a m futurum sit, ut melior fiat animus iltins q i l ; gic obsequilur? Qaandonam ulterius ad meliofa ; provebetur? Nimirum i d in causa est, ut moltl [. , \ , \ forte exercitaitone virlulis laborent, ac incassum ] - laborent, nibil ad ea quae priora geu anlerior* . sunt, proficientes. KC7*. XXVI. Joannes Damasc.um mittitur ad sportar , ; vendendas. Post haec autero, cum senex pugitem , , goum majoribug obedieniiae eertaminibug asgue , faceret, quid landem comminiscitur? Sportag, * c , , quag auig manibns conlexueranl, mullas colH , geng, [XVI] ejusraodi praeiextu ulimr, bis verbft , \ , , Joannem alloquens : c Audivi, Oli, gporlag Damaaci - , , carius, quam in Palaesiinae parlibus, vendi; m u l l i * , , \ , porro, ut ipse nosli, rebus indigemus; bie ergo < , nibus acceptig, eo proftcigcere quam celerrhne po . leris, neque vel tantillo quldem quam tibi consli , , luo, minorig eag vendiderig. Tum siniul prelium
u , 1 1 1 n D 11

Psal. xxxviii, 3. * R. .

1 1

ibid. . VAR1A LECTIONES. Desonl in cdit. NOTiE. r n s . Hoc unum monebo ex bis oraiionibug comperlum fore, gancligaimum virum ad guinmuoi perfectionig apicem gubiigge, tum profunda gui dewigsione aique bumiiUaie, tuui aingulari erga divinam Eucbarigliam reverenlia ac devolione : quibug addttndum ardeniiggimum crga Deiparam sludium, quod io aliis paegiui bomiliia siguificare gesiil.

(23) " . Ilic ad longum edisgerere non vacai, quam felicem viriutibug excolendlg operam dederii. Quarum certa nobig gpecimina ex ipgiug quae guperaunt operibug licet eruere : praegenim vero ex lwrailiis qualuor ascelicig, quas in illuslrissimi Metensis opigcqpi bibliolbecae codice nuper reperl, et in appeodice operum illius Gnece Lalineque sum, si Deus conccsseril, edHu-

467

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

468

duplo quam par erat majus deflnit. Itle vero relu- , , cialus non est, nec praecipieniis sermonem dig- , \ , l u g s i t , cum faclus obedieng easct usque ad \ , , , \ 0. \ iQOitem ; sed obedientia velut alls quibugdam instruclus, sarcina in bumeros imposiia, Da- . ioa*cura pelit, indutus centones squalore el allu- , , ' vie obsitog, qui prius io ea illustris gplendidugque \ . egerat, foruraque peragrabat ut gportag guas divcn- , deret. Cum aulem cariug supra modum eas asgiima- , , \ ( , ret, risum sui movebat, ommumque convitiig et , , , \ contumeliis exagitabatur. Tandem unus quidam cx iig quos habuerat in famulitio, dum clarus esset in . \ , , , \ ea civitale, baud procul slang, vullumque ejus in animura revocans, virum ita abjectum ac panno- , . , stim, quig egge(, quisque fuisset olira, agnovit. Mox corde compunctug accessit, tanquam eum ignora- ^ , \ , ret quem apprime nqverat, gportag lanti e m i t , , quanti postulabatur. Accepto prelip Joannes ad \ . cum qui ge miaerat regreditur, bmni proslrato fortiter advergario, inanis gloriae et superbiae parente. ' [ d ] . Funebre canltcum edere rogatur. Forte ex vicinig praefecti Joannis monacbug quidam, ter- , , , realri peregrinatione curo coelegti domicilio cora, \ . * mulata, ad Deum conceggcrat. Habebat is fratrem germanum, qui tristi boc casu viciug, fralerni fu- * , ' nerig acerbitatem celare ncquaquam valebat. Quam- . , \ , obrem Joanneg ei sulatiuni afferre nitebatur, el qibus verbig poteral, a mceslitia revocare. Ille , . , ' vero enixe eura rogare coepit ut levandi doloris, , , . a^imique gui excitandi gratia moduium aliquem . , cpnderet. At Joanneg praeceplum senis reveritug,
1 1 b

Tu.aud ge postulaiig facilem prapbuit. lile contra iro- Q portuDior ingrueng, nullum precibus finero facere. 5 Quidni enim, inquiebal, dolenlig animi miserere? Quidni tenue i l l i medicamentum admoves, quod doIprem arceal ? Si corporum medicu$ esses, iqeque qorporalig dolor conficeret, anpon mibi pro riribus wmediura afferreg? Sed ei si gravi aut forie eliara letali morbo laborarem, nunquid non hujusce neglectug et incuriae Deo poenag dareg? Sin vero aeoig praeceptum vereris, scito me rem istam tanlo geereio celaturum, ut ad nullius aures perferaiur. Fleciitur demuqa bis germonibug Joannes, concinoamque ei de mortua roodulum coinponit, qui tianmum bodie omniura ore canitur, illum scilic ^ l : Bumana cuncta vanilat, elc. D
11

* ^ . ' . c \ , , , \ ; , * , ; , \ \ , ; \ , ( ; , ^ , \ . , \ , \ (24), .
a t v

Pbilipp. i i , 8.

VARliE LECTIONES, b R. . Mss. R. . d i u Reg. Edita non babent, nec legisge videtur Con* fttaht. Acropol. Mss. R. .
e

NOTiE. (14) O rov rvr , . (fierail Damasceni carmen, cujug pritna yap * verba Joanneg Hierosolymitanug recitat, inlcgrum \At afferre juvat e i Consiaotlm Acropolilae ger mone. " .
m 9

, .

Uorum verguum bic sensus e s t : Bumana omnia vamtas,

400

VFTA S. JOANNIS DAMASCENL

470

'. ' ' , \ , , ' ; \ , , ; . , \ , , . , , , * , \ .

f

[VII] XXVIII. Joannei maghlro ejicitur. Aberal forle a cella magistcr Joannis, qui interea praedictum carmen inlra cellamadharmoniam succincbat, cum senex foris adveniens, suavem hune sonum excipil multaque ira commotus, ad Joannem a i t : c llane prima promissa exciderunt e niemoria, proque luctu ac moerere laetKia diffusus aedes, et delicias canendo captas? Tum ille seni causam exponere, ejus a quo sibi vis eeset iltata, luclum obtendere, ac pronue in terram corroens veniam efflagiiare. Senex vero ad modum lapidia aut incudis coneislens, nibil precibus ejus annueb a l , quinimo eum gialim cella ejecil.

\ XXIX. Continuo iiaquc adinirabili viro in men , \ tem venil primorum parentum inobedienlia " eo . \ ^ rumque propler illam expulsio e paradiso. Nec qnld , * . ageret sciebat, aul quo ge verteret: graviorique l u , ciu preinebaliur, quam qui fralrem aniiseral. Aiebat * , - nimirum apud se: llle quidein rratrein amisit: asc , ego per inobedientiam animam meam perdidi. De . , mum alios senes, quos virtule eximios noverat, , \ convenit, inlercessores illos apud senem adbibene, \ qui ipsum rogitent et depreccntur, ut demulceri se , , \ paliatur et reaius veniam Joanni concedat. llli i g i . ' , \ tur abeunies, enixe eum obsecrabant: bic vero i n morem statu iroroolus manens, ingressu celto * , , * - digcipulum arcebat. . XXX. Quocirca monachorum quispiaro, Potei '. , Q ei qui peccavit, i n q u i l , mandatum aliud edicere. . \ eum vero a contubernio tuo in totom excidere, hoe nullam habel aequitaiem. Tum ille Undem exora * c lus a i t : c Hoc itaque Joanni mandalum impono, , ) si gibi velil iDobsequenliara suam condonari, u n i , , versnm laurae ambilum obeat, omniaque excre\ f . - mentorura et sordium loca suis ipse manibus cxpurget. > Istsec ubi audierunl monacbi, pudore , \ , , suffusi, triglique vultu propter tanlum senis rigo . rem obstupefacti recedebant. Occurrens aulem , \ , \ JoanncB , facta pro more revereniia geigcilabaiur, qu&nam a Palre lata esset de se sentenlia. Cui . i l l i , senis se augtevilatem admirari, cujus respon , \ ' sum prae vcrecundia vix audercnt enunliare. Hic \ . \gro etiam atque eliam ciuagilare ut illud ape . r i a n t : cujug deoique precibus victi epurcam banc ' , \ # cxpurgationem eloquuntur. Quod cum Joamies , \ . audissel, majorein i n modum gavisus , ac supra , , quam sperassenl, rem faclu facilem sibique \ perjucundam accidere ait. Confestimquc, quaegilig , , ioslrumcntis ad ejusmodi gordee abstcrgeudas
4 1 D w

Gen. I I I , 2 5 . VARIiE LECTIONPS. R. \... . Edit. .

h

R. .

H<JS

exsistunt post mprtem.

NOTiE. lmmorlali

igitur Chriilo clamemut

on manent ope$, non comilalur gloria. Jngruins enim mor* cuncta Iwx evanetcere facit.

Translalis hinc prcesta requicm, Ubi omnium $alus e$t.

 i V I T A S. JOANNIS DAMASCENI. 472 idoneis, iigque gumptig in manus, ad ceHam pcrgit , illiusqui seni vicinus erat, quam cum ingreggug , \ - eetet, manus illas quas muUig oiim onguenlis per* fud^rat, inquinare coepit, ipgammet, inquam, dex- . teram manum (proh ingeniein viri abjectionem!) qitam Chrislus curaverat, coeno el blercore foedare oon dubilat. '. * X X X I . Senior obedienUam et hvmililalem Joannis , \ \ idmiratur. Yerum genex, quaropriinum promptiggimara illam obediculiam, giuceramque et pro- , fiindam, imo gublimein buimlitatem JoannU au- , , , , d i v i l , accurrens, eum complexug egl, seque ejna eollo implicuii, manus, oculos, bumeros exoscu- , , c , k , c lans. c qualem el qaanlum, aiebat [XVIII] i l l e , . bealse obedientise albleiam et pugilem genui i n Cbristo ! At Joannes ad bag senis voces ampliug , , \ , erubegceng, pronus i n lerram corruere, ac, velut ad Dei pedes aese abjicerel, lacrymarum imbre . pavinienlum rigare: lanlumqne abeat u l ad Pairis , ermoneg inflareiur, aul ad senis laudes intume- , * , \ sceret; u l magis deprimeretur, ejusque animus . qnam qui maxime contereretur. Ila gcilicet v i - , \ roe sapienteg et cordalos novi comparalos, ut ad , \ . \ aui commendationeui sese dejiciant, atque lau- , \ dari moleate ferani, cuin interim ad Deuin sese , atiollaut. Quocirca Pater Qlium e r i g i t , ejugque . , . prebeuga roanu, ccllara laetus ingreditur. Dixiseeg plane, si Joannem observassea, paradisum Eden poslliminio eum reslitui. Qui enim veteris , , \ Adam figuram Iransgressione prius expresserat, .

Dovum poatea referebat.

Cbristum scilicei, per gingularem extremamque illam obedieniiam, idem

ipse iterum

X X X I . SenBtn per bnomnium monet Deipara, I C Jeanni permktat titteris operam dare.Non muUtim temporis intercesgit, com nullis non laudibua celebranda puriggimaque (Virgo Marla) geni se per fotomnium offert. c Eccur fontem illum , a i t , qui tam suaves profundere laliees, tamque lhnpidos, tam copiosoe ac prorsus neetareos potegt, ebsirul i t t i ? daiurum, inquam, aquas recreaodis animii idtneag; aquag pracstanttoreg iis, quae novo et inugiUilo raodo e petra fluxerunt in soliiudine: aquas, qoarnm degiderio capius fuit David ; aquaa Ulas, qia Cbrietus Samarilanae mulieri pollicitog esl ? Sinefonteni manare. Manabit enim nberriuie, eaqne copia uiiivergum orbem pervadet, ut ingenti fluctu ipsaniet haeresium maria guperet operiatque, et in admirabileni dulcedinem convertat. Qui sitiunt, ^ ad aquam iglam cito gressu conveniant, el qui vilae parae argentum non h a b e n l , affeclionibug guig divenditig, mercentur a Joanne doctrina? operum1S

'. ' , (25), \ , , , , \ ; ; ; , \ ; , ) ; . , \ , . . 01 , \ ' * \ ^ , , \ . , \ J , \ , . a

Isa.

LV,

2.
VARIJE LECTIONES.

Edit. deeat,.

] R . deest, . miM. e contrario geniori illi alleri tribuendum sit, cul sanctus Joannes Damascenus de monaslicas vitai lcgibus erudiendug iraditus fuit.

(25) ' di . Visum boc gic Menea reciiant, ae l i Cogm prisiino Joannig ingliiutori acciderit, cum
9

473

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

474

, xa\ . - qe sinceram puritaicm. Hic prophelicara cilharam . assuinpsit, Davidigque psalterium, quo canet can \ . tica nova, canlica Domino Deo nostro Moysig , \ carmen vincet musicis modulis suis, vincel el Ma , , riae tripudium . Ad fabulas relegabunlur vaim , Orphei oiodulamina. Spiritualem ille ccelestemque , , melodiam concinet. Hyiunos Cherubicoe imitabiltir. \ . Ecclesiaa omnes, filias uiique Jerusalem, adole , (26) gcentulag esse lympautgtriaa f a c i e t " , q u * canant , \ . novum Deo carmen, annunlians eig Cbrisii niorleiu , et resurrectionem. Hic dogmaia fidei perquam recte iradct, omnigque hatregig configel pravitatem . et obliquitaiero. Eructabit ex ore suo verba bona, ct dicel opera Regig " omni adrairalione majora.
k >T

*. \ ^ XXXII. Senex porro arcana baec edoctus, mane 0, t " [XIX] Joannem vocat, hisque eum verbis affatur: ! " , ' c Oli obedientiae C b r i s t i ! Os tuura modo aperi, * ut attrabae spirittftn * ; imo quem in :orde luo ex , . cepisti, bunc ore erucla. Os quippe tuum loquetur , deinceps sapienliam, postquam in corde tuo medi . " , talione tua prudenliam muliam fovisli. Aperi os , * - t u u m , uon i n parabolis sed i n verilaiibus : non , ' . in aenigmatis, sed in dogmatis. Loqucre inlra Jo , rusalem, quae Deum videl, pacificam Ecclesiam , , , ' dico, verba non vana neque futilia, quae per auras . diffluant, sed quae Spiritus exaravit in corde tuo. \ Conscendisti in monlero Sinai, ubi Dei visiones , - revelalioncsque perciperea, quamlibel te ad abys . sum irsque summae bumilitaiis deraiserie. Nunc , , \ C vero ascende super montem Ecclesiae, et praedica, , ^ . - evangelizans Jerusalem : exalta in fortitudine vo cem tuam Glorioga quippe dicta gunl de te a . \ Dei Genilrice. Caelerum illud quoqne mihi igtio , . scas velim, quidquid a me tibi impedimeniiobveB i t , cum rugliciiate mea boc tibi nimia praestiterim. . XXXIII. Joanms eantiea varia. Sermones. Uber de , ^ , dialectica, de hctretibus et de fide orthodoxa. Tra , \ ctatus alii. Sub hoc lempore igilur divinos cantus , Joannea auspicatu, melliflua carmina cecinil, quae
11 1 4 n

Pgal. i c v n , i. Psa!. X L V I I I , 4.

, f 1 1

Exod. xv, i - 2 i . Peal. L X V I I , 26. Psal. L X X V I I , 2. Isa. X L , 9.

4 1

" Paal.

XLIV,

2,

Psal. c x v m , 451

VARIAS LECTIONES. Edit. deest, . 1 Henscb. cmendat : . m Male lleoscb. , . . . Perperam Hensch. .
k

. (26) . Quam D \ , , felitiler id Joannes praeetiterit, ea qu conlra * Fertido stylo detestandorum Manetit varias haereses monumenta supergunt, legiiflcanlur. alumnorum blasphemam impielalem traduxisti qum Hine Graeci in ejus festo canunt: Ecclesiam Chrhli adulterari conabatur, sermombug , atque dogmatis reclis, Joannes, quw contcrxpthti. , Et rurguin : , , , , , , Succeniui %elo adversaria , \ , rum Deo kmeiium nequxliam omnem data opera , scriptis eterli$ti omnibu* perspicua facient quoe Luculenter scriptis redargutsti, Joannes, cxnque sapienies o/tm, Joannes, subtiliter conscridiremptionem Nestorii, Severi confusionem, MonoY%erxnt. Ileruinque : - theletarum amentiam, et fidem de uniea ejusdem operatione, orlhodoxice p/enrfor, finibut ez omnibu* , refulgens. 6#,
% t

175

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

47C

quidem Ecclesiam exhilararunl, seu locum taber- . , \ , \ naculi d i v i n i , ubi sonus festivo more epulanlium \ (27), , exauditur . Neque haec lanlum praestitit; verum el pro solemnitaiibus praecipuis sermones edidit; in , \ , , \ primis gacrum illud volumen, alque, ut ila loquar, tabulam divinitus exsculptam exaravit, quae qui- \ , \ , \ dem universis seu sapienlibus seu indoclis, non \ mediocre solatium affert, el instar januae esl ad , , subeunda tbeologiae mysteria, caHeraque verae fi\ \ , \ dei dogmata, nec nou ad brevi compendiariaque . ratione speculandum el cognoscendum ea quae , \ aut in inlelleclum aut in sensum cadunt. Quem , profecto libraui ego coelum dixerim, utpote qui , , . \ reclie deraonslralionibus, tum a n a l u r a , tum a Scriptura peliiis, iisque plane erudilis, tanquam
u 0 v

sideribus [ X X ] splendeat. Psal. X L I , 5.

Quocirca quisquis i n & . \ (28)

VARLE LECTIONES.

Ms. deest .
NOTJE.

aerem humidiorepxjiunc et lerrce circumfusum, quin (27) et alterum puriorem tramcendo, et tantum non pra>. Hunc librum sacram et scriptam divina manu curro, ultra alhera atque ad tertium coelum perlingo, labulam, quse instar januae sil ad subeunda myet qucc non licet effari doceor, plenus enlhusiasmo steria Iheologiae cxlerorumque verae fldei dogmamultumque meipso melior. Parum enim abest, quin Xum, iterum libros Parallelorum intellige, inquit iliius ope in cotlum ascendam, totusque divinus fiam Henschenius. Gonslantinus vero Acropolita hunc et plane spiritualis, atque inleltigendi facultate anVilae Joannis locum gic edisseril. , gelis wqualis evado. Disco quce ad immaleriales ; $ub$tanttas perlinent; et quomodo novenarius cho\ , rus ad ternarium reducatur, tantum non quemad * modutn ordinatus e*t, et coanosco et mirabundns , \ , , \ - suspicio. Insonant mihi ineffabiles eorum doxologicc, . " ! (J el pene compellor una cum m diversimode eanere et laudare simplicemet vere unicam Trimtalem. Inttl '! . \ ligo supremce es$entice et supersubstanlialis naiurce \ . , hypostalicas proprietates, imo ipsam unam trium per , \ sonarum essenUam quodammodo comprehendo: $ie unam potestatem virlutemque cognosco : quo fit, ut , \ , , \ ipsam inlelligam adoremque unum ac verum Deum, , \ solumque inter omnia quce exsislunt, tripliciter inde . finitum et plam incomprehensibiiem, quod admira, , \ bile est. In Ires igitur divido, et in unum conjungo , \ unum potenlia, aucloritate et consubstarttialilate, et . : ea qua est causatorum, sive eorum quce prin, , cipio sunt, cum prima causa principiove de , \ pendentia, indmolubiiique identitote. Alqui Joan\ . ^ nes ipse Damascenus Iriparliiuin opus, in quo de , * dialeclica, de hacresibus, deque orthodoxa lide , , , . traciavit, voluit appellari , Fontem scieutice. Sic enim loquitur capite secundo, in quo , \ proposilum suum explical : \ , , \ , Q * Quapropler Fons scienlice istud operh libet appellare. Euimvcro quis de libris Paralle\ \ . " lorum accipiat, quod ejus Vitse scriptor ait librum \ , \ i l l u m , de quo sermoneoi habcl theologia? mysleria , \ ct verae fidei dogmata aperire, quie, ut ante mouui, , , \ . , \ , arce admodura in ParalleUs tradiinlur ? Caeterum , , , ^rallelorum Joannis Daroasceni Suidas et Zonaras , meminerunt, quod suo loco dicilur. T r i p a n i t u m \ \ vero illud allerum opus ut noster scriberet, Gosmas . Quomodo trantiliam fONTEH Majumensis auctor fuit, uti Joannes ipse testatur 1LLUM SCIENTIJE, ut non saltem in transitu epistola nuncupatoria ad eumdera : adeoque ediius inde.vel tantillum hauriam, ul ad reliquas festivinon est ante annum 743, quo Gosmam Peiro Majutati$ cursum robustior evadTim...? Cum hujtts m i mensi successisse ostendemus. mtm, vere rationalis esse videor, ipta ratione pru(28) " , denlius uti valens : cum eju$ memini, repente irwe. . . Alii non supersunt bodie Iibri Joannis Oanior solidus pras cunciis iheologis, el mulio illis raasccni pro venerandis imaginibus prastcr illos inUlligeniior. quol mysteriorum notiliam brevi tres de quibus diclum csl : quibus addi potesl aher temporit tpatio mihi sentio tnfundi! ad quamnam illc adversus Conslaiiiinum Gaballtnum scu Goprotvihor mentis ctliUudinem! humana calco, scindo uymum, qui scriptus est posl anoum 7 3 1 , quo

477

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

478

, \ coelum islud non contuelur, nec illius pulclirt * , ludine deleciatur, hic vel caecus fuerlt, aul tene bris obsitus, sed ct infelicera dicere non dubitem , , \ \ qui ad divinuui hunc splendorem caeculiat. Ad ha?c \ - rursum bene prolixos tractatus alios Joanncs con. texuil, quibus de divinarura imaginum adoraiione iteraio disputabat. E l quo divinae imaginis palcbritudiaem i n se perfeclias jam ab inilio expresserat* eo eublimiut e l elegantius de veiierabilium imaginum cultu et bonore dieseruit. '. XXXIV. librit comcribendh adhortatorem Co , $mam habuit: in canticis edendii socium. Cosmat , \ , \ - Majumce episcopus renuniiatur. Joannes fit Ecclesia , \ , , \ Hierosolymitance pretbyter. Porro ad ejusmodi . " \ $ - labores arripicndos fraterno more adhorlalorem, , , babuit quem i n epirilu Dei fratrem acceperat, Coxal smam scilicet virum illum ornalissimum, scrmo\ , - num suorum, inslitutionisque et religiosae exerci , talionis parlicipem : qui et ipse gpirituales Joannis , i n condendis carminibus labores ingeniose i m i , , \ tando concinos concentus i n citbara et voce psalmi \ Ecclesiae guccinit. Proprium siquidem corpus per . ** aflectionum compressioncm ad instar tjmpani Deo (29) exhibuerat, seque lotum u t i novum aliquod deca Ms. R. . VARLE LECTIONES. NOTiE. peeudo-svnodus Copronymiana coacta esi, quem tbema quater dictum est Manturo nefandi nomitamen illius ease fetum nonnulli inficiantur. A l ni*, et Saracenorum opinionibus imbuto: iconolatras vcro Stephanus diaconus i n Vita S. Siephani J u - et falsario Mansuro; contumelioso Christi advernioris tracUlus aliog a Joanne Damasceno conlra ario, et imperii insidiatori, Mansuro: doctori i m Copronymum editos esse indicat, ubi sanclum hunc pittalu, et perverto interpreti divince Scnpturoc Man* mariyrein gic loquenlem referi: Sed et honorasuro. Rursum eliam ipee alias, quemadmodum olira tutimug et topientistimus Damascenus pre$byter C paier suue Leo, Joannem paululum mutato numine quem hic tgrannus Mantur cognominabat (no$ autem Manzerum ( i . e. nothum) appelliiare matanctum et deiferum anpellamus) lait. Verum postea synodua seplima generalis boc , (lege - modo ganctissimi doctoris honorem sarcita est ) xa\ , Epiphanii Cubuclesii diaconi voce : Joannet vero qui ' , , - injurioseab eis ansurappellatus est,quiquedimissU - omnibus Malthaum evangelistam cemulatu$ Chri$tum , , \ , , secutu$ , majores divilias thesauru Arabice arbixal , (als. ) \ tratut opprobrium Christi, et elegit poiius affligi cum , , , , populo Dei quam temporalem habere peccati jucun \ , \ ditatem. \ ' Eidem tcribere , \ , \ detlUit, eumque blateronem, Mamethum, lcono ceustam, et sanetorum hostem nuncupare; subjectos * tero ei epi$copo$ (. e. Unebncosos) , \ tentri* mancipia ei hcliuones : primii vero ctr- \ certaminumque et tpectaculorum ttudiotos, , , PastUam^Tricacabumy Nacoliatam,etdcBmonumamh , , ^eum Attypivm, novoi Oreb, Zeb, Zebee, et Salmana, * ei Daihan, hisque tubditam catervam, congregatio- D , nim Abiron. Haec fervidi fldei defensoris adversus . \ , batreticos dicteria omuia non legunlur in iis quae MpertUDt hodie, locubrationibus ipsius. In homilia , dumaxat ejus secunda in Naiivilatera . Mariae Vir- , > Ipse giaua, Copronymi novellum illum alierum errorem Uaque crucem suam ei Christi portans et secutus perslringit paucis, is cum faciionis sux epi- ipsum, pro Christo ab oriente per Chrislum tuba acepis asseverabai, Chrislum qua ralione bonio est, insovuit: non tolerabUem ducens vocum uovilatem miaime picturis poese delineari, quippe qui cir- qwe in aliena regione fuerat inveeia, et iniquam eamftcripius non essel. Quara impielatem etiam (actionem rabidamque intaniam, qua advertus $anleptina synodus coiifulavU, tum subinde S. Nicectam Dei catholicam Ecclesiam armata erat; sed pboroaCP: variis anlirrheticis, quae R. ac doclis- hancpublice traducens, omnes exhortando, et admo1 Pater D. Aaselmus Bandurius cum aliis ejusnendo cautot reddebat, ne abduci $e siaerent cum auctoris operibus prelo parat. Vicissim vero operantibut iniquitatem, quaerens in Ecelesiis slatucqgnomeo Damasceni noslri Arabicum Mantur tas ab inUio leges, el tranquiUum $tatum qnem Ooiqvod Tbeopbanes , redemptum, signi- minus wit tanquam intigne donavit, djcens : t Paficare ait, aefetuum alii, nobilem et victoriis inclycem meam do vobis : pacem meam relinquo vobis. > ) , per sanaam el ludibrium inipius ei impro(29) 'AXV P ^ v ^ i * Qtuunobrem in proiana ejus synodo aua- . Thcopbaucs ad annum primum Walid Chaf y 1 % f

479

VTTA S. JOANNIS DAMASCENL

480

chordum psallerium aptarat, quinluplicera sensum, , , et lotidem animi facultates mulla arte el sapienlia , \ , inlendeiido. Verura Cosraas quidem ab Ilierosoly , \ \ uiarum patriarcha Majumae episcopus ordinatur, non , sponte, sed vi adaclua ut cederet: qui cum gregem . , 2. ejusque fabulotw scripturce, omnibutque in eum l i f filii Hesham, qui est Christi 743, narral, prirao credentibus. Extemplo gladii poence $upposttU8 marWalidum linguam ampulasse sancliesimo metropolitae Damasci Petro; quia pravas Mohammeda- tyr declaratur. Hunc sanctus pater nosier Joannes, norum et Manichaeorum opiniones redarguerat, qui propter micantem in ipto Spiritus verbo viiaque multatumque exsilio in Arabiam felicem, marlyrem auri instar gratiam Chrysorrhoas apprime recte coCbrisli fecisse : Pelrum nihilominus diserte litur- gnotninaius csf, laudaloriis sermonibus celebravit: giam sacram celebrare solitum, juxta ac fide digni Joannes inquam, quem Constanlinu* impius imptrator repetilii annuatim exsecrationibus ob emitunte&ies narrabant. Addit deinde narralionem alteram tem illixu tit recta fide doetrinam subjicere sotebat; de Pelro Majumensi episcopo, quam Grace et et pro avilo nomine Man$ur Manterum novum hunc Laline bic recitare juvat, quippe nountbil spectat Eccletice el cevi suidoctoremJudaicaindele vocitabat. ad vitam S. Joannis Damasceni : Huic porro ad Ecclesiae Majumensis regimen Co\ , - smam Melodum successisse, indubiiatum videtur. . \ Neinini negolium facessat paululum liberior, quam , , poslhac hodieque permissa sit, utriusque Petri, , ltemque Damasceni nostri, alioruraque hujus aela tie insignium virorum audacia disputandi adver 3 , sus Mohammedanos. Nam ex Tbeopbane ad unam , - colligi potesl, illa aetate nondum severissiina i d , . lege prohibitum Ghristianis fuisse. Verum sub \ & , Abdela, sivcAbujafar Almansur, Olio Mohamraedis, ejusmodi legem qua pcena capitis decreta s i l , , , \ , \ >romulgalam primum fuisse a Salemo Syriae prae , \ ecto. Sic quoque Mobdi filius Abujafar el succes. , S K > r altero edicto sanxit, u l quicunque suscepta , Arabum religione ad ChrisiTanos transirent, aut . , redirent, nisi a Chrisli iide discessissent, more . rentur. Id narrat auctor Vitse S. Elia? Junioris , . . . _ (< . martyris. Quando de Pelro metropoliia Damasci , dicare incepi, hic addam eum arclissima neces~ . - G gjuidine c conjunctam fuisse cum Joanne nostro. oiijtinclam , - Opuecula duo damue quae sanclus doclor Peiri , , \ - raetropolitai quondam sui jussu elaboravit, quo , \ . rum allerum est, Libellus de rerta sententia, qu i , professio fidei esl, fpiem Elias nescio quis e p i . scopus, Petro Damasci metropofiise traditoruserat. \ - Monophyeitam anlebac fuisse Eliam, atque ex Ma^, , roniiarum grege, baitd levis mihi saspicio est. , Quid si bic EUas episcopus ille fuerit, qui A n , liochenam Ecclesiam Jacobiticam adminUtran * \ \ dam suscepil sub Heshamo Chalifa , quando Jaco , bitis Anliochenis interdictum eral ne patriarcharo , - eligereni? Qtiam prohibilionem Elmakiniis refert . Eju$ pag. 82. Hist. Saracen. cujus auctoris mentem temulalor eju$demque nominis contors Velrut apud Cl. Antonius Pagi ad ann. 749. n . n , perperara Majumam ea cetate itularuit, ullroneut factut Chriiniellexit, ac si orlhodoxis patriarch electio sli martyr. In morbum quivpe cum incidisset, t o - veiita essei: cum e conirario sob islo Arabum catis ad se Arabum procertbut, quibutcum (amiliaprincipe Antiocheni fideles patriarcbam stram riter agebat, eeu qui Chartularii publicorutn vectibabere coeperint, quo per quadraginta et ampliua galiummunere (ungebatur,hi$ eos verbis eompellavit: D annos caruerant. Opus aliud nosler, Petro Dama Vex/ra? hujus ad me visilandum profectionis merce*"* ' conlra * " * sceno jubente, conscripsil haeresim Jacobidem utinam Deo recipialig, licet ejutmodi amiei tarum, ut episcopum Daraeae vel Darae, vel suum sitis, qui lumine fidei careatis. Teslamenli ilaque vel potius Petri aCQnera et consanguineuro ab mei vos eue parlkipes volo, quod quidem tale est : eorura errore revocaret. Eo tempore quo Petras Qui non credit in Patrem et Filtum et Spiritum ( metropoliu in exsilium exsecU hngua acius eat, sanctum, contubtianlialem, el primum vitce princiJoannem nostrum scripsisse diafogum contra p t t i m , in unitate Trinitatem, U animi oculis obcceManichaeos admoduro verigimile est. Qoidni e t i caiu$ett,et aterno tupplicio dignus. Moamed falsus am ipaius ct Peiri juesu ac nomine, t ba3 ipsa vales vester, ei Anlichrisli prcecursor, hujutmodi lucubratio sanctissimo antisiUi obenndi martyrii exsi&tit. Quamobrem si tnilii nunc coelum et terram occasionem praebuerii ? Quod ut sospicarer, i n oblestanlii fidem adhibetu, fabulosam ejus doctricausa fuil ille dialogi locus, obi l o g i l u r : nam ejurate. Hoc meoe erga vos necetsitudinU argu- ; ; menlum, benevolutn hoc admitlite comilium : ne , ; , \ parem cum eo cruciatutn sustineetis. Arabes his con* * , similibusque sermonibut audilis, stupore et amen . , tia altoniliy dUiimulandum duxerunt, delirio eum , . laborare arbitratu (Jbi aulem vires ex iufirmilate , \ , riciptt, vfliida voce clainat, Anatfuma Moamed, . Cum Manichait versabimurf ad
t y ft 1 1

U!

481

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

4S2

(30), - suum praeclare, utquc Deo graium c r a l , rexissel, , alvslv , in senectute bona [XXI] roigravit ad patres suos; . imo potius conccs&it ad Deum. Joannent vero ille idem Ecclesiae Hierosolymitan* gubernator divino instinclu ad se accersilum, presbyterum conslim i i , u i i n calbedra seniorum Dcurn laudaret . *. XXXV. Ille nihilominus ad divini Sabae )au , , , ram in soliludinem regressus, rursunique nidu , lum suum, u l sic loquar, bsec sublime volans , aquila subiens, nequaquam sibi in animum induxit , * illud Aposloli effalum duplici honore dignoa 0 " , [XXII] csse preebyleros , eed in aliam parlem , illud convertendo, intra se aiebat, presbyteris i n . cuuibere ut duplici bumiltlali sludeant : debere
M

Psal. cvi, 32.

1 Tim. , 17.

NOTAS.

cmmunionem eos admillemut ? fralre* , communio qui ad obiium nsquc pro sacramm imaginura decumtisnobis indicitur? moriamur; ad commumofensione pugnaveril. Atqui Theodorus iste Hierosonem Manieh(ro$ non suscipiamut. Moriamur ut vivalymitanus, alius non est a Tbeodoro, illo sanctce mss. Qui tiloi ad communionem excipit. Mankhwus memori.ne patriarcba, cujus epislola encyclica lecla , timili* eorum. Satius e$t Judaizare, et Judanm fuit aclione 2 sepiiouc eynodi. Hoc quippe disertismori quam rommunicare eum Manichmt. Haec pro- sime lesialur Adrianus I papa in epistola ad Carocul dubio scripla sunt, quando Manicbaei Paulicia- lum Magnum de eeptima synodo cap. 2. Nullo D I , qui recens in Syria emerserant, tantumdem quippe jure epistola illa Theodori, aftribui possit ipad Mobammedanos principee valuorunt, u l fide- Tbeodoro alleri, viro nequiseimo, qui HierosolymiKsChristianos ser.um comiounicare cogerenl: quod lanam sedera sanclissimo patriarchaB Eliae pessimis in causa fuerit, u l Pelrus, vel sua, vel, uti solebal, arlibus aliquandiu eripuil el occupavit. Hujus enira Joannie nostri manu impietalem ipsorum traduxo- Tbeodori memoria, non sancta, sed cxsccrabilis rit et confulaverit. Damasccnuin dialogos aiioe fidelibus proplcr hoc flagitium f u i l , uti narrat, conlra Mohammedanos ejusdero perindePetri jussu teslaturque LeonliuB monachus, Vitae sancti SioscripeUse, non sic ausim aflinnare aut opinari. pbani Sabaiix scriptor, rerum gcstarum aequalis : \ (30) rvr . Joannem Damascenum ordinavit in \ . Ambiliosui et tepresbjterum Hierosolyinilanae Ecclesiae Joannes merarie audax Theodorus jusiis exsecrationibus dfirisque subjecius fuit, Quai omnia fusius juvarel alibi nte pairiarcha, cujus se amicitia conjunctissimum aarrat in epislola dc hyrano Trisagio. C enarrare, quibus maxima lux ingens aflulgerel ec ; clesiaslic* horum tcmporum, ac pneserlim septi , , maR synodi, historiae. Quod vero Joannis Damasceni , \ . ordinalionem speclat, presbyier eliam appcllatur a Ecquit entm bealhsimi potriarch<c Joannis cogtiaiio* Slepbano Byzanlino, in Vila S. Sfcpbaiii Junioiis ni$ mt melnu nwit ? nultus plane : quippe , ut vera niarlyns, ioovor, tmllum unquain dogmalicum jlaium spirarit, , lnler eos et ceUberrimus qucm miki ceu discipulo tuo non commendarit. Hic Joattnes Damatcenus presbyter [uU. In omni fero annos30 Hierosolyinitanam fccclesiam rexil, et anno quorumvts operum ipsius inscriptioue codices manu Cbrislt 735 diem extremam claueit, si cbronologicis exarati el ediii presbylerum eum fuisse clamant. annalium Tbeopbauis sit fides. Alqui Tbcgpbanem In quibusdam eliam nuncupalur sancta Ecclesice Joannis bujus Hierosolymilani mcminisae, a me Chrisii resurrectionis iiierosoltjmitance presbyfer, j ^ m observalum e*t, quod doctissimum Ilensche- sive Hieromonachus. nium ejusque socios fugit, duni sanctae civilalis . quibus refellitur pratsulum chronologiatn conderent. lncertum vero Possevinns, qui in Apparatu negavit eum unquam eat, qaitnam ejus successor fuerii, quove nomine aacerdoiem seu presbylcrum fuisse. lnsuper ediu Tocalus sil. Uoc duntaxat Theophanef perbibet, a me esl fldei exposiuo prolixa salis ei elecans, aniio 23 Ci.pronymi Theodorum Anliochenum , quam babuit, quando a patriarcba suo Ecclcsi;e TbeodorttiD Hieroeoiymitanum, elCosmain Alexan- cuidam, ut reor, peculiari (ceu forsan nos parodnnuro, nnumqaemque seorsuin in Ecclesiis suis D chiam dicimus) prafeclus fuil. Quinimo h o m i l i a 3 ipao die Pentecostes cum suffraganeis suis episcoejus quae supersunt complures, argumcnto sunt, pis aoathema dixisse Cosmae Epiphaniae episcopo, eum presbyterii gradu ornalum fuisse; quippccum propier bnretim in primts Iconoclasticam quam ad soloe presbyteros et episcopos epeclarei i n ecprofesatis eral. Plane Theodoruro ilierosolymoriiift clesiis conciouari. Quod vero ioannes Hierosolyepiscopum contra lconomachos conciliuin cole- milanus poslea scribit, Joanuem nostrum, dcfunclo braaee, libellus Synodicus, qui sub Basilio Mace- Joanne palriarcha, ad lauram suam rediisse, i i i dooe scripiua fuil, testiGcalur bis verbis : religiosa; vila? excrcilalionibus lolus vacarel, boc quadantenus fide laborat. Nain ex sanclissiini viri , * - liomilia 2 in Dormilionem Deiparse apparet, trcs \ , istaa homilias ab ipso pronuniialas esse, quando - jain senior el affecU ataie erat. Hoc enim signifi . Consimiliter Theodorut Hierosocat, ubi ail : \ Igmcrum ipUcopus, colltcta Deo aspirante tynodo, , \ umcU e* axumenica concilia, expreuo numero et . $ dimtfcku prvdicatit, et emergtntem nuper lconocauverotn dnendihieme flores regina ofrerenies, et $e timrmm hmreiim anathemate perculit. Nemini dubium nescentem loquelam ad laudalionum certamina tndebet, quin Joannex Damascenus bujua alle- tlruentes, etc. aubTbieodQro synodi magna pare fueril; quippe
9

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI. 48$ 483 presbyleros rcligios vitae excrcitatione duplo , quam ante majore pcrfungi, duplicia presbyleris , obeunda ccrlainina, non solum adversus affeclio- , nes corporis, sed eliam contra turbulentos et , & occultos animi motus; qui quidem asceticae vitae , \ dediios viros persaepe fugiunt, nisi magna con- , \ ^. , , tentione vigilaverint. Ex quo fil, ut internus eo- , , , rum homo sordescat, ipsis minime senlientibus. , , A t j u i affeclus ejusmodi sunt, dolus, invidenlia, ' ijv , vana sui opinio, latens arroganlia, inanis gloriae , , , \ sludium sub specie humilitaiis, rerura alienarum , ' , curiosa scrutalio, ad quam complura linguae v i - , lia referunlur, elatio, animi evagalio, vafrilies , morum, fasius demissione corporis iucalus, conti- , nenlia cum moilitie et deliciis conjuncta, propriae , . voluniaiis vindicaiio, viiiosa ad res nullius momenti pecuniae cupiditas, vesiis extra praescriplum morem quaesilus, unde a fratribus discrepantia, et occulta superbia? illecebra nascilur.

XXXVl. Joannes lucubraliones tuas et tibrot recognoscit et castigat. Haec Joannes radicilus ,ex animo evellere sludens, labores laboribus cum prirois addebat, menlemque ipsam undequaque i n se cogens, libros quos elaborarat, collectos recognoscebal, ornando, perpoliendoque, el casligando accuraiissime dictionem, sensum, uumerum, el constructionem, el sicubi pulchritudo flosculis luxuriaret, aut modutn excedere videretur, eam prudenli judicio reducebat ad gravilatem, ne quid seu osleniationis, seu levitatis el vilitalis iibri aui secuoi Iraherent. Sane quisquia in ejusmodi lucubrationes illius cum judicio animum allender i t , sensorum altitudinem et diciionis eleganliam cum inajesiate conjunclam admirabilur. Quis vero

AQ". , , \ * \ , (31), , , , , , \ , \ , \ , . \ , \ , , , \ . * , \ . , 4 ; , ardens illius pro pielate et religione sludium ex G : , libris ejus divinis laudibus non extollat? ulque , , * sapieoliae divitias i n omnes distribuerit, ex quo .; , talentum, quod acceperat, non in duplum, sed magis in decuplum ampliflcavit? Nam augere nu- *. merum vereor, ne terminos evangelicos praeter- . greesus exisiimer; eo magis quod immodica raodice enuniiare noa sii apposiium. XXXVII. Slepkanus Junior Joannis Damasceni '. Uudator.Joannem porro divinus zehig eo eliam , , pepulil, u l pro Dci legibus dimicando, Damasco , primum, tum subinde ex Palaestina, eos qui co- (32), *

VARLE LECTIONES. 4 Mss. R. . Edit. R. . Bill. legebat, . Edil. et Hensch. . R . NOTAS. (3i) " , . . . Quod Joan- D egisse, idque duplicl argumento probant. Priimim nem opera sua denuo recensuisse auclor ejus Vitae est quod Menologium Basilii, ut pulant imperaloris, narret sanctum ab imperatoribus hareticU varie a i t , id colligi potest e x codicum manu e x a r a t o r u m relegatum, et earceribus traditum, in putchra confesd i s c r e p Q t i a , q u o d ad aliquol ex ejus Hbris a t l i n e t : sione consummatum e$se sepuliumque fuisse ditcin a m d i a l e c l i c a m ejus alio et alio modo, alii et alii codices e x h i b e n t , u l suo loco o s t e n d e t u r , consi- pulo suo : " \ \ , mili modo ejus orationes de imiginibus. (52) . Doctissi- , . Secundiim esl, quod Pabesiiui nihil de ejus mi c o n t i n u a t o r e s Bollaiidi a r b i t r a t i sunt Joanfiem Damascenum, dimissa tandem l a u r a Sancti Sabe aetaie et eepuUura sciverunt, quod indicio esl eum ei Palaestioa, extremam vilse partem perrgre traus- ea i n regione fato functum non esse. Ad primam
y r

Ms. R. .

485

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI
1

48G

. - lendae imagincs ConslantinopoH, pessnntdabant ot , ^ contumeliose babebant, adoriretur. [XXIII , QuoNOTiE quod epectat, eublc&ue nimis fidei Menologiorum , \ , synaxariorumve narraliones sunt, quam u l eis sute . ' /discrimine fidem habeamus. Copronymum convilia , \ \, \ , adversns Joannem scripsisse, dirisque eum devo/ visse synodus seplima, Tbeophanes, el Slephnni . , Jiinioris Vilae atictor testanlur, de ejus exsiliis alle \ \ \, silenl, ut et Mensea ipsa Grscorum, qua3 eliam . eum a discipulo seorsim septiltum fuisse nequidein , \ innuunt. Hoc habent duntaxat, eum in senecta , \ uberi, aono aMatis centesimo quinlo vivere desiis- , ' , se : , , , , . At vero Joannem in Palse, \ * , \ \ slina c l in laura Sancli Sabae supremum diem (\ obiisse, alquein eadem sepullum fuisse, lcsle longe ), , ' locupletiori conslat, JoanuePhoca scilicet, in com , , , , pendiaria descriplione Palaeslinse edila a Leone Al jatio i n Symmiciis. Nam hic auctor, qui saeculo x u Inde illi (Arseniani) aucti animis, sub Manuele Gornneno vivebat, asseril aevo suo pollicert ausi sunl se miraculo ejus simili, quod oiim apud Chalcedonem in corpore sancice virginis et marmonslrari solitum in monastcrio Sancti Sabac in lyrh Euphemice ostensum fuisse fatna fert, et veritalempli atrio sepulcrum Joannis noslri Damasceni, lem $uce doctrtnce jusliliamque $ect<e suce probalujuxia sepulcrum ipsius Sancti Sabse : \ \ ^ ros. Petebant igitur dari sibi corput aliquod sancti dudum moriui, certo confidere $e aientes, demonttru - ' \ \ (urum per Ulud Deum, quidquid ipsi egissent, ipso hactenus volente et jubente factum: quo viso deind* Prope par esset adversarios ipsorum divina auclorilati ccillud (sopulcrum magni Sabae) circumque, necnon dere et sibi morem gerere. Assensil et his Augustus, (ub lerra tanclorum Patrum, qui solilariam vitam divinique Patris Joannis Damasceni sacrum ad hoc aqenies, illusires habiti $unt, unaque cum ii$ sanctoerperiendum corpus illis tradidit. Sollicilus vero ne rum Coimoe el Joafmis sepulcra speclantur. Quid clarius ? quinam sancti illi poeiae Gosmag el Joan- fraus inlerveniret in eo quccptam, ae quod suspicalu nea, nisi Gosoias Majumensis et Joannee Damasce- pronum erat, res dolo genta putaretur [volebant enim nus, quorura carminibus et canticis Orieniales Ec- ut libellis corpori imposilis, causa sua miraculi pecle&ia personanl ? Jam insuper ostcnsum cst, Da- riculo commitlerelur) mox jubet, ut prater thecam roascenum noslrum affecla jam aetaie orationee de in qua sancli reliquice servabantur, major alia paretur arca, qua eadem theca contineretur. Arcam Dormitione Virginis Hierosolymis babitisse: >Jt ex hoc eliam colligi possil, eum in Palaestina diem porro exteriorem serts clavibutque et sigillis facile postremum obiisse. Nec refert quod de ejus sepul- muniri posse, ut ne Dadalus qutdem fraudem in eo moliri ullum qneal. Se autem ita comparatum e$e cro mentio nun fiat, in Yila Slepbani Sabailae. Non enim i n ea Viia alioruni praeclarissimorum virorum, ul si alteruter libellorum qui ad pedes sancti posilus qui in eadem laura defuncli sunt, sepulcra com- esset, ejuidem manu teneretur, iis quce scripta forent, Diemoranlur, praeter qtiam Joannis episcopi el He- starel. Dum hae gererentur, Arseniani, jejnniis, precationibus, periigilandis in hymnodia noctibus optsychasta?, qai ipsius Sabae aetale florebat. Sepullu$ ram dabant: quando imperalor, vel per u*e veritus eil, inqnit Leonlius Vitae Stepbani scriplor : *EV , - ccepii ancipitis exitum, vel ab aliquo monitus, apud se versant, ne quid tam de imperio *uo, quam de Arsenti promotwne in conlroversiam vocaretur (fere tkecis pmsimorum Patrum nostrorum, ubi depositce $unl venerandas re- bantur enim de utroque qucestiones tnovere) sententia desiscens, confetsiones ambas corrlpit, inversaliquice tancti Joannis episcopi et tolitarii. CaHeruto MBCUIO xiv, sub Andronico seniore Palseologo, san- que, ut aiunt, testula, miltit qui retn extequi prohicti ioannis Damasceni corpus Gonslanlinopoli as(- oerent. Ex bac narrationc colligendum dalur Joannis nostri corpus incorruptum mtcgrumque ad eum servaium csse lestatur Georgius Pachymeree i n Andronico lib. 1, cap. 43, ubi refert eos qui a parti- usque diem Constantinopoli serratiim fuisse. Hinc bus Arsenii quondam palriarchae adversus Jose- est, quod in quibusdam Martyrologiis Latinorum, pbum slabanl, paciscj voluisse cum adversariis D quos doctissimi Bollandi continuatores ad diem Q sms, ut et quorum schedula sub corpore sanctl Maii protulerunl, legitur : Constantinopoli deposilio Joannis depostla, in manu illius crastina die inve- sancice memorice Joannis Damasceni, doctoris egrenirelur, borum causa jnsla censeretur : \ gii, nee minus vt/, quam miraculh clari. Ueuique : , Constantinopoli sancli Joannis Damaseeni presby> , , \ - teri, moribus et doctrina clarissimi, lempore theodo sii tertii. Hujus vero festuni anntiatim celebrant . Graeci die 4 Decembris, quae ipsis est etiam festo ' , sanctae Barbarae virginis sacra, cujus ipse Dama , , \ sccnus laudes orationc speciali celebraverat. In , , \ quibusdam Menologiis seu Svnaxariis ejus comme, \ inoralio reperitur ad diem 29 Noverobris, ul videre , esl apud ifghfelltiin in ltalia sacra, t . Y l , sive auod , , idem est, in Synaxario Basilii imperatoris. l n Mar, ^ lyrologio Romano ejuedem mentio Gt die 6 Maii. , \ Joaiinem Damascenum ullra pseudo-syuodum Co ( , pronymi, quae anno Christi 754 habita est, aeiatem ), exporrexiase cerlo cerlius babemus ex ejus qua? i n , - Y i u Stephani Junioris martyris roemorantur, scri9 c 9

487

V I T A S. JOANNIS DAMASCENI.

488
1

circa magnaj bujua urbis alumnus, qui martyrum (53), \ ; , \$ antesignano cognominis cum esset, ut ille Christi causa, ita el ipse propler ipsius imaginem, lapi- , , \ [ ] dibus pelitus obrutusque ad coclum evasit, lum librorum Joannis meminit, lum ejus eminus ad- , \ , . versus impios dimicationuni, virum eum venerabilem el Deo plenum uuncupans; qtiamlibel , \ ftummi sacerdotit oleo unclus non essel. A l vero . quando veritas dissimulanda non est, ipsum quo- que suspicies marlyrii corona redimitum. Quippe , . cum ea viro apprinie religioso propter pietalis zelum calumnia slructa fueril, ex qua manus exfcectio subsecuta sit. AH\ , \ [XXIV] X X X V I I I . Posiquaro ejusmodi viiae et , \ , moiiasiiese exercUationis cursum peregerat, cum \ , \ y , itdem servasset, imo cum libris suis, suaque do\ , , ctrina eam propagasset ac stabilivisset, quam ilidem ad hoc usque tempus per ea qu ipse , , , etaboravit, coniirmare, fovere, et tueri non CCS~A . \ , , ' sal, ad Cbrislum quem dilexerat, ire properavit. , Ac nunc quidcm eum non jam in imagine conlem . \ plaiur, nec adorat in efligie, sed facie ad faciem , , conluetur, revelala facie gloriam speclans beatae , , , Trinitalis. Ob eas causas aiblelam hunc religios
11

VARIiE LECTIONES. * Sic R. Yox ista deest in editis. Henschenius posuit, qno auctore, non dixit. Deesl ista vox aut similisallera in edilis. Heuscbeniusposuit, . Ms. R. , lia legebai OEcolampadius, qnt Laline posuil venerabilem. Ex Stcphano Byxanlino, qui Slephani Juuioris vilam omiiium p r i mus edidit, discimus Siepbanum Juniorem appcllassc Damasccnum, venerabilem adtnodum virum, $anctum el Deiferum, ... \ . Ms. R. . 7 Ms. R. Edit. .
T x 1

NOTiE. ptis adversus bellam banc synodum, illiusque du- C que sanctum ipsi mutiio de facie notum unquam ces. Anle seplimam vcro synodum generalem ipsum fuisse. Alios vero aeiatis suae pneclaros viros amiobiisse, ejusdem sacrae syuodi acclamaiiones i u - citia conjunclissimos babuil, Gosraam scilicet Menuuni : quoto vero anuo, obscura rcs est. Nullum lodum, Joannem IV, palriarcbam Hierosolyinitaquippe monuraentum exslat, unde id possimus ex- nnm, Petrum Majumcnscm, ct Petrum Oamascepiscari. Leonlius monachus in Vila Stephani Sabai- num, Joannem Laodicenmn, Theodorum Abucaram, tae, qui Joannis noslri fratris fuisse filius fertur, seu Carorum episcopum, Slepbanum quoque IIieboc reperi, sanctum hunc eremi incolam ad Chri- rosolymitanae Ecclesiae presbyterum el Syncellutn, etum migrasse die prima Aprilis anni mundi 6286, quos ires Damasceni noslri discipulos fuisse prosecundum compiuum ulique Alexandrinum, boc est banl quse exstant lucubrationes, quas ex ejus ore Chrisli 794, cuui aelalis anno decimo ad lauram susceperunt, Anaslasinm monasterii Sancti EutbySancti Sabac a sanciissimo palruo suoductus esset; mit praeposilum, qui haud immei ito censetur aucior hoc est, dum annum agebat 755, ac quindecim sub- libri couira Judseos, qui Laiine prodiit, t. I I I Colindc annos sub ejus ducalu et insiilulione omni leclaneorum Ganisii, el l . XIII Biblioth. Patrum. obsequentia iransegisset, nimirum usque ad annum Nam Anastasius, qui librura bunc edidit, in Pala> 750, sive 10 Gonstanlini Copronymi : slina sub Saraccnis principibus saaculo octavo se vixisse teslatur. Hoc ipso lempore floruit Anasla, ' sius mclropolita in Syria, Dainasci forsan, et pro \ . Quae nibil cerli offeinde Pelri illius, cujus pro fidei confessione lingua runt de anno quo Joannes vivere in lcrris desierit, jy abscissa fueral, successor; queni Salem sub Abjaquandoquidein vixit adhuc post annum 754 far Abdolla, SyriaB pra3lor, ex sacro aliari corre(33) . Slepliaptum cum in die sancto Paschae sacra facerel, nuin Juniorem indical, qui sub Goproriymoegregium male mullare voluil, mox tamen blandis ejus serpro delensione sacrarum imaginum marlyrium nionibus miligatus, dimisit. In ejus porro Ecclesia o b i i i , e l cujus supra raeminimus. Teslalur Sleplia- liiurgia sancli Jacobi seu Hierosolyniilana recilanus diaconus in cjus Vila, ipsum babuisse Joanneni batur, ut colligitnr ex eo quod Tbeophanes posiDamascenum instar viri sancti tl Deopleni, ubi p r a 3 - hac observat, Salemum inanus ttmc in metropolir.larum mariyrem sic loquenlem i n d u c i i : tani iojecisse, dum is elata voce baec verba rane\ \ ^ ret, \ , Nam populus tuus te rogat et supplex precaiur. Qu% \, quidem non occurrunt in ca?teris liturgiis , preier Inter quos etiam honoratiisimus et sapienqiiam in illa quae Jacobi fralris Domini noinine li$$imu* Joamies Damascenus presbyter, quem hie scripta esl. Ex islo loco Yilae sancti Joannis Dauiatyrannut Mansur nominabal, #to* aulem sanclilate sceni apparet, Joannem Hierosolymitanum, qui eam vcnerabilem ei Deoptenum. Elsi Stcpbanus Junior compoftuii, reccntiorcm csse Slepliano Byzautino, Joannem Damascenum el ejus libros aliquando per* qui Viiam sancli Slephani Jimioris posl 42 annos legerit, laudaveriique, vix larocn eonceseero ulruroab ipsius obilu ediderat.
1

489

VITA S. JOANNIS DAMASCENL

490

xs\ , , } , * . * , * ' , , , , 6\ \ , , , 4 . \ , , \ \ , ' , , , \ \ , , , , , \ * \ , , , , , , \ . . .

k

. .
9 9

viiae cullorein, exornaiorem Ecctesie, veriftatic ducem, ceruminibus juxla ac dectrina itngularein, ac rudium inslilutorem, aequum erai laudibus celebrare quam posaemue n a x k o i s ; non qua vel lantillum gloriae ei adderemue, sed ut noalri vicksim i p t * reeordetur in ccelis, noaque coelesli ejue gloria. impieamur; ea utique gloria quam David filiae regis, boc eat a i i m s regiae htaidere contealatur, d k e o d * : OnmU glori* filim rtgit ak intus . 1. MUii velim, ler beate vir, ignoecaa, siftque fcrvenlissimu* coosiajiueeimueqiie neus apud Deuni iAterceesor, portq*am pneclaram bancce collecum, quam aiter, o t i poUiH, eieaplici stylo delinaarai, liaeua ac litleris Arabicia coascriptam, conaeculus ego, q u l unum lecum nonien sortitus sum, amore tui compulwis, tuo ipslua nuiu, imo tuig, ai faxii Deus, raandaiig caaverteritn. Fac ut Trinitalie adorator evadam sine conlagione lualeriae, toiui extra corpua, lolvs i a conlemplaiiones abreptua, lotus i n holocausiHim consccralus per ardorem divini amoris, quandiu io corpora vertor; t, aedatis animi m o l i b i u exuta carne, c i m fiducia bona una lecom repra> seuter Deo : cui gloria i a ascula gttculorum. Amen. Finis Vitcr sancli tusgni Jo+*nu DOWOKMU. autem apographum collatum fuit eum $uo estav piari.
IT 9

Psal. XLIV, 14

VAKLE Isia desuRt i n . * R. .

LECTIONE9.

[ X X VJ Post VUamsancliJoannisDamasceniaJoanne Hierosolymitanopatriarcha dtscriptam, post Menaa et synaxaria, narrationem alteram subjicio de vita ejusdem sancti Joannis Damasceni, quam Henricus noster Gravius perinde edidit, atque in eodice Regio Latino 3966repert. NarratioMm istamGr^primum, non Latine scriptam suadet phrati$ ejus loeuiio quas tota Groeca est, non Latina, quemadmodum sexcentot passim qum ^furm p t f t e Grotcotsunt, indicant. Ex hujusalterius lucubrationh inspectioneappartbit, quam varia t * Oriente de Joanne nostro Damasceno veftditata sunt: quibus alxa longe ab istis, diversa addam ex Speculo historiali Vincentii Bellovaccnsis, ex $ancio Anionino qui Tinccniium exscripsit.

Ificipit ProloRus translatorius i n libros Joannis Daraasceni, capilibus x i , j d est, Sermo d e philocosmis, i d est, amatoribus m u n d i , et philotheis, i d est, a m a t o r i b u s D e i : et q u o n i a m o p o r t e t c u m dijTgenti laboie et intelleetus i n t e n t i o n e libros p e r t r a n s i r e : i n q c o et de e x t r e m a hunaitiatione Salvatoris n o s t r i , et paupertate et cruciflxione : e t de sancti Patrfs a o e i r i Joaonis Damasceni i n Damasco oonversatione, et ea qam i n flionacbali Tita p e r r s e n a r r a t i o , e l qualiter composilus est ab ipso l i b e r ipsius.
f

CAP. I . C varietale, et irondium pulcbriludioe, ei i t l i U c#Pkilocomorum voluptaUs. roatarum arborum respiratione deleciantur, voQaemadmodurD dulce pbilocosmii exsistit aen- lucrum clangoribus, et cryslaUi specie ajquaruai ibiliam paradisorum ( f d esl borlorum) laelitia, fluxibus, et musicorum bena sonaiUibiu vocibua ic et pbilotheis intellectualis paradiai divinarum lastanlur : quorum optimum, inutilitas ; quoniam i e r i p i u r a n u i desidtrabiUs medilatio asaimilata finem laetili ipeorura i n cbrieiatibut el luxorii m. Im seaaibili quidem pbilocataii, florvm m u l u ierauftant; et qvod ttliquo diiBciliaf, vaaiuu J A T R O I . . Gm. XCIY. 16

491

siii ipeoiruni i U m complevemnt, et in fine corpus l*li0cantes t i pulchrificantes, miseram ammani nigriOcaverum et obgcoraverunl, et a primordiali ptilchrilodine eipulernni, et tormentie tradiderunl, ei peregrinam a Deo, miseram perfecerunt. Pap deceptionis! quales matoiiwibeliones philocosmi e i niundi deliciis carpunt ? Non tamen oporiet has ocare tetitiaa, aed Iristilias, qnoniam dominam animam inlerftcianl. I n hee qnidein pbilocosmi, id est, amalores mundi : in intelligibili autem paradisodWinarum Scripturarum, philolbei id est, amatoree Dei, exercilationi seipsos tradentes, et ifi difina meditatione peraeferanlee, et Tigiliis, el orallonlbue ei lacrytnis Oeo approximantes, habent pro eeneibilibus arbortbas vcnerabiles paires, foHU eomatos et fiorentes di?inis v i r l u l i b u s : bunc quidem ut olivam fruclifaram ; hnnc aulem ut palmam florentera ; alium ut cedrum, ei alierum ut cypreesum : alios nt lilia agri florentes, et ut lignamptanlatumaecas aquanimdecaraus* ; alteros et divinos modos ipsorum, et xlrtuosas commendationes, et deleetabiliasimam ad nos et mansuelam podagogiam cum diligentl labore, et perseveranter bene eoroponcte immeditantes, bono odore et bena reeonalfone dograatem vt floribus pulchriflcantur, et divina eloquia, et dulciora super mel ct favtim * , ut arbmm fructas corocdentes, ei ex incofnqulnatis et super crystalli speciem aquis bibentes, scilicet charismatibus spiritus, Deo approximant irrequiescibiliter, et ipsam laetitiara et exsultationem inlerminabilem possident. Finis autem ipsorum, v i u aeterna , gaudium indeficiens, laetitia sine tristilia, requies inlerminabilis. Derelinquentes enim terrena, in coelos abierunt, concives angelorum exaistentes, Dei gloria vere, scilicel inielligibili paradieo, dignificaii sunt: et bonie quaepraparavit Dotninus diligentibus ipsuro, effecii stint participes: quod autem utique jucundius, i l i i Dei et hasredes effecli sunt, et nequaquam a Dei gloria separabuntur, sed cum ipso in inlerimnabilia saecula regnabunt, ut bene viventes, bene et iruente, digna Uboribua rcferentei CAP. I I . De incendentibus Scriplurce sacrce. Pulsemus igltar el nos, dilectissimi, ad optimum paradisum divinarum Scripturarum, bene olentem, dulclsslmum,epecidsissiaium, omnino delectabilem, aures nosiraa circumsonantein oinnimodis inlelligibiliuni deiferaruoa avium caiiUbus accendentem qonU i m t r a , 4 favdio eteroa adimplentem, ei trisuturo quidem consolantem, iratom autem paciOcaRtem, ei divino timore firmantcm el mentem nostram ad atirohicentta dorsa divinae columbx aacendere facientetn, et roanifesiisaimis ipsius a l i i i d tm%anHuro Flllnfft et haeredem planlatorem Intelltglbille tfneae redocentem, et per ipsum Patri
9 w v M w M

4 VITA S. JOANN 5 DAMASCENI. luminum adducentem.Non pulsemusautem segniier el iuutililer, sed prorapte magis et perseveranter : neque fatigemur pulsanles: sic enim nobis aperietur. Qui enim pelit, accipit; et qui querit, invenit, et pulsanti aperietur Delicierour igilur insatiabiliter in divinis eloquiis, et superdelectemur in v i t a ct couversalione aanctorum Palrum. Gratiam [ XXVI ] enim divina graiia iRConaumplibilem possidei, ei in eos qui aincere ipsam desideram sine dolo, ingreditur. Si igitur legamus semel et bis, et non inlelligamas qu legimus, non segnee elBciamur, neque negligamus, sed peraeveremus, exercitemur, interrogemus. lnterroga enira palrem tuum, et amtuntiabit tibi ; seniores luos, et dicent tibi*. Non enim omnium est cogniiio. Hauriamus aulem et semper fluentes a q u a s , ex paradigi b u j u s fonle salienlei in vilam aeternam el eordea quidem peceatorum expurgantes, et carnalis delectaiionis eilim sedanles, el obtenebralos oculos mentis a delictie nostris abhtenles, et apud divinam lucem pure speculari operantes, el si sic praeparemur omnioo, et talule potieinur, et gaudio sine tristilia iraplebimar, et v i t a m aeternam sortiemur. CAP. I I I . De diviniiale Salvatoris. Polentia et misericordia pbilanibropl et misericordiaDei nostri, qui propler noslram saluicm h u m i l i a T i i inbumiliabilem ipsius celsiludinem, et carnem morlalein indulus est, el secuadura oninia facius est nobis siniilis sine pecralo, quod non eral aesaniens, et quod erat non deponens, el lantum aeipeum extreroae humilialioni tradidit propier nimiara ipsius ad nos dilecttonem : magis autem * paedagogiam ejus, quod est, non alta sapere : quod eliam domicilium aliquod vile non habuit ad h a b i tationem, ut ipse lesialur diceus : Vulpes foteas habcnt, et volucre$ cceli nidos, Filius autem hominis non habet ubi caput reclinel Neque palmus arabilis lerra erat ipsi, noo germen unum vinea, Bon lunica superflua, &ed qua induebatur solum. E i quid uiique erat majus bac humilialione el vilitate ? Ut enim onus pauperum secundum omnia conversalus est, et quos araicos et fratres paaperes vocavit, his et cohabitavit, humilia semper eligens. Sed, 0 ineffabilis ipsius sustinentiae et longanimitatis, magis auiem incomparabilis sapientiae I In quali enim miserabili Ogura dolosum decepU ? neque una occasione dans ipsi consolationera glorialionis ad dicendum, quoniam ei a nudo bomine victua sem, sed ab inopa f l l i etpaupere. Oalendere igitur votens perfectum ejoaquas ad noe ipsina dileciionia, eslinuil a propriis servis Iradi et flagellari, elilludi, etalapis caedi, et conepui, et ut malefactor Hgari Ligantes enim fune manus ipsius et collum, ut malefactorem extra civitatem duxerunt, et crtici affixerunt. Ipse autem ut agnus innocens, et u l
M M

i.

Paal. i , 5. * Paal. avin, I I . Kom. Roin. v m , !, 17. Apoc. X I Y , 13. ^Dea4. xxxn, 7. ^ J u a n . , 14. U e . , 68. " MaUb. i x v i ai .
9

Malth. Y W . 7 Ita. m i , 7.
f

493
9

VITA S. JOANNIS DAMASCENI.

>0

494

ovis ducta coram tondente ipeam " , s i c exibot i n - clinalus capul el neque verbum sonans: quem idens immaculaia agoa aecundum viscera vulner a u et capillos dilaaians, cum alteris mnlieribus propriam agnuni sequens a longe, caput huc et iUuc raoveos, lugubrilcr loquebatur. CAP. IV. De planclu B. Virginis. Heu me, Fili dulciwime, beu me, peregrioae matris peregrine unice F i l i , et inter peregrinus u i peregrinue injugle ialerfecle : propter quid el ego anle tuain passionem noo morlua suoi ? et non naorienlem, quid sic tacens perlransis me, et neque verbum ei quae peperit te loquerig ? Viscera mea inlra me dilaceranlur, videnlem le sine causa, ut inalefaciorem ligalum et cruciflxuin. Cujus graiia velociier ciirsum perficis, el ei quae sine irislitia peperit le, non loqueris? Sed, me* careniiae prolis et dilTicile porlabilis inopiae ! Meae enim peregrinationis consolatorem perdo, el sola el inops inler peregrinos derelinquor. Sed, Fili el Deue meus non derelinquas me. E l alia verba ipga Domina ilolore digna cum lacrymis loquens, irislilia conlinebaiur. sepulcro auleni tnisericors Deus nosler lertia die resurgeos, et manuum facluram ex ioferni vinculig avelleus, oinnibus nobis reaurreciionem donavit. CAP. V. De Joame Damasceno.
B

fteum nostrum . Ipsius autem Moametb testimonium non d i x i l , quoniam esl propbeta : sed alla voce quidem dixit, testificatus est, obscurl quem iati dicunl ( 54 ) : magna voce aulem, quoniam aposlolus Dei est. Et in rcliquum iis convicians, descendit a predicalione, nullo intelligente quod dixil. Kevertenlibus aulem ipsis in Damascum, bonoratus eet a rege et a magnatibus ipsius magniiice, velut predicana omoino inquioatum, magig aulem ei sermones plurimos exponens ipsis sapientissimos, et ex grammatica, et mcdicinali, et reliqua alia simplici sapienlia. Non enim saiicia canibus iradidii, neqne puraro fldem inqainavit vel lransmutavit sed utlapis adamas in medio lapidura tenebrosorum et inquinatoruro habilans, substantransmntavit. Non multum autera poat
y l i a m n o n

invidcns ipsi hujus pxdagogus, cuiet successit, propter transcendcre ipsum in omni sapientia, el non ferem respicere ipsom in proprio ordine proficenlem et laudatum ab omnibus, misit ut ex periona ipsius ad alteram regem litteras plenaa scandalo velut volenlis tradere proprium dominum ad [XXVII] illum et rpsius regnum transferre ad i p sum. Legensautem litteras rex, reecribit ad Damasd regem amicili gratia, et vituperativos ad Joannem, ttt ad proditorem et doloeum, siraul aulem ad redargutionem ipsius misit missas ad ipsum l i t leras. UtigUur vidit has rex, tt in exstasi effectus, confestim advocai Joannem, el ostendit ipsi dolose HincigUurirangferam sermonem, el revertar ad C emissas adversus ipsuin litieras, et legens obstuoptimundoctorem nostrum t i patrem, et magisiruni p u i l : litterae quidem, dicent, n l roeae; sermones orbis terrarunt euperuiilem narratorem, Damastf autem non nwi. Valde enim suse et magistri asslJoannem. Et eecundum angustum meas mentis et milabanlur lilterae. Et, u l breviier dicam, propler inopiam me lingine, largita mibi de ipeo, ipsius eam quaa regts et inagnalum ad ipsum dileclionem oraiionibvs enarrabo. h t e e r a t qnidem in civitate et amicitiam, praecepil dexlera manus pollicem ConeUnlinopoli prius conTeraans. Invidebaturautem abscidi. Quo faclo, tristiiia maxima comprebendit ci propler eummnni ipsius amorem disciplinae a inler peregrinos Joannem : et accurrena abibal ad coBcivilMS, in exsiliem recessil in Damascum : Dominae imaginem quam aecreto possidebat, habeng ioqaa et Agarenorum liileras edoctws opiime, secum abscissum digitum : et genua fiectens, dearopier ipsiua mullam disciplinam et humilitaiis precabatur ipsam cum lacrymis et profuudissimo electfionein, et eam qna? ad omnee mansuetam et gemitu, ut darec ipgi sanitatem. Hoc autem faciebal aalcem colloGutionem, roanifestus regi effectus est, per tres dies, quando solus permanebat. et honore maxirao ab ipso dignificatus egt, et cum CAP. VL ipao aWbat u l dileclus ad ipsius Moametb foveam, De restUutione pollicit. oi aon dicam wpulcrum. El omnia qaae illic confabvbliona digna conspiciens, et in H i h i l u m repu- Inflexa igilur ipstus deprecationibug imnacultta DomiDa, fidelium \etocisaioia proteclio, adhaerere Uns, in corde ipsius couservabat omnia ad redar fecit ipeius digitttm nde abeciaauseal, el in nomlne gotioneiii el confugionem haec venerantium, ex ipeius immaculal, et ex iptfa geniti Domini noalri qoibos ei i n centesima haeresi Ismaelitarum parum efiarrafit. Coactus esl autem illic a rege adorare Jesu Christi resliltilus cai eanus ut aliue. Cogaoet ipae ipslus venerabilc, et lapidi acelinari, et scens autem liaec rex, n i tanua el gaudena effectut, quraerebat ab ipso quis uiique est e l qui ipenm iptoai Moaroelh praadicare, qui propler limorem sanaveral. Quod ei diecena obttupeaeabal de glolurba^ nagia auiem propler desiderium enarrandi rioso et inopinabili miraculo. Poslerius quidem nobigqoc illic, lapidem inclinans conspuil, et foparum discens quoniara hujas pacdtgogue doluro eam non adoravit, el ad praedicationeni a&cendens: adversus eum macbinatus est, pessime cum poenis Magniis Dominus " , dixit, et uon est Deus pra3tei * PaL 3. Psal. xvn, 32. NOTiE (34) Reg. cod. ob$cur$ autem quoniam itH.
9 M

V I T A S.JOANNIS DAMASCENI. 496 multis exsilium ipsum roisit : sicque adimple- quaestkmum graviam vincere hunc existimantes. Ipge autem beneplacilo Patris et poleniia Filii et tum est et tn ipso quod scriplum e s t : Lacum apecooperalione sancti Spirilus sancia? et individtnc ruit et e/fodit eum, ei incidil in foveam quam fecil* . Trinilaiis, moderate el mansoete bos obsiruxit, et E l de juslo : Custodit Dominus omnes diiigenUi ad eam quae in Christum fidem transduxit. Et cer$e . Et : Non dabis Sanctum tuum videre corrulificali de ipso aroatores Dei, siroul autem et de ptionem**. Rursus igiiur exceUiug bonoratus est a ipsius intelleclu, rogaverunt sanctum episcopum rege Joannes, el ab oinnibus principibus, et ab Majumae, Gosmam dictum, ut milteret ad ipsuin oninibus ut conregnalor cum rege veoerabalur ei nuntios, annuntiantes ipsi pullulanlium xizanioruni glorificabatur. In immaculara Ecclesia haeresiologias (55), et ipse CAP V I I . gancli Spirilus graiia mitleret ipsis quaeslionum De perfecta conversione Joannii Damasceni. omnium manifestalionem. Inclinalus aulem deprcIpse aulem omnia quae vanac vitae hujus velut lomuium el in nihilum reputans, et paryam glo- calioni populi sanctus episcepus, misit ad ipsum quae qua&sliomim, subtililer omnia, et ab ipso mariunculam amovcns, et futurum seternumel immorntfestalionem qua3rens. Recipiens autera litteras talem mundum coniemplans, posl regis niortem omnino sanctus Joannes et legens, el quaestionmn dans omnia pauperibus qua3 possidebat, et deremagniludinem agnoscens, noo incepit coniinuo linqaens coenosa hujus deleclabilia, Cbrislum aecutus e s t : et in exercitatorium ablens, mona scribere, sed ad oralionem extensam et prolixam dedit seipsum : simul autem et a Deo collectum chus effectus est, coroam rescindenb el atlondens. collegium fratrum et sanctissimum episcopum, et vita enerabili et conversatione virtuosa adoroatue. Dans enim seipsum meditalioni divinarum Si-riplu eoa qui sub ipso honorabiles viros, his praescriptam epistolam rescribens, deprecatus est u i pro rarum, el cum diligenti labore vacans jejuniis, et vigiliih, ei ad tcrram prosiralionibus et oraiioni- ipso orarent, ut daret ipsi Dominus intellectum in bus irremiseis perseverans, Deum deprecabalur. omnibue, et sermonem in apertione oris implcri a Spiritu sancto. Parvo igitur tempore perseverans E l hujus quidem Palrum sludium iipilatur, bujus auieni mansuctudinem, bujus vero suslinen- in oratione, incepit scribere bunc librum sic. m
1 9t

tiam, alius pxdagogiam, alterius doctrinam. Et quid ad b&c dico? TanUira seipsum cxtremae abglinenliae dedil, et omnino laborioso amori disciplinae, quod digniiicatus est poiiri sancti Spiritus Q gratia, et minisler divinorum Ghrisii mysteriorum coostilulus est, c l factug est alius ex alio secundus Iheologus : et boc exposUorum ab ipso eermouuoi eorama reclitudo ostendil, qualiterque opLime nobis puram et incoinquinatam fidem manifestavit, et inenarrabitium raultis quaesilorum manifeste solutionem iradidit.

CAP. IX. Quomodo compoiuit integrum librum, ex logicii tcilicet el centum hasreitbus et untentih.

Prirnum quidem ab enle incipiens, eas quae apud Gracos optimas 'ei utiles quaesiiones exposuit. Gonsequculer aulem scripsit baereticorum garrulitates, ut roendacium cognoscentee, veritali obedia* mus. Posterius autem edidit lertium iibrum, omnis sapienliae et intellectus et fidei purae inscripiam babenlem verilatem. Detn igitur conscriptores propter teriii libri magnitudinem, et propter eam qu CAP. V I I I . in ipso Odei perfectionem, ex boc scilicet, Deum nemo vidit unquam* , inceperunt, el lesiem fldeModu$ libri editi Joanne. lem factor libri nobis [XXVUl], induxit, dicens : Incipiam autem binc modum ab ipso editi istius Unigenilus Filius qui est in sintt Patris, ip$e nobis ltbri enarrare. Exsistente enira ipso in mansione enarravit**. Et quis uon admireiur sapientium l i i n qua condebatur, omnibus comato virtutibus, et bros ipsius pertranseunliuin cum diligenli Ubore, aermoDibusdoctrinsioepirato.erantinterorlbodoxos sumroam ipsius pbilosopbiam, et intellectus rectiel baereticos quaegiiones omnino gravissimae et plu- tudioem el puritalem, qualiler incepil desuper riuMe, i n quibuset multi orthodoxoram dubitaquaesliones ? banl. l n gmiggimig quaeslionibus et in dubitaCAP. X. tione exjistentag, Dei omnipoieniis nutu nequaMaleria libri ienientiarum. quaro perroiUenlis in ipeum sperantes vinci, auk

d w u n l de opiimo viro isto, et de ipsius pbilosophia t t n u l l a discipliua, et qualiter obstruebat baereticoram ora sancti Spiritug gratia, qualiterque * d ipsoei veniebant plorimi hareticoram, occasione
ei

Primum quidem dicens nobis, quoniamnon oporlet quaerere et perscrutari nou tradila nobis a sanctis propbetis,et apostolis, et eTangelistie, docens, quod uon omnia effabilia, neque omniaiueffabilia. Deindeosteo*
u

PsaI. v i i , 16.

1 1

Psal. c x u ? , 20.

" Paal. xv, 10.

.

Joan. i , 18.

Ibid.

(55) Gravius [in margine heuresilogias. Diodorus l i b . x i n . Nequaquam : nam codex Regius perinde hccrestlogiai
9

babet, et germo esl de baeresibug quag Damtgonus nogler confulavit.

697

V I T A S. JOANNIS D A M A S C I N I .

**

dent qwmiaBi est Deus, et inconfusam et insepara- b i t e m inprincipiaiamque, et i n l e r m i n a b i l e i D , et per se mentem, etiraroortalem sanctam Trinilalem conGnnans, et ad hanc noe fidem confirmaus, consequenter incepit enarrare de angelis et damonibus, coeioque el lurainaribus, lerraqne et aqua, aere et igne. Simul aulem ei omoino delecubilis paradisi plantaiionem, et duplicem bunc osiendens, et homiois preparalioneui et coinposilionem scribem, saiuraHa hujus oinnia stibliliter enarravit, et post m a a d a l i trangressionem, ct generis auguientaiiouem, el calaclyemi ablulionem, el in perditione secondi generis caplivilatem, annunliationem i n cepit, et qu de Chrislo manifeste et diligenter eoarravil, et incarnalionem, ct nalurarum unk>D e m , el aetatis augmeiHaiionem. Simul autem et sapieniia?, et graiiae, et operationum, ei volunlalum duplicitatem, et eam quae in cruce, el passione, eC morte, animae et corporis ei divinilalis copulationem. Impassibilis enim exsistens diviniias, elsi caro paliebatur, ipsa impassibilis permansit. Passibilis auiem, ab utrigque divinitaic neque cum ipsis patiente. llluminala enim arbore a sole ei per securiw cxsa, arbor quidem, quae nata esl pali, i t i n d i l u r ; solaris auiem radius non scinditur, sed illaeaus permanet. Eisi boc in creaiuris possibile videtur, quanto magis facilius in increaia et impassibili natura ? Posl eam aulem quae dc resurrectione el discipulis appariiioue et in coelos ascensione enarrationem exlendit, et sermonem, et ad Dei Geoitricia genealogiam ..el assumptiouem im
v

maculatorum mysterioTttm, el iancunirti reltquiarum bonorem, et plurima alia apponens, et Anticbristi adventum enarrans, in secundum adventum pervenit, i n quo et finem libri posuit. CAP. X I . D$ mliis operationibus Joannh. E i pluree regutas bene sonantes composuit, poet boc et , id eel, bene compunctWa et dulcia cantica, el bene eonantes melodias, et peo catorum, el sgnorantiarum dissolutionee, et dicta hagiopolitica, id est, sanctorum conversaiiouee edidit : et alia' molta apponens omnino opltmus noster pater, bene loquax birundo, et benesonans philomela, irreprchensibilis turtor, el simplex co* lumba, Ecclesiae omnino dcleclabilis perdit, 6delium non incHnabilis columna, et gloria, et ftrmamentum : baereticorum autem obstractio, et subversio, el obstaculum. Derelinquens igitur nobia ab ipso edilas dulces et delectabiles enarrationes, ct opera plena gratia, fide et sapienlia exsistenlia, ct ipsius virtuosam vitam, imiiatio nobis et ductor effeclus, iYi profundissima seneclule migravit ad Domimim : derelinquens lerrena ad coelos recucurrit* ad desideratum Dominatorem per?enii, ad interminabilem splendorem, ad desiderabilium enpremum, ad vere coelorum regnam, consors atigelis effectus eit, cohabitator Palrum, concertator jiistoruin, quornm vitae f t modum zelaius est, irrequieecibililer Dei gloriam aspiciens, et ineffabili gaudio aslane.

Coloniae ex ofiicina Petri Quinteli, anno Cbrisli nati MDXLVI, meose Januario

IfarrcUionem alteram de vita sancti Joannis Damasceni ex Vincentii Bellovacensis kistoriali subjicere cogor; quippe qua diversa $it prioribus duabus : lieet non tantopere discrepet. De Joanne Damasceno. Q E s qetti$ eju$ . Eo qnoqtie temporc floruil Joantes presbyler Danaseenus. Hic ab infanlia Gracis iictervs erudilus, infra duodecim annos omnium l i beraliam artiam scientiam appreheiidit : in amore Dei, ae gloriosae Matris ejus se exerccns, monachalem habitam assumpsit, virgoque permimens Regioae virginum boras quotidie studiosissime deeaniabat : factusque presbyter in ejus honorem Biiseas d^votissime ac frequentissime celebrabat. Inauper etiam oraiionee, antiphonas, responsoria, prosasque facere consueverai, quas in ejus solemniUubus ad ipsius laudem dulcissime dccantabat. Tradebant ei nobilee virj proprios fllios erudiendee qioe ille non solum litleris studiosissime i n atraebai, eed eiiam ad timorem Dei et aroorem, iu
M v

Speculo secunda

daua die cum egreasus civitatie muros cuni scholaribus suis paulisper spatiarelur, Saraceni subilo irruentes more solilo, cum hominuiu et animaliuui multitudine, ipsum quoque rapueruol, ac aecum in Persidem deluleruni. Et cum inier praedo* nes pracdae divisio fieret, contigit, ut cuidam inter eos ditissimo, Joannes in partem venirel; qui, c teris ad serviiulis opera depulatis, nulu divino merilie beatai Virginis erga ipsum mitius agerel. GaptiYUS naroque, servitutis pensum solilum reddere non negligcbat, sed et jcjuniis- ac vigiliis i n sistens orationes ad beatam Yirgincm devotissinias quoiidie dirigebai. Quod ille gentilis aniroadvertens, ejus bona conversatione tanquam sptrilali pracdicatione convictus, ipsum ire ac rcdire liberuni quo vellel infra palalii spatia permiliebat i n o r a m bonestate diligenter informabal. Qua- ^ie quadam sic est cum allocutus : Mi Joanne$
e l

NOTA5. (36) Eadcm habel sanclus Antoninus cx codcm Yinccnlio.

199

W T A S. JOANNIS DAMASCENI.

500

charinims, miralu* $um prudtnliam tuam, dictandi pro bono reddidhti: Sarabatta ptttimi, q*entume$t curialitatem, tcribtndi utiltiaten, cantandi el orgat * U palriam prodidisti, mihique ac tneis anferens wizandi $uavitatem ianciutn quoque proposilum, et liberlatem, in captivilatem peuimam nos retrusisti. conversationem. Babeo filiolum non minu$ meipto Ottensaque illi epittola re$pondit Ua: Vere, domine, mihi charum, quem [XXIX] precor, ut in artibu$ liformam scribendi ac dictandi. genus meum hoe esse hralibus erudia$ et dictando, scribendo, legeneognovi; $ed te$ti$ i$t tnilti Dettt quod eam omnirw rfo, cantando, ue tum Ubi cmxformare $tudea$, ut non feci. Dumque omnes in ewm peretreperent, eu i i {orli aUquu*49 Uber nobi* rectueris, in ipto taquod veriiatem occuliare velle videretur, undique men apud nos quQdammodo tolus remanea$. Qui proclamabant, ut absqne dilatione morle puirirep u r u m obedienler bumilUerque suacipiens, et a lur. Judiceg, facto consilio, pari assensu dicunl, p r i n i a elemenlis erudire incipiens, tntra paucos ipsum, quia speciatis amicus imperatoris fuerat, annot i n omnibug artibug liberalibus ingtruclura aon debere occidi, sed manum qua tantnm facinua adeo reddidil, ut &i magisiri ac dlacipuli rhelori- perpelraverat abscindi. Quo facto, Joannee de doum diciandi genua atleadereat, si Ullerae formam lore vulneris, ac diminuiioiie corporis, Deo gra* aapiceres, ai vocig melodiam amlires, nullam esse tia$ egit et quod in ejus bonorem ampliug oflerre diffgrenliaiu inler utrumque claoiareg. ^ sacriftcium non posset, panlisper condoluit. AbPorro cum imperatori Tbeodosio pro vilae meri- sctssa iiaque roanu officio spiculatoris, juggu i m t o et morum bonestate, necnon ei pro cloquenli peratorig ad testimonium tanli sceleris suspcnsa nitore, in quibusdam cauaig necessarius viderelur, eel in monasterio ipsius Joannig. migga legatione gub poena capiiis domino mandat, De miraculo per beatam Virginem in eo demonu l ei quanlociug milleretur. Qui pra^ceplo impe$lrato. riali eontradicere non augug, Joannem ConstantiUle roox ante imaginem specialis Oomina $ua nopolim ad ipsum bonoriftce deduci fecil: impera- mancus adreniens, discooperto vulnerc, el exienlo tor eum cum bonore suscepit, et ei monaslerium brachio, cum ea pie rixabatur, inquiens : llcccciin quo cum fralribua Deo quiele gerviret, ift urbe ne, Domina, noztrorum prcsmia sunt tneritorumf dedit; ubi et ipgemei gapius veniebal, ac de giatu Hceccine luorum beatitudo servorum f Eito , Domina regni, el galute aninwe &ua?, familiariler cum mea, digne pro meritis peccatorum me flagellari 9 0 $0 traclabat. luhti: sed, ut quxd instrumentum officii tui permiDe faUo crimine in io punito. sitti penitus abscindi? Htvc quippe matxu* hymnorum CJt autem bonug Joannes ad roeriiorum augmen- laudis tuce cantica tccpixu scribendo parabat, et Deo tum probaretur, adhuc in camlno iribulationis: p i tacratissimum corptts, et tanguinem Filii tui jitvenig ille quem in Perside docuerat, suum jjenus muUoties inhonore luo ad omnium peccatorum $nludictandi, et proprlam manum gcribendi, nequiiia? tem efferebat. gpiritu exagitatus, epistolam proprio sensu ingeCumque talia saepius ibi lamenlando peroraret, nioque d i c l a v i l , scriptamque Constantinopolim conligit nocle quadam, ut post hujusmodi lamenfuitife direxit, et i a palaiii loco ubi citlus a m i - lationem i n leclulo feesue, nec dorraiens , nec v i niglrif imperialibus invenlri poseet, jaclari pra> gilans ex loto pausarat: el ecce Regina virginum cepit. Eralqiie talis : DiUclis amich, qui $unt in adfuit cum ingeuti lumine, hilari facie, tali consoPerside, Damascenut Joannes, monaehorum minilans eura affamine: Quid agti, i o q u i t , puer meu$ mu$ talulem. Noverilis, imperatorem robur exercifideliisime f Heu I ioquit ilie, Domin*, quid me tu$ ad diverta bella in natienes extremai miitsie, inlerrogai ? Qutnimo inurrogo te ego : Cum hac urbemque regiam, el finilimas, hominibus vacuas paterer, ubi erat ? Ecce ad meum imo ad luum reman$i$u. Quoniam tjgo iapientes estii, securi ve- dcdecut in ccclnia pendet abtcissa cltinlu tui manus. nite, el vietoriam vobi$ paratam ab$que mora viriti- At i l l a : Confortare, inquit, fili in Domino, manum $$r obtinete. tuam tibi restaurart polest, qui totum hominem
y t t y f c air 9 t f

Invenia egt Igitur a roinising epiatola, et coram D plasmaviiex nihilo. His diclis, eo videnle, iUa eccleimperatore perlecta. Traditio ab omnibus exclaeiam pcliit, delalanique inde manum, ejug bracliio matur, et quig bujug proditionig auclor esset, i n - cum mira benignilaie in moinemo regiituil. Tunc quiritur : forma Htierae, Ingeniumque scribendi ille gratias ineflabileg agens, reddila diei luceaurrcspicitur, et Joannes esse imperatori nuntialur. gil, fratribus couvocatU manum ogtendii, eoeque Stalim Joanneg quaeritur, et cum iujuria mulla ad secum ad magnalia Dei glorificandum animavit. imperatorig praBsenliara Irahitur, ipso roiranie, Mox golemniter indutus, alia voce missam de beamide taro sobilo lalis lumultus et contra ge conspitiisima Virgine celebraxit. Iniperaier, audilo m i ratio oriretur : populus univprsus intorquens conraculo, pedes ad eum venit, el ore proprio manuna Vuia mille, non sacerdolem, sed proditorem; nou deosculane, poet Dei laudem el gloriosa? Yirgiais, nonaebuni, sed apostatam proclamabat, el furiab ipso diligenler inquiril, si quem alicubi cognobundus vix manug ab ejns oculis conlinebat. Tunc sceret, qui suum diciandi genus, ac scribendi forimperator, facto silentio, suspirans, a i t : nequhraam baberet. Quod ille quidem ei retnlit, et gic $itnt 1oanne% bene/iciit meis ingrate, malum mihi rei verilas inquisiU diligentius iouoluil.
f

9)1

V I T A S. JOANNIS

DAMASCENI.

50*

* . , , $ . \ , <\ , , \ . \ , , \ * , , . \ * , ,

NKNOLOGIO 4 Dteembrit. [XXX] Suavi Joanne ttrrtm uH inwpisvit, Pergil novos daturus s* cadk modos. Fuit hic sub Leonis lsaurici et Constantini filii ejus imperio, ex urbe Damasco, et illustri genere, fideqne orlhodoxa claro progeBitu* Cum vero el itudiosuni, amanlemque virtuiig palrem naelus estet, GraKaaa omneai eacyolopeediam, aeu libe-i raiium a r t i u a digciplinam et iiigtnjiftlkmera vniver gam edoctua eat, ac Scripturae divinilus inspirataa prorundtlaien et abyggum pulebre probeque perecrutatug. Mooachi quoqua iiieiituUin una cum Hlo beaiissaio Coetna aubiit qui prifpum cum eo gimul educatus, i n Majum poglea eptecopaluni , evectut esl. Ambo igUur illi crudiiorem UBUIU ac * - praecepiorem babuerunt, e l eum qutdem COSUJSMP , / - gine ullo alieriug discrimine appellatu, quex ' , ipsius paler cum aliis captivig tedemptum Ubera[\] , - vii. Ipsum porro sapienliae apicem uterque attige; , runt, talera ac taBium nacti a quo eradirealur, prseceptorem. Cui et sanctissimam Deiparara appav , - misse in somnis ferunt, ac dixisse: Quortum ad , knc Joannet $ub maqhtro versaturt aut poiiiis ipsi . Joanni discipulo praeceplsse, ut In Hlios glorflHh 3 , qui ex ea sine semine conceptus prodierat, ac illo, - rum qai eam e i imo corde veneraturi essent, glo, * riallonem, hynmoa, canttcaque componeret; quod , \ , et prsstitit, atque banc sibi tua) acriptionis mate\ , ^ riam argumentumque conslitoil. Transacto ergo , pariter vita?, monastrcae instituto, beatus quidem , Cosmai post m u l u Ecclegia telicia gcriptorum , ' monumenta, In pace tandefit qaievii; inclylug vero Joannes, pogtquam et Ipse multa i d genus, aliaque , , plura perfecit, ac lum suarum ratioaam v i , tum . Scripiurarum demoagtfaOoiiibug aradili inpiaiii Iconomacborura, qui gacras imaginea oppagnabant, haeresim plurimum impugnavit, quin et multa qaoqoe reliquii Ecclegie Dei monumenta, quorum ope ae subaidio accuraU cnjugoynque K i , quai i n qrfxationen cadii, eognitio comparatur, ia uberi demuni geMetme vUam abseWit, quam cemum et qsataor anoos egerau

E X MS. SYNAXARIO B A S I L I I

IMPERATORIS

A p u d C r y p t a m - F e r r a t a m , atl d i e m 2 9 N o r e m b r i s nal 6 .
D

Comnumoraiio S. . iV. Joannu motuuki leri ~ Damasceni. " " "

to l /

4ipt4$b^

\ \ , , , , \ , \ , . , , \ ^)4, \ . ,

Hic fnii %vk imvgerie Leooig toaufici et fiJii ejug CoRataoiiBi, ex urbe Damageo, genere illugtri, IMH noralo, ei fidoli. Palrem aatem habuit virtutia amantem, et erudilug esl omni. Graecorum digiplina, insnper eciam divinis Lilleris. Pro aaaore deiode Gbrigii paternae divitiag degereng, factvs egt monacbus uua curo Cosma, [XXXI] eo qui oelebratiggimug ob sua poemata ei canlica in gao^lag solemniiaies, ac magnae praegertim bebdoaMda pascbalis. Joannes porro orationum suarum ac demonsiraiionura e Scripturis sumptarum iflicacia

903

VETERUM TESTDIONIA

504

lconoroachonim h x r t f t i a eoaAidil. Unde ab haere- ticis imperatoribua varie relegatus, et carceribus (36). " xa\ tradiloi, i n pttkhra confesaione consuunnaias est, . \ sepultatque est a diseipulo tuo. , , \ . Eodtm die comrnemoratio tancti Patris nostri Joannis Damascem. Hie fuU eub imperatore Leone leaurico, ei omnie eruditionis et roonasticae instilutionis parConstantino ejue. filio, ez urbe Damasco, illuetriticeps, quemadmodura et aanetus Joannes, qui bas orlus parentiboi. e i orthodoxas idei obsemuoratioois facultate, et sanctarum Scripiurarum tia excellent. Cum vero parenlem kaberet virimig teaiimoniis impiaui haeresini eoruro qui aacras imaadmodum atadiosra, ejus cura at dilifentia omnem gines iropugnabani, vetaemeuter confuiane ac reencyclopaedfam edoctus est, et divinitus inapiratas darguen*, multa erudile et accurate scripta r e l i q u i t : Scripturas didicit bene peracruiari. luqoe Chri- i n quibus omnium fere quaestionum soluiio invenisiianat fidei stodio accenws, relktie patriii oplbus, tur. Gum vero ad mullam et laudabilem senectunontaticam vitara amplcxu* est ona cara Cosma, tem pervenisset, excessii e vila beatus Joaunes, cvjtu laut ett celeberrima in b i s melodiis et can- antea Mansur appellaiua, quo vocabulo et ipsius t l c i t , qom de diebus festia conscripsit.Erat enim parenles appellabaniur. NOTiE. (56) Menotogiuro Sirtelanum quod Basiliano perpeesus sil. Menologium istud Sirlelanum, quod M b j i c i o , nihil babet de exsilii el carceribus, quae Latine edilum est lom. editionis Henrici Canisii, Joaun.es. Pamasccnus ab inipcratortbuslconoroacbis ad diem 29 Novembris, habet ut mox scquitur.

TESTIMONIA
O E J O A I f N E DAMASCENO

SELECTA
E T EJUS SCRIPTIS,
ctnira unathemati*

VETERUM

4yhtt ajptftn* geim*H$ pm Nmem in BiUnjnia eeUbrata en. Act. 6. Epipkmius $mo$ puudo-ttjnodi de Joannt.
9 1

Alqui Joannes, qui t b eia probri loeo Maasur G 6 appellatei eat, quiqae, dimiMif omftibas, Mattbsram , \ , evangelistam smulatug, Gbristum secutus est, , , majorts divilias arbitratus thesauro omni Arabum, opprobriaie Ghritti, ei oiegii poiio* affligi cum \ plebe Dei, quam iemporalem babere jucuoditatem , peccati. lpse ilaque crueem iuana et Chriati por- . \ t a n i , eumque seculus, pro Gbrieto, ab Orienle per , , Gbrifttam tuba cecinit; non lolerabilem ducens vo- , \ cum novitatem qum aliena regione faoia erat, seu , pnBvaricatricem pagsionem rabidamque insaniam, \ qose adversus aanetain Dai eauboUcam Ecdetiam erat armaia. Sed banc publieans, omiiea exhor , t a i d o el adroonendo cautoa reddebat, ne adduce , renlur cum operantibus iniquitalem; quarens in , Eccleeiis aiiiquam legiglationem teneri et pacifi- , \ . eam coDStitotionem , quaro Dominas diecipubs , suia lanquan intigne e o r u m qui de Domine ipaius affellanmr, donavit, diceiig : Ptcem nuam do , ^ \ nmcem nuam relinquo $ His ergo r e w - $JHY ** .
D 9 9

DE S. JOANNE DAMASCENO. 506 , rendis viris et flde dignif Uliler in Eccleftia caibo , (lica demonslralis, qn esl advergue eos tngen* . , accusalio, et quam hc est horrenda, quam eiiam ), - ferre quis omnino uon poteril? Yere ignorantiam , \ , ignoraverunl miseri, propriam linguam inboneste ; " , denudantes, Germanumque anlislilem sacrittcato* , rem, et sacerdolem Cbrisli, duplicis sensus horoi , ( , neni, et ligni cultorem nominanlea, simlliter et \ , \ Georgium, et Maneur, elc. \ . Aciione teptima ejusdemtynodi. *. Germani Orlhodoxi aelerna roemoria sit. \ . Joannis et Georgii atierna memoria sit. . g Praedtcalorum verilalie, aelerna memoria sit. , Trinilas Ires clarificavit, quorum dispuialionet , sequi mereamur, miseratioiiibus et gralia primi el \ magni poniificis [XXXII] Ghristi Dei nostri, inler, cedente inlemerataDomina nostra sancla Dei Geni , \ , trice, et omnibus sanctis : flat. Amen. . Stephanu$ monachus Byzantinus auctor Vilcc S. Stephani junioris martyris, Stephanum de Joanne Damasceno $ic locutum refert. \ , \ , , ? \ , , , , \ \ ' , , - ^ , \ , \ , , , , \ , \ , \ ' .
1

Inter quas eliam honoralissimus et sapientissimus Joannes Damascenus presbyicr (quem bic tyrannus Mansur nominat, nos aulem sanclum et deiferum appellamus) eidem scribere, cumque ha> reticum bialeronem, Mahomet lconocaustam et sancforum bostem nuncupare non deslitit: subjecios vero ipsi episopoa, , id est tenebricosos , ventris mancipia et helluones vocabat. primis vero circorum el speclaculorum amatores Paslilam et Tricacabum, Nicolailam et daemonmn amicum Atzypium, novos Oreb, Zeb, Zebee, et Safrnana, el Dalban, hisque subdilam plebem con4

gregationem Abiron noininabat. Nicephorus Constanlinopolitanus in hisioria, ubi de conciliabulo Constantini Copronymi tmp. "Qpov , ln eo conciliabulo (idei canoocm cofldidenmt de , \ , sacris imaginibus everiendis, cui ab omnibus impio . consensu ac nefario subscripUiro est, eaeque pueri\ ' - liter in foro anatbemale damnatae. Eadem et in . ' \ Germanum Constantinopolilanum patriarcham d i , cta senteittia est, elGeorgtum Cyprium et Joanncm , \ Damascenum cognomento Man&ur. , . D Theophanes in Chronographia \ , 6 , , , \ . Item ad annum 19 Leonh, , \ ^ \ , , , \ \ , AeAvad annum 13 Leonh hauri. Tum vero Damasci Syriae Joannes Gbrysorrboas, Mansur filins, doclor egregius, sanctitate viUe acqne ac doctrina fulgebat. ubi de Petro Majumensi. Hunc sermonum encomiis honeslavtt

sanctnS

Paier nosler Joanncs, qni rite cognominalits esl Ghrysorrhoas propter florescentem in ipso, tam quoad doctrinam, qnam roorea auri inatar m i cantem spirites gratiam. Quem Gonstaminos i n v pius imperalor aunuo submittebat analbcmali propter cximiaui ejus de recia fidc seiiienliam ;

507

V E T E R U M TESTIMONIA

50*

otiin auclo nomine Maniur appellaretur, qaod r$- , (kmptum stgnificat, Judaico animo Manserum voci, . tai, novuui suae aetaiis praceptoremu sinastatiut Dibliothecariu$ Theophanit interpres ambo uta de Joanne Damatceno testimonia ad hune modum Latine reddidit. Porro i n Syria penes Damaecura Joannea pretbyler et monachus, cognomenlo Gbrysorrhons, llansur filius, doclor optiinus, vita et verbo prefulstt. Hunc declamationibus scrmonum oravil sanclus noslcr Joannes, qui cognoininalusestChryaorrhoas, propler auream et fulgidam spiritus gratiam , quae in ipso, tam verbo, qnarn* i n vitae actu floruit: qtteai videlicetConstantinus inipius imperator annuo Post paucos dies tyrannus i n forum venit cum patriarcba suo ei sectatoribus episcopis, qui coram omni populo venerandarum imaginum veneraltouein interdixeruiil, idololairis illis appellalis quieas col e r c n l : ei anatbcmate noiarunt inclylum Geriuanuro,qui Conslantinopolitanus patriarcha fuerat, et Georgium Cyprium, et doclrina virtuleque magnuui Joanncm Damascenum, qui buuc Dei hofem et patrein ejua per lilteras saepe impietatis arguit. Cedrenut compendio hittoriarum Damasci Syriae fnii Joannes monacbus et preftbyter Cbrysorrhoas cognomento, Mansuris filius, quod Grece sonat Lenirabum, quem inipius Ju- C daico aensu Manzerum appellavil. Hic sanclus Joannes una cum Cosma Majumenai episcopo, ei Tbeophane, fratre Theodori Graptorum, melodi sive cantores sunt agnominati, eo quod melodiia comprebendissent eas canlilenas qua in ecclesiis GhHsiianorum caountur. Erat enim sanctus hic Joanues et vila et sermone magisler oplimus, Dinjui divina humanaque cognitione replelus. propter eminenlem orthodoxiam ejus anatbemaii submiilebat, et pro Maneur, quod ejus aviium no roen est, quodque redempiut inlerpreiatur, sensu Judaico novum Eoclesiae magisirum Mauseruin muiaio uomine vocilabai. Hcec eadem, ut ccetera, ex Anastaiii Bibliolhecarii tramlalione operum theopkanh habet Paulu$ Dtaconus in Hntoria miscella. CopronymL

Joannes Zonaras lib. XV, 6, ubi de eonciliabulo

P**' -

. , , , \ , , \ , \ \ \ , \ ' . ad annum deeimum Leonii hauri. 0, , , . \ , , . \ , \ .

Suidtn in Joannt Damasceno. Joannes Damascenus cognomento Mansur, vir , ierat [XXXIII] illustrissirous, aetalis suae nulli eo , * r u m q u i docirina illustres fuernnt, secnndus. Ejus . ecripia perniulla sunl, el praecipue philosopbica , \ , necnon in sacram Scripturam parallela selecta, et * , \ ol canticorura canonee iambici ei orationa solata ' ~ ' ~* ' ~ \ . Eodeui etiain tempore Goemas llierogolyroilaoaa , , f o r u i t , vir tngeniosissirous, et oainino spirane illam , . auavem modulationeiu miisicam. 1 1 1 1 auteni canti \ \ , cnrum canones Joannis cl Cosm;e nullani cuin a l i - , 0rum carminibus eoniparationetn aduiiserunt, nee . ' admittent usque ad hujus aevi fioem.
D : 1 1

Menceis ad ditm Decembrh. Quem te uoimnabimus, sancle? Tbeologum Joaauem, an Davidem carmina caneulera ? citbaram spirilu resonaoieni, an libiam pastoralcm, dum aaree eiirnii et mcutem oiulcea, duin Ecclceia or , ; , ; , ; \ , , -

609

DE S. JOANNE DAMASCENO.

510

dines omnes exbilaras, maltifluit iuis vocibus? . qui fines orbis lerrarum Ulurainas, ora ut salvetilur animse nostrae. , , ^; Quem tenominabo, divineJoannetetdulciloque? , - astrinn lucidissimum es deitatis fulgore radiana; , - gpiriluales caltgtnes perspicaci virlule pervaditti: , ^ - qui ineffabilibus deilalis mysteriis iniliatus, tan: , quam Moyses aller explicasti musicam artem l u a o i : . ora u l salventur animae nostrae. , ; , Quem te nominabo, iuclyte? an lucenlis facia , porlilorent, illuslrero ducem, minialrum el specla , , torem wysterioruin Dei, sidus illuminane Eccle , - siam , lampadem fulgeutein iis qui in lenebrii , ; s u n l ; an organuin perquaua sonorum; aul usluUiu ^ . auavisaimani ? ora ut salvenlur animse nostrae. , ^ Joannes, Fater sapientissime, Ecclesiam Cbrisli , canticis tuis diviiiissimo insiinclu exbilarasti, can, loruin inclytissime, efficientia spirilus, Pater, , cinnyram luam pulsans, modulatissimam illam , - Davidisaemulalus, cujusdivinorum moduloruin sono . oranes pcrmul&isll,

Ex Marlyrologio Romano, ad diem 6 Maii. Damasti naialts beati Joannis Damasceni sancli- dextera manus ampulata fuisset imagini B. I l a r i a tale ei doctriua celebris, qui pro cullu sanctarum Virginis, quan defenderat, seipsuin comiuendans, iraaginum verbo ei scriplis adversus Leonem Isau- proiiiius dexieram iulegraoi aanainque recepit. ricuiu strenue decertavit : cujus jussu cum ei /n additionibus Carthusianorum Coloniensium ad Usuardi Martyrologhun. Constantioopoli depositio sanctae memoria? Joannis Damasceni, docloris egregii, nec minus vita et miraculis clari. Ex Martyrotogio Maurolyci annis 1564, 1570 1578, Venetm edito. Constaniinopoli sancli Joannis Damasceni preabyteri, moribus ei doclrina clarissimi tempore Tbeodosii tertii. &igebertu$ Gemblacenm libro de viri$ illuttribus cap. 75. Joannes presbyler et monachus, de Damasco C impugnabat impielalem Leonis imperatoris, sc r i Syris, vila et doctrina clarus, cognomento Cbrypsit et ipse Gracis Graece contra Leotiem imperawrrhoas, aniinalus scriptis Gregorii papse quibus lorem. llugo Etherianut, Filius esl, et Filii Spiritus. Jt$m libro ///, cap. i%. idcirco et in Trinilale ordo, eUi ab boinine niunl. Ait enim Damaacenus: Per F i l i u n daluf inpoeaibile sit aciri qualis sit. E l iinmediaie q u i - Spiritus, et ab oroni crealvra participaiur. 4eiu Filiue, inediale vero Spirilus a Patre proveRursum, cap. 12. 8oloa vero Damascenua Joannos diasidere a censuetudiacra Ecclesi Graecerum referendo, quax magno Cyrillo aliiaquc aanctis Palribue videlur, 0 non esse Spiritum ex Filio confitelur usqae i q l i U m e u i t a scribii : Spirilum ex.Palre diciums, hodiernum. Quippe si Spiritum Patris et Filii ei Spirilum Patris nominamus: ex Filio auttm noininamue, ut sanctua isle vir asseveral, au$ Spintum nou dicimus, SpirUum vero Filii nomina- aqualiler et aimUiter confiiendura e s l , Spiruuia mus. Verumtameii Scriptura sic habenle, non esse ulriusque, aut inaequaliler, aut dieeioiilU discordat bic sanclua a Latina verilate, hoc ad ter, etc. Ptolemaus Lucentis ordinis Prasdicatorum, TorcelUnM epiic*pu$ i Bhlorxa ecctesiattica ms., ubidtE^ genio I / / , ponlipce. Eodem tempore Joannes Oamasccnus dc Giwco in Lalinum est translatus * *. NOTiE.' (57) Magister Seiitentiarnm, sancius Tho:ua, paseim in tbeologicis tractaiTibus cilant, quoruii\ abique de scbola tbeologi, Joaniiem Dainasceim.n loca coulcxere nimis longum foret.
$ T

de hceresibus qua$ Grwci Laiinii devolvunt, iib. ///, cap. 7. Patri

Joannes quoque Damascenus siniililer Palrum vesligia dum imUalur, acribit baec : lmago

111 tibroJoannis Becci patriarcha

V E T E R U M TESTIMONIA.

51

ConttanlinopolUani de proeessione Spiriius tancti, cap. i S , n. 19, . I / , (iracia orthodox<e,

Quod ei laudatis expositionibtig, et mutuam diclo- ^ , rum [XXXIV] Scriptura* conciliationem examines, , 0 , neque dictum a Dainasceno tbeologo, ex Filio vero Spiritum non dieimus, turbas ciebat.Namque ab iig, , , , qni, ex solo Patre, vocem i n eenteniiam Basilianae . expositionig accipiunt, dignoscelur, quemadmodura eliam initio oraliouis fassi sumus, qaa ralione et hie Damascenus tbeologus non tanquam cx ipso , sed tanquam per ipsum procedentein Spiritam as- , \ , \ , geruit, el quomodo aliis in locis, ex Filio autem Spiritum sanctum non dicimus, declaravit. Naraqae, , * , \ eum ad Patrem universa causalitas deferatur, , prima causa Pater asseritur, et cumprima causa . sit, propterea et sola causa ab aequis cogniloribus , qui fidf.i decrela prascribunt, creditor. Nullnt ila- , , \ que locus dubitandi relinqoftur, ne cognoscamus, vov , propterea, ex Filio Spiritum dicimus, Damasce- , Biim dixisse, nequis primam causam et principium , Spiritus Filium exislimaret. Eisi enim, ut nonnulli , , opinantur, proplerea sancius dixil, ex Filio autem Spiriium non dicimus, u l Filiuin a Patre sejunge- *|. , , r e t , nunquam dixieset, non tanquam ex ip*o, , , ud veluti per ipsum procedens. Nam a Palre , , Filii sejunctto, quemadmodum a me diclum cst, , * nuuquam in Spiritus a Patre exsislentia illud per . , Filium, admiltet. \ , . ejusdem Joannit Becci oralione II, in tomum Cyprii. Grwc. orlkod. . II.
1

Verumlamen Damascenus, qui terrarum orbem ^ ' , propria Ibeologia replevit, haec minime approba , * v e r i t : Productor enim, ait, per Verbum Paler : et , \, , * \ ubinain suum locum obiinebit illud, tonligue, in eo , , \ quod producitur ? ; Volalerano. niens, dexiera ei ablala est. Verum postquam deprehensus, qui lilteras prodiloriag siylo Damasceni probe assimilaverat, in honore apud imperaiorem foit. At ille in coenobium regressus, ibi deceasit. Scripta ejns utilia ab utraque recipiuntur Eccleeia.

loannes Damascentis, Damasci natns, Hebreus, puer Constantinopolim venit, ubi liberalibus artibus legilime imbmus, et ad Cbrislum conversua, nonacbi habituin sumpslt, t i m u l et docebal. Captus deinde i n liitore maris a piraiig Saracenis, posiea a Theodosio redemplug, magister ejus epigtolarum fuit. In suspicionem proditionie ve-

Ex Joannii TrUhemii De scnptoribu$ ecelesiasticis libro. Joannes monacbus et presbyte* Damascenus, D manuspervenerunt. Legitantutnopus illud insigm. vir doclus et sanctus, de quo rairanda narrantur, TraditionisOrihodoxac fidei, libros IV, Deum nemo propter excclleniiam doclrinae et vitas sincerilalem, tidii unquam In magno prelio babitus apud Constantinopolim, Historiae Barlaam et JosapbaC, librum tinura. De Ciderig nibil vidi. praelalus monachorum constUutus,muUos ab iniquiClaruit sub Tbeodosio devotissimo principe, tate avertit. ScripsitGraco sermonenon pauca proanno Domiui cccxc. fvndi geneug opuscula, aed pauca eomm ad noslras Et aliquanto inferiui ex eju$ libro. Joanncg monaehus et presbyter, cognomenlo Cbrygorrhoag, naiione Damascenus ex Syria, vir M o a m , 18. i n divinis Scripturis et m saecularibus lillcri eruditus, ct noQ minus vila quaro scientia clarua,

513

VARIORUM EPlSTOLiG.

5f4

animalus et provocaius scripiis Gregorii pap I I I , Contra Leonem imperatorem libros I I . quibus ititpugnabat errorem Leonis impcraloris, El qtiaedarn alia. scripsit et ipse Gracis suis Graco sermone ("). Claruit sub Leone hnpcralore, anno DCCXXX. Ex epistola Joannit Canonii Norimoniam, vrdinis Pratdicaiorum, ad beatum Rlienanum StUUentem d* libro GregorU Nyneni De creatione kominis. Multa ex Basilii Magni Hexaemero Graeco emenLaiiniiate cuUiori decora?it: utinara tamen non davi, et Helia Greiensi,et Joanne Bamasceno, qui imer aulicorum (ul ipse ail) tumuhus, et dWersoerbatim etiam inulia capila Gregerii Nysseni lao riorum augulos: nihilominusmajorem Burguudione quam eo longe posicriori suis seulenliie interse- laudem faciliori opera commeruit. r u i t ; queui praeceplor luus Jacobus Faber, nuper Rursum, circa finem epistola. JoannesDamascenus praclarissimus pbilosophus multos versus sxpenumero, imo integra capila ex et iheologus, lanio hunc prosecutus esl bonore et oc libro nostro excerpere, et suo texiui inserere veneratione, u l inler scribendum tbeologicas minime dubitaverii. tanctorum Patrum senlentias qui ante sc fuerunt, Exbeati Rhenani epislola ad Jacobum Fabrum Stapulcnsem prteceptorem suum. Quis non pbilosopbiam vel niaximc laudarit, pauca, cum sentenlias Palrum colligerel, muluacum haec hominein in suiipsius cognitionem addli* tug est, quero tu superioribus annis diu ignotum cat? Laudabiliorem lamencenseo, quae aCbrisiianis et semilacerum ad studiosorum utilitatcm recotiprofiuens, eorum quae ad hominis salutem atti- cinnasti. Yellem autem , clarissime v i r , ut siciii Dent, simul admonet, velut bacc subtilissima d i - Damascenum celeberrima Parisiorui academia jaui i o i Gregorii Nysseni doctrina, quae cum mullorum pridcm favorabiliter suscepit, ila el Nyssenum Daerrorea coarguat, solidae veritati inniiitur. cujus masceno antiquiorem minitne negleclui babcret. penu ganctissimus Pater Joannes Damascenus, noo NOTiE. (38) Haec bene Triiliemiiis, qui lamen duos fmat Lco Allatius in opere de Joanne Damasceno Joannes Damascenos imperite pontt. Nueas ejus et ejus operibus, quod Prolegomenon loco ediiioni riores, necnon Volalerrani, qu ex Yiiiceulii noslra praiimttimus. ellovacensis Speculo accepia s u n t , erudiie coi-

EPISTOL^ Hlustrissimoruoi atquc doctissimorum prffisulum DD. Caroli Monchai, archiepiscopi Tolosani et Josephi Mari Suarez, episcopi Vasioncnsis, de edendis operibus s a n c t i J o a n n i s Damasceni.

Eputola primm, aua, ni [allor, tcripla est ad clari$iimum virum Leonem Allatium Barberina biblioIhecw cutiodem ac prcefeclum. $ mihi eopiam [ecit R. admodum P. Bernardus de Montefalconis. Reddili mihi fuerunt vi l d . Augusti duo codices Origenis in MaubxuDi et Joannem ex bibliolheca Barberina ad nos per le transmissi; qtio nomine plurimuin tibi debeo , qui emtnenlissimi cardinahs mandatum tanto sludio ac diligentia peregisli, tit illud occupasse videaris, nedum exspectasse. Addidisli penes le esse libruin ejus auctoru unum IJepl , quem primum esse merilo suspicaris eoruin quos scrisit adversus baereses; ac praelerea haberetealia S. Patrum Graca monumcnla nondum edila, qtue niissuruni le continuo recipis, siconsilium iioslrura de opertbus eorum excudendis significavero. Scilo kaque cleri Gallicani cura el impensis parari editionem SS. Epbrsem, Maximi, Joannis Damasceni, et Origenia : sed bujus pauca admodum Graeca esse eaque mulila. Verum spera nobis injecum ease quse misisti, inlegerrima repertum i r i : quanqaam ex iis qu jam delibavimus, hiulca permulla oobis visa sunt, nec multo his quae Regie codice contineoiur saniora nesck) an adbuc

ampliora. Tuam ilaque opem, V. C l . , quo In genere iiuila est uspiam praseuiior atquecertior, meriio petimus ac speramus, ut sicubi scriptoris hujus /nedita quaedam latcre nosti, ea nobis indicare non graveris. Quae vero penee le jam sunl, sive ea sinl Origenis, seu vctusti cujusdam Patris, quaado lam proltxe et benigne nobiscum agis, quaeso, transmiue. Quod inonutsll remittendoe ease codices, editione peracia, sedulo id quideiu ac studiose perflciaro, et si quibue ofliciie remuuerari possum, prrclo me libi seroper fore persuadeas velim. Lutetiae Parisiorum etc.
EPISTOLA EJUSDEM 1LLU&TRIS81M1 ARCHIBPISCOM A R. P. FRANCISCUM COMBEFIS OROINIS PRJEDIGATORUII.

R. P. La leltte tfue vous avex pris la peine de mVcrire du dernier Jutttet, fait mention d'une pricidenU qui ne m'a pa$ iii rendue. Quand vous prendres la peine de niicrire, vous rCavez qtfa bien enveloper vot tettrett el les envoyer au Courrier de Tolose, ou Montieur de la Mare Bourgeois de Paris, demeurant rui S. Andride* Arc$ au cheval noir qui we les fera tenir. Pay bien aite d'avoir vu dans celle que fay recui, vo$ iouabl$$ deiteins. auxquel* je rCay q*a WMI encourag$r el wu$ ogrir iout c$ qui
r y 9 f

516 profiler : puisque des obscrvations que vout faiiet pourra dtpendre de moy pout les favoriter. Je tnassure que Monsieur Auberl qui beaucoup de en la leclure det .Gonciiet el des Pere% il en coule loujour* quelquune de vdtre plunte. Je crois que vous merite ti de bonti, vout communiquera facilement ee quil aura et sera bien aise que vous ayez part ferez bietl de ioindre Methodius votre Awphilot la gloire de donner au Public toul le S. Jean Da- chiuiy afin de faire un juste volume. Pour le volume nouveau des pieces de S. Jean Chrysosmasceiie Grec el Laitu. 11 y encore rOrigtne, le lome, ou qui se treuvent sout son nom dam les m$$. S. Ephrem, ilaxmus, ei plu$icur$ aulres Peres et qui lioni p a i encore veu le jour, vou$ pourrez ui altendent quelque* mains secourabtes qui leur les preparer aloisir. Pour COrigene, encore que ceace voir ie jour. J allent avec impalience aue vou$ Iny qvi dit le preparer, m'ail icrii, quil en aura un donniex ce 'que vous avez dt S. Amphilochius. Les volume pre$t dam ia fin de eette annie, pay peine chabiet de$ Grecs nons en ont eomervd des fragmeru le croirt. Les faules que vout remarquez aux terqui (ont detirer $et Ouvraget eniiers. Le P. Poustieiom des anciens Conciles Grec$ sont bonnes etre ne$ de la Compagnie de Jesus transcrit de ma / i obunoes. Mais pourcela, il n'e$tpas propos de faire brairie ceijours passez une chaine sur S. Matthieu et S. Harc pour fa donner bien tost aujour, et tl y de nowoellet versions, causeque VEglize qui s*e$t $cr des fragmens de ce Pere : mait cesl tout ee que vie des anciennes, les $$ dans tes compilatij ay. Pour le Simeon Thessalonicensis je ne l*ay jaon% dt% Canons, quoique dan$ les ancient Manumais veu , quoique plusieurs personnes de scrits il se irouve des versions diflereniet de celles spavoir le cilent. Casaubon en fait mention en quelque nous avont. Et il me souvient d'en avoir fait que Zieu, comme icru main dant lioraivoir au . P. Sirmond une forl ancienne du Conrie du Roy, elArcudius en rapporle de longtpassages cile de Sardique et de quelqucs aulres. Les Livres qui fonl desirer de le voir tout entier. Pour S. Jean qui meriteroient maintenanl une ediiion Grecque Chryiottome, le P. Fronton du Duc croii austi avoir et Latine, sont lc Maximus, et le S. Jean Daniastraduit lout ee que nout avons imprimi de luy, et cene, et lOrigene. Monsieur Aubert travaille aux que ce qui resle dans rudilion de Savite de deux premieres : et si vous pouvez luy ayder, quelque$ autres auteurs, comme deSeverianu* et quel- vous obligerez bien fort le Public. [ XXXYl ] Pour ques auires. Toujoun seroit-il bon de le$ faire t m le P. Goar, Mon$ieur de Beauvais luy pense [ourprimer separiment avec les traductions. J'ay vu au- nir un petit traiii imprimi, de Grsecx el Lalinae lrefoi$ le P. Sirmond en quelque pensie de fairt un Missae coiisensu : ti j ay treuvi parmi des vieux recorps de loul ce qui se treuvoit de Severiauus, cueili de pieces M&$. un office , et un offic* duquei mime je crois qu'il quelque piece, outre de la Vierge Marie. Si eela peut $ervir je les fourcelles qui sont dam fidition de saint Jean Chryniray, qui suit, tosiomt de Savile. Si quelqunn songeoil donner de R.P. nouveau toules le$ ueuvres de S. Jean Chrysottome De Tolese, ee 9. pour les faire imprimer uv volume apres Cuulre, deSepl. 1 6 U . meture qu il*seront achevez de debiter. Car fapptens Votre ires afleclionno serritcur, q te de$ tix premiers volumet du P. Fronton, il ny CUARLES, Arcb.de Tolose. en que [ort peu d exemplaires el que Cramoisi les EJUSDEM AD ELMDEM. rtimprimera Vun apres Tau/re, pour parfaire les ccu R. P. Votre Leltre du vingtquat^me Juin, ne vt6 qui lui en resteront. 11 $'en pourroit faire une idition meilleurc que toui ce que nons en avons. nCa rendue que le 6. de ct mois. J en avois recu riwver dernier deux autres, qui me fureni portuet J en ay deux grands volurnet mss, dans lesqueli il tfontpellier, ou yiloi$ astittant aux Etats de nbte pourroil trenver quelque chose pour meliorcr /** tre Province : el comme * fort occupa et envednion, ct pur les qualorze volumes, le Gree se dan$ les papiers de chicane, concernant tes piturroU rendre meiUeur en le prenant dans Mdiaffaire publiques, elie ulreuverent icartue*, en sorte tiona"Angleierre qui est plusentier quecellede Commelin, el les verstom en les refaisant entierement. que je ne let ptis avoir pour y [aire roponse, quoi Blais Mortl ne te&i pas soucte de la bonia. II sans cela jt euise pat manqua. Pay apris le deceds de bel~ fail imprimer sur Cedilion de Commeiin, taquelle de [eu M.Aubert que Dieu ab&olve. llavoit il ajoxlii beaucoup de fautes. Je tnensuii plaint au~ les qualilez;mais sa paretse beaucoup relardiPutilili publvque, el la salisjaction du Clerai en riditrefois; et cela est digne d une publique animadvertion des Peres Grec$ dont U avoit prit U $oin $ou$ $ion. Sijen&ois pas ti iloigndde vousjeprendrois plaisir fomenler vos itudes : mai$ j$ ny pms ma direction. 11 tiri troit mille icut sans rien qtfapplaudir de loin. Je voudroh aooir quelque ex faire, st ce n'e$t quelques copiet que nou$ avon$ peine emplaire m$. de Euchotoge, pour ayder le P. Goar retirer; encore ay-je fait let frai$ de la plus part eason de$sein; mais je n"en ayque quelquet Orauous de ces copies, qui ont iti faiies Ronte. Maintenaut Ae main forl recenle* 11 seroit aussi desirer que il faul travailler retirer ces copies; u quoi je vay donner ordre. Diia ficrh quelquet-uns dt mes uelquun recuiiUil, et donna lout en corpt ce qu a amit de i'A$$emblee, pour praparer ce qu'il faudra dil Procope sur iEcriture. JeCay mi Grec m . en donner. Si mes avis sont considerez, on pariaFaris $ur le Penlateuque, dont nou* *$ que le qera les Ouvrages. Le P. Gear el vou&> y aurez Latin imprimi. 11 te trouve $ur le$ Rout et $ur lsate. bonne parl, et on aonnera quelqtfauire qui demande J en ay uu m s . sur le GanUqut. fi ftn pourruit FOrigene, ce que nousen avons. Les preparatifs quc treuver encore quelque chose. J'ay plu$ieurg traitez vous aver pour S. Jean Damasccne, pourronl de piutieurs Peres Grecs queje donnerois librement bien Killusirer, et le S. Maxime aussi. Le P. Goar pour 1$ Public, si nout avion* ici des per$onntt qui voulu$$ent te$ traduire. li se trouve peu de personnet pourroit prendre te S. Ephrem : et pour le S Sicephore Patriarche, je ne scaU pas ce qui se treuve de ui en soieni capablet, et moint qui veullentjravailler. luy, nidequeile importance ii est. Devant que /M*e prie Dieu quli vou$ donne $antd et courage pour semblie fimsse, etle ordonnera de ces cho$e$> et s i elle ccta qui suis, R. P. conlinue d'en avoir confiance en moy, vous y aurez be Tolose ee 13 bonne part. Car festimc vbtre merite, el celuy du dAouttMi. P. Goar, qtte je $aluS avec vvus, et me recommande sainls $aenpee$ qui $ui$ de bon cceur, V6tr$ tret a/fectionni terviteur en 1. S. R D . pERE, Gkarle$ Arch, de Toto$e. De Tolose ce 1 2
% %

S. JOANNIS DAMASCENI

?
%

EIDSDBM EP1ST0L4 TCRTIA AD EUMHtM

R. P. J'y tut grand conlenttmenl de$ Utires qne VQU$ prituz la peine de nCitrirt; car it y loujours

d\\ou$t 4 6 5 0 .

VOlre trta affeclionna serviteur en N. S. GHARLES, Arcb. dfTolosc.

517

MALECTICA.

EWSTOLA ILLUSTRISIMI AC EftDDlTlSSIMI D. JOSEPHI MAItt.C SUAREZ EPISCOPl VASIONENSIS AD R. P. FRANClsCLM COHBEFIS ORD. PrD!CATURUM.

Mon Reverend Pere, JOiUndray donc le relonr de ce bon pere d Armem>, ei si vou$ me communiquez ce qifavez reirouvi dant ces [ragmenlg d Eu$ebe de PamphiU de$ deux Magdtleines, je le tiendrau grand faveur. S. Cyrille iu commenlariis ad Evaiigeliimi S. Joannis lib. 8. discourt au long des deux Magdeleines. Je Cay en Latin, el de la version de Georqe de Trebitonde ed\i\on de Parit par Hopylut l an 4n20.et au lilre de ce 8. tivre, il y , Commeniariortini Cyrilli adjeclorum iiber oclavus. Jay vti Vidiiion Grecque Laiine de M. Auberl, el nay retrouri ce ditcour* en Grec. J ay donc douli que ce ve fut quele wutre tfun aulre allribui S. Cyrille En effel Lardinal Beltarmin dans son livre de Scripior. Eccl. remarque que it% livres 5. 6. 7. 8. ont ili tupposez par Clictoveus, et que ceux de S. Gyrille ionl perdus. Je rechercberai parlous ces quariiers p o u r senrir a redition de S. Jean Oaniascenp, et tne rejomis de cet illuslre employ, et du ctiois quOnl feii Me***igneur$ del AtsembUe de vbtre pertonne, laquelU souhaiitaHi mille benediclions, je nCoffre de HQUweau enlierement pour itre ajamais, Mon Reverend Pere De Vaito* ce 1. Ociobre 1646. Vdlre irh affeclionnS serviteur.
% %

JOSEPU MARIE, EB. de VaUon.

EJUftDEM AD ECMDEM E P I 8 T O L A Jfoft ALTERA.

Reverend Pere, Pay tardi $i tonguement de ripondtt la vbtrt

618 parce que j^loii dan$ ia confution, me vovonf /atorhi de ce fragment tur les saintes Magdeletnes th du manuscritdu Roy queje crois iireune chaine plu$ ample, el yiioh dam une forte panion de nCen r*tancher en quelque facon. Pay $oigneu$emen$ recherchi Us mogen$ ti puisque vous m^vex com. muuique vosdesseina sur S. Jean Damagcene, quoy que travenije vous adres** u% memoires, lesquets je receut il yadix ant de Mons. Sommaja Genlilhommg Florentin. Je lavois prii de trCenvoger ce qui s* treuvoil de Burgundio, juge et citoyen de Pi*e. qui fleurit $ou$ Eugene III. et traduisit de Grec en Laiin 4. livrei de Fide Orthodoxa de S. Jean de Damas, el la plnspart det oeuvret de S. Jean Clny*o$tomt selon S. Antonin, Naucler, el Gctner. Car dans la Bibliolheque de monseigneur te Cardinal Barberin, favois vu un manuscrii des livres duail S, Jean de Damas* interpreti parce Burgundio, il m>ww>ya ces remarquet que je vou$ adresse. Quani aux diverses pieees Grecquet de termons, en voici diverses que fay letiet Bome, dan* la Bibliotheque Barbe* rine, tl ehez Monsieitr HoUtenius. Je tutt bien diplaisanl de ne pouvoir vout communiquer le$ Homelies enlieres : mah ion Eminence se trouvant Paris comme elle contribtte volonliers et liberalement ce qxCtiU peut pour le Public, si vous la priez, les vou$ aceordera. Cependantje vous rends mille gruce$ de la faveur de laquelle vou$ nCavez prtvenu, et atlendi celie dubon Pere Armenien, tnais sur toutvos commandtments, aux fin$ que je puissc vou$ lemoigncr par mes wrvices que je suiz verit ablemenl, Mon Reverend Pere, De Vaisonre 21 Juin 1647. Ydtre trh af[eci\onni urvUeur.
% %

JOSEPH NARIE EV. de Vaiton.

SANCTI JOANNIS
DAMASCENI

OFIRI PHILOSOPHICl ET MOLOGH1

AD DIALECTICAM PRiEFATIO.
DIALBCTIGAM S. Joannis Damasceni damus p n m o IOCO, t u m deinde t r a c t a t u m De hcprctibus, ac postea l i b r u m De fide orthodoxa; o r d i n e m secuti, q u e m ipse s l a t u i t i n n u n c u patoria sua ad Cosmam Majumfle preesulein episiola, q u a m t n p a r t i t o h u i c o p e r i praeposuit. \ ' " , inquit, . . . . , \ , , , \ , \ . 6 , Primum itaque eorum qui apud gentiles sapientice laude insignes fueruni, optima qxaeque proponam... mox infensarum Deo haresum ncenias altero pariler volumine contexam... atque ita demum veritatem erroris interemptricem ti eliminatricem mendacii, afflaiorum divtnitus prophetarum, necnon erudiiorum Deo piscatorutn, divinorum quoque paMtorum et doctorum sermonibus. reluti fimbriis aureis exornatam dccoratatnque, aspiranie Deo ejusque gratia, explicabo. Quee c u m i t a s i n t , m i r a r i s u b i t , q u i d caus f u e r i t , c u r
f

5IJ

S. JOANNIS DAMASCENI

520

s u m m i i l l i v i r i , q u i Joannis Damasceni operibus m u l t i p l i c i prelo edendis p r a f u e r u n t , seriem hanc i n v e r t e r i n t , connexosque ab ipsomet tractalus d i s t r a x e r i n t . Q u i a j a m o l i r n i d etiam admiserant l i b r a r i i G r a c i , h i n c factum est ut genuina t r i p a r t i t i operis l n s c r i p t i o pene i n t e r i e r i t . C o l l i g i t u r tamen ex c a p i t e 2 Dialectices, necnon ex V i t a auctoris per J o a n n e m H i e r o s o l y m i t a n u m scripta, i t e m q u e ex codice Vaticano, q u e m Leo A l l a t i u s i n D i a t r i b a c i t a v i t ; u b i t r j p l i c i s hujus operis t i t u l u m h u n c fuisse d o c e m u r , , FONS SCIENTJJE. M a s q u i d e m lucubrationes tres, o m n i a m fere postremas a Damasceno c o n scriptas faisse a d m o d u m v e r i s i m i l e e s t ; at caeteris o r a n i b u s praemittendas eas c e n s u i , i n p r i m i s propter excellentiam l i b r i De fide orthodoxa, q u i inultis titulis apud utriusque gentis theologos s u m m o semper i n pretio f u i t . Sed et ipsa n o s t r i A u c t o r i s Dialectica t a n t i m o m e n t i esse v i d e t u r , u t a i l i r m a r e n o n d u b i t e m , e u m q u i i l l a m lc^ero c o n t e m p s e r i t , n e d u m i n Damasceni, sed i n a l i o r u m q u o q u e O r i e n t a l i s Ecclesi raagistrorum theolo^ia b o s p i t e m prorsus fore. I n ea q u i p p e , tametsi vel p i u s c u l u m fortassis p r o l i x a v i d e a t u r , expositionem collegit vocuai o m n i u m quas sancti Patres G r a c i sive disputando a d v e r s u n i heereticos, sive apud Catholicos fidei d o c t r i n a m enucleando, a d h i b u e r u n t ; atque cas * i n s u p e r q u i b u s heeretici g e n t i l i u m p h i l o s o p h o r u m placitis i m b u t i , i n suain s i r u p l i c i o r u m q u e p e r n i c i e m abutebantur ; qu orunia necessariis notis e x p o n e n t u r . veleribus philosophis, P o r p h y r i u m i n q u i n q u e v o c u m , sivo u n i v e r s a l i a m , et A r i s t o t e l e m i n c a l e g o r i a r u m , caBterorumque, do q u i b u s l o g i c i d i s p u t a n t , enarratione secutus est. Q u o r u m tamen sentenlias peculiares.quasdam, m y s t e r i i s fidei tradendis, parura i d o neas, aut etiam eisdem c o n t r a n a s , ex ecclesiasticis auctoribus emendare satogit. Ut p u l a m i n i m e p r o b a v i l , j u x t a sensum A r i s t o t e l i s , i d est substantiam, i n primam etsecund a m d i v i d i , propter P b i l o p o n i Tritheitffi haBresim, q u i c u m i n d i v i d u u m , q u o d prima substantia a Philosopho n u n c u p a t u r , ab hypostasi n i b i l differre apud Graecos Patres l e g e r e l , i n d e concludebat, tres i n T r i n i t a t e substantias particulares d i c i posse. Cffilerum dialecticutn opus Joannis Damasceni n o n eodem iuodo r e f e r u n t codices m a n n s c r i n t i : atque, t u m i n n u m e r o c a p i t a m , tura i n ipsomet c a p i t u m a l i q u o r u m c o n t e x t u tanta diversitas o c c u r r i t , a l i i s i n t e r se c o n v e n i e n t i b u s et discrepantibus a caeleris, u t i n earu mentem abeam, l i b r u m hunc, c u m ab Auctore fuse p r i u s editus fuisset, ab ipso, a u t saltem a suppare q u o p i a m , i n b r e v i o r e m f o r m a m redactum esse, demptis p l u r i b u s qju m i n u s necessaria v i d e b a n t u r ; aut etiam brevem hanc Logicam sub Damasceni i p s i u s , opera sua recensentis m a n u crevisse : i d q u o d a l i i s s a n c l o r u m P a t r u m l u c u b r a t i o n i b u s accidisse n o r u n t e r u d i i i . Logicam p r o l i x i o r e m e x h i b e n t B e g i i codices q u i n q u e ; i n q u o r u m tamen u n o , q u i n . 1966 n o t a t u r , caput secundum atque t e r t i u m abest.Breviorem vero r e p e r i i n vetustissimo C o l b e r t i n o c o d i c e o. 4730, ante 800 annos exarato, et i n codice bibliothec noslraa, q u i S. H i l a r i i Pictavicnsis quondaui f u i t , i l e u q u e i n Regiis a l i i s pluricuis u . 2427, 2925, 2926, 2928, 2929, 2930, 3 i 0 9 et 3379. Eamdeni epitomen trapslatio Arabica r e p i s e n t a t ; sed et vetustus interpres L a i i n u s o p e r u m S. J o a t i n i j Damascetni, q u e m ipsuramet fuisse B u r g u n dionera Pisanum a u t u m o , q u i E u g e n i o I I I pontifici Horaano translationem l i b r i De ortho doxa fide n u n c u p a r a t : nec ab i l l a m u l t u m discrepat L a t i n a i o t e r p r e l a t i o quaeexstat i n fcdilione Basileensi posteriore a n . 1575, tamelsi v a n i s i n locis f u e r i t i n t e r p o l a t a , atque ad tirfficum Dialecticoc fusioris c o n t e x l u o i i m p e r i t e prorsus et iusulse accommodata. I n a l t e r o bibliothecae nostrae codice, q u i q u i n g e n t o r u m fere a n n o r u m vetustatem p r a f e r t , et charta b o m b y c i n a constat, Logica utraque Daraasceni, brevis et p r o l i x j , o ^ g n a p a r t e p e r m i s c e n t u r : desuoi n i h H o m i n u s capita p r i o r a , Di cognitiene, Dt fint eperf et De*pkilostpMa; y i c i s s i m vero alia quaedaui p r o i m U u u t i i r , q u i n caeteris mss. n o n c o m p a f e n t ; sed q u o n i b i l a l i u d s u n t , n i s i A m m o i i i i ptjiloeophi, seu H e r m i ejue paratKis, contrtieriora p r o l e * omena i n Isagogen P o r p h y r i i , deraptis parura necessariis, quaBque, seu A m m o n i u s , sea [ermias, scripserat de o r i g i n e anim ejusque c o n j u n c t i o n e c u m corpore, s e c u n d u m a e n s u m Platonis, unde Origenes profana sua dogmata accepit.

521

DIALECTICA.

'

. S. . . JOANOTS DAMASCEM
FONS SCIENTLE.
. , , , . , , , , , \ * , \ , . , , , \ , \ , \ , , \ ^ xrnUk , \ , \ , , , Covn, ^ , \ , , \ , \ , , \ \ \ , \ , , \
b d

1-3

PEOLOGUS.

Religio$'mimo venerabili in Deo Patri Cosrrnr, tanciissimo episcopo Majumm, Joanne$ minimus monachus pretbyter, in Domino salutcm. Cunclabar quidem, beate, exililalis iogenii mei et lingux difficullalis conscius, iis quae vires meas excederent inanum admovcre, et, confidentioris cujusdam inslar ac temerarii, adytorura recessus penelrare ; periculum videlicet extimescens, quodillis qui ejusmodi res auderent, impen* det. Nam si divinus ille legislalor Moyses, qui ab omni rerum humanarum aspeclu sfecedens, crebrescenlibus saecult fructibus reliciis, ab omni specie corporali raentis ocultim cxpurgaverat, idoneus inde ad Dei ipsius intuitum evaserat ; si illc, inquam, qui hoc consecutus crat, ut benignissimam adnos usque Dei Verbi demissionem, incarnalionemque naiurae vires superantem conspiceret rubo, et in igne pabuli corporalis experte, a quo incensas rubus, gic in ejus splendorem immutaretur, ut tamen combustione nulla consumeret u r , ncc a propria natura descisceret ; si illc dcmum qui omnium priimis, cjus qui est, ipsaque essenlia vere snblimior est, edoctus nomen fuerat, quique contribulium suorum principalum a Dco acceperat, impediliorem nihilominus loquelam, ct (ardiorem linguam causabatur, quamut, consil i i divini minisler facius, ipsum palam efferret, cl Dei hominumque 4 sequcsler Aeret : quinam contaminalus ego, nullisque non peccali niaculis

VARIiE LECTIONES. Sic Combef. emendavit ex cod. S. H i l . et aliis codd. Edita et caeteri, . Interpreles alii, et impo$*ibilia auderc. Leciionem priorem aslrtiunt, quae de Moyse sequunlur; atque hxc omnia ex Gregor i i Nax. orat. 54, muluala videnlur. * ft. 2950, . Edit. . * R. 2950, . Alii quidam . Cod. S. H i l . ex emendat. et caeleri, . Vetus interp. voluntati. Multi cod. ms. ^ \ . Edila ei codd. aliqui ^ f . Reg. 2950, ( . Colb. 785, \ ' . Sic V. i n i . sorde quidem omnh peccati inquinatu$ l u m .
e

P ATEOL . G R . X C I V .

17

-523 S. JOANNIS DAMASCENl 52i aspersus, qui perlurbatissimos in meipso con- , , -ocv scientiae flucius gero ; qui nec nientis, ncc cogi- \ , lationis labes elui, quo Dei divinarumque forma- , \ , rum speculum esse valeam ; cui landem deest oralio, quai ad res animo coniprcbensas explican- ; das sufliciai, qiianam ralione divinas abstrusasque , , ' , , res, et qua rationalis omnis creaturae capium exceduni, edisseram ? Ilaec itaque cuin ipse nie- , , \ , cum considerarem, tcnlare sernionem pigebat : . , ^ . tum vero eliam obsequi mandalis verebar (dicam , eiiini quod rcs cst) ne dendenduni me duplici , \ , \ nomine propinarem, ignoranliac nimiruin, el, quod , \ , , ; gravissimum est, temerilatis et demenliae. Nam jgnoranliae quidem culpa veniam mereiur, quando . *' , * \ , aliundc alque ex socordia uascitur. A l scieolia opinionem cum inscilia conjuuclum babere, id ^ , , \ profcclo grave ei vituperio polius quam venia dignum fuerit ; quinimo ignorantia; crassioris, ne , \ \ , , \ dicam extremac, argumenlutn esi. Caeterum ino , bcdienliaj fructus murs csl, qui vcro buinilitatem cl obedientiam colii, cum sesc imilatorem Ghristi , i in fineni usque praebeat, is m altum subveclus, a , ' Deo graliam lucis administram reportat, aperlo- ., que ore, implelur Spirilu, peclore purgatur, i l l u - \ , , , \ , slralnr animo, sermonem accipii inapertione oris, , et, oum non cogitet quid loqui debeal, loquenlis , polius in se spirilus organum exsistit. Quara, \ . obrein per vos otediens Cbrislo, qui ponlificis In
f fe k

vohis munus exercet, mandaiis obtempero, vcslrisque precibus fretus, os apeiio, sperans fore, ttlapiritu impleatur, lumquc ea eloquia proferam quae non mei sensus fruclus sunl, sed Spirilus, qui c&cos sagaces reddil. lla ut, quai dalurus ille est, accipiam, eademque subinde pronunlicm. Tripartitum opu$. i Dialeclica. 2 Uber de hccre- C \ * iibu$. 5. Liber de fide orlhodoxa. Prinium itaque , , , eorum, qui apud genliles sapicnlias laude insignes . fuerunl, oplinia quaeque edisserain : quippe cum , 3 compertum babeam, quidquid boai fueiit* Dei , . > beneficio mortalibus concessum essc ; c quoniam , Omne datum oplimum, et omne donum perfcctum de , \ ^ sunum e$l descenden* Patre luminum ( 1 ) : , quidquid aulem veritali adversarium esi, Salanici (1), ;, erroris tenebrosum invenlum est, et perditae nieu- , \ * * iis commentum; quemadmodum praesianiissimus , . i n Theologia Gregorius aiebat. Quamobrcm ad instar apis ea colligam et componam, quae affinia , verilatis sunt, atque ab ipsismet boslibus salutem , . accipiam. Quidquid vero pravum, falsique nominis scientiae conjunclum erit, rejiciam. Mox i n - ^ , \ , , /ensarum Deo haercsum naenias alteropariter volu , \ , \ mine contexam, quo, falsiiate cognita, veriiati ma1 t 1

Jac. , 17. 1) LECTIONES.

' Reg. . Ila scriptum supra l i n . in cod. S. H i l . , scliolium esl cxponcns vocem . Cod. S. H i l . h Edit. ti Reg. 4, . i Cod. S. H i l . et Heg. . i :. 297-2, . ^ Reg. 5, . Sic vet. l n l . illuminanlis. Aiioe cod. sequor, faventque Biblia GY.VAU psal. CXLV, uudc liaec inulualus csl auctor. * Reg. b. Colb. 4, . Scliol. R. 29i9, , l n l . vel. genuinit nimirum verilalis dogmalis accensebo. S. I l i l . . ocbolium csl quod in lextum irrepsit.
8 m D

NOTyE, {{) Grcg. Naz. Orat. in SS. Lumina, inil.

525

DIALECTICA.

62C

\ ; - gts magisque adhsereamus. Atque ila deraum , \ veriutem erroris inierempiricem, elimhiatricemque mendacii, afflalorum divinitus propbetarum, . ?6 , necnon erudiiorum a Deo piacatorum, divinorutu , - quoque pasiorum et dodorum sermonibns 5 veluti fimbriis aureis exornatam decoratamque, Deo ejus , . , , , ' - quegralia aspirante, explicabo ; u l ejus gloria ab - inlus emicans, eos qui purgatis, uti par est, ani , , mis, turbidisque cogitationibus abjeclis, ipsum . adeunt, suis radiis illuslret. Nibil porro, ut modo , , , dicebam, qaod meum sit afleram : sed quae a , \ probalissimis quibusque magistris elaborala sunt, , - collecia in unnm, quantum per rae licuerit, brevi compendiarioque sermone expenam, vealria jus. sis per oronia gercns morerti. Quapropter obsecro vos, venerandi in Christo Patres, o i pra> cepiis veeiris obsecuio mihi veniam concedatis, benevolique faveatig, ac pro ea quaiu vobt exhlbet obedientia, vestras viciseim preces rcpendaiis.
0

Edit. ).

VARLE LECTIONES.

CAPITA

PHILOSOPHICA.
Index accuratus capitum hujutce volumini*. 1. De cognitione. 2. Quis bujus operis finis. 5. De pbilosopbia. 4. De cnle, subsiantia et accidente. 5. De voce. 6. De divisione. 7. Deeo quod prius estnainra. 8. De delinitionc. 9. Degenere. 10. De spccie. 11. De individno. 12. De differenlia. 15. De accidenle. 14. De proprio. 15. De pradicatis, 16. Dc uuivoca et quivoca pracdicationc. 17. De praedicationibus in quid est e l i n quale qnid est. 18. In quibui qainque voces conveniant c i discrepent. 19. l n quibus gcnus et differentia conveniant intcr se ei differant. 20. In quibuegenue el species convenianl i n ler se et difieranl. 21. Iti quibus genus ct proprtuio inier ee couvpniant el diflerant. 22. lti quibns genus et accidcns convenianl inter se et difleranl. 25. ln quibus diflerenlia ci species conveniant inter se et diffe.ranl. 24. ln quibue differenlia ei proprium conveniani inier se ei differanl. 25. In quibus differenlia ei accidtns inter se convcnianl ef differanl. 26. ln quibus spocies et proprium inlcr se conveniant ct differaut.

*6 .
'. \ JT. , *. . *. \ , \ . t \ \ . '. \ . \ \ . \ \ . 6\ . . 11\ . '. . '. . c f . \ . \ \ . uf. . \ . . \ frrei, , '. \ . '. . *. \ \ . '. \ \ . \ \ *. \ \ . a t . \ *. \ \ . *. \ \ .

27

S. JOANNIS DAMASCENl 27. l n quibtts spectee e i accideas inler se conveniant et diflerant. 28. I i f quibus proprium et accidens inseparabilc tnm convenianl, lum diflerant. 2d. Dc hypostaai ei enbyposlalo et anhypostato. 30. De snbstantia, et natnra, et forma ; nec non de individuo, et persona ei hypostasi. 51. fi De sequivocis. 52. De univocis. 55. De polyonymis. 54. De aiteris et heteronymis. 55. De denominalivis. 55. De decgm gupreini generibus. 57. De homogeneis, et homoidcis, et beterogeneis, et beteroideis ac nuroevo differentibus. 58. in quo. 59. De enbslanlia. 40. De nalura. 41. De Torma. 42. De hyposiasi. 45. De persona. 44. De enbypogtalo. 45. De anhyposlalo. 46. Divisio entis. 47. Divisio eubstantiae. 48. De homogeneis, ei homoideis, et heteroideis et bomobypostaiis, el nuroero differenlibus. 49. De quanto et quantitale. 50. De iis quse ad aliquid. 51. De qualiiale et quali. 52. De agere et paii. 55. De situm esse. 54. De ubi. 55. De quando. 56. De babere. 57. De oppositis. 58. De babiiti et privaiione. 59. De priori et posleriori. 60. De simul. 61. De motu. 62. De babere. 65. De enunlialione, aflirmatione, et negalione. 64. De termino, et proposilione et eyllogismo. 65. De unionc. 66. De bypostalica unione. 67. Pbilosophiae definitionee sex. 68. De quatuor methodis dialeclicis.

528

'. \ . '. \ \ . \ \ , \ . '. \ , \ , , , \ , . . \ . '. . \ \ . \ , \ . \ \ . '. . *. , \ , \ , . \ \ . '. . \ \ , '. \ , '. , *. \ . \ . '. \ , '. . '. , '. , , \ , \ , \ . *. , '. . '. \ , '. Utp\ \ . . \ \ " . " , \ \ . * \ ; . \ , '. \ , \ , '. \ , \ , '. . '. \ , '. \ . *. , \ \ . \ \ , \ , . \ \ . \ * . *. \ . '. \ .

Dialecticce Damatcem capita ea modo cxhibuimus serie, qua in edUiont Basilienti, etin quinque codicibus regiis recentila reperiuntur, itt quibut logica futior continetur. Verum, ul utriuique edilionit discrimim Ucior percipiat, indicem alium proferre lubet ex logiccc brcviori$ codicibu$ a$$umptum. 1. De ente, subslantia et accidente. 2. De genere et specie, illoque generalissimo, +t ea specialiesima, e i eubalternis. 5. De individao. 4. De differentia. 5. Deaccidenle. 6. De proprio. 7. De praedicalts. 8. Dc praedicatione synonyma, et aequivoca. 9. 7 ^ praedicaiione in quo quid esl, et in quale quid esl. 10. De bypostasi, enhypoatato, et anhypostato.
e

11. De subslantia, et natura, ei forma, deque indmduo, persona, et hypostasi. 12. De divisione. 15. De priori secundum naturam. 14. Pe defiQilione. 45. De qoivocis.

'. \ ^. '. \ , , . *. \ \ . . \ \ . , '. \ . *. \ . \ , '. \ \ , '. \ , \ , '. \ \ , \ . '. \ , , \ , , \ , , '. \ . vf. \ , *. . u . \ .

% r

Rtliqua capita eo tequunlnr ordine, quo in priori indice.

589

DIALECTICA.

. '. CAPUT PRIMUM, . bt cognitione. Scientia et cognitio animi lumen est. Fh.Ua cogni , , . tio, vera ett ignoratio. Cognilione nihil eicellen \, \ lius est. Ea quippe rationalis animae lumen est, ' quemadmodum e contra inscitia est caligo. Nam , . Q sicut privaiio lucis tenebrae sunt, ilael cogniliuntrs , privaiio rationis obscuritas est. Enimvero bruto, , , rum animantiura propriura quoddam est ignora, ^ \ t i o : cognitio autem rebus qu& ratione praediia , s u n i , convenit. Ille igitur q u i , cum naiura itia . q, cognilionis et scientiae capax s i t , ea taroen caret, ^ , , idem, quamlibet alioqui sit naturae rationalie, . , propter aaimi desidiam socordiamque belluis de, . terior efficitur. Alqui cognitionem dico, veram , * illam eorum qiue sunt notitiam. notitiaro. Scientfae Scientiae siqui< siquidera , \ > versantur circa ea quae s u n t ; unde falsa cognitio, , , \ utpole notitia illius quod non est, ignoratio potius , \ , quam cognitio fuerit. Falsum enim nibil eat altnd, , , nisi id quod non esl. Quoniam ergo non solo animo vivimus, sed animus noster, carne ceu tegumento . quodam coopertus, mentem vclut oculum qoem* \ , \ dam nactus est, q u i , cernendo cognoscendoque \ rerum notiliam ac scientiam possit peroipere, nec , lamen a se, vel ex propriis, cognitionem ct scien , \ tiam obtinet, sed opem niagislri desiderat. P r o inde magistrum illum adire nos oporlet, qui ab , omni mendacio alienus est; ip$am, inquam, w n taiem, Christum, qui est ipsamet sapientia veri* * \ Q tasque subsistens, in quo sunt omnes thesauri scienliae absconditi * ; quique Dei et Patris sapienI , , , tia et virtus exsistit , ut vocem ejus divinamm ; " \ Scripturarum ope audiendo, veram rerum omnium (1). ' , - scienliam addiscamus. GaHerum e re nostra esl ut , diligenter sinceroque animo accedamus, nec com, mitiamus, ut animae nostra acies intelligendi per , - vitiosos affeclus oblundalur. Yix enim fleri possit, , . ut quisquam vel purissimo, vel liropidissimo pror \ , , 8U8 ocuto verilalem clare conspiciat. Quod ti lumen , quod in te est, hoc est mens nostra, tenebrce sint, , \ ip$(B tenebrce quanim erunt * ? Properemus itaque . * toto animo totaque mente. Quemadmodum enim , ' fleri nequit, ut oculus crebro circumactus, et hinc , . inde circumversatus, rem quae sub aspectum ca , , , D d i t , perspicue contueatur : sed i n illud quod cer* >. , nitur, intenlum esse obtulum oportet: sic etiam , (2). omni cogitationum tempestate depulsa, veriiatem , , , , - reliclis materiae faecibus , nos adire convenit: iia tamen ut non ad fores usque perrexisse satis sit . , , . , nobis; sed forliter pulsemus, quo tbalami palefacta janua, internam ejus 8 eleganliam inspicia ,
T 9

Coloss. i i , 5.

1 Gor. i , 24.

* Mallh. v i , 28.

VARIiE LECTIONES. UIIUS cod. bibliothecaanoslrae in quo habenlur bsec priora capila, . s R. 1986, . In mox laudaio cod. nostro, . ;. (1) Basil. orai. in illud ; Altendt tibi ipit. (2) Glement. Alex. lib. vui Slrom.

531 S. JOANNIS D A M A S C E M 532 inue. Janua porro liltera cst ; tlialamus vero inlra , januam posilus, pulchriludo sen&uum sub illa dc , litescens, boc est Spiritus vcriiatis. Slrenue pul- (3). serous, inquam , scmcl ilerumquc, ac saepius le \ r.pb , \ , gainus , alque boc niodo fodienlcs , Ibesaurum ; . scienliae invenienius, et diviliis affluemus. Quaeramus , iiivesligemus , exploremus , sciscilemur* tlmnii enimqui petil, accipit, et qui qutcril, invenil: et pulsanti aperietur *. Ilemque : Inlerroga patrem (uum , el annunliabit libi; ct majores tuos scientia, et dicent tibi . Quapropler si disccndi sludiosi simus, muliiplici quoquc disciplina instructi erimtis. Cuncla quippe diligcnli sludio el labore comparari nala sunt, in pritnis vero, et post oinnia, largicntis Dei gralia. Porro, quandoquidem Apostolus monel, ul om uia probantes > quod bonum e*l teneamus , gcnli- , , lium quoque sapienlum libros juvat consulerc. ) . " * Fortassie enim apud illos cliara mcrcium aliquid , nanciscemur, c l nonnibil quod animae ulile s i t , ex . ipgis decerperous. Omnis siqjuidem artifex aliqui- ^ . bue inslrumenlis indiget, quibus opera sua confl- \ \ . c i a t : sed el conseolaneum est, ut ancillae quaedam , \ reginae scnrianl. Hanc igilur assumere doclrinam non pigeal, quae veritati famulettir, quo propul- * \ * aemus impieiatem , quic lyrannidem olim suam in eam exercuil. Absit vero ul eo, quod bonum est, - \ male uiamur, ac disscrendi aitcm a,d simpliciorcs , , dccipieados Iraclcmus. Quinimo , quan)vis verilas \ yariis argumenlalionuni caplionibua noa cgeat, iis .
7

tamen adversus illos qui belluni improbuni cicnt, necnon ad eversionem falsi nominis scicnliae, abutamur. Quid iludiorum finis e*$e debeat. - Quamobrcm , ab his, velut ab eleraenlis, et quae idonca suni i i s , , qui lacie adbi^ opus babcnt, dicendi exordium ^ , , , sumamus, implorala ope el auxilio Chrisii, qui , " Dci subsisten3 Yerbum est, quo omne dalum , . opiinium donum perfectum concedilur. Hunc autem finem sibi proesliluant, qiti baec legerint, ut . menlem suam ad bealam vitam lanquam ad por- lum applicent ; boc est, t i l sensuum opera ad \ , eum , qui $ensu el comprcbcnsione omni sublimior \ , \ . Sl, subvebajilur ; ad rerum ulique omniura cau- sam c l ppiliceiu. Nam ex pulchritudine creaturce , cum proportiom creaior perspicitur *. E l , invisibi%6 , . iia Dei per ea quce faclfl sunt intellecta conspiciun' tur . Quocirca si ajiimo ab inanis g l o r i * cupidi . late libcro el buniili scientiani appetamns, volo , , Fum plane compotes eflicicmur: Non cnim, ait . \, Chrislus vcritas. potestis in me crederc, cum glo- D , ^, riam ab hominibu* accipiaiis . Ac rursum : Omnh , ^. qui $e exaliat, humiliabilur etqui se humiliai exal % ; l 0 f t

tabHur

CAPUT I I . Qutenani liuju* operis finis. Fows sciENTiA , triplex opus. Quandoquidera
8
8 1

.'. *. ;
8

LIIC. , 11.

Maiih. , 8.

Deut. xxxn, 7.

Tbcss. , 2 ! .

Sap. , .
*

Rom. , 20.

18

Joan. ,
.

VARIiE LECTIONES. Logn, , scilicet, lamclsi omnes noss. codd. habeant . * Sn noslro < od. legilur . Sic etiam Basileense verlerunl, De icopo. \\\ R.-3447 nullus litulus inspitilur, scd cadom serie baecomnia continuantur.
NOTA:.

(?) Isocr. ad Dcmonicum.

58

DiALECTICA.

5^4

, * , . , \ , , . 4 . * , . " , .

quicunque nullo sibi prsestiluto fine rem aliquam aggreditur, is velut in tenebrie graditur : quia "

in

. .
.

exlreina penuria ille cst, qui nullam laborum metaro spectal, age, quis barum lucubralionum finit sit, ante declaremus, quo facilc percipiantur, quae subinde dicenius. Nobis 9 itaque proposiium est de plulosopbia tractare, atque omnis generis scientiam, quantum licebit, hoc volumine comptecli; quod idcirco S C I E N T I J E F O N S jure sit appellandum. Quocirca nibil a nicipso proferam, sed ea quaa a viris sanctis erudiiisque dicta s u n i , in unum congesta exponam. Igilur anle omnia nosse convenil quid sU philosopbia. CAP. I I I .

\ * Sextuplex definilio pkilotophhv.Pbilosopliia est , . \ cognitio rerum qiwe sunt, prout s u n l ; boc est \ cognitio naiurse illaram. Item, philoeophia eat divi- , . narum bumanaruroque rerum scientia ; id eat , earum qua? tum sub aspectum cadunt, tum aciem , \ (4). , oculi fugiunt. Rursum philosophia est meditatio , ' \ , ' morlis, sWe naturalis, sive liberae voluntatis sit. . Duplex quippe est viia, naturalis niniiruni qua \ , , vivimus, et altera quam libere eligimus, per quam * \ , * huic pracsenii vilse propensiore affeotu adhav , - rescimus. Duplex Uemmors, naUiralis, quaeanimam . disjungit a corpore, et alia, quaro animi inductione ./ , eligimus, qua pronihilo vitam praesenlem dncentee, \ , ad fuiuram properamus. Ad baec pbilosopbia esl \ Q imilalio Dei. Porro Deum per sapienliaro imitamur, * \ , boc est, per veraro boni cognilionem, nec non per , . justitiani, qua suum unicuique iribuitur, nulla , \ personarum babila in judicandoralione, acdemum . ' per sanciilatem, sive bonitalero, quaejuslitia potior , \ est, quaque bencficiis dcvincimus eos a qttibus , . injuriam perpessi sumus. Pbilosopbia est ars artiuui , \ , et scienlia scientiarum. Nam pbiloaophia primas . * , Ota in ariibus lenet, per quam ars omnis scientiaque , , reperia sit. Atqui ars, juxta quosdam, ejasmodi esl u t i n aliquibus fallatur ; ecientia vero in nulUs: , , \ . philosopbia autemsola nunquam fallitur. Vel eliam, . , , ut aliis roagis arridet, ars e.st quae manuum opera \ aliquid facit: at scienlia est ars omnis quas per . rationem exercelur, ut sunt grammalica, rbelorica, et aliae id genus. Denique philosopbia est amor sapientiae. Porro vera sapientia Deus est, atque adeo dilcciio erga Deum, ipsa est vera pbilosopbia. \ D Divi$io philosophice. Philosophia - dmdilur in speculalricem et practicam seu activam. Spc , , , \ , - cuialrix subinde i n tbeologiam, physiologiam et matbematicam. Practica itidem in elbicaro, oecono, , (5). . roicam etpoliticam. Speculalrix iiaque cognitionem \ . exomat. Quocirca iheologiac proprium eet ea conei . \ . derare quse corpore et materia vacant; ac primum , , \ quidem Deum a materia alienissimura, tum deinde

De philosophia.

VARIifi LECTIONES. * R, 2 9 i t |, et in marginc bac simililudo fieri dicilur , id est, ^Hflfiiiim homini posstbiU est. Idem codex, . (4) Ammon. Proleg. in Isagogen Porphyrii. NOTiC. (5) Ammonius, ibid.

635

S. JOANNIS DAMASCENI

536

angelos el animas. Pbysioiogia autem esl cognilio * , , , * * , rerum niaieria cooslaniiura, quseque in promplu , * , nobis sunt, puta animaiilium, stirpium, lapidutn, \, \ . " , alioruroque ejuamodi. Malhemaiica tandem est , \ scientia rerum, quasquamvis e i secorpore careant, in corpore nihilomhius consideranlur, boc est \ , , numerorum, concenluum, praterea figurarum, et , \ , motus astrorura. Atque illa specuiatio qaae circa numeros occupatur, arithmeticen scieniiam 10 . \ * , ' constituit; quae circa sonos, musicam ; quae circa , , figuras, geomelriam ; quae demum circa sidera, , aalronomiam. Isiaec omnia locum medium tenent . , inter corpora ei res incorporeas. Numerus enim per se quidera corporeus non est, caelerum i n ma- \ , , leria consideratur, puta i n trilico, aut vino, aut in re aliqua siraili. Atxero pbilosopbiae pars acliva \ , cirea virtules versaiur. Moreaenim expolit, docel. que quemadroodum viia inslituenda s i t : ac si quideiu uni duntaxatbomini leges praescribit, ethica mincupaliir; vero toti familiae, (Bconomica ; polilica dcnique, si urbibus ipsis ac regioiiibus. ' , Pbilosopbiam autem e medio lollere nonnulli conati sunl, iliam ipsam, ullamve scienliam aut , , perceptionem negantes exsistere. Quos quidero ad . . hunc roodum refeltemus. Quonara paclo pbiloso- , \ , ; phiam, omnemque scieniiam, el comprehensionem \ , , exetare inflciamini ? An quod hoc vobis notum ; , \ compertumque est ? Ac si quidem id vobis certo . , \ comperlutn est, ex boc ipso sequilur cognilionem \ , . esse, et coroprebensioncm. Sin aulem boc minime cujus cogniassecuti estis, ecquis tandem erii, qui tidem vobis adbibeat, quando ea de re dispulatis

tionem neuliquam percepislis ? Quia Igitur philosophia est cognilio eorum quae C ennt, agedum de enle verba faciamus. Verura nosse atiinet, ordiri nos ab ea pbilosopbiae parte, quae circa ratiocinationem occupatur, quaeque phiJosopfiiae instrumentum potius est, quam pars; quippe cujus opera ad omnem demonstralionem utatur. Primum itaque de simplicibus nudisque vocibus dissereraus, quarum simplici notioire res simplices declarantur, atque ita demum de ratiocinatione tractabimus. CAP. I T .

' \ , \ \, \ . ?, , (6) , . . \ , * , \ . . '.

De ente, $ub$tantia et accidente.

Ens rerum omniura quae sunl, commune nomen est : dividiiurque i n substanliam ei accidens. Ac subslantia quidem potior est, ut quae i n seipsa, et

, .
" \ . , , \
0

VARIiE LECTIONES. R. 1966 . Mox edita babent , mss. vero ut emendavimus tulat.
NOTJE.

et sensus pos-

potius, elc. Hoc receniioribus placet magis, taineisi invariabiles sint dialeclicae seu logicae lcges. At diaicclicam snmit Arisloleles lib. Topic, c. 1, pro ea parte quae in sola opinatione consistit, ut a demonstraiione secernilur. Verum hoc discrimen noster parum curavit, et cura Ammonio illud Platonicorum maxime approbat, dialeclicam neduin circa opinandi argumcnta versari, quin potius qitaluor veluti parles complecli, divisionem, deiinilionein, demonstralionein el resolulionem. Ammonii verba in Isagogen Porphyrii ex cod. noslrae bibliolb. affcrre juvaiet ; sed ne iricis plus aequo

indulgerc videar, observasse sofficiat Damascenum, (6) " <, qum quidem philozophias

post Platonicos dialeclicam nunctipasae organum seu inUrumenlum : cum e conlra Peripaleticorum dialeclica ad opinionem polius speclet quam ad scienliam. Cxterum Philosopbus jure 8 t i o uti poluil in muneribus assignandis dialecticse, quando, eodem Aniraonio in ejus Vita lesle, cuui argumeutandi , tum demonstrandi regulas repererit. , i n q u i l , , . Vettres siquicUm demottslrare quidem noveranl, demonstrationum vero conficiendarum modo* ignorabanl.

VT

DIALECTICA.

538

/, . , , . , * , , , \ , , , \ \ , 6.\ * . , . . , \ , , \ . , * , * * , . \ , \ , \ * , \ , \ , . \ , \ , , \ \ , , \, , .

non i n allero exsislat. Accidens vero est, quodin seipso esse nequit, sed in alio consideralur. Substanlia enim, tanquam rerum materies, subjecli rationem babel : accidcns autein illud est, quod in substantia velut in subjecto eonsideratur : . gr. aes et cera substanli* s u n t ; figura autem, et forma, et color, accidenlia. Itaque corpus quidem subslantia esl; color vero, accidens. Animus item substantia est; scienlia autem accidens. Nec vero corpus est in colorc, sed color in corpore ; neque animus in seienlia,sed scientia in animo : necdenique aes, aut cera in flgura esl, sed figura in cera, aut \ \ aere. Quamobrera non dicilur coloris corpus, sed color corporis ; neque aniraus scientiae, scd scientia animi: neque rursum cera figurae, sed flgura cerae. Ac color quidem, scienlia, el flgura mulationi obnoxia sunt, corpus autern, animus et cera eadem manent, quippe cum substanlia mulalioni nequaquara obnoxia sit. Ilcmque sabstantia quidem, et materia corporis una est: multi vero colores sunt. Pari modo in reliquis omnibus, subjectum quidem esl subslantia, quod aulem i n subjeclo, subslantia nempe, spectatur, accidens. $ . \ ' Definitiones iubitantios et accidentii. Ad hunc - , \ porro modum substantiam deQniunt : snbsiatitift . , est res per se exsistens, nec indigens allero ad , * . exsislcndum. Accidens vero est, quod i n seipso \ , \ . 1 (7) esse nequit, sed est i n alio. Quapropter Deus, et \ - omnis res creata, substanliae s u n t : quanquam Deus , \ . C ejusmodi substanlia est, quae subsUntiam omnem excedat. Sunl aulem insuper qualitates substantiales, de quibus dicemus : Totum hoe eaput quartum ea edidi serie qua in editione Basileensi legitur, neenon in Regiis codicibug u. 1986, $927, $951 et 5447, qui protixierem Damasceni logicam continent. Verum quandoquidem atiis codicibus Regiis, tit vetunisiimo Colbertino, in eod. Sancti-HilarU, in nostro aliero, et tit veteri translation* Latiua, atque in Arabica, omnino varius ett contexlus, fasUdioiumaue forel, imo perquam difficite, variat lectiones colligere, el sigillalim adnotare, illud idem capul eo $eorstm ordine edendum cemui, quo in mox laudalit codicibut reperitur; maxime cum, et approbante Combefisio, iongt nitidiorem $ensum exhibeant. Atqne hancce methodum in logico Damaiceni opere tequi iterum atque Uerum cogemur. , . De ente, substantia el accidcnle. . Ens rerum omniuro commune est nomen. Quo circa dividilurin substantiam et accidens. Sub , - stantia est rcs per se exsistens, nec alio indigens * , ad subsistendum ; sive id quod ita in se c s t , 7. ut non exsistal in allcro. Accidens vero illud , , * est quod esse in scipso non polest, sed i n alio . babet ut exsisUt. Substanlia tanquam rerum , . , maleria, subjecti rationem habct . at accidcns i v , , i n subjeclo consideratur ; uf puia corpus
x

V A R I J E LEGTIONES.

Idem cod. Reg. . Regii 2 . Yet. int. Uoe igitur en$. J Regii % .
z

NOTJE.

(7) . Quanquam Deus, etc. nis s i l . Quocirca Theodorus Abucaras, opusc. % Saspicionem diluit eorum, qui ex cap. \ % eus eo raaxime probat Deum el bominem duas in lnaiiiut. ad Joan. Laodic. colligerent, Deum sub Chnslo naluras esse, quod horao sub generc genere subsianliae censeri. Unde infra cap. 46, ubi ponalur , Deu non iieiu : ens dividil in subsiantiam et accidens, et substan, ^ . tiain in sua inferiora, divinam substanliam omisit. , \ . Eadoin Quin potius l i b . De fid. orih. c. 1 9 , negal sine olim ratione argumeulalua fuerat RusticusS. R.E. impietate aflirmari posse, Deum non luijiis simpliDiaconus, Ditputat. contra Acephalo$. citatis casc, ut ab csscniialibus differcnliis immut

139

S. JOANNIS DAMASCENI

510

tcolor. Non enim corpus est in colore, scd color , . , , , in corpore. Unde corpus esl subsianlia, et color accidens. Consimiliter animus et prudenlia. Non , . \ , \ . , ' enim animus exslal in prudentia, sed prudcnlia in ; . animo. Quo fit, ut non dicalur corpus coloris, sed color corporis; neque animus prudentiae, sed p r u - , denlia animi. Animus ergo substanlia cst, pruden- '^ ; , ' . , , , lia veroaccidens. 12 Bemplo siquidem animo, pru. , denliam quoque lolli necessum est. Si enim desierit \ . , aninius, in quonam prudeniia reperietur ? Verum sublata prudenlia, non slatim animus aufertur: * ; quoniam absque prudentia pcrmanere aniiuus , potest. Pari modo omnium enliuir. illud substantia . \ cst, quod in seipso, et non in alio, babet exsisten- , , \ tiam : quod autem per se esse nequit, sed in alio , * * , ' , exstal, boc plane est accidens. .
b

. \ CAP. V, . De voce. Vox alia $ignifican$j alia quce nihil iignifical. * , Quandoqnidem de omni prorsus philosophicavoce < dicere insliluimus, operae prelium est ut prius per- . apectum habeamus, circa quasnam voces philosopbia verseiur. Ab ipsa voce igiiur suropto sermonis ex- , , \ ordio, boc dichnu : vox aut signiGcalione caret, . aut signiGcaodi vim habct. Quae signiGcalione caret, . , , ea eet qua nibil signiGcalur: qua3 vero vim babet , . " , eignificandi, ea significatur aliquid. Rursum vox . , illa, quae nihil significat, aut articulata est, aut . , non articulala. Non articulata csl, qua3 scribi nulla- , . tenus potest; articulata autem, quae potest scribi. , . " \ Itaque non arliculala, quae expers est signiGca, . , tionis, vox illa est, quae a saxo, \. gr. vel a ligno C . , edilur. Ncc enim lilteris exaralur, nec quidquam \ , \ , significat. SigniGcalionis expers, et articiilata, \ . elut snindapsus. Hoc enim scribitur, sed nihil , , . signiflcat. Non enim fuit,aul erit aliquando scin- " , dapsus. De voce igilur quae signiflcatione careat, , , eive articulata sit, sive non articulata, nulla pbilo- . * sophiae cura est. Rursum autem vox signiGcans, , . \ aut arliculaia est, aut non articulala. Vox non . arliculata, signittcandi vim babens, est, u l canum , , , latralus. Ea quippe canis designaiur, quiavox est . , , . canis. Insuper designat adesse aliquem. Caeterum ,. ' non est articulata; non enim scribi potest. Quo- , , \ , circa neque banc curat pbilosophia. At vero quae , \ . signiflcans, et arliculata est, vel est uni?ersalis, vel particularis. Univerealis, u i bomo , parlicularis, ut Pelrus, Paulus. Sed ne parlicularis quidem vocis rationeiu babet philosopbia, sed signiGcanii et aniculat, et universalis. Vox esgentialit, txl adjeclitia. HC vero r u r - D \, , eum vel substantiatis est, vel substanliae adjeclilid. , , Substantialis seu essentialis est, quae essentiara, . ,
c s

TARIiE LEGTIONES.

511

DIALECTICA.

541

* , boc est, naluratn reruin declarat; adjeclHia, qtitf . . accidenlia i n d i c a l ; . gr. homo est animal ratio^ , nale morlale. Oronia bc essenlialia stinl. Nam si . , , quidpiambonioi ex liomine sublraxeris, bomo esse . \ , , desinct. Eienitn si dixerig non esse aniroal, non . \ , esl amplius homo. Si ilem, non esse ratiooe prse , . dilum, non est bomo. Siraili modo si morlale ne, \ , \ , \ . gaveris, jam nequc homo eril. Quivis enim bomo, el , animal, et raiione praediium, el morlale esl. Ob , \ eam igilur eausam voces dicunlur subslanlialee, . quia naturam cooipienl, neque fleri potesl, ut, hig , , sublaiis, persisLal bomo. Eodem roodo in unaqua. , que re, substantialia dicuntur quae naluram con , , sliiuuot. Quae autem 13 advenlilia, accidenlia aunt, , , ul quae in subjeclo, puia in homine, vel equo, aut re aliera ejusmodi, esee, vel non esse posstnt, . , , velul caador. Quamlibet enim quisquam candidus, . , \ , , aut alcr sil, nibiiominus bomo est. Haec ilaque ei similia horum, adjectiiia sunt, aive aicidenlia; qu ', . quidem, tum ipsa, tuea ip&orum conlraria, nobie poe&unt inesse.

* , ( , * , , . , , . , , . , , , \ , ), , - -

Vocis iubslantiau* signi/icata. Jam vero vox subalantiaiie, aut quid res sit sigtiificat, aul quale quid sil. Ut ei quis ex nobis sciscilelur, quidnam bomo s i t ; respondemus, animal. Deiiide &i quaerai, quale animal sit, dicimue, rationale morlale. Quaproplcr substantialis vox , quae quale quid res sit indical, differenlia nuncupalur. Qu vero quid sit declarai, vel illud mullas species expriniit, ac l u m pov. , - Q genus efticit; vel mullos qui numero, et noa spe, , \ , . cie, differunt, ac lum speciem facil. Primum q u i , * \ dem genus est, ut eubstanlia. Substaniia enim . , signilicat, et boroinein, et equum, ei bovcm, quo , * , runi quodlibct snbslantia dicalur et sit, uiium , quodque vero, species. Aliud auiero, et aliud, . " unaquaeque species esl. Secundum aulem est spe , , cies, u l homo. Mullos siquidem significat, id el . ' , omnes el singulos homiiies, qui quidem numero . , , inler se diflerunt : alius enim Pelrus el alius Pau. lus, nec unus suni, sed duo : specie autem, i d esl nalura non diflerunt. Omnes enini bominea dicuniur, et revera sunt. Pariicularia numero differunt lgitiir id quod , \ specialius quideni el parliculare. est, Qumero dif, , , , . " . ^ feri, ut Pelrus, individuum, et pcrsona et bypostasis; quod quidem unum aliquem sighificat* , *. Nam cum quis ex nobis pereontalur, qiiisoam bic \ . " , \ * \ , , \ , ait, respondemus, Petrue. Idem auiein ct vox, , , alius, sigjiiiicat. Alius enira esl Pelrus, et aliua Paulus; iiem, ipse, et bic, et iile. Haec et aliav * . ejusmodi, qu per se subsistunl, de individuo , \ , : , . dicunlur. Porro quod compleclitur individua, \ , \ , \ species appellalur, latiuaque quanf mdividuura patet; ulpote quas mulia individua comprehendat, . " , ,
h

YAHIiE LECTIONES. Cod. S. H i l . Noster \ . \ , , . * Nosler \ . * Nostcr, ' . Referlur ad ,

f

iniividuum.

643

S JOANNIS DAMASCENl

544

pula homo (quippe comprehendit Pelrum, et Pau- xa\ (8). lum, et omnes ac singulos homines) alque, ut , . , , , \ sancti Palres sanxerunt, natura, et substanlia, et , forma nuncupatur, velut a n i m a l : coniinet enim . , , \ hominem, bovem, equum, latiueque palet, quam species. Porro sancti Patres speciem, ac genus, , , \ , naturam, ei forroam, et substantiam appellarunt. \ , , , . " , , , \ Caeterum epecies, boc est natura, et aabslantia, el forma, non aliura, aut diveraum efficit, sed , \ , . Tik , \ \ , aliud. Aliud eniro quantam ad naiuram bominem eese dicimus, et aliud equum. Noo autera alium et , . alium. Porro in specie dicilur, hoc, et ipsum, et . , \ \ , , illud, el alia id genus. Quae quidem i n quid es( praedicantur. At vera differentia diversum facit \ . , , (nam diverstim est animal rationale, ab eo quod . \ \, , rationis expers e s t ) et tale, et quale. Adventitia , , \ ubstantiae autem vox, aut uni tantum speciei , . inest, aut mitltis. Si uni duntaxat, proprium dici- , * . t u r ; utfacultae rideudi, qua? inest soli bomini; , \ , \ \, \ ac hinniendi, quae soli equo. Quod si multte spe- , \ \ ciebus insit, efflcit accidens, ut candor. Hic enioi , * . el bomini, et equo et cani, et pleriaque aliis spe- , , ciebus ineal. Atqae hae qainque 14 voces s u n t , , \ . ad quas omnis vox pbilosopbica redigitur. Quam- 1\ , , , , \ obrem sciendum nobis e$t, quid quaeque eignificet, . et m quibus inter se convenienl, aut discrepeat suni autem haegenus, species, differentia, proprium, et accidens. Brevii earum voeum txpoutto. Genus est, C , , \ , , quod de pluribus specie differentibus, in quid est pr*dicatur; id est dieitur, et nominatur. Praedi- , \ . * cari enim idem est, ac de aliquo dici. Species \ . , est, quae de pluribus numero differenlibus, i n \ , qo!d est pnedicatur. Differentia eet, quae de plu- . , (9), ribus specte differenlibus, i n quale quid est praedi- \ , dicatur, atque i n deftnitione ut substantialis as$u- , \ , mitar. Ha?c aulem est, i d quod non potesi iu ea- . , , \ dem epecie peneque, vel esse, vel non esse; , \ Teram proreus necesse est ut in ea specieait, * , \ . cujus est differentia; quam etiam, cum adest, con- \ , \ aervat, et cum abest, destrpit. Neque fieri poiest, * , ut et ipaa, et ipsius contrarium i n eadem specie . , . ait: g. iieri nequit, ut ratio boroini non insit. ,$ , \ Nam quod ratione carel, nusquam bomo est. Haec, D ,. , . cum adest, hominis naturam consliiuit, et cum , , \ abest, interimit. Neqoe enim quod rationie ex- , \ , \ , \ pers est, hominis rationem habet. Sciendum i g i - , \ , \ tur, eam gubslantialem, et naturalem, t i consti- , ; , , \ taentein , et dividentem, et specificam differen . " \ t i a m , et eubstantialein qualiutem et naturalem , \ , \ \, \ proprietalera appellari; q u apud philosophos .] , proprii8sime differenlia dicitur, ut quae raaxime
B

VARIJE

LEGTIONES.

* Haec subjecil Combeflsiu, nullo sufifragante m s . ; necessaria lamen esse series probat. NOTiE. (8) Greg. Nax. epist. ad Cledonium. constituit, non infimam; e. gr., rationale dc sola (9) . , Differentia natura, seu specie humana, ejusque individuis, teroeae$t, elc. Sic quidem Porpbynus differenPetro, Paulo, Joanne, e t c , qui nuilatenus sunt tiam deflniii. At differentia, quae de roultis specie spccies, ipsomet auctorc coufitcnlc. diTersie enuutiatur, mediam dunlaxat apeciem

545

DIALECTICA.

546

, , . - specialis s i t , ac naturam c u ! inest, manifeatam faciat. Propriura autem eet quod u n i , et omnl , \ , , \ speciei', semperque inest, ac cum ea convertitur, [puta esse risibile ] : omnis enim bomo r i s i , . bilia e s t , ac omne risibile est homo. Aceidena \ , \ vero est, quod de pluribus specie differenlibus, , . in quale quid est pradicatur nec aseumitur i n , \ . , definitioae, sed vel adesse vel abesse potest: . , , , . qood nec cum adest, subjectum conservat, nec , , , . ' , com abest, interimU. Atque istud adventitia dif , ferentia et qualilas dicitnr. Hoc porro, vel sepa~ rabile esl, vel inseparabile. Separabile est, quod . , - in eadem persona nunc accidit, nonc recedit, ut ^ , \ . aedere, recurobere, etare, segrolare, valere. I n separabile, qood licet substantiam roinime con , . etituat, utpote quod in universa specie non con, . " eideretur, tameo cum i n aliqua persona exsislit, \ , ab ea sejungi non potest, ut presso vel adunco , , naso, vel caesiig ocnlis esse, et similia. Hoc au * tem inseparabUe accidens characteristica proprtetaa dicilur. lllud namque discrimeu hypoelasim, ac subsislens gingulare, id est individuum, constituil. Individuum denique est, quod ex subslanl i a et accidenlibus per se subsisiit, solaque numeri raiione ab iis, qua ejusdem sunt speciei, aeeerniiar; nec q u i d , sed quemdam, significat. De quibus accuratins deinccps, Deo danle, acturl gomus. . q \ 15 CAP. V I . . De divitione. * Divisio quid; iuperdivuio. Divisio est prima \ . - Q rei aeclio ; velut, animal dividilur in ralionale - et irralionale. Superdivisio autem est secunda . , , ejusdem rei gectio, ut animal superdmdiiur i n . " , , , , pedibus carens , bipes, et quadrupes : pedum ex\ , , , \ pers, ut piscem; bipes, ut boniinem, et avem; . , quadrupes, ut bovem, equutn et siroilia. Subdi * vigio autem cst partle geclae sectio, \elut ani. \ . n a l i diviso i n raiione pradilum et rationis ex * , ; \ . pers; ratione praditum in mortale et immortale I I , , aecatur. En primum dividitur i n duas parleg, , - nempe in ralionale et irralionale. Unius partis . divisio, boc est quse rationale in mortale et i m \ . '' mortale d i v i d i t , subdivisio est. Casterum divigio , , et guperdmgio non i n omnibus rebus locura ba \ , \ , \ bent, sed cum omnia sub prima divisione non
1

. D coroprehenduntur : velut, cum animal dividitur , i n rationale ei Irrationale; atqne i n iis quae r a , , . tione iiluntur, ei iig quae ratione carent, bipes , , . consideratur. Tunc igitur superdivisione necessario utimur, boc est secundam ejusdem rei divisionem facimue, ac dicimus : animal in pedum expers, bipes, el quadrupes dividitur. Modi octo dm$ioni$. Sunt autem oclo divi , ' dendi modi, ejuamodi de causa. Quidquid enim . , * , dividitur, aut secundum se dividilur, aut per ac ' , . cidens. Si in se; vel ut res, vel ut vox. Si ut rea, * , , * \ vel ut genus i n suas species, ut cum animal i n , , rationale et irrationale diviseris. V e l , ut spcciee \ . , in individua, ut cum dividilur boroo ia Petrum et \ , VARLE LECTIONES. i Woslri codicee .

47 S. JOANNIS DAMASCENI M8 Paulum, ac reliquos singulo boroines, vel ut ;. ; ioiuin in partes. Idque bifariam, nempe vel in ea , , . quae stiiit gimiliuin parlium, vel i n ea quae dissi , , inilibus partibus conslant. Illud autem esl simi- , \ , \ liura partium, cujus segmenla, ei nomen , et deft- , ; ;, uilionera lolius, ac partium guscipiunt: veiul \ , caro i u multas carnes dividilur, et quaevis carnis . pars, caco dicitur, ac carnis recipk definitionera. , , Conlra vero dissimiliuin parliura est, cum id quod , , , gectum cst, nec nomeo, nec definUionem toiius, aul etiam partium, mutuo recipU: tili si Socra- , \ , \ ; tein dividas i n manus, pedes, et caput. Neque , , enim pea a Socrate abscissus Socraies dicitur, , , aut caput: neque Socralie, aui eapitis definiito- . " uem iecipiL Vel u l vox aeqaivoca i n diversa s i - . " gnificala ; idque rursus bifariani. Aul enim lotum . , quid per vocem significatnr* aut pars. Totum . neinpe, ut cfenis vecabulum. Nana et de (crresiri, , , \ , , et de sidereo, deque marino eane dicitur, quae \ . * , quidem toiuni aliquid sunt, ac noti pars dantaxat , auimalis. Pars autem esl, cum linguse nomen de \ , \ , exireino calceamenli ei libiae parte dicitur, nec & \, \ \ , * non de ea animatuhim parle, i n qua gustandi fa . cullas sila e s t : qusc quidem partes lanlummodo , sunt, ac non tota quaedam. Alque in bunc mo, , . dum, quod esl divisionis subjeclum, per se divi , . \ , ditur. Per accidens auleno, aut veluli substanlia; . , ut cum dico, hominum alii candidi sunt alii u i , , . g r i , Hoimncs 1 enini eubslafltia sunt; candor , \ autem et nigredo, accidentia. Aut sicut acridens , . " , iu subsianiias; ut cum dico: candidonim alia ^ * , , sunl aniraala, alia tnanimala. Candor euim acci \ . , deos eel; animatum autem et inanimatuin, sub- , \ , , \ , &lanlta>. Aut sicut acddens hi accidenlia; ut curti . dieo : frigidorum alia eandida sunt et sicca; alia nigra et bumida. Nam el frigidum, el caadhhim, et siccum, e i nigrum, el humidam, universa haec accidentia sunl.

Divisio ab two, et ad unum. Est praelerea alius dividendi modus, nempeab uno etadunu. Ab uno niroirum, ut a medicina, liber medicus, ct inslrumentum medicum. Ab uno e n i m , hoc est a medicina, medica nuncupata sunl. Ad unum autem, u l salubre medicamentum, el salubris c i bus. Unam enim ac eamdem rem, eanilaiem ecilicet, proposiiam habent. Eorum porro quae ab uno sunl, quaedam a causa aliqua d t C M t t u r , ut jy iinago hominis a vera cauea, bomioe videiicet, dicitur : aliqua vero, ut ab aliquo inventa, ut medicum scapellum , et alia ejusniodi. Octo dhisionis mcfdi recententur. Non omnet probant divisionem tpeciei in ihdividua. Atque bxc generalis divisio est, per quam dividitur qaidquid cadit i n divisionem; vel nt genus in species; ve! u i species in individua; vel ut tolum in partes; vel u l vox aequivoca in diverso significala; vel nt substantia in accidentia; vel ut accidens in subetaniias; vel ut accidens in accideuUa; vel ut ea quae ab uno, et qua ad unum. Quanquam nonnulli sunt, qui speciei in individua divisioncm

" xal , ' , \ ' , , , . , ; , * , , * , ' , * , * , , \ .

\ , , , , , , , , , ' , \ . , , , . 1

549

DIALECTICA.

550

dicendam negent, enumerationemque id polius . esse asserant: quod ecilicet omnis res in duo, avt tria, aat raro admoduin in quatuor d&vidatur : species aulem i n inflnilam inultitudinero Aslribuatur: infinrtam enim parlicularium hominum esse muUiludinem. , ; \ Scire aulcm operae prelium esl, nullo omnino \ divisfonis modo considerari in segmentis i d , quod , \ . ' natura prius ac poslerius est; uec item quod magis et minus : in illis lamen quae ab uno, vel \ , \ , \ , \ propier ordinem ad unum dividuntur, tum id quod natura prius ac poslerius cst considerari, , \ . tuin qnod luagis ci mimis ; unde etiam denominalio orilur. Baclenu caput de divisione tecundum (usiorem Damasceni Dialeclicam; deincept vero illud subjiciemu$ ut in breviori continetur ubi proxime sequitur po$t eaput 4 1. IJepl . De dhisione. Divisio est prior rei sectio: cxempli gralia," . aniinal dividitur in rationale c l irrationale. Sub; divisio autem esf unius parlis in duas alias par \ . tes seciio, u l i diviso anSiuali in rationale et irra \ , , , tionale, partcm unam, ralionate nimirum, dividi \ . mus in mortale, et iinmoriale. Superdivisio au* , , tem esl, quando, facta rel sectione, camdein rem . ilerum dividimus. Sic homo dividilur in marem ei fcmhiam. En divisionem. Hursum quoque divi * dilur homo in animain et corpus. En eupcrdivi. sionem. A l vero non in omnibus locum babent \ . divisio et superdivisio, sed quando omnia sub ; , * prima divisionc non conlinenlur. Ecce enim i n . masculo et in femina considerantur anima et ^, \ . corpus. , ^ 17 Q * contradividenlia. Sciendum est , auiem contradividentia dici duas species ex uno \ . 6 eodemque genere sectas, v. gr. Aniinal in ratio . nale et irrationale dividitur. Ralionale et irraiiot utB ,Mi

!\ , , \ , ' , ", , , , \ ;. " , \, , \ , \ . .

nale conlradividentia appellantur. Sunl autem oclo divisionis modi. Dividitur enim aliquid, vel u l genus in guaB species; sic auimal dividitur in rationate et irralionale : vel u l species in individua, ut homo in Pgtram, et Paulum, et reliquos singulos homines : vel ut loium in parles; et hoc dupliciter : vel siroiles sunt, vel dissfmiles. Partes similes eae sunt quae nomen et definilionem loiius et sui invicem suscipiunt, ut CUIII carnem in plures carnes secamus, quaelibet pars , \ carnis caro dicitur, nomenque ac definitionem ear. nis suscipit. Disslmiles vero partes sunt, quse ne, , que nomen, neque dcfinitioneni totius, nec com, partium admitlunt; u i d o m Socratem dividimusin , \ , . caput, manua, et pedes. Neque enim caput, neque , I , manos, neque pedes, Socratis, ac sui invicem no, , men et dclinitionem recipiunt. Vel utvox aquivoca . " , in diversa signiflcata, hotque dupliciter; nimiriini \ , . vel ut lotum, vel ut pars. Ui lotum quidem, ut , haec vox canis. lHcftur enhn de cane terrestrf, coa , , \ , lesli, et marino, quae tolum qiiiddam sunl, non , \ . ;, pars animalis. U l pars vero, dum linguae nonen diciiur de extremilate calceameoli, de exlremitale , , \ fisUila, ac de mcmbro quo animalia gustandi fa * \, \ * cullatcm babent; quae quidem parles sunt et noo

551 S. JOANNIS DAMASCENI 55 lota. Tel u l gubstanlia in accidentia, ut diim dico : , bominuin alii quidem albi, alii vero nigri. Vel ut , \, . accidenlia i u . subslantias, ut dum aio : alborum , * alia animata, alia inanimata. Vel ut accidens in , . " accidenlia : ut si dicam, frigidorum Iiec quidem * , sicca sunt, illa vero bumida. Vel ut ea quae ab uno , ' , \ . gunt, ei qu ad unum. Ab uno quidem, u l a rae' , , , dicina, liber medicus, instrumenlum medicum, * , nonuen babent. Ad unum autem, ut salubre reme, * , dium, salubrig cibus. Ad unum enim, ganitaiem . nimirum, respiciunt. Porro juxla hunc moduin ens . in substantiam et accidens dividitur. , Nosse auiem oportet in nullo quidem divisionis raodo considerari in divisis partibus quod natura , \ , prius eet et posterius, nec magig et uiinug, nisi in ' \ . iig quae sunt ab uno, et ad unum. . '. CAP. YH. De eo quod nalura prius e$t. , \ Natura itaque prius illud est, quod infertur quidem gimul, uon tamen una gecum infert : quod- , \ , \ , que una secum tollit, sed noo simul tollitur. V. gr. . , \ , animal natura prius est homine. Sublato enim ac exaigteute aniinali, boroinem quoque non esse * eceggum est. Homo quippe aninial egt. E i non ex- . \ , giante anitnali, necessario neque bomo e r i l ; Iiomo ; . giquidem est animal. 1 Conira, sublato honiine, , \ fieri potest ut animal sit. Erit enim equus, canis et . " , , \ gimilia; quae quidem animalia gutit. Hursus posilo , & . bomine, eliam animal inferiur : horoo enim ani- , \ . roal eal. illalione autem animalis, non proplerca inferri hominem necesse est; sed equum iortasse, aut canem, aut quidpiam simile. Nam et ipga animalia sunt. Quapropter ncc Pelrus nalura prior esi Paulo, neque aniroai rationale, irraiioiiali. Sublaio enim et noo exsistente Pelro, erit Paulug; et, Paulo posito, non siniul iufertur Petrug : ac nequc illato Pelro simul sequitur Paulus. Sed neque Petrus magis esl, boc esl, aropliug bomo vel animal, quain Paulus : neque Paulus quain PeIrug. At vero medicamenlum alio medicamenlo salubriug; et medicug liber alio libro ad ganandum aplior reperitur. CAP. VIU. De definiliotie. Quid definitio. Definilio est corapendiosa oratio aubjecli naluram declarans, seu oraiio subjecli naluram pauclg significang. Ut,bomoest animal rationig parliceps, mortale, inlelligentise et gcienlise capax. Ac roulti quidem longas amplasque orationea de bominis natura babuerunt: sed quia minime brevcs el conipendiosae sunt, idcirco definilioneg non gunl. Suni rursus breves quidam gerroooeg, ut apopbthegmata, sed quia rei naiuram non explicant, proinde nec deOaitiones quidem guni. Quia
VARIJE
1 o t<

. , ; , ' , , . . \ , . , \ , * \ , , , . \ , * . , .
k )

. \ . ; . ' . , , , \ . \ , . \ , \ . \ \ , , * , \ . \
m 1

LECTIONES.

k Haec desunt in cod. R . 1986, 2927 et 5447; in Colb. vero et in noslro gcriplum est : _ Rrevioris logicse codiceg . Quidam cod. " . Vet. interp. secundum H s c verba degunt i n Reg. 2927 et 5447, in aliis habetur eoectaden, id e$t exten*o$

155

DIALECTICA.

554

! - ' . , , . [ 4 , ]. \ * . \ , . * , \ , \ , \ , * * * , , . , , * \ ' . \ \ , . , (10)' , .

nonicn quoque subjeclae rci naturam spe demonsirat; nec lamen definilio est. Nomen cnim dfclio una cst : deQnilio aulem est oralio : oratio vero ex duabus ut mininium, iisque differcnlibus, d i ^ ciionibus, constat. [Itaque lerminus noraen est, cxplicatura; non vero terminus est in conjunclione.] Definitio ex genere el difterentm constituenlibu$ ex materia et forma, ex subjeclo et /?ne. Constat autem definitio, ex genere et constitaentibus, id est sabslantialibus, differentiis, ut indefinitione animalis, animal est substantia animata sensu praedila. Ecce enim substantia genus est; animatum autem, el sensu preditum, constituenlea differenliae. Sumitur aulem ex materia et forma; velut, statua esi, flt ex aere, viri spcciem re, quae .
t s e

, . ; , . . , , \ , . \ * , 6 , , . acribeos ti substaniialibus et accidentalibus misia recio capite incedeos, babens laios unguee. (11) . " , . , . , . , , , . , . " , -

praeseotans. j n i m , materia est viri aulem speciem repraesenians, esl slaluae forma. Porro materia generi; forroa differeuii& respondet. Ad baec, ex subjecto et flne sumitur; ut medicina est, ars quae circa bumana corpora versatur, et sanitatem conciliat. Ecce medicinae subjecla sunt b u mana corpora : finis aulem ipeius est sanitas. 19 Detcriptio fit ex acctdentibus. DefinUio de$criben$. At vero descripiio ex iis quae advenlilia sunl, boc est ex propriis et accidenlibus conflaiur; vclut, Homo est, animal ralionale r i s i bile, ereeto corpore inccdens, babens latos un* gues. Nam haec omnia essenlia advenlilia sunt. Unde eiiain dicilur, quasi adumbrans, non esseniialem rei stalum declarans; sed illa lanturo qua? eam assectanlur. Porro deOnitio deest; .exempli gralia, houio est aniraal ratiouale* autem, id cst deQnitio, dicilur per metapboram duciain a terrae lerininis. Ut enhn terminus, id quod unicuique proprium esr, ab alio d i r i m i t : sic etiam definilio cujusvis rei rialaram ab alterius rci natura distinguil. Definitionii boniia*. Hominis dcfinitio integra. Deflnilionis sanitas, seu bonitas, i n eo sita est, ut nec deficiatur diclionibus, nec redundet. Viriura autem, u l in ea dictiones, vel desiderentur, yel redundent. Perfecta autem ea definitio est, qua converlitur cum re deflnita; imperfecla veroquse non

. " , - D converlilur. Quocirca nec quae dictionibus delicilur, VARLE LECTIONES. Quae sequunlur usque ad , elc. absunt in mss. secundi generis, seu logicae brevioris; ac hortim loco legilur : , \ , * , sicque Laiine reddi possunt, adeo defiuilio ex diversis vocibus componi, brevis esse, et res depnitm naturam deelarare potlulal; quae pr aliis textui congruere magis videntur. Quorsum enim hic de termino, lerminique deflnitionem quasi per illaiionem, addiia particula , sermo esset; de quo nibil praemiserit auclor, procul dubio vox , lerminum hic signilicat, non definitionem. Hic enim nomen esse ail : deflnitionem autem miiiiine constare negaverat. Ex bis tamen, sive genuina sint, sive ascililia, colligitur terminum simplex nomen non esse, sed nomen explicaium ; ut nempe ex eo conslans deflnilio, clara sil, non ambigua aut obscura. Addiuir nomen terminum ninuni lieri fieri in conjunctioue; quia, ut aiunl logici, noinen exira proposilionem duo , . 4 Edila . non est lerminus. Regii I . (10) Amroon. Proleg. in Isag. Porpliyrii.
PITBOL. GB. X C I V .

( H ) AmmoniuR, loc. c i l . 18

555 S. JOANNIS DAMASCENl 55 > necqua? redundat, cum rc ucfinlta convertilur. Nam [ cum dictionibus abundal, rebus deflcilur; cum au- , , \ tem diclionibua deficilur, febus redundai. [Itaque .] * diciuniirum artiOcium nalura excogitavit; niniirum ; , (12). opulentam egestatem, et opes egestatem mentien , , tes. 1 v. gr., perfecla homihis definitio, est animal * \ * raiionale, inortale. Ecceconvertilur. Nam brone ani- , *, mal rationale, morlale,homo eii: omimque howo, , . animal est ratlonale, inbrtale. Si igitiir una aliqua * , diciio in ea deeideretur, rebui redundal: velut, . , animal rationale. Viifes eiiim eam una dictione defici \ \ . (non enim dixi raortale) ac rebus abundaro : non . , , * cnira solus horao anioial est ratione praedhuro, sed . , eliain angelbs: nec convertitur ciini re deQnita. Rur- , . . iura si dixero,anlirial ralionale, morlale, granimaii - , * um;rie sic qiiidem convertitur. fia siqtiiilejn d i - . , , ctione redundal, eo quod flixcrim, gramnJaticurli : , * rebiis aulem\leflcitur. M i n eiiim ofoinem notninein , , . deOnivit, sedgrammaticos dunlaxal. Elenim, aiiiihal . qui omrie ralione ulens, mortale, gramniaticum, bomo est; ai non iiem omnis bomo animal est ratioiie ntens, morlale, grammalicuin. Non eniui omnia homo grammaiicus est. 20 Perfecta3igitur definiliones e sunt, quae cum , re dcttnila convertuntur. iSed quoniam proprium . '' \ \ quoque, cuin eo, cujus esl |>roprium, converiitur , (quidquid eniin hoino esl, iliud quoque risibile , , est, ct quidquid esi risifeile, idem eliam homo est), distinctioniscausa Insuper adjiciendum diccndum- , \ ijue c s l ; nimirum perfecias deflniliones eas denuim , \ , esse, quae ex genere et conslituentibus differenliis , \ . stiiiiiinltir; quaeque nec dictionibus deftciunlur; C , liec redbudant, dc denique cum re deffnila conver , , * iiibtur. Eddein quoqjue modo, eas quae ex utroque, , \ , boc eet ex subjecto el fine accipiunlur, perfeclas \ ol ,
r 1

VARLE LECT10NES. Haec ttsque ad ilia verba, , , non legunlur in codicibus secundi generis, JMC quid bic imlicent capio : spuria crediderim e inaraine iranslala. E d i u . Sic eiiam duo codd. Regii iusioris Logicce, sive prinii eeneris. Nonnulli Regii ei Colb., ' Reg. 2930, . AUer : , cOd. S. Hilarii eupra lineam emendalum est, .
t

NOTjE. (12) Z&cr . E$t animal ra- Corpora dmmonum in superioribui explicuimus, r o itQHe nwrtaU. Non eniin solus bomo est animal tione quadam liberiort, per quam PlatonicU haud rationale, inquil, ied etiam angelut. Nimirura i n iong$ discederemut. Atqui secundum haec praejudicia mortale. . Dialectica sua eongeaait quac pbilosopbi, nemine boiDinem deQnieranl aittmai rationale, Patruui retragan^e, docqeraut. Posi Plaionero vero (^iiam definilionem Noster uiique n o u admisisset, nisi in Patrura libris saepius occurreret. Oinnino Waxianxeous, orai. 57 post med. et alii homineiu delinierunt animal rationaU mortale: favet Arisio- D quippe adversatur ejus de angelofum incorporaliteles qui lib. i , prior Analyl. c. 51, animal dividit tate sententiae, quam in ibeologicis aslruil. A l Pain moriale el immortale; inmorlale, puta hominem : ires Graeci, dum majorum dicta vel placita venera aiunt subinde Porpbyrius, et Ammonius, et tm- bundi exciperent, sa?pe pugnantia scripsere. Eniiooiortaie, $m angelum. Huius lum deiinitiouis, tum vero difisio aniroalis rationalis in inortale ei i m divlsioni ratldnem petejidaiH a r b i i r o r , ex illa Pla- mortale, illaque deiiniiio bominis, ut sii aninial tonicorum opinione, quam refert Ploiinus Eon. 5, ralionale, mortale, uequaquain polesl convenire Cttm iriia apud Damascenum divisione substanliae l i b . v, c. 6, esiejiliam daemonis (iCa vocabanl angelos ordinis inflmi) * , qua damon corpoream et incorpore*m> *eu angelum. Ad s u m t*t, una eum quodam corpore e/ aeria vei igneo e$$e. muro ex bis inferri queai, sancium bunc Doctorem, Doctrinaiu banc Marsilius Ficiuus edtsaerii, ad eo loci quem expendimus, animalis et ralionalis bunc Plotini libruni, cap. 5, ubi quiuque po&it se- vocabula latiori sensu accepis.se, ac diflerenliam cnnduiu Plalonicos aniiiialium rationaliuni genera; moriaiia in definitione homiuis admisisse, quo naalia merc ignea, alia ex igne ei aere, aiia ex acre tiira bominis ab angelica omnifarie secernereiur, c l aqua sublili, alia aquea, alia ex aqua e l eublili eo luaxime quod rationale, ratiocinandi terra. Quinta hasc unf, inquit, hominum, quati tn- viiu, sive C I I I D sensu conjunciam, sive sensus ex pertem, Graecis significat; ex quo tnortalis discrimen fimorum dcemonum corpora. Haec porro accepil non lanlum ex Orpbajo, verum e l e x Aputcio, Jainb'icbo, apponendum duxeriut. Purpliyrio, aliisve Platonicis, u t tc&Ulur, cap. 6,

567 DIALECTICA. 558 , item esse. Atque interdum etiam eas, quae ex tolo \ , subjecto; cum acilicet subjeclum illud alleri arti non subjicitur, ut vilrum arli vilraria?. lolerdam , \ . " rursue ex solo fiue; cum finis ille alterios arlis sovwv^jkr , * esse finis non potest, ut i n exslruendarum nariam arie. Quocirca ex bis oimiibus intelligendum est, . defiiiiiionis perfeciionem in boc eilam esse, ut CUIII re deflniu convertaiur. \ latiu$ patet quam. Sola $ub$tantia . dtfinitur, individua accidentia detcribuntur.Dif * . fert autem vox , a voce , quod aUerum * " . lalius eil, alterum angustius. Vox eniin latius \ , patet, quam , aeu definitio. Nam ei terra ^ . * Hmitem significat; decretumque ac senteutiam, ut 5 , cum dicimus , id esi Rex iddecre - * i t . Indicat eiiam illud in quod proposilio reeoWi. tur, u l , Deo favente, infra cognoscemus. Denique definitionem etiam denotat. At vox solummodo signiOcal compendiosam orationem, q u a aobjectae rei naturam decIareL , Porro sciendum est definilionem in eola sub , , siaalia accipi ac speciebus ejus; nec individua, , (15) - nec accidentia deflniri posae, sed lantum deecribi: 6 , * quia nimirum detahio oonflatar ex genere et , diffierentiis conslKuentibys : descriptio autem ex . accidentalibus. . CAP. IX. . J)e genere. Quid aquhocM, Genut nomen cequivocum, t quin \ , * , \ , iupkx, l n aequivocis Hia quaereeda sunt: nimtrum \ . , an vox stquivoca s i t ; quolnam slgnificationet . babeat;acde quanam earum sermo sit. Prius iia\ , que expouendum est quid sit quivocum. ^Equi , \ , voca sunt, curo duo vel plura ideni nomeu babent; , \ . C quodvis autera eorum aliud quidpiam signiQcat, atque diversa; gubelantise eet; hoc eat aliam deflni . , tionero recipit: quemadmodum eiiaaa minc in genare , \ * \ * , . * res se habet. Genus eniro in squivtcorum nunero est.Dicitur enimgenusprimuma palria,et paremi , bue; atque uiruoique borum duplici modo, nerape . ' { {*, propinque vel remote. Apropinqua nimirum pa , . tria, ut ab HieroeoLyraie dieitur quU Hierotoly , ', initanue : a remola, ut a Patoslina provincia, , . ' ^ , Palassiinus. Eodera modo a propinquo parente, ot ' , cum Aebilles Pelei filiaa, Peleides dicitur : a re. * , - moio, ut cum 1 idem ab avo ^ a c o ifiacklee , - appellalur. Nam iCacne Pelei patererat. Genot , . - ruriUBi dicitur, habiludo uniua erga multos, qui D ab eo orUim babeut, u l c u n qmues, qui ab laraele , promanaruDt, Israeliue dicuniur. At de hia duabua weris aigniflcationibus nulla pbiloaophis cura eet. VARIiE LECTIONES. EdHa . Enwndo ex flegiis, n . 2997 el 5 U 7 . Hic enlni de definitione sermo est, non de lermiiio \ - quoruro mox dlscrimen^xponit auclor. Ift.edUii el Beg. 5447d6est , necnon quae paulo post seqaunlur, .
T

NOTiE. (15) . Neqtu accidentia defi- flneet objeclo; et cap. 57 : nbi potu. Gongeriem accidentium intellige qua i n - constitugnUi eorum diferentia agnoscit. Eis lanieii dividuum disterminaiur. Alioqui superius concetessentiam proprie diclam denegat; quia subetanliae l i t accideotia posae deflniri, ut habitus quitis t x aoli conveuial ut sit, y l docei cap. 58.

S. JOANNIS DAMASCENI

5&>

, , , , . \ * * \ , . " , , , , \ , , & . " , , \ . , . ; , , . , ; , . " , . [ .] apecies]. Nara genus in species dividitur, laliusque , \ \, , . patet quam species ac species compleelitur, iis- * u quc superius est. Subjectum extislentia et prcedicationis.Sclre , tnim opera? preiium est, superius dici, quod gc- . ' , ueralius e M ; infcrius autem ac subjcclum ad , . praedicalioncm, Id quod eet minus generale. Est -,, eiiin subjeciinn ad exsisienliam, ut subsiantia; aupponitur enim accldenli, u l exaislat, quippe . cuni illud in ipsa subsisiai : esl itera subjecium 7 , ad prxdicalionem, quod niiairum parliculare est. , Ut enim genus de epecie, ita species praedicatur , \ de individuis. Liquet aulem genns quidem esse , apecie gfneralius, ac speciem individnie. De qui- . , >. bus accuraliua infra Deo favenle disseremus. Nutac . vero cum de genere verba ieccrimus, de spede G quoque loquamur. CAP. X. . . De $pecie. . , Quid $pecietpkUQ$ophica. Qmn species qooqve in aequifocorutn namero est, quae duplici modo , , d k i i u r . Species enim ipea etiam cujutque rei ' forma [ei flgura dicitur, u t i v. gr. siatua spc- (14) * . ciee] velul e l a quodatn diclum e s t : Prima gpe , , ck$ digna imperio. Species rursum, illud substan- . , tiale est quod collocatur eub genere. Ac ruraum, . , apeciet est id de quo genus in quid est predica- , l u r . Rursus denique species est i d quod de plu- . ** ribas numero differeniibus in quid e*l prsedicalur. . C-elerum duae priores speciei descriptiones babi- ^ , ludtnceola et erdinis raiione inter ae differuni, . , uli aacensus aique descenaue, ac speciei omni , accommodantur. Tertia antem ac postrema de , acripiio, inftma duntaxaj speciei, quae proxime , , , individuis superiur esl, ac singularitor exsistentia, seu siipposiia, complectitur ; qua ratione d i cimus bominis speciem. Dixinius igitur genus Iriplici ratione dici, deno . * .minatione ecilicel, a parenlibus et a patria ; atque , , *
T pi X

Gonus rursus id dicilur (Unut pliUosophicum. f.ui specics subjicilttr, . gr., sub aniroali sunl, houio, equas, el aliae species : ilaque animal gcnus el. Ae <le lioc genere iractanl pbilosopbi. QuoU eliam ad bunc nioduiu definimus : genus est quod de pluribus specie differentibus, in quid esl prsedicatur, u l animal genus eel qttod de bomine, cquo, el bove, aliisque pluribus, in quid eel praedicalur ; qua? quidem inier *e apecie discrepant. Alia enini bominis species, el alia cqui, et alia bovis. In qnid esl aulem pracdicalur. Nam oum ex nobis quaerilur, quid s l t b o n i o ; dicimus, animal. Siroili eliam modo cum q u x r i l u r , quid esl equus; animal, dicimus. Iiaque genus esl id cui species aubjicitur [est Uem genus, quod dividilur in

VARLE LECTIONES. Haec addo ex brevi logica, quia cap. seq. exprease leslatur auctor se descripiionein banc cum csteris atlulisse, cum de genere sermoiiem baberel. Favent ea, quae proxime sequualur. Regii duo, . Deerat i n editis.
1

(14) Euripides, ex qno Porpbyriue.

561

DIALECTICA.

. \ , - * \ . , * . , , \ , . \ , . \ \ , , * \ - , \ , * , , \ , \ * \ , \

ulroquc modo biCariam : deniquc dc co 22 cni specics subjicitur. Ad cunidem ilaquc inodum, fpecies quoqtie duplici signiQcatione accipitur.Unt nimirum pro rci cujusquc forma ; allcra, pro eo de qw> gcnus prapdicatur, quodque generi subjicilur, ut quod ex co dividalur. Ac dc lnijusmodi generc ct specie a pbilosopbis dispulatur.
Explicatur genuf per speciem et econira. Qnia

vero* cum degenere disserereimis,speciei mcniionem fecimus, diccnles genus id esse quod dividiiur i n species : ac rursus cum de specie scrir.o esset, generis ilem mentionem fecimuft, dicentes speciem id esse quod ex gencre d m d i t u r : scire operae preiium est, ut quemadraodum loquente de palre necessario quoque de filio sermonem ba~ , bemus (nam ille dicilur pater qui fllhim habet) , \ itemquc de filio verba facienles, quia fllius dicitar , \ . qui patrem habet, eodem modo bic quoque fteri , non potest, ut quispiam de genere sine specie, aat> , . de specie sine genere pertractct. Genus enim i n , , \ species dtvidatur necesse e s t : et quod species ex , . se divisas non babet, genus non est. Gonsimilt quoque ralione, speciea ex genere dividuntur: et quae carent genere non sunl species. \ , ', Scita generii, tummi generit, ae media tpeciei et , infimoe decUratio.Quemadmodura aulem primus * * , \ parens Adamus, cum patre canierit, non dicitur ; * ' \ filius ; dicitur vero pater, ul qui habueril filios : Sctb aulem, cum parentie sui dicilur filias (quip " * pe habuil Adaimim), tum pater ejus qut ' * ab eo genitus est (siquidem genuit Etios); at Abel * \ \ , \ dicilur quidem Othis, quia habuit Adamum patrero; , , haud ilem vero appellalur paier, quia filium non , , habuil: eodem quoque modb quod speclat ad ge \, \ , \ - nus ac speciem, primum gcnus quod non dividiiur , \ * ab allo gencre, nec genus ulluni anterius babet, \, , genus lahtumest, non auiem etiam speciee, appel . , lalurque generalissimum genus ; cujus baec defi , nilio e s t : generalissimum genus est, quod cum , \ \ , genus sit, haud taroen species esl, quia nullum , , \ se superius genus babet. Quae autem ex ipso divi , * \ duntur, si alias infra se species babcant, qnae ex , \ , \ . , ipsis dividantur, tum priorum, boc cst superio \ , rum, ex quibus secantur, spccies s u n t ; lum gene * ' , - D ra eorum quae ex ipsis dividuntar , hoc est infe, , , * riortim ; ac suballerna genera ac species vocaniur. . , , Al exlremae inftmrcque species, qua) alias i n f r t . 0- se tpecies non habenl; hoc esl nullas specie*, , , sed sola individua, i d esl hypostases seu suppo . sita conlincnt, non dicunlur genera, eed epecies , * , dantaxai: ea niiniruro, uti dicebaro, ralione, quod ,, , * nullas species subjeclas, qu.v ex illis dividantur, , , . obtineanl. Neque enim id genus dici possit, quod nullas species contincal; nec earum aliquas, q u ex ipso dividantur, babeal. Uuocirca id quod nulr* las species, sed individua tanlum compleclilur, sptcies dicitur specialiesima, quia cum species sit, non lamen genus est ; uti centra genus, quod non eliam species esl, gencralissiinuro genus appellatiir ac summum.
p 3 l r e m

, , , \ 6

Superiora

omnia de ivfcrioribus

dicuntur:

liand

vcro species de specie. Subslautia

generaliwmum

563

S. JOANNIS DAMASCENI

561

gcnui, non ens.IIomo speciet tpecialmima.-' Di$- crimen inter speciem el iudhidua. |Nec vero illud ignorandum est, species sui generis, nomen ac deflnitionem, genusque ejus generis quod superius habel, ad ipsum usque generalissimum genue, necessario recipere: specics aulem ipsas alleram allerius deflnitionem nequaquam 23 niutuo poaae sumere. Ul autem dilticidjus flal quod dico, ad hunc modum agamus. Substantia primuta ac generalissimum genus est. Quanquam enim cum subslaniia, tum accidens ecindalur ab eute, baud Umen ens genus eorum cst. Nam illa entis qui~ dem nomen recipiunt; at non iiem definitionem. Eoa quippe i n bunc inodum deflniunl: Ens, aut est quod per se aubsislit, nec re alia, u l exsislat, g opus babet; vel esi quod per se noo potesl esse, aed i i i allero suum esee babet. Subataniia autem iUud tantum cst quod per se exsUtit, nec alia r e t t l subsislat, opus habet. En substanlia totani enl i t deflnilioaem noa accepil; nec proinde ens geiius est respectu subatantiae. Species enim i n t e f ram generis eui deflnilionero absque ulla dirainu* tiooe suseipil. At nec accidens eniis species est: neque enim integram enlis deflnitionem recipii, sed dimidiam partera duntaiat. Accidens quippe rea est, qua? per se esae non poteai, sed aoluin i n alten> sttum esse babet. En quo pacto nec subsUntia ialegram entls deflnitionera iuecipiat, nec aceidens : vcrum aubsiantia diiuidiam tantum jpartem, accidens ilem dimidiara alleram parlero
9

, , .' . , \ \ , ' . , . " \ , , , . , \ . . " , ; . . ' . , . * , * . , . *' , \ . " \ , * , . *\ . . ' \ , \ . " , , ' \ , 9 1

Quapiopler Ucet ens i n subsiaiiliam et accideas

dWidatur, eorbra tamen genus aon est. SubsUntia autem dWMUur et i n corpue et incorporeuro. Corpus vero et incorporeum subsiantiae speciee s u n t ; quandoquidem utxumque horum etnomen et definitionem subatanli inlegram recipil. Contiat itaque subsUntiam non esse tpeciem, cum iion babeal supra se genus; verum ease ipsum prinmm et generaiUsimura gentss. Rursue corpua, quod aubstantiae apeciee est a n i m a t i el tnanimai l , genus est. A D i i n a l m n rursus, i n eensibile et i u insensibile. Sensibile quiden animal esl, quippe quod viiam et aensum babeat: inseosibile a u tem est p l a n l a : nec enira i p s i sensus tnest. Porro

. \ . , \ . , \ . , , " . " , \ , \ . \ . , \ , , , , \ , & . * , . , , , , \

animata dicilur planta, quia vira eam babel, qua D ^ , \ , ' alatvr,. ereecal, ei generet. Dividitur rureus ani- . , , a l in rt4k>nale et i r r a l k m a l e : mtionale, in mor- * taJe e i immorlale : mortale i * bomieeui, equum, * boveai ae simUia; quaa quidem ooa jam ia alias . ' , \ , \ , . pecie^^ aed ia individua, boc esi bypoetaeee, divi \ , dunlur. H o m a ^ n H n ia Petrum, Paulun, Joannem, reHquosque singuloe homioes d i v i d i t u r : qui q u i - \ , ' , . dem non species, &ed byposiases, aeu personae et avppoeila sunt. Specif8 enka, t dicium est, aliae aliarum definilionem non a d i w U u n l ; y. gr., corpus rei incorporeae deflnitionera noo r e c i p i l ; nec etiam recipit homo deUnitionem equi. At vero PiHrus, et Paulus, et Joannes unam et eamde deiniUouem accipiuul; itemque reliqui singuli TARIvE LECTWNES. * Uegii 5 , .

565 omijies. Liquel ergo ut

DIALECTICA. illi botmnis species non sinl. Sed individua, id e t l bypostascs

566 el pcr-

- , \ , \ * , , , \ . , , . " |*, , , , . , , . , * . " , , \ , \ , * , . , \ , \ , \ , * . (15) , * , \ , . * , , . , , \ * . " 0 , \ , \ . \ , \ , .

Rnrsiis species cum divldilur, noincn suum ac definilionem iis qu ipsi sunt infcriora, inipcrl i l : i vero Petrus, cum n animam ac corpua secalur, nec aninia?, nec corpori nomen SIHHII ac definitionem tribuit. Ncque enim sola> aninia Peirus est, nec solum corpus, sed uirunique conjunciim. Genu$ in pauca$ tpecies dividitur. Quid tpccm $p**cialittf'ma.PraHerea omnisdivisioquae a genere iit speciea fii, ad duo, i e l tria, aul raro ad quatuor usque progreditur. 24 Neque genuis in quinque aut plures speeiee dividi potesl. Horoo contra i n omnes singulos homines, qui quidem nrnnero inftnili sunt, dividilur. Quo fil, ut nonnulli negent eam q u a specie ad individua est, dicendam esse diviaionem, malintque apptllari enntnorationem. Ez quo palet Pelrum et Paulum el Joannem species non eese, sed tndividua, id e u npposita eive personaa : nec hominem genot esse Pelri et Paoli et Joannia, hominunique reliqttorum, sed speciem. Ac proinde liomo eal tpeciee tpecialissima. Etcnim speciee est guperioris, ut sub eo contenta, speciesque nibilominus inferiorum, u i ea continens. Tum enim quod conli-netur sub genere, species e s t ; tum jjuod i n d m dua, id eat hypostases continet. Species igllur specialissima ea est, quae proxime superior mdividuia, eat; quam eiiam ita definiunl: Species. est quav de pluribos numero differentibus in, quid esi prav Q dicalur. Eodem modo eC equue eteanis, et eimil i a , speciee annt gpecialissimae. Quae autem inter
e n m

generalistiratim jjenus, et speciaHssimas gpeciea inlerjecia sunt, euballerna gencra ac eies; neinpe species superiorum, inferiorum genera. K\ \ Diferentke dhidentos t$ c*n*tUue*U$.Hae por\, xa\ * \ \ ro subslanlialeg suni et naturalee differeplia?, ac qualitales, qua dividentcs dicuniur ei conali * \ , tuenles : nempe dividenle&quidem guperiora, ac < . . \ inferiora constituentes. Corpus quippe el incorpo . \ reutn subsiantiam dtatdunt. Eodem modo animaium . - dWidunt corpus t i incorporeum : itemque gensibile * -- el insensibile, animatum seu vivene dividuiU. Haec , \ * igitur constituunl animal. Stimo enim Mibstanliaiii * animatam seneibilem, alque auimal eflicio. Aaimal , . - siquidera snfosUntia esl animala aentiena. Sunw , \ rursuro subatanliam inaDimatam el ingensibilem, \ , * ac faeio lapidem. Rursus, substaDfiam aniniaUm . non eentieotem,.ei efficio arborem. llem raiiona, , \ , \ - le et irralionale animai d i v i d u n t : raortale quoque , \ e l i m n o m l e dividual rationale : terrealre aulem NOTJS. vocera banc iater logicas ponil, quae propter gene(15) Aid xal eWixararor . Acproind* komo ralilalero quam annuunt, pnedicari de individuie e$t tptcies $peciali$sma. Assertionera banc tribus nou possinl : ut sicut oon dicimue Petrum esse arguoienlis propuanandam suscepisae roibi videtur, speciem, ha nee eum esse naluram vel eaeeniiam. u i confutandie Severianis , qui Cujus consectarium esl, u l quemadmodum i n d i f i partiarias essenliat ponebant, via parareiur. dua hilmanae nalura? speciiis singularee non sunt, quippe Patribus idem vulgo et ac tpecies, neque ca sint eaeenti singularea vel natune. tura, ewntia. Quamobrem Abucaras, opusc. 2 ,

567
Animal,

S. JOANNIS DAMASCENI.

56S

cl aquatile, quod esl ralionis expers. Sumo ilaque , , * , quotl horum genus esl, ei ralionale, et , , , \ niorlale, c i homlQcm constiluo. Homo enim est , , . aniinal, et rationaie, morlale. Rursum accipio , \ , \ , \ animal, el irrationale el mortale atque lcrrestre, , . \ equumque, Y . gr., aulcancm ac similia constituo. \, * \ \ , Denique accipio animal ct ratlonale et niorlale \ ; et aquaiile; ac piscem constiluo. Substanliales porro ac nalurales differentioe appellanlur, eo quod efficiani, u l species ab alia specie, ei naluia ac aubstanlia a subatantia alia ac nalura differat. Qua duobu* hisce capitibu* de genere et tpecie fusior Dialeclica Damasceni compleclitur ex Porpiiyrii Jsagoge collecla, eadem compendiomori meihodo exponit brevior Logka; ea nimirum, qua proxime *#quuntur terie, in unicum caput contracla. 25 gtnere generaiiisimo, el tpecie tpecialusima , sl> , ~" ac de lulballernit. * ~"' * - * *-* *-~ '(6). * , Generie nomeD trifariam sumilur; acprimo qui , , dem a parenle, m qui ex Israel progenili suni Israelitae dicunlur. Alio modo a patria, utab Hie- * , . rosolymie, nierosolymitse nomen babenl, a Pala> , , \ slina Pakesiini. Tertio denique modo genus dicitur ^, , illud, quod in specics dividitur; de quo apud phi- , , loaopbos eermo csl, qui el illud iia deniiiunl: Ge- * \ uus esi quud pluribus speciei differeuUbus in quid * \ , \ , . e t i pesedicaiur.
% t x

Similiier vox epeciei duplicem babcl signiflcationero. Species enioi dicilur figura ei forma; ut species hominis statuae. Species item dieilur quod generi aubjicilur, hoc eet, quod ex geoere dividitur : ac de i s U acceptione epecicl agunt philoso- C phi. Quamloquidem autem de geuere sermonem habentes speciei meminimus, dicendo : Genus est id quod i n species dmditur, operae pretium est nosae quod veluti, dum de palre loquimur, necessario de filio quoque menlionem facimue ( i l l e quippe paler est, qui habet fllium); aiiniliter dum de filio loquirour, palrit ilem uecessario meminimus (ille siquidem filius est, qni palrem babel). Sic et impraesentiarum, impossibile est de genere tractare, oraissa specie, vel de specie, tacila generis mentione. Geaua etenim i n species omiiino d i v i d i i u r ; et i d qiiod epeciebueex sedivisis caret, geous noo est. Species igilur ex genere dividunt u r ; aique ea quae geims non agnoscunt, neqoaquam aunt epecies. Eodem scilieet modo qno p r i mus bomo, seu Adam non dicitur filius; diciiur tamen pater (babuit eniin fllios); Seib vero, el parenlis sui filius dicitur (pater enim bujus fuit Adam) paler Uliua' qui ex ipeo nalus est (genuit enim tiliura). At Abel, filiua quidem appellatur, cum patrem babuerit Adamum; pator vero non dicitur, quia filium non habuit. Eadem ralione de genere ei epecie disserendum eat. Primum genus, quod ex alio geiiere non divi-

. \ * . , , . \ \ \ . \ ' , \ \ * * , \ * , * , \ , \ . . \ , * * \ . , , * * * , \ * * \ * ", * * * \ \ . , d

VARIiE LEGTIONES. > Cod. S. H i l . et Regii quidam, \ \ , , \ , \ . Mulli ulroqua loco babenl . Cod. S. H i l . Ct alii quidaiu r.spl.
e 4

DIALECTICA.

570

, , \, dilur, nec aliud aupra seagnoscil, gcnusest, dui! \ , \ , laxal, non species, vocaiurque gcneraliasimum \, genus. Quod sic deliniunt: generalissimum genug , , illud est, quod gcnus cum sit, ralionem spcciei , non admillil, quia supra se nullum gcnus babct , Quae vcro ex ipso dividunlur species, si alias ex \ \ , ipsis se divisas species babcanl, species quidcm , , sunl generum Ulorum ex quibus secantur; geneia , \ , , . vero carum qua? ex ipsis dividuntur, i d esl infe \ , riorum. Et hujusmodi genera ac species subaltei na , , dicuntur. At vero infiinae species, quae sub se spe , cics alias norj babent, genera miniine vocaniur, . 0 sed tantum species, eo quod ex ipsis species aliae , non dividaniur. Fieri enim non potesl ut genus appelletur, quod cx se subdivisas species non ba. , , beat. Species itaque, geous non est, spocies spe . cialissima dicilur. , \, 2 6 Scire oporlel, quod species et nomcn ac \ , \ definiiionem generis sui necessario stisciptanl: i d , \ , quod eiiam ei generi quod ex alio superiori deri. vaiur, convenit, dooec ad generalissimura genus . \ ascendcris. Species tainen invicem sui definiliouem . \ adiuittere non possunt. Quod ut manifestius Aat, \ , ' bac ralione rem considcremus. Primum generalis . , simum genus esi substantia : elsi euim ex enie . dividanlur subsiantia et accidcns, ens nihilominua \ , \ - eoruni genus non est, cum tamelsl enlis noioen * * utrumque recipial, non lamen eulis deflnitionem. , * Nam ens sie vulgo definitur : Eiis res esi, turo per , \ -g se exsislens, nec altero io quo subsislat indigcns, vov , . lum quae per se esse non valel, sed in alio exsi, * , * sleniiam babet. Subslantia autem illud esl latitum , * quod per se exsislil, nec alia rc u l sit opus babel. , A l vero accidensr aola ea res est, q u per se non . ** , \ polesl esse, sed i n altero suum esse habei. En quo , * , , pacto ncc substamia integram entis defiwilioncni . non receperit, neque accidens ; verum substanlia " \ \ dimidiam tantum partem, accidens item diniidiara , ' alteram partem. Attarnen, cum ita comparala? sint \ , ' speciee, u i e i nomen, et tolain generis definitionem accipiant; eapropler licet, ens i n substanliam et \ xa\ . accidene dividaiur; non lamen illud est eorum genus; ac neque subsiaotia esl speciea, quippe quas Dilium genua aliud sit superius; sed ipsa primum ac generalissimum genus est. \ . Ipsa igitur eubstantia i n corpus ei incorporeun \ , \ , secatur: ac proinde corporeum et incorporeuui \ * subslanliae gpeciea sunt. Ilerum corpus dividilur , , j n animatuni et inaiiimatum. Unde rursus colli \ . gilur, corpua cura gubsUntiae epecies sil, esse eiiam \ . genua animali e i inaniroali. Animatum seu vivene , * rursum dividilwr i n seneibile el insensibile. Seneibile itaque esl animal quod viia et sensu praeditum . est. Inaensibile vero eat planta : sensu eienim ca ret. Planta aulem viveng dicittir, quia nulriend . et augcndi, et generandi virtule pollet. Animal . rursus ecinditur i n ralionale el irrationale. Rali*~ ^' \ .
f %

VAR14S LECTIONES.
9

Cuidam codd. hic adduiit : , , infusiori Lofica. Quidaiu, alii,

71

S. JOANNIS DAMASCENI

572

nale in mortale et immortale. Morlale in homincm , , \ , ' , ratione prseditum, e l i n irrationalia.equum, canem . el siniilia : q u quidem iu alias species minime ge, \ , \ \ cantor, eeJ in indmdua, id est byposlases, aul gnp , posila. Dmditur eiquidem homo in Pelrum, Pautam, , , el caiteroe singulos hominee, qui non gunl species: quia species, ut jam diiimus, aliae aliarum deflni- * . . lioneg non admillunt: exempli gralia, corpus noa , \ , \ patiior definitionem incorporei, nec bomo deflnilionem eqoi. A l vero Petrus el Paulus et Joanues , \ . " \ unam dcfinitionera gugcipiunt, bominis nimirum : , * , . aic eliam reliqui ginguli bomines; proinde nec species hominia sont, sed individua,- hoc est bypottaaes et pergonse. Rursus speciea divisa, inferioribttg tuis, el nomen et definilionem eoam impertit : verara Petrus , xaV , \ . in animara et corpus divigug, nec animsa corpori \ , noroen el deflnilionem guam cororounicat. [ Neque , \ , euim aola anima Petrue egt, nec solum corpug. ] . [ , , .] , 27 Deinde vero, divisio oronig generigingpeciea, , , ad duo, vel tria, aut raro ad quatuor osque progreditur. Neque enim genug in quinque gpecieg . et amplius dividi poggit: a l homo in omnes et , . aingulog bomines dividilur, qui quidem numero * ! . indefiniti gunl. Quapropter divigionem speciei m individua dicendam esse negant, sed poiius enu- , , * . , , \ , \ nierationem. Patet ergo Petrtim et Paulum el , * , . Joannem gpecieg non egge, ged individua, hoc eet hypoetaseg ; , nec proinde bomo Petri et reliqua \ , \ ram personaruro genus est, ged gpeciea. Unde ec- , ' . , quilur hominera gpecialigsimam esse speciem. . , Specieg enim est regpeciu superioris, et gpecieg . , \ , \ regpecla inferiorum. Eodem quoqae modo eqqug , * . e l canig, e l similia, speciee quidem sonl, non au- , \ , \ . lem genera ; ex quo IU u l gpecialissiroae apeciea , . aint. Quaa aulero inter generallssimum genus, et apecialiggimag gpeciea medium occupant loeun, et genera gunt gimul, et gpetieg gubalternae; u t poie quas superiorum quidem gpecieg sint, inferiorum vero geuera. KaV at xa\ \ Atque illae ipgae Bubstanliales gunt ac naturaleg pal xa\ , , ! differeDtiae e l qualUateg, q u superiores q u i d e m d i v i d e r e , inferiores vero constiluere, d i c u n t u r . , . Nam corpug ot incorporeum gubgtantiam d i v l \ . d u n t ; quemadmodura etiam a o i m a l u m et inatib , * natum d i v i d t t n l corpus. Eodora quoque modo xal * sengibije el insengibile, viveng, geu apimaiura, d i - . t i d u n l ; quas nempe animal congliturjat, Aeeipio , * aiquidem gubgtanliain animalam, eenwbUem, e i . aniiual dftcio. Animal enim egt gubeUniia anima , , . la seiieibilis. Rursus assttino goi *UDliam anina- , , \ l i m , insviuibUein, et lapidem faci*. lierum aumo , \ tMibgUntiam aniinatam, inge&gibilom, e i pUnlara * \ efllcio. lnguper raiionalc el irralionale dividunt . , , a n i m a l ; mortalo item et immorUle, rationale iM \ , \ . vidaoi. Quapropler aggumo ammal, quod eat ge * nug, t jrmtionaie et moriakt et hominem con&U , \ , , \
8 J r r D

YARIiE LEGTIONES. Itac deaunl in Regg. 7, Ln Colb. S. Uil. ct in vct. tranglat.; leguntur in fogiori

Logiea.

573

DIALECTICA.

574

tuo. Rursumque assumo aaimal et irrationale et morlalc, el coneliluo equuin pula, aut canem, el sirailia. Subslantiales aulein el naturalcs dicuntur, eo quod per illas speeies uoa ab alia differl, naiura el substantia ab allera nalura ac substantia. . '. CAP. X I . . De inditiduo. . " i Individnum quatuor modit accipitHr. Indivkluum , xa\ , , i v e quatuor medit dicitur. Est enim indivi, \ \ , duum, quod non aecatar, aut d m d i l u r in parles, [ i .] " , \ u l punctum, nunc, seti raomentum lemporis, ac , , unitas : quae quidem , id est quanla ap , \ . " - pellantur. Diciiur qnoque indivtduum, quod aegre xa\ , dividi polesl ac secari, ut adaiuas, lapis, et airai , , , Dicilur itera individuuiii, species qu in spe\ , ctes alias acindi non poteet, Id esl epecies specia , lUsima , u l homo , cquus, aliaque ejusmodi. . " Denique id individuum proprie dicilur, quoddividi ' ' - quidetn polest, veruin, postea quam divisum esl, , , . primam speciem nequaquam reiinet. . gr., Petrus \ [* ] in animara et corpus dividilur : verum nec ani, \ . m a , ai eam aeorsim species, perfecius homo est, aut perfectas Petrus ; ncc itera corpus. 28 Ac de isto [individuo] pblloaopbi loquunlur ; quod quidem ia subsunlia bypoetasim significat ac supposilum, seu peraona.
s

, , . *\ \, , \ , \ ,

. W. . , \ , , . , , \ , \ * * 6 \ . ' , . , . , , , , . .

CAP. X I I .

De di/ferentia. di/ferentia, qualilas, ac proprUta$, rc. Differenlia, et qualilas, et proprietas, subjecti q u i dem ralione unum eunt : at si vim ac facultalem speclea, allerum atque allerum. Nam ralionaliias tam qualilas bominis, lum proprielas, tum dififerenlia diciiur ; verum alia alque alia ralione. Ut enim subslantiam veluti qualhaie afllcit, ac quasi format, qualilas dicilur. Ut rursum propria b u jusce subelanlia?. facta cst, proprietas vocatur. Ut denique cum bruto animali, ptita bove, aiit mulo, aut cane, comparatur bomo, differeniia nuncupaKir. Per eam enim bomo a bruiis differt. , \ Difertnlxa tribus modit. Haec porro Iriplicl xo\ . " modo usitrpaiur; communiter nempe, et proprie, . " et maxirqp proprie. Neque enim duo aliqua i n , \ feitiri possunl, q u ralione quadam ab invicein , \ non differani. Aliis igilur species a specie, byposla , sis abejusdem specieiel substanlia? hypostasibus, , , \ . \ - D aliia bypoatasie a aeipsa differl. Etenim hominis , , apeciea ab equi specie differt, quateniia alter ratione \ , , utilur, aller ratione caret. Dicilurqtie raliune n t i , et , , \ , ratioue carere, substanlialis differenlia. Eodemque [ \ , modoquidquid illud eet, perquod epccies a specie \ ], - discrepat, Daturalit ,etsubglantialis, constitueneque,
1

VARLE LECTIONES. Hacc desuntio Reg.3929, 5579, et in Colb. i Edit. , . codicibus q u i btisdam lego, , dicitur, sicque verlertmt vet. int. ei Basil. Hic enim diclioni acceptionea> variae elclymon explicat Damascenus. ) Haec desunt inquibusdam codicibus. Desunt ha5<i in brevioii Logica. I n Logica breviori, demplis q u pradmisea suirt, bic incipit capul de di/fer^tia, ac pro , legilur , etc. Hajc desunl in breviori Logtca; imo gpurta pnlaverim. Nequtr cuim articulu* fcmiuini generis ad referri potest, aed ad voccs \.
h k 1

575

S. JOANNIS DAMASCENl

b"?6

cl epccificans, diffcrenlia ac qualilas nuncupa- , lur, preprielasque naluralis ; quje quidcm uni- \ . vera& specici incommuiabiliter inest, ac maxi- , , [ " ] me propria diflereuiia, philosophorum usu, clici , solel, u l qua3 maxime propria sit, ac naturain declarel. Rursus boc iiomiiic bomo ab homine, , [ , ] aul equus ab equo, vel canis a canc [lioc cst i n - , . \ \ dividuum ab ejusdem apeciei individuo differt] : ;, \ . quod iile magmie, bic parvus s i t ; ille senex, hic juvcnis [iHe pressis naribus, bic aduncis]; ille prudens, bic slolidus. Omiiia bscc advcnlilia? diflerenlis ac qualitates dicuntur, quod eet accideus; de quo deinceps dicluri sumus. . 1 . CAP.XIIl. . De accidente. , , \ Accidens est, quod ade&t ct abesl sine subjecli inlerilu. Ac rursum, accidens esl, quod incssc \ . \ , \ , \ . \ el noti inesee eidem conlingit. Polcet enim Geri , \ * , . nt bomo albus s i l , vel non albus : eodem modo, , \ , . [ u l procera slatura, u l prudens, t eimus [boc, . nec cnm adest, spcciem conservat (non eniin ad , . ejus*definitionem assumitur), nec cum abest eam bbefactat. Quanliimvis cnim iElhiops candore , . \ , \ careat, nihil hoc laescrit, ut ne boroo exsisiat. . Accedit igilur ac recedit ; nec subinde subjectae subslantise raiionem ladit. Diximus enim eub- etaiiiiam subjccli loco ac niateriae esso acci- .] dcnti]. 29 Hoc porro accitlens bifariam d m d i l u r : neinpc in eam quse communiter dicilur, diflerenliam, , \ el in eam quae proprie. Diflercnlia communiler d i cla,esl accidens separabile, v. gr., sedet quispiam, Q , ac alier stat. Quippe iieri polcsl, ut surgenle illo , \ qui eedcbat, el sedente illo qui siabal, corum , differcnlia separelur, alque ut quisque aliani pro , ' . alia vicissim accipial. Quin et a seipso diciiur , quis differre, raiione accidcniis scparabilis. Et- . cnim duin sedet ac surgit; dum florel aelaie, ac se- \ * 3 nescil ; dum adversa valetudine laborat, ac sanus \ , . est, aliisque ejuAuodi, a seipso quivis diffcrl. * , Propria qnoque differentia esl, accidcos illud quod , , eeparari non polest. U l si quis eiinus s i l , non po- \ , \ . test baec siinitag ab eo eeparari. Eodemquc modo , de caesiis oculis ac similibus. Per baec iiaque et , . iuscparabilia accidenlia, individuum ab individuo, . hoc esl byposlasis ab bypugia&i differt. Nunquam 4 [ ] lamen quisquam a scipso differt. Haec porro n i - D , \ . \ *bil cooferunl ad definiiionem. Polesl enim homo , simus esse ct non esse, ac recedente glaucitale, . nihiloeecius bomo rcroanebit. . '. CAP. XIV. De proprio. . Dtflerentia communu et propria, Propriuin . , quattior modis dicilur. Primum, quod soli epe- , cici tnrst, sed non omni, u l bomini geonieirara ~ ' . esse; solus enira bomo geouielra esi, sed non ' . ,

T A l t U E LECTIONES. Ha?c desunl eliam in breviori Logica. Haec qiioque in compendiosiori absunt Dialtciica. N<>6ter, \ , \ . Quae dcinde aeqtiiinliir naque ad Uxc verba, , iu compeiidiosiori Logica absunt. 4 Dceunt bxc in brevioi i Logica.

57 DIALECTICA. , , . 5; omnis homo esl gcowelra.

r-g' Sccundo, quod omni

, , quidcm speciei iuest, sed non soli; u l bipedeiu ,\ . , \ , esse. Omiiis qiiippe homo bipes est; al n:>n sox*\ , , . lus borao csl bipcs, scd cliam columba, el sim!3 \ , \ - lia. Tcrtio, quod omni qudem ac soli, et non , \, ' . , sempcr; qiiemadiiiodiiin bomini cancscere. IIoc , \, cuim omni cl soli bomini convenil, al non semper; \ , * * veruiii in senccluie lanlum. Quarlo dcnique, quod , , iribus primis in iinum coeunlihus cxsurgil, hoc *\ . - cst, quod omni, ac soli, semprrqtiQ eonvenit: , , * \ \ quod ilcm converiilur, u l i risus honnni, binniltig . [ , equo, aliaque id genus. Solus eniin homo risibi \ , , lis est, cl omnis bomo, ct semper; tametsi ea . \ - facultate non scmper ulalur [nam si quidein est .] horao, risibilcm essc neccssum est, ac quidquid " [ nsibile cst, boniinem esse oporlet. Hoc esi enim , \, . convcrti, ac reciprocari ] . Ac de hoc proprii s i , [ gnificalo disserunl pbitosopbi; inque hunc mo, ] [ dum dcscribilur : Proprium est, quod omni, et , ; soli speciei, ac semper inesl. IIoc autem i r i * , fariam dividunt : ab organicarum parlium effor \ matione; sic homini coovenit latos ungues ha . berc, el ereclo corpore incedere : ab aclu, ut . igni vergere sursum : a polenlia, et agendi v i , ut lgnem vi calefaciendi pollere dicimus, qna; corporum aliorum calores longe snperet. Dicitur autem proprium substaulhe idjcctilium quid, seu esseutiain conscqtiens. . '. 30 CAP. XV. . De hit qum prazdicantur. , , . Pradicatum omne, aut superius, aut cequale. ' . \ , ^ Omne pradicalum, aul latius patet quam sub jectum, aut aiquc; minug aulem latc; nunquam. , Latius nimirum, cum qux latius paient, de his . quae minus lale patent, praedicantur. Lalius porro ov, \ . - palenl gtiperiora : minus late inferiora. Quare , . cura ens lalius omnibus paleat, de oronibus quo , . que proinde rebue praedicatur. Nam et substantia \ , . dicilurens; et accideng item eng dicilur. Illud \ , - aulem dicere non possumus, ens substanliam esse. - - Non enim ens subslanlia solum est, sed et acci. , - dens. Eodem modo gencra de speciebus predican , lur, ul quae ampliora sunt. Conlra epecies de . \, \ guis generibus minime prxdicantur; propterea . quod spccies uon tam laie paleanl. Quocirca sub , , , gtanlia de aniroali praedicalur, alque animal de \ , ^ homine : nam animal subslaiuia est, el homo ani . a l , at non e converso. Quippe, omnis quideni \, . bomo animal esl; at non omne aniinal est bomo. ' , Siqiiidem et equus et canis animalia sunt. Eodeni , . modo opme animal substaulia esl; al non iiem , , omnis substanlia, animal. Nam el lapis el lignum . . subslauliae surit, uec lamen proplerea gnnt ani , - malia. Sic ciiam species ut laliug palens de
1 u m v

VARIiE LECTIONES. * llaic omissa sunl in brcviori Logica. Logicce brftviori codiccg ... . * Itaceiiam in illig desunl, m c l quse pauto posl gequuniur . Reg. 2927, , . Sic reperi scripium in dttobug brcvioris Loghea codicibtig; legerunt que inlerpreles. veluglug, et Basileensis. Prior, superingressum posuil; posterior, adventiiium. Ilaec , fi , snbzlanixee adjeclilium qiiid, e l c , una voce ciprimit Porphyiiug, ubi proprium appellat id qnod , nalura* concretum e3l. Logica breviur, .
tt T

79

S. JOANNIS DAMASCENI

580

iudividuia pwedicalur, hoc ett de hyposlaaibus, quae sub ipaa conlinenlur: at iudividuum, hoc est hypostasis, de epecie minime prxdicalur: eo quod byposlasis, seu singulare subsistens niinus Iaie pateat quam gpeeieg. Itaque et Pelrns bomo est, el Paulus bomo egl; at non item omnis bomo el Petrus, aut Paulus. Sunt enim aliae quoque hyposlases aub hominis gpecie. Quin different i a qtioquede speciebus quibus insunt, ac de Ipsarum iodividuis praedicantur: laliug enim pa-

, ~ ~ ~ ~ * . , , . (16) . . , , . , . \ , tcnt differentiae quam specics. Elenim ratione pradilum esse latius patet quam bominig epeciee: nam omnis quidem horao rationalis est; a t i i o n ilera omnis rationalls est homo : quippe angelus ralionalis est, nec tainen esi homo. Atque hujusmodi sane est praedicatum, quod diffusius est. Pradicalum aquaie *ub}ecto. Simia getiu solo * . ridei. Praedicalum autem quod eubjecio est , aequale, illud est quod cum gubjeclo convertitur. * . Praedicanlur enim propria de speciebus, quarum , , , propria sunl : alque ilem species de auis proprlis . \ , praedicantur. U i enim omnis homo risibilie eat, $ , . " ita omoig risibilis csl bomo. Naw quamvis timia quoque ridere dicatur, non ex animo laroen, aed , gcslu solo ridet. Est enim imiiabtindum animal. , , Quapropter generum de apeciebug, et differentia- . , . rum de epeciebus, ac gpecierum de individuie , \ predicailo latior dicilur; propriorum autem, qua. .

Ea porro quse aequalis praedicalionis sunt, converti dicuntur, ac reciproca praedicala. CAP. X V I .
De nnivoca et crquivoca presdlcattone.

. lCp.

Quid nnlvoca precdicatio et aquivoca. Univoca , pradicatio eat, cum gubjeclum, ct nomen, et Q definitionem kpgiag nominis recipit; ut animal de hoinine praedicatur; accipitqne homo, tum nomen, , \ , tom definitionem anhnalig. Animal enim est sub- . , atantia vivtne gensibilis, bomoque item defini- . lionem hanc auscipit. Nam faomo etiam est gub stantia vivens seneibilis. *. 3 1 iEquivoca autem prsedicatio est, cum nomen , quidem euscipit; deQniiionem vero non ilem : . $ , , puta, imago hominis, nomen quidem bominis, l o n autem deflnitionem adraittit. Hominig enim . definitio b*c e s t : Animal rationale, mortale, i n - , , , telligentiae ac gcieniiae capai. A l imago nec ani . , ( mal est (neque enira est viyens), iiec rationis ), , . parliceps, nec inlelligenlia ac sclenliae capax. Regula antepradicamentorum ab Aristole tradila. D

, ,

VARIiE LECTIONES. Deest in edilig et pluribug gcripdg* nec legigee vtdetur vetns interpreg. 7 In Loaica breviori abegt . * Logic brevior . Sic velug int. el Basileensis; antmale et Uuensibilis. Melhig laraen . Sensug cnim hic est: homo quippe e$t tum substanlia, tum animatus, tum sensu
prceditus. NOTJE. (16) elaiv. Lathu tnim pa-

Uni differentia*. Hoc logici nogtri non concesgerint, si dedifferenliig propriigginiig serrao git, q u a cum speeiebng quas congliluunt reciprocentur. Neque enim rationale laliug paiel quam bomo. I n banc vero senteniiam abieruni Grxci proplcr irilaai

illam defloiiionem qua homiDem esse aiunt animal rttionaU, morlale. Hac enim admisga, nliima differenlia, mortale gcilicet, specie humana univergalior e e i : quippe qiue caUerig aniiuantium gpeciebug con\enil.

581 DIALECTICA. 582 * , , Illud aulem oosse oportet, quaecuuque dc a l i * , quo pradicantur, u l de gubjecto, boc esl, u n i * , voce, eadem de eo pradicari quod iili subjecium , , . est. Exempli gratia, auimal de bomine praedica . tur tanquatn de subjeclo; hoc esl uoivoce, et * horoo de Petro. Pelrus enim subjicilur bomini. . Praedicatur iiaque eliam de Pelro animal: nam , , . , * , . * * . ^* 8 . * - , . * . Peirus quoque animal. De subjecto. Subjectum porro duplici modo diiitur : nimirum, vcl ad exsistentiain, vel ad praedlcalionem. Ad exgislemiam; qucmadmodum substantia accidentibus subjicilur: nam in ea suum esse babeni, neque ea rethola subsistunt. Subjeciuni autem ad praedicaiionem, particulare esl : nam parliculare universaliori ad praedicationem subjicitur. UnWcrsalius siquidem de contracliori praedicatur , uti animal de homine. Porro quod in universura sumitur, praedicalum dicilur; quod aulem specialius est ac parlicularius, subjeclum ad praedicationem appellalur. Dicimr autem accidens in substantia, tanquam in subjecio; eubstantia autero subjectum eat ad exsistentiam. CAP. . De prtedicaliombut in quid est in quale quid e$i.
9

. 1 2 ' . * , . , , , . * , , , ' . , , g , , , . (17), , , , * , , . , , , . , , , , . (18), , . * ' , * , . , .

VARIJE

Alia est predicafio in quid e s l ; et alla i n quale quid eet. In quid eet, ut cum interroganli quid esC bomo, reapondemus, aninial. In qoale quid est ut cum quasrentf, quafte eet anlmal, rgjgpondemug, ralionale, morfite. llaqee -genng el species in quid est praedieanlar: tiiflerentia autem tam aubstantialig 34 quam accideiualig, hoc est accideng, et proprium, in quale quid est prsdicantur: at vero byposiasls, nec quid est, nec qualequfdest osiendit, sed qais egt. Nam si quig ex nobig sciscitetur, qois lilc s i i ; dieimos, Petrus : ac deiode gt pergat quaeTere, qaid sii Petrut, dicimus, bomo : qvod si turaum qucerat, qualig hotrio, d i cimus, v. gr., magniig, aui parvug. Quid aliud, quid alius. Illttd porro sciendum egl, ea quae nalura differunl, aliud dici, el aliud. Dicimus enim, aliud egl bomo, ei aliud equus : D aliud, inquam, quantum ad naturain attinei.
t

LECTIONES.
%

In mgg. ad modum liiuli bic ecriptum reperi , id egt, } praMerqtiam i n cod. S. Hilarii : in quo tamen perinde ac in aliis a linea le^ilur. . al. . Favent el veteres t r a n s l a t i o n e s huic lecliom. Soli Regii 1986 el 2927, non habent . * Ua lego in mullig codicibua, et veleribug inlerprelationibus. Edila et n o n D u l l i codices . . . . . NOTiE. (17) Differenlia autem. Hc Damascenus ex Porpbyrio. Nostri vero acctiraliug, docent voce quaie significari, pradicatum adjeclivo aoroioe enuntiari, et adjuncto pronomine quid illud quod eggentiale e&l indicari : propriuiii vero Bon praedicari in quate qvid ged in quate neceaar t o , tanquam atlributum essentiara neceggario conseqotng : accideng demum in quale contingen9 9

fer, quia adiectivo nomine velut id quod adesse possit, yel abesse, prxdicalqr. (18) llind porro iciendum es(, etc. SS. Palreg boc aanxerunt adversug Arianos, Patrero, ei Filium , ei Spiritum ganclum non egge alittd el aliud ei atiud, eeu lotidem nalurag, ged alium alium ei alium. Econlra in Clirigi^ agnoscunt aliud ti aliud, sive naturag duaa, non

583

S. JOANNIS DAMASCENI

584

Elcnim alia esl honiinis spccics, alia equi. Qu^e , , auiem numcro differunt, hoc esl byposiascs, alius . , et alius dicunlur. DicimUs enim : alius est Petrus, . , ct alius Paulns. A l dicere non possumus : aliud , \ , . esl Petrtis, ct aliud Paulus. Alioqui falso id dice- rnus. Nalura enim unuin sunt : uon lamen sunt . unus numero. quid. Quid . lllud quoque , scire operae pretinm csl, substantiam qnidcm, . \ * atqnc item subslanliales differenlias, aliud vocari: , , accitlens aulem . (q. d. allerius qualilatit), , , propirrea qnod subslantiales differentiae circa , ipsam spcclem, hoc est circa naluram ipsam con- siderantur, eainque consiituunl: accidens aulein . , . circa individuum. Etenim accideiuia hyposlasira , canstiluiinl. Aliud igitur esl homo, et aliud cquus: . alius auiem qualUale ac diversus Pelrus; e( alius , * , ac diversus qualitalc Panlus. Porro diflerenlia , . omnis, tam substantialis, quam accrdenlalis . , , * facit. Siquidem , cum aliud, lum . diversum in qualiialc, significal. Ac naluram quidem, quid res est, signiQcal; byposlasis autem hunc quemdam, atquc boc aliquid: omnis vero differentia quale esi.
B

C A P . 1. /n quibus quinque simplicet voces conveniant inter $e, ac dmideant. Illud scire atlinet, quinque voces in eo convcnire, quod onines de pluribus praedicenlur. Differuni autem intcr se quod genue de pluribus specie differenlibus io quid est praedicetur; species ilem quid est, de pluribus numero differenlibus : differe.ntia vero el accidens, i n quale quid csft, de pluribus differenlibus specie : pro- C prium denique ct ipsum i n qualc quid est de pluribus ntimero differenlibus; hoc est de una specie ac subjectie ei individuis. Porro inter differeniiam et accidcns boc interesi discriminit, quod differeutia subslanlialis sive essentialis est, boc est pars subslanliae seu esseratfse subjecti : accidens auiem, non ut para aubstantiae, ecd advenlitinm est.
33
CAP.

. '. . , , . , , * * , , , * , ' . , , , , ' . . * .

xix..

ln quibu* genus el di/ferentia inter te conveniant, ac . diserepent. , Inter genua et differeniiam hoc commune est, quod uirumque species comprebcndal : quodque , . univocc dc speciebus ac individuis predicelur. Illud auleinscire convenif; quaecunque de rc aliqua ^ , , lanquam de subjecto, hoc esl univoce, praedicanlur, , ,
c d 1

VARLE LEGTIONES. * Noster, . . NOTiE. alium et alium, duagve personas. , inquil, Nazianzenus epist. ( Ad Cledon.) Aliud quidem et aliud tunt illa e quihus Snlvator ; ; , alius et alius : el absit. $ , aliud vero et aliud dico dipari rationc alque ubi de Trinitate $erwo est. . Illic siquidem alius ct aiius dtcitur, ne penonas conlundgmus : sed mn aliud et aliud. Trta quippe unum idemqne sunl in Trinilate.
d

Noster el Reg. 5447

DIALECTICA. , . & \ ' , \ , , , , , . . '. .

58

le ipsiut quoqne subjecto nnivoce pnedicari : non item quse aequivoce. Ilac aulem rattone inter se dissident, quod gcnus lalius pateat, quani subjecla illi diffemUiae, quamqne ali% tres voecs ; qnod proplerea genus poteataie differentiascomplectalur quod nalura differenlias anlccedat: quod in qttid e s l ; differentia contra, in quale quid esl predicelur: quod propinquum genus twiiin ail, differentiae autem plures : quod denique genus maleriae; differenlia autem forros respondeai. CAP. XX. In quibus genms et tpeeiet inter $e conveniant, ac dissideant. lnter genus et speciem hoc commune est, qnod , * d<5 pluribus in quid esl praedicentur : qaod natura * * , . ea, qua? infra ipsa sunt, antecedanl: quod utritm * que loium quidpiam ait. Haec aulem generi ac spe* - ciei peculiaria sunt, quod genus universalitie ait * quam spccies : quod specica differeniiis abundei , pras genere : quod genus unrvoce de specic prae , , dicelur, non item speciea de gencre : qttod nequo genus ullom specialissimum stt, neque item ulla . speciee generalissima; nec qood specialissima species genus esse possit. CAP. X X I . . '. In quibu* qtnuttl proprium inter se conveniant* . ac differant. Genus et proprium in boc convcniunt, quod , ambo tpecies sequanlur, id esi de iis praedficenfvr: , * quod ambo, de iis de quibtis pra?dicantur, seque , * . , C , * , , * , * , . . '. . , . , , , , , , <** <\*** univoce praditentur. Hoc a u lem inler ulrumqjie discriminie est, quod gentts' nalura prius est proprio : quod genua de pluribus speciebus praedicelur; proprium aotem de una : quod proprium cum specie oonvertalur; genus' aulem non i l e m : quod denique soli speciei insil \ non ilem geirus. CAP. X X I I . In qmxbut genu$ et accMen* Inter te eotmniant, ac iifnant. Hoc inler genua e i accidens commune est, quod utrumquede pluribug praedieeiur. Hase autem generi et accidenti peculiaria eunt, qood genue ail prius speciebus, quibus accidentia ineunt ; accideniia vero speciebus sint posteriora : quod participatio

D generie peraeque sil ; acrideftliuin 34 non ilom : quod accidens prirno indmduis insii, alque ila sub ; , inde speciebut; genus atHem econtra: quod , , denique genera in quid eat pradiceniur; acctaentia vero in quale quid esl, vel quomodo est. , . CAP. X X I I I . . . i n qxibus diferentia el spides %t conxxtxiaut, , . ocdiferani. Conveniunt diflerentia el specics , quod perxque , panicipaniur: quod iis semper adslnl a quibus * , . parlicipanlur. Haec autem inter ulramque pecuiia , , ria sunt, quod differentia i n quale quid e a l ; specic* VARLE LECTIONES. Noster, .
PATROL. G R . X C I Y .

19

S. JOANNIS DAMASCENI 588 auiem iu quid cel pi\c.lii-eiiir : quod diiTcrentia , , * plarcs spcciee eorumque individua compleclatar; ... ' * spectos vcro solum ea qua* sub tpsa conlinentur: > qnod diflerenlia prior nalura s i l speciebus : quod , . differenlia componatur cum diflereniia : species aulcir. neqaaquaai. CAP. XXIV. . '. irt quibns eouveuianl inler u ae di/fcrant differentia . et proprium. , lnter dtffcrentiam et proprium boc coinmune e*t, * quod pera-que dc bis qnibus insunt predicenlur: . , quodque scmper ac omni speciei insinl. Haec autem ipsis peculiaria sunt, qnod differenlia species iuul- , , * , taa cempleclalur; proprium autem, tiuani dutilaxal, quod diflerenlia C U I I I specienon convertalur; . proprium vero convertalur. . '. CAP. X X V . In quibui differenlia ei aceidens inier u conveniant, . ac dijferaut. , Illud inier differeniiam et accidens commune est, quod ulromque de pluribus in quale quid prse- * dicctur : quia ilem diflerenlia ei accideos insepa- rabile iis semper insint de quibus predicanlur. , . Haec autem ipsis peculiaria sunl, quod differenliae , , * coiiliueanl, nort conlineanlur. Quamvis eniiu ha*c . arobo species complecianlur, u i quae de pluribue , ] * speciebus prsedicenlur: ai differentia lamen non * , cwilinelur, quoniam eadem spectee contrarias diflfe- . , , , rentiaa suscipit; aecideua conira comlneiur, qiiia eadeni apccies, ac ideiu iiidividuum multa , accidentia, e*pe etiam mterse coolraria, ettscipit. C . " lluc accedii quod difierentta non recipial magie , * aut miuus ; eecus vero accidens : atque item illud, , quod contrari diflerentite misceri inier ee ne- . queant; conlraria autem accidenlia misceri poasiiu. . KCT. CAP* X X V I . . In quibus species et proprium inkr u conveniant, ae differant. , Inter speciem el proprium illud commune esf, , quod viciesim de ae pnedicentur, aeu convertantnr: quod atque parlicipenlur; u i individuoruai ipea , parlicipaniiam alleri magie, alteri mimia ae . 35 imperliani. Inter ipea vero boc diacrimlnis , , , , " e s l , quod spectea eil aubatantialis; proprium aulein, adveniilium ei accidentale : qvod apeciea > ^ , [ ] ' * , aotnper sit actu ; proprium vero aempor, potentia, etti noo aclu : qaod qoae diversas habent deflni- . tionee, ipsa quoqoe acilicet diversa exeisiant. . '. CAP. . In quibui $pcie$ et accident inter se conveniant, el 6\. differant. . , Inler tpeciem et accidene hoe commune est,
D

587

VARMS LECTIONES. Ediia et msa. . Sed emendandum ut i n textu posuimus : nec enim bac 1n parte disceasit Damascenna a Porpbyrio, qnf cap. 45 hagoges, de Ms tn quibw$conveniuni ft.tf ducrepanl speeies et proprium, haec liabet : " * , . . ? . Jnsuper tpecies quldem umper aditt actu subjecto; at proprium aliquando poteniia duntaxal. Semper enim actu Socrates etthomo; verum non temper ridet, etiiumpcr ex iua natur* #*l rhibilu.
r

589

DIALECTICA.

509

. \ , quod de pluribui prodicentur. Hoc auiem diseri , minis est, quod species i n quid e s t : accidena i n * quale quid e*l praedicelur: quod uniua duniaiat ) , speciei pariicipalio s i i : at muliorum accideniitftn * , qaispiam particeps ease poaait: quod speciro sit * , prior natura accidentibus : quod speciee aeqito participetur ; accidentia aatem magia et minus . '. suscipiani. CAP. X X V I I I .

Jn

quibus

proprium

el accident

inteparabite

tttm

conveniant lum dissideant. , Inter proprium et accidcns inseparabile boc & , * . - comimine est, quod ea quibus insunt, sine ipsis , , non consistanl; quodque ulrumque siniul insit. Hoc autcm inier ipsa interesl, quod propiium uni , * , * . } insil ; accidens aiilein pluribus : quod proprium cum specic convcrlalur; non item ao , cidens. Denique, quod accidens magis el uiinus ad . m i t t a t ; proprium vero nequaquam. CAP. XXIX. . * . , , . De hypoitasi, cnhypootalo , et anhypostalo.

. ' Hypoatasis vocabulum duplicem significationem , . babet. Nam caroabaolute usurpatur, id quod simpli " , ciier exsistil signiflcat: quae autem per se esi . bypostasis, indWiduum significat ac personani pe . * * culiarcin. Eodein mode vox enhypoitalon duplicem , , babet signiiicalionem. Significat enim ei quod . absolute est : quo aeneu nedum subslaiiliam q u ' , . est absolnte, sed et accidens, enhypoitaton appella . C mus. Designat quoque eam quae pcr 86 est bypo, * 8ia*in, boc est i n d m d u w n . Quin c l anhypoitalon * , quoque duplici modo usurpatur. Nam el anhypo , * staton dicitur quod nusquam omnino e s t : a c r u r 8us eliam accidens anhypottaton vocalur, quia . accidens propriam ac peculiarem exsislenliam noit habet, sed i n substantia exeislit. . '. 36 C A P . xxx.
h

^, , .

, , . (19) * (20) -

De voce , de nalura et forma, necnon de i dividuo, periona hypostast. Usu$ varius terminorum philosophti ae Patttbus.

Exlerni pbiiosopbi eodem modo , et , differenliam siaiuerunt. quideni usurparunl pro esae abeolute et simplicilcr : vero. id

V A H I ^ LECTIONES. Addo ex uno Rcgio et nostro. Sic etiam Baail. interpres; eic Porphyrius, u t ostendat accidene inseparabile non qualiier omnibus inesse, exemplum anert duorum jCiliiopiim, quorani alter allerum nigredine superat. , , . Reg. 2927, . Deeel in mullis codicibus.
h

NOTiE. (19) * Atque - D , quam Latini primam substanliam interpre tantur. Naturas vero communes, puta genera, et d>m, elc. Ammoniuj i n GommenUrio i n Caieg. Arisl. ubi de subslanHa, ait apecies, quaa in individuis consideranlur, nuncupat; noslri subttantias secttndas d i , % quamlibet extntenliam $\^, hocqut cunt. Quod si vcro accurate loqui velimue, qnando BtMU accidentibut perinde enuntiart, sermo erit de comniuni natura, ettentiee no , vei naturam, quce non e$t in *uk~ mine exprimetur, ouando de natura singulari, sive jtcto, seu qua* non sii accidens. Verum Aristoieles de individuo, recte subslantiam dicimua. proprie accepiam deftnil, quwnecde liibjecto Indtviduumenim est , inquit Ammouiio dicatur, tHcin aliquo tubjecto jit, vetut hie homo, nius, re$ $ub$istem in se. kU equu$. Qua definitione innuil individuuin solum (10) w r o , teu natu esse proprie sumplam, quia individui soliua ram elc. Aristoteles, seu qiiisquis alioa auctor e t i ttl proprie esse. Quamobrem illud vocat
t

591

S. JOANNIS DAMASCENI

i n l , naturam dixerunl esse nsiam per essentialcs \ . , diuerenlias spcciflcaiam; alque cum eo quod . , . abeoiuie exsisiat, eliani lali modo esse babei; u l , , eive rationali9 sit, sive irraiionalis ; sive morlalis, , , sivc iininortalis. iloc eet, ipsam eese volunt, ut ita , dicam, immulabilem aique ab omni varialione , aJienain originem, et causam, ac vim tiiiicuique , spcciei a sumnio rerum opifice insitam, per quam " moveii seu operarf poesit ; angelis ncmpe ad i n - lelligcndum, cogitaiionesqufe suas &ine sermonis i prolatitii ope sibi invicem coromunicandum : bo- , , minibus aulem ad intelligendum elratiocinandum, , cogilalionesque in pcctorc condilas, sermonis ore , , ; prolati adjmnento sibi iimcem impertiendum : , ", , brutis ilein vivendi, et scnliendi, el respirandi , motum : stirpibus vim eam, qua aluntur, cresruiU . , , , , , ct generant : saxis deniquc, eain vim, qua calore, , , , aut frigorc affkiantur, el qua e loco in locum, iinpresso motu ab alio, hoc est nequaquam vitali, , ' Iransferantur. Hanc, inquam, naturamappellarunl; . " boc est specialissimam speciem ; puta, angelunt, (21) * bominem, equum, canem et hissimilia ; quae veluli goneraliora hyposlascs coniplectuntiir, inquc sin- , , . gulis bypoeiasibus, quae sub ipsis coutinenlur, pcraque, ac sine ullo dtfectu cxeislunt. ltaque quod particularius est, hyposiasim vocaruut ; quod autem generalius, ac byposlases comprehendit, niincupaverunl naluram; denique exsistentiaui simpliciter diclam, nominaverunt , id e?t, subslantiam.

Forma el species idem quod ettenlia et natura. aancli Palres prolixae ac incplas conteiiliones

(22), , , -

VARIiE LECTIONES. ) Deest in Iribus Kegiis et in cod. S. H i l . Edita babent . NOTiE. librorum De nietaphysicis, nomcn ; sic expli- C pescenda dissidia qua* Arius excilaral, tnissus cat, , , natura cssot, anclorem fuisse ut pro essenlia rct r l dicitur essenUa eornm qucc vere tunt: velut aiunt pro persona sumcrelur ad cavendum naturam esse primam compotitionem. Tum recensilis Sabellii el Pauli Samosateni sensum. Hosii posii-a aliis , id sl naturiv, acceplionibus, sic con- sentenliam amplexali sunl i l l i , qui Meletii Anlioeludil : , clicni partcs foverunt, propter indigesias M^rcelli , Ancyrani voces, qui ires Tiiniialis personas iu , * his quce dicta sunt iinam estenliam ei unam coarctare colligitvr naturaiu primam et proprie acceplam, este ferebalur. Vocum islarura disciimen Basiliug, eorum essentiam quce in leipsh habml prittcipium cpisi. 519, propugnal auciorilaie Nica?nae synodi, molu$,proui ip&a st<n/.CaHerum priscis philosophis qua; in appendice Syinboli analbema dicil illis, qui vatura proprie non diciiur, nisi de iis, qtiae ariirmarent Filium Dei, vei ex nihilo vei matcria ei ionna constant, vel eliam de ipsamet , , ex alia hypostasi aut esseniia forma. Quamobrem Tbeologus, oral. 45, negat na- etse. Frustraneas siquidem ambas lias voces fore, l u r a nomen Deo convenire. ni diversas res signiucareiit. (21) " . linque quod per- , inquil ? Atbanasius vero, qui conrilio inlerhierat, nihilo aecius bypostasim ct , ettenticulariui est. lndividutim enim pbiiosopbo est priina et proprie dicia aubeiantia. Unde Jliero- /iom, subtlantiamve idem esse non uno loco declarai : in primis episi. synodica ad African. nymus, episl. 5 7 : Tota $orcularium lilterarum ichola, inquit, nilul atiud hypottatim nii usiam D , uovit. lieodoretue dialog. 1, Secundum exlra , Hypostasis e&l euenlia, nee neam sapieutiam et nbn diicrepant. almd significat, nUi illud ipsum quod ett. Quod " , Hieremiat exsiiienliam nominat, dicem : El non * Vsia tnim id quod e$i tignificat, el audierunt tocem exsittentia. Nam hypostatis, id quod mbsistit, ld neinpc Plutarebo, et idem est quod exsiitonPlolino, Proclo, Porphyiio, ei aliis fuisse famitia; qutppe qua est el exuitit. Ad haec Sardicensis liarc conslai. syuodut in qua primas lenuit Hosius, epistola (22) 01 At sancti Palret, elc. quani Theodorelus lecilat lil>. n Hi$i. c. 5, sic De vocibus , el disce- loquilur : Quoniam hcrreticorum cohors contendildiptaiiu nulla fuil apnd Clirislianos priscis Ecclesiae ver$a$ diremptasque Palrii et Fitii el Spiritus sancti e:rculis; alque el pro eodem habe- hypotta$i$ titt; nos eeontra lianc edocti banlur, m res subsistens aiibsianiiave quaelibat $umn$ iraditiomm, , eigniQcaretur. Socraies, lib. Hitt. c. 5, narrat ^, , floaium, cum Alexandriam a ConsUntino ad com- , unam e*s#,
y f

593

DIALECTICA.

594

, , , \ - 37 mlgsas facientes, iu quod commune esc, ac d , \ , , muliis dicitur ; id est specialissimam gpeciem, substanllam, el naturam, ac formam appellarunl, , , . \ \ , \ - ut angelum, equum, canem, et siimlia. Eniinvero \ \ , ab eo quod sit diciiur; ei nalura, ab eo quod apium naium s i i . Esse porro el natum eese, " . idoin sunt. Atque eiiain forma el species eamdeni , , \ , ac nalura babent stgniiicalionetn. Quod aiilein , , . pariiculare est, individuum, cl personam, e i liypo (23) , \ NOTiE. stasi, sen reapse, dtias : ; Patrii et Fiiii el Spirxlxu tancti hypottatim, quam . Consimililer filiatioipsi haretici usiam, idetl tubslantiam, tocanl. Quod nem appellat ;, proprietatem naturie quwrant quanan i t hypostatit Filii, hanc iptam et Filiiim ipsutn , naturam unigenit%% confitemuri quam olam Patris esse omnes nomnt; boc esi esseiiiiam, substantiarave personis tam. Genuinani Cyrilli menlem acule assecutus est Iribus communem, u l edisserunl iu orationis Anastasius Synaita in , cap. 2 et 8, ac forsan meliug, qnani Aracius Moliiinensis in Armenia, qui serie (). PauHnus Anliocbenus cum suis euindem sensam mordicustenebat, quibus favebant Occiden - cum probe nosset, quid naiura, quid liyposlasis Ules, quoe Basilius loco cilato, et Nazianzenns, apud suog Orienlalos signiftcarenl, niliilomimig oral. 2 1 , aiunt propter Latinae linguae peuuriam epistola ad Cyrillum cogendog essc omnes aiebat, nomen m>n nisi iubstaniice vocabulo anathemalizare eo$ qui dicunl duas naturas poti efferre valuisae, nec proinde bypostasim ab u$ia unitionem, proprie nnamquamque operantem; qui secernere. Quamobrem ires hypotases, sed tree duoi Filiot dicere recu$ante$, dua$ naluras dicere personas subsislentesproniinliabani, roore antiquo, non abnuerent. Haec scrrbebal diidntu post iiiitam quem Hippolytus Poriuensis adversus Noeti haere- pacem Cyrillum intcr el Joanncm Auliochenuni. Quocirca mendacii accusandi non stml Orientalca sim expressil. Dnos quidem (deo$) non dicam, $ed Jtvm, inquit : Personai vero duas. Paltr quidemepiscopl, qui in episiola quadam ad alios pra?sules leslanlur, $$ convici$$e el Acacium, qui inter getla unu$ Filiu* unus, personte duw, tertia aulem Spiritus sancius. Cum vero Meletianis objicereni, po- deitatem confessus est esse patsibilem. Quiniiuo Alexander llierapoHlanus epistola ad Acacium silis in deitaiis una natura tribus hyposlasibiu, continuo iree deoe fore, i l l i reponebant nullani Q Berrhoectiseni narrat euin juxta Cyrilli rapitula eic mentem suara in acriplo deposuisse: Mentitus est inter bypostages divisionein seciionemve intercidere, adeoque itinam esse substantiam , Dcuin dmnam Scripturam JSestorius tanquam nalmtalem, ununi. Alhanasius in gynodo Alexandr. utroruinque morlimque, non divinilaiit, sed humamiatit ei$e sincera fide perspecia, de verbis, non do rebus, doceat. Hae litiera* babonlur in colleciione P. Lupi. eos liiigare agnovit, ei, u i aii Theologiig, orai. 2 1 , Neque vero hic aolue Cyrilli tensum non inlell^xigae reperitur; ael elLiberalttg Breviarii c. 8, scribtl, nominum ulriusque usu quosdam de palatin culpasse Cyrillum, cur landem permi$$o rebtu eo$ contlrinxit. Quasi vero, inquit in susceperit ab Orientatibus episcopis duarum confesalio loco, circa wce, non eirca res, religio nostra txrtetur. Taudem usos in Orietite invaluil, ut sionem naturarum. Quamobreiu Eutychesnihil liorum errori addideril, nisi Chrislum non ene .con$ubttm**> el , proesteniia et nalura communi suinerenlur, vero, el pro persoua et inrfi- lialem nobis secundum humanitatem. l i l vero (iyriilug riatto, veluti Basilius epislola 43, ad Gregorium fra- gingnlari illo sensu, quem retulimug, nalurui vocabulura usurparel, in causa fuere locubrationeg trem praescripserat. Huicce consuetndini Cyrillus aliquae, Grcgorio Thauniaiurgo, Alhanasio, Julio demuna Alcxandr. suffragaius esl in Dialogis conira Arlanos (pag. 408 et 409), cum anlebac .in libris el Felici Romanis pontificibus falso ascriptap, in qiiibus Cbrislo, ut una persona, sic iiua tiatura coDlra Nestoriuro el pro eodem accepissel, iion quidem proesseniia vel substaniia, iribiicbatur. Neaciebat eniin bos libros Apollinarii sed pro ipsa re, quaecunque tandein illa essei. Sub esse, u l poslea eviciuin fuit. itia noiione aliquando ailirmavit in Commonit. ad ry (25) . Porro hypottasis esientiam cum accidentibus exigit. Accidentia \\udc INoslcr Eulogiura nnam es*e Christi naturam, * alibi nuncupat ; , , , . Episl. 1, ad Success. ct i n Scbol. de Incarn. inconfusas definil mansisu penonalei differentia* , qualitatet, necnon , characUritticas proprietalti, , , hypo$ta$es uu naluras : in defens. anaih. 1 cont. Tbeod. factam esse unt- quibug subsianlia velut sigillelur: idque munerig tiorum , , rerum tive roncedit accidenlibus qu& inseparabilia dicunlur. Unus tamen Theodorus Abucarag commiiui buic hypcsiasimm; adeoque banc naiuralem esse, , '. e. teram, ueciion * ^philoaopbautiuui docirinae refragari videlur opusculo non edilo, quod Combciigiusdegcripsilcx co tecunduin hypotiasim, id esl * , dice Tiliano, quodque bic, quia brevisRimuin esi, wecmndum rei teritatem. Quiniino de ipsamet Verbi penona ait in defens. 2, anatli. cont. Tbeod. recilabo : \ - De differentm , , propriissima. , , , * , ipsa Verbt nalura $ive htjpoitaut, hoc est ipsummet Verbum. Atqui Cyrilio, non Atbanasius modo, . \ . eruto el Alexander iiidem Alexandrinus praeiverat , i epislola ad Alexandr. Byzanlinum, quam refert , Tbeodoreius, lib. tfti*. c. 4, ubi ex his Uamini verbis, Ego et Paler unum sumus, demonstrari ait \ . \ . Bon uiiaiu esse Palris ei Filii iialuram, sed bypo% t y 4

() Hone loeum vide iecundis coris retracutum in PraedtioDa, nom. X I .

595 S.JOANNISDAMASCENl 596 tagim nunctiparunt, u l Pelrum, Paulum. Porro ' , \ , bypostasis tssenliam cum accidenlrbus, ct u l per . " esubsislat, exigil ; ac eliam ut sensu, id cstaclu, , considereiur exsistens. Ncc vcro fieri polest u l . , d byposiases iolcrse non differanl raiione acci , , denlium, numcroque inier se dislinguanlur. 38 . lllud denique scietiduin, cbaracleristicas propriclateg accidentia esse, quibus lanquam cerlis notis exprimitur byposlasis. Capita Arutotelis : Si f , quid esl; quale quid k El * esi ; propler quid e$t. . CAP. XXXI. . '. De mquhoch. . Quid wquwoca. iEquivoca snnt, quae nomine , ipiidem iuler se conveniunt; eaeterum dcOnilione , * , aut descriptione diflerunl, ut canis nomen aequt, * vocuni est. Nam, et lerrestrera, et marinum ca- , , . " nem significat. AUeram porro deHnitionem babot , \ , lerrcstris canis, etalleram marinus : quandoquideni \ \ . diversa utrittsque nalura est. Sic autem xquivoca * , describunl: iEquivoca sunt,quorum nomen dunlaxat , , , commune est, ratio autem substauliae qaa nomitie , gignificatur, diversa est. Ilic auteni rationit nomine , definilio intelligiiur ac descriptlo. lllis autemverbis , " ucundum nomen, hoc indicatur, aliaro eese deOni- . , , tionem ipsius noniinis, cujus ratione aequivoca sunt , . . gr. terrestris eimarinue canie, ut canie noinine , significantur, aequWoca stmt, si quis enim terre- , * stris caiiie el marini, quatenue uierque ipaorum , , eanis vocatur, definilionem afferre vebt, alleram . terrestri, altcram uiarino cani definitionem iribuet. , . Fieri autem poteat ut et deflnitione ei nomine , . ' ioler &e conveniant; araboenim animalia vocanlur, , el animalis deAnilionem recipiunt. Verum hujus . tiOtninis animalie ratione aequivoci non sunl, aed * , poiiua univoei. Porro in quivocis tria investf , ganda sunt, nempe an aint aequivoca, tum de qnot . rebus dicantur, ac poslremo de quo eigniflcato quaesitum sit.
1

VARLE LEGTIONES. Haec ad modum tituli legunlur in Reg. 2950, et in cod. S. flil. c i i n nostro allero.

NOTiE. , individuum, individuum facient: cujutmodl eil n . na$eibUilas in Palre. Hac enim Patrit persona consii- , * D luitur; genitum esse in Filio, Filii quoque personam , , , conttituH; demum processio, pertonam Spiritus , - tancti. Porro in nobis eertam hanc animam habere , . id penonam faeit: esse aulem adunco nato flavo , . * capillitio, et similia accidentia inuparabiiia, hcec , , - hypo$ta$im personamve proprie contlilunnl, scd , improorte. Nam quamlibet per cogitaUonen* hta * prasemdantur, remanel lamen hypottatit; cum , . alioqui iisdem abstraclit nulla tnpersles hypo$la$U , , forel: quia sine illis quibus conslituitur, perseverare , , . * polett. Quinimo ob eamdem rationem consecta , , , forif, accidentia inseparabilia ad hypo$iati$ - constilutionem pertinere, qnod impotsibile etl. Nam . " - hypostath sine separabilibu* differeniiis e$se nequit, * Propriis$ima differenixa pula Petru$ tine motu vel quiete, vel quin tedeat aut dupiiciter dicilur, nimirum qum speciem constituil, $tet, aut quovh modo jaceat. Neque vero swe tnoius, puta ralionale, mortale, et qwe individuum. Omnis $he quies, sive jitnt, tite quodlibel aliud nccident enim propriiaima el speciali$$ima di/ferentia illud separabile constituit hypottasim. Nec igitur insepa* consiituit cujus di/ferentia dicitur. Ae i t speciem rabilia accidenlia conttitvtre illam po*tint. Uucconaituit, differentia specificans vocatur; sin autcm usque Abucaras.
%

597

DIALECTICA.

598

[(24) ', - De timilitudine, Quantumvis siniililudo pcuos quaKlatem golam cx quadruplici capilc oriri vele> , riblis visa s i l , nibilomimig lum sccunduni sub , , , * glanliam, lum sociinduui qualilatcm perinde stimi solet a recemioribus : ac secutidum subsiantiam , , ,, quidein, u l dum bomines augclis simiicg, boc est , , aquales, dicimtts, taraeisi pencs qualilalcs inler sc , . omnino divergt sint, equos quoque, ac cygnos, , aliaque id 39 genus. Vcrum qiiandoquidem ejus , modi siiuilitudo, nullam aliquando disparilalem , admiliit , quandoquc vcro nonnullam paLilur , diversiialem ; ut Filium a deitaie subduccrent . , c baeretici, etimdem Palri gimilem dixerunl, ac per , , , ancipitcm vecis hujus senstim in pejora simpli. > * " * ces detraxcrunt. Quaproplcr ei magnus aiebat , , , , , ^ Basilius (25): Si voci, simllis, addatiir absque ulla , , , , ' prorsus diverailale, ipsam quoque libens suscipio. . Atque baec cst siwilitudo secundum substantiam. Secunduru qualitatem autem, non ad banc, aul illara qualiialig gpeciem determinaiur, ged in oirmibug locum habel, puta figura, forma, colore, arle, virtute, et aliis, ad quae genua qualilalis scse extendii* * Ipsaautem qualilas quadrifariam dividitur. Aut , , - enim i n una specie, uriaque qualilate gknul con , - veniunt: gic illos qui ejusdem eunt speeici, sui , invicem gimileg dicimus, pula jElblopes propter . " , nigredincm, cygnog~ob alfeedinem ; adeo videlicel * , u i dupliei ralioiie convenianl, secundiim gubstan, , , $ liam et secundum apparentiaw, sivc colorem : aut , , eliain qualenus* lametsi speciedifferanl, una lameii , , ipsis inest qualitas : ut piper album v. gr. el n i , * gruin peues quaiiiatem giinilia s u o l : aut duro C unica quidem gpeciegest, diversae vero qualilatea, , , , sie palumbus coluudwe gimilis est sccunduioalbuui,
1

VARliE LECTIONES.
1

Logo , simiUtudo.
NOTJE.

(24) Qu uncinis clauga gunt, reperi in cod. noslro, suntqne inaiar appendicis aul gnpplemonli ad ca qiue Itic passim tractanlur. Oinnino quippe de dicendum erat. Docet hujus additamcnti vel scbolii gcriplor (give Damascenus sir, sive alius quispiam) simililudinem in qualitale fundari, et juxta qualuor duntaxat qualilatis gpccies aJiquid proprie dici simile alteri. Id quod adversug Arianos ei Semiarianog Allianasiug iu flne lib. De tjfit., Nazianzenus aliique adnularunt; adeoque minus proprie similitudinem dici inter ea qua? ejusdem nalunp gunt el essenliae. In primig D Basiliuiu citatex episl. ni iallor 4t,Gregoriug Nys senug, orat. 2 cont. Eunom., simililudinem perinde peti docei: i * a variig qualitalig speciebus; 2* a Droporiiune, velul boino dicilur ad g i m i l i i u d i n e i T i Dei creaius: 5 ab eadem naiura, u l Selii ad siinilitodineni Adami gcnilum narral Scriplura. Hocque poatreino senso Verbum esse Pairi similcm conrcdit. Hilarins quoque lib. De $yn. L X X X I , T r i u i lalem jtocieUietnve pergonaruiu colligil cx pcrfecia giroiliiudine secundum iiaturam : quam gunilitudinera baud satis efferri pulat voce
9

Mcletio Antiocbeno, Ensebio Samosalensi et aliis favebant, qui omisga voce , verbum simile secundum subsianiiam Palri profcssi erant in synodo Seleuciensi, ac postmodum voccm ulramque admiscrunt. Qna de re inter Alhanasii upcra exglat opugculum, cujus hic Ululus csl. Adquodque ab aliquo Paulini parlimn studioso scriptum esse nullalenug dubilo. Doctissimus Coleleriug, t. I I Monmnent. Eccl. Gr/rc.,opigtolamedidit Basilii ad Apollitiariuin, qua ipsuin, diim junior esset, rogarat qui landem esset diclionis genuimis seusue : sibi namque convcnietilins vidcri ut , similis citra discrimen ullum subsliliialur. HscBagiliug ad Apollinarium, q u i baeregiin suam nondtim excuderat, seripait, cum ipge Meletiuin sequerelur, qui Nha> nani ftdem hacicnua cx lolo profeggus non eral. Kon me fugil epistolam banc a Cutelcrio abjndi calain cnse Bagilio, tit a quopiam illins aevi i n
pratiam Apollinarit conficla s i l ; q u a i n l a m e i i conSRqnam

vcrsut hypocrhim Meletii et Eusebii Samosatcnsit

cotuub$tanliali$. Homousion netcio, inquit,

%

bus boc vir docltig aliique evincere conantur, ea simUis t$$enli<B eon(e$$ione. Vicissiiu vero : Testor qua par est aitentione legerit. Non eniin in illis Demm cadi atque lerrce, me cum neuirum, audis$em lilteris sancius doctor negat epistolam hanc gcrr semper utrumque ttnmu quod per homceution pgigge ad Apollinarium, sed alleram qua ilti, cum wraatox oporlet inttlligi, td e$i nihil timile tecun* SabelKio pene convenienti, favisse vigua fuerat. dnm euentiam este posse. ni$i qnod e$*et in eadem (25) Basil., epist. 4 t , AdMcxim matura. Nimirum Basilius, Nyaseuus el Hilarius,
9

eclalionem non esse reperict, quigquig i Jasilii epislolas 59, 79, 82, 293, 545, 382, cx qui* ni$i ab

S99

S. JOANNIS DAMASCENI

600

purpurcum, nigrumqiie colorem, et alia, in quibus . 6 forteconveniunt. Quarturo simileest, species quae , repcritur in imagine etexemplari, quale intercedit . * 8 inler hominem piclum et vivum ; qua ratione Dco . ' eimiles dicimur ; etsi rem diligenlius invesliganti , . imniensa prolinus apparcl diversilas. Illa enim , nomen dunlaxat, solamque figuram parlicipani ; \ at homo reapse Dei particeps est, ejus, inquam, bonilalis, sapientiae ac virlulis, quamvis non eadem , , ;, . ratione. Deus quippe baec suaple naitira habel, !0 , , 1108 vero Dei concessione; quin et alius alio, et . " alio modo : adeo ut non immenea solum Denm , inter et homines interest disparilas; verum et . , ' inter homines ipsos, secuodum propdrlionem. i- , .] militudo itaque valde ad ea accedit, quae ab uno, vel propter ordioem ad unum denominala suul. CAP. X X X I I . . \
Quid

De univocU. univoea. Univoca eunt, quae et nomine

.
, , , , , , . , , . , , . , , . . '.

el ejusdem nominis definitione aut deecriptione inter se cooveniunt : velul, aniroal ei hominem et equuni signiflcat, et juxla hoc nomen animalis acilicet, univoca sunt. Uierque eiiira borum et nomen et definitionem animalis su&cipit. Sic autem univoca describuntur : univoca sunl, quorum Domen commune est, et per nomen eigniflcaia ratio subslanliae eadem est.

40GAP. xxxm.
De polyonymis.
Polyonyma sunl, quse deflnilione quidem inter ^ se conveniunt, nomine aulem diflerunt ; hoc esi, qaando rea eadem diversis nominibue appetlatiir, ut gladius, ensis, roucro. Haec enim omnia noinina uuam et eamdem definiiionem susripitint; nempe ferrum anceps, id esl utraque parle acutum. Sic autem polyonyma deecribuntur : polyonyroa eunt n i u l u nomina, quae dereeadem dicnntur. CAP. XXXIV.

.
, , , , , , , , . * , . * . . '.

De alterii et heteronymis.

* , Qtue autem utroque modo, boc eet, nomine ei definilione inter se diacrepant; aut unum eub- , , jecfum habent; et tum heieronyma dicunlur, ut , asceneus et descensus (baec enim subjectum unum, D | , * , , icalam nimirum, habenl), aut non habenl idem snbjeclum; ei tum akera dicuntur, ut subslantia . et accidens. Nara haec el nomen alterum, et alle- , ram deecriptionem babenl. Utrorumque autem, . , boc est, et beieronymorum ct alterorum, haec est , , * descriplio: quorum nomen, et definiiio dirersa ( . sunl. VARIiE LECTIONES. * Ila tnss. ontnes praeter cod. S. H i l . ; ita veleree translationes, univoca sunt. Edila . In marg. cod. 2928 legilur, & * . Imo polius sic ; una persona tnuitis nonunibusaetignala. Aptius scripsisset, , una. Nonnu!li coddl " . l n novem rass. Reg., in Colb. et in noslris, * , . Sic veierea iulerpretea, Qnm autem ucundum ambo differuni, tel unum, etc.
D

DIALECTICA. . ' CAP. XXXV. . De denominatim. 4 Sunt autem nonnulla, quae interunivoca elaeqoi , voca raedium locum tenent; atque et nomine e i , & * deOnilione parthn conveniunt, parlim diggident : , . quae quidem denominativa dicuntur, ut a gramma , tica gramniaticus. Nomine quippe conveniunt : verum nominig lertninaiione, hoc estextrema syllaba differunt. Ac rursum deflnllione conveniaitt , . ac discrepant; quoniam grammaiica scientia eat: , grammaticug autem, gubatantia i n qua est scienlia. Denominativa autem sunt, quae ab aliquo, disgi, , denlia casu, hoc est nominis inflexione, appella. tionem habent. Sciendum autem quod nec grammatica, nec m u , , U *, , ' sica, nec justiiia, denominativa gunt: gcd gramma, , \ . ticus, mugicug et justus. Nam grammaticug a grammatica denoroinaiur, et musicug a musica, , \ , et jugtog a jusiilia. . lllud Uem nogge oporlet, quod denominaiiva, ea , a quibug denominata gunt, complectanlur, u i ' , grammaticug graminalicam, juslus jusliliam. QIMB , . autera ab uno dicuntur, nequaquam. Neque enito ' , . - medicum instrumentuiD medicinam coutinet. . . ? . . , , , , , , * . , , , , *>. , , , , , . , , . , , . , , $ . , , , . , , . , , . , , . , , . , . , .

GOl

41CAP. X I X V I . De generibu* gtnerali$$imU. Ea qim dicuotur, parliiu gimpliciter et abaqne complexione dicuntur, u l subsiantia, et accidens. el gimilia : parlim cum complexione, ut equns currit, Socratea philosophalur. Eorum auteai q u gimpliciter et sine complexioue dicuntur : i * aliud gnbstantiam gignificat, u l homo, equug; 2 aliikl quantilalem, ut duo, tria, Iricubilum, quadricub i t u m ; 5 aliud ad aliquid , u l pater , filius; 4 aliud qualc, ut album, n i g r u m ; 5 aliud ubi, u l in templo, in f o r o ; 6" aliud quando, ut anno superiori, heri, bodie, crag; 7 aliud gitum egge, u l stare, sedere ; 8 aliud habere, ut induium esse. calceatum esse ; 9 aliud agere, u l urere, secare; i C a l i u d pali, u l u r i , secari. Hacc dccem praedicamenta dicuntur, quia de quibusdam praedicanlur. Nam dicere el praedicare idem sunl. , Q Sciendum eat auteui unumquodque borum ge , nerum genua esse generaliggiinum. Horum porro , , deccm praedicamenlorum unum duntaxat subslan , , . tia e s t ; reliqua noveni, accidenlia. Sunl autem ', ', * , * , ' , haec gubgtanlia, quanlitag, ad aliquid, qualUag, quando, ubi, gituiu esse, babere, agere, pati. " , * , ' , ' , ' . CAP. X X X V I I . . '. ' , . De homogenei$, et homoideis; deque heterogeneit et hcleroideii, ac numero differentibus. Homegonca aunt quae gub eodero predicaineftto

VAHliE LECTIONES. % Ediia et rass. nonnulli . * Nulla bic roenlio mu$ice* in nits. qiiibnsdam ; in aliia Rulla jmti tim; a i iitramque conlexlus gerieg exigit. Colb. cod S D i l . et Reg. unug : el paulo im cod. S. (lil. eiReg. 2950, , .

S. JOANNIS DAMASCENI 604 collocantiir ( ut boino el equus ). Heterogenea ' [* ; > ], contra, qyje sub alio atque alio gcnero sunl (pula, , * animal et scienlia ) : haec enim genere differunt. [ ]. Rursum boraoidea eunt, quae sub eadem specie * , ccnsentur, ac substantiae ratione inter se couvc* , , niunt, ut Petrus el Paulus : heleroidea contra, quae , . , ab invicem specie differunt; boc est, qu sub- * siantia* ralione Snler se discrepanl; ut homo, , , . , eqtius. Nuinero autem differunt, quae accideniium congerie dislinctam ac secrelam hypostasis suae , proprieiatem habent, suntque nacta peculiareiu * , , ac per se exsistenliam ; boc est, individua, ut Pe- , , . trus, Paulus, ac singuli homines. Regula aniepradicamentorum. Eorum porro quae prorsus beterogenea sunt, diversae quoque * , . * ~ R . . . spccie differentiae sunt, ut anlmalis el scienliac. , , . , , Animal enira sub subsiantia est, scienlia sub qualilate. Atque animalis quidem differenlia?, consli- , , , , , , , luentes nimirum, sunt animatum, sensibile; sin eernio est de dividenlibus, rationale, irralionale, , \ volucre, terrestre, aqualile. Scientiae quidem diffe- , reniiae sunt, vitentibus el raiionalibus inesse, ac , , . praeterea rautationera aegre admittere : dividentes , , auiem, grammatica, 42 pbilosophia. Cujus enira * praedicaraenti genus e s t , ejusdem eliam spe- , ciee est, atque ipsius epeciei diflerentiac. At nihil , , . vciat mediorum generum ac specierum eaedem esee . diflereulias; lametsi Don omnea velut animal,

603

quod inanimatam efficere non potest. Differenllas auiem eo loci eas demum intclligo, quae conslitounl ejusmodi genera et species. Etiam acdUenlia $ua$ habent di/ferentiat, etc. C * & , , , Seire autem oportet, excepta substanlia, reliqua , , novem praedicamenU , etiamsi accidentia s i n l , , , habere tamen aingola, lam conslituenles, qtiam , dWidenles differentias, ac unumquodque genus , , . generalissimura esse, pariterque species ac genera , * eubalternntim posita, necnon specialissimas spccice habere. Etenim ubi genusest, illic species ac divi , dentea diflerentias ncceese est esse. Nam ba3 sunt * . quae genera in speciea dividunt: itemque ubi sunl species, illic sunl et differenliae consiiiuentes. ttx namque sunl quae consiituunl specics. , Onum tribus modis diciiur. Jam vero unum , , ' tribus modie dicitur ; nempe, aut genere, ut bo , , minemetequum, oniim ac idem genere dicimus : , ' , nam consiituuntur sub eodem genere, animali sci, , licet : aut specie, ut Socralem ac Platojiem, qui eub eadem specie sunt, boc est sub homine, dici- * , miis unum acidem specie : aut denique numero : . tit Socratem onum esse, seorsim a reliquia hominibus sejunctum, dicinros.
n

YARIiE LECTIONES. Destmt basc in editis et msa., supplevitvero Combefisius ex verisimiHconjectura, m et illud exomplum altenim quod poelea sequitur. c Movit me, inquit, ad utrumque exempltim inserendum, quod aperie indicet texlus illa praeceesisse, ctii stalim subdilur, hcec differunt genere : quodaue ita doctriiwe ordo poetulat. Uli enim nec in scquentibus desunl exempla. ita nec initio capitis defuerint. Sic ei panlo mrerius exempli causa adductuin, , , plerique codices dcsiderant, ncc legil vetiie i n l . , editaUmen bene rcprsesent.mt. > Exemplum porro ulrumque aliundc non pcli*il, quam ex aurioris coniextn, ut ecries indicai. Haec exempla in muliia codicibus absunt. Deesl in cod. S. Hil. et quibusdam aliis; ct paulo post in raultie abeai .
1

665 '.

DIALECTICA

606 CAP. XXXVII.

r i W .
, [ *] * , * ' , * * , * ' , * ' , " , , , * , ' * , , * ' , * ' , * ' , * -

De in aliquo.
In allquo *indecim modis dicitur : l u l genue in specie; relut animai i n Iiominis definilione; 2* ut epecies i n genere, velut homo i n animaiis divisione ; 5 in loco, sicui sacerdos in templo ; 4 in lempore, uti Noe i n diluvii tenipore ; 5* i n vasc, quemadmodum vinum in poculo ; 6 ut t o tum in partibus, veluti Socrates in suis membris, nimirum in capiie, i n manibus ac pedibua: quanquara boc non est in aliquo, sed i n aliquibus esse; 7 ut pare in toto, uti caput, manus In Socrate; 8 ut forma in materia, velul statuae forma in aere ; 9 ut in causa efficiente, queroadmodum in Deo sunt omnia; 10 ut i n causa Gnali, velul
9

- ' , - " leclus i n bominis requie: siquidem ut bomines . - requiescant, leclus conficilur ; 1 1 ut i n subjecto, sicut candor in corpore. Sciendum p o r r o est, par , * . tem tolius dici ; at Don item lotum parlium, sed lotuDi i n parlibus. . S. CAP. XXXIX.

'

De tubttantia Uerum.
Subetantia est res per se exsistena, nec ullo alio, ad hoc ot sit, opus habens. Rureus, substanlia eet quidquid perse aubsistit, neque i n alio suum esse babet; id est, quod noo esl propler aliud, tteque in allero snara exeistentiam babet, nullo alio ut consistal indigens. Quin potius in 43 *eipso ^ s t ; Inque eo accidens suum esse babet. Nam cotor propter corpus exsistit, ut ipsum imbuat et afficiat: non autem contra, corpue ob cotorem. Estque color in corpore ; non item corpus i n colore. Ac proinde dicilur corporis color, non autem corpns coloria. Itaque e&penuroero mulalo cofore, substanlfa taiuen, boc est corpus, nequaquam mulatur, sed aiatum auum retinet. Dicitur aulem subsianlia , eo quod ei ( proprie) convenial esse. [ Ut econtra accideus dicilur eo quod accidat, ac ait quandoque et quandoque absil : siye quia contigit idem accidens eidem rei et inesse et non inesse ; Imo et ejua conirarium. ] CAP. X L .

, * * , * * , , * * , * , , . Q , . , . , , , , . [/ * , , * , , , .] . '.

De naiura.

Natura est principium motus et quietis cujus * , D que rei : . gr. terra, movetur, cum germen e d t i : quieacit autem, quod auinet ad transilum * , . . de loco in locum. Neque enim movetur de loco , In locum. Quocirca principium et causa hujuece motue et quielis, per quam ita res qualibet sub , ' , , etantialiler nata esi, aive comparata est a natura, , , - ac non ex accidcnti, ut moveatur ac quiescal, VARLE LECTIONES. * Doeet i n edit. et msa., in solo cod. S. H i l . supra Hnearo suppletum fuit correctoris manu. r l o cod. S. Hilarii a correctore additmu est , et in margtne quae aequnntur, velul siipplenda, ascripsit; quae tamen in nulto codice a!ta reperi. Ilonun loco in Colb. et Regiis nonnulli, fe*c alia legunlur. , , . , 5 * * , , . , , . . .

897

S. JOANNIS DAMASCENI

60S

nalura nuncupalur; ab eo ecilicct quou ita naia it aique exsisiat. Hc porro niliil aliud est, quam esaenlia. Ab esseniia namque ejusmodi vim faabel, bocest, inotum et quietem; ipsaque ejus nioius ac quielU causa est. Porro , id sst tura, , a naium esse, dicilur. CAP. X L I .
De fortna.

xe . . , , . . . . '.

(2G) , Forma eet essenlia a diflfereniiis essentialibus \ , , velul infbrmaia, ac specillcata; qiwe quidein s i , gnificat speciem specialissiroam : v. gr. snbsian lia, quae a corpore animato ac sentiente formata , , ac speciGcaia, animal absolvit; rursumque raiio , nali ac mortali assumplo, bominis specieni eflicit: . " ac cum sit species spccialissiina , dicitur forma , , . velut nempe substaniia formata. Porro sancii Patrea, cssentiae, el nature, ac , , form; nomen tribuunl speciei specialissiniae, , , , , idemque esseniiam, el naiuram, et formam, neinpc apecialissimam spociem esse, statuunt; atque , (27), adeo ejusdem essenltas, el nalune, et speciei, et , , , generis, 44 forroae ease dicunt individua, quae , . aub cadem epecie specialissima constitula annt: , , ,
e l

. Forma $ essenda, etc. Sic hoc modo Verbum esse Patri, ex quo genilum est, docuerunt Palres propter iltud diciuiu Aposioli, ad consubsianliale : eensum vero Samoaateiii indignum Philipp. i i , 6. Qnt emm in (orma Dei , non ra6 S S 6 Deo, cui corporum afleciiones atiribual. Tervinam arbilrattu I , e t c , semeiipsum tiam reciiat ejusdem vocabuli notionem, u l neinpe, formam -tt acdpfexa, etc., ubi forma pro nalura non solum alius ab alio genitus sit, sed netiter ab eignificanda auroilur. Nebalo vero ille qui epistoallero distrahalur, et in sc itivicem maneant, eiclam, ceu ad Paulura Samosatenseai acripiam, Dio- que adeo unura substantia sint. Hane fnisse asaerit nyaio Alexandrino affinxit, ubique passitn nihil Q Nicjenontm Patrum menlem. Qvandoquidem, inquit, adeo inculcal, nisi Def forma naturam perfeclara nedum stmi/t* esi Ft/tta, itd etiam , per ee substanleni, et personam signt , Patrit subitanlia tecerni flcari; eervi anlem forma et bominis, nudam spe- , $icut ipie ?<, ille unum t w i i , cieiu sine cousisteniia; quemadmodum aerrao, v i r - im Verbum, m V&bo e i l , lus el sapientia hominis consislenliae suniexpertia: veluii tplendor ad lucem u habet. imo duntaxaiesse, hocest exteriorem quatn- . Nam hoc quoqtu vox isia tignifical. dam figtiram , inquit, Eaprepttr $ifnodu$ , , , - , hac rc con$iderata, recte consubslaniiaUm , . evm titt gcripsii. Synodi sensum Marcellus Ancy, , , ranu* non percepisse fertur, sed errure Sabelliano . Is nenipe consubstanliale sic defcndisse n l personaruin T r i MonopliysiU fuit, non caibolicua, qui nalaram nitatem lollerel. Veraui auclor disserlalionis ad aliam in Cbrtsto non nossel, praHer divinam: SabeUii gregales quae exstat inler opera Allianasii, * adinonel, eam esse vim nominis , con * adeoque qvanilibet nalus, passus, vulne- substaniialis, ut multomm secuiidum subsunuam r a l u i , conlrecialus legaliir, naiura Deum, non consortiuro efferal, el idcirco Sabfillianos ei subromatura kominem ipsmn!censerei. asse , quod uui** $ub$umiiae signtGcat. , , 'articula , , simul, inqtiit Epipban. b%c69. ;. Phira non addo quae incorrwpticolara aucto- n. 70, , , ran prodiint, a l roirari subeai viroo doeUssimos aatatxa. dno perfectc indical. Alqui Ancrraol fratntom non aniniadverlisse. bsresis IB causa videlur faisse, ot OriniUles cuai (271 . Alqtu ejmsdem tuenlim. Basilto niagno traditam a philusopliis acFamiliare philosopbiserat, ea qiue ejusdeiu ualurse ceplionem, ceu sota vera esset, Arianis ubjicerent. , , q. d. cottsalialia sev consub$len~ Nimimm sanclus ilte docior epistola prpsertim 4 5 , Itaita, nuncupare. Hoc sensu bomo homini ad Grrgor. fralrem sutnit Penlwm TitmoiMeum, , eoMsubslaniialu est. Alleram con- Sglt+num, Andream, eonsubsimUiaie* . tmbsltntialis acceplionem Paulas Samosalenus l i n - , qui difinitione comemiuni. xerai io syiiodo pi ima, qua adversus ipsuoi cele- Id a synodo Alexandr. cui Alhanasius pratfuil, apb r a u est, u l ex Caibolicoram doctrina Filioa Patri probalam est, modo nulla seclio seo {dmsio inCer ctm^ubsianiialis foctt, quia uierque ex anioriori persooas divinas snbseqoertHur, scd Det sabeuntia quadam sulUntia enati esseru. Ad qnsmodi ca- vere e l physice nma credcreMr. Juxla erttdni seavitlos decGnandoe lanc sarrjciium est, o l vox - suin CbalcedoneDsis synodos verbis usdera adbi / pMraHennilierelar. >eruni biiis, quibas Albaaasios, Cynltnsqoe aatebac usi Albanasias l i b . D t dtera. . NU. obserat, i l eranl, defiiiivil Chrislum, noa sotuB cmaliquid allori s i l consubsuntiale, ntcesstini non tmbiluiliaUM Pmiri ucmmdum d m x i f a f M , vre s t e i l ex lerlio qnopiaio ca ambo proveniajil, sed r a a eiiani consuktiuuiaUm mmtri oluolamtaodo unuiu ex alio sU procreaiufn : aique wu Hcmnimm hummmilaUm.
(26) ieur,
%

60

DIALECTICA.

610

, , - divereae amem esftentiaB, et naturc, f l aptciei, . , generis, c i formae esse specialissimas pronitnliant , , epecies. Fieri enim non potest quin speciee, cum . alia epecie collaia, natura cum alia naiura, eeteniia cum alia esseniia, forma cum forma, divers prorsus ab alia essenlia?, naiuras et form esse non dignoscanlur. * , , duabus naturit efficitur una natura, , . bene autem una hgpostasi. Scire aulcro necee sarium esi, ex duabtig atibelantiis, id esl naturig, . unam compostlam naturam fleri non posac. Neqne * euim fieri potest, ut differenliae constituentes, p r r \ . opposiium modum divisae, in uno ac eodem simul (28) , exsistant. At vero unam ex diversis iiaiuris con' * - flci bypostasim composilam, nibil vetat; qua r a VARLE LECTfONES. Colb. . Sic vettis int. in mss. qnos legi, onortet ergo. Regii duo , qoam leclionem Basileensis iniorpres seculus posuit, Sciendum antem. Edita . Inlerpreiea, cotntitutive. Regii duo, * * ila eliam Colb. i n quo tamen aequilur .
NOTJE.

(28) . Quanquam enim natura da- num forei. Natura enim, hoc est eisentia, in muliis citur, etc. Ilac vulgo Palres prarsiitiiunt ad sol- perwque $peclatur, ut ottensum est. Si igitur natuvendum arguincnlnm, quod Monopbysilae objicie ram unam ambabtn con$titui affirment, estenim banl,a!laloiu exemplum homine cujus naturaunica ejnsdem ac Emmunuel alii con$orU$ erunl quod sit, lameisi composili ex corpore ei anima veluli rerum non ett. Ncc i$ti $ycophanta*, quamlibet Deo naiuris daabue : eo maxime quod T|ieologus, Cybellum inferant, eo amentios venerint, ul el hoe rillus, aliiqite conjunclionem humanae nalura cum aitruant. \ * , et qnibusdam interjectis : divina, aimUitudine liac declaraverant. Anastasius Anliocheniis in Fragmenlis libri, - , , contra Arbilrum seu Joannem Philoponum, i v \ , . quae leguntur in Collectaneis, manu exaratis, cou ' Ira Severianos, quse in Collegio societatie Jesn . , Parisiensi asservanlur, eodem quo Noster modo ; , " disputat. , , inqub, , * , . , , , . Et$i v komo unius quandoque naturce dicitur non tamen , *
% %

* iw * v(M>.Ar v # v > | quitit singularh homo. homo universim sumplus convenientiam; nalura $ed uiique accepla pro specie, el C . j nalum e**e. His concinit , , pro apium consimili modo , Eulogius Alexaudr. ibidein : , , . ; , . ^, ^ , , , , , , , , ; , . Humanitatem, quia ex diversis rebu* . composita el, uniu$ e%*enl\a dieimtts, non quidem , habiia ralione aninue et corporis, ted magis eju$ , quod commune est; quippe cum in omnibu$ auas , . ejnsdem speciei stifi/, comntuniter coniideretur* Nant I , etsentia definitio hac e*t, qvam Basiliut iradidil , \ dicendo : Qnemadmvdum commune*e habet ad perliculare, sic essentia ad hypoitatlm. Igitur ralioni , . communitatu liumatiimtem, qua> m hominibus inspi7 , ciiur, unius esse estentiw dieimus : quia communi , * Omne D nil ut sit animalet rationale, intelligentia* ei discwlinat ratione omnibu* unieuique homini ex mquo conttquud universim et in pluribu$ coniideraiur, ul nee capax. hlcecenim humanilatis de/inUio e$t. Vbi vero c/ii ampliut, aiii minus conveniat, estentia pensamus ea ex qttibut constat, atque animam nominominatur. Quntidoquidem homini cuilibet peraque nantNi, et corpus considerammt, nequaquam inficiaconvenit, ut it/ caro animala anitna ralionali (nam mur utrumque direnv naturas tsitf, el qxtce eiunliain hoe consislit humanuas) secundum hune sensum rum harum propriasunt, etiam po$t unilionem ma humanilatem, qua naiuroe dua repmuntanlur\ unam nere. /ant si corpus et anima mnt ejusdem estentia*, essenliam dicitnus, quippe quas communi ei vequuli quandoquidetn eadem ratio e*t eorum quw coestenraiione in omntbu$ honiinibus contideralur. At in sunt (alioqui vero corpus corruptelce obnoxium tiatia hypottasi Emmanuelu unionem dmnilalu cum huesl) omnino sequitur animam corruptibilem ette, et manilaie esseniiamunam negamus consliluisse ;propter alioinsana$ nugacitates ve$tras falti arguttur id qui esunliam hujusmodi in mullis per$pia necetsaquod asteritur, animam esu iinmortalem.
, . . . . . . . . . , TVVT
# 1

. , ~ . . . . . . . . . v r , propler unam eamdemque gpeciem, etstruclura; tenut

:

/ n *b

j*f.^

" l * "

611

S. JOANNIS DAHASCENI

612

lione homo ex anirta et corpore concretus est. . Quanquam enim una bominura natora dicilur : , ' hauei lamen quisque ftingularis homo unius dici . lur esse nalurae. Nam una quidem hominum na- , tura eomposita dicitnr, propterea quod omnes * hominum hyposlases ad unam speciem redigun- \ * tur : non Uinen singuli homines unius dicunlur * \ natura, eo quod unaquaeque humana bypostasis . ex duabua naturia constel, anima scilicet et corpore; ea&qtie ambaa omnia expertes confusionis in eeipsa servei. Cui rei argumento esl ea diviaio q u ex morte oriiur. 45 CAP. X U I . De hypottasi. . MB\ .

DupUx nominis hypostatit aeceptio. Nomen . hyposlasis duplicein babet signiQcaiionem. Inter- ^ (29) * dum significai exsislentiam simplicem : quo sensu \ . " nibil inler subsiantiara et bypostasim refert. tXtxoy, , . Unde eliam sanctorum Patrum nonnulli dixerunt, ' naturat $ hypotla$e$. Interdum vero eain quae * , per se est, ac seorsiin subsislil, exstanliam : qua , , gigniflcalione individuutn significat; illud, i n - . quam, quod iiumero differl, ut Pelrum, el Paulum, et ceriura aliquem equum. Sota xndimdua per se con$i$lunt. IHud enim * -, nosse confenii, neque subsUntiam forroa ac spe- . , cieexpertem per se consistere, neque diflerentiam ^, , , substanlialein, neque apeciem, nec accideue; sed * * aolas bypostases ac individua, in quibus cum sub- * * W d t , ftlanlis, tum substantiales differentia, speciesque \ et accidenlia coneiderantur. Ac simplex quidem tubetanlia i n omnibna hypostasibus aeque perepiX , citur : boc est tam i n animatis, quam in inani. , maus; tum rationalibus, quan irrationalibua: , \ lum denique in mortalibus, quam immorlalibua. , At substantiales differenlias, aliae i n viventibtjs , u n l , aliae i n aniraaiis; aliae Sn rationalibus, alia * , b r u l i e , eodemque modo altae i n morialibus, 6 ,
v fcv r a X a l C 0l d

YARIJE LEGT10NES. R. duo, , . . (29) . lnterdum signxfical simplicem exstanliam. ld esl non nudam speciem, aed ip&amriel rel verilalein Ammoniue pbilosophus varias enunierans acceptiones -D , ea inlerduin rem omnem qtiae exsislat designari docel, aique idcirco accidenlia eliam appellari, , quod subtiilanl. At Daroascenue Leonlium hic sequilur cujus boc fragiueniuiii legiiur in Colleclaneis mss. conlra Severianos, cap. 27 : . , . . _ , , * , , . * , . * , " c
1

< * Reg. duo, Colb. et ., .

, , . ' * , , , - > Hypostaixs duo signxficata habet. Nam significal, tum illud quod extistenlia itmpliciier prwdiium e$t, quando in primis proprielalibus quibus $igillatur abilraclum esl, lum qua* secundum $ subtistit. Unde taJictus Cyrillus inlerdum liypostasit nomen usurpal pro quod itmpliciter $, cum ail hypo$taxe$ abtque conjutione man$is$e ; e$sentias utique anuueus. Sed el Alhanatius in ephlola ad Africano$ : t Hypo$la$i$, inquit, esuntia eit,neque ea iianificalur aliud prceler euenliam, $iv ens. > Aliquando runu$ jdem Cyrillu$ hypottcuim accipieudo pro , quce seonim in seipsa substilat, dicebal: t Si quis personii duabu$ $ive kypo$la$ibu$ Evangelii voces dislribuii. > Consimilia quaedaio habenlur in Leonlii librode sectift a r l . 7. Recolenda hic sunl, qiiiedixinius adnotal.4 adcap.50. Cf.Cyrill. iu ecboL De xncarnalxom
t t

DiALECTICA.

614

- aliae in immortalibus. Atqtie, uiio verbo, i n culx . \ jusque speciei specialissimae bypoelasibua e&dem differeutiae sunt; ipsas quidem ralionc subetanliae , , iuler se copulanles, easdcmqiie rursum ab alle, rius speciei byposlaaibus sejiiugenles. Ad eum . dem quoque modum accidenlia in ipsis, eive i n * ^ bypoalaeibus, coneideranlur; quibus hypoatasis , ab ejusdem speciei hypostasibus disjungatur. Eo. que nomine individuum proprie hypostasis nomen consecutum e e l ; in qua nimirom substanlia cum accidemibus reapse consislat.

. M P .

.
(30) , - g * , , , , , . , , , .

CAP. X L I I I . De penona. Persona est, quae per euae operaliones el proprielales, perspicuam, et ab iis, quae ejusdem
e x

ciini ipsa naturae aunt, discretam nobis 46 ~ pressionem exbibet : v. gr. Gabriel cum saucia Deipara disserens , cum tinus angelorum essel, solus ilKc prasens loquebatur, el areliquis ejusdem naturae angelis, locali ilta praesenlia, ac sermotie quem imscebai, discretus Paulus quoque, cum in gradibus concioittm baberei, uousque bominum essei, per suas proprietates e i acliones ab boroinibua reliquis aecernebatur . , , Sciendum aulem sanctos Pairea, hypoalasim, e i , * individuum, ei personam pro eodem usurpaaae; * nempe pro eo quod per ae aique i n propria sub, , sistenlia, ex subsUnlia et accidenlibus conetat et , , , . sub&ieiit, numeroque differl, ac cerlmn aliquem . Q eignifical, u l Petrum, Paulum, aliquem equuni. Hypoeiasis porro, , boc eal a ubsisteudo dicla esl.
1S 1 1

Luc i , i8.

1 1

Act.

xxi,

40.

profligare, demonslrando plures esse pereonaa divinas, quin et Messiam beu Gbristum, Detim s i ,inul et hominem esse. Quocirca paucis posi lineia penonisduabus, sive hyposlasibus, Evangelicas voce* eubjungit Apostolnm conlra Marcellum el alios <iistribuit. Aibanasius libro De salutari adventu qui, perinde alque Judset, Triniialem in unain perChritii personam videtur accipere pro sonam coarclabant, evincere Patrein ct Filiuai re- [ nalura, ubi aii persoDasin Gbrislo non dividi, vera ommnoque dittincta* esse personas, . Allerum nemineui reperi, , qtii vocem banc ad significandam naturain vel es. Undo plang accipit non pro nalura *cnliam adbibuerit. Maguus quideni Basilius, Ub. rel esseniia, aed pro persona qua3 per se aiibsistat. cont. Ennom., p. 152, falelur scriptores sacros, Quis enimvero concedat, seu Basilium, seu Chrysounitaiem deualii tcienles, iu una persoua tria prae-siomuro Heletii Antiocheni fervidosdefensores, dicare * aed eo et vocibus iiidiscnminatim abuloci non ait, unam diviuilatis penonam esse, 808 es*e, ut essenliam subelanliamve, ei naiuram . Hoe enim duntaxat asseril, qtisecun- expriuierenl, quando Meleliaoi omuea lanquam que Sfcriplure, preserlim Veleris, loca uiiam divinae Sabelliano habebanl eo8, qui pro natura el nalurae personani, ulputa Palrem, exprimunt, alias essenlia, ei pro persona subiiidem persouas indicare. Tanlum vero abesl ut Hislenle et individuo, non accipereni. Sed et saistbic ad sigiiilicandam subblantiaiu vel periua diclum eet epislolam Basilii ad Gregoiium naturam usurparii, u l potius paucis antc lineis fiyseenum, de ,rece.piamabOriendixeril Aposloluin non perniittere, u l lalibus fuiase, uti ceriam indetreclabileroque rcgu, perwnam unam eue deitatem vel sttspicemur. lam, qua vocuru isiarfam acnaus deibiirelur. Nec quisquam objiciat Gbrysostonium boro. 3 in
n u

tiones, etc. Personae noinen cutn Latinis lom Graecis ambiguum esi. Saepe enim sumilur pro sola atlerius repraesentaiione, uli legatus personam principis gerit, vel pro specie exlerna, quales in tbeaIrisixbibenlur. Theologis vero bypostasiin signifieai, qua pcr suas operaiiones innolescit. Cyrillus anaibemat. 4, conlra .Nestorium, quo vocishujus araphilobogiam v i i a r e l , bis verbis usus est : , * Si quit

(30) fcrrt. Ptnona ett quce per opera- Epitt. ad Hebr. dixisse duae eese in Gbrialo pertonfli,

Propterea unxil te Deus Deui tuu$> elc. Judaeoa

non Ueum, et hominem. Nam genuinus ejus sensus Iiic est, Apoeiolum, boc veraiculo pialmi XLIV :

* Judwos ferii duat penona ottenden$, nee

ut duas naiuras deaignaret, .... ,

615

$. JOANNIS DAMASCENI

616

CAP. XLIV. De enhypo$tato.

. \

. (31) Quin enbypoelalon quoque noununquam sim * , plicem exsislentiam signiiicat, quo sensu, non modo substanliam absolule enhypostalon d i d - , , mus, vermn eliain accidens : laiuetsi illud non ' * sit proprie enhypostalon, sed heterohypostalon , (hoe est in alio exsittenliam habens), nonnunquam rero sepaiatam byposlasim, sive individuum, , * . signiticai. Tamelsi ncc iUnd proprie enhyposla- , * lon, sed hypostasis sil ac dicatur. Proprie autem , ' enhyposiaton est, aut quod non per se el seorsim , , subsistil, scd consideratur in byposlasibus (v. gr. , ' , speciea, sive bomiiMjm nalura non ronsideratar , in hyposlasi propria, sed in Petro, Paulo) ac re- , liquis singulorum bominum hypostawbut, aut quod cum alio, subatantia diverso, ad totius cu- , \ jusdam generaliooem coraponitur, unamque hypo , , ' sUftini composiiam eflicit: ut pula, homo ex anima et corpore consliluius est, nec vero anima . , sola dicitur bypostasis, nec item corpus, sed d i - . cuntuc ambo enhypostaia: id autem quod ex * utrisque exstirgit, utrorumque byposlagis dicilur. . Elenim byposlasis id proprie esl ac dicitur, quod stor&ini atque in propria aobiistentia exsistit.
9

47 Chritti earo ut humanitas . Rursus atitem enbypostalon dicitur natura ea, quae ab afia hypostaei aasumpta, ut in illa exsislat, consecula est. Unde etiani Domini caro, cum perQ ae ac seorsim ne momento quldem temporis exeliterit, nec proindo hypostasis est, eed potius en-

(32) * , . " * , (, , . ,

VARLE LECTIONES. Incod. Beg. 2925,2926,2129, baec in textu leguntur, quae in Reg. 2930 margini ascripla fuerunt: * , , * . Quae quidem sic etiam verlil elus interpres : Proptor neque animam secundum $etp$am subsittere, neque corpus, $ed utramque simul. llem Basilecnsi* : Propterea quod nec tola anima (bruli) neque corpus tolum mbsislere pote$t $ed utraque $imul.
9

NOTJE.

(31) . Quinimo enhyputignificalum indmdua proprie dicunmr . Mtalon, etc Sic Leonlius in Colleclaneis, cap. 27 : puta Petru$,Joannn, qna tamen proprienon , * , $ed magit hypostaii* *unt et agnoscuntur. , , Profecto tertjo ei quarlo sxculis si, gnificabat, id quod vere consisterct. Nam syuodus , , 0 Anliocbena secunda adversus Paulum Samosalenum * , definierat, Patrem ab a?terno Filiuin genuisse tan , quam viventem efficientiam et subsisten , , qua omnia in omnibu* optraretur. Hieronymus , , . |iioque cpistola ad Dainasum lesiatur adactum se . * , , uisseab Orientalibue, ut trei hypostasei, tria en* , , hypo$tata id e$t $ tub$istente$ personas profile , \ , relur, ne Verbum divinum esse pularetur nudus , " , oris sonus, aut flatus dictiovc in auras abiens, vp| . Notuoporlel e$$e duplex. aetio qiiasdara prxteriens, accidens aliquod, aul JNam significal en* simpiiciter : quo untu nedum meruni attribittuiii. Caeterum Hilarius l i b . De sub$tantiam quam vtrt docti $ic de$cribuni utTrin. iit 6, n. 2 1 , et Ruflnus in exposilione Symboli id auod seipio exsislit $ub$i$iitque, pro ap- Gra?ca voce , Latinam subslantivum pellamus, utpote qum $impliciter sil ex$isial. adhibel. Verum et ipia quoqut accidtnlia dicimtu,(32) . Burtut aulem enhypostatamelti in alio hoc in subsiantia, etu habeant. ton eic. In exempluin afferl ^Domini carnem, sive Al si proprie loqui velimut, , h. . humanitalem. Ejusmodi a Tbeodoro fxirane* $ubsi$tenliig ea polius nominabimus. iirAbucara dial. 2 et29, consimili vocabulo $um vero tignifical eiiam id quod ptr $tip$um e*t , hypostatica, dicuntur, quia penineiU ad hykoc ett in propria tub$i$lentia : alqxu $tcu*dum poetasiin, hoc cujiis propria elbciantur.
9 1

MALECTICA.

61

* , , , \ - byposlaton quid. Quippe Mibsislil in Dei VerW liyposiasi, a qua fuil assumpla, eanique pro b y . poslasi b a b t i i l , ac ctiamnum liabei. . '. . . , . (53) , * , .
f

CAP. XLV. De anhyposlato. Sed et anbyposlaion duplici niodo dicilur. f n terdum enim i d quod nusquam omnino esl, significat : intcrdum vero, id quod in se ipso esse noti habci, verum in allero exsislit, hoc esl arcidens.
t

CAP. X L V I . Ditisio entis. Dividilur ens in subslanliam et accidens : nnn (34) * , * , ut genus in species, verum u i vox aequivoca, scu * . ea qu sunt ab uno el ad unum. . '. . * . , , \ . CAP. XLVH. 48 Divisio iubitanliw. Substantia est genus generalissimum. dividilur : in corpiis,

. MCT.

U.-cc

et incorporetim ;

V A I U J E LECTIONES.

(n Reg. 2926, , , . * Quae hoc in capile 47 iradunlur pro varietatc codicum varie scripla reperi. Etim ilaque ordinem scqtior queni digessii Combefisius, ac composuil ad accuraliores antiquioresque inss. codices, Quae ad divisionem substanliae ejusqne varias differcntias aitincnt, eadein sunt quse cap, De individuo Basileenses Iradiderunt. f

NOTiE. (33) . Interdum vero , id quod id seip$o, eie. Allerum hocce ffcnus agnoscil auclor Epistoiae ad Paulum . , Samosalenum, quae Dionysii Alexandrini nomen C . , praferl, * pra?ferl ubi oslendil quam immane discrimen i n - . lilfUH.. VUtbfS&VCV W'J% lercedai inter Verbum Dei et verbum hominis, , , ejusve sapienliam, vira et forinam. Ilancvero epi- , , . stolam ab incorruptiQOla quopiam monophysita , , conscriplam roonuiinus. Leonlius Byzantinus , dici poese concedil, quod, licet secunduin , se ad genus substaniise perlineat, propria lamen . . subsislenlia earet, veluti nalura humana in Gliri- , , slo. Aiqui boc modo solvil illam Severianorum . objeciionem, naluram nullam esse, , seu sine subsisienlia vel hypostasi subsislere, . adeoque aul duas hyposlases, uti duas naluras fore, , aut si una sit hypostasis, unam subindc naluram * dic-i debere. Leoniio concinii Eulogius Alexandri- , J . DU8 in defensionibug qiiarum segmenlnm ex Colle- clineis afferam in nolis ad librum Defideorlho- * Genus quod in speciei dividitur in omnibu$ doxa. RiiGnus id quod Graeci , insub- isli* speciebusex wquo reperiiur; nequespeciet inier, nantivum dicere dubilsl alia prior, ei posierior aiia comideratur, quanlum (34) . Ens dividitur in substan- Q ad participalionem generii aliinel. Nam homo non Itam, etc. Gap. 5 banc probal " et' 10 alleclioneni " ' boc esl magit animal quam equus. Bursu si $pecie$ una argtiinenlo. Ens esl aul illud quod per se subshlii, demaiur, non continuo npccies alim intereanl oporlel. nec alio in quo ex$istal indiget, vel quod per se cs&e Ilomine quippe tublalo non tollilur aniinal, nec spcnon poletl, sed in altero exstslil. Porro tubstantia cits alice, pula equns, canis el 'caztera. Quamobreni integram enlis definilwitem non recipu, nec etinm si ens in decem caiegorias divideretur, ceu genut in aceiden$: sed subslanlia mediam definitwnis partem species, nullutn proculdubio inter illa eticl priu* aut obiinel, accidens alleram : cum lawen ita compuposterius, nec Ula de enle tnagit participaret, et isla ralum ul species, lum nomen, lum defimlioneni minus. At vero inler tai potteriut inspicilur. Sublolam accipient. Verum dcflnilio illa cerlam el siantiam dicimusprimum et alia deincept : maxime expressam non ingenerat nolioncm enlis, quod cum illa intereunie una pereant el accidentia. Quo omnino, , ab eue, dicilur. Melius filul, substanliam de ente magis parlicipare, quam disputat Ammonius in coinincntario mss. in Isa- e/ta, dieamus : quia subilantia accideniibus prcebet gogen Porphyril cap. De specie. Em, inquit, non ut exsistant. Inea iiquidem subsitlunl, cum ipta dividitur in decem calegoriai, neque ul aenut in accideniibus %peui sii non egeal : quinimo accidentia cte, neque ut totum in parle$; ergo nusquam fuerint non exnanie substantia eui acci , ul ccqvivoca dunt. Idcirco ens in decem eategoriat nondistribuitur, u/t genus in *peciet. Oe analogis Graeci non dispuooslri analogiam dixcrini) in diversa significata. tanl, quae liaud salis secernani ab aequivocis.
t v y ; 1 y

fATAOL. GR. X C I V .

S. JOANNIS Corpus, in fttiimalum, seu vivens, Vivens, zoopbylum, in sensibile, Sensibile, in ralionale, Ralionale, IU morlalc, ei immoriale et inanimalum : el insensibile cl irralionale

DAMASCENI , , , , , , , ( 3 5 ) , , .

.30

. . .

Morlalc, in liomincm, bovei, equum, ei big similia : Ilomo, in Pelrum, Paulum, cxterosque singulos homincs, qui quidem individua, ct bypoglases, ac persona3 suni.

. , , , , , \ , ", , , ; , , , \ .

" , Corpus subslanliae species est, ac genus ani , \ m a l l ; animatum, corporis gpecies, ac genus sen , sibilis; scnsibile, scu animal, gpecies animali, ac , , genus ralionalis; rationaie, gpecies animalis, ac inorlalis genus; morlale, ralionalis speeies ac ge- , , J nus boniinis ; bomo dcniquc, specialissima gpe- , , cies; quippe est species morialis; Pcirique et , , /, Pauli nihilominug species; quae quidem natura el \ \ forma ac gubslanlia cgt, juvta quod senserunt . ancii Palres. Qtiae medium oblineni locum inter generalissimum genus, id esl, subslantiam; ac species specialissimas, pula bominis, bovis, e t c , suballerna genera, ac subalternae spccies gunl. Dicunlur aulem csseniiales et nalurales dififereniiae ei qualitaf

, , , , , , \ . \ , \ , Uts qua3 nimirum superiora dividant, ac consli- C , , tuaiU inferiora, formentque gpecies specialissi , . "II mas; ipsas utique constiluendo, el dividendo na . Inrai a nalura. Nalura porro de spccialisatma , , specie dicilur : ac quidem quid essentia, et na, , , lura, el forma sit, dictum est: quid item hyposla sis, et individuuni, el persona : quid eliam cnhy poslalon, ct anhypogialon : quid praeterea inter , eubslanliam et accideus sit discriminis : quodque . , *ubgtanlia accideniibus pncglantior s i i , quippe * cum hiEC suum esse in illa babeanl. Diclum cst , , inguper de ipsius divisionc, quidque inier subslan *. , liam ac subslaniiales differentias iuiersil, ut n i - , , , mirum subslanlia per eag informala certam spe , ciem abgolvat, ac ceriam contrahat qualitaiem. , , h

Biclum quoque est quid sit natura, quid forma, quid bypostasie, quid persona, quid individuum : utqtie cum profani 49 auctores de iis censuerint,

. .

tum sancti Patres veritatis ac vera? philosophiae discipuli pariler ac doctores recia tenuerint ac docucrint. Age igitur nunc qu& sunt subslanliae propria exponainus.
VARIiE L E C T I O J N E S .

* Quidam codd. , nec roale. Mss. plurimi, , , . Sic vetua interpres, talem speciem ptrficU, tt talis, ti iai'%% fit.

(35) . zoovhytum. dicnntur ea quibus inesge sensum fenint, quae, utPliniug scribit bb. i x , Nec ammalium, nec (ruticum, sed lertiam es Uroque naiuram habeni, u r t i c * puta marinse et

spon^ia3. Nemesius cap. I , De nat. hom. ex Aristolele bb. ?m De hist. QnimaL, cap. 4, bis addil p i n nas, ostreas, testag.

67.1

DIALECTICA.

G22

Propriiini gubelantia e*l, non csse i n subjecto. Nam ipsa poiius nccideiilibue subjicilur, m exis t a n l ; a<: non ipsa in alio eese obtinet. Aique proprium hoc, ad sebetantiales qnoquc riifferenlias periinet. Nam quod est in snbjeclo, nec cum adest illud servat, nec intcrimil cum abest: unde nec asstimfter in definiiione (omnino qnippe acddens est). At diflerentiae substnnlialcs, minime geiiiium accidentia g u n l : aique ei ctim adgtint congervani subjecluin, et cum absunl, perimnnt: quo etiam nomine assumuntur in definilione. Illud ctiam substanliae proprinm est, quod n n i , , , , voce pradicetur; hoc csl, et nomcn, el dcOniiio . , ncm impcrtit. hem, quod contrarium noi> babeat. Nam lapidi, boc esl, lapidis snbstantiac nHiil con , . ^ trarium est. lllud pratcrea, quod nec niagis, ncc . minus recipiat; quod etiain differeiiliarum subslanliatium proprium est. Nec enim bomo magis , * est subsianlia, aui animal, quam equus ; ncc rur . , ' sum , equus magis quaui bomo. Illnd dcniqtie, . , , quod sit capax contrarioruin, idque divisim, nou *, . secundum idem, sed per sui mulalionem. Con . , traria autem dico accidentia : nec enim substam * , tialium capax est. Quod namque rationis parliceps , : . cst, nou admitlit Hlud, quod raiione caret: at corpus calcscit, et per mutalionem frigescil; atque anioia iionnunquain virlulem, nonminquam et v i l i u m suscipil. . MH . CAP. XLVIII. , \ . 5 . , , . * * . , t i . .
r

, .

, - QIUTUOX de * et homoidei$, deque helerv geneis et heteroideti; neenon de homohypoMeti* , , ac de numero diflerenlibxu. .
Homogenea guot, qu.e sub eodem prudicamcnio , ' , * collocanlur, ut onuiia quse sub subetanlia eontineiitur : eodcroque modo in aliis novoin praedioa . mcniis. Scicndum esi enim esse omnino dccem , , , ' predicamcnia ; hoc est tioiversalissiuia getiera, . * ', * , ad quae vox omnis siacplex referlur. Sunt aulcm haec : I . substanlia, ut lapig ; 2. quantiias, ut duo, ', , , % , , % , , ', iria ; 3. ad aliquid, iit pater, iilius; 4 . qualitas , ul album, nigrum; 5 . ubi, u l Damasci: boc au, , lcin gigMificat locum; 6. quando, u i bcri, cras : \ , *, , ', quod qtiidem tcmpus iodical; 7. habere, u l vegiemferre; 8. shum esse, u l siare, aedere; 9. , ', , * ', jy agere, i i l urnre; 10. pati, t u r i . , . Helerogenea porro sunl, qmv. sub alio et alio , ' . prsedicamcnlo ( O D l i n e n t u r . Atque bomogcnea qui . dem sunt boino et equns ; nam ambo sub sub . slaniia a u n t : holerogenea aulcm; ut bomo ct acienlia : uam liomo sub gubglanlia est; bcieulia autem gub qualiiaie. . 50 Homoidea rursus gunt, qux sub eadem ape , , ;, cie locanlur, ac essentiae raiione inier se conve * , niunt, u l Petrus et Paulus. Ambo enim sub ea , - dem bominig specie sunt. Heleroidea aulera, quai
m

VARIiE

LECTIOiNES.
k

i Edil. quibiis consenliunt nonnulli codiees. Alti . Reg. 29^5, * . ^ Edita , sed falso, elsl faveanl codices nonnulli. Cod. S. K i l . aliique bal>iil, , ex quo legcndum dalur, undc alii interpretes vcrteninl, qwa txtbi\ar,tUilcm nequaqnam. Colb. . Coll). addit : . Sic rctua inlcrprcs, ul in Tyro in Daw&co.

S. JOANNIS DAMASCENl
, , , . 01 , , .

specie, hoc est eseentiae ralione, dissident, ut - homo ei equus. A i vero sancti Patres, bomogenea et bomoidea, pro iis quae , scu coesaenlialia sunt, hoc eei pro byposlasibus eidcm speciei subjectis, accipiunt.

Quid homohypostata el heterohyposlala. Jam , $ vero hoinobyposiala sunl, cum duae nature in una , \ bypostasi copulanlur, unamque composiiam hy , \ . poalasim ac personara eiBciunt, u l anima et cor- , pus. Helerobypoetata aulem ac nuracro difierenlia, quae per accidentium complexionem byposlasis , euae proprietalem dislinclam babcnl; hoc est, quae , , accidentium ratione inter se discrepanl, ac seor- ' , , sim et per se exsielunt, velut individua; puta Pe- \ . " , irus et Paulus. AHus enim hic est, ct alius ille. . CAP. XLIX. . \
0

Dt quanto et quaniilate.

.
. . * , . , ! , , , .

Quantitas est unitaturo congeries. Nam uniiatem nemo dicit esse quantitatem, verum quanlitalis principium. Uuitaie igitur et unilale in uniim coeuntibus duo fiunL Ex quo perspicuuro est quantitatem divisionem non eese, sed uniiatum congeriem ac conjunciionem. Elenira duo in unum 4 t unum seorsim dividere, boc proprie divisio esi: 4t unum et unum duo dicere, connexionis potius Taiionem babeL Sciendum est autem quod quantitag est ipsa mcnsura et numerus (mensura utique meiiens, gt numerus numerans), quanta autem ea quae umero ac mensurae gubjiciuntur; boc est, quae in
' ' '

, , , . ,
%

-~

numerum et mensuram cadunt. Quantorum porro , . alia diacreta sunt, alia continua. Gontinuum est, , * cura unuro eai quod metimur; v. gr., occurrit , , , unum aliquod lignum bicubUum vel trjcubilura; . , *ivc etiam lapis, aut quid simile : cumque id sit . , ' unum, metimur illud, et continuum dicilur. Dis- * , creta autem unl, quae inter se sejuncla s u n t : ' . n t in decem saxis aut decein palmis: h*c quippe , ab invicero aeparata sunt. Talia igitur numerari , - * dicuntur, nisi ob exiguam singvlorum molem, ac , . muUKudinem modio meliamur, aut re aliqua s i m i l i , velut trilicum, aut quid eimile. Conlmua atia, alia Uisereta. Continua porro , definiunl, ea, quorum parlea communi aliquo ler- . copulanlur. Nam cum lignum aliquod bicu- jy , , bitum e i l ; h o c est, duos cubilus babeal; unius , . , cubili finis, et aUerius cubili principiura, uimm est. Gebsreat enim inler se atque conjuncta sunl; ' , non atttem aunt ab invicem dtvisa. At yero dis, . creta ea sunt, qtiorum parles non oopulantur eommuni aliquo lerimno, u l iu decem saxis. Nam , ei quinque el quinque i i H m e r e s , commdnem ter- . , ininum, qui copulet, nullura invenies. Eienim si , * aliquid dederis qod inler quiaos e l quinos me- , . dium inlerponalur, jam fiunt undeciro, et non decero. Quin ipsum quoque nonien continui ac diacreti id ipsum declaral. VARLE LECTIONES,
9

. .

Ha mss. omnes. Edit. .

(BS

DIALECTICA.

620

, \ . ' . , , . . , . , , . , , . , * * , * , , , \ , , .

5 1 Species 'discrete, numerus, oratio. Eigo ad quamitatein diecrelam numcrus ac oraiio reforunlur. Per numerum porro ea inlelligimus, quaa i Dumerum cadunl. Quae enim mirnerautur, plane disereta sunl, uii jam fuit ostensum. Ac item oralio discrcta est. Nam cum per dictiones numeraiur, nullum ^communem terininum, qui partcg inter l e conneciat, habet. Etenim ut oratio decem dictiones conipicclalur, casque in quinque et quinque dividag, dccst coraraunis lerminug, qui eae iuvicoiD conneciat. Nam si quid medium inlerponalur, uudeciro fiunt,jel Dotvdeccm. Eodem modo dictio quoque, cum perse syllabas numeratur, communi termino quo ips inier se connecianlur, c a r e l : ut in bac voce, Socrates, inter syliabag So et cra, nullus est conv^ munig terminus, qui eas copulct. Species continuce, linea, superfieies, eorpus Ucut et tempus. At vero continuae quantitales-quinque s u n t : corpus, superiicies, linea, locus, tempus. Scire quoque necessuin eel punclum quantitatis experg esae. Nam nec in menguram, nec i n numerum cadit : caret giquidem orani dimengione. A l linea unam babet dimensionein : egt enim IODgitudo latiludinis experg ; quapropier reducitur ad conlinuara quantitatem. Nam cum una git, i n menguram cadii, ejusque partes communem ler* minum habent, quo inter se connectantur; nempe iiitermediuro punctum. Superiicies autem esi extcrior corporis parg, quae dicitur ,
t

, , , , , . , & . , . . . , , * , , . , . , , , . ,

Q ; hoc egt, ab eo quod appareat. HabeC porro duag dimengionet,-)ongitudinein et latitudi, . , , , , * nem. Haec quoque cum una git, meneurse idonea e s t : ejusque partes babeui communem termhium, , * quo connectanlur; nimirum interjeclara lineam. , . Sciendum egt autem quod aequabilig superficic*, . planiiiee dicitur : inacquabilig autem ot obliqua, , , superflcies simpliciler. At corpus, triplici dimen , , sione constat, nempe longiiudine, laiiludine aQ. . profunditate; hoc esi crassitie : curoque uoumex* , gistat, gub menguram cadit, ac parles ejus commu-. , . nero habent terminum, quo conjungantur; nimir . rum s i i p e r f i c i e i D . Quin locus eiiam, aerig superft* , , . cieg cst. Nam locus tuug superQclea e s i ; boc est ', ', ', \ ', *, - exlremum aerig ambienlis se : atque ut euperflciea Degt, reducitur adcontinuam quantitaiem. ltemque *, . lempos metimur, nempe in praeteritum et futurum, atqueipgiug partes cominunem termimim quo conneclanlur habeni, nempe DUIIC temporis. Nunc porro quanlitale caret. En igitur tria aunt non quanla, niinirum, uniias, puncium, et nunc. Ac proprie quidem septem baec quanta dicuatm* : u u merug, oralio, tempus, locus, liuea, superficies, corpug. Quanta per acctaens. Ea quoquq. quanta per , accidens diciniug, quae i n illig congideranlur; boc , , , est, aciionem, rootum, colorew, aliaque id geiiug : , v. gr., gi mullo lemporis spalioactio aliqua ac mo, , tugflat, multaro actioncm dicimus, ac mullum mo , . l u j n ; conira, si exjguo teraporig spatio, exiguani. , , , Eodem modo, ai esl candor i n mullis parlibuscor, . porig, mullum candoreui dicimus; si i n paucis, paucum. Quanlitai finlta, el infinUa, $eu indefinira. , ,

127

S. JOANNIS DAMASCENT

C2ft

PraHerca quanlitas partim tlnita est, parliin inflni- . ' . , U . Finila est, quam nfretiri posstiraus ac numerare , inffnita, q u * ob eximiam magnitudinem 52 n i e n " euram onmem ac numerum excedit; diciiurque . , magna et mulia indefinile. Sic dicimus, muliam , Dei misericordiam; inagnum Dei Verbi incarna- . ttonia myeterium. ', lllud autcm scire attinet, Arislotelem magnum et , , , parvum, multum et paucutn, majus ei i n i n u t , ampllus et paucius, duplum ac dimidium, aliaque ejus- , , , modi,sub iis collocare quse suni ad aliquid. Dicimus , \ , , Haque flcri posse u i eadeoi res, alia atque alia ra- . lione, ad aliod alque aliud praedicauieiUuni refera- * * lur. Elenitn ea quai inodo recensuimus, u i nume- . ' , rum et mensuram indicanl, adquaniilatem referun lur : ut autcin babenl inter se relalionem, el u l ad ^ * , \ , q . invicem dicla, ad aliquid referumur : siquidem nia, * \ guum raliooe parvi roagnum dicitur,et duplura re, \ . apeclu d i m i d i i ; et reliqua eodem modo. Porro cor, , pus, ut est nalurale, ad substantiam spectat. Ut auUmi iiiathemalicum, id esl, sub mensuram ea. , , dens, ad quanlitatem reducilur. Ad ha?c, quaniitas . " , , pariim magnilitdinc, partiin mtilliuidiiic conslat. . Ac niagiiiludinem quidem melimur : numerainus . aiitem mulliiudinem. Magniludieem porro quantum , . aequitur; quolum autem, mulliiudinem. , Qitaiitilaa auiem tria sunl propria, quae quidcm , * conaectaria dicuntur. Primum, u l conlrarium nou . habeal. Naui corpus, nihil ipsum per se contrarium babel. Quaienus aiitem album forte est, ali- ^ . , , ' . qurd habet contrariura, nempe nigrum. , Illud porro inlelligenduoi, binario nullum alium numerum conlrarium esse : nam si sit, necesso ' , eai fore mullos. Omnes quippe alii nuineri conira- . r i i eruni : injustaque natura reperietur, quse in * , . uniun eontraria mulla instruxeril. Neque enira . fleri polest, ut uni mulla adversentur. , Secundum, ut nec magis nec Diious recipiat: neque enim diue palmae magis duae sunc, quam duo . , boimnes. Porro quod contrarium non babel, nec . , iuagie nec minus recipil. . Tenium denique, quod soli ac oroni quanlo , conveuit, xquale essc ac inaequale. Linea eniui H- . tieas aequalis ac inaequalis esl. . CAP. L. , . '.
1 r )

De iis qua ad aliquid, $ive de relatione.

Quos ratio eorum qum ad aliquid. Ad aliquid , , ea suni, quae id quod sunl, aliorum esse dicuntur, . vel quovis alio niodo ad alterum referunlur. Aique )) . aliorum esse dicuntur, ut pater filii (pater euini . * omnino filii pater d i c t l u r ) , ad aliud autem, ut , . niagiiiiro ad parvum, ac mullum ad paucum : non eiiim dicitur pauci multum, sed mullum ad pau- . ciim. , * Scire autem operae pretium est, cum quidpiam aecundum se cousideratur, non esse ad aliquid ; , V A R L E LEGTIONES. % Edit. * iu mss. oniuea. edit. . Aliae, . Decst iq cdilif.

DIALECTICA. 629 , . " cum autem ad alierum babetbabiludineni, luiu dem u m ad aliquid dici. Hoc itaque est ex eorum esse , , , numero quac sunt ad aliquid ; estque h&c ipsorum . essenlia, utadalierum dicaulur; boc est, relaiionem ad alterum habeant. Mutua siquidem babiludo . et relalio, ea quaj ad aliquid sunt, cfficil. 53 Porro eorum quae ad aliquid sunt, quxdam (36), , , , eodem nomine efleruntur, u l amicus, amici ami. , , cus; inimicus, inimici iniinicus: quaedam autcm diverso nomine , ut paler, filli paler; magisler, , . discipuli niagistcr. , ' , Rationes quatuor relationum, seu fundamenta. , . Rursutn, eomm quae ad aliquid, alia praecelleiiliae , , . ralione dicuntur, ut majus , ininore majus. A l i a , - ralione judicanlis el judicati; u l scienlia esl, ejus . , - quod sciri poiest, scicntia. Etenim scienlia judicat , * , id quod in scicnliain c a d i l ; hoc est, cognilio j u , , dical, id quod cognosci comparatum esl. Sensus . . - quoque, rei sensibilis sensus est; posiiio, rei po , sitae positio; statio iiein, rei slantis slalio ; ae , * recubiius, rccunibentis recubilus; caeleraque ad eumdem modum. Alia ratione polentiae et hnpo . , tenlise : potenliae nimii-uin, u l calefaciens, el quod calefit; iitipotenlia: vero , per polcnltie privalio , . nem ; u i cum dicimus impolenlem esse oculuin, ut orbeui non slellaium conlueatur. Alia deniqtie raiionc causae, et ejus quod est ex causa, ut paier, (ilii pater. , Propria relationum.Hoc autem corum quac sunt . , , , ad aliquid propiiurn est, quod muluo convertan, , - Q l u r . Etenim ainicus, amici amicus dicitur : niagi . . ster,discipulismagister : iteraque discipulus , ma , , gistri discipulus. lllud ilem , quod sinl simul na . tura. Simul porro natura esse, esl simul inferre ac , , ; , simul inferri, simul tollere ac simul tolli. Nam si paler s i t , iiiius qooque sit necesse t s t : ac si est ; , . lilius, necessc esl ut sit ct paler. Econlra, si pa , - ter non e s l , ne filius quidem erit. Cujusnam enim , . - erit filius, si noa esl paler ? si item filius non est, , ' . ue pater quidem erit. Necenim pater est, qui filio , * careat. Itaque filius simul cum patre lollilur, et , ; pater simul cum filio. Simul aulem tollilur, nou , , ejus persona, sed relalio. Nam etsi remanct qui , est filius; allamen non remanet tilitis. Qui cnim , patrein non babet, qui tandem fllius esse queat ? . D Quod si etiam dcfuncli hominis filium dicimus, id lamen vel non dicimus proprie, sed abusive; vel hoc ita intelligimus, quod ob animae immortalilalem non perierit paier, et in nibilum abieril. , Differentice substantiales ac hypostases soiius sub , , , , ttantice.Jam vcro iilud considerandum est, quod , vis praedicaraenlum universalissioium genus esse ; , , * atque genera ac species subaUernaa habere, n e o
1

VARI/E LECTIONKS.

. Hilar. et Regg. Ircs : in multis vero non reperitur, nec eliam in edilis. In Reg. * lla cod. S, >co legilur, , . repetiiionis loco
NOTJE.

2927,

quid sunt. Dainascenas aliiquc Grueci, etiam recen- nis genere, ut relationem pairis ad fllium, et fllii liores, rclaliones proprie dictas, quag nostri prte- ad patrem, sic ordineni, seu potentiae, seu scientiae ad objecta siatuunt, imo relationes, qux sola mcitdicamemates appellanl, a transcendentalibut, sive lis cogitatione Haguntur. iiDproprie suiwptis, uon salis disiitixore; uli nec

(36) . Porro eorum quce ad /iipse pbiiosophus. Umle sub eodem genere relallo-

631

S JOANNIS DAMASCENI

632

B o n diflerentias, cum dtvidentes genus, tum con- atiluentes species ; ac dervique specialissimas epccies, individuaque. Nec vera differentisn consiiluentes, subslaniiales dicunlur, praelerquam solius poslases , nisi eiiam aolius sublantiae. Ac ncque illud ignorandum, ipsam quoque substantiam, ut quae sit genus, et babitudinero ad aUerum babeat, ad ea referri quae sunt ad aliquid. Nam geuus specierum est genus, et species sunt generi specics* exque eonim numero, qu ad a l i quid dicunlur.

, , , , subsianliae: uec rursus individua appellantur hy* , , , . , , , .

u

54 Eiplicalio alia [undamenli relationum. l n -" , , , , super, ea quae sunl ad aliquid, el convertunlur, aut in i i s , quae per se slant, et consistunt; hoc * , . , c s t , in substantiis liabiludinem babeut : aul in iis q u x per se lirma et stabilia non s u n l ; nempe in -* , . , , accidenlibus. Si in iis quae per sc consisiunt, aut , * coruiu babiludo naiuralis est, u l patris el filii: , , . aut non naluralis. Si minime naturalis e s t ; aut esi a fortuna, ut servus et dominus : aut ab arte, , * , , , ut discipulus el magister : aul ab ei aclione, u i [ , ainicus et amicus, iniiuicus el inimicus. Si autem in iis quac non sunt per se flnna, nempe acciden . tlbus ; aui esl naturalis, itf duplum et diiuidinm : , aut mininie naluralis [ut inagnum el parvum. Uoc , ] , enini sorlis potius s i t , quam nalurae. Caeieruin sors r t electio in iis locuni npn babent, qua? non sunt per se Orina; nisi quandoque aliquid videalur reforri ad aliud per se consisleus el (irmum, ac quod forsan per accidens praedicelur ] . Relatione$ in alii* calegorii$ fundantur. Enim * vero oporlet, ut quae ad aliquid dicunlur, ad aliud C , * , prxdicamenluin prius reducanlur, lanquam ipsa , fcl per s.e <?onsiderata ; ac lum demum , ut babenlia , respeclum ad alterum, ad ea quae ad aliquid s u n l , . referanlur. Quippe prius aliquid necesse esl sine babiludine ac relaiione esse, ac tum babUudiiicm in ipso considerare. 7 , , Habitudo aulem, seu relatio, alicujus ad alte* , * tum affectio dicitur, ac tanquam approprialio eo , . ram qu;e praedicanlur, vel de subslaniia, vel de iis quue substanliam aOiciunt. Haec autein, aul na- , , , , fi . tura, aul forluna, aul arle, aut volunlate coosliluuuliir. . '. CAP. U .

De quali et qualilale.

, * . Qualitas est, per quam quales quidam nuncupantur. Ac rursum , qualitas e s l , per quam hi qui D , , * ea afllciuntur, denouiinalioiie dicuutur. Etenim, a . prudenlia dicilur prudens, qui habet prudentiani; , , et calidus dicitur, qui caloris pariiceps est. , . Concreta ab$lraciit lalim . Sciendum est , VARhE LECT10NES. Multi codices habenl , perinde ac edila : sed legendum cum caeieris. . Comtofisius : c Desunlclausa haec in Dainasceni mss. omnibus, quos viderim, codicibus. Cum lainen deesse aliqua aaiis perapicuum sit, posiulanie ratione meihodi, ut hoc quoque divisionis membrum exemplo aliquo illustraretur. Accepi ergo a Blemmyda apud quem tola illa doctrina , , iisdeni pene verbis, atque, ut viaelur, ex eodem ipso Damasceno, exalabat. Poluil ille nancisci nostris integriorem codiccm. Qiiidquid sit de hoc supplemento ex Bleinmyda inuluaio; neino negaveri; nonnibil bic dcosse, bialuuique animadvenit Gravius noster in veleri translalione, ac astcrisco notav/t, nec taiucik sqpplevk. * In inultis codicibus i n singulari lcgilur, . . . * , . 7 llapc edila sola exlubenl, pec aliud qua.ni sclioUuui qiargini olini apposituiu sapiuuf,.
f

DIALECTICA.

^34

. Tb , , , , * * , . * , . * . , , , . * , , . , . , - , . , , * * , , * , * , , , , .
R 1

, , * * . ; , , , , , Q . , * , , , , , . <HCP** , . , , , , , , * * * ' , .

aulem qtialc laliug palere quam qnalitatem. Naai quale et qualilatem signiflcat, el quod ejua particeps e s l , nempe qualilalig : ut calidum calorem, et quod calorem babet. Qualee enim sunt, qnl qualilatem babenl: ut qui habent calorem , calidi dicuiuur. Iia c a l i d i , quaiee s u n i : calor auteiu, qualitas. Quin persaepe eliam qualitas ipsa, quale dicilur : eodemque oiodo in quanto et quaniitalo. Qualilaiis species quatuor. Porro qualiialum, aliae in animaiis, ac ralione pradilis corporibug insunl, ut scieniifie et virlutes, roorbi et sanitat e s ; dicunlurque habitus el disposiliones. Aliai aulem, el i n animalis, et iis quse anima carent, ut calor, frigus, forma, 55 flgura, polentia e i bnpolenlia. Atque haec partim potestaie, partim actu sunt. Si poleslate, potenliam el impolentiam eiBciunl. Sin aulem actu, vel ad imum pervadunt, u l calor lolum pervadit ignem : candor, lac lolum ei nivem ; lumque paggionera et patibilem qualilalem faciunt : vel in superOcie lantum ; ac tum figuram et formam eQiciunl. Qualilalig igitur qualuor sunt gpecies, babitus et dispositio; polentia et impotCDtia ; passio et palibilis qualitas ; flgun et forma. Porro differt babitug a disposilione, quod taabitug diiBcite mulari poggil, ac sit diulurtiior, uft prudenlia. Non enim cito quig a prudentia ad i m prudentiam mutalur. Eodem quoque modo i n scienlia ; ubi quig accurate scivcrit. Nam et i n etf cognilio \ix polest uiutari. Habitug eliam sunt, fortiludo, lemperantia, justitia. Simililer quoque dispogitiones g u n t , quae facile mobilia s u u t , ac citius immul nitur, ut calor, frigug, morbug, ganitas, ei alia id genus. U l enim per ea bomo digpouilur ac afficitur, ita cito quoque muiaiur : n i mirum, ex calido factug frigidus, et ex aegrolo sanue. Quin haec ipsa quoque, puta niorbus, sanitas, ac gimilia, si diulurn* el aegre mutabilia sunt, in babitum transeunt. Caeterum latius paiet digpoeilio. Elenim ambo quidem dispoeilioneg dicuntur : nam per eag bouio certa quadam raiione

disponitur ac afficitur : verum ea dispositio et affectio, quae mutaiionem aegre gugcipit, babitus appellatur : quae autem facile mutatur, dispositio ac affectio lanlummodo dicilur. , , D Sccunda gpecieg qualitalis, potenlta est, et impo tenlia : quae quidem actu non gunt: verura uatura , * , lera aptiludinein ac poientiam, vel inepliludinera habent. Queroadmoduro dicimue puerum quidem . poteniia musicum (quamvis enim mugicam actu , ' Don babeat, sic lamen natura coroparatug est, ut , musicam suscipere possit); brutum vero appella , inus iramusicum; quippe quod nec aciu babeat . musicam, nec eam possit recipere. Quin et durum . potenliam babet, ne iacile d m d a l u r . VAR14E LECTIONE3. Combefigiug : Mibi indulgi, ut sine codice pro , quod erat in edilia et noaa. jcriberem. Nec enim Damaacenug adeo inaccuratua videri poteat, ut loqueng de geuere, i n exemplum producat gpeciem. Tum vero gequcnlia facile resliiui, poaita voce guo loco, quam affert ut quale: et in qua oglendit quatig et concretae vocig amplititdincm supra qaalitatem ac voceoi coocrelam : quod ncdaiu foroiam ac qualilatei, ut iala, ged c l aubjectum aigniUcai, ae babcaa quaiiUtem.

035

S. JOANNIS DAMASCENI

Terlia qualilalis species, cst palibilis qualilas ei passio, u l calor, frigiditas, atbedo, nigredo, et gimilia. Ac passio quidem facile abjici polest, u l i digpogilio : u l cum quigpiam, vcl prse pudore erubegcit, aut prac limore pallescit. Patibilis aulem qualitas a?gre moveri ac mutari potest. Porro palibiliusn qualitatum qiuedam minime orturo a passione duciiut.; hoc est, non aliunde, sed per eggentiam insunl; velut igni, calor; ac dulcedo, inelli. Neqne enim igni adventilius calor est, ncque raelli dulcor. Uaud enim, cum priiig talia non eseeut, postmodum calorein ac dulcediriem asciverc. Quod tamen ad liumanum sensum allinet, earodem ' et Hla passioitem efllciunl. Etenim ignis, cum sit calidus, nos calore aflicil: melqne ilem, cum sit dulce, nobis dulcedinem facit: quxdain item ab aliqua afleclione, id esl lemperamento fluiu; eam que paggionem nonnunqtiam efliciunl, qua sensus immuleuiur; quanquam non eam ipsam qiiam babent, paggionein et qualitatem, ut gunt colores. Elenim albedo, qnae ex affeclione quadam ac temperamenlo conlingil, 56 ptsgionem quidem circa viguin cflicil ; boc esl, discrelionein, c l expansioncm, ei illuminntioncm : ncc ideo lameii passione nug aificit. Patsbilis ergo qualilas, quae advenlilia non est, aul in toia specie inest, qtiemadmodoin talor in igne ; aut non in tota, ul nigror in iElbiopibug. Neque eniin omnes bomines guut nigri. verum eiiam in anima.
B

, ; ,, , , \ . , , * , , , , * , \ . , , , \ * , . , \ , , , , * , \ . , , , , , , , \, \\, . . ), . Caeterum ba?c nedum in covpore consideranlur;

, . * . 0 , :, , * . . , , , , . , , , , , , , * , . . Patsio tn factoeue qualitas e$t. Ne illud qui- , ." dem ignoraodum est, passionem duplicem esse. , , A u l enira eo quod jam passum quidpiam s i l ; i i i i n * que refertur ad qualitaiem ; quemadmodum vestis , jam dealbata, alba dicilur : aut eo quod nunc pa * , . liaiur, et luui ad prsedicamenlum pali p e r l i n e l ; ut quod nondum dealbatum est, scd nunc dcalbalur. , lllud itein nogge convenit; qualilalcs corpora , * . , non esse, sed corporig expertes. Nam si corpora eggent, referrentur ad praedicamenlum substaniis. Quin etiam accidemia omnia corpore careol, nec , * , per ge exsigtunt, nisi in gabstantia congidereiiiar. . QualUate* easdem tubitanliaU* ae accidenlale*. , . &ed el illud obserrandom, gubttauiialeg qualitafee

Quarta denique apecies qualitatig, est figura el G fornia. Ac figura quidcm, lum in animaiis, tuin in inanimatig locuin babct: forma autem in animatig duntaxat. Quod gi de inanimaiig etiam forma, aul formosum, d i c i l u r ; id non proprie, sed abusive dicitur. Quapropler latius patcl figura. Nani el forma ligura nuncupalur; contra aulem inaitiinatorum figura, fonna non dicilur. Porro rectitudo el curvitas ad qualUatem periinent. Jam veio sciendum est, qualia maxiroa parle a qualilatibus denomiaalive dici, ut a calore, calid u i n : quaedara vero, eliam sequivoce, ut musica cienlia, ei musica mulier: quaedam denique, qiianquam id rariug, diverso iiomine, u i a virlute, studiogus. Nara qui virtute praeditus esl, eiiain D gludiosug vocatur.

637

DIALECTICA.

638

, - ' , . , , , \ , , \, , , * , . " (37) , * , , *> . vestimcnlis, ac tum ad praedicamentum lium ordine.

ad substantiam referri. Naro sunt ejus partes ; quippe quae ipsam dividant, atque ad specierum ejus deiinilionem assumanlur. Cui porro praedicamenlo lotum subjicilur, ad illud quoque parlee ipsius referunlur. Eienim grave el leve, aut iu mole consideraniur, ut in iis quae appenduntur ; ac lum ad quantitaiem periinent: autin substaniia, ut in elemenlis, puta igni, ac terra ; ac lum ad substanliam pertineut, u l subslantiales differentiae. Eodemque modo in denso et raro res babet. Aut eiiim subslanliae ratione, ut i n elemenlis; ac tuin ad substantiam referunlur, aul advenlilie, .ut i n situs; quippe quse posilione exsislant, ac quodam par-

, - . , . , . , , . , . , , , , . , .
c

57 Tria auiem sunt qualitalis propria seo conseclaria. Primum, ut contrarieiatem recipiai; quippe calidum frigido contrarium est, et album nigro. Secundum, u( magis ac niinus admittat. Ubi enim conlraria sunt, illic eiiam magis ac miiius reperilur. Magis porro, intentionem ; ininus remissionem significat. Ilaque possuinus dicere, hanc specieni illa candidiorem esse, et uiinus f r i gidam. Terlium qnalilalis conseclarium, ac maxime proprium, est simile ac dissimile. Sciendura est autem iiguram non babere contrarium. [Illud notandum, non omnes privaliones per [ , - moduro negationis d i c i ; verum esse nonnullas, quaeaflirmalione efferuntur, ulcsecitas et surditas. , . , Rursum, non omnem speciem aflirmandi modo * , proferri, sed etiam negandi; ut intemperantia, , ' . * quse cura spccies sit, non lamen per affirmationis, , . sed per inllcialionis modum appellala fuit. Nam , , posilio, aflirmatio dicilur ; ut, pulcher esl. Negalio , , , , aulem, inficialio ; u t , non esl pulcher. Gum enim , .] dicimus, itiiquus, syllaba in negationem signiflcai, uti vox, non.] Quod si hoc album illi albo sequale, atque haec , , , superflcies illi superficiei a?qualis esse dicitur,
r

VARIiE LECTIONES. Forle ex Ammonio, . ln corrigiis. Quse dilatanlur ct constringuntur. Sic Colb. et Rt*g. 1230. Sic veius interpres legit; potitiones enim. Cod. S. Hil. , Alii vero el edit. . * Quae uncinis includuntur, etsi in edit. et mss. babentur, ad capul De qualitate, non perlinent: sed vel ad capul De oppositis, vel ad caput De prhatione; atque a coalexlu alieua sunt.
b

NOT;E.

( 37) . Aut enim subttanliva D parlium continnitate, nulla earum in minutiore ratione. Ammonius cap. Dt qualitate, idom, quoddisjunctione dislendalur aut conslringatur, ac deKosler, observat, rara et crassa quoddam quale nium in corpus aliud converlalur: ut pula cum iignificare: quunquam aqua modica in vnstam aeris copiam rarefactione aliena e$$e divisione transformalur, vol densatus acr in aquae stillam qnalitatig videntur. Utroque enim coarclatnr. At Nosler, Blemmydas, el alii qui A r i , pariium posituram aliquam indicari perstotelem sectiti sunt, non de hac rarilate in catespicuum est. Duplicis doinde generis condensalio- goriis disptitanl, sed de illa qua parles &ic dislennem et rarilalem alTerl. naiuraiem, et duntur, u l meaius corporis subiilioris capaces nrtificiosam. Priorem ad subslaiiliaui aperiant, quamque bpongiosilatein melius ex DamaNosier reducil, ul ct Blemmydas in Diulectica rns., soeno dixeris, ilemque de ejosposleriorem ad silum, ex Arisiotele et Amnionio. modi densilate, qua parles ad se muluo accedunt Cieterum Ammoniusex istolelis Physica ( propius, seque magis lansunt. Porro spongiosita ) probal, , ra- tem banc, et densitatem ad situs calegoriaoi nnlla refactionem ti condensationem veras essc qualiinjuria revocant. iaies, ubi lolum corpus sic aiBciuiil, u l saiva
8 i

S. JOANNIS DAMASCENI

640

baud lamen id ralione qualilatis, sed ratione quan- . tilatis : qiicmadiuodum etiam iu quanlo, simile et dissimile consideralur; non ut quantum eal,sed ut , qualitalem parlicipat. . CAP. L l i . . '.
f

De agere el paii.

Sciendum est actionem et passionero, id est , , agendi vim et paliendi, sub qualiiate conlineri: \ , agens vero et paliens substanliani quamdam essc, , cerlo q u o d a i D modo operanlem, aut palienlcin. Agere igilur esl in seipso actionis causam babere : , pati autem, in seipso, el in alio patieudi causam , \ , babere; ut opifex, et illud quod efficitur. Nam , \ . opiicx in se operis causam babet: opus autcm in , opifice quidem principium babel; in seipso vero, ^ . , , apiUudinem ad patieudum. Per opificem autem boc loco arlificem intelligiinus, pula fabnnn : per , . opus vcro, maleriam artitici subjeciam, u l lignum. , , , Ligni siquidem maieria fabro subjicilur. * ' " []. , Eorum porro quibus agere et pali convenit; , quaedam sinipliciter facere dicuntur, u l in artibue , faclivis, puta fabrili, seraria, ac similibus, In q u i - , , ' \ bus opus remanel, eliam posiquam opifex ab opere , ccssaveril. Eteuim postquam arcbitectus Ouem . , ;vdificandi fecil, rcmanet quod cxstrucluiu fuit. Quxdam aulem dicuntur agere, in quibus illud , ' qiod agitur non remanel, cessante eo qui agil. . , Ubi enim libicen canendi Hnem fecil, non mancl Q , ' . , , , , tibiae caiilus, sed inlerit. Qusedani denique dicun tur conlemplari; m i sludere astronomiae aut geo- . inelriae, intelligere, bisque similia. Sunl aliae i n - , , , , , . uper species, qua3 in animatis considerantur; ut in igne, lapide, Iigiio et similibus. Priora igilur in . , bis quae ralione utuntur, locum habent. Posteriora . autem, in illis quae auima et ratione carent. Non cnini ea ratione agit, qua eat animaium ; sed qua corpus admotum corpori. , 58 Duplex autem categoriae hujus proprietae : aliera, ut contrarietaiem admittat. Nara calefacere, , ac frigefacere inler se pugnanl. Allera, ut raagis el minus suscipiaL Quippe contingit, cum magis , , . calefacere, cum minus frigefacere; itemque magis

caleQeri, et minus frigefleri^ Uaque in prcdicameiuis omnibus considerantur agere et p a t i : nimirum in substantia, gignere et g i g n i : i n quanlilate, numerare et numerari: i n iis quae ad aliquid, conduplicare et conduplicari : in qualilale, dealbare ei dealbari: in situ collocare et collocari: in habere, ferre ac ferri : in u b i , conlinere et coniineri : ilem in quando, continere et coniineri; in praesenli scilicet, el praierito, e t f u iuro lempore.

. , * , * , < , , * , , , , .

YARLE LEGT10NES. Itec habent mss. Regii qualuor : desunl i n cdilis. In Reg. 3362, reperi: , .

tll
. .

DIALECTICA

6tt
CAP. L I I I .
De iitu.

Situm esse, est quodamroodo comparatione a l , terius positionem liabcre : velut corpus ita s i i u m , * , , . ac lalem habens positioneni, ut vel recumbat, vel * , , sedeal, vel slet. Porro situs, ires eunt species; , nempe stare, sedere et recumbere. Nam rectiim . , esse, slare f a c i l : dcinceps aulem, ex parte jacere, , * et ex parte slare, sedere eflicit. A l oninino jacero, , . recubilum facit. Porro silum essc, nec eum qui , * , silusest, nec locum signiflcal, sed cjus qui situs * est, posilionem in loco. . Eorum autcm quae siia sunt, alia naiurali modo , , sunt sita, ul clemenla in suis locis : v. gr., lerra, * , , , , , * aqua, aer, ignis el similia : alia per posilionem el , , , . ariem, ul statua, columna, aliaque id genus, Est el alia insuper divisio ; nempe quod eorura quae sila , , suni, alia firma sint et immota, u l terra : alia , , nioveanlur, ut coeleslia corpora. Ac pratcrea eo. , , * , rum quse sita sunl, quaedam polcslale sunt s i u ; quae nimirum iransmigrarc possunt: quaedamaclti, . ul ubicunquc sita sint. . . CAP. LIV.

.
, . , , , , . , , , , , , ^ . '.
f

De ubi.
Ubi locum signiftcat. Nam cum quaeritur ex nobis, ubinam sit talis : dicimus, domi, in urbc : haec autem locum significant. Species porro prae.dtcaroeiiti ubi totidem sunt, quot locorum differeutiae : nempe, sursum, deorsum , dexlrorsuro, stnislrorsuin, anlc, et posl. CAP. L V .

De quando.
Quando tempus designat. Nam cum ex nobU quispiam sciscilalur, quando illud conligeril, d i cimus, anno superiori, duobus abbinc annis ; quac quidem tcmpus signiflcant. Species porro prsedicamenti quando totidein s u n t , quol lempora. Tria autem baec sunt : ncmpe praesens, prxlerilum et futurum. 59 CAP. L V l .

, * , , * . , . * , , . . NCp.

.
. , , . , , , * , . , . , , , , , * . , * , , , * , , , *
f

De habitu. Quid habitus, ac eju$ modi. Habilus est sub-

stanlia circumstans substantiam. Significat auteni, circumdare ct circumdari, sive comprebendi, nec csse rei pariem aliquam. Ac quidcm aclive coraplociuntur et ambiunt tunica, arma, el alta i d genus: passive aulem, annulus, ac si quid ejuemodi exiguum est. Porro necesse est, i i l et quod compleclitur, quodque aliud se complcctens babet, substantiae sint. Si enim alterum qitidem subslanlia sit, allerum auiem accidens, u l i scientia ac sciens, minirae ad praedicamenium babere referuntur; babere autem lot differenlias habeU

VARliE LECTIONES.

ubilantia vel aliquid adventitium.

t

Reg. 5, elcod. S. Hil. e l N . , supple * quod quidem exprcsse additum legitur in Reg. 33791. Edit. , quod ctsi maxime absonum, Billiue reddidit ett
f

643

S. JOANNIS DAMASCENI

CU

qtiol rerum differentiae sunt. Aat enim animata & ^ res est, aui inanimala. Atque rem quidem anima- , . inanimatam vero, ut annulum, calceamenlum tam habere dicimur, ut puerum , equum, ct similia et aha id gcnus. Praelerea dicitur habere mullis q-ioque aliis modis quivoce, de quibus poslea fusius disseremtjs. . '. CAP. LVH. . De oppositis. , , Oppositio sermonis est oppositio conlradiclionis. . , Rerutn oppositio triplex. Relaiiva, contraria, pri . , valio. Quidquid opponilur, vel opponitur ut , ; . ^ , res, vel utsermo. Si ut serino sermoni, affirmationem et negalionem efficil. Atque affirmalio qui- , . ; dem est cum diciraus aliquid inesse alicui, verbi , , gralia, est pulcber; negatio autem cum quidpiam non inesse dicimus; puta, non est pulcher. Utrum- , \ , que porro enuntialto dicilur. Si autem, ut res . * opponuniur, vel dicuulur ut ad ea in quibus est ? \, conversio, efliciuntque ea quae ad aliquid; quae , quidem muluo sc inducuut & perimunt: vel u l , non ad ca in quibus conversioni locus est, ac . quae non habent relalioneni. Alqne illa, aul in se , . muluo migranl, alque interim tamen sunt nalurae consentanca; el haec contraria efliciunt, u l calor , . , ;, ei frigus : aut alterum quidcm in alterum niigrat, , . alleruin aulem non migrat in altcrum; estque alterum quidem illorum naluralc, allenim nalurae repugnat, ac lum illa efficiunl quae invicem opponuntn ationc privalionis ac habitus, ut visus, el cae< ilas. Visus siquidem habtlus est, utpole ab habere; ca> ciias autcm, babilus privalio, ncmpe visus. Conlraria iine medio et cum medio.Conlra , , riorum autem alia sinc medio sunt, alia mediunr C . " , , habeiit. Illa sine medio sunt, quorum allerum, seu , , unum, ineo quodest ipsoruni subjectum, si in iis , , de quibus predicantur, esse necessc est : ut mor- . bus et sanilas, in subjeclo animalis corpore. , , Quippe omnino necesse est, auC morbuni, a u l sa- . , nilatem ejusmodi incsse corpori. Pcr morbum au- , lem intelligimus omnein naiurae dislractioiicm. , IUa aulein medium babent, quorum allcruin ne- , cesse non esl inesse subjcclo, seu iis de quibus praedicantur, ut album el nigrum. Sunt nainque , , conlraria, nec lamen propterea horum allerum ^ omniuo nccesse est corpori inesse. Nequc enim , orone corpus, aut album esse, aui nigriim necessa- , . , rium est (sunl enini corpora fusca el r u f a ) : nisi ^ forte alierum contrariorum alicui a naiura deter roinale 6 0 ; uti calor igni, ac frigus nivi. Porro , contraria quae niediuni admittunl, parlim nomina , , habent; . gr., quod est mediuin inter album ct * , . iiigrum, fuscum d i c i l u r : partim nominibus carent. Nara quod medium inierponitur inter juslum ct injuslum non habet nomen; sed cxtremi iitriusqiie negatione medium ejusraodi significalur; puta ntc juslum, nec injustum.
r r , n s i l

Contrariorum quadruplex proprietat. Conlraria * , porro quatuor hae proprietates comilantur. Prima est, ut booo quidem, malum contrarium 'sit: malo , , . autem, quandoque bonum, quandoque aliud ma- ( lum. Etenim temperantiae intemperantia contraria , *,] .

YARIiE LECTIONES. Edit. et msa. quidam, , male. * Uncinis inclusa supplevimus. .

8

645
f

DIALECTICA.

64

, e a l : intempcrantiae auleiu, iulcrdusn temperantia, . H , interdum slupidilas. Est enim stupidilae, cum non * , . movenlur aul excitanlur animae. afifectiones. Qua, . , propter inlemperanlia lemperaniiae defectus e s l : ' . slupidilas autem excessus. Porro defedus cum excessu pugnat. Sccunda proprietas esl, quod fieri non possit u l conlraria simul sint in individuig . , , secundura idem. Neque enim Socrales simul et IJ , , . , valere el grotare polesl; aut membro eodem ca \ * , lefieri pariier ac frigefieri. Tertia, ut in codem * . subjecto, aut gcnere, aut specie, aul numero sinl. Genere quideiu, u l in simplici corpore album et , . , nigruro: specie autem, u l in aninianlis corpore , , sanilag ei morbus: nara de numero est perspi , cuum. ldem enim corpus per stii mulationem capax \ , esl conlrarioruro. Quarta deniquc proprietas, quod * , conlraria, vel sub eodem genere sinl, u l albura et . nigrum sub corpore : vel sub conlrariis generibus, ut juslilia et injuslilia sub bono et malo; quae quidem contraria sunt: aut demum suiit ipsa couiraiia gencra, ut bonum ct nialurn; quae quidein conlraria genera sint. . '. CAP. LVIH. 2 . De habiiu et privalione. " Varii modi quibus dicilur habilus. Habilus , , , , babiti el babentis actus dicilur : pula, armorum eC \ . , - armaii; sive induenlis et iuduli. Secundo, advcn , , tilii aclus exsistentes durabiles, sive illi naturales . , - sint, sive ad aniraum spcolent. Naturales nempe, ut calor in iis quae calcfiunl, animi anlcm, ut * , . , , scienlia. Terlio, quod nondum qtiidcm babol, sic . , C tamen comparatum esl babere possil: quod quidein esl pritnum sigiiifiralum, ejus quod cst , ;, , \ polestale. Quarlo, naturalis qualitas, id est habitus naturalts : ut calor igni% dormicnlis visus: quod quidein secunduni sigiiificaluiu e s l , ejug . , , quod esl potcslale (quamvis enim urere possit , ignis; non tamcn aclu urii), priinum auiem ejus quod esl aclu. Quinlo, ui arius perfectus : u t i . visus in actu visionis, el calor, qui jam calefacil. . Quibus ilem priialio. Privatio Hricte negalio. , Privatio autem cst babilus abjeclio. Ilaque opponi , lur primo babilus significaio, armoruio, sive vesti, , lus privatio. Secundo, adventiliorum babituum . , abjectio; ut cum id quod calefactum est, refrige - ratur. Tenio, quod genus rei nullo modo babere , D comparalum est; ut infantem natura comparalum ad musicam dicimus; ficum autem nequaquatn. . , Ficus iiaque privala csl, quod nimirum stirpiuni , , genus non sit apium ut recipiai musicam: 6 1 \ . quod ilem locum habet, cum genus quidena rei , , apiitudinem babel; quaedam aulem species non iiem : v. gr., animal cernere aplum est; et tamen . , lalpa, quae animalis species est, cernendi apti u , , dine caret. Quario, poientiae quae secundum habi lum est, abjeclio. Quinlo, finalis aciue ac pcrfi , cientis abjectio : quod quidein superius, eam q u * , pcr privationem et babitum flt, cotitrarium op positionem appellavimos; hoc est, potenliae, tam , , efficienlis, quam patieniis. Haec porro tribua bi&ce , . notis insignitur; u l stt, quod nalura comparatum
1

041 S. JOANNIS DAMASCENI C48 csl habere, nec ullo iamen paclo babet, verum /58) *
0 0

proreus prWatum e s t : . gr., dtcimus lapidem . caeoum esse; neque enim comparalus est ut cer- * nendi habilu polleat. Nec canem reccns naturn * caecum appellamus; aut nuper editum infantem, . * edentuluin : quia eo tempore babere visum aut , denies minime comparati sunt. Neque item pedem " \ , caecum esse dicimus: quandoquidem animal a na, . Uira non habet in pede videndi habitura. Cum igitur tribus bis modis haberc comparalum cst, ncc tamen babet, privalio dicitur. CAP. L I X . *.
1

De priori el posteriori.

xal .

Modi prioru posterioris. Prioris significa tiones qualuor sunl. Primo enim ac polissimuin , * , quod Umpore antecedil. Ac proprie quidem i n ^ . , , aniniatis, senius d i c i t u r ; i n iis autem qtue aniroa \ , carent, vetuslius. Improprie tamen allerum pro. , ' altero usurpatur. . Secundo, id signiflcat, quod natura prius est , * quod nimirum simul tollitur; ut animal prius est , * , noniiue. Quippc animali sublato, ne homo quidem * * crit [Uomo enim est animal), conira vero sublalo , * honiine, eril nihilominus animal. Nam el equus, et . , * canis animalia sunt. Ac rursutn, si bomo s i l , ani- , * , niai simnl erit (homo cnim est animal), contraau- * . lera si aniihal s t l , non propterea hominem esse , , * , necessum est; scd equum forlasse, et canem , et , * * [ gimilia. E l baec quidem, quod spectal ad secun *.] dum illud prioris genus. Tertio id quod ordine prius esl; ut dicimus lille- C , * , ram priorem esse, lilteram b posteriorem, ac ' deinde syllabas, postea dictiones. . Quarto, id quod dignitaie anleccllil; utdicimus, , , primum epiecopue, deinde presbyler. Quanquain , * nonnulli modum hunc submovent; eo quod Oeri . possit ut qui ordine prior est, dignitate el merilo , * . poslerior eit. Quinto, u t i dicimus causam ei causatum; velut , , Socrates imaginesua prior est; quippe qui imagi- - nis *u causa sit. Sed el paler filio prior ac major ; . est:paier namqueest lilii causa : quippe cum filius , * gignaiur ex palre. Eoque eiiam beatus Gregorius ^ ' * scnsu accepit, quod a Domino noslro in sacris (39) Evangeliis diclura eet : Pater major est . D
1 0 > 0 u

.
02 Alii autem adjungunt id quod est cogilalione Cl intentione aniroi prius, ut paries esl iundamentis prior. CaHerum reducitur illud ad quartum modum, quo attquid dignitate priue est. Nam quod inten" Joan. , 29. VARLE LECTIONES. Haec supplenda censuit Corabeflsius ex nostro codice, legunturque in Reg. 2926. NOTiE. W J f5P *. &Q* * , anttceUtl dtqnilate. H\c omnium anleriorilalismodo- , , tnsliiuiione notira rom aheniiiimut , inquit Pbilosopbus, \ tura, orium habuit. fjov . Nam, ut ait Amnionius, *
e i r o r a ar art0 w

" * ; . , . , .
1

n o n

e x

pta

r < r u m

na

tf|

DIALECTICA.

6S0

, *\ . tion priu est, hoc rcipaa posterius cst. Qnol porro \ , modis est prius, lolidcm qttoquc cst postertui. Prius auiem ct poslerius; majua iicm et minus, , , ' non inter aequivoca reccnsenlur, scd inter ea qarto . ab iino sunl. CAP. L X . . E\ De timul. . Modi quibus aliqua tunt simui. Simul ea pro* , prie dicunlur, quorum oiius esl i n oodem tempo * , r e , ut cum duo quidain eodem temporis puncio . m i i sunt. Atque liic primo modo signiflcationum . prioris opponiiar. Sccundo, ca simul eese dicontur &, , quae invicem coexsistunt, ila lamen u l neutrum , alterius catlsa sit, aul ab aliero esse accipial; ut . " , duplum et diinidium. Simtil c n i m coexsislunt, ee. - quc mtiluo inferuut, alque pariler lollunt. Ilic , porro Diodus secundo modo ac quinto priorie ad[] , , vcrsalur. Elcriim in sccundo, nec se simul infe . , runt, nec siinul tollunt: in quinio auiem, allerum , (ausa c s i ; altcrum a causa profectum. Tertio simul , csse dicuntur species illae, quse ex adverso genua * , dividunl; boc cst, quae ex eadem divisionc desccn, , . dtint, vclul raiionale ct irraiionale ex animaH. Ilie , , porro modtts primo et secundo, ac fere Iribus aliia . opponilur. *. '. CAP. L X I .

(39) , .

De molu. Quid moiut. In quibus pricdicameniit $it. Sex

_

moius quoad locum. Molua esi aclus ejua quod csl iu poicniia, qualenus cst in polcnlia,
. . r -,-

. , , , , ', . , . , > , , , . , , , , , ' , * . * . , , , , , * , , ' , , * * , . , ,

Velul xs polcnlia slalua est. Ms quippe siatux formain polest suscipcrc. jfiris itaque, quod poicnlia slalua c s t , in eo aclus posilus est, n l dissolvalur et formetur ac expoliaiur : q u omnia sunl molus. omnibus ergo pradicamenlis, in quibus considcratur id quod est polcsiatc, i n iisdcm eliam moius considerabilur. contra, i n quibus non consideratur, id quod esl potestale, nee molus quidcm considerabilur. Consideratur ilaqiie in subslaiUia, in quanlitate, in qualilale, c l in pra> dicamcnlo ubi. In subsianlia nempe, ortus el inler i i u s : in quanlilaic, accretio et decrctio : in qualilale, aheratio : in prxdicamenlo nbi, hoc quod eet in orbcm agi (quod quidem circumactio dicitur) ^ item a rocla linea moveri, quod appcllalur motu* rcclus. Porro motus illius qui iu rectum est, sex sitnt modi, supra, infra, inlra, exlra, dextrorsum sinislrorsum. Quare adjuncla circulationc, eepiem sunt moliis locales. Nam quidqtiid mulaiur, aut

V A K l i E LECTIONES. Cod. S. H i l . . Quidam codices, . Nonnulli alii : .

N O T J S .

vocet. Pliilosophi locuni non indicat scboliaetes, (39) . Quid sil lib. Pktpic. c. I l i i . 5 c l 0 << esl ^ exponit scbotiastes inlra pagiuam Regii dislinguilur contra id nuod cst , seu pocod. 4 % 6 : tentia, seu apliuidinc. Id quod nirsura videre t i t . , . lib. n De anima, cap. I , l i t . 1 0 nlsi forle appellet potenliam eompietaro. contummatio specificationis. Idem etl

aiqut impulsus. Arnioietet eam quoque aplitndinem

P ATROL. G R . X C I V .

21

55! S. JOANNIS DAMASCENI 652 per se mirtalnr, aut ratione alicojus quod sil in , , ipso; aul ccrlc raiionc alicujus quod sit circa . , ipsum. Ac si quidem per sc; 83 orlum eflieil ct ^ , . - Iuleiiluiii. Sin Tatione alicujus corum quap insunl; , * aul ratione quaniiiaiis, alque accrclioncm ac de , . f r e l i o i i i n facil: aut ralione qualitatis, liimquc allcralionem elGcit. Sin denique ralione alicujtis quod sii circa ipsum, inolum secundum locum facil. Nam locus, nec ipsuin esi quod movelur, nec eodem aliquid quae sunt in ipso, scd comilalur ca qnac movenlur, ct circum ipsa est. Circa orlum autcm ct inletitum lioc iuteresl; . quod orius sil progrcssus a non esee ad esse. Nam JJLTJ * quod prius erat, lioc o r i l u r ; inlerilus contra, , . ab esse ad non esse mutatio esl. Quod vcro ad ac- ?, , oretionem ct dccrctionem speclat; accrctio cst . motug ail maja*; decrelio auleni, ad noinns. In al- , * , leralione rursum, sunt oppositT affectiones : puta . , opponitur caleiactio refrigeralioni, et candori n i - , , . gredo. Quocirca opponuntur , inteiitus quidcm , , o r l u i ; decretio aolein accrctioni: nlleralioni vcro, \ . 'lum id quod pcculiariler oppositum est, tum etiam . " quies; . gr., calcfaciioni, lum refrigeraiio, lum ) , quies opponititr : nam cuin res calefaciioni sub- , jecta lermlnum acceperh, atque ad sunimum calo- * rein pervenerit, lum quiescrl, ei caleficri dcsinii. , . Uidein etiam mulalioni secundiim locuni, tuin con- , * * trarius inotus, luin quies opponilur : contrarius 0 , nimirum molus, ut molus sursum molui dcorsum: , . quies vcro; nam si quisglebam sursum jaciat, non . prius deorsum movebtlur, quam inlcrcesscril quies . aiiqua. Caelerum cofelesti molui nullus motus con- , , , Irarius est. Videtur aulem, alleralio inotus reliquos Q , , conscclari. Nam el quod procrcalur, ei quod mtc- , . \ rftt, et quod angclur, et quod decrescif, quodque , loci mutaiione niovelur, omnino allcratur. ln nalu , ralibus tainen moUbus, quanquam alterationem , " reliquo tnoitia comilari reperiraus; fieri (anien , . polost utree aliquaalleraiione muielur, ac nilhlo- * * minus nullo alio molu inovealtir, uti contingit in . " lapidc. Ilic enim calore afticilor et frigore; nec la , * raen augelur aut desinit. Atquc ila demum in nio- tibus aliis. Quapropler, elsi alleratio rcliquos mtttus . comilatur, ipsa lamcn sccundmn se considerari polcst -. bincquc comperlum (U iliorum discrimen. Mulalfa non motus slricte. Yerum Aristolcles, (10) baudqtiaqtjatn mulalioncin molum appellat. Elenim . in quinto Pbystconim, piobavit orium oi inieri- D , , tmn niulaliones quidem esse, non inolus : co quod * * ;, molus ila fial, ut res inlerim salva et incolumis , . , maneat. Quod si atleralioni ae mulationi locali duo , conlraria esse diximus, nempe contrarium molam, , , , el quietem ; ulique sciendum omnino eet, posse <> " alia et alia ratione duo quaedam uni conlraria esse. . , . (40) . Verum Arisioie.es, otc. ut mutatio sit quoddam gcnus , cujus Ex Pbilosopbo scx motus specics numeraveral, el Ires sint species, , , , motus, inprimis generalioitcm ei corrupiionein. lionet ta- gencrailj, corrnplio; adeoquc moius oinnis mulalio menj Ammonio auciore, Arislotelcm, lib. Phytic. sit quxdam ; ai non vieissim. Gcnerationem porro mutationem ideo dislinxisse a molu, u l generac l corruptionem moius propric npn osse, iisdciii Honem ct corrupiioueiu eesc moius propric dicios quibus Noslcr raiionibtis probai Ainnionius. DCgavcril. Pbitosopbi mentcm Ammouius cxplicat,

G53

DIALECTICA.

654

tt , , Qutes nimirum contraria esl, ut liabilns, et prival i o ; al opposiius moius propric eonli arius est, ulT refrigeratio calcfactioni. 64 CAP. L X I I . . . '. De habere. IZfpi . Habere octo modis dicitur. Aut e i i i m , ut babitum . " el dispositionem, aut aliam qualkalem; oienim \ , scientiam ac virtutem baberc dicimur. Aut ut . quanium : lignum enlm tres cubitos magniludinis . " babere dicitur. Aut ut substanliam circa sutistau\ , . , l i a m ; quod quidem est universalissimum genue. , , Hoc porro vel circum universum corpus, ut veslem: * * aul circa aliquam parlem, ut annulum in digito. , Aut partem ia loto; dicitnur enim babere manum. Aut ut in vase; u l i aropbora vinflm babere dicitur. , , Aut ut possessionem; doraum enitn, aut agruti) , babere dicimur.Quin et uxorem dicimur habere; . et uxor itcm virum habere dicilur. Videtur aotcm , , . bic modus ab habere alienus esse, quoniam con , * . vcrsionem adroiuit. Neque enim magis viraiji , - babere iixorcro signiflcat, quam uxorera virum. , . ' , Neuter enim allerum exsuperal; verum aequc ac sine discriinine sese invicem hahent. Quanquam . auiem possessor quoque prxdium, ac rursus pnc, , , dium posscssorem babere dicalur, atque bacc inter se convertanlur; at non lamen ut vir uxorem, ac . oxor viruiu. Eieniiu jus ontne ac dominium in pr&dium possessori compelil; caque dc causa, possessor poiius babere, praediuni aulem baberi dicitnr. , . lllud aulera lnrnime dublum, quin habere i n , aequivocorum numero sit censenduin. NonnuM , . , ^ porro ejus quod esl babere, lotidem differenlias esse dicuni, quol sunl ejus quod est agere et pati. , , , - Uti enim ea quae agunl ac patiunlur, v e l s t i R l aiti, . mata v e l inanimata ; eodein modo hic qaoque, ; * , , aal animatum esl id quod babet, el babelur, aut , * inanimalum. Qua tgitur ralione divcrsorum ge nerum eadem erunl differenibe ? verum responderi , , . potesl: id qnod est babere, aut circa tolum corpus esse, aut circa partem. Atque boc rursus, aul ad propulsandas injurias csse accommodalum, aui ad ornalum.

De enunlialione, uffirmatione et negalione. , , Affirmath negatio. Cotitradicloriarum vera ,

ullera. Sciendutn est, tain affirmalioiiem, qtiaut' . negaiionem, enuntiationem esse. Aique aflirmalio , quidetu esl, quae, quid alicui insit, id csl, quid , . , , , D aliquis sil, signiUcal; ul Socratcs sapiens esl : , Socrales ambulai. NegaHio atilcm, qn:c, qtiid ali . cui non insit, id e s l , quid aliquis non s i i , osten , d i i : u l i , bic non csl sapiens; ille non ambulat, , - Quoniam autem omni afflriHalioni, negaiio; ilera , que omni npgalioni, aflinnalio adversalur; negalto , ea quae ailirmaiioiii oppouiltir, oi aiTirmalio ea . quae negationi adveraaltir, conlradictto dicilttr. Porro altcrain falsam, alicram veraui esse nccesae cst. . 2\ 850AP. L M V .

. .

CAP. L X H I .

ilt.pl , , . De lermino, el propositwne, el sylloghmo. /. : Demon&tratio lcgici muncris. Quid iermiuus.

656 S JOANNIS DAMASCENI 658 Obgervandum esl, boc logtci muacriscsse, u t d e d e - A . luonsCratione pcrlractei. DemopairalioauljMiveyHQ- * gismug cel. Syllugismusporro ex duabus verig propo- , * ailionibusel conclueioneconflatup, T.gr. utanimain , , immojtalem essedemonstrem, iiaprobo : Quidquid (41) . 71 perpetuo motuagilur, immorialcetl. Haecegipropogitio. Pcindc allerain propoeiiionem adjtingo, e' dico: * * 7/ Anima perpetuo motu agimr. Scqullur conclugio : . ; . " , Anima ergo immoriaiis est. Uuaquaieue aulem posilio ex lerniiiiis consial. Quaeli|>et enim propo- * * siiionis dictio lenniniis appellalur. Nam terminus * , e&t, in qucm proposilio re&oltiUir. Exompli gralia, , , \ in bac proposiuooe: Quidquid perpetuo tnolu agiiwr, , , (42). immortale tii; quidquid, lerminus csl, ulpole prolennitius dicctur; immorlaU, ilidem icrmjnue d i c i l u r . poaiuoiiis pars : perpelno moiu agiiur, lteia ae dpniuoi, tcrntinug dicitur. Ui bonus $yllogi$mu$. Wud aule(u scire con- , ; Tenit, necessiariiiiu rsse, u i proposilioncs orones vera sinl, ac conclusio proposilionibus respou- . , deat. Nam si vel proposiiionum aliera, vel conclu- , , . sio, falga inveniatur, paralogismus, boc cst raptio- . " , , ^, rmm arguinenluin, non syllogismus erit. Porro , * , quinq-ie iata, ir^rope vox simplex, nomcn, verbuui, , * dictio, lerminug, nibil itticr sc ralione subjecli dif- , , ferunt, aed secuudun) babiludiuem dunlaxat: , * T. gr. borao, u( gimpliciler aliquid signiGcat, sino- , * plei TOX diciiar : n l aulcin gubjecium, nomcn , 0* , - Tocatur : u l vero raiionem praedicati obtinel, ver , bum : ut rursum parg eat affirmationis el negaiionig, diclitf: ut denique propogilionig ac &yUogismi . para, UMMRUS appellalur. Quid verbum dialeclicit. * Sciendum cgl aulem C , , in propogitioQd, boc esl, in aflirmalione c l nega- , , Uone, subjeelum quldem, uonifn d i c i : quod aulem (5 . , pracdicatur, verbum. Exempli graiia, propositio , ' , , egt, komo ambulat: in ea, homo subjectum est, &c nomen dicilnr; ambulat aulem, pradicali raiionem , , ofyinei, et dicilur verbum. Ac rursum in hls ver-

* , , , big, Soerales bonus est; Socrates subjeclum est, ac nomen dicitur : bonu* esl, praedicaM locuin tenel, , ^, ; * , ' , , &, i . , , , , :;.

ac verbum mincupalur, ulpoie alfirmalionis pars : tatuelsi alioqui apud graninialicoe, bonus dicclur esse nomen. Atque ut sunimalim dicam, illud omna quod e$i coroilaiur, verbum esl. illud ilem ficiendum, uibil inlcr bacc quinquc diacriminis esse, ncinpc inter cnuniiaiionem, pro-

VAIUiE LECTIONES. Ilic addtinl ires codd. Logica* fusiori, , , , - , (& * , . Ae in negalione perinde ac in aflirmutioiH, sive verbum $it, sive nomen, vertmm philosopnis dicitur qua praadicatum est.
f

NOTiE. agHur, etc. Iloo esl argumonlum, quo Plato i m wortutiiatcm aniroormn probabat, de quo lcgendus Mamiliiig Ficinug in Phwdonem. Illoctiam Palrum woiitiitlU incaute uai gunl, O U I B non advertercnt, oa pcriude PkHoucm anima? bclluinae incorruptioBoju itituliasc.

(42) f(\ , . Ac demum, csl, ( 4 1 ) . quod perpeiuo molu

terminus dicitur. Qtio aucioro lioc srrtpscril, nogcio. Nosiraleg verbuiii, est, oopulam vocanl, non lerminum : Uleiiunydaa , q. d . pradicutum adjunctnm. vcro ipsc quoquc t c r minum illud csse ail.

 ; adversus propoeilioneru hanc insistil dicens, uiufe . animam unmorlaltm esse cotutal? innc id instantia - appcllatur. Uursua cum inquireudi causa proponi ; . * m u 9 , numquklnatn anima immortalis esl t qtr.estio , vocaiur. Denique, cum ex propositiotribus aliqoid > , colligiiur, conclusio appcHalur: v. gr. Afitina per " petuo movetur: quod ptrpetuo movetur, e$t immofUle: ' . ex bis propositionibus coMigiiur : Anima ergo i m morlalis est, alque haec esl conclusiou . \ CAP. LXV. . * De/Snifiotits variw, , Yaria* terminorum logicorum definilionei. Pro , . positio est oralio enunlians aliquid ab aliquo; , qtiodquidein est negalio, u l , Socrales HonrhUi: . " - aut alicujus de aliquo; quod atlirmalionis rnlionctn . , , babel, u i , Socraie* non ridet. Tenninus est, i n , quem proposiiio resolvilur. Sytlogisttiits est oratlo, in qua posilis quibasdam (boc est, totrcessis) aUud 4 , ncceseario ex iis q u sunt poftiia, esse ceoiiiigtt, . propter illa quae posiia suni. Etcnim ob poeitas , propositiones, fit conclusio, nulla alia externo pe , \ tiia confirniationc opus habcns. Quaestio, esl . , , sila intellectui inquisilio leiidens ad eleclionem vel . - fugam ; boc est, ad inflciaiionem, vel coiiscnstim. , - Q Percontalio, est inlerrogalio diffusan) ac prolixatti responsionein poslulans. Hoc enim interrogalorfa , ' oralio a percontaloria differt, quod inlerrogatoriatM , , . velox (boc est, paucis cor.cepia) responsio sequi , tur : percontaioriam aulem, prollxa, ei multis . , . , verbis. Characier dialogicus d k i i u r , qwi aclecha , , , tione et responsione conalat. InsUniia, esi q u ab ipso inilio orationem everlit. Anliparaslasie, id est . , , depulsio, est quae id qnod ab adversario dicifitr, ut . k, , verum quidem admillit, eed rei preposilae niWI , detrimenti afferre ostendil. Leinma, id esl assnmpluin, est quod ut ceritim et iiidiibilaluiii a d alicu, . , jus rei probalioneio aesuinitivr. Hsereaiscst senlciilia, seu opink) niuUoruni bominum tnter se quideni , , conaenlientium; ab aliis autetn dis8?nl4eniiuni. , , , >. |) Coiumunis notio, est de qna intcr unuies conslat; velut, eolem e6e. Thesis, csl viri alicujua, eapin , . iia ac erudiliooe insignis aliena a conniiuni cxiaiinialionc opinio; id csl, nova quaedam, iasoleneqae conceplio: u i illud Parnueuidis, qui cus unum esae dicebat: illud ileui l l e r a c l i l i , qul oinnia nioveri asserebat.
7

W DIALECTICA. 658 . " ; positionem, qnaesttoneni, inatautiani, ac conclusioilh>Zh , . " nctn. Nam cum aimplieher pronunlio, anima ; , ett immotHalis; enunHalio dicitnr, Cum uulcm tit , . pars syllogisini assumilur^Jara propositio est, quod , dice, Anima wunortalit eil. Rursus cuin quispiam

, , . , 6, * , , , " , , , *

Commune qualuor modi$. Quid sil ptr *eo*iri.

Coinmune, e t r quod in inullie cooaideramr; aul quod de multis praedicalur. Coinmune aiilem quatuor modis dicilur : oempc, aut quod in parles dividi potesl, ullerraqua in plures baeredfs dislribuilur. Aut quod sine division^ in communeni usum adbibetur; non lamen uno eodeutque lcoipore : ut scrvus unua, atit uuua equus duoruin dominoruno, nunc bojiis, nunc illhis iniperinm

S. JOANNIS DAMASCENI 6C0 exscqucns. Aut quod iicel oecupalionc proprhim , naurpelur, in commune lamen remiltitnr, n l 07 . . Jocus in Ihealro, vel in balneo. Aut deniqtie, qtiod , hidivisc ad commuuera et eamdem inlelligenliam . ' , ' profertur ; ut praeconis vox. Atque boc modo in , , jequivocis el untvocis debet acripi quod dicitur : . , Quorum nomen est commune. Per se est, quod p r i - , , , . HMtm ac per esaeiiliam alicui incsl, ac n o n pcr , , aecideus, ut esse rationale, boiuiiii. Univcrsale , , . esl, quod multa significai; u l bomo, animal, sub- , ' slanlia. Pcr accidcna, est quod potest alicui ines , e , v e l abesec; bomini aegrotare, vel sanuro , esse. Facere dicilur in artibus effcetricibus, in , ' , quihus remanet rcs quae in fabrili, et eimi ^ libus. Absolula enira efleclione, remanet lectus. . , , Agcre autein dicilur in iis i n quibus non remanet , , opus, id esl quod fuil cffecium; ut in tibiae ludo, et salialione. Conlcmplari d i c i t i i r , inteUigere; asironomiae, geometriae ac similibus operam darc. De sublili conMeratione. Duplex , $eu ( 4 5 ) iublUis ralio, quam en$ rationi* mdgo dicimus. - . , ,, vcl subtiletn considcralioueiii , vera , , d o c l r i n a duplicem csse pronunlial. AUcra enim Si, velut qurcdam, ac * boe , eaC, accuraiior qusedam ac sccunda cogilatio, quse toiam 4 iinplicatam rerum speculalionem, atque * , COgoitionem explical, ac declarat : m quod sensui , aimplcx videbatur, per longam et curiosam menlis . , iedagalionem variuin et mtilliplex esse appareat. , g r . boino qni simplex cse vidclur, sublili cogi l a l i o n e duplex iptelligilur; ex corpore ecilicei et . , B i m a CODcrelus. Altera autem figmentum est Q , . COgilalionie anlmi, per conjunclionem eensuum ac , faciiUalig imaginanlis , ex iis quae suul, ea quae , Don sunl cotuponens et a?slimans; cujusmodi cst , htppoceniauroruni, el sireuariim, et tragelapbo, . rtim fabnlosa conficlio. Uniiersorum enim parlcs , accipiens, a4que ex partibus aliud quidpiam com- - . , arbilralu ac libiiu suo, ea qiue nullo modo conspiciiintur in rerum nattira, aui exsislere irv* tdliguntur, in animi cogitatu ac raiionibus finxit, subindequc in materia concinnans, simulacra Molaque iormavil. Ha-c aulem, simplcx cogilalio dicitur. Garrulitas, eet, duin quis ea quae in aliquo conlincnlur, de eo quod eonlinel, enuntiat ac praedieat. . gr. in homine animal el bipes continenlur, e i in Socrate album et musicum. Si quis ergo ea de bomine, ajil dc Socrale praedicet, hoc niodo, boioo esl aniroal bipc* : Socrales csl quiddam mu aicum, album, illc nugalur et garril, idem multottea repelcna. HJCC eniiu nugacitatem et garrulita[ " , , , , - , , , , . .
1

VARliE LECTIONES.
* D I I O veiba iwec addo ex Colb. Rogg. Set S. H i l . m*s. miiUa, . . Edil. , pro , i i l in N. el I I . 2928. Alii liabt-ut, : priores inlerprcles, opn$; Quac lectio verior cst. Ex Ug. Mcditivo singulari, n. 1 0 0 4 , Ha:c addidil Combefisius, ueqiio ad . AssuU lamn videnmr, aul sallcin loco niola. Prius enim agendum eral , Dc quas o r a l i o Tiiiosa esl, ubi do oraiionis epcciebus variis, quam de unius i e i ad aliam babiludine.
1 9

NOTiC. ' ( 4 5 J knlrotar. Snbiiliorcm consideralionem, Loontio. Uuquc prachcral Basilius lib. I ConL Hc. Hscc cadein totidem fcrc verbis rc|Kri cap. 28 Eunomium. CoilecUn. IDSS. couir. Scverianos, lanquaiu cx

 I DIALECT1CA 662 , \ proinuni: quouiam ba?c complcctilur bonio el , i. . ^ Socralcs, adeo nt qui ca affirmavcril, et ista siuml declnrassc consealur. , , De habiludine. Nabiludo esl el prophiquitag, , , . et amor sivc amicitia, posscssio, ct participaiio, . , et conjimctio. Ilabiludiiiem vocamus, rei alicujus , , , \ cum alia connexioncm, el constieludinem, ct affc , ctioncm; qwe, tum ex loco eodcin originem habet* iiim por respccium ad locHm cumdcm;ac etiam , co GSquod in codcm loco consistaut. Scire aulcia , * cxpcdil, qtiod in quatuor hominibtis scx liabiludi , ncs repcriamur: prioris erga tres alios, atque adeo* jam ircs babittidines considerantur: secundi erga. . 1 duos, eicqiie quinqnc sunt: lertii erga unum; cx qno coniingit, inter qttatuor babiludines 6cx rcperiri al vcro intcr qninqitc bomines decem babitudincs esse. " . Deunione. Vnioms vdrii modi. Unio Gt variis [] , modis. Aut cnim per conspersionem, u l in divcrsis , farinis, quae in nnain inassam comruisccnlur. A u l . " , per aggltitinalionem, u l in aerc et phimbo. Aul pcr . , coagmenlationcm, ut in saxis, et lignis. Aut pcjj , confusionem, u l in iis quae liqtiescunt, ct in mc * [ , , tallis : in illis nimirum, itt iu ccra el pice, aliisqnc , .] - cjusmodi: in bis auiem, u i in auro, et argcnla , , , aliisque id gcnus. Aut pcrmislionem, ct tcmpcralioncm, ut in liquidis, ptila vino ei aqua, aul vtuo . (44) <!, , * ct mellc. [Aut per coalilionein; u l in iis quje prius avulsa sttiil, et po tmoihmi restituunlur, ; , v. gr. cnm fax ab igne procc.lens, iterum igni rcd . dilur.j (45) Vnio per compovlwmm el hyposladca At vcra

VARIifi LECTIONES. Qunf qnidcm babiludo, probc oxplirala, mullum jnvat ad ca p<?rcipienda, qu*e de unionis. spncit;1 ns siibdiiiiiur. Unde vol artnulrt !)e unionc pr%millenda eraui, vol snbjicienda. Cod. S. Ilit. cl alii qMidam, . * Aliis, , q R. 3362, , iu Colb. cod. pervcluslo, et i t i uiargine cod. S. Hil. adduiitur, quas glalim K e q u u n l u r .
n

NOTiE. (44) , aut per contraclionem. C eiusraodi emanalioncs et rcfusioncs in Dco non Ejtismodi unionis sxpc mciniucre Damascenus et admiltercl, ob quas Divinitalis unitas eli^m dividi vidcrclnr, u l non malc (bservabat Arius in oj>ist. alit Palres. Velus inlcrpree, tecundum confusionem ad Alcxandruni Alexaudr. , Iranstulii : Combcfisius hic ct in edilione opcrum . sancli Maximi, secundum coaliiionem : Billius, secundum conlractionem, cui favcl Isidorus Pelu- (45) . vero unio quaj gecundum compositionem. Unioncm ejusinodi sioia, qiii banc de qua agilur, Sabclli , conlemperationem a Palribus quibusdaio consimili voce alicra inlerprctatur lib. i , nominatam addil, quo inlimain divhiilalis ci liiiiua,episl. 247, ;, nitalis in Cbrislo conjuncliouem sigmficarcnt. Nemo te hyposlasis contractioEnimvcro lren:vus oa passini usus csl, lum deindc nem, velnl esseniuc unionem, doceat. Scilicel SabcU litis aiebal Filiuui el Spirituni quasdam cinana- Nazianzenus in ipsismet liicubralionibus, in quilioncs esse, qux, Deo ad sc relrahctile, divinitalis bus iovcclain ab Apollinarislis coiifusiouem refel l i i . Concinil eidom Ncinesins cap. 2 cl 3. Clyrillus jKilago , dcnuo uuircndir absorbcrenlurque, ncc ii pacto 1n se subsislcrcnl. Sic Nazianzenus, laincn Atcx. iu rpsiola ad Joannein Antioch. pro(itelnr se ab cis abborrcre , qui aiTnmaiinl, orat. 23 , explical. Quin cliam Sabol , quod temperalura, vel coufu$io, velconlurlitis, ul bncc iu Deo ling^rcl, siniibbus Palrum sm batio Det Verbi facla sit cum carne. Idem dc larat ' loculioiiibus parum accuralis abustis ost. Juslinus quippc Dial. cum Tryph. p. 350 : Quandoin Cominouil. ad Eulog. ac recie qnidiiii). Kaiu tult Paier, i n q u i l , virtulem exsilire ex n Polcmon Apo1!in:irii disdpiilns magisiro accrptiini ipso dicnnl (Scriptnra?) , retulisse fcriur cap. 9 Collccian. coni. Scvr. i dicendo naturam unam Dei Yerbi incarnatam, non , rursusque quando tmlt, ad , natura compotita, sed geipsum retrahil. llilartus in libns De Trinitale* ci Ite synudis, aliiquc Lalini vucibus uuionis cl conlemperata. * connnnnioni*, cxpriniuut: undc Sulpi- * Uanc enim vocem ad exiermimndnm bmalius Scvenis, nbi dc Aiiininensi roncilm, iiiiui Sabcllio in xinioiic dhtcnsisse a i t , quodrium naiurarnm numerum ip*e solui (Apollinaruis*

653

S. JOANNIS DAMASCENI

664

tliih) quaj per conipositioiicm fll, est parthun inker \ se, sine ullitis delrimenlo> coimnealio ; ut in aniina \ , ^ et corpor*. Quam qtrtdeui unionem quidam Patics , . leniperaiionem ac commistioneDi d i x e i u n l ; atquc \ eliam , id esi, naturarum velul coucrclio , item quamdam ac coBnalMralilalem. Scicudum csl * aitletn, nonnullos Patres commislionis vocabuluin , . * i i t n d in Chrisli mysterio miniute admisisse; ai , * unlonem secuudum coinposilionem, oinnua ad , * , unum recepfsse. Unio autem byposiaiica-ipsa esi, , \ . \ * quaeex compositione exsurgU. Esl ilaque secundum liypostasim unum quod ex dirersts naluris conslal. . Rursumque, per hypostasim unum illud e s t , quod ex duabu* rrbtis, in uua lanien persona afnoscilur. Ac dcnique tinio pcr byposlasini, esl naitira accedens ad aliam bypostasim. GQTemperalura. Temperaiura aulem est cor- , poniin apposiiio ac mulua qualitatum permeaiio. . \ , Ac rursiis, mislioest corporum qualilaics suas in se invicem coinmisceiUium conjunclio. Mislio esl . substanliarum nalura diversarum concursus, c l , qualitalum quae illis insunt, inulua intursio. 6. Esl eiiam uuio quae pcr juxlaposilioncm fii; , \ * estque sitnilis illius qii pcr coaptalioncm. . U nio personalis, et alxai Nestorianw. Rursum ( 4 6 ) , penonalis unio dicilur, cum quis allerius pcrso- , * naiu subiens, ipsius, loco pro ipso verba facil. Ac \ , pralcrca uiiio esl afleclionis* ut aihici ad anii- . *0 eum. At Nestorius alias unioncs coinmenlus esl, , \, nempe secundum dignilalem ac bonoris sequalila, , , \ lem, et volunlalein eamdem, complaceDliamque, et Q . nudam nominis communitatem. In.unione hypostatica nulta est confusio aut cor * rnptia.Sciendum esl aulem, in unionebypo&ta, \ lica, res sptrilales haud sccus illig uniri, quas ipsas , * \
4

vvbis in lucem emisil , inquil anonymus consarci- esse dixit uniouem Verbi cum bumanitate, qua facium sil. u l veluli legatus personam regis subit, nalor. (Ibalcedonensi delinitione rejicitnr, sed ea cujus comes sit confusio, - ejusque vices gerit, ila Cbristus bomo ob qualein, lempcraturam seu confusionem. Hinc Eulocunquo uniouein islam, divini nominis, bonoris, gius Alcx. amid Pbot. cod. 250, tempera- dignilalis, et virtuiis parliccps fueril. Hanc alio tnram adniisU, eam scilicet, inquii Pholius, qucc iiomine vocanl, quam Joannes Maxenlius confusionem non annueret, ; in Profess. tid., anath. 4 , el quidam ex Latinis, . Quo sensu Leontius, lib. tecundnm affecthnem inlerprclaiiliir, alii ucundum Vonl. Eutych. unionem , secundum habiiudimm relaiionemve. Carterwii Nemesius, cap. compoiitioncm, perinde csse ait, atque - 5 . conjuiictioneiu quamdaiu ,' relalion* , , $ecundum complicalionem vel sitam agnoscii, nec non [ \ lempera/tonem.Tbeodoreuis, diat. 2 in Incarnatione , tn propensione et affeciione, quae uibilo , temperationem tine temininus vera sit et pbysica, nuia corporis ei anim*, peruttioue el confusione agnoscil, instar illius qua qiia fit u l aninia " , operatione $ua acrctn lux pcrvadii, ignis femnn. Anaalasium Ancorpus toium pervadat : bac vero sincerius adliocbeoum, el Siuaitam, Maximum, el alios omitlo, umbrari Dei \erbi cum nostra iiaiura conjunqui vocem eamdcm adbibuere. Imo temclionem, quae lamen alterius longe generis s i i peraturw noiuine libentius usi suut, qiiam ;; cl prestamior. Alqui bic auctor appellat qnia lempcralio fluidoruin ct subiilium est, qua* inlernum respeclura et ordinem animai ad corpus, ae liiuluo penilius permeaiil : aridoiutn vero m i quod suapie natura et substaiuiali aciione proxune btio, quorum perfecta non &U unio. Verum ulraque informat, vegelat, sensui idoneuni reddit, eic , voce, si simul juitganlur, iuyeteriuni apiissime uapropler unio bac habitndims loto cvlo declaratur; quia huiDanilatemsic porvadil diviislal ab ea quam Neslorins imagiitaius est. Sunl niias. u l a i u l K U naiura; in<olumes nian^anl. qui observanl, personalem copulam ( 4 6 ) . Rursum personalis uuiorepcriri viruin inlrr et uxorem, quaj in foro persona una dicunlur ; ilemque inlcr niulierem gradkitur. Uli vox persona, non veram modi, sed et appareniein cl larvatam significat, vidain ejnsqne fclura. Cum l o i sensus baec nuio sic personali uuione non vcra sentper el proprie atiggcreret, hanc jure Paties ab incamatioms lide dicta, sed ei impropria ct moralis, ut bodie loqni elimiuarunl. amant, nmuilur. Ncstorius : perscnaiejn
9

665

DIALECTICA.

666

, , , possunt suseipere, alque ea unlanluf qtue aimul . corrumpuntur et intereuni : unilas aulero, hicon. fusas manere, ac expertes corrupiionis mhilquo demntalae eecitndum. qualitaies, u l i ea quae adjacenl Ejusmodi enim spiriialiuiu rerum natura exsislit. . SCp CAP. LXV!. ' . Adhuc unione tecundum hypostasim. (47), * lllud scire aillnct, unionem secundum hyposia sim, unam reruni conjunclaruin composilam hy * , postasim eflicere, naluras eas quse ad 70 unionem , \ convencnint, canimqiie dislinctionem, ac naturales . proprielales confusionisomnis ac inutationis exper les in se relinentem ; ipsam aulem nuUam Ad seipsam hyposlaiicam difleremiam habcrc. Quippe ! , ipsius flunt ulriusqiie eorum, quac ad unionem , coicrunt, characlerisiica dislingueiitia, per qua * X . ulrumque ab iis quae ejusdcin speciei ac nalune , : , * sunt, secertiitur; ut in anima el corpore. Etenim >, una quidem ex ulrisque; puta Pelri, aut Pauli, ; , , composita hypoetasis eflicitur : caeterum i n seipsa , , naluras ambas, boc esl anim;e et corporis, earum . que distinctam cujusque raiioncm ab omni per , niislione alienam; atqtie itero proprietates. ab omni confusione rcmotas, saivas rotinens, baoei *"> * , , nibilominus in seipsa characlcrislicas ulriusque proprielales; puta animse, quae eam a reliquis ant
g t 1 1

VAUIiE LECTIONESHoc caput etio loco reddiiur, ut proxime eequaiur divcrsarum tinionis gcnerum explieaUonet. * CodJ. plurimi, . Ed l ei cod. S. H i l . aliique nonnulli, , Cod. S. U i l . aliiqne pauci, nou , Monnnlli vero, .
r

(47) . lllud scire attinet, elc. cuteat, imo unionem * secttndwm Pcrsonali copulae unionem * secundum hypostasim. Itaque Leontius bene observai duplihyposta$im Cyrillus objecit, anath.2 conlra Neslor. ciler intelligi unionem * , a c primo Tbeodorelus vero cum Oricntalibus, vocein novam Cyrillum ut copulam per relaiionem vel affectioesse conclamavit. Nibil ad baec Cvrillus, nisi, conlra n e i n , , lolleret, dixisse unionem eeso recens invenUs ab ba*relicis impidates, decre factam * , ' secvnomnino ut vocibus aliis verilas diseilius enuu- dum hypo$la$im, hoc est secundum exsistenliam, rerumque ipsarum; id esi cit|pi i i e t i i r ; seque adeo nccessiiaie adacluin, ut allerutrius subslantia? detriiiicntutn, vel confusio , relalionh aul affddionis conjunclionem, liem, lioi niida R p c e i e . Altero semu dixisse Cyri/nsserla uniune * , everleret : bauc vero vocem nibil aliud significare, lum att naturas duns in hypotta&im unam coivnu: Uirumqm sensum Netlorio quidem refragan, prio , , rem tamen e$se wrlorem, , * , , " . Profecio Pbilosopbus ipse lib. be mundo c a p . 4 , formarum alias essc * , q o , , Niti Verbi naturam, the hypo-vcraesunt et permanentes, alias ' specie lenus dunlaxat, rtec consietentcs, . slaslm, hoe esi ipsummet Terbum, humanw nalurm Ouocirca IretiSBite suscepiioncin camis a Filio Del secundum veritatem unitum absque convenione fuisse conlra Onosiicos affirmat (Ub. i v con\usione, velut $aye diximut, unum intelligi, cjiismodi ei *% Chrhtum, qui idem ipse Deus el homo sit. c. 1 ) ul non putathe, $ed in subsiantia reritath, Eodem sensu unionem banc naluralem, ei lioc cst vere et ceriissime , facla sit : ucvndun naturam essc scrtpsil, na- , * . Naxianzenus, oral. 51, consimili voce unioturae nominc, ut dicium alibi esl, sunipio pro ipsa re, el non speeie soluiii, seu pro rei veriiale, nem hiimanilatis cum divinitaie, * nuft ^ , . Uuione cupat tubtlanlim (enttt, dimissa ea quae sccunduiu veri, hoe etl quv sil secundum naturam, inquit ingratiam, operationem, el relaiioticm sil. Nemesiut, defens. 3 Anatli. com. Orienl. el lib. n Coiil. Ne$t. cap. 3, Ennoroianos blasplieinice reos peragit, qiiod p. 33. Permirum csl eximium docloreiii Thoodo- Dei Filiuni ncgareut naiura nostrse * , . iVoft retoeiOrienlalibus obejusmodi voces iiiussantibus, itibsiantiali modo uniitun csse; subdilqiie * aucloriialem oblcndisse Albanagii sui lib. cont. ergo pura benetolenlia, e$l hit unionis moApollin. De incarn. \erbi , unio- d , ut illuitribus tiribus quibutdam videtur, * * , $ed naturam causam habet. Qui vero nem iltam secundum naturam esse, ei i n
% 4 %

6C7

S . JOANNIS DAMASCENl

malfiis scparcnl; ilemquc corporis, quae ipgui a , * \ * cateria corporibus secernanl : nec ullo lamen . roodo anima a corpore sejunganl; veruin unianl * et copulenl simulque uiiam ex ambabus composi , lam byposlasim a rcliquisejusdemepeciei hyposta. \ , * gtbus dirimant. Al posteaquam semel nalura hy , ' poslalicam unionem gusceperinl, divisiouis prorsus cxperlcs rnanenl. Nam eisi anima in morle a cor \ . pore divellitur, uiriusque tamen byposlasis una * . eademqtic perscverat. Hypostasis enim est rei cu- \ , \ Jugque gccundum seipsam in primo illius ortu \ congiilutio, aut eliam composilio. Quapropler ani, \ . nia et corpug unujn idemque exsistenliae suae principium retinenl, eliam si alleruni ab aliero disjun. gatur. lllud autem observandum, naturas quidem sc- , ctindum byposlasim inier se uniri posse, u l in * , \ homine : itemque naiuram ab byposiaM assumi, , ct i i i ipsa snbsisterc posse; quae quidein ambo in Cbristo inlueri liccl. Nam in eo naturae, divina . \ , \ , nimirum, et bumana, copulalae s u n l : atque in Dei , , \ Vcrbi byposlasi, quae prior exsistebal, anitnata ipsius caro subsistenliam nacta esl, eamque h y - , \ . postasim habuit. vero, u l ex duabus nalurig VAlUiE LECTIONES. * R. unug, . NOTiE. eint illi illustres viri, gi conjiccrc \ \ liccat, Diodorutti Tarsensem nominavcro , ex quo . Ncstorianum virtis derivalum sit. De bis etiara r . loqnKtir Nysscnus episiola ad Thcopbiltuii conlra \ Apollinarem , cujus fragmentum citalum esl col , \ lai. 5 qirinla synodi. Cselcrum Thcologus c i Nc . niesius imilabanlur prisci illius Anliocbeni con cilii Patres, in quorum synodicae fragmciilis, apud , \ Lcontitim lib. Cont. Neslorianos, legimus. damna- '; , ; tum fuisse Paulum Samogatenum, quod Verbuni, , aHemam?e sapienliam Pairis, negarel cssc anilani . naturae luimauae , tubstaniialiler; esse , , \ > , subtlanliam $ub$tan- tialam in corpore. Dooentqiie, Dcum in Virginis , , . utcro cousubslamiatum humanilali fuisse, \ \ . Ex quo , \ * apparet unde Apollinarig contubslan- . , tialionem acccpcril, quam ciim obtorto eeiisa i n - , * lelligeret, unicam Cbrislo naluram, bumana de- Rursum hominem corpore curlata, aflhixit. et anima contlare concedimus, nec tamen eum esse (Jnionem gecundura bypostasim dici, non Epbc corpu* et animam proprie. Id porro perspicuum fit. eina solum, ged el Ghalcedonensis aynodug approeo quod anima et corporis definitionem, ei quod ex bavil, deincepsque Gyrilli sensu elricliori oniisso, utroqne conflaium est, attribuere possimus. Eaniliil aliud ea imellectum est, nisi plurium nalii- propier quando ex dnabns naluris Iwminem dicimus rarum in unam byposiasim jperaonanaveconctirsus, (nam quas illic coeunt, differenlU nec cjusdemnavel exiraneae naiura allen jam exsislenti hypo- turce $unl) unam composili natnram esse censemut. eiasi adjunctio, ^ Etenim proprie loquamur, hominem corpus et , iuquit Damasc. Posterior baec acceptio i n anhnam haudquaquam appetlaverimus : eUi licenlia < arnalioni Verbi duniaxal et niaxime propria est, qnam Spiritu saticio accepit, [amiliare e$l Scriquatenus, inquit Maxinius, citalus in Collccl. pnrtv tolnm parte detwminare, ni qua> adialectica: conlr. Scvcrianos, c. 21 : Una et eadem \erbi jiugacilatit jugo exempla sit. Vemm in Christo inenune anteaque exmtens hypostatis, abtque suinarrabilis effiet inejfabUh esi unio nec fieri potest ut clente causa, simplex, et uuila ex parie composita, humanum ingenium simile aliquod exemplum invepostremo smcepla carne anima inteliigente animata, niai : quandoqnidem eum nedum ex divinitale el citra sui demutaiionem vere composiia evasit. humnnilate Ha:c prcedicamm, sed et illorum ex quibu* plane in exemplo unionis corporis et anima, quod Compotitus eif, nomina ipxa quoque allribuimus. veteribus frcqucns esl, non babent locuin : nain Christum enim dicimus Dennt, dicimus et illum ipsum atiima corpore anterior non est. Sed discrimen Uomlnem, quoji in aliis affirmaitdi lucus non tsf, e l c . aliud, et quidcm gravo, inlcr illas unioncs, EuloLibontius, nt apparcl, Patros roiiccssiiri cranl e x gius Alcxandr. obscrvavil, cnjOs verba rcferam ex aniina ct corporc, naluram n n a m f i e i i , quaui cx iisdcm collcct., c. 19 : divinilaie Vcrbi ei bumanilalc.
v % %

669

DIALECTICA.

670

, (48) , nalura una 7 1 composila, aut cx duabus byposta sibua una hypoatafiis cfficiatur, omnino fleri neipiit $ . propterea quod contrariae aubslaniiales differenti \, ^ , in nna eademqae naiura gimul esse non possttitt. * , Siquideni earum munus est, naiurag eas, quibua * insunt, ab inviceni dirimere. Ac rursum ficri non . , * poiest, ut qnae seroel separatim ac per se exslite. runt, principium aliud subslslendi el byposlasie babeant. Haee enim nihil cst aliud qaaro per se ae . seorsim exsisteniia. Sciendum porro in sancla T r i nitate, byposlasim modum esae principii expertem scmpiiernae cujusque exsislentiae. , , Illud aulem scire convenit, cura compoaila a l i , qua natura iii, debere parles esae gimul tempore, , , - alque ex aliis aliud pertici, adeo u l non servet, sed poiius iinmuiel, ei in aliud convertat ea ex qtiibua , coinpositum est. Ut cum ex quatuor elementts , corpus efficitur, aliud cx aliis ( i t : ac neque ignis , perfectus, neque ulluin aliud elemenlum esl aut . , dicitur. Et sicut ex equo et asina mulus gigniitir. * , ' Nnqiie cnim mulus, equus aul asinue esl vel dici , t u r ; ged aliud ex aliis, ncutrum retinens inconfu. stim et invariabile, eorum ex quibus concrelus esl et coaluit.

lierum philotophim definitiones, qtucad breviorem logicam pertineant, mbjich, ul jacent, tam ineditis quam t n m$$. prmlerquam in Ikg. 2927, in quo logica fusior descripla est.
. '. CAP. LXVII.

*
, Q fj/ . . , . , , , f ? ^, , , . " , , , , . , . * . * D . , , siu Philosopbia est amor sapicnli. Sapienlia autem vera pbilosophia est. , , , * , -

Sex philosophia: definithnes.

Pbilosophia esl cognitio eorum quae snnt secundum quodtfunt, id eslnatura ipsonim. Pbilosophia csl rerum diviiiarum bumanarumqne cognilio. Philosophia est cura et meditatio morits, tum ejua quae sub electwnem cadil, quam quan naturalis est. Pbilosophia esl assimilalio cura Deo, sccundum quod homini possibile est. Deo aulem similes evadimus raiione justiiiae , eanctilatis et bonilaiis. Jusiiiia qtiidem in aequabili dislributione vcrsatur; boc est, ut nec injuriaro inferat quispiam, nee c u jugquam pcrsonam in judicio suscipiat, sed unicaique prout gessit rependat. Sanctiias autem, qua cum bonilate incidil, auper juelitiam nssurgit, etin eo sila est, ut quisquis laesus est, palienler ferat, atque iis, a qnibus laesus est, ignoscat; imo el itlos bonis afficial. Pbilosophia est ars arlium, etsctentia scientiartim. 0;nais enim arlis principium est philosopbia ; quippe eum per eam ars omnis inventa vora Deus eet. Quocirca cbariias erga Deum, i p s * DWidilur porro pbilosopbia in conlemplalricem el activam. Conteniplalrix, i n Uieologiam, matheinalicam, el pbyaiologiam : iuatbemaliea, in aritb-

NOTiE.

(48) " . Sive duarum hypoconatare finxenint, qood nbslanliam nalaramre iiusium. II.TCC ad Ncslorianos sequioris a.vi spe- perfcctam ab b y p o 8 U i , sctt pcrsona subsistente
n a n t , qni omissa unione secundiim aOeclionem, bonorem, babiludincm, qtiam Ncsiorius primum postieral, cx dnabus naluris perfcclis c l bypostasibus, bypostasiiu Chrisli unam, Christura unum, per ec, non salis dislinguercnt. conlra fidc catholira cerlumest, Verbum bumanam naturam assiimpsisse, non personaiu aul byposlasrtn.

671

S . JOANNIS DAMASCENf

C72

nieticam, musicara, georoetriam el attronomiam .A , , , , , , Aeiiva ruraum, tn eibicaiu, oeeouomicam et poli t k a m . Ad conteniplatrioem 7 2 Uaqtie rerum cor- , , , porc et maieria ?acantiittn pcrtinel constdcralio, Dei videlieet, qui p r caeteris el propric incorpo- \ * reus ti irnmaterialis egt, deinde angelorum, ac , , & da?monum, el aniuiarum : qu eliam ipsa, si cor- , poris habeatur ralio, a maleria reinoia dicuniur, , , , tamelsi alioqui, si cum eo quod propric malcria \ . , , , , caret, boc eslctun Deo, conferamur, maiaria conalare censeaniiir. Aique de big agii llieologia. At , \ . Yero materice copnlataruui reruin naturam specu- \ , l a r i , v. gr. nnturam animatilium, plautarum lapi- , , dum, el alioruin id genus, ad phygiologiam speciai. ^. * Ea autem conlemplari quae medium oblineni locuin, quae iiimirtim uontiunquam in maleria, nonnun* , , ' quam extra materiain considerantur; tnathematic:e , . proprium esi. Nnmerus enim per se quidein ma \ . leria vacat; altamen in malcria deprebendilur, , puia iu frumento, aut vino. Dicimus siqttidem, , decem modii trilici, et deccm sextarii vini. Quod , eliaui i u ca,teris inatliemaiica? gpecicbus eodein , . modo locum liabel. Activa morcs colil, et quo paclo vitac ratio inslituenda sit, cdoccl. Ac si q u i dcm unum dunlaxat bomiucui erudiai, moralis, seu elbica d i c i l u r ; si umyersam domuro, oeconoinica; gi inlegratn civiialcm, polilica nuncupalur. CAP. LXVIU. . SH\
t

De methodis quatuor dialectich.

Scienduin est quatuor esse dialeclicaa mctbodos, , , id esl logicas; divisionis, qu niiniruni genus in , pecies per differenlias inlerjeclas el niedias divi- , d i t ; definitionis, quae ex genere et differentiig, per Q , priorem illam divisis, subjeclum d e t i n i l ; resoiu- , , tionis, quae composiliora i n gimpliciora resolvil; * liocesl, corpug in bumores; bumoreg in frucius; fructtig in qualuor elementa; eleuienla denique In * maieriam et f o r m a m : demonstrationis, q u per ; roediuin aliquid probal gubjectum argumenium, , * gr. proposilum mibi est deuionslrare aniraam ease iminortalena : aumo aliquod medium, nempe, , , agilari perpeluo molu; atque ad hunc modufii ar- ,
gumcntor: Anima auUm agitaiur tmima ttl perpeiuo tnolu, motu agitalnr : quod frgo

perpeluo

immortaU

ml :

immortalis.

Tripiex retoluiio. Boiendum esl aolem ylk>gisuioa, partis demonatraiitis eaae. Neque illud ignorandum eai, Iriplieem esse resohitioneiw. Alia enim natiiralla eat, utea doqttalocuii sumus; alia logica, utcum syllogismum in figuram stiam resolviui$; alia mathematica, cuni id dc quo qtiaeritur, Unquaai certum ac concesaum gumimiis, atque ad aliquid, dequo nuiia est dubilatio git, pervenimns, unde id quod propositum est, colligitur, v. gr. quaestio haec proponatur, utrum anima immortalit $it? quaesiium illud tanquam certum ei indubiialum gumo, ac dieo. Quandoquidem immortalia eet anima, est profecio lam bonie, quam improbis aclionibus merces cougiiluta. Quod si merces conslituta est, sane est qui judicium gubcat, el qui judicis obcat parlea : essc quoquc qui rcbus

* ol . , , * , , , , , \. , , , . , . , . , . "

43

DIALECTIGA.

674

) , bamanie providcat, ct providentiam neccssumesu 6 * \ , provideiitiam ilaque pervenimus; quae quidem . , apud 78 omnes c ^ r a dubitalionem est. Alquo . , binc per composilionem sic disputo: quoniaiu pro videnUa esi, el judex, eunt quoque praemia et pcenae. Quia autetn sunt prxinia et pcenae, est eHam de qoo jndicium feratur. Cum ergo sit de quo judicium feraiur, immortalte anima sit neeesse eat.

Qua uquuntur reperi in qualuor codicibus reyiis ad ealcem Dialeclicce S. Joannis Damascem, miseratque Leo Allalius Auberlo, cum aliis Damascenis.
AESEUN. DICTIONUM SOLUTIO. . Necessttas violentiae causa eat. , Elementum communiler sumilur pro eo ex qoo , * * prestiluto fil aliquid, et in quod resolvitur. Proprio , , vero elementum dtciiur, id ex qup corpus conslU luilur, el in quod rcsolviiur; quaiia sunt, ignia, * , , , , . , , * ftqua, aer, tcrra. Ignis est corpus subtilissimum. \ et calidissimum, ac siccissimum. Terra esl corpus * - sicciseimum el gravissimum. Aqua est corpos b u . ' , midum ac frigidissimum. Aer est corpus humi . dissimum et molle. Ortua est molus secandum . sttbsianiiani, a non esse ad esse. Interiius el cor . * ruptio, moius est ab essc ad non esse. Atigroeiila . lio est motus in re quanta sccundum magnitudi . . nein. Decrelio csl motus in re quanta secundum minorationem , seu diminutionem. AUeratio est molus in re qualitate affecta, secundum roii. , talionem. Lalio eel molns e loco in locuni . Circumactio motus est circa eumdem locum. . ^ Motus spontaneus, est animae molus, qui c l i n . animantibus rcperilur. Tcmpus cst incnsura motus, . et numerits prioris el poslcrioris in motu. Diescst . moius solis circa lerram : aui eiiam, cst tcmpus , quo sol supra lerrarn moveliir. Nox cst urabra . . corporis lerra?, een tcmpus quo sol sub terra mo 7 * vetur. , id est diei noclisque spatium, . " cst orbis circumvoluiio. Mensis esi icrnpus a con , , junclionelunac cum solc, ad aliam pr>xime sequen* . , fem conjimctionem. Anmis est lempus qtio sol zo , diacuui orbem peragrai. OpporlunHas tcropus eet . rei prospcre peragenda?. Inlcnipesiivitasvopportuni , temporia omissio est, prne vehementiori in re opiata . prosequenda desiderio. " suniilur, vel pro quaria , . anni parte, vel pro duodecima diel parte, vel pro , , ^ auimi vigore.vel pro corporis flore. Ver esttcmpits . - in qno dominatur bumiditas. iEstas est tcmput , , in quo dominalur calor. Autumnus tempus cst in . quo vigel siccitas. llienis lempus cst in quo frigua . " praevalel. Barbala etella esl ignis in aideris speciem congeries, eminus radios vibrans. Cometa cst atei , larum concursus ignis figuram referens, comse , , . capitis instar, circumcirca radios emiUens. Trabcs , , cst contus, sideris epeciem roferene, sea lignum igneum, radium sursum emiltcns. Lampas csi . accensio el congcries ignis. Iriscsl insignie rcpnc sentatio solis in nube concava ct roscida, in orbis , modum rolunda npparens, ad aspectum sidcrisveJut .

VARIiE LECTIONES. x Rcg. duo, .

675

S. JOANNIS

DAMASCENI

C76

in speculo propler aeris condensationem expressa. , . Parelius esl nubee rotuuda, 74 densa, soli non . abeimiiis; seu est repraesentaiio aolis i n nube densa, atque ooini ex parle plana. Fulmen est . flaiu in vorlicis modum, flammeum iraprimens . molani, desursum deoreum ab accenso igne de- . pulsu6, cunclaque circumcirca comburens. Typbon \ . \ TOrticosus motus est aeris caliginosi, desursum i n , * . " \ * terram cmissus. Prester est motus vorticosus plendidi aeris desursum dalalus. , sceptus . \ . \ . esi fulmen seoreim a nubibus. Grando esl aqua \ . penilus congelata, supra lerram addensaia. Glacies , , \ , eai aqua congelata in terra. Nix esl aqua gelu . scmiconcreta, e nubibus i n ierram delaia. Pruina \ , eai aqua gelu conerela, per materiam butuidam . alleram iu terra addcnsata. Imber est aqua copiose , e nubibus decidens. Piuvia estroris congeries. Ros est sliltarnm multarum humor: Nebula esl opacilas . , \ nubi praevia. Vapor est exhalationuin circa terram copia. Lacus est aqua multa dulcis et conferia, . , eoncava decliviaque loca dense invadcne. Mare, ;, \ . . eai aqua saisa et amara, concavoe ac profundiores terrae sinus implens. Scaiebra est emergens fontis principium; eive eliam aqua ex eversione lerras qoasi procreaia ac emergens. Terrae motus, esl vebemcns venli molus tcrram subiens, eamqun eencuiiens. Pyrocrater est oriflcium, seu foramen, ac spiracului per quod subierraneus ignis foras erampit. Lyra est instruroenlum fidibue instrucluin.

Finis, nuspice Deo , pfmlosophicornm sanctissimi JoannU Damasceni. .

LIBRUM

DE

HJERESIBUS

ADMONITIO.
l n Regio codice n . 2926, ad calcem Logices Joannis Damasceni, Hbrarins r a t i o n e m et c a u sam aiTert, c u r post hujus sancti doctoris opus dialecticum, l i b r o i p s i u s D e hasresibus omisso, Stalim capita theologica descripseril : \ \ " , i n q u i t , , , , ' ; *, , , * * , \ , . Etsi sanctus AtO ( Damascenus ) i n epistola sua ( ad Cosmaoi Majumensem) pollicitus est, explicatis iis quce pnilosophi getitilcs tradiderunt, statim se enarraturum hcereticorum placita, tum deinde dogmata veritatis ( seu t h e o l o g i Christiance ), nihilominus viam alteram inimus, nost philosophica veritatis doctrinam anteponentes ilhs auoe ad hccreses spectant ; n o n quiaem ut viro sancto adversari videamur (absit), tedquoniam libet magisjfiquas adveritatis agnitionem pertinent, diligenter addiscere, quam novitates hcereticorum. l d n i m i r u m i n causa f u i t , u t q u i philosophica et tbeologica Joannis Damasceni sequioribus saeculis descripserunt, ab e^us tractatu De A/fresibus exarando abstinuerint. Nos vero o r d i n e m , q a e m auctor ipse i n s t i t u i l , desercre r e l i g i o n i duximus ; eo magis q u o d , u t ipse raonet, detecto errore et m e n d a c i o , veritalis a m o r 8t Sludium altiores radices agat, . EJUSd e m o l i m c o n s i l i i Theodoretus fuerat, c u m universam Ghristian fidei theologiam ad certa UiBdam eapito revocare atque ordinare ouanium p r i m u s aggressus e s t : q u e m a d m o d u m ipse eolarat i a p r a f a t i o n e ad Sporaciiuu, et i n prologo ad E p i t o m e t i d i v i n o r u m d o g u i a l u m . Decebat itaque u t T h e o d o r e t i propoMtum i m i t a t u r u s Noster, et eadem, q u a i l l e , serie r e s d i v i nas persecuturus, a praeciara, q u a m summus v i r statuerat regula n o n declinaret, p a l a m q t i e o m n i b u s fierct, Joarmem Damascenum i n ipso ctiam r e r u m quas tractavit o r d i n e , p r i s c o r u m P a l r u m vestigiis inbflesisse. Hujusce calalogi hresium Damascenum n o s t r u m consarcinatorcm fuisse nemo, u t a r b i t r o r , i n f i c i a b i t u r , a l i o q u i p e r i e r i t traciatus De hcrrcsibus, q u e m ijse c o n t e x u c r a L I m o vero Lambecius n a r r a t i n p e r v e t u $ l o c o d . Cssareo Graeco n . 2 5 1 , q u i Ascetica c o n t i a e t , l i b r u u i

LIBER

D E HJBRESIBUS.

678

l i u n o De hctreribus c i t a r i l a n q u a m Joannis Damasceni, flerique i n p r i m i s mentione:n hrore~ s u m 88, 96, 97, 98,100 et 103. N e c d i f l i c u l t a t e m facessit q u o i i v . g r . h r . 75, q u est A e r i i , <le h o c ha)retico dicatur, ( vel ) , hic etiamnum hodie tentatio est vitce hominum ; c u m Aerins saiculoquarto lahente v i x e r i t . Nam DamasceD U S E p i t o m e n novamZfe hceresibus n o n c o m p o s u i i , scd i n t e g r a m Synopsin, seu AnacephaIffiosim E p i p b a o i i , u t i n l i b r i s ejus jacebat, transcripsit, adjccta v i g i n t i , seu v i g i n t i quAtuor p o s l e r i o r u m seclarum e n a r r a t i o n e ; q u a m n o n s o l u m ex T h e o d o r e l i , T i r o o i b e i Constantin o p o l i t a n i p r e s b y t e r i , et S o p h r o n i i l i b r i s c o n c i n n a v i t , u t c o d i c e altero OBsariano significari m o n e t Larabecius; v e r u m etiam ex L e o n t i i B y z a n t i n i , v e l u t i suo loco a d n o l a b i t u r . Q u v e r o de Motiammedanis h a b e n t u r , n u l l i alteri p r o t e r q u a m a u c t o r i nosiro t r i b u e n d a sunt. M u l t i s i n codicibus, a l q u e i n Lalina translatione v e t e r i , q u a m e d i l i o Coloniensis exhibet, c e n t u m d u n i a x a t haereses recensenlur, quarura u l t i m a est Mohammedica ; sedtres alias quatuorve a Joanne nostro postmodura additas n u l l u s dubito : cujus r e i fidem a s t r u i t pervelustus i l l e c o d e x Asceticorum bibliothecffiCffisareffi. Sed nec consentaneurn erat, u t I c o n o r a a r h o r u m haeresim ex l o t o o m i t t e r e t , quam ipscexpugnaverat et ipsius aetate Orientis et Occidentis EccJesi proscripserant. A t q u i Joannem Damascenum libros suos retractavisse m u l t o t i e s j a m animadvertimus. P n e t e r veterem translationem L a t i n a m , quam B u r g u n d i o n i c i v i Pisano concedere n i h i l vetat, aliam adornavit Perionius monacbus Benediclinus, ad codicem sa)pe j a m a me l a u d a l u m q u i f u i t o l i r a S a n c t i - H i l a r i i Piclaviensis. Quia vero i n hoc codice m u l l a o m i s s a sunt cpice ad I s m a e l i t a r u t n seclam pertinent, ea c u m Graece, t u m Latine F r o n t o Ducaeus s u p p l e v i t ad c a l cera poslremaB editionis Parisiensis, ope codicis Augustani. Hoc i d e m opus G r a c e et Latine p r o d i i t , m u l l i p l i c i t e r auctum ex Regio c o d . o l i m n . 2339, nunc2508, t . I Monument. Eccles. Grctc, i n l e r p r e t e v i r o doctissimo Joanne Cotelerio. Tandem ad mss. codd. Regios 3244 e l 2 9 3 0 , c o d . S. H i l . et Augustanum, quos Cotelerius n o n consuluit, castigatum magis, i n hacce nostra editione, prstitutum sibi ab auctore l o c u m obtinebit, adjectis adnotationibus, q u i b u s de preecipiiarum haeresuin e r r o r i b u s certius constabit, sive ex sinceris sectariorum i p s o r u m , quffi supersunt, m o n u m e n t i s , sive ex probatis e o r u m eevi s c r i p t o r i b u s .

30 .

DE HiERESIBUS
COMPENDIUM
UNDE ORTJB S I N T QUOMODO PRODIERUNT.

\ *, '. 7 6 Haeresum omiiium, scu sectarum parentes ae otov , '. , '. , primtgenise qualuor sunl; nempe, 1. Barbarismua, *. . . 2. Scylbismus ; 3. Hcllenismus, 4. Judaismus : e x quibus originem duxerunt aliae oinnes. . * * 4 . Barbari$mns qui solus a diebus Adami ad decimam usqtie generationem, seu Noc tempora, ( 1 ) . , perseveravit. Qui barbarisnuis proplerea dictus , est, quod bujus a?latis bomincs, neque certuoi
t

VARLE LECTIONES. Golel. cmend. . Favel c l Pelav.

NOTJE.

(1) Epipbaniusin Panario qualuor priorcs ha.TCscs varias poiius condiliones bominum, quam rcli*ignifican ait his Aposloli vcrbis. ad C o l o s s . iv : In gioncs ioiuitint: Ubi est gentilh, inquit, circum-

Chrislo Jesu non Barbarus, non Scyiha, non Gracus,

non Judaua;<[iix si, ut jaccnl iit icxlu, cxpeudaniur,

liber.

cmo el praputium, Barbarus aut Scytha, servus aui

679

S . JOANNIS DAMASCENI

680

quemdam dacem habereat, nec inler ee conveni- vtov, * , * r e n t ; eed unusquisque proul sibi visum esset, . vilam instiiuerel, ac pro lege suum quiique sibi nutum et arbitrium proponeret. *. , 2, Scythi$inu$ a Noe lemporibus, deincepsque adusque turris et Babylonia construciionena, ac paacis adbuc a tuire condita annis obtinuit, boc , \ \ ^ e i t usque ad Phalec el Ragau, qui ad Europse * \ '* \ partes declinantes, a Thiras aetate (a quo Thracct , , \ * , ortum habuerunt) ct ullra, Scylbiae partibus, * , , ejusque gentibus, aUribuli sunt. . \ (2) 5. H*llem$mu$ a Serug aelate idolorum cultum exorswe e i l . Cumque tune temporis falsa quisque , , upersliiione ducereiur, deinceps civiliorem in ueum, et ad cerlas loges simulacroromque ritus , \ sese homines iraneferenies, quos quondam duces , , . et auclores habuerant, dcilatc donabant. Ac p r i mum quidcm eos, quos olim bonoribus affece- \ , rant, aive principes el tyrannos, sive praesligia- \ , * , , , tores, lum eos eliam qui memorabile qutdpiam, , , tnro fortitudinis, tum roboris facnius edidiseent, piclis culoribus dcpingere et adumbrare ccepe- . " runt. Postea vero, Tharae palrie Abrabami tcm- pore, simulacris ac sialuis creclis, idololalriam , ; , , mvexerunl. Quippe majores suos, atque alios qui vivis jam excmpli erant, simulacris bonesiames, , , \ , primum arlc figulina staluas effinxerunl, tum ad omnem ariem imitandi pervenit industria. Nam , , \ \ , \ et architecii sectis lapidibus, et argentarii, 77 -
% 9 % c

Ct aurifices; nec non el fabri sua quiquQ materia, C ac reliqui deinceps efligies molili sunl. ASgyplii porro, moxquc Babylonii, nec non Pbryges, ac Phoenices cultus bujus, simulacroruinqne, ac mystcriorum auctorcs primi exslilerunt. quibus pleraqiie ad Graecos Iranslata, jam tum ab artate

\ *, ; !\ , \ ' , \ \ \ " , \ , \ -

VARIAD LECTIONES. * Rog. 3 2 U , idque verius videiur. . . ct R. cod. 2508 . August. c d. e i Reg.. 3244sic babent, non vel ^ , utalii et apud Epipb. Favelcl Kig. 2950, in quo , braccs e x t l i i r a s oriundos narrat Josepli. lib. Anl. c. .. oCod. S. Uil. cx cmciidat. , Epipb. ' . Thare vero palrem Abrabam idolorum fuisse anciorem pulal Epipb. i n Panario. * R. 2 deesi . e R. 2508 \ " . * Epiph. ubique, '. NOTiE. ( 2 ) Heltenismum vocalEpiphaniustiimilacrorum, D Ammon, quem Gneci , Lalini Jovem appellarunt. aive idolorum cullum, cuiugauctoreiri fuisse Nemui idein esset ac universi nainra. (juod iuysieriuni brod Judai i r a d u n t : quia bujus actaie Nachor ct ivcrsis simulacrorum monslris occullarunl. quiTbarc parenles Abrabarai diis alienis in Glialdaea bus amplissimi Dei pancs colere viderentur. Tbeoecrviisse lcgimus Josue xxiv, 2. Priscorum vero logiam islam Orpbcus conccssit Gneris, variis eliam Cbaldaeomm eadem quae magorum consuetudo fuii, synibolis obvefatam, ex quibus numiiium inulliludo ut queoiadmoduin narrat llerodolus lib. 11 : Neque iiiuucnsum crcvil, ei poetarum mvlbologia nalaest. $tatua$, neque templa diis exstruerenl, Jovi hosttas Qua de re legeudus Cicero, Ub. u cl u i De nai. deor. immolarent, omnem Id agnovil libri Sapientias scriplor : addit vcro, cmti orbem voeanlet Jovem; itemque soli el Innm piciores el sculplores idololalr'ue uccasionem praesacra facerent, igni quoque, telluri etventis. lu libro buissc, exprcssis reguin c l heroum iniaginibus. Job xxxi, 16, nulLi idolorum mcnlio, sed anius lnsupcr veius illa traditio, univcrsi parlibus iniolnefandi culius s<dis, qui tamen jam idololairiam ligcnlias pricesse, in causa quoque fuil, ul geniik s creverat in Oriniile, cl consecraiis imagmiciilis , eas, vcluii deos inferiores, colercnl. qnas Theraphim Scriplura vocai, Gcu. xxxi, Caeierum Gricci,nonab Heleno, ncqne 19, 34 ; iiemque lapidtbus acuminatis, qui figuram , ab olea, quam llinerva Albcnrs conscvcrii, icnis refcrrcni, quosque animaloe essc " dicii s u n l ; scd ab Hellene fibo Oeucaliodfcerent. iEgypliis snpremus Dcus eral , ignia nis, de quo llerodot. lib. i . c l aelbcr (Graeci " dicebam) luin elian
e d

DE HiBRESIBUS

LIBER.

6S5

. " Cecropis el deincjps. Postea vero longo drmum iiilervallo, Saturiium, Marlcm, Jovem, ApoMiucm, * ac reliquos deos celcbrare coeperunt. ", itl , * . ^ ! - csl Grjeci, nomcn ub Hcleno quodam soriili sunt qui in Giaecia degens, regioni illi app&llalionettt , indidil. SUHI qui , id est ab oliva , quae Albeuis exorla esl, muicupalos esse velint. i ' ilujus generis condilores iiienttii lones, qui, u l . ex accuraiiore bistoria conslat, a iouan, sen ' Javan quodam nomen babuerunl, uno eorum qui ' , \ , lurrim exslruxerunt, quaudo c l univcrsorttm l i n , \ * gusedivis* sunt; quam ob causam Meropes om , \ nes, a liiiguaruin divisione, d i c i l siml. Posloa , vero rccenliori aevo Ilellenisinus in certas sccias , \ abiii : ut pula Pyibagoreorum, Sloicoruiti, Plaio , B nicoruin, Epicureorumque. CaHenim v c i * pietatis* .
k

ac religtonis cbaracler una CUIII lege nalurse vigcbat, ab bis se nalionibus, ab ipsa nmndi origiim dancepsque, segregans, Barbaricam iiiter Scylbicamque c l Graecanicam superslilionem pcrnnuens, denec cum Abrahami pielaie ac rcligione coaluit. \ , & 4. Tum vcro JudaUmus ao Abrabami tcmpori * , \ bus characlerem circuincisionis accipieus, ct a * Moyse, qui septiinus ab Abrabamo fiiii, per legetn % * * a Deo datam conscriplus; a Juda qtmrlo Jacobi, * qtii nominalus est Israel, fllio, pcr Davidcrn, qui priinus c iribu Juda reguuin obiimiil, ad cxtrc, - mum Judaismi nomen sorttlus e$l. Dd qualnor . ? bisce sectis breviler ac aperte locutns est Aposto / , ltts, cum ail : In Chrhlo eiiim Jetu non est Barbn^^, , ", 7;- riw, nee Scy(ha net Gruecu, nee Judicus; sed nora , . Q crcatura. '\ . Grcecorum sectcc varicr. '. (5) * 5. Pylbagorei,qui elPeripaletici. llis Pylhagoras , \ , monadem, et providentiam sanxit, vetuitque sacri , * ficare(diis scilicet). 78 animatis, ac vino iitt, , . Duas in classes rea distribuit: qux a luna ct sur1 11 y 0 v e 8 c i

VARI^: LECTIONES. Id. . R. 5 . Cod. S. Hi|. in marg. \ > R. 2308 , R. 2 . Si per moduin lituli R. 2508 uua serie aphi . Ibid. Kpipli. . Desunl in aliis. Cud. . in marg. addit, ;:, .
k 1 n

NOTiE. ) Pylbigorct bic male confundtintur cum Peridcrivalas, quinimo , ejusdein p:it"ti-is Pylbagnras ab jEgypliis sacenlolibus d i - ac Deus ipte lubstaMne csse, ceu lotidem ipsius d i r i t , quai de Deo, de rerum universilale, etde bo- portionos, el ^ e/JIuxiowei, perinde atque deos iufcriores, d ;vmonest |ue, seu gcnios, <1, niine acceperat, nuiueris expromere, ab unilale ad Tullius loquitur, lares, 8oi6ui, eisidcra, quac omnia ilenarium numeruin procedendo. Oe denario Pyeese ingemta dicobal. Animani univer^i thagorico singulare opus Joanncs Metirsitis cdidil. cl astra lalali seric inrerioruni vicissiliidines ila Ul in cWilibna Socraleni, Ua speculabilibus Pyrcgcre, ut corum moliones, et rerum cxitiia a Dei ibagoram Plato secutus est. inquii Laerlius lib. m . providenlia pendeani. Singulas taiidem auiinas ad Tria in prtutis principia, caijtie aeleina posuit, auimuin nnindi rcmearo, poslquam ox alio iu aliud D<*uin, maieriam, el ideam seu speciem, ad instar cnjus mitndus composilus a Deo sit ex inaicria i n - corpns, oiiam bolluarum, si opus sit, purgalionia caitsa iransiiiigrariul. Iloc tamen poslremuitt f o r m i ; n l esset aniinal quoddani eximiuni, el DCMIS doctriua: capul, quod Platu in Timwo, et in alter. Maleriam porro , fuctam, sed done iradidit, bcniguiori, qtiain vera, exposiiioue , subjtctam, aiebal conditori, qui malum lenirc lcnlat Ficiims in lib. iv Plolini Enu. 3, ejue geidum in ordineiii redcgerii, adjccta divinae Niliilo felicins Clemens Alex. lib. Strom. excusat substaniix anima. Mahim bunc el lenebricosuui gfinuin, necessilatem adversariam Deo nuncupabal, Plaionis cflalum, fjnod hb. De rep. legiiur, con(luribilius fore iii9ii(iionda: reip. ut inulieres uullia ci iiialomtn causam, nec proindc factum osse a l)eo, tva , ne peculiaribiis vlris addicaniiir. Alia pudenda oniillo, (]<\x divinils illc pbilosophus in Sympotio, ct i l l />f$ madorum auctor censeretur, u l narrat PlutarCharmide hisinuavil. r i n i N l i b . De procreal. anim. ac l i b . De plac. philos. c. 10. OIIIIICS aulem animas ex illa anima mundi
f u

PATROL. GR. X C I V .

*68?,

S. JOANNIS DAHASCENI

684

suin palenl, immorlalea asserens quae inferio- , \ , * res exai&lunt, morules. Animas e cerporibus in , corpora-transfundi voluil, eliam aniroalium ac be- , \ . liarum. Silenlium per annoe quinquecolere docutt. \ < Tandem inleriit,cuin Dei Romen sibi arrogaret. . 6. Plalooici Deum, et inaieriam, el formam sla'. , \ , \ , \ lueruul, rounduro item ortum quidem habuUse, ac \ < interilui obnoxium esse : animam ingenilam, et i m - , , \ , \ . raortalem, ac divinam arbitrali sunt.ilujus Ires esse , , , parice : ratioDalem scilicet, iragcenlem, et con , cupiscenleni. Conimunes emnibus uxores essevo\ lucrunl; u l nemo uiiaro aliquam baberet propriam; . sed u i quilibet quarumcunque (dummodo Ulae . * idipsum veilent) copiara baberet. lidem etiam . animaruin in alia ex aliis corpora, eiiam besiiarum, iransiius afllrmabant. Deos denique compluree ab uno esse produclos. 7. Sloici, rerum ueiversitatem corpus esse defi- f . * , \ M i i t m l : imindum ipsum aepeclabilem, Deum ctse . statuunt. Nonnulli eliam ex igne naluram illius con- tare ceasuerunl. Deum quippe nientein esse asse- . , \ r u n l , ac vasiissimae lotius molis coeli el terrae velut , , \ animara. Cujus corpus, ut dixi, toium sil hoc u n i * , \ versuin; oculi vero aidera. Omnium interire carnem; omuiumque animam in alia ex aliis iransire (4). corpora. 8. Epicurei, alenios parlibusqne careatia corpora, '. \ , jusdem generis, ac inftnila, o m i m i m principium \ , , 4 *se docuerunl. Vitae beatae finaro in volupiaie po\ , uerunt: a Deo el provideolia *ee admwiistrari ne- , gabant. . '. (5), \ 9. Samarilisrwis, et qui ab eo Samariiae. Hujus a Judait ortgo deducilur, aectarum apud Graecos C . , divortiis, earumque dogmalibus anliquior : cura , \ lamen genlilium superslitio ait, atque inler eani ac * Judaismum medium quid exaialens; hac occasione , \ , cxorsus est a Nabuchodonosoris lempore, acJedaiea * , \

VARLE LECT10NES. * R . 2508 . SicR. 2508 et S. tiil. alii . Vet. t r . nominans. Epiph. . * A l i i , , velus interpres, dogmati&avk. * Sic ubique. Quid vero si legatur , u l quas sequunlur iniwuiU ?
r

(4) Alhenagoras eodem mooo Stoicorum Ibeologiam explicai, ac Cicero Ub. u De nat. deor. quem exscripsisse videtur; nec ab utroque differt Epiphanius. Ex eorum principiis inferl Aibenagoras,

quo persuaoercnl jussisse Deum in monte Garizim allare aedificari, Noster addil eos cura Judaeis con-

quam ex alienigenis tangant. Hieronymus vero i u consequi unum esie Deum, qui quidem ea parte cap. qua LXV Isaiae, superbiam illorum, qui vel coofervet, Jupiier appelletur, in aere Juno, etc, Quibus taciuro aliorum fugerent, exagitans, subiungit: plura addil Tullius, qui insuper narrat, juxta opi- D qutmadmodum Samaritam et Judcei nobit faciunt. niouem Sloicorum fore aliquando ut omnis munauu Hesurreclionem fore neganl; alaiiimosimmottales ardore deflagret. Petavius npgal Stoicos Mclempsy-esse coiiceduni : unde et pro defuncli preces funcosim admisisse. Profeclo Tertullianus, lib. De an. dual, ut videre esi ad calcera iranslationi Arae, 51, asseril eos anima sapieiuuiu, ab excessu e bicae libroruro Mosis, quam Abusakius Saniarila eorporibus usque ad coiiflagraliouena universilatis, adornavii,quaequeexsiai m Regiabibliolbeca, ubi ei in supernis naansionibus collocasse. angelos faiealur exsisiere, non iiem daemones. (5) Quse de Samarilanis scribit Epipbanius accu- Quocirca Abusaidus Saadiam Gaooem Judaeum in rata non sunt. Nomeu acerdotis, qui ad erudien- jus vocal, quod Deul. xxxn, 17, Arabice iransluledoa Samaria. colonos missus esl, Scriptura s i - r i l , immolabanl dctmoniis. Nam si daeinones exstalait, 111 Reg. x u . Nou erai ille de slirpe Aarun, rent, inquit eorum meniiofieretin leclionibus creaad Hieroboamicae inslituiionis. 1n Belbel mansit, lionis. noo Sichimis. Teiuplura Garizilanum exslructuin Gorihenorum, u l ei Dosilbeanorum, lib. iv Hiti. non est anle lempora Darii postremi Persarum re- c. 21 Eusebius meminit ex Hegesippo. De Sebuaeis gia. Tunc Mosaicam legem amplexi sunt, omissis legesis AnnoU Scalig. in Euseb. lib. m . Dicli sunl allie Scripturae librie, quos schisraati suo adver- quod aliunde iniliuin caperent Penlecoetes ac c;eaari inielligerent. Duobus praeserlim in locis Pen- teri De Gorihenis et Essenis Samarilanis nibil cerii laieuchum adulieraruut, Exod. xxi et Deut. xxvn, afBriuari polesl.

vemre, excepto quod genles obomincntur, el quem-

685

> H,RES1BUS LIBER.

capiivilalc. Primi hcmpc sccUt auctores, citro cx Assyriis i n Judxam Colonfi dedncli csseni, qumqwe dunlaxat libroe Moysts acceperunt, quos pcr Eftdraw saccrdolem rex ad illos Babylonc submiecrat. Ilaqoe caetera cuin Judaeis babenl communia, si boc unum exiiptas, qued genles ahoniinenttir, alicnigenamque conlingere refogiant : qaodque morluorum resurreciioitcm, el cieuras posl Moysci propbclias rejicianl

' * - , xc*\ , ' , , , , , \ , .

79 Samanlartm factione$ quatuor. \ 10. Goribeni, qui dies festos aliis qnain Se ; Initti diebu agunt. . 11. Scbusei, qui ob eamucm festortun dierum '. * eccaeionem a Oortbeiits disseiiliunl. ; . 12. Esseni, qui neulri parti repugnam, scd '. , eum i i e , in quos intiderinl, iiutlo delccUi fosta . peragunt. \ ^6) * , 13. Doailherti, qtii iisdem* quibtts Samaritant, , - institulis vivunt, circumcisionem , Sabbatum, ca> ^, \ leraque, neenon Pentateucbmn adhibent: prascipwe fftfo, ae pra? attis ttbi ab animatis tetifpcrant, , ; , \ . ac perpeiuo fcre jejunant. Snnlque inter illos qnt * \ - virginilalem colanl; alii conlincnliam : non desuni , landem qi moriiionim resurrcctionem credant, qtiod a SaraarUanorom doetrina abhorret* 6 \ . Judworum hctre&*, $eu ntltc, numero septem. f. 14. Scribae, qni ihlem ae Icgispifritr erant et \ ( 7 ) , , " Iradilionum , qua* a majuribus acccperant - ( i d eet seenndse legts ore tradits inter, & ' ^ preles). Hi litns rnines a majoribns inetittilos sup e r s l i i i o i i u s c a M e r i s ac diligentins scrvabani; q u o s 7 quidem ex lege non d i d i r c r a n l , scd sibinteiiptis , culius et caeretnoiiias exlra legis pracscriplam tanxeranl. '. , * 15. Pharisaei, qnos segregaios inlerprelari pos , \ - i a qui perfcctisemiam vila? rationem professi, prH , * \ \ biiale cxteros anteceNere viderentur. Moriuorum * \ \ resurreclionero aiTirmabant, quam eiiam Seriba?
11 f

VARIiE

LECTIONES.

Als. . Epiph. . Male R. 2508, ct cod. S. Hil. . * H i c locus sic legittir ap. Kpiph. \ , , . Cod. S. Hil. ex emend. sup. l i n . addit, \: deest in aliis. R. 2 et Epiph. in Synop. . Sed iii Nacepb. . Veius interpres legil, , , jusiificationet tegis positiones. Sequor cod. Reg. 2508. * Cod. S. I l i l . in marg. ex emcnd. addil, . WOTiE. () Ilieronymus, Dialog. conl. Lucifer. post D Cnjiis litis dirimend* jndex constUiiius esl a Matfauclorein appmidrcis ad libriim Terlulliani De prat ritio iniperaiore Euloging Alexandr., u l narmt tcriptionibus s c r i b i l , Dositheum Samarilanorum PboliMg cod. 230. Idem Eulogius conlra Dosilbeaprincipem prophelas repudiasse. Verum recte obiios de reatirrectione ecripsit : ex quo apparct scrval Epipbanius hoc solemne fuisse Samaritaiiis, Dosilbetiin resurrcclioncm non docuisse. Hoc i n ut nulluiii ex propbelis, qui Hoysi successerunl, voluunue eos cliajn exagilabat, quod drewoites agnoscercnt. Nihilo verius est quod Hicronyoius alios agnoacreiit pr.vXcr qnam idola , ex eodein auctore addil, Sadducaeos ex Dosilhei , Samarttaiii ridice ualos csse. Natu Dosilbeus Si- . Acfdtl eos neiiioni Nago icqualis fuit, ut colligilur ex Origene, gasse orbeui i u i e r i C u r u m , bene vcro aftiitrant raliolib. el Coitt. CeU.; ex Euscb. loc. c i L ; Con- iialcin. Aliam lameii eeee Samariiano titn de a n i iiitut. ttposi. I . i i , c. 8 ; Recogn. Clein. I . n , et murum pereimiiaie iidem diximus l l o i n . Clement. 2. Origenes Iraclaln 28 in Matlh., (7) Scriba, seu lodor^s legis, PhariweortJin tract. 14 in Joann., el Iraci. 25 t/ Lucain, acribit niagisiri ciraiit: uiide Cliristus ulroaqoe perimle Dosiibeum sese pru Messia vcnditasse. SauuU) arguit, ceti novcllarum traditionum atKilorea e i Ecclesia sexlo labenle conlendcbinl Saniariiaui piironoe. Josepbus lib. X I H A t i l . c. 19, Pharisacocontra Jiid;eos, Dosilhcum csc prophctam illum, riim . Saddocasorum el ifikia atatiric qui post Moyscn suscilaitdus dicilur Dcul. x w n . circa lcuipora Joiiatbsc Assainonaei. Sic Pharisx-i

687 S. JOANNIS DAMASCENI 688 profilebnntur. Ilem angclos estse, ac Spiiilitm gan- , \ , * Cluiu iiegabaul: variis observanliis addicli ;, \ e r a n l : continenliam cerluin ad lempue , virginiia- , ;, teiu quoque deflnierunt; big in hedoinada jejunare, , \ , \ , urccos, discos c l pocuia wcpius abluere, ac mun- ; , \, \ dare, u l el Scrib, solili. Ad baec deciinas, el \, \ , primitras, et preces aggiduag addebaitl; guperali , , lio*a vesiimealorum genera, cujusniodi sunt pallia, , \ , dalmaticae SCH coldbia, ac laliora quadain pbyl , \ , ctcria, boc est segmcnU purpurea, fimbriai, cl ma\ ^ >. , logranaia veslium orig appcnsa, quae lemporariae ' , illius conlinenliae gigna praeierebaiil. lidem poglre * \ \ genituram el fatum inlroducebanl. . 8 0 16. Sadducaei, quibus ab exacliggima jualitia -'. (8), noiiien erat, e Samaritanorum genere, neciion a , \ sacerdoie quodam Sadoc noiuine exordium sum- , , pseruni. Mortuoruiu resurreciionem negani. Neque , * angelum a d i m i l u n l , neque Spiriium : in cxferig , vero Judaeis consentiunt. 17. Heuierobaplistae, per omnia Judaei eranl. . (9) Porro neminein aelernas viUe couiooUm fleri poaae . " tiicebaol, nisi quoltdie lavaret. , ' . 18. Osseni, quorura nomen procacissimos viros '. (10), , slgnificat. Hi ex praescripto legis Offinia peragebanL . -Sed et alias lege posteriorea gcripluras adbibebant * ' plerisque laiuen propbetarum rejectis. . 19. Nassarai , quos couiumacu intcrprelari pos'. , vls. Non solum omnein esuin carniuro prohibebanl, * vcruui etiam auiinatis rcbus omnino abstinebant. * . ; \
0 b

VARLE LECT10NES. 'Cod. S. H i l . ex emeiid. . . . . \ . . . . . . , et caetera in accusandi caeu, ut cod. R. 2508. Cod. S. U i l . . Sup. l i n . allera nianu, quasi ex emeud. .
b

\.

Testirreclionem luebantur, u l Josepbo ipso l6St*)<2 ipto erant, qnxc e$t hoctt$h Sadducccornm, probaftceleraiorum aniinas perpetuo carceri delinendaa, m n i Jesum esse Christnm. nec sdrrecUtra eoruin corpora pularent. Legendus (9) lloruin Eusebius lib. iv Hi$t. c. 92, memitiil libeUu ctoi lliultjs esl 20, Fide Judworum. cx llegcsippo. f l i puri puli Pharisaet crant, ul olliQuod Epipbanius ail Pbahsxos agnovisse exsislengcre licet ex Marc. vu, 5, 4. Juslimis marlyr, Dialog. liam Spirilus sancti, non signiiicat eos concessisse cum Trypli. imcr seclas JuduM>rum Pharitceos bagubslanliain Dei spirilualem esse; sed, u i conjicio, ptisias censel, ^ . hac secia cos vulgo meniinisse Spiritue sancti, qui nibil aliud fuisse Baunuiu illuin Josephi tuagislruui non e&ael, mgi pr;vcipuum proplieliae dontim, quo sensu dubilo. Spirilui sancii noinen frcqueiis csl in libris Judaeo(10) Ossefli dicli sint oporlcl a radice quai rum. Colobia ct dalinaiica? vocanlur bic quadrata Arabibus el Syhs coniumacem t\u signiiical. Ex pallia, in qtioruiu angulis, nfeduin fiinbria?, seu iila bis quae narrai Epipliauius, apparet eos dtversoe liyaciiilliiiia assuta erant, u l el ^, seu cofuisee ab Essenis, quonnn instilula Joseplnis a l i i r y m b i , quos nempe osteniationis ergo limbnis que laudanl. Scribii, ba?rcs. 18, 19 el 55, Ossenos adjicerenl. Sic Puarisos laiwin docuisse narrat el Nassarspos ad Elcsxos, &eu Sau;psxo$, migrasse; Jascpbus, l i b . x m , c. 9 ; ol xvin, c. 2. Ut mulla ubi innuit Nassaricos ab Ossenis paruin aut nihil tfi noiira pole$tale etu faterentur. Homimt quippe discrepasse. Forte illi fnerunl quos Indii ulus h x liberi arbilrii e$$e, dsque actionibu$ Deum nntenrcsum, qiti Hieronymi noincn piaeferl, Merisias iiam ferre. appellat; qui Scripiurat separarent , non crcdentes (8) Rabbi Hoses iu cap. 1, 3 Ptrke Avoih, ty omnibus prophetis, dicentes aliit ulque aliis $piriiinarral Sadocuin, audho boc Auligoiii Socbaei praibus prophelasse : id quod lorsau oblurlo scnsu cepioris aui pronuiuialo, serviciidiim esse Deo sine iitlcllecium fuerii. R. Moscs Majemon , in More spe niercedia, exinde intulisse viiam atieram non NevocMm part. , cap. 4 5 , dc vario proplu -iuc fore, in qua bona opera muneranda sini. Quae si spirilu fuse dispul:il. Epiphanius scribii ex iV^ita sunl, Sadduc^ei uequaquam orium Iraxehnl a ?, Iturcen, Moabiiide,et *;, Arielitide^ Samaritanis : id quod alioqui perilus uemo defenqum luca irans Jordanem sila $unt prodiitte. Pciaderii. Sunl qui negenl eos alia Scriplurae volumina vius Arielilidem sc nescire a i l . semcl atque admisikse pneter libros Moysig : quod lamen iterum lcgimus in ScrlpluriaBanaiam filiuiu Joiad neque Jospbiis, neque Thalmudist, Pbarisacorum percussisse utrumque Atiel Moab. Ubi procul dubio nepoiee, iradunt. Apottoli Act. , 1 ; el v, 17, ex oppida duo Moabiiaruin signiilcaiilur. Psalmia ciiram principt sacerdotum e4 ii$ qui cum
$ f 1

G89

DE TLERESIBUS L I B E R .

69

Patriarcbarum. quoruni in PeiUatcucho ad Moysis \ el Josue lcmpora mcnlio l i l , sacra nomina asci ', , \ , \ , scunl, ac iis flduciara habent: cujiismodi gunt \ :, \ . Abrabam, Isaac cl Jacob, iisque superiores, nec non et Moyscs ipse cum Aaron alqueJosuc. Cacterum ' . quinqtie illa voluniina Moysis csse non pulant, et alia ab iis dtversa apud se scrvari jaclUanl. *. \ ( I I ) , , 20. Herodiani, cum Judxos in oinuihtis sese prae , \ slarent, Herodem Cbrislum exspeclabagi; eiquc, \ . el Cbrisli dignitalem, et nomcn afflngebanl. ~ .
*. (12)
d

Haclenus prior tomut, conljpens adversus omnei istas viginii haireses, t n auo etiam de Chrisli adventu.

2 1 . Simonianl, dicti a Simone Mago sunl, qni Petri apostoli temporibus, Gilthis Samaii* vico . , - oriundus, ex Samarila Cbristiamsmum 8 1 noifline . lcnus professiis e s t : aucior nefandae obsceniiatis, , . * el inquinalissimi o m n i u m sine discrimine corpo'. , \ runi r.oncubitus. Corporum resurreciioDem. reji . , \ ciebal, nec a Deo mundum fabricalum eese fale , , balur. Imaginem porro suam, scorlique s u i , no-. . " mine Helenae, sub Jovis ac Minenra spccie disci* , , -, pujis adorandam obtrusil. Apud Samariias prq Deo Patre g* venditaos, Judasie Christum se egg* praedicabat. '. Msvavopiavoi 22. Menandriani, e Siraonis primum scbola Me^ , nandro quodam duce profecii, certis i a r^bus & : Simonianig discrepabant. I i mundum ab angelis ^. produclum fuisse aeserebant. *. (13) 23. Saturniliani in Syria Simoyianorum obgce-, & . " C nilatem amplexi eunt. Nonnulla vero ad majorem conciliandum stuporem ad illorum dogmata adje ceruot. Horuui princeps Saturnihig fuil. fli perinde . \ aique Menander, mundum ab angelis condilum fuiese a i u n t ; alque id duntaxat molitos septenos , . . ex eis, conira voluntatem ac scnlenliaai suprcm^ parentis. * (14) 24. Basilidiani, ejusdem foeditatis actorcs,
,

VARIiC LECTIONES.. God. S, H i l . el R. 1 . Velui inCcrpr. judicalit credeniet.

d

Als. .

Als. .

( I I ) Herodiaui seclarii quidam erapt, non^miIi a Simooe : scplem vel oclo duntaxat Theodoreius^ tcs Herodis , qui tribula exigerenl, u l voluerunl D Docuit se Pairem esse et Fiiium, illisque adeo prae* Hieronyiniis el Cbrysosiurous in cap xxit Mallb. lusit, qui Trinitatcm ia.unam pcjreonam coarclaNam Cbrislus cavendum monebat, Marc. v u i . 1*5 runt : dicendus vero non^eel Palripassianus, q u i fermenlo Pharisccorum , fermento Herodi*. Chrislo carnem adcineril, seu qua3 a Deo condiU Quod Domini effaium curo MaUbaeu*. sic relulerit non esset. Resiirreclioneio carms subinde iuficiacap. x v i , 11 : Cuvete fermejilo Pharisworum et batur, quam Menaodqr discipulu ejus per bapti- . Sadducmorum, colligi polesi Herodianos a Saddusraum fieri garriebat, u l referl Terlullianue 1. /> cxis parum discrepasse. Quidni vero Herodem an. c. 50.. Ascalonilani ease Messiamdixerint, quomodo poet(13) Saturnilus Ajiliocheny*. Henandri discipiibac iosopbus \spa$jan,um? lua nedum orbem a sepiei angelis eiHcluni do(12) Simon Hagus. gnosticam impietateni praecuit^verum ciiam bpmioem ad imaginem eummas formavil. Hic, ut na,rrant Juslinus marlyr, Apol. virtulis; in qneiu II.TC vilae sciniillam indideril, 1 ; Ireuxus, 1, i , c. 19 el 2 0 ; Eusebius, l i b . u De quae ipsum pri^ereL Scinlillam banc in solis fideiheol. c. 9, sublimissimaro virtutera exlra munduni hbus rep^riri aiebat, alque iiUereunle homioe ad posuil, quain xa\ , abyssum et quietem, Deum rccurrere. llnde ialsus videliir Epipbaniua, nuncupabat, ex qua prodiiseet , seu primq qui ipeam aniraam este horainis ptitavit i n Panaconcepiio, quaR cum exsiliiaset a pleniludine dWinirio. Haec sqribit Irenaeua, lib. i , c. 22. lalis, diulurno errore angelos el pptesiate* fecerit, (14) Batilides, ut referl Clemens Alex. 1. vii,S/roa qnibus orbis hic aspectabilis conditus s i l . Na- mpt. cum Glaucia inlerpreie Pciri, turoMallbia xianzeuus, orai. 44, tnginla tcones excogiiaios aii* apostolo magistris gloriabalur. Quocirca EvangeT fc

S. JOANNIS DAMASCENI tasilidcm magislrum agnoscunl, qui cum Satur- , Simonianorum ac Mcnandnanorum au iliior fuh ; et lamelsi cadeiu fere genlial, in quibusdam lamen discrepaf, Nara coelesleg orbeg 5C5 tfsse docci, quos angclicis nominibus nuncupat; alqne idco annum toiidem diebus constare ceiieel; quem numerutn CCCLXVI notnine ' expriini; illudoue gancium egse nomen asscril. 25. Nicolaitae, a Nirolao illo nomen gumpse-r r u n l , cui ab apostolis ncccssarit ministcrit cura commissa fuerat. Hic zelotypia ob uxorcm egluang, cum aliis impuram qtioque libidinem exrrccrc suos docuit. Sed ct Gaulacattcb, et P r u nicum , aiiaque nouiitmni portenta i n mundum invcxit. 26. Gnostici barum bxresium sunl successorcs, Epipk. , viduis.

6f<2

\ , , \ , \ , \ , , ' , \ . \ * ', , ' \ .

'. (15) , , \ \ , \ , \ .
1

-'. (16)* -

YAIlliE I.ECTIONES.
r

ltuni scripsil, qnod viginii qnainor libris expoeuiL Plures in Deo subslauliag admisii, qnaruw aliae cx aliis uianarent, alque a postrema sizygia ungclos suprciui COBH fabricatores procrcalos, qui mrsuni atios, ediderint, a quibut eo&Uim gccundiim factum s i t : ex istis iterum alios donec cudum i r e centesiuiuin scxagcsimum quintum condilinn estei cuni angelig qui inferiorem mundum fabrieartat. Sitperiunl bodiequc amuleta Basilidianoriim in quibug vox ', et alia Oei angelorumque nomina legnntur. Cbrigtum voce Hebraea, accepta ex h a i x xxvm, 18, Canlaeau nominabant. r Hancrarncm non sasccpisse, sed Simonem Cyreeiisem ejus loco gidlixuui cruci inxerunt, adooque i D o r l c u i pro Cruciilxo non lolcrandam. Quinimo uegabanl palain quid esscnt, quidvc sentirenl: quamobreiu Pyihagoreorum more qninquennii silcntio prdbabanlMr. Basilidee, u l lesutur Clemene Alcx. I . i i Stromat., uniuscujtisque bominis a n i main ex variis concrelam csse subslantiis, Pyibagorico proinde scnsn, docoit, ex quibus affectus variis cieaiitur ; ac malis bominibus adulterinam inesse naluram, puia vel lconis, vel simiae, eic. prout, i n boc vel illud vilium proclives esseui : quod lanien dogma Isidorus Basiridis Qlius eiuendavii in libro

NOTiE. Domini, alium item fabricatoris Filium, alterum de tuperioribus Chriilum, qui in Jesum fabricatoris filium descenderit, et in pleroma revolercrit. / n i tium quidem es$e monogenem (id esl unigenilum) Logon autem verum filium Unigeniti, et enm rondilionem quas est secundum not (seu inferioris mundi res condilas) primo Deo factam, udab ali~ qua virtule deortum subjeeta ei abscista ab eorum eommunicalione, quce sunt invuibilia et innominabiUa* Hoc esl ab Ennoea, sen Sopbia, quam velut Sitnoniani, Barbelo appellabani, ctijug Olius esscl Jaldabaoth. Atqui haec ipsa sinnma est llieologia Gnostic, interpretabanlur. ~ ~ * ~ ~ quam * " "varii " "varie '" - -^(10). Gnoslici dicti suol dxd , cognitione, seu scienlia, quam sibi prsecaeieris a r rogarent. Hos Pauluslad Timotli. indigetai, tibi euni monei o i devitet profana* tvcum novilatet oppotitionet , faUi nominii tcienticc. Irenaeus ecribil lib. c. 4 G D O s l i c o r u n i discessionem ab Ecclesia palara faclaiu esse a u ctore Menandro. Iloruni spurciliae omilto, propter quas Cbristiani pessime apud gentiles audierunt. iEonum eyzygias, conjiigationesvc in Deitale finxenint, quorum alii aliorum soboies essenl , , De cognata amma, ne iuoruinque poslremus niundi aspectabilis opifex male agendi necessitas oblendereiur. Ctorum gre* eril. Platonlcos nimirum imUabantur, q m , ut gales auos, ob insiiam a natura boniialcm, a nua- Marsiltug Ficinus, observat in lib. ix Plol. E n vis spurcitianihii labig conlrabere uterque jaclitabal; nead.3, c. 1, tres salfem subslantias posverunt tnter at mbiloininus magni faciebanl eos qui coniinenprimum principium, id etl ipsum bonum, tne caasa seipsos abscinderenl. Anitnorum Iransmundutn, ul videlicet, qnemadmodum Pgellug expti 2 : ; 1

acribit Basilidem Alexandris diem obiisse eub ingenitam, celebratitiimas ipsorum ideas, quibut Adriano, qua tempeatate Cochibas, aeu Barcoche- posterior sit mnhersi opifex. Quod ut faciliiia obtinerent, gupreinum mnneii corporale esgeexiblimabas, dux Judaicae faciionia, Cbristianos in Syria ront. Tbeodotas Gnostious inferlex bisChristi verariiB ittppliciis etiecavil. (15) Mcolaiiaruoi meminil Joannag in Apocaly- bis, aggereotig angelos faciem Palris vidcro. Quod r i pgl i i , 15, adeomie Basilidianig aniiqulorca smit. deturet , inquit, , Ab bac liaeresi Nicolaum diaconum purgant Cle- , vec figura vacarepotesl, nee eorpore. Ignecc gubgtanifs Deunx eaae Simon Magug dixerat, rocng Alex. l i b . n c l i i i Stromal. Euscbiua lib. ut rcfert Tbeodorettig. Adhaec malcriam, ejusqne WtL Tbeodorelna el alii, qui idcirco Niculaitag tenebras, perpeiuo fuisse aiebanl, ex unibus mala , falto nomine nuncupatos scribout. roficiscerenlur. Quamobrem alios hominum natui-a Gaeterum cuncedunt cx quibusdam geslis diclisve onoa esse, In quibui Spiritug, seu divina scinNicolai pra:lexlum barcsis cudendae Nicolaitag tilla egget, hogqne , $pmtuaUt, sumpsissc. Promigcuam ilaqne libidinem a Plalone poliusnuam a Nicolao, didicertint. Hos mulio prius, c a r ! : alios natara malos, , materiatet; el quam fcerinthiaiios, docuisse Irenoeug ait lib. m , , Urrcnot, qui corpore niatcrialique anima hiue gpirilu coustarrnt. Valeniiijus nicdium gepuf c. 1 1 : AliumuufabrkaioMn orbi$ alium Patrem
f

603

DE ILERESIBUS LIBER.
u

694

- * i v , \ , ' . " \ . ? (17) . , . . , \, , \ \ , x * t . , femGQa ). xa\ V o u , * . . ^* , , **\ . '] *** * , , \ , , ^ \ .

!

8 2 q > longcomnes lurpitudinis el cxsecrandae foedilaiis vesania ac furore superarunt. Porro Siralioiici, seu Miliiares, in gyplo dicuntur, el Pbibionitae; iu superioribus vero locis Socralitae; in aliis parlibus Zacclisei. Sunt qui eos Choddianos nominent, alii demum Borborilas appellant. Hi Barbelo et Bero jaciilant. 27. Garpocratiant, a Carpocrate quodam Asiatico dicti, qui ad omne turpiludiuts ac flagitiorum genus disciptilos informabat. Ac nifti quis, aiebal, omnia percurrerit, oniniuroque dxmonum et angelorum voluntaii satisfecerit, supremum iti ccelum evebi non poiest, neque Principaius , Poieslaiesque trau&cendere. Asserebat idem Jesum animam menle praeditam assumpsisse; qtii ^ cuin co&lestia noveril, ea bominibus annuntiaret : ac si quis eadeni, qua Jesus, faciat, illi parem fore. Demum legem una cum morluorum resurreclione rejiciebat, qjjemadmoduni et Simonianu caeterique omnes quos percensui. Ex hujus grcge ,Marcellina illa Romae fuit. Idem quoque Jesu, Pauliquc, necnon Hoineri, et Pylhagore imagines clanculura fingens, sufliiibus eas et adoralione prosequebatur. 28. Cerinthiani, qui et llerinibiani, a Cerintho et Merintbo, Judaici generis boiuines circuracisiooe gloriantur. Mundum ab angelis fabricatum dicebaot; Jeeum vere virtutis progressu ad Chriatf nomiois digjiitatem evectum.)
#

\ (18) \ **, \ , , , * , . - ' i . Q

VARLE LECTIONES.

* Cod. S. Hil. in marg. ex emend. . Favet Epiph. in Pmiar. R. 2308 *, favel in Panario. * Dcsunl baec in R. 2508. Cod. S. Uil. ; at ex emeodatieite. i Reg. 2508 . .
h

jEgypiioi dicebat, Carpocraliani multi faciebant. addidit , animaJium, qtii propria eleclione Haec baeresis sub Anicelo poniiflce et Adriano imp. boni evaderent vel mali, Fabriealorero orbis Dei Marcellinaa opera Romae innotuit; a quo Marcelnomeo aibi arrogasse, Judaeis dedisse legem, el liani quoquc dicli sunt, ut narrat Origencs loc. prophetU aspirasse : Patrem vero, ul ejus impecit. Clemens AJex. seribit, lib. m Strom., Epipbariuin everteret, misisse Jesum, Salvalorem, Chrifsnt, qui lestamentum aliud cum electis saiMtirel. nem GarpocratU fllium, cum 17 anno aetalis m Hunc non accepisse veram carnem, quippe quaa Gephalenia obiissct, divinos ibidem bonores oblimateria? porlio essei, nec ad bominis naturan, per- iiuisae. tineret ; ac proinde resurreclionenn carnis non (18)Epipbanius in Panario, el Pbilastrius scrir fore. Ordinem ecclesiaslicum sic eos perturbasae bunt Gerinlhum variorum lumultuum, qui i n . ait Tcrtullianus lib. De prascripl. c. 4 1 , Ul aliu$ Aclis aposl. legunlur, auctorem fuieee. Qjaod si hodie ctset apud eot epucopus cras aliut; hodie verum esl, ad sumraam aitaiem ille vixerit opordiaconus, qui crat lector : hodie presbyter cras lailel. Nam Joanni evangelislse superstes f u i t : quancus. Htncestquod inarlyr Ignalius observanliam d o q i M d e m Dionysius Alexand. apud Euseb. I . epiacopie haberi praeaertim iiiculcai. Bapiisml llist. c. 2 8 , testadir eum ex libro Apocalypsis rilum varie adulleraverant, quod eliam facinus millenarii regni Cbristi fabulam confinnasse. Ex JfoDtanislaauin plurimi ajmdlali sunl. Libros pene henaeo lameu conslal, Nicolailas luullo prius illo infinitos aub emenlilis noiuinibus cuderunt, Evan- cmersisse, el eadem fenne sensisse. Aiebat Uaque^ celia Eva3, Salomes, Pelri, Jacobi, se<unduiii He- Jesum fabricaloris orbie essePilium, boc est, inemin brseos, secunduin iEgyptios, conciones Petri, liomiiiero, ex Josepb ei Ifaria genituin, quem Pauli : libros item de infantia Salvaloris, Noreae Chrittus ab ea principalitale, quas e$t $upcr omnia, uxoris Noc, Propbelias Parcbor seu Barcoph, in coluuxbce specie descenderit, iuanecriU|ue usque Gbam, Zoroaslris, llydaspis, Osirauis, Orphxi, el ad passior.em. Ghrislus enim Gnoslicis n i h i l a S p i alioruin, de quibus Porphyrius quehlur in Vila rilu sanclo discrepabal. Evangelium Mallbaei ea^ Plotini. parle mulilaverat, qua Jesus ex Virgine nallis di (17) Asianiis Carpocrales non eral, sed Alcxan- cilur. Legem lametei laiaro a Fabricaiore, jubebai drinus, ut lestatur Clemeus lib. xxxi Slromat. et observare, lolaroquc in terreno Cbriuii regno a l i ex eo Theodoretus. Hunc Gelsus, loste Origene quando observandam dicebat. Hinc erga Pauluiu lib. conlra ipsum, inetituluin essc aiebal 5- aposlolum seinper infeneus fuil. tome, cujus scilicet Evangelium, quod ucunamn

S. JOANNIS DAMASCENI

696

xunt.

29. Naxareni, Cltrislum Jesum conGlcnliir '. o? * JVi Filium esse; a.t juxta IpgcMi \\i oinnibus v i Yiov * *. 8 3 3 0 . ELionaei, ad Coriiilhianosquosmodonoinin a v i , ac Nazarenns, proxiiiie acccdunl. Quilitiscuin fliam Sainpsaeorum ac EJcesaeorum liiercsis aliqua

'. * ! \ \ , ex partc convenit. II Chrisluni i n ccolo crealiun , \, * a.(Iinnan!, sancfumquc Spirilum. Cbrisltiin in Adain , \ piimuin babilasse, eumque aliquandiu dfsoruisse, k, \ , ac rursiim in ipsum subiisse, alque ideni fecissc . , m SUQ SQCundmn carncm advenlu. E u i Judaei sunt, . . Evangeliis tainen u l u n l u r . Carnium esum dele . , etanlur. Aquam pro Deo veneraulur. Clirislum , . in illo suo in carne adveuiu, uti diximus, hominem induisse aiuRl. Aquis so idenlidem, lam b i e - , roe, qnam xslate lavanl,ad purificalioncm scilicel, , , *veliiti Samaritse. . . V a l e q l i m a i M , carnis rcsurrcctiouem ueganl. '. (20) ! ARIJE

LECTIONES.
%

?ic lego ex Epipli. ei cum vt-l. inlerp. qta posuit. et rurtus secuudum tempus exuentem ipsum Adam gt rursut induentem NOTiE

duabus domibus hrael. Ilacc quie de supremo * (19) Piisci de Juda?.i Cluistiani Nazateni dicli nl; qnia Dominus Jesus Nazarenus erat. l f i cum , Domino exerciluum pra?nuntiata suiil, dc Doinino Jesu Nazareui inierprctahaiilur * Duas doanle exc4diyqi Hierosolymorum, concedenlibus mus, inquit, Sazarem, qui Chrislum ita reeipiunl, apostolis, cnp.remonias legis eeclati esscnt, nepoles I observationes legis non amiilnnt; duas familia$ ipsonim, qui trans Jordanem habilabant, prislinos morcs, ao prseseriira circumcisionam, retitinerant; interpretanlur, Samnuti el WHel, ex quibus orti sunt Scribte et Pltari&cei.... quoium prior dis&iquippe cuin rssent de somine Abralia, el cognali palor interpretatur, seqnens profanns ; eo quod Ibmiini secundum carncm. Traditiones vero Scriper traditiones et suas legis prtrcepta b;nn:u eos respuisse, el crga Pauliim aposiolum, gtMiliiimqiic aliariiin Clirislianos bene aflectos C dissipaterinl el maculaverinl : el has esse duas doriissc.docelno&llieronyimie inptiora vcrba <ap. ix mu$ qiue Salvatorem non receperint, qui faclut $it in ruinam el iu scandalum. Ex liis evincilur TbcoIsaia, Nuzareniy inqiiil, hunc locum ita explicare doretum errorcs ISazarenis imputass/? Fbionitarum conanlur. Adveniente Christo, et pncdualione illius proprios. Sic subjungit illos Evangelinm Pelri cornscante, prima lerra Zabulon, el terra Nephtalim, legere : idquod Epipbanius solisEbioniiis allribuii. Scribamm ei Phariicvorum esi erroribus Uberata, et Dnde nec Juslinus, nec Irenreus, nrc Origenes gravissintum iradilionum Judaicarum jugnm excutNazarenos refulasse Ct*nsendi sunt, nisi ubi Ebioi i t . Postcfl aulem per Evangelhim apoitoli Paidi,qut Hovissvnus ap$lotorum oumium futf, ingravata est, pitas propler cxremonias lcpis coargucrunl. Nazareni Evangelium Maithxi Ilebraicum , id est luulliplicqta prcrdicaiio, et intermhws gentium inleqerrimnm, lrgebant, inquit Epipbanius, ba*r. 29 ei viam univcrsi maris Cltriiti Evangelium splenduij. eloO, Ebionitie mulilum, demptis iis quibus Cbrisli Deinde omnis vrbis, qiu ante ambulabat, vel $edebat proavoruin series, el generaliocx Virginc enuiilianin tevebrU, el tdololalriee* et worlis vinculis tenebatur, tnr. Origencs. lib. n Cont. O/i., priores Cbristianos clarum Evangeliorum lumen aspexit. Epipbanitts ait vocitatos Ebionxos tuisse proplcr paupertaiis diibiiabnl, iilruni Cbristnm ptirum essc bominem, shidium; iiemqiic Ebionxos alios Chrislum de VKIUI Ebionil$, putarenl; an eliam ex Virgine naVirgine nalum dixisse ; alios. qui ex Joseph ct luin : llicronynivis vero nullum alhim eie naevum impingil, nisi qnqd, cuin crcderent in Clirislum, llaria. Mystcria quotannis, in Pascbaie scilicet, pane azyroo, el aqiia inida peragebanl. Dominicam lcgis lamcii carcinonias lenebant. Usque hodie, i n qnil, per totas Orienli* sgnagoga$ hfrretis est D vero dicm pra?ter Sabbalum colebant. NinaoTum (hareticrts Rabbini vocant OWD) et (10) Clemens Alrx. tradit Iib.vu Sfrom., YalcnPharisicis nunc itsque damnatur, quo$ vntgo Naza~ tinum prodiiste tempore Adriani et usque ad Antorwot appellanl. Qui credunl in Christum FiliumDei, vini senioris wlatem perseveras$e et sicut Basilides tiatum de Virginc Maria , ej eum dicunt esse, qui Glaucix inierprelis Petri inagtslcrio gloriabaliir, sub Pontio PHato passus est, et resurrexit, tn qnem ita et Yalentinum, Theobadis, qui familiaris Pauli tl nos crcdimus. Jnxla $impliciorem vctcrum Chrifneral. Romam venit sub tiygino, inquit Jrena us etianoruiu professionein ; quam iHi apud sc scrva- 1. c. 4 , incretit *nb Pio, el prorogavit utque ad rant, crcdere in Chrhlnm Dei Filium idein crat, Anicelum. Non crgo postquam Boma digressus in ac crcderc Cbrisluin csseverum Deuni : undc aubCyprum instilam appuleral, ba?rcsim prsedicare junxit, qnem el uos credimus. Idque eo maxime, coepil, ut Epiplianins scripsil. Triginla aeones intra quod ut modo recitabainus, Nazareni fldem gendivinitaiis ,plenitudinem, finxil; Umen tium a quibus Cltrislus sou verus Deu9 colcrelur, n l tolidem subelantia! seu dii cssenl, u l mulli posl laudarenl. Sed el boc suadcl magis allcra corum Epipbanium dixcre. Id observal Terltillianus l i b . inierprelalio, qiiam rcfert Hieronymiis in Iwc contra ipsum : Yalenlinus, i n q u i l , teleris opinioms I s i i i - verba cap. v m , 1 3 : Dominum cxercituum in semen nactu, Cotorbaso viam detiniavit. Eam postipsuni tanctificale, et erit vobis in sanctificationcm; mcdum Ptolemwns inslravit, nominibus ct ituincris in lapidem autem o/feiuionis, el in pclram scandali (vonum distinctit iu pcr&onales snbslautias , rd
y t %

DE HJERESIBUS LIBER.

, , Vetus improbant Testarncntum ; proptielas tamen \ , \ legunt: tetcraquc omnia, quae ad ipsprum ba*re; eim per figuram el tropum accommodari posennt, , . easuscipiunl. Quasdam aulem alias fabukis addi, , dcrunl, trigiula aconum nomina commemorantes, \ simulque masculo-femtnas a Palre universorutn , \ , . produolos, quoseldeos, et xonesessecxislimant. * , Donium Cbrislum e coelo corpus detulisse, ac pcr - . Mariam velut per tubum transiisse, '. (21) 84 32 Secundiani, eorumque ocii Epiphancsel " \ , faidorus, easdcm xonutn syzygias adtniltcntes, cum , Vatentiuo consentiunt ; in eis lamen exponendis * . ' 64 enarrandis obscenitatee varias exercere docue\ \ . riinl. Carnem eliam ct ipsi improbant. *. * \ \ 53. Plolcmailxetipsi discipuli Valeqlini, quibut*
14

VARIiE LECTIONES. l . . R. 2508 . l b . . Cod. S. Hil. secmida manii, . el in fine, . R. 21)30 \ \ . .

m n

exira Denm determwatas, qua$ Valentmut in ipsa oelnisos fuissc, adjecta corporibus eorum carne, summa divinilalis, ut $emu$ el affecius et molu$ quam tunicis pelliceis Scrtpiura sigriiflcarit. Quamincluserni. ueduxit et lleracleon uide hamites gtin*obrem resurreclionem carnis non fore, scd corpus daui. et Secundus, ei Marcus. M<x stibjiingil : dunlaxal surrecliirum. Dnpliccui subinde Jcsuiii Jta nuiquam Valentinus, el lamen Valentiniani, qni cum Nkolailis el Ccrinlbo posuil; alinm, qni misfer Vaieulinum. Solu* ad hodiernum Antiochicu siis ess^i ab iEonibus, nt Sapieiiliam ad plcroma AxiQHicut memoriam ValeiUtni iniegra custodia revocarel, quique idein esscl, ac conjugalio seregularum ejus consolatur. Profecio cx Fpilome cunda, \ , inielleclus et verilat, Theolopiae Orienialis, quae post opcra Clemenlis spiritits ltem cognitionis ci spiritus amoris, qui Ab*x Craece exslal, apparel Valrmimim , in pleromale , unigciiitns, appellaliir; pleniiudinem, stve awnum ooHcciionem Q inier res condilas , primogenitus; u l i , u/ettfr'<iffs,nomine signiOe;$se. Qiiocirca Orige- dcmuni plenus aeonibus prodieril Sopbiae contoIIPS, lom. MnJoan. ail, joxla Valentinianos Verlandae et r e i l u c c n d a 3 graiia. , Paraclebum nihil esse pncter prolnlionciii Patris, qnae nec tus, contolalor, et , Salvalor: aliiim rursum $ub*istentiam, nec subttantiam habeat, Jcsuin bominem ab opiflce procreaium , in quo , . Sic Adianas , epist. siipernus Jesus requieveril, quique cognominaius ad Epicl , Valrnlinus de Palre ol Filio el Spirini sil Cbrisius ab inhabilanle in se Chnslo, Iioo est sanclo idem sensil, qupd Nooius el Sabellius. Ille socuiula illa conjugalione, , verveteris erroris netnen nactu$ Iric^simum i E o n e m , bumet viln niuicupalur. HnncJesum guperiorem a Sophiam seu Sapienliam, exira ploroma deorrasse Jesu bomincsccessisse, ut mors ejus corpori doinifabulabalur, ct pcr , concepiiouem qiiam- narelur, quod prxsenle vi/ael Snlvalore iietiliqum dam informem, malcriam t-omposuissc, elangelos, firri poteral. Haec dixisse \alenlinianos iradiiiit preserlimque fabriralorein orbis edidisee, qui fue- Tlieodolus, lren;etis, Teriiillianus et alit. In&uper r i l iinago , unigenili, imo el Palris. Jesu hoiuiHis curpus, cuiu animalis subsianlia; llunc ul qwi , ammali$, soluminodo essel, essel, ulpoie foniialiini in coelis ab OpiHce, per nou spirilualis, cuni irnperveuigabilem Paliem Ilariam vrlul per canaTcm iransiissc ; ai nilittoniin<n nosscl, so pro Dco venditissc, legemqiie nus singiilari modo paaauiu esse. Falum admilleMoysi tradidisse. Hominis \ero forniaiionem sic bant, cujus adininislra; osseiil virtules invisibiiee, narrabai ; Orbi* opifex, sumpto terra pulvere, hoc tibi iutiluo conlrariaB, quibus fabricalor aslronim est non arida quidem t>ed muliiformis maleriwU motiis conimisissel mulla vcro f a l u m virtule falere parte, animam lerresltem, waterialem. ralionis exin eoe, qui baptiema susceperinl. Hieronyinu in periem, ejuxUnnqut ac brnlorum tubstanliib , tpW cap. i v Epist. ad Epbcs. Valenlinum duo baptismata indidit. Hic porro ipse esl homo factus ad ima- contendhne ait, el nonexplirat. ginetn : t & ' . (11) Eptpbanee Carpocrali, ei Isidorns Basilidi, Qni revQ e$t ad simUiludhiem ipsius Opifici$ ille parcnlibue suia, non serundo Valeniini discipnlo, c*'< q*em ipsi hi$u[flavil el imeruil . . . . qita per adbsesere. Epipbanes plane jam obieral, quando angelot ei quidpiam tubtlanliw sua injecit. " Secundtis Valenlii.i, seu Plolema?i placila novis , , conimeiilia auxit, Tcrtullianiis, lib. Cont. Valentin. ;, ' * Homo igilur est c. 4, Sccuiiduin posl Heracleonf m et Plolemseum /jomtfie, aiiimalis hi homine terreno, non ul pars ponil. PloieiuaMim atitero ait l o i i d e m in Deo subcnm partt, sed ut toium cum toto. siantias, quot Vaientinus aeones, finxisse. At, lre lia-o lesie lib. i , c. 6, primo aoni , abysso, . Adamus autem d t i a s veluli conjuges adjunxil, , s i v e I v spirituale $emen habuit, quod Sophiu clam in ipso , perceptionem, el , volunlatem, ut Deus $eminaverat^E\\ TrimtaUm illum generum, ut cum ptiiuum apones alios emiliere ex secogiuril liim id TertnUiano toqnar, dc quibus dirliim cst in Gno- posla voluntaie egerii, nec proinde , u l observal slitis. Porro aiebat parcntes primoa e quarlo in I r o i K K U S , , Unigeniius, cosevua Palri luequocreaii crant, in tertiuin ca^uni, boc ost in pa- r i t . fadisum, deduclps ob peccalum, dcbiuc in lerrapi
% x t %

S. JOANNIS D A M A S C E N I

70

cum Flora conjungiiur. Hi quoque eadem cum , \ Yalenlino el Secundianis de syzygiia, aetl coujuga- \ , iionibus aslruunt : iu quibusdam ab illis dis- \ \ . crepant, Atque hcsc ett loml secundi tibri primi tredecim heeremm recapitulalio. if *

Quce vero sequuntur h<ere$e$ 13, in hoc teriio tomo * , if. nperiunlur. 34. Marcosaei [ a Marco dicti euiil ] . Marcte \ (22) nim qiiidem Cotorbasi condiscipulus fuit, Q I et , ipse duo principia invexil. Resurrcclionen" morluo. . rum negavil. Uiebatur ejusmodi praesiigiis, uteerlis carminibus poculorum Uquorem in caeruleum purpu- \ , rcumque colorem verleret, quibus sacris decepiae . \ imilierculas iuiliabat. ldem ex vigimi quatuor cle- ^ , , mcntis, perinde ac Valentinus, universa pendere vult. . 56. Colorbasaei. Colorbasus isie easdcin pene opi'. . \ nioues amplexus esl; in quibusdam tamen dissidet , ab aliis baeresibus, Marr.i videlicet ct Valenlini. - \ \ Siquidciu einissioacs scomim el ogdoadas alio " \ modo Iradidil. . 35. Ileracleonil. Hi quaqucin commenliliis og\ (25) \ doadibus explicandis a Marci, Piolonuei, et Valen , t i u i , caHerorumque mente recessisse videnlur. , \ , \ , \ Suog porro sub ipsutn vilae exitum, eodero quo . ' \ * Jiarcus rilu^ oleo, opobalsamo, el aqua in capul bifusis, redimum; in quo invocationes quasdam * *, 8 5 Hebraicis verbi* adinunmirant guper caput ejue qui redimitur. . 37. Ophitae serpentem venerantur, euinque esse Q ?. (24) , \ Christum pulant. Porro naturalem serpenlem, seu , , . replile quod colunt, in cisla quadam servant. , ) . TARIifi LECTIONES. God. S. 11 i 1 2 manu, . . Als. vel . < Mss. : a Epipb. Punario scripsil: l , elc.
0

NOTJE.

(22) Ilicronymus episl. 2 9 , tanquam ex Irenaeo s c r i b i l , Marcum quemdam de BasiiidU Gnostici Mtirpe descendenlem, primum in Gallias vennse, el $ paries, per quat Rhodanus et Garumna /Itiiutl, doclrina $ua macula$$e. Pytenteum cum irantiiiut, Hispaniut occupaste. ld repelil ad cap. LXIV Jeaiae, iibi el iEgypiium eum fuisse addil. Marcum Basilidispiaciui, eorumque tradendorum melhodum, quam ille a Pytliagoreisaeceperat, pr-;sligiasqiie,et perdilos mores perseculumlradiilrenaeus, nusquaai veroin Gallias aulHispanias inigrasse. Ejussolumniododiscipulos indical (lib. i , c . 19) mulieresmulias teduxisse m regionibus Rhodanenubut. Peslis baec Hieronyuii aelaie, totas vitra Pyrenaum (iuquit epiet. 29, ei Oceanum vasiabut provincies, Priscilliaui nimirum opera, u l eolligiittt ex ejnsdein episiola ad Ctesiph. ncc non ex Severo Sulpilio, qui Prisciltianislarum primordia urcum in Hispania$ intulinse, scribit, AZgtjpio profectum, Mcmphi ortum. Cujus audUores fuere Agape qua>dam noh ignobllh mulier, el Hlutor Helpidus. Ab liis P r t tciiiianut etl instituius, etc. Ex boc loco, m ex jEpiphaaio, qui narral parum abfuisse, quin, duiu in JDgypio ageret, uiuiiercularum quaruindaro arlibus i n eam bseresin hnpegerit, Baronius, ad ann. 381, iululil Marcum circa tempora Epiplianii in Heaperias regiones migrasse; quas latoen oscin
u

laniia ex Irenaeo et Ilieronymo ealin co&rgoitur. 1. Pagius ex Sulpilii verbis collegil ab atio sall e m , cui nomen qnoque Marco esset, baereaim Gnoslicorum inveclam in Hispanias fuisse. Q u i d n i vero hic auciur raliones lemporum haud salis sit asseculus, et pro more suo res loitgo intervallo remoia composaerit? Epipbantus in Panario Marcoa?i8 altribuit diversariun sectarum portenia, ctorum noniinibus consarcinavit. Sic quoque Colorbaso alioserrores afftngil, quos idem Irenaeus a diversis itidem haerelicis profeclos tradit. Epipbanio coiicinil Theodorelus, nthil eo accuralior in p r i scis haercsibiis explicandis. Marco ColorbaMim non separat Irenaeus. al Colorbasum alteri pneivisse innuit, u l et Tertullianus. (23) Meracleonem auctor Appendicis ad librum Terlulliani De prcescript. Valenlino paria sentire scribit, sed novitate pronunliadonis vult videri alia sentire. Marci scilicel melbodum aemulaudo, , ut l o q u i l u r Epipbanius in Panario ; ubt tamen ex Irenaeomulia congerit, quac vei a Marco, vel ab Heracleone iradiia esse nequidem insinual Irenaeus. (24) DeOpbitis tarie varii scripserunt propter varios sensus quibus Gnoslici historiam serpenlia a quo Adamus deeepfus est, exceperunl. Poaa
quae Irenaeus lib. a cap. 15 ad 18, omissis ao-

701

DE HifiRESIBUS L I B E R .

709

'. ; 58. Caiani. Idem ieli seniiiral acseclae quae legem , \ repudiant, legisque auciorera aboegant. Resurre, . clioaem carnia improbant. Gainum commendant ; , , quem preslantioris cujuadam virtulis iuisseprse . " - dicanl. Sed el Judam divinie honoribus aflGciunl, \ , \ nccnon el Core, el Oalban, et Abirom, el Sodo, \ *, \ . milas. \ (25) * 59. Sethiani. IIt rorsus Selbmn miriflce laydant, , ipsum ex supcrnae parenlis poenilentia, quod Cai ' \ . num edidissel, procreatum dicentes. Poslea cum , \ Caio repudiatus, Abelque occisns fuissct, curo t u , \, perno Paire congressam, purum eemen Selhuni , produxisse, ex quo deinceps universum bominum . \ , gcuus propagatum sit. Posiremo principalus, e l , . poleslales, caeleraque, ut atii, omnia slatuunt. '. * R 40. Arcboniici. Ad plures principes universa , revocanl ac quaecitnqtte facta sunt ab illis orta . \ ' pnedicant. Habeni & foedissimae quoddam libidinis . , genus : carnis rcsurrcclionem noganl : Vclus Te . slamenlum rejkiutil. Uiunlur tamen et Veleri e l }, - Novo Teslamenio, verba singula ad suam menteni . falso Irabenies. '. (26) * , 41. Cerdoniani, a Cerdone qui ab Heracleont, / , quem erroreni hauserat, novis invenlis auxit. Hic . " Romam e Syria profectus, Hygini episcopi lempo' ril(U8 sua dogmala disseminavit. Porro duo prin cipia invicera conlraria asaerit : negal Cbristura , esse vere natam. Mortuorum item resurreciionem * \ ae Vetus Testainenium rejicit. , . $. (27) ^* 42. Marcionistx. Marcio oriundus ex Ponlo, patre

NOTJE

aflerllrcnxiis l i b . i . c . 34, u l in lib. IV Reg. c. , ut vel Nus nescio quis fabricaioris orbis (ilius, Sophhe, aeonuiu postremi, instincdi, serpenlis forniam inrititus, pellexeril bominem ad pareniis sui tegem violandam, quo boni malique scienliam tindeni asseqiierenlur ; vel Sophia ipsa serpens facia sit, contrariaaue adeo exsliieril factori Ada?, at propier indilam bominibus coguiijonem, dictum esse scrpenieni omnibas sapientiorcm. Anctor denique Appendicis de haeres. alio modo horum errorem renunlial. At neuter indicat Ophilas exislioiasse Cbrisium serpentcm iiliim fuisse. conlra in appendice legilur, eos serpenlem pluris, quani <:imsturo, fecisse: Origenes, lib. vi Conlr. Qets. neminein in eorum sodaluium admtssum esse a i l , , nisi Jesum ante Q exiecrareiur. Aitborum auotorem fuisse Euphraiem qui alius non videlur fuisse ab Eupbrale Peraiiro, a qno Peratx. Naasini qooque, ei NecUeni dicli sunt a noinine Ilebraeo UTD Naha$ serpens, et a Nehestan, quo Ezecbias serpentein aencum appellavit. (25) Gnostici, qui tres bominum naluras ex Adamo procreaias dixerunt, , malerialiuni, su , rationit expertium, , rationalium, sive a n i m a l i u M i , el spirilunlium, prttui subitidc genms fuisse aiebani Cain, sccundi, Abcl, terlii, Sclh, qtii spirituale semeii a Sapienlia clam inditura conservasset. A l i i , Carpocrate duce, Vl fert lrena?us, Cainani extuteraut, aliosquc ne* fandos lioniiues, quia divinam legcui pnefracle violando Fabiicalort orbis adversoasepraebuis8nl. Judaiu vcro a l i i , Irenxo teste, predicabant, quod prodcndo Jesuin in causa fueril, ut virtuies imiudi oux saluti boiuinum obsislcbanl, vinccrjMiltii'; v d ,
%

ut in laudaia appcndice fertur, quod Jesum Fabricaloris filiuin nerandtim iradidissel. Ex Teriulliano, De bapt. c. 1, et Hioronyiuo ep. 85, Caiaui baptismum suslulerani. (iG) Gnoslicam impielatem quarto Erclesix sa?culo Eutactus quidam in Armeuiam invexil, quam didiceral ab anacborcla Palaeslino, qui Pclrus vo cabalur : bique adeo Archontiehormn principes fuerunt. Epiphanius in Panario scribit eos buplismiiin et Eucbaristiam aboininalos esse, ceuin nomiuc Sabaoth, coeloruin tyranni, pertlcerentur : iiemquc apocrypbos libros complures supposuisso, u i puta Sympnoniam maguaiu et , A$~ censionem Uaice. Hieronymus vero, in cap. LXIV Isaias subindical posiremum bunc libruro, u l r l Apocalypsim Eliae, aBasilidiaoiset Marcoseis conficlos r s s e . (27) Cerdo Salurnini discipulus Romam venii sub llygino pontiiice, ubi Marcioni baeresim, quam saipius ejuraverat, infudil. Ma*rciun enim bxresim suam auie non slruxit, quam spe recuperandui commuiiionis ainissa, cum ducentis sestorliis, qua; idcirco Ecclesiae inluleral, in perpeluum dissidiiim relegalus esset, u l loquilur Tcrtullianus lib. De proesc. c. 30. Ulrique boc capul errorts fuit, uauni essc Deum bonuin, incognilum, et Patrem iesii Cbrisli; alium iiem justutn el scveruin, qui cx materia jaiu exslanle orbem fecerii, legem Judans sanxcrit. Syncros Marcionis discipulus, ut magi slri sensuni expiicaiius iradcret, pnelcr duo ba&c principia efficieulia,'maleriam cum malonescio guo snirilu posuil; eo scilicel, quem Talianua , Spiiitum materialem, vocavil; Platonici, lurbuleatum mattriic animum. Qua de rc pra^cr Euscbium legcndus T c r l . 1.1 Cont. Marc. Naxiait*

703

S. JOANNIS DAMASCENl

701

g g q n i d e m episcopo nalus est ; a quo ob virginis ftinprum Ecclcsia cj^ctus, Romam aufugil. Ubi cum ab iis qui tum Ecclcsiae praserant ptrnilcntiam irtislra poslulassel, calbolicam fidem oppugnace instiluii. Quainobrem tria esse principia dtxil, bonam, jnsiiim el malum. Novtun To&lainenlum a Yeiere, ut cl ejus.lem auctore alicnum esse docet. Gantis rcsiirreclio/icm ipsc cum euis siislttlit. Non uuum dtitilaxal baplis.na, scd ct diio, et tria, posl lapsnm indtilgel. Pro morluis calccbumenig uis bapiismum alii suecipiunl. Apiid istos mulioribua liberc baplismum coaferre p o r m i l t i l t i r .

, * :vov . ', & ' , , , , , , /. * , , , , , . \ * . - * .. 45. Luciaitistay Luciaous qiiidam, non ille qui '. (28) , 6 uuper Conslanlino iinperante v i x i l , sod antiqiiior ^ , * , . , ilio, in omnibus Marcionis dorlrmis adb&rescil. Nonnulla quoquc adjecil, qiue Marcion non I r a - ^. dideral. 44. Apelleiani. Apelles bic eadem eliam alque \ (29) liarcion elLucianus praedicat. Quidquid condilum . */* esl, ipsumque condilorem vitupcrat. Non lameu \ & . -ia, u l illi, principja, scd vnum iantum invexit, , Deuinque unum stipremum, ac qui nominari nc , , , qucal,, q u l uiliiloininus Dcmn alium coudiderit. * . IJunc vero sic condilum, cuiu malns evasissct, sua, , , , Ijtc improbitate mqndum creasse. . 45. Severiani. Severus bic Apollie assecla, v i \ (30) * , ^rium penilus damnat, fingilque ex Salana serpenlie , , speticm babenie, el torra simu! coeunlibus vilein Q ~

VARLE LECTIONES, R, 2308 / NOTiE. zeaus, ocat 23 c l 37, Marcioneni et CerdoQdm iis I r o dissensissc, docendo non nuhere, ne fabricator acccitset, quixxx sconrs i i i Y g x e i e : at Tertullianus orbn locuplelior fierel, quod lamcn etiam fuisse e contra ail cap. 5 : Marcione liberaliorem Valeuilarcionis el aliorum Gnosticorwm dogma oslenditinum fui$*e, qui ausus e*l duo* conriperc, Bythuni I I I I I S . Auclor Appendicis ait, Lucauuui immortaliet Sigen. cumusque ad xxx aonum feius, tanquam tali aniina? delraxissc, quam Marcion fore satvaut JEOIIUV trrofee examen divinitaiis ejfudit. Caiieniui dixeral. Lucanus scilicei animam , muteriaoral. 2T TlioalogL, uhi legilur, lemet terrenam, docuit inlerilitram, qualeiu onincs Deum ilarcioni sex ele- alii baerelici hoininis corpori assianarant : nec menlhconflalum, , scribendmn pulo proinde dissensii a Marcione. , Marci, dc <|iio supia acluia esl. Solam (29) Apelles Marcionis. audllor , sed lapsus t i spcciem carnis ?, Chrislo conoessii, nequi femina, inquit Terlullianus tib. De pra$c. c. 30, boni principii e'ssel, a s:evo coemocralorc quiddeserlor conlinentiue Marcionensis, ab oiuli$ tauqtiam acceperil. Exinde rcsqrreclioncm carnis clitsimi magistri Alexaf.driani tecessit. Indt post uegabal; quinimo nuplias juxta Saturnini disci- annot regressus non me/ior, nisi tanlum, qua pliiiam improbal. UndeSepliiiiius, lib. conlra ipsum non Marcioniles, in alleram fewinam impegit; i i f l lib. Deexljori. castii. Castralorem carnis ctim lam uirginem Philumenem, cujus energemale cir vocilat, cjusquc discipulos alienos spadones. Uno cumvenlus, quayab ea didifit, phanero^en scriptit. verbo non novos cr^orcs et rilus cudil, sed veteres, Origenes honi. 2 tn Gen. paucioribus verbis ait : refcclis variis inepliis, confirmavit. Adlwc EvanAppelles, qui fuil Marcionn discipulus, sed allennj tftiliuni Lucic etlredecim Epislolas Pauli miittis in haresi, quam ejus qvam wagistro tuscepit. Rholocis iinililavii c l vitiavit: ncc ullos prsterea l i don veiuslus auclor, Taiiani quoiidam audUor, bros sacros agnovii. Simile facintis a Valenlino apud Eusebium (lib. llisl. c. 13) ea conGrinal admissum lestatur Origenes lib. n Cont. Celt. qu% bic iradit Epipbanius. Insuper Apelles doTertullianus^tatidein lib. De prascripl. hoc de Mar* cuil corpus Jesu cx siderum subslanlia cl quatuor cione recitai: Poslmodum pmnUentiam con[es$u$ clementoruin qualilalibus conslitissc , quibus lajit$l. Cum condilioni *ibi dalas non occurril, ila padem in ea unde accepta eranl resolutis, spiriiuin cem recepturus, si cajleros quoque, quo$ perdilioni ejus redditum ccplo: alque adeo iiitllaiii forc rcerudiisset, Eccksicc restilucrel, morle praventus stirreclionfin. Caelerum eos, qui iu Ciucilixun) e&t. crcderenl, salvos fuluros, si bonis operibus i n (28) Quein Lucianum Epiphanius, Terlulliamis cumbani. lib. it De re$ur. carn. Origenes, lib. u Conl. Cels. et (30) Severus Tatiauum , nou audlor Append. ad l i b . De prcctcript. Lucanum multo posl scculus, ejus baercsi cobtir addidii uoiuiiiant. Epiplianins in Panario ait cum a roagiinquil Eusebius, lib. iv, c. 29. Vitus \cro stan A

DEILERESIBUS LIBER.

75

, . , . ; , \ ; . . '. 1 \ . , \ , \ \ ' . . , > , / ".

procrcalam fuisse. Muliebrem qtioque sexuro deIreciat, quam a sinisira polestatis csse dical. 1'rincipuui nouiina qnaidaiu, ac l i b r o g quosdam apocryplios adbibct. In mortuorum resurrectione, Wlerique Testauiento rcjiciendis cuui bxre&ibus aliis convenil. 46. Taiiani. Talianus liic cum sancto Juslino niartyre ac pbilosopbo fiorwil. Posl cujus obitiim Marcionis dogmalum coutagionc corruplus, eadeiu ac ille docuil; aliis tamen praelciea adjeclis. Feruul e Mesopotamia oriunduui bunc fuissc.
#

Bm

tuni lomi primi libri tecundi hicrcses iredecim.

v e r o l o m o

kr , 87 1* . , '. \ \, , , ! * . '. (51), \ ,

"r/to libri tecundi hwreses decem el octo conlinenlur.

47. Encraiila, Taiiani qusedaiu dcrivalio ct appendix, nupiias improbanl, quas Salanae t r i buunl. Ab animalorum csu absliriendum esee senliunt. 48. Calaphryges, qui et Monianista; ct Asoo-

VARI/E LECTIONES. Sic Epipb. et Reg. i ; R. 2930 . R. 2570 el S. H i l . ). xnentnffi non rcjiciebat : sed cum legom, et probomo sil. Quamobrem duo bominum gencra disiinpbetas, alque Evangelia admUieicl,Patili Epislolas, guil. , animalium, quos non sccernit ab iis Aclusque aposlolorum repudiabal. Tatiaims vero, quos appellat, el spiritualium, proprium magisterii charactereni instiluit, inquil . CaHerum peues utrosqne essc Irenseus, lib. i , oap. 31 ei ceone* quosdam $imiliter virlutcm vel vilium persequi , salvos iiori vel aiqui kiqui Valenlino tunt, velut fabulam enar- ^ reprobari : illinn qui dwmones vincere volueril, marau*. Qui vero proprium doclrinac cliaraclerem ierice maledicere debere, hoc esl a caruis i l k c e b r i 9 instiluil, is nequaquam lotus secundum Yalenlinum aiiiniuin absirabere. Aiqui inlercarnis illecebras, sapuit, uli auclori Appendicis de hyeres. placuit. qiiarum da*iiiones esse babiles dixcrai, risum ei Quinimo Taiianus Salurninum el Marcionem aemunupliae ponit: , \ , Ultis est, cum in damnandU nupliis, lum in pro- , . Qnocirca Graecos sugillat, quod bibendo vini el c a r R i i i m usu : undc , risui indulgerent, ct animalia carnis edendaB graiia geu Goutineuiium nomeo sibi arrogaruni ; nempe niactarcni. Uoc in traclain nihil snggerii, quu quod 6alurninuRi Marcionem anlea ainbiisse Adaini saluti delrabat, quam tamcn alias iufereprodii Irenseus, lib. , cap. 5 0 . Posl niarlytitiin bai, ex his Aposloli verbis ad Rom. v, 16, Quosancli Justini Talianus orationcm ad Graecos scriniam omnet in Adam morimur. Aluinni Taiiani pgit, in qua Encraiicae haeresis seinina liceat ob- \, Aquarii, cognomiiiali sunl, quia aqiiam scrvare. Unum quidem Deum, boiiuin , qui niale- nudam ad tucbarisliam adbiberent. Nedum in i i n riam edidcril ex u i b i l o , agnoscii: Verbiiui aulem gendis xonibus Yalentinum semulatus esi, eed et non ab aHerno genitum, sed per raliocinandi fain alicro praeler supremuin Deum condiiore orcullateoi el volunUlem producluiu, Dei opus, , bis inducendo , qui legem promtilgaveril : esse, prosiliisseque , , , inquil Clemens Ale\. , $epuralione, abuissione, veluli faces ab in hicclog. propbcl. Insuper ex qualuor Evangeliis igne sejungunlur. alaleriain esee uialorum causani, uiium coinposucrai, quod appellaLacujus lenebrica&us spirilus, a qua pervaditur, elsi iur,ex qno tum series avorum Oomini, lum cxtera, unue et idein mancl, varius lamcu sil ob variela- quibus eum veiam carnem gessisse declaralur, leni corporum. Quocirca dieiuoiies non carne qui- adenierai; juxla nimirum suae baeresis el Cuoslica? deoi, scd leimi malcria, ; ^, , ignis faclionis priitcipia. In coniaienlario JJieronymi iu imlar, aut aeris, solouue illo iualeri spirilu con- cap. vi Episi. ad Galat. ubi legiiuus, Taiianus, s l a r e ; esseque , qui pulaticam Chrisli carnem introdueens, iu Regiis , materia et neguiiioe radialioiie* ;quainob- codicibus, el in perantiquo Cluniacensi repehlur rem pajnileniiae capaces esee, cx quo Dci spi- Castianus, qui, e l c , quam le<tioncm esse verain rilniii resptierunt. Huuc iualcrise spirilum aniiuam conjicio. Julius Cassiaima siquidein Encralila fuil, bouiine vocilari, el una cum (orpore dissolvi : Valentinianae aecta3 alummis, c l ; iu resurreclioue vero, coalesceulibus denuo iisdcm , Docelarum princeps, seueoruni qui pulaliinatcrix partibus, exciiaiiduin esse. Et terlc Epi- VHIII Domino carnem aflingebant, ul icslalur <ilepbanius falelur, baer. 47, Encraiilas rcsiirrcclio- inens Alex. lib. Sirom. Qui si pensiculalius lenein carnis credidisse. Pergil Taiianus, Deum p r i - gaiur, invcnielur eumdeui Cassiani librum ciiare, uiis boimnibus augelisque spii iluin aliuin adjuu- ex quo llieronyiiius argunienium accepii quod xisse, qui jaceniem maieriae spirilum crigerei, i n - coiifulal. Scd et proclive futt librariis Taiiani nodita<|ue iinmorlalilale, lursuin Irauslerrel; cujns, men, ubi de Encralilis agebalur, eubslitucrc qu.a quia imago Dei et simililudu est, coclesic diverso- noiiuseiai, qnaiti Julii Cassiani. riuin s i t : ed el bominciu cx eo accipeie ul vere (51) Mulii dixerunl Plny^cs cxistinaste Sptric v

707

S. JOANNIS DAMASCENI

druget*, acfumque teetamenlum suscipiunl: sed *\ \ novos quosdam prophetas adjiciuni, Monlauum , , quemdam, ac Priscillam celebranlcs. . '. , \ , 8 8 *9 Pepuziaui, qui et Quintilliani dicurilur, , . quibus acccdunt. Arlotyritae; haerescs duae. Supe\ * rioribus quidcm Ulis, hoc esl Calapbrygibus, , admimeranttir, sed ab eis lamen diversa nonnulla , \ , \ scntiunt: ac Pepuzam, desertum quoddam oppi, , * dum, Galatiam inter et Cappadociam, ac Phry * giam silum, divinis honoribus cxtollunt, eainque \ . , Hierosolyniam csse dicimt. Esl aulcm et alia Pe ^ , puza. Mulieribtts magistratus el eacerdoiia defe,\ ' ;, runl. Sacra faciunt, pucrum quidem acubus aereia \ , compnngciilee, ut solentCataphryges, ejusqne eanguini farina admista, panem conficientes, ^ \ , } oblalionis parlicipes flnnt. Finguut Pepuzac Clirislum olim se Quinlillae, seu etiam Priscil!*, . \

VARLE L E C T I O N E S .

* Desunt haec ia Reg. 2.

R. 2508 xa\ .
NOTJE.

Ibid. .

tom eanctum incarnalum esse in Montano. Yerum Apollhiaris Hicrapolilanus, Melliades, el Apollonius apud Euseb. lib. Hist. c. 17 el seqq. hoe solummodo noinine Monlanuiu lacessunt, quod inconditis vocibos propbetam agendo, sibi, non aposlolis, eximiura Spirilus gancli donum arrogarel. Auclor Append. de ha&ree. a i l , communem eorum blatphe- Q miame$*e qua in apoitolii dUant Spirilum clutn fuis&e, Paracleium non fuisse. Qtiod non sic accipiendtim esl, ut ad instar Gnoslicorum Spirilum discreverinl a Paracleto. Nam Tertullianue, lib. De veland virg. in quo bseresim suam exponit, Paracleti tiomine nibii aliud indicat, nisi vicarium Domiui Spiritum tanclum. Insnper Monlanislarum sensuin eic explicat : JuslUia primo fuit in rudimentii, nalura Deum metuens, deinde per legem prophetas promovit in infantiam, dehinc per Evangelium deferbuit tn juvenlulem: nunc per Paraclelum componilur in maturiialem. l l a ut, quemadmodunn llieroiiyinus ioierpretalur epist, 5 1 , ad extremum Spiritu$ $ancltu in Motuenum, Prncam, et Maximillam detcenderit, et plenitudimm , ouam Paulus non habturit, ab$eii$u$ temiw habuerii Montanus. Ubi uihil aliud sisnifical, nisi insigne propbeliae muniis, propler quod in episiola ad Hebid. qusest. 9, bos omnes aborlivo* prophelas vocal. Nec aliud usquain iunuunt Epipbanius el Eusebius. Hieronymiw, rnraum episl. 54, ait Monlanislas Trinitaiem in uniut persona angustia* coarcta$$e. Nimirum auctor laudatse saepiue Appcndici, Catapltrygum, inquil, non una doclrina e$t. Sunl gui (socitndutn) Proelum dicunlur, el $unt qui secuHdum jEichinem. Privatam aulen bla$phemiam ilii qui sunt secundum jEuhmem, hanc habent, qun adjicianl Ckrhium esse iptum Palrem ei Ftlium. Uoc ulriusque ssciae illscrifnen novit Tbeodoreius : al lib. n i Hatret. fabul. cap. 2 , non dubito quin pro , scripeerit . Nam Eusebius qtiem passim sequilur, kib. vi //<., cap. 20, meminit diseerlalionie Caii Romani adversus Proclum. Hic forsan ilte est de qao Tertuflianus, lib. Cont. Valent. a i l : Proculus noster, virginis senecta ei eloquentia: dignilas, etc. De eodem Proculo loquilur lib. Ad Bcapul. cap. 4. Alteriua vero Procli inentioncm facil lib. Conlra Prax. a quo Procliani dicli s u n l ;
f n 9

qui alinm a supremo eo condilorcm rerum statueral. Num isle Gnosticorum impieiati Momani deliria admiscuerit iaCerlum est. Montanist^ ntipiias solvebant, secundas ncmpe, et Inplicer.i quadragesimain jojunabant. Novatianis praelnserani, ul ad omne pcne doliclu m Ecclesiae fores obserarent, inquit Hieron. cpisl. 54, ubi et hierarcbiam ipgorum rccitat, in qna primum locum patnarchm; iecundum Cenones ; tertium, id esl pene ultimum, episcopi tenereni. Orbis occasum in primia Montanum praecinebal, ac millenarium Cbristi regnmti. Haec canil pseiidosibylla oclo l i b r U , qui hodieque gupersunt, a Phrygibus subjecli. Phrygia scilicol fecunda semper vaium parens exslttii, el u l gcn(iles taceam, non Ha aridem anteMonlanttm pseiHloprophelissa, quam Joaunes> Apoc. n , 20, letabtUm appellat, Thyalirenog eoriim vicinos dementabat. Ei iiaqne successemnl Moiilanus, Theodotus, Alcibiades, Priscilla, llaximilla, uec non Quintilla, monUrosistima illa femina , adversus quain Teri H l l l a n u t bapti$mo scripsil, eui nec integre quidem doeendi ju$ eral (utique quia femina) quasqne optime norat pisciculo$ necare, de aqua auferens. ac 8i baptismi aqua fulilis forel. Theodorelits id assertum acribit a TatcodrugU sen Tatcudrugetis : quo etiam nomine Quinlillianoe donalos fuiitse tcstalur liic ei in Panario Epiphanius; voce Phf7gb, seu polius Galaliea, composila ex , digiiut el , nans; qttia inler mrandum nari digilum iiiligebanl: ex qao a Graeeis rursum Passalorgncitm q. d. Paxillonat$one$ dicli snnt. Hos Tlieodorelns, el*Tim(HbeH8 GP. el Anliocbus Marcosiis jungunt, cujus nempe praesligias ei placita Qwintilla icroublacral. Aptid Auiiocbuin,liiteraoniissa, ut bic apud Damasccnum, *\ dicunlur : sic etiam Pbilaslrius el Auguslinus Azcodrng\la$ scripserunt. Ex quibus emendandus venit Hieronynu locus in Prajfalione lib. it Comm. in Episl. ad Galal. ubi legitiir, Ancyra* tn Galalia , PastaloryncitaSj Ascodrobos el Artotyrttas reperiri, et pro Ascodrobos, reponendum Ascodrogos , vol Tascodrogos. Qtumilliani porro Artolyruct ctiaiu appellali sunt, quia encbarisiico pani caseuui admiscerent.
%

DE

ILERESIBUS LIBER.

710

videndum prabuisse muliebri gpecie. Yeius ao Novum Testamenluni adbibeiil, iia Umen ut omnia pro animi libidine ad pravos s e u s i i e iransferanl. 50. Tessarescaedecalil*, geu Quariodecimani, qui stato anni die Pascha celebrant; ut quamcnnque in diem decima quarla lunae incurreril, sive Sabbalum, sive Pominica fueril, ea die jejuntnt, ac festivas celcbrenl vigilias. 51. Alogi, a nobig iia nominali, qui Joannis Evangelium, ejusque Apocalypsiin rejicianl : proplerea quod Verbum Deum, qui ex Patre progre* diendo semper cxsislil, non recipiunt. 52. Adamiani. Ab Adamo quodam ea aetate v i vente denominati, ridiculum polius, quam verilali consentaneum dogma profilenlur. Porro rem bujuamodi factilant. Nudi, quales cx utero mairis egressi sunt, viri perinde ac niulieres conveniiml, aique ila leclionibus, orationibus, ac cacleris religionis officiis vacant. Solitariam aulem vilam agenies, ac conlineniium tnsiitula seclanles, n u plias damnant: Ecclesiamque euam paradisum esee exislimant. 53. Sampsaei, give Elcesaei, ad bunc usque diem in Arabia deguiil, juxta mare Aforluttm, Elxae cujugdam falsi propheiae discipuli. Ex ciijus stlrpe Marllius el Marlliina fcmin duai aelate noslra prodierunt; quas dearam instar hseresig ista coItiit. Eadein porro cum Ebionxis omnino sentiunt. 54. Tbeodoliani, e Theodolo coriaric Bygan-

*. (52) , , , , , '. (53)' ' , , \ ', , \, 7. '. ' (54) * * , , . , ^ , xa\ , \ , \ , \ \ , \ , .

\ (34*), \ - , * , ; , , \ \ , . . \ (55),

VARIJ) LECTIONES. * Reg. 2508 . . . , , legiltir apod Epipa. * God. S. Hil. ex eiuend. , 7 R. 2950 . Totuoi boc caput aliler

NOTiE (32) Aeialici, cum saeculo secundo ipsa die 14 ubi eorum memink, qui Evangelium el Apooalymenais primi, qua Juda?i,Pascha ageudura conlen- psin Joannis, ceu acripia essent a Cerinibo repudiggent, ab boc inore brevi poslbac desciverunt. diabant. l n Appendice ad lib. De prcescr. legimus Nam sseoult quarii inilio nonnulli duntaxai Cilices, Theodotianos canooem Scripluraruin muiilas&e, ubi nerope Qirisli deilas enuntiabalur. Syri, et Mesopolamii, ul raemorat Adiaiiasios lib, De $ynudh prislinam consuetudinem sibi ftndica(54) Tbeodorelus ex Clemenle Alex. lib. bant. Horuin paries, Epipbanio leste io baeresi Strom. hujus obscenitatis Prodicum auclorem fuisse Audianorum, Creacenliiis nescio cujbs civilalig iradil, et Carpocrali el Epiphani soccessisse. Hunc episcopus, acriler defendit adversus Alexandruin quoque Tcrlullianus in Scorp. cap. 15, Gnoelica; Alexandr. Unde. faclum esi ul Nicaena synodus de- iuipietatis reura facil. Prodicus ejusque scclalorea crelo ganxerji, u l Pascba eadem die ab omnibus, libruin apocrypburo Uudabanl, inquit Clemens, i t i Dominica scilicel proxima poai 14 dietn lunai men- quo conjugaiiones aliae et emissiones aeonuin enar gig primi, celebraretur. Cxterum in Appcndke ad rabantur, quae lamen ab uiw orlae essent. l i b . De pra'$cr. legimus Bla&lum queimlain auclo(34 Elcesaitarum Eusebius nieininit, l i b . vi , rem fuisse , ul PQSCIKE festum haud aliter custodicap. 58. Elcesa Arabs, ut scribil Tbeodorelus, pro retur, tecundum Ugem Moyu 14 metuis. Tbeodo- prophela se! veiiditavit, et librum qnemdam ad ae reius Marcioniiis Blasluin accensel. At Euge- c ciclo delapsum flnxit, u t i poaiea Mobammedc^ biue, lib. v, cap. 15 et 20, Biaslum ail divcrsaro Alcoranum. Ad eos quidem Ebiona?i femntur bseresim lenuisse ab ea quam invexil Flori- transitsse. Placila veroipsorum ad Gnosticam i m B O S , Romanus quondam presbyler, qiii Marcionila pielaiera proxime accedebant. Hoe in coelum unum fuil (), duorum uuniiiiun, boni et oiali asserior. D ab Alcebiade quodam Apameensi coaclos referl Theodoretus. Lndenam Sampgnei nuncupati gint, Unde IrenaHis adversus ipsum , d ulrum quod solem ritu quodam colerent, agsequr uniiale numinit epislolam scripsit: aliain veru ejusnon poiui. dem ad Blasuim \ , de schismale, cilat (35) Ut Theodoliani aTheodoio coriario, gic MelEusebius. Blastus iiaque scbisinatis polius reua rhigedeciani a Theodolo irapezila ejua diacipulo i n f u e r i l , quam baeresis, Asiaiiorum celebrandi Pastiluii suiit. Id teglaiuropiigculum de big baereaibug gcbaus rilum Roiuse propiigiiando. quod mg. babco; ex quo pauca basc delibare j u v a i : (33) AlagogPbilagliiug iiulicai parl. m , cap 13,
r c t

( ) Y a l e n t i n i a u o r a p o u u s F l o r i n o m fuisse ait P r e b t t o D e ( o u m .

XX) Lequieoas, buoc 'ocim reiracUoa.

fil

S. JOANNIS DAMASCENl

712

liiK >89 %\\. Hicuraecig artibus apprime iiislitulus, cum aliisquibusdain i n ea, quai I t i m gavicbat peisecuiione comprehensus, cuui socii ejus onines propier Deum marlyrium subiissenl, fidem golus ejuravit. Ob idque probris appetiius, id ex cogilavit, ut Cbristtim nudtim essc bominem assererei; ne crimini sibi verteretur quod Deuui abnegassel. 55. Melcbiscdeciani, Melchisedecum ila venerantur, ut virlulem quamdain eum csse jacient, non puruin bominem; et ad ejug no.ien cuncla rcferre non dubilent. 56. Bardesianislae. Bardesiancs isle c Megopolaluia oriundus sinceram fidem initio amplexus est, ac iu pliilosopbia excelluil. Sed a veriiale

. ; ; , : , . ; , , , : .

" r

'. / , , \ , \ < . '. (5ty . , \ . . . .

pogtea eadem icimi Yaleniino docuit, praeter recedcns, pauca quxdam n quibue ab illo dis- " crepai. 57. Noeliani. Noetua bic Smyrnensig ex Asia fuit. Ig cum aliis in curniin [furoris] elaius (id esl, iia k>quar, Filio-palrem, ant Palri-iilium) asgerore Gbriglum ausus est, eumdemquc Palretn, ac Filium, el Spirilum sanclum profiieri: se vero, Moysen esse, fratremoue suum, Aaronein vendilare.

, , , \ , . '. (37) * . ' , , \ , \ . , \ , '.

VARLE LECTIONES. . 2508 . (uodam.

b

Cod. S. H i l . : sic apiid Auguslinum, Noelmni,

NOTJE.

qui Noelo

C ' , *?; , , \ ; ,*, ; ) , . , * \ , \ . \ , , ' ^Ceriarii i$liu$ Theodoli diseipuli fuernnl Asclepiadei, Hermophylus, Apollonius, tt Tkeodolut trapeiiia, qui cum specialts seclw ancior inaugurari geslirel, hwrtiim hlam tttttummavil. Qualcnut TUeodntum quidem hlum auctorem bueruttf, Theodoliani vocanlur; qua tero Melchisedee virtuieiu quamdamdmna.nque maximamque esse imaqinaniur, Melchescdeciani: ac tandem, appellantur AlkinoaMy quia tiemineni qui de secla $ua uon s i i , tangere, nec quoquam alterius religiouu langi D volnnl. Ideui auclor dixerai addiciog illos fuisse Thcssalicis praesligiis, Sabbalum Judaico more colere, pogtlmbtta latiicn, ut bapiisnio, iia cl circiiiiicisione. Stibjtuigil analbenialiginos recilandog ali illig, qni ab bac baircsi ad cailioiicam lidem redieriul. l)e Theodolo uiroque, dcque Agclepiade gcii Asclcpiadolo, Apollonio , el llenuopbylo, legi posguiil Euseb. lib. Hist. cap. 28, Theodorelus quoque, el Appendix ad iib. Ue prasscr. Varias de Melchisedec opiuiones excugsil llieronyinus, epist. 125. (36) Eusebius, lib. iv, cap. 5 0 , el Hieronymus, De script. eccles. testaiiiur Bardesanem ad Valcnliuianus defecisse, sed cuin Valeulini cominenlis iuibuius esset, ad sanam fidein rcdire proposui**e, veiusii lameii errorig sordes ex toio non cluisse : qui niinirum nonnullas adbuc , emusioHCive in Beo finxerii, et resurreclioneiu

inflcialus sit. Infinila tamcn scripsit mulla arle |ue ejug Harmonii erroivs S. Epbr&m Syrus oonulavit. Diodorus Tarsensis , relatus a Pbolio , ?cod. 225, Bardesanem cap. 51 , redarguebal, qnod
adversus o m n e s sui auvi bsnrcLicog. Bardcsauis i i l i i -

cum propbelas adiutUercl, auiinasque a gcniiura el falo Iiberas faicrclur, bis tameu corpus subjiccrel. (57) Supcrest hodic postrciua pars libri sancli Hippolyii episcopi Porius Bomaui contra baireses: eaque incipii ab bis verbis quse ex l.alina Gerardi Vossii translalioiie recilabo, donec Graca reperiara : AIH quidam aliam docirinam introducunt, facti diidpuli cujusdam Noeti, qui genere quidem Smyrnams ftftl, non multo ante. Diiil hic Chnstum e$$e eumdein Palrem, ipsumque Paircm natnm esse et passum. Deinde narrai qiiinatn Noetus ciun suis asseclis dogtna sucun defenderit : Sic aiunt se probare unum e$$e beum, et respondenl, i Christum confitemur Deun.,igitur ipse esl Pater, si est Deut, passus vero e$t Christus Detts : panus igiiur csl Paler. Pater enim erat ipse. Eatu ob rem , cl Patripaisiani dicii sunt. Kpipbanius a i i . oelum coram presbylfiio Smyriiensi errorrm suum prima vice cclasse, quia nullus anle eum horrendam hanc el exilio&am amarulentiam evomuerat. Sed TUcodoretus docet nos, liujus i.mpieialis auciorem fuisse Epigonum quemdain ; cam a CUomene corrobaralam, inslauralam a Noelo, ac tandema Calliglo novis addilamenlis auclain. Earndcm bac fere a?laie Berytlus Bostrorum episcopus prolulil, queni Origenes in synodo ad sanilaiem reduxit, ut referi Eosebius, lib. v i , Hisl. , cap. 53. Noelus Ante cenlum et triginla anno$ vhebal, iiiquu Epipbanius : hoc est circa annum 2 i 5 , a d u q t i e ejus baeresis innoluit prius, quatn Sabcllius eniergerei.
y

&

713

DE H^RESIBUS LIRER.

714

. (S8) , ; , ot , , , * \ , . , , \ , . 6\ (9) ' , , . \ (40) , , .

58. Valesii. sunt, qunntum suspicnr, qai Bacalbi, qnod Arabia Philadelpbiensis primariuin oppidum esr, babilant; qui accedenies ad se, alque hospites castrare solent : ac plerique inler ipsog eunuchi sunt et exsccii. IJabent et alia quaedam erroris referla dogmaia; atque in primis legem cC propbetas abnegant, quasdamque obscenilales adjiciunt.

58. Calbari. Novatum Bomanum geculi, digamos penitus proscribunt, el poenilentiam non suscipiunt. 60. 90 Angelici. Hi omnino non supersunt hodie ; ita vero dicli sunl, vel quod se angclici ordinis essc jactarent; vel quod angelos invocarent. 6 1 . Apoglolici, qui el Apolaclici [id est renun'. , \ \ lianles] in Pisidia dunlaxat eruperunt. Illos solcs \ , admitiunt, qui se bonis abdicaverint. Encratilig . affincs sunt, eisi quacdam alia ab illis pracierea * . siatuunl. '. (41) 62. Sabciliam. Cum Noclianis in omnibus prope, modum isti consentiunt, nisi quod Palrem ncgant , \ cssc passum ; aiuntque Verbumesge ad inslar illius . quod ore proferlur, alque iierum rcvocalur. \ (42) . 63. Origeniani, a quodam Origcne derivaii. T u r f

VARIiE LECTIONES. * Cod. S. H i l . in marg. 2 manu, xa\ , , . Donatisl vero, non Novatiani, Montcnses dicti sunl. d Epiph. . Augustinus legisse videtur, , fn angelorum cultum inclinati, inquit. * Solus R. 2508, banc vocem habct. Cod. S. l l i l . i i roarg. ex eniend. * (.
f

. (38) Nomen Arabiciim e s l , inqnil Epi- C phanius ; Lalinum conlendil Petavius. Quidni vcro derivatum sit a radice Uvala, cujus mulliplex est Arabibus significatum ? Valesii c Gnosticis non e r a n i ; coniincntiam vero proiilebanlur, et resurreciionem negabanl. (39) Novatiani , non a Novato , qtii presbyler Carlhaginensis erat, sed a Novaiiano, Romanae Fcclesiae diacono, nomen habent. Id Gracci auciores non iniellexerunt, licet accuratc satis bistoria gcbismatis Novaiiani narrclur apud Eusebium, lib. vi,cap.43, in epistola Gornelii papae ad Fabium Aiiliochenum. (40) Epipbanius faletur sc ncscire. qtii fncrint Angel\c'u nde id n o m i n i s habuerinl. Tbeodorcitis veio incap. nEpist. r.d Goloss.sua aelalc superfuisso in Phrygia c l Pisidia a i l , profani cuKus angcloruin roliquias. Sa?culo sexto Monopbysilae qqidam Angelici perinde dicli sunt ab Angelio Alexandria? regione, quam incolercnl. Istis acccns t M i d o s n o n pulocullores illosidolorum, scn Angellhrum dogmaiis, quos Gregorius M. lib. , epist. 3, scribil a?vo suo exslilisse in Sicilia. (41) Non idem fuit Sabcllii scnsus, atque Noeti, cum lamcn ulerque unicam in Trinilale personain aguosceret. Sabcllius sibi finxerat Vcrbum el Spirittim sanclum efQcienlias quasdam Dei esse u i i niiue subsislenles, scd quas Deus irradialionum i n slar,quandoopus csset, vibrarct, rursumnue ad se coniralieret.Dnde Alexander Alcxand. in bynodioa advers. Ariuin, apud TUoodor. Itb. llist. eccles , cap. 4, generari a Deo Yerbiim a i t , non per exci lionem, neque per cffluxioncm, uli Sabellio videbatur et Valentino : u l nempe Dcus Vci bum cxlra erniserit.ad condendum orbem et hutnanum gemis reparandum; ei Spirilum, quo res crealae, perficerenlur, sanctiialisque liQmines parlicipes flen u

rcnt. Contractionem i l l a m , , vocabulo Unionis Lalinj noslri significarunl, apud quoa eliam Sabelliani Unionilne audicbanl. Jcsum itaque cuiu sola eflicicnlia i l l a , q\ix Verbum exlimuin dicerotur, pcrfusus csset, punim bominem exslilisse ccnsuii, uon Denm incariialum ; adeoque Paulo Samosateno praelusil. Nec alium fiiisse Praxeae gensum Terlullianus landcm indicat lib. contra ipsuni, cap. 37, tamcisi ab co Patrem crucifixum rlamaverit. Dixorant landcm Praxcani, inquil, Filium cantem e$se , id cst hominem, id est Jcsum. trem autem Spirilum, id est Dcnm, id e*l C//r/sinm : adeo ut qui umtm eumdcmque conteudant Patrem ct Filium, jam incipiant dividere illos potiim quamunare. Si enim alius csl Jetut, alius Ckrixlus, nlius erit Filins.nlius Paler quia Filius Jesus, Pater Chrittus. Talem monarcliiam apud Valentinum forlasse didicerunl, duos facere Jestim et Chrislum : imo apud Gerintbum polius qui Spirilum, qucni a Christo non distinguebal, in Jfsiim boniinem i n baplismale dcsccndisse doccbat. Praxeas Uaque ceusucril oporlcl Dominuni Jcsum sola deilatig cdirieniia imbulum ease, non auicm essc peraonam Palris, qnae in deilate et bnmanilale subslitisaet, ul Palcr proprie passus ct crucifixus dicerelur. Philaslrius Praxcanam impielaicra in Africanas regioues nb Hermogcno inveciam narral, q u i i n supcr maleriam Dco esse coaBvam affinnavii. Atqni conjiccrc iibcl Sabeltium, quem idein Philastrius Nooii fuissc discipulum scribil, in alteram hanc impcgisse blasphemiam; quippe quam Dionysiug Alexand. dedila opera r^fellit in fragmcntis l i b r i conua Sabeliium, qiiac legunitir apud Eiigebiuni, lib. vn Pr<pp. Evavg. cap. 18 c t l 9 .
f

(42) Origoneg Adamaiaius, cum crrores, qtiorum rem pcragiiur. in libris passim guig sparseril, luin praserlim in iis qtios Ambrosii alumni eui bortatu 23

PITROL.

OR.

XCIV.

716 S. JOANNIS DAMASCENI pissimi isli sunl, ac nefariam praeposleramque H- , ^,, \ . bidinem excrcenl, suaque corpora corrumpunt. \ '12\ \ 64. Origcniani alii, ab Origene Adamantio scri , ptore. Ui morluorum resurreclionem negant. Tam ' Cbrislum, quara Spirilum sanclum rebus creatis . , , acccnscni. Paradisum, ac coelos, cajteraque omnia allegorice exponunl. Cbrisli reguum quandoque , \ . , cessare nuganlur, Uemque desiluros angelos: Obrislum vero cum diabolo regno Dei subjicien- . , \ dum, ac pro dsemonibus Cbrislum crucilixum . portenlose conGngunt. ' ' ,Hactenut IV tomi, ac secundi libri lueretes \$. '. 9 1 ln quinto lomo secundo vero Ubri secundi, hcereses quinque sunt. , '. 715 05. Paulianistae, a Paulo Samosaleno. Paulus '. (45), -

VARIJE LECTIONLS.

Dcsuni hxc in R . 2508 et cod. S. Hil. et in vet. Frans. NOTiE. diversarum volunlatnm. prcv magniludine vegligenlia edidil Uip\ , De principii*, omncs congessit. Delalus ad Fabiantim papam, dcpravalas lucubra- jumenlum potse fieri.... ad extremum ne tenerctur Pylhagorici dogmatis retis, qui asserii )tiones suas priimtm causaius esl : Fabiaiio ila , pvsl lam nefandam dispulationem, qua lectori* scripsit, inqnil Hieronymus, ul pcenitenliam ageret, cur talia tcripserit, el causam temeritatis in Ambroaninium vulneraveral ; luzc, inquil, juxla nosiram *ium relulit, quod secrelo edila in publicum retuleseutenliam non sinl dogmata, sed qtuvsila tantum, r i l . Theopbilus Alex. bom. Pascb. el Juslinianus ei projecla, ue peniius inlraclala videreniur. Nimiimp. epist. ad Mennain, Origenem in priniis accurum in prologo praiinonueral se dicluriitn, de quisanl, quod Verbum crcalis rcbus annumerarit, bus vel aiTmnari, vel negari salva fide, quam apolinn in libris De principiis, tum in psal. i , in quo sloli tradidere, ad libilmn posscl. Hoc jure in lib. u , Cbristum , faclum Deuw, vocai. Alia mundos asscrit inntimerabiles, non juxta Epkurum quidein loca non desunl, in quibus Filium uno tempore plurimos, inquil Hierou., sed post al, non faclum, sed ex substaitlia Patris prodiisse G lerius ntundi finem, alleriut esse principium : quod dixcrit : allamen ncgari vix possil Adamanlium plane est maleriam aeternam ponere. Iiaqueex praecensuisse Fitiuin csse dignitaie, poienlia cl sciendiciis inferebai dxinoncs el impios merilis Cbrisli tia inferiorem Pairi, el Spirilum sanclum, Filio. ad meliorem frugem rediiuros, luncque subjeciis 1d discrte abslruil libro De oratione, ubi conlendit universis Deo, regnuin Clirisii desilumm. Sic disPatrem, Cbrislum aul Filium, orandum esse. puial lib. iv De princ, el lib. De orat. 16, nibil Hfne Eusebius Caesariensis, qui siudiosissiimis desciscens a Plalonicis suis. Insuper, poslbabilo Origenis f u i l , in libris Conlr. MarcelL, lamelsi nalivo Scriplura* scnsn, Giiosticomm morc, ac praeVerbum , ex nnllis extlantibus, faclum seniin Jutii Gassiani, lib^iv, cap. 5 , docuil paradinegal, el ex Dei subslanlia genilum aflirmal, tolus sum, in leriio planlaluin a Deo luisse, proarboribus esi in subjeclione Filii ad Palrem propugnanda. angelos, pro fluininibus virlules inlclligens,pro l u Quocirca Filium esse , consubstantialem nicis pelllceis quibus primi parenies post peccatum Palri boc sensu dunlaxal fassus est, quo Platonici induii suni, carnem quae morii obuoxia essct: anlea daemonas el animas divina subslantia constarc eiquidem Adamum sinc carue, nervis, el ossibus v i aiebant. lloc Origenes acceperat ex Plalone, qui xisse. Quaproptcr corporum quidcm, non aulem ut m u l l i , ac praeseriim Eusebius, lib. x i i Prcep. caruis, resurreclionem fore. Primigeniam Ulani Evang.y cap. 20, obscrvarunl, unum Deum posuil htimani corporis coiidilionem, inleriorem bominem qui superelHuenlia quadam de se iuenlem , sive appellilabal, cui soli conveniat esse imaginem Dci. ideam emiserit, ceu , causam alieCaelerum scdula exercilalione possc bominem eo ram, tum lerlium aliud, pula animain immdi or- D perfeciionis perlingerc , u l ne leviorem quidem dine etnatura iis inferiorem. Rursum jtixla Pla>erlurbalionem persenliscal, ulliusve peccali latonicorum doctrinam, angelos, daemones,el aninias veni, ac depulsa per caligine, intelligibibumanas cjusdem esse csscnliae docebat, tum sub- les subslamias inluealiir. l n banc opinionem, quae inde pro discrimine meriiorum diversos slaius Gnosticorum eliani fitcfal, poslbac Pelagius i i u naclos ease, ut alii angeli essent, dajmones alii ; pegit; quem idcirco llierouyinus, cnumeralis vealii coelestibus corporibus, alii bumanis vegclandis veni islius auclohbus, sic alloquebatur : Vt adhuc deslinarenlur. Aniinas quippe corporibus, velut et alium nosse iui errorii principem, hccresis lua ergaslulis alligari, nec tani discerequa? rcligionis sunt,quain eonun reminisci. ll-ec iradit lib. De Origenh ramuscuiut est. (43) Idem Pauli Samosaleni, qui Sabellii, de oratione ; qua* quidem aliaquc plura Hieronymus Triniialc, et de Clirisli persona sensus fuit; qucm episi. 59, cap. 1 , cruit ex l i b . De princ. Cutnque Oiienlis episcopi codem, quo Epipbanius, modo omnia vario sennoue traclaaet, i n q u i t , asserens ciiiiiiliaul iu terlia illa fidei profcssione quain diabolum non incapacem esse virlulis, el lamen necAlbanasius c l llilarius in libris De sgnodis recitani, dum velie capere virtulem; ad txlremum sermone neonou Socraies, l i b . u Hisi. c. 15. Epipbanius lalmimo disputavil, angelum, sive animum, aut in Panario addit, boc paclo Arlema? dogma * rte datmonem, quo$ uniui asserit e$$e natura $ed clum pridem, , opert

717

DE H/ERESIBUS L I B E R .

718

. ;, Hic omni prope modum exsistcnlia Ghiislum spo l i a l , dum euni in prolatiliuro seniionem Iransfor , , , * - niat, eumdemque anle Mariam initium non babuisse praedicai. Quamobrem quae in sacrig Liiteris de eo \ referunlur, prophetico morc pra?nuntiala docel, , ' cum Christus nondum esset, alque a Maria dunla x a l , ex quo nimiruni in carne apparuil, ac dein'. . ceps, cxstileril. ^ . (41), \ * 66. Manichaei, quos et Aconilas vocant, Manig , Persae discipuli; Christum specie tenus confiten, , , , les, solem lunamque colunt. Aglra virtutes, ac \ , \ , d&moneg invocant. Duo principia sempilerna, bo, \ * num et malum consliluunt: Ghriglum pbantastico , \ * niodo apparuisse, ac specie tenus passum esse : , Velus Testanintum, et eum qui in eo locutus , c g i , blaspbemiig onerant. Mundum, non tmiver . sum a Deo, sed ejus partem fabricatam esse definiunt. \ (4) 67. Hieracilne, ab Hicrace qtiodam interpreto et doclore, Leoutopoli, quod jEgypli oppidum , \ cst, oriundo nuncupati ; carnis resurreciionem . , respuunt : Yeteri Novoque Testamenlo u t u n t u r : , \ , \ nuptiis penilus interdicnnt: monacbos autem, et
h

VARIJE LECTIONES.

Epiph. . Sic velus inlerp. Acuamta. .

b

In cod. S. Hil. sccunda manu addilur,

Pauli revixisse. Verum Aniiocbeni Patres in epinavigiornm quorumdam, adminicuio, regredi fabustola adversus Paultim synodica [ apud Euscb. , labanrur: eo fere m o d o , quem linxisse Plaionem lib. vii Hisl. c. 22] tunc temporis Arlemam ipsiun ' Porpltyrius refert l i b . De anlro nymph. Nullam superstilem in vivis fuisse significare videnlur his proinde resurreclioncm fore camis, quam coelum verbis : , \ non admiltat. Quamobrem Gbristum, cum ex Beo , hic (Paulus) ad decisione generatus esset (velut ex bomine boino) Artemam tcribat, et Arlemce gregales cnm ipso comsolam speciem bumauam obluiisse, nec proinde municeni. Quocirca Atexander Alexandrinus in p a s s u m , subjecto in sui locum Jesu quodam mali epist. ad Aiexandrttm Byzant. circa annum 317, principii (ilio, auem Judaci occiderint. Ulriusqua scribebai, non ita pridein Artemam deilalcm Cbrisli mentio fit in Mendailarum l i b r i f , quoe ex Cliristi oppugnare cocpisso. Golberlinis codicibus descriplos vir doctissimus (44) Manes juxla velerem Persarum, necnon D. Ludovicus Picques, doctor Sorbonicus, Gnosiicoriim llieologiam duo rerum omnium prin bibliothecae n o s l r a B Pariensi San Honorianai cipia coaeterna et subsislenlia prnestituit, boiium lestamento legavil. Nimirum MendaiUe, qui scilicet, quod Deum el lucein mincupabat, el ma- Gbrisiiani S. Xoannig appellaniur, puri p u t i Maniluni quod lenebras, vel eliam maleriam cum pravo chaei sunl, qui et Sabailaruin nomen nuper aggumsuo genio, seu diabolo. Illud qtiidem bonorum esse psernnl. Ab aliig eorum blagphemiig quibus orbig fonlem, a quo res superiores produclae ainl, alleconditorcm et legis Mosaicae datorem, quem egge rum vero nialorum. Ambo quondam fuisse disgre- diabolum p u t a n t , oncrarunt, necnon ab eorum gata : at maluin, impatiens quielis, conlra bonum spurciliis recilandia abstineo; quae similes sinC movisse, emissisque virlulibus stiis, nequidquan earum q u a g nequissimog Gnosticorum persecutog obsisieniibus adversariis , Bei ipsius porlionem 1 tradunt. rapuisse, quam corporibus animandis illigarit. Oeo (45) Hieracila?, non ManicbaBorum, a l i gcripgit siqnidem cum virtutes, lum , aonts suos perEpiphanius, g e d Encratilarum gloloneg erant. A inde ac Gnoslici concedebat. Aniinas ilaque lioiniclor oraiionis Contra hccrete* qua exstat inler opert n u m ; lam hominupi quam jiimenlorum, avium, p i - Alhanasii, docet nos, vetug duniaxat Insirumenlun sciuni et arborum, u l i virlules cnelestes, solem, fu- ab Hieracilis explosura : iiisuper nuptiag quideaa nam, et gidera divina? subslanlia: segmenla esge. anle Domini adventum concessas fuisse, posibat Deum quippe corpore sethereo congiare; hno defe- aulem vetitas. Arius in cpislola ad Alexandruaa catissimuin aerein, seu aeilierem esse : qnamobrem Alex. causaiur Hieracam guum de Verbi gcneranedum aninial quodvis necari, aut ex arbore ramug* lione sensum enarrasse exemplo lucerna, quas ex culum carpi, sed noque aerem vcl laniillum manu a l i a lucerna accendalur, el proprium lumen, ab cieri ferebal: , alierius lumine discretum habeat: * 4 , , \ , , . Quod cum Trilheiia\ * Quia aer anima esf hominutn et rum baeresi convenil. Idem refert Hilarius, lib. VI animantium volatilium, piscium et reptilium. Porro De Trinit., necnon viUe Macarii jEgypiii scriptor. animas, posl niullas cl corporibus in corpora m i - Addcbat Melcliisedecum Spiriium aanclum fuigge* gralionos, a servimie lande:n tenebrarum solvi, el q u i humana specie assumpla obviam ierit Abraad coelum, Deumque ipsum, duodecitri signomra, bamo. necDon planelariim, ct in priinis solis el lunae, ceu
1

719

S. JOANNIS DAMASCEM

720

virgine*, conlincnlcs , ac viduas suscipiunt. Pue- ., ros immalura adbtic aetalc defunctos, regni cooJe , , slis parlicipes fieri negant, oo quod nondum cer . taverint. '. . (46) i 92 OS. Meleliani. Scbismatici in ifigypto po, , t i u s , quam hxrctici babentur. I l i cum illis precum . NGv communione adjungi noluenmt, qui in persecu . tione lapsi esscnl. lidem lamcn sese ad Arianos '. (47), \ , nunc aggregarunt. 69. A r i a n i , qui et Ariomanitac el Dialomila; d i , \ , cfi gunt. Hi Dei Filium creaturam, ac Spiriium * sanctum creaiurx creaturam praedicanl. Chrisium , \ \ . carnem solam ex Maria assumpsisseaflBrmanl, non iicm animam. AVTCU , , flactenus tomi quinti, secundique libn tomi tecundi \ hcereses quinque. , At in priore tomo libri tertii seplem hwreses sunl. '. '. (48) \ , 70. Audianorum proprie schisma ac defectio esi, . \ baercsis. Ilorum viveudi insliluia ratio proba alque bonesta est: neque quoad fidero atlinet, ab * , Eccleeia caibolica quidquam dissident. Ilabitanl , \ . majori ex parie in raona&leriiff, nec omnes ad pre \ , ces suas admilium. Magna apud illos est Hbrorum aprocryphomm copia. Episcopos nostros, qui d i - ' , \ . '.vites s u n l , aliosque aliis de causis condemnani.
k n

VARIiE LECTIONES. i R(j. 2 . ^ Cod. S. Hil. \ Cod. S. I l i l . bic babet, * . ' ' * ' . lbid. . Itcgii . Sic YCtus i n t . exiermtnalio. Epipli. i n Pauario Audium a i l relogalum, .
1 m n

*:. (46) Albanasius in Apoiogia, p. 177 novae edil., C drina cnunliasse n a r r a t : , , , coniinnal Melctium imiiliphcis sicleris, et immo, (uis$e aliquando cum Filius erat, el ideo lationig conviclum, a Pelro Alexandr. gradu cpiexsisienliam eum habunse ex nihilo. Ul scilicet acopali dejcclum esse in gynodo, in qua insupcr >raeler verbiim inlus in menie divina lalens, aliud defifiilum esl (ul Sozomenus, lib. ilist. c. 14, icus condideril, quo vclut inslruincnlo universum aggeriil bap.ismum a Mclclianis collalum nibili boc fabricarel, quodque , abusiuue, facicnauu.. Addii tamen Albanasius admissos Menon proprie, Verbum, Sapiciiiia ei Filius dicalur, ktianos , qucmodocunque, fuisse a Nicum capax virlulis ei viiii, baud secus ac diahocaeno concilio, velut scilicel episcopus Novatianolus, f u c M i l , suoque nicrilo mcrucril u l Filins Dci rutn perinde acbismaliciis. Nih.lonunus in cpisiola iierel. Unde non nisi suhdole concedebanl Ariani gynodica, quam Theodorelus refert lib. Hist. Verbum , genuinum Del Filium esse, e. 9, jiisseruul Palres , et , coanernnm Palri; cura intclligcrenl tmncliori manuum iwpotuione iniliari, quoiquot ab eiaeggcnt ordinali. Alhanasius lestis csl in Apolo-* Verbum ante faclum iuisse, quaui ullum leinpus gia ad monaeh. el cpist. ad solil., Mcletianos Cbri- fluxisset. Gumqtie causali esscnl se Luciani, qui tianse doclrinae rtideg, accepia pecunia, ad sacer sub Maximino passus erai, fidein soqui, ejus tamni dotium promovisse, Sed in priinis graviler lule- postea formulam rejccerunl in synodo Seicuciensi, lamctsi cain in Auliocbena promulgaranl. runl Patres Nicaeni, qnod Mclelius Loonlopolila' Dt porio Verbum csse crcauimct muiaiioni obiioxium evin* nus pnesul farios in iEgypio episcopog crcassci, cereiU, in ipsammel cjus dcilalcm refundobanl cmn ex prisca consuetudine nulliis alter in iEgypio dolores, quas ul bomo perlulissc crcdilur; illudque netropoliue juribus fruerelur, praeier Alexandrinatn. Onde canone6, ganxemiii, u i juxta prisiinum aninix loco junclum esse c a r i i i : qnod eliam caput crroris a Luciauo acceplum scribit Epipbanius. morem solut Alexandrinus episcopus per iEgySed el jejunius de Spiiilu sanclo seuliebanl. Apud p m m , Libyam, et Pciuapolim, metropolila babcllieronyiuuui in cap. vu Osee, ubi casliialig el retur, to parili modo quo Romanus per regiones pudiciliae gimulatores sic recensenlur, Mamcluvm auburbicarias, Raliam scilicci onmem (praeier Ciel Marcion, Arius et Talianus, e t c , legcnduui puio, aalpiDam), Siciliatn, el Corsicam. Meletianos veAeri*$ el Tatianus. De Aerio dicelur infra. niam lapsis denegasse apud Epipbaiiium solum (48) Audii, cjusqiie scbismalis meminit pra3lor reperi. Tbeodorclus itlis semcl, aique iterum i m Epiplianium, c Graecis, Tlieodorelug, lib. iv Uccr. pingU, quod puriOcationes Judaiorum el Samarifab. cap. 13, c l Uisi. l i b . cap. 9 , atque boc tanorum aeinularentur, el iuter psallendum cboreaa golum addil, pulasse eos lenebras aquam, el ignem agerent. . a Dco facia uoa esse; quod lamen diligenlius c s (47) Alexander Alexand. in epislola encyclica larent. apud Socralero Iib. Hisl. c. 5, gic Arium sensum guuin de Verbo, seu Filio Dei, in Ecclesia Alexau-

721

DE I L E R E S I B U S L I B E R .

722

^ . Quin eliam Pascha privalim eodem quo Judtti lempore celebranl. Est et quiddara ipfcis peculiart, xa\ , ' quod acriler propugnant: nenipe hoc quod scri. plum e s l , ad imaginem, durissime interprelantur. 71. Pholiiiiani a Pbolino nuncupari sunt. Phe'. (49). tinus isie Sinnio oritiudus erat, eademque ac , . \ Paulus Samosatenus sensit; in quibusdam tamett dissenlil. Maria Christum initium omnino acce \ pisse affirmal. . 72. Marcelliani. ilorum Marcellus Ancyr 98 '. (50). in Galatia episcopus, auctor exslilit. Cum enim . prius pro Sabelliano communi fama iraductne esset, seque etiam scripto saepe purgassel, a pte , , * - risque lamen crediium est iisdem ipsum opinioiubus adha&rere. Fieri polest vel ipse, muiala . " , / , . . \ (51) , , . , \, \ , . \ - , . " \ .

senientia, meliorem ad racntem sese revocaverit, vel ejus discipuli. Nam pro ejus libris orthodoxi quidam sese defensores interposnerunt. 73. Semiariani.Cbristum quidem creaturara esse illi confilenlur, sed ironice prorsus et cavillando, creaturam eum vocantes, non velut e rcbus creatis unam. Porro F i l i u m , inquiunt, illum diciinus: verum ne P a t r i , eo quod genuerit passionem a l i quam tribuamus, eumdem crealum asserimue. lidem et Spiriium sancium oronino creaturam eeae definiuiu : cumque , id est consubslantialis, vocem in Filio repudienl, c u m , boc est subslanlia similem, admiltunt. Quod ipsuin lamen quidam ex iUis respuunt.

VARIJE LECTIONES.

In codire S. Hil. secunda manu einendaloris, qui omnes istas ba?.rescs a Melchaiiis usque ad Masalianos reslituit, hxc addiinlur, quae in m s s . aliisabsunt, , \ \, , : , \ \, \ . Cod. S. I l i l . '. . NOTiE. (i9) Photinus a Paulo Samosatenodissonsit, qua C carne i n Beum refusum i r i , ncc perenue poslbac forsan nibil curaveril prolaliiium Dco Yerbum Clirisli reguum fore. Unde in stOiiuda synodo ba3 aflingere, sed veluti Noetus Verbi noniine inlerHum voces symbolo inscrUc sunt, cujus regni non erii dtiutaxal Bei sermonem, in sc uon consislcnlem, finis. inlellexeril: adeoquc sicul ille Deuin , (51) Proplcr linec verba Prov. vm, 20, ut legunFilio-Patrem, vocabal, sic , Verbotur apud LXX. Domiuus creavit me inilium viarum Pairem, Pboiinus Marius Mercalor in Analboinatuarum, Ariani inlulerunl Verbuu. esse qtiid crealismos Nrslorii, Pholinum itidem laxal, quod Jelum. Basilius Ancyranus aliique episcopi in Ancys i i n ex Josepli el Maria generalum dtcerct; id quod rana synodo banc eos cuiu Calbolicis conciliandi e ?eiuslioribus i.emo observaveral. ralionein inveneruiU, ut proliterenlur Verbum in (5U) Hic nou dispulo verene Marcellus fuerit aiterniiate vere nalum ex Palre, similisque prorsus ba?reiicus, nrcne. Alhanasiusea de re rogalus ab esse subslanlia; el nalur%. Ne vero Paler demulaEpipbanio, , vuilu nonlus puiaretur, vel, uli Marcellus nuper dixeral, Yernihil subridens, respondit, non valde illum ab tm- bum nibil esse , solidum, el subsistens, illttd probilale alienum esne, . creaium esse prouunliarunt, quia Deus nulla sui Euscbiiis Cajsnriensis in quinque libris, quos admulalioiiu re* conderel, e l quod iJle condideril, \ersus Marcellnm edidii, plorima e scripiia ejus boc subsislentia sua poiiretur, altamen Verbuoi r\cerpla recilal, ex quibns banc ejus sei.teiitia.il reapse geiiiltnn agnoscebant, ob subsequeutes has fnisse colligi poiesi, unica Deum liyposlasi, seu Scriptura? voces : , persona, exsistere, quas modo disiendalur, modo D atite omnes colles gignil nie. Hanc professionem conlrabalur ; exleusioncm banc cllicipnlia d m i Hilarius approbavil i n l i b r o Ite sgn. Albanaaius ia\al coiislare, in epislolade synod. Basilinm Ancyranum, ejusque u l ubi primuin Deus aclioneni exeruil suaiu, socios, qui Scmiariani audierunt, lanquain fralces sive in opilicio universi, sive in redenipiione, ea abAriaua labe iramunes, laudai, licet suppressa iuslar , verbi ore prolali fuerit. vocc , consubstantialis, Filium . Ubi vero ullciiori diffusione sanciilalem indidit, , similis tub*tanhce diceiiduni conlendereul. Spiriius sanctus sit nominala. Verbtitn proinde Tbeodorclus Semiarianoruiu non i n e m i n i l : libro gcnilum propiic non esse, sed ex Beo prodiisse, vero l i Hi$t. c. 2, narral Constanlium, dum Antiosive u l mundus conderelur, sive t i l Cbrislus homo cbiic agerel. in consecratione Melelii praecepissc milu spcciali movcrciur. Tandem posi judicium, cpiscopis, ut dc swperius cilalo Scripturac loco uni\crso in aliaoi ioriuam inutato, Yerbum relicta pro coucioiK: diccrcnt: Georgiutu Laodicenuui A r i i
y

S. JOANNIS DAMASCENI 724 74. Pneumatoniacb., id est Spirilus sancli im- '. (52; 1. \ * , ? pugnalores. De Gbrislo quidem baud niale adinodum loquuntur : de Spirilu sanclo aulein blaspbe , , \ ma eniiniiani, quem ct creatuin asseverent el a , divinilale alienum, imo vero abusione quadain ' voc.s crealam dici propter actionem : qtii nibil . aliud praeter vira sanctiGcand* Spirilum sanclum
e s s e doceant.

723

'. ' (53). \ 75. Aeriani. Aerius isle e Ponto oriundus, hodteqne magno hominum dispendio in vivis super- . ates est. Fueral autem Eusiathii episcopi presbyler, quem Ariani erroris insiuiulaverunl. 94 Ae- , ' \ , r i u s , eo quod cpiscopus creaius non esset, mulia adversus Ecclesiam dogmaia commentus est. Ac quod ad iidera allinet, germanus A r i i seciator , est : sed amplius quiddam profitetur : pula obla- lioues pro mortuis non esse faciendas jejunia \ \ quarltt et sextae feriae, quadragesimae, ilein et \ * , Paschalis prohibcl : bonorum abdicalionem pra> , \ dicat. Garnium et ciborum genus omne ad vitam . , abaque timore adhibet. Quod si quis eccialorum \, * . cjus jejunare velit, statulis hoc diebus velal fleri , \, . aed quando libueril. Non cnim , inquit, legi sub- . jeoius es. Episcopum docet nihilo praeslantiorem
u t

preebylero.
VARIJE L E C T I O N E S .

* Cod. S . H i l . ol . R . 2508 . Vctus int. hli quidem bentdicunt de Christo juxta alium, Spirilum autem sancium. Legit, , ut apud Epipb. ht co.l. S. l l i l . additur, * . Qua? librariorum oscilantiam produnl, eum ad capul de CaAaphrygibus, perlineani. * Sie legendum ex Epiphanio passim, nou ut babent codices. Favei ei Auguslinus. God. E. H i l . .
r 8 u

NOTiE. opinionera propagnasse; Acacium Caesareae C genilum,omnino consequi, ut ei quite genuit , mediam quamdam prolutisse : tandeiu Mele- comubstantialis stl, Deus de Deo, lumen de /titium rectam Theo.ogiam enuiuiasse. Meletii ser- nttne, \ , eammonem Epipbamus, in Panario scriptis consignavit, demque ac genitor naluram habeal. 1d quod poslbac professi sunt variis in locis. nec quidquara in eo reperire sil, qnod ab Ancyrana ddlnitione discrepel, vel Nicaenam ftdem diserle (52) Ex Semiarianis , id esl.Spiexprimai. Quam agendi ralionem Melelium in sy- riius sancii impugnatores prodierunt, auctore in nodo Seleociensi leiiuisse tesiis esl poal Aibana- primis Macedonio, qui GP. sedem arripuerat. IIos sim Socraies. Alque haec est pralensa illa damnavit Alhanasius in synodo Alexandrina aim. iimulatio Melelii el Eusebii Samosaieni, quam 362, itemque Damasus papa in duplici synodo r o carpit auctor cujusdain lucubrationis, quae exstat niana, ac tandein coiiciliuui generaie u , ann. inter opera Alhanasii. Theodoreto igitur Setnia- 381 (). riani alii non fuerunl praHer Acacii seclaiores, (53) Epiphanius simulatam Aerii conlinentiam qui pereque lacerenl voces ; et pene omisit. Hoc solummodo ait , quia inscriplura nonleguntur, aliosvero - , quod renuutianHum , adimllerenltanquam Ortbodoxos babuiteicerle vivendi ralionem teneat. Pbilaslrius vero , Aerii, Pbiloslorgius, cum Arianos suos quoscunque lau- ab Aerto quodam sic appellali sunt, inquit, qui dibus oneret, Acacium tamen pessime tractat. Ba- abstinentm vacant et in provincia Pamphylia quamsilius Ancyraous in Syrmiensi formula, ut Palrem plurimi commorantur, qui el Encralitce dicunlur, et Filium uuitm esse l)eum concludal, boc subjun- ^ id e$t, abstinenles. Hi non possident aliquid : escas g i t : non enim Filium \, eodem abomxnantur quas Deus cum benedictione humano ac Palrem locamus qradu, sed subjeclum facimns generi Iribuit. Damnant etiam de leqe nuplias, non Palri, cui tubministraril, , in uni Deoinslilutat asserentes. Locuin Pbilasirii inteversi .produclione. Nibilominus Hilarius l i b . De grum descripsi, u l planura fiat Hieronymum in $yn. L I , haecad Gatbolicum sensum traduxit. Eninicap. VII Osee apprime recte Aerium posuisse inicr \ero Tbeodorelus, /itsl., lib. u , c. 2 7 , narrat, castiialis el pudicitiae simulatores : id quod illuin Conslantio, soluto Seleuciensi concilio, cum eis abepiscopo, et amico quondam suo, Eusiaibio Seiinpera&sel, ut perinde ac Acaciani ejubasleno didicisse collisiiurcx SocraleelSozomeno. rarent, SyWanum Tarsenseii. caeteroruin nomiiie Peregrina amborum dogmata synodus Gaugrensis respondisse, quandoquidem Dei Verbum ex non damnavit, inque Eiisialbii vafriliem magnus Basitxslantibu* factum non est, neque ex alia $ub*tanlia lius aniiuadvcrsit, epist. 74 et 196.
f y

Yid. PrafaUonem, omn. xx.

725

DE ILERESIBUS LIBER.

726

o^. (54) ol 76. Aetiani. Ab Aelio Ciliie, qui a Georgio Aria - norum Alexandriae episcopo diaconus ordinatus , \ est. Anomoei quoque vocitanlur, et a quibusdain , \, * Euuomiani, ab Eunomio Aelii discipulo. Earum, * \ dem partium erat et Eudoxius; sed imperatoris , metu ab illis se segregavit : quo faclqpi est ut * , solus Aetius relegaretnr. Quanquam i n Ariano . " , dogmate perseveravit, sed Aetium minime seculus . est. Porro Anomoei, sive Aetiani Filium et Spiri \ \ tum sanctuiii a Deo Patrc peniius alienum esse , praedicant, quos creatos esse, nec quidquam simi , \ liludinis babere docent. Quippe syllogisinis q u i . busdam Arisioielicis et geomelricis Dei naturam \ , \ explicare student, atque adeo Ghristum ex Dco - esse non posse. Eunomiani vero ex ipso profecti . 01 ' \ - omnes, qui ad parlcs suas Iranseunt, ilerato baplizant, non Galbolicos solum , sed et Ariano , \ ' , ipsos; idque boc modo, u l i percrebuit fama , , pedibus in ccelum inversis, in capul Hlos i m i n , gunt, fornicaiionem, aut aliud quodvis peccalum, , , , nibil esse d i c l i l a n l : neque enim Deum aKquid , ' quaerere, nisi u l in ea sola, quam ipsi praedicant . fide perseveretur.. , Hce quoque sunt hccreses septeni primi tomi libri terlii. , {*. , ,In secuudo tomo libri tertii, hasmes quoluor iunt* .
1

*, (55), \

77. Dimocrilx, qui ei Apollinarist; qui perfe-

VARLE LECTIONES. *Cod. S. Hll. \, ol \ , \ , \ . * ln cod. S. . deest iniperaloris noinen. Colteier. monet legendum , ut eliam habelur in Synopsi Epiphanii.

NOTiE.
(54) Aelius ab Arianis discessit, quia Filium Pa- G I r i similem per omnia dicerent, non crederent. Quocirca hoc pracslituto, quod sibi eadem ac ipsi Deo perspicuilate nolum asscreret, esseriliani Dei in boc sitam esse, quod , ingeniius sit, inferebal Filium,quia genilum, dissimilisa paterna naturae esse. Hinc , Anomoei, dicli sunl cjus sequaees; quorum pnecipui fuerunt Eunomius; a qno kunomiani audierunt, ac Eulycbius, qui postbac allerius seeUe princeps fuit. lllriusque mernincnint Socratcs, lib. v, c. 2 4 ; et Sozomcnus, lib. v i , c. 26. Unde Hieronymus in cap. Auios scripsit, Arianae haeresis vecles et firmi$sima$ seras Eutuclum el Eunomium fuisse. Non enim conlra codd. et editorum fidem legi debei, Actiuset Ennomius, nec, u l apparet, ignotus Eutycius Arianus fuil. Eudomianos mersione una baplizasse Socrales, Sozomcnus, Tbeodoretus, aliiquc Iradunt, iino et peregrinas inter baplizandum caeremonias adhibuisse; in solam vero Cbristi morlem, omissa D formula quam Cbrisius insliluit, tingere solitos vix concesscro. Socrales et Sozomenus Eutycbium auclorem faciunt suppresssB trinae mersionis. Auoinoeos reliquiis Martyrum el Virginitati deiraxisse ex Basilio et Hieronymo conslat. (55) Apolliuarius diversos quidem in Trinitate gradus posuisse ferlur, ut Spirilus sanclus magnus, inajor Filius, Pater maximus, dicerentur. Id narrat Nazianzenus epist. 1 ad Cledon. u i ejusdem Apolliuarii laceam epistolam ad Basilium, quse exsiat tom. Monum. Eccl. Grcecce. Basilius vero non uno in loco Sabellii dogma instauratum scribit ab Apolliuario. A l magis constai dc ejus crrorc circa incarnalionem. Guro aestimarel ex duabue rebus perfeciis et inlcgris unum aliquod non componi, humanitatem Bomini, nt Ghristue unus agnoscerelur, ea parte qua rationalis esl, nmtitovit, cujus nitinia in Verbum propter unionem cum carne transtulii. Hinc gregales illius vocati sunt, q. d. Partiiores anima?. Nimirum, uti Nemesius observal cap. 1 Denat. hom. Apollinarius juxta Plalonicorum placiia arbitrabaturvouv, menlem. seu , $pirilum esse quamdam eubstantiam ab anima superabileni, idque in primig sltidebal inculcare. Appollinarium Laodicetmm, i n quit Hieronymas, epist. 65, audivi Anltochtm (quenier, et colui, et cum me in sanciu ScripturU erudiret, nunquam illius contenliosum $uptt sensu (seu mente) dogma sutcepi. Quod quidam aiunt, euro aniroam Cbristo, juxta ac Arianos denegasse de rationaN concedendum est qaaeex ejue doctrina mente sola constaret. Ex his inferebat, nedum unain esse Gbrisli personam et hypoetasim, verum et naluram unam. In Collectaneis adv. Sever, ba-, belur segmentum epislolae Apollinariiad Diodorum, in quo , una contem^ala Chrisii nalura lcgiiur. Alqui contemperalionem banc , con$ub$lantiatiown appellabat, mutuala voce a synodo Aniiocbena, quse Paulum Samosatennm damnaverat. Unde ApolKnarista? , SynusiatHe quoque audierunt. Quocirca ferebalur confusionem admillere nalurarum, aut uuius in aliam couvorsioncm ; idque eo inagis, quod ex ejtis scntenlia in Beitalem ipsam dolores ei perpessiones rcfunderenlur. Gaeteruin in epislelu ad Serapiunciu apud Leonliuoi advereus frauuU
9 v y

727 S. JOANNIS DAMASCENI 728 clam Chrisli incarnationem miniuie coufuentur : , , quorum alii constibsianliale divinifali esse corpus dicere ausi sunl : 9 5 alii vero negaruul aiiimam eum assuinpsisse. Quidam Iiis inuixi verbis, Ker- , , \ ,' , bum caro factum est ex creata illum carne, boc est ex Maria, carnem accepisse iiificianlur ; solum , , , vero Yerbwn carnem factum esse perlinaciter as- , -' severarunt. Poslca vero, quain ob causam nescio, . , * mentem illurn 11011 assumpsisse dixerunt. , . '. (50) 78. Antidicomarianitae. Hi beatam Mariain sem, ', -; per virgiuem post edilum Salvatorem cnm Jose, . pbo congressam fuisse aiunt. '. 79. Collyridiani, in ejusdem Mariae nomine stalo anui die collyridas quasdam offernnl, quibus , consentaneum ex eo rilu nomen indidimus Colly- , . ridianorum. *. .\ (57), . 80. Massaliani, quos inierprelando Eucheias
1 1

Joan. 1, 14.
VAllliE LECTIONES

R. 2508 . NOTiE. Apollinarist. insaniam condemnat iUornm qui r c r - Cbrislianis eranl cum Evangelii dicta insulsc iulcrti*m con$ub&taulialem dicerenl Deo. Uuione tiquidem prciarentur, facuhalibus dimissis, et laborc madmnam esse (actam carnem Verbi, von natura. Vannum negleclo, soli oralioni vacabant. Hino lenlinus Apollinarisla bujus erroris parenies lacit Massaliaiioruiii noinen, a radice Syriaca voY, oraPolemitim, seu Polcmonem, et Tidiollieum, qni vil. Diu me lursil HiciOiiymi locus in Prologo ad magisiri dicla non inleltexisscnt; sed neque id Dialog. conl. Pelag. qui iu prislinis editionibus sic iniiciatur Thcodorelus; qui tamen admonel Apolbaberet: totius pene Syrice hcurelicos quos sermone linariuii) unius senleniia? lenacem non fuisse. Sunl gentili, Abin el Paanin, id est perversoset Massaeliaui qui arbilranlur ApoUiiiariuiii Nestorio pneiianoi, Groece , vocanl.Vion capiebam, Abin hisisse, ut Virginem essc , Deiparam nc- C el Paanin idein csse ac pcrversos et Massaliatws. garel, conjnnclioni subsianliali nalurarum, ex In nupera veroediiione bauc esse leciionem qnamiinibus conslat Gbrislus, delrabcndo ; eo quod plurium mss. monem 11 r, quos sermone gentili, DLINAibanasiusel Nazianzemis impietatem banc con- CrPAMNM, id estpervene Massaliinios, elc.,ex cufodiant cum aliisejusdem placilis. Verum ab tilro- jus leclionis inspcclionc, Hieronyni locus sic que doclore nedimi errores Apollinarii confutab:tn- emendari poiuit: quos sermone geniili AIECTPAMlur,sedet illi quos baertlicus ex Catbolica doclriua MENOC, id esl perverse, Ma$&aliano$, elc. Pbolius consequi Jactiiabai. Id qtiod aperle saiis ex Ancod. 52, fuse narrat, quae a variis poniiiicibus, el linbelico Gregorii Nysseni adversus ipsum colli- synodis coutra Massalianos gesta sunl. Cyhllum gcre liceal, nec non x bis Hieronymi verbis in vero Alexandr. oinisil, a quo baeresis ha3C perinde cap. 111 Episl. ad T i l . Neque vero aliumJesum Chriprofligaia est. Scribil taiuen Ephesinam syuodun), $tutn* et alium Verbum diclmu*, ut nova hceresit cui Cyrillus prsefuit, exccrpla ex libro Massaliauocalumnialur ; sed eumdem et anle scecula et potl runi ascelico capila damnasse, cum eorum parenle sacula, eic. Quiuiu.o boc Nyssenus adslruit magis Adelpbio. Atqui bocipsuin esl qnod Joannes Jejueptsl. ad Theopbil. quae tecilata esl in concilio nalor G P. Gregorio Magno scripseral, coiuiliuni gcnerali, collal. 5. Uude ad Nestoriana teinpora Epbesiiium inler alia pronumiasse, dc Adas anima, Tevocandi non sunt omnes libri, quibus de una quia in peccalo morlua non [ueril, eo quod diabolui Christi persona disputalum est. ApoUinaristarum tn cor homivis noningrediatur: etsi quis hocdixisset, aliqui docuerunt Yirginem beaiam post Christum anathema essel. Hoc deliniluin ab Epbesinis Patrinaium, liberos alios procreasse. Duobus voluiuini- D bus negavit Gregorius, lib.vi, episl. 44, el Pclagiabus Apollinarius Miltenariorum erroreui, Judaico nismi U x a \ i l : sed ex iis quse subjungil, coltigo eensu, conlra Dionysium Alexandr. propugnavit. synoduin Massalianorum dunlaxat sensuin excluNemetius et Hieroiiyuius, in praef. l i b . xviu iu Isa sisse. Ephesiiiam sy/iodum perscrutanlet, inquil, de in cap. xxxvi Ezecb., ei epist. 82 scribunt eum Adelpliio, et Saba, el cwteris,quiiUic dicuntur damexislimasse aniinas homintiin ex iraduce procreari, nati, omnino nihil invenimus. Adelpbium vero, ei ut quomodo corpu$ , tic anima nascaiur Sabam anlesignanos fui&se Massalianorum , teex anima, et simili eum bruti$ ratione subsislat. At 8ianlurTbeodorelus,qiieiu nosler exscripsit, Nilus, anitnam aentientem intelligebat, 11011 raiionaleiii, epist. ad Magnum aliique bene mulli. Quatnvis caquaoi allioris esse originis falcretur. Ibolica senleiilia sit, aniinain Adae peccato niorluam esse, el diabolum in cor iilius qiii peccat ingredi; (50; PraHer Apollinaristas iilos, qui perpeluam llariae Virginilatein negavere, ejugdeni erroris sec- attamen hxc blaspbema sunl, juxta Massatianorum sensum. Scilicel duas in quolibel bomiiK; aiiimas tariosin Arabia pullulasse tradil Epipbanius. Hunc Helvidius in Occidenle excitavit, queui Bonosus ponebaut, communeiu unam, coelesUMU alleram, Sardicensis, negala primum Cbristi Deitate, am- qua per peccaiumcxclusa, raorluusboiuocenseretur, insuper diaboluni CUIII bomine peccalore plexus esl. (57) Mcssaliaui, quos Epiphanius ail, Marlyria- consubstantialiler conjiwgi, ucc ulta baplisini, alieriusve sacramenli viriute abigi,nisi per oialionus et Salaniauos vociiari,hos in Panario gcnliies ncin. Hsec Grogoi ium (alucranl, cum lucs ista ad polius, quam Cbrisliauoe esse tiadil. Qui vero cx

729

DE H ^ R E S I B U S L I B E R .

730

; dixeris* id cst, orantes. His adjunguntur e geii* lilium sectis, quos EupUemilas, el Mariyrianos, _ ei Satauianos noniinant. , \ , \ .. Ilaclenus summa tomi septimi. . . '. ( h i , \ . \ " \ , \ . '. " \ \ . :. " , '^ , *
m 1

Capiia

impia

Ma$talianorum doclrinw, ipsorum collecla.

ex

librit

1 . Uabitare cum horoine personaliter Satanam, eique in omnibus dominari. 2. Salanam et dsemones humanaro mentem possiderc, liominuroque naluram communione jungi cum spirilibus nequiliae. 3. Contubernales esse Satanam et Spiritum sanclum in homine; c l non fuisse aposlolos ab bac operatione qua corripiuntur homines, liberos.

9GBapiismate bomiues non pcrfici : nec sac r o r u m n i y s i e n o n i m perceplione anirmim e x p i a n , sed solis, i n quas se i l l i i n j p e n d u n l , p r e c i b u s .

5. Hominem posl ctiam baplisma susceptum in massa peccali esse. G. Fidclem pcr baplismum non accipere i n *. " \ , ' - corruptibilem divinamque vestcin, sed per oralionem. 7. Etiam imperlurbaiionem, animique summam ". " \ , \ tranquillilalem caplandaiii esse; debcreque Spi , ritus sancti parlicipalioncin ipsomel sensu ae . omni cerlitudine percipi. VAIU/E LECTIONES '. , \ . R. 2508 . V*tus imerpr. exerciiata. Cod. S. Hil. . NOTiE. occiduas paries non peneirasset. Non ita pridem C vero recruduerat in Orienle sub Anasiasio imp. aiiclore Lainpelio, a quo Lampeltani, lum deinde pcr Marriamtin Trapezitain, a quo Marcianisice dicli suul. Unde sanclus Ponlifex iribus epislolis ignotam sibi esse ait Mareianistarum sectani ( i l a logendum esllib. v i , epist. 15, 16, 17, non u l q u i dam putant, Marcioniiarum). Gregorius canonem Kpliesinuin assignarc mavult Joanui Antiociicno, i-jusque conciliabulo. Nam penniriim est viros apprime crtidilos non animadverlisse, ipsum lib. ix, indii-l. 11, episl. 49, ad Anastasium Anliocb. iiir libcllus synodicus GP. editus contra ipsos a Sisinnio, quseque Alexandria? eorum causa gesla essent. injungiturque Valeriano Iconiensi, Ampbilocbio Sidensi, et omnibus Lycaouia el Pamp l i i l i * episcopis ut ba?c dccrcta servari curent. Id quod eo consuliius Epliesini Patres sanxerc, quod ab Orientalibus apud hnperaiorem eliam Blassalianici erroris accusabanlur. Qtiamobreni conjicio Euchetarum capita, quae Jejnnalor Epbesi damnaia esse Grcgorio scripsil, illa ipsa fuisse, quae Sisinnins et Gyrillus anloliac proliibuerant. id igni(icare, ubi ail : Quidam illam Ephesinam Ex quo vero auclorc Nosler acceperii onines illoe primam synodum in ea urbe exislimant quce ab Massalianorum arliculos, quos bis relulit, haud hcelerich tradiiur *$se composita; episcopig ulique saiis mihi compertum e s l : nisi Torsan eodem quo qui Ncslorio oniii Joanne faveranl. Addil : Jlla Timotbetis presbyler usus est, codice; inipii acienim $yodu$, quce sub primce Ephesirue (legitiinx) licet iilius Marciani, qui sxculo vi prodiil. Allaimayine facta e*l, qucpdam in $e oblata capilula men Timolbcus mullos recilai, quos Damasrenus atseril approbala, qua* sunl Cocleslii et Pelagii prasnon babel, nt vicissiin plures Damasrenus, quodicamenta. Quibus innuiltir conciliabulum Joan- D rtim nulla apud Tiniothcum mentio. Ex. g. apud nis Antiocheni approbasse doclrinain Pelagii, Timolbeum uon repcrias, ignem esse opificem readeo(|iie illam, qnae Pelagiana Gregorio videbalur, rum : malorum naluram esse qttamdam : dua* cuilicet Eticbeticam lanlummodo exploderet. Nec j u - tibet homini animas es$e qua3 inere Manichaica vat objicere Joannein ipsum epist. ad Rufuni sunt : Adamum ilidein cum congresium nnllo Tbessa. Gyrillimt accusasse, quod eadem senlienlibidinis wslu. Nec vice >ersa apud Damasceiiuin*
t

et Enthutiaitce

quoque appellanlur,

i n qua approba*

tes cum Ctele&tio et Pelagio (Eucheta Enilittiiasiic) communioni resiituisset.

Epliesinse synodi conslal Joanuem Pelagianos exlorrca faclos lovisse: quin nec dolo carebal ejus criminatio, praeserlim quia Euchelae e regione Pelagianis repngnabant, si , immmiilatenive a prrlurbaiionibus demas, quam mriqiie oslenlarent. Ilsec eraitl Grcgorii momeula. Ga?lerum in actis ejusdcm legitiina? synodi Laline exstal. Defiuitio contra imyws McibsaUanilas, qui el I.ucheuv,

enim sumei Nam ex acus

qnae non Timoibeus modo, veruui el Nicephorug CP. el Euibymius ex Marciani scriptis eruerunt. Qnaesiibsequunlur haereses, ex variis ancloribus collegil Dainascenus, qnorum libri intcricre. At pro cbronismo peccaf, ubi aii eas a Marciani et Leunis leinporilxis el dcincpps cmersisse. Nam Nostorius c l Eulycbes sub Tbcodosio Juniore pro dicrant.

Tres SS. Trinitaiis per$onat unam esse hypostasim: Corput Chrisli circumscriplum non ene, el similia,

S. JOANNIS DAMASCENI

732

8. Animam eic affici oportere eensa parlicipa- '. " * , Honig coelestis sponsi, ut afficitur mulier ex con . gressu v i r i . '. " ot \ 9. Spiritales bomines iotus forigque peccatum videre: necnon graliam quae infunditur, el quae , \ , \ operalur. . 10. Revelalionem esse quae Qat i n sensu el d i '. " \ vina persona, tanquam doctrina. \ , . '. " , 11. Ignem conditorem esse. '. " 12. Aiiimam nou habenlem Gbristum in sensu , \ , omnique aclione, serpentura essa ac venenalarum besliarum, hoc est adversarte omnis viriutis, , \ , . domicilium. ' " . 13. Mala, natura constarc. \ " \ 14. Ante violatum praeceplum, Adamum cum fiva absque ullo libidinis stu congressum csse. ' . 15. In Mariam semen ei Verbum cecidisse. '. " \ . 16. Hominem oporlerd duplici aninia praedilum *. " , esse; una quam bominibus coinmunem dicunt, * , altcra, quam coeleslero. . 17. Fieri posse, u l homo sensibililer personam *. " Spiritus sancli percipiat cum omni ceriiludine, plcnitudine et operalione. \ . 18. Posse his qui orant apparere SaWatorem '. " in luce : ac quodam lempore invenlum hominem \, \ astantem aliari, cui sint oblali trea panes oleo , perfust. ' . 97 Adhaec, manuam operas rejiciunt, velul quae " \ \ Christianos dedeceat. Praeserliin vero suaoi io C , . paupcrcs inhumauitatem promunt. Aiunt enim \ , neque liis qui stipem publice mendicanl, aut quae , \ , viduae relictae aunt, iisve qui adversa forluna , uloniur, vel corpore mutili, vel morbis afflicii, , , , vel acerbis crediloribus obnoxii, vel latronum aut , , barbarorum incursionibus altriti, aliisque calami, lafibu* in vilae anguslias ac egestatem detrusi , aunt, eleemosynarum ope baudquaquam subven- , * luni i r i oportere per eoa qui sese bonis abdicant, aut eliatn per eos qui beneficentiae in prtmis s l u . deut : sed sibi polius ipsis gubministranda omnia. Se eoiin veros esse pauperes spirilu.
c d

\ His addidertinl Ecclesiarum ac sacrorum alta , , rium conlemptum. Non decere Monachos EccteD , siasticis interesse convenlibus : satisque illis . esse quae in suia oratoriis preces fundunl, tan , tam enim precum vira esse dicunt, ut ipsis atque \ * , ipsorum discipulis Spiritus sanctus sensibili modo . visendum se prabeat. Quippe nuganlur eos, qui , \ galutem velint consequi, ea pergeverantia, nibil , proraug aliud negotii agenteg, oraiioni vacare de, , bere, donec peccalum inslar fumi alicujus, aut , , , ignis, aul gerpentig, aut cujuspiam ejusmodi belf

VAR1. LECTIONES. . 1 olcod. S.Hil. , gic velug interpr. fore. Sic Rcg. 2508 alii, . < * Baest, . in R. 2508. Sic Froitto Duc. edidil ex cod. Atigusl., alii vero ,, . . . . , f Reg. 2 .
b

733

DE R/ERESIBUS L I B E R .

734

<woc , - luae, oralionis vi expeHatur, ac per preccs sensi#, \ bili modo discedat; ingressum vero Spirilus sancii sensu quoque ipso suscipientes, perspi, cuumanimo ejusmodi ingressus sensura babeanl; . \ hancque veram esse Christianorum communio nem. Nec enim per baptismum, nec per roanuum , clericorum imposiiionem, ullo modo Spiritus , sancti parlicipes fieri, qui baptismo tingubtur, , - nisi assiduitate majori oralionibus incubtierint. , \ Quin etiam sine bapiismo quemlibet Spiritua \ , sancli participem iieri posse, inodo apud ipsos , , \ perseverare voluerit, suaque doclrina imbuius \ fuerit : ut cum presbyleri quidam dixissent eis : , nos Spiritum sanctum per fldem baberi confiie , \ , mur, nou vero per seneum; ipsi polliceri minirae \ , { . , * ' , , \ , \ , , . , \ , \ , \ , \ , \ * , \ , \ , \ . Q .\ , \ , \ , \ , \ , ^. , \ , , > , ; , , * , dubilaverint, illis quoque Spiritus sensum dalura i r i , si cum ipsis orare velint. Tanta autem eorom est arrogantia, ut eos qui apud ipsos sensum illuin Spiriius sancti perceperint, beaios prrcdicent, veluli perfeclos, et ab omni culpa liberus, peccaloque guperiores. Tumque adeo omni il\os sludio colunt, bonoribusque prosequuiitur, ceu nulli jain obnoxios peccali periculo, eoque perfectiunis progressos, ut jam omni relaxatione f r u i , exquisilis vesci cibis, splcndido comilalu tumescere, deliciisque omnibus luto plane aflici possint. Horum aulem mulli, lali acccpto apud eoe perfectionis teslimonio, cum extrancis (quos nec Cbrislianorum nomine dignos censenl) aliquando degentcs, in varia obscena flagiiia, pecuniarum furta, et foniicationes incidere deprebensi sunt.

9 8 Plura quoque portenta comminiscuntur : nara el legilimae oupiias nulla prorsus de causa dirimunt, et eos qui a conjugio recesserunt, velui oionacbos recipiunt, ac bealos jaclitant. Parenlibus auclores sunt, ut alendorum liberorum curam omittant; eosque omnia sua ipsis afierant, demenlare noruni. Servos a dominis profugos ullro excipiunt : illos iteiu qui variis criminibus obnoxii ad se confugiunt, nullo poenilenliae edilo fmclu, nulla sacerdolum auctoritale muniti, nulla habita ralione graduum, quos ecclesiasiici canones poenileotibus prescribunt, omui se slalim peccati labe mundaluros pollicentur; * . " D j j j i a l a m lolies orationem apud ipsos > exercens, exlemporaneus discipulus ipsorum ver , sutiae ac Iraudis accesserit. Adeo plane u l et quosdani ejus geueris peccaiorum vinculis non, dum exemptos, in clericos ordinandos offeraol . - i l l o r u m ; qui monasiic observanlia? laude apud , ipsos praslanl, testimonio deceplis episcopis, ut , illis manus imponant. Hoc aulero i l l i salagunt, i , \ non quasi clericorum gradus multi facianl: quippo . cum ipsos eliara episcopos, quando libuerit, asperm o t 0 ( j U s a c 4 1

YARI/E LECTIONES. Regii ct cod. S. Hil. . i , * R. 2508 .

1

Ibid. .

735

S. JOANNIS DAHASCENl

736

nentur : sed quod potestatem aliquam et auclori- laiem aucupenlur. Quidam auleni eorum n u n quam sacris mysleriis communicandum voluut, niai Spiriius sancii advenlus illa hora sensibilis ipsis fuerit. Nonoulli eiiain absciudi naiuralia roembra peruiitlunt, iis qui voluerint. Excommunicaiiones autem facile contemnunt. Jurant etiam, ac pejerant absque ullo metu; et suara ipsorum baeresim subdole ejurare noo dubitant. Adhuc de dicta Massalianorum hceresi, qui maxime in monatleriis invenientur, ex Theodoreti Historia, lib. iv, cap. i i . Valentiniani, et Valcntis lemporibus orta est bxresis Massalianorum, quos Eucbetas vocant, qui eorum nomen Gnecn lingua inlerpretantur,
^ "

, k , ' . . ( \ . \ .

" .
m

, ,

II

\ -

Habent et appellalionem aliatn ex ipsa re iniposi. " \ lam. Enlhusiastae enim dicutUur, propterea quod daemonis cujusdam vim et operalionem recipiant, , , quam Spiritus sancli praesenliam esse putanl. . , Qui exlremo eo morbo aflecti sunt, laborem ma nuuin aversanlur u l malum : seque somno deden- , * tes somnioruin imagine divinum afflaium vo- , . cant. Haeresis autem 99 bujus priucipes fuerunt , , \ , \ ', Dadoes, et Sabas, et Adelpbius, et Hennas, et , \ , \ , Symeon, aliique praeterea, qui ab ecclesiastica , communione segregaii sunt, quod dicerent nec prodesse, nec obessc diviuam escam, dc qua Do- , , \ iiiinus ait : Qui manducal meam carnem et bibil , meum $anguinem, vivel in celernum*. Morbum porro suum celare studenles, eliam nbi convicli sunl, Q ^. , \ ' , \ prafracte neganl, eosque ejurant, qui eadem sen liant, qua? ipei aniinis aflixa circurafcrunt. Le- , . , loius Melilinensis Ecclesiae antisles, divino vir ardcns zelo, euui videret mulla monasleria, vel , , speluncas polius laironum, peslein banc bausisse, , , ra incendil, ac lupos a grege abegit. Eodem niodo , \ . celcbralissimus Amphilocliius, qui Lycaonum * \ mctropoli prepositug, gentem univcrsain regebat, cum luem banc illic grassari comperissel, insnr- , \ rexil i l i d c m , el grcges, quos pascebal, a labe , , 1 , \ ' iiberavii. . ' Flaviauug quoqne celeberriinns Anliocbiae pra> , , siil, cum bos Edessa* versari, venenumque guuni vicinU inslillare didicisset, missa monacborura D xtiw , lurba, Anliochiam illos pertraxil; morbumque quo , ', laborabani inliciaulcs, boc modo revicit. Caluro- \ niari nempe accusatoree et meniiri testes dixit, . , \ Adelphiumque aeiaie louga proveclum ad ae bent- . ' gne vocans, ac prope assidere >ubens : Nos, i n - 6 , ^ quit, eenex, qui vitam longius produximus, ' c :, , , bumanara naturam accuralius novimus, et adver , \
n t d r 1

Joan. , 9.

VAKIiE LECTIONES.
1

Deest , in R. 2 et : Tranel. R. 2 babet ' . Dcesl hic T i l . in R. 3544 in cod. S. H i l . Sic codd. Regii et S. Hil., at legendum , i i l apud Tlieodor. el Kutbytniutn Zygab. . Thcod. . Godd. insa. : al v. iransl. divinum cibum. Als, . Edit. . * Rcg. 2508 ct cod. S. Hil. ex eiftend. \, lcgc \, juxla. Edit. .
k m 0

737

DEILERESIBUS LIBER.

738

, sarios dxmonum conalus perspeclos habenles, ipso gratiae usu dona edocli sumus: isii vero, j o - niores cum sinl, ei nibil borum exacte noscaal, . , , - Bpiritualiores sermones audire noo suetinent. Quapropter exponas velim mibi, qua ratione affirmetii, . , , \ , \ et contrarium recedere s p i r i l u m , et Spirilut verbis delini ^; > sancli gratiam advenire. 100 \ tus senex, latens venenum toium evomuit, dicens, , sacrura baptismum nullam i i s , qui eum conse , quuntur, utilitatem afferre, sed sola sedula ora - tione dsemonem inbabilantem eipelli. Omnes enim . " qui edunttir in lucem, ex primo parente iraberc , , aiebat, quemadmodum naturam, sic et dsemonum \ * servituiem. His aulcm per sedulam oraiionem f u , gaiis, advenire deinceps Spirilum sanctum, qui
H i s

, \ R praescnliam suam sensibus et oculis exhibeat, lum corpus a perlurbationum moiibus, tum animam , \ , \ \ ab omni ad dcleriora prfipensione liberando; ila 0 , ut nec jejunio jam opus sii quo corpus coercea , , tur, nec doctrina refrcnanie, ct ad reclum ordinem , \ iusiiluenle. Neque vero prolervis solummodo cor. , poris molibus e x i m i , qui bunc adeplus sit, sed , \ futura etiam aperte praevidere, et divinam T r i n l $, \ talero oculis conlueri. Perfosso ad Imnc modum . felido fonle, rivisque bac arte deieclis, iinpium ^ , \ senem sic divinus Flavianus affatus c s l : Invcierate , dierum malorum, arguit te o tuum, et non ego:ei , labia tua contra te testitnonium lulerunt *. Ilaque , buc paiefaclo morbo, Syria quidem sunl expulsi, i n . Pampbyliam vero concesserunt, quam bac peste , implcverunl. , \ .
(

, '. (58) * \

Hactetms hccreses quce ad Marciani tempora exttiterunt. Moreiani vero cetate ae deinceps paulo post, $ub Leonis imperio, exorla sunl iiHc. 80. Nesioriani. Hi Beum Vcrbum secundum se ac

'Dan.

x i i , 52. VARliE LECTIONES.

e

Ita Tbcodor. cod. S. Ililar. el R. 2. Vclus interpr. redarguutus. * R. i . Cod. S. l l i l . iik marg. ahera nianu, . Decsl in R. 2508 el 5244 \ Fronlo Ducrcus legendum pulal : \ \ , vel . * Cod. S. H i l . in marg. , . :. (58) U i Nestorii, sic Neslorianorum qooque se- D quioris aclatis sensum Eulycbius Alexandrinus expnnit, . I I Annalium quos Arabicn scripsit. AMrebat Neslorius, i n q u i l , Mariam Virginem rewra Deiparam non (uisse, eiseque duos Ftlios, quorum alter sit Deus el ex Palre genilm, alter homo qui ex Maria naius sil: atque islum hominem, qui se Christum dixerii, amore unitum esse cum Filio, Deumque appeliari, twn revera, sed per concesiioneoi et nominum communionem, nec non hononi causa, ei sicut unus ex prophelis. Ita quidem Ncstorius sensisse legilttr iu fragmenlis homiliarum cjus, quae Cyriilus. Alexandrinus referl libro pr;?serliui u conlra ipsum : " , \ , \ , , , \ " Velut Deum duimus univerti conditorem, ac Deum ilem Moysen; iia et Dominum Christum, el Deum, ti Filium, et Sanctum. Quanquam diligciilissiiue cavcbal nc duos Filios et Deos efferre videretiir : quod quidem ex variis ejus ac fautorum ipsius quae siipersuni monuroentis conslat. Eutychius deinde Iradii Nesloriano#posleriores opinionem diversam tcnuisse. ac si, oinissa unione ilfa secundum aniorem , atfcclionem, et honorem, protllerentur, Chri$lum unum dnas esse $ub$tantia$, duasque personai, Deum perfecium in persona el subslantia sua alqut hominem perfeclum in persona el substanlia $ua, ac Mariam peperitse Clirislum ex parte humaniiatb, non ex parie divinilatis; ut genuerit Deum, et non homxnem. Maria aulem hominem, et non Deum . Iia quidem priscos ciiam Nestorianos esse loctitos constat ex variis roonumenlis qtne cxstabant in Tragoedia Irenaei, quaeque LupusAugusiinianus primum, ac deinde Cl. Baluziue secunduiu vetustam translalionem Latinam edidere. At vero non alio nexu ambas subslanliae atque personas unitas censebant i l l i , nisi , $f 1

733

S. JOANNIS DAMASCENI

740

eeorsim exsislere docent, ac secundum se et seur- , J \ sim cjus hominem: atque bumiliora quidem eorum qua; Dominus in carne ge&sit, soli iribuunl bomini ipsius; sublimiora vero, quaeque Deum deceant, aoli Deo Verbo, ac non uiraque uni eidcmque per- , \ , \ sonae ascribunl. . '. (59), 82. Eutychianisiae, ab Euiycbe nomen sectae mutuali sunt. Hi negant Dominum noslrum Jesum ' Ghrislum ex sancta Virgine Maria carncm assum- psisse, sed diviniori quadam ratione incarnalum , esse affirmant: nec intelligunt Deum Yerbum, eum sibi hominem ex Virgine Maria univisse, qui Ada- , * , mi primi parentis peccalo erat ebnoxius; quo facluro stt, ut principatus et potestatet cum exspoiiatset, traduxerit confidenter, palam, sicut scriptum , cst \ triumpham in cruce, quas per peccalum er >>, primi bominis indueratt , kxl , . * Coloss. .
9

VARLE LECTIONES.
7

Sic vetus inlerpr. hominem ipsius : deest in B. 2508; edii. et cod. S. H i. l. ).

dum complacitum, quemadmodum a Theodoro Mo- velut per tubum transiisse : a quibus non dissentil guesteno praeserliin didicerant. Sic duduro posl Noster. Verum Eulycbes semper prolestatus esl se lestorium Paulus Persn, Nesloriana gect* diacocredcre Cbristum esse *>, \ nus (quem illuin esse puiaverim, qui a Junilio , , perfeAfricano inilio lib. n De parlibus divince legis, coinctum Deum e$se, et Oerfectum liominem, qui de V i r mendaiur tanquam Nisibensis scholae magteter) ex gine geniius e$$et. lloc ad Flavianuni cjusque synoduplieinatura Christi, penonas duat inferebat, quae dum retulere, qui missi ad Euiycbem fueranl: qui nisi per complacitum non copularentur. cum advenissei, palam d i x i t : Sic credo... Confiieor ' , \ - factam eiut pranenliam lecundum carnem ex carne * Ergo secundum complaalum unio ianclas Virginis, et perfecle faclum hominem. Sic contiata esl unttate voluntads et comUii roborata. confileor coram Patre el Filio et Spiritu tancto, et Vide apud Maxiinum i i b . De duabus voluntatlbtu* coram veitra sanclitate. Gum Palres inslarem ut Alioqui vero Anaslasius Sioaila ", cap. 4 ,Ghrisium, Mairi consubslanlialem 'falerelur: Hactemonet eos, seu quaeslus, seu vanae glorise causa, nus non dtxt, inquit. iVam quia corput Dei illud e$*e per gimulationem gaepe, et Chrislum appellare confileor, ideo non dixi ipsum Dei corpus este corBeum, et sanctam Virginem Oei Geniiricem, ac pus homini*, sed polius humanum corpus : et quod Ncsiorium, el quisquis duas personas in Chrislo ex ip$a Virgine incarnalus est Dominus. Verebalur dixerii, exsecrari. Vix Eutycbio concesserim Bar- scilicet, ne diccndo corpus hominis, errori imptnsumam Nisibensem sub Juslino 1 imp. exsiinciam geret Nestorii, qui honiinem in se subsislenlem Neslorii haeresim inslaurasse. Nam HUloriac eccleVerbo consociaveral. A l diccndo corpus humanum, siasticae alios niedia aeiate vixisse tradunt, puta Dominumque ex ipsa Virgine incarnatum, declaraJoannem et Cyrum iEgeoiag, Basilium item Gilibal Gbristi carnem non coelo delapsani, sed ex Vircem ; necnon suppressae a Zenone Augusto scbolae ginis subsianlia procreatam. Nibilominus negavit Edessenae Misibensem auccessisse, unde Nestoria- Christi carnem es$e consubslanlialem tam Malri, num virus Orientem pervaserii. Sed et Barsum quam nobis. Tandein sic menlem suam enuuliavit: INisibensis melropolilae nomen Neslorianis ipsis tonfiteor ex duabusnaiuris fuisse Dowinumnoiirum invisum fuit, quia Pecsaruin regis favore frelus, D ante adunatiotiem : po$l adunalionem vero , insliiuetai, ut nemo, elsi eacerdos esset, naiuram unam confileor. Quae varie varii i n , a nupiiis absltnerel. Cujus terprelati sunt. Misclti scnis sensum acu leligit sanciionis Leontius meminil iib. (hntr. Neiior. c. 4 . Gombeiisius in Praefat. ad bomil. Basitii Seleuc. ct Qwamobrein eo defunclo staiulum esl, ne quis in Adnoiationibus non edilis ad Expositioncm fidei iu poslerum ex inetropolila Nisibense in Seleucien- , quae Gregorio Tbaumalurgo altributa sem Calholicum assumerelur. l n Scboliis in libros esl. c Eutycbianos ait naluram unam dixisse, non Dionysii de Eccl. hier., De divin. nom. Nestoriani ut caro sivc bumaniias Cbrislo defueril, vel per appellantur Basiiiani, \ , uiutaiionem, vel per absorptionem, aut deperdilio, propier Basilium Cilicem, qui, omisso Nesiorii nem : sed ut illa propria nalura sit, aul dicalur, nomine, haeresiin illius auctorilate Biodori Tarsen- quae primas parles obiineat, non secundas lantum: sis ciTheodori Mopsuesleni luebatur. Horuni echoilla, inqiiam, quae aliatn habeal, non qu& habeatur, liorum esse auclorem alibi dicemus Joannem Scyet superioris habenlh itf. Sic plane Kulyches aclliopoliianum accrrimum Basilii adversarimn. cipiebat boc dictum, unam Dei Verbi naluram in (59) Eulycbesex male iulelleclis quibusdam Cy- carnatam; quod Cyrillus ex professione Hdei, quaro rilii vocibus uuam in Ghrislo naluram inlulit, nec Athanasii esse puiabal, licet Apollinarii essel, muipsum ejusdem ac nos esse subsianiiae secundum tuatuserat, Gonfer haec omnia rum acU 1 Goncil. huniaoiialem. Hinc multi scripserunl eum existi- Chalced. p. 195,228, 229,258, 257, eic. ' ^iasse lapsam a ccelo Domini carnem, per Mariam

DE H J E R E S I B U S L I B E R .

. , ol \ *, \ - * ol . , \ \ * . VARIA

101 83. iEgyptiaci, qui et Scbematici el Monophysilae, praeiexlu loroi qui Chalcedone condilus erat, ab Ecclesia orihodoxa defecerunt. iEgyptiaci auiem appellati sunt, quod iEgypiii scbunatis hujus auclores exstilerunt, Marciano et Yalenliniano iroperaloribus. I n reliquis aulem omnibus orihodoxi sunt. Hi ob studium suum erga Diosco*

LECTIONES.

* R . 2508 ; infra, .
NOTJE.

(60) Pelavius t. IV Theolog. dogm. lib. i,c. 17, 5, cavillatur, hoe ex adverso $e reciperefingenset fatarbilralur )gyplios a Bamasceno dictos esse leni, prccsulem AlexandrinumPetrum, quemMongum , tchematicos, forsitan quod caniem Chn- vocant, quique Umpore ipto unionis Alexandrinorum sli, *olafigura,et , conslanlem, nee vcram, sedem $ubripuerat in sacris tabulis Theopolilanm nec tioslrce iimilem menlili sunt. At vero Nosicr Ecclesice ponit, derelinquem eot, qui se decepti M i b j t i u g i l , eos ccrleroqui orlfwdoxos prorsut es$e,erant, et edocti propler Petrum ( ; aic * exceplo quod emendo pro , ver Pelrum) oportere %ab Eccletia te separaverint. Quamobrein vel ex jungi ab Ecclesia Alexanarina. Ex synodica Socod. Reg. 2508 legendum est , vel, phroniiad Serg. colligiliir Petrum Iberum Gazenquod eodeni recidit, nomine inlellexerit scin anlistitem, qui Timotbeo Aluro manus impolaciionem aut calum quemdam; velut Epipba- sucrat, auctorem fuisse Severo, qui apud se nius Audianorum sectam , , nominarat, et monachum induerat, 111 in jEgyplum profeclus, , dixeratque Gollyridianorum placita daemo- discessionem a Pelro Mongo suaderet. Severua num esse doctrinam, et , insliluli genus : porro novis argumemis probare coepit unam esw elut eliam Albanasius in Vita sancli Antonii Me- Chrisli naturam ex duabus concreiam, sine allerelianos passim nuncupavit. Yel deni- ulrius permulalione vel.confusione, veiut bominis que, quod saiis arridet, , dixil Noster, cx corpore et anima. Sic ncmpe menlem illius ceu simulatores, quos in Parallelis - edisserit Abulfarajius Jacobila , dyn. 7 , p. 448 appellal. jEgyplii et quotquot Cbalcedonensi quod ut conflceret Severus, in Christo aclionein concilio refragaii sunt, perinde, au- et volunialem unam astruebat, divinam scilicet: dierunt, q. d. hasitantes, segregatos; ilemque iia tamen. ut aflectiones humanas vitii expertes . iEgyplii ilaque, qui et Cophiae dicunlur, el dolores non excluderet. Severi alumnus fuit ab Ecclesia avulsi sunl, propter Dioscorum Ale- Jacobus nionachus, qiiero Zanzalum, el Baradamm xandr. aucm synodus illa abdicavit. In Bioscori cognominarunt, quique Svros plerosque denienta locum, Prolerio necaio, Tiniotbeum iElurum eie- vit : unde Monophysilae deinceps Jacobitae audiegerunt, qui, elsi synodum delesiabalur, analhema r u n i . Hic nequaquam Armcnos corrupit, sed, u l Lutycbi d i x i l , quia, uli narratur a Leontio De legilur in narratione de reb. Armen. quidam ex $ecl. act. 5 : Corpus Chrhli ejusdem ac nostrum Juliani Halicarnassensie discipulis, quorum prsesubstantiw esse non diceret. Id quod Evagrius, l i b . cipuus Eehanius et Mandacunet appellalur ab Ea11 Hist. c. 15, coniirmal ex Zacbaria rbetore tbyniio, a Pliolio Pelrus, a quo lum virus erroris* , qui scripserat Monacbos quibus lum novos riius acceperunt, quibus una Gbrigit Eulyches prsefueral, a Timoibeo confulalos esse, naiura, ejusqiie carms incorruptibililas sigoillcaquod negarenl, Dei Verbum factum esse comub- rciur. Ex Severi quoque discipulis iuit Joannes tantialem nobis secundum carnem. Unde Severiani Pliiloponus, qui cum in libris Patrum legeret in Collalione quam CP. babuerunl sub Justiniano, , e$sentiam ct naturam, dici id quo res subeifassi sunt abs se Euiycbem analbemali dBvoveri : stens cum aliis suac specici conveniat, ct Iiypoidque i n causa f u i l u l Facundus cos Semi-Eulystasibus ac individuis, quae , essentm chiajiot vocaveril. Scilicet, u l scribil Evagrius, primic, vocaniur a Pliilosopiio, commune sit, trea cap. 5, Calholici Gbrislum ex duabus, cl iit duabus subinde substantias essenliasve parliarias posuit naluris esse aicbanl: illi ex duabus dunlaxal, per- in Trinilale. Quara impietalem Gonon et Eugenius feclis lamen, el sinc confusione vel conversione; iEgypiii novis couinientis auxerc : sed a Seveita vero ut non duae nalura dici deberent, ne d i -j v rianis ipsis rejccli sunt. IIos Damianus dum nimio visio subsequcreiur, sed una Dei Verbi nalura studio confuial, Saheilianus audit : de quibut iucarnaia.Ex quo coinmune cuinEulycbiauis legendi Sopbron, et Tfmolheus GP. Porro Philo nomen babuerunl. Cum vero Petrus Mongus, ponus ob unam Ghristi byposlasim, unam quoque qui jCluro successerat, Zenonis consultum naturam inferebat, multiplici cavillo, quorum gpe, seu unionis, admi&issel, quod nibil explicaie ciinen habemus in fragmenlis, quae in niultis Daconira synoduin , et Leonis Magni ad Flavianum masceni codicibusbicinserla reperi. Docuit insnptr CP. cpislolam ferebaiur, quidam ejus communio- niundum hunc secundum maieriam ct formam neni aversali, cum nulli episcopo parerent, corruplum i r i , condenda corpora alia expcriia , Acephali, dicti sunt. Horum se ducein Seve- corruplionis , et animas bominum cuni rjusmodi rus, qui sedeni Anliocbenam postmodum invasil, corporibus in resurreciione copulandas. Quaprpprabuisse narranl praHer Nicepborum Callisl. pler Tbeodosius, cujus Pholius nieminit cod. 22, archimandritae in libello quem act. concilii sub adversus illum de resurrcctione scripsit. Vivebat Mcnna oblulerunt : Prcnsidcbat $IUB AcephuliciB Pbiloponus sub Jusliniano, cenium fere annia anle tecKe, quod , Unilivum dicilur, non admilMobamroedem, nec proinde ad Eslaniismum detens : $ed Novativum ipsum (inlerpres legit, fecit, ut sibi flnxil Abulfarajius. Philoponi libruro, , pro , u l apud Sophron. episl. ad aui inscribebalur, Anastasius i u pri.mit Serg.) et divisivum appellans, el in suis proprm Antiochenus coofulavit, ut ex multis ipeius q u icriptis anathematizans. Cumque lewpus habnit subsupersunt fragraenlis constal. ripiendt venerabilem sedcm TheopolHanam, rursus
y 9 9

743

rum Alexandrinum, in eoncilio Chalcetlonensi, quod Euiycbis placitorum defensor esset, deposiluin, sese synodo opposuerunt, innumerasqiie adversus illam criminaliones continxerunt: quai jam snpra boc in libro abunde refuiavimus, nbi et ipsos vanos et demenies esse oslendirous. Horum principes Tbcodosius Alexandrinus, a quo Theodoiiiani; cl Jacobus Syrus, a quo Jacobitae sunt nominati. Quorum doetrinae consories, assenoresque ei paironi fuerunt Severus Aniiochenorum corruptor, et qui vana cornmenlus est ac elaborav i l , Joannes Tritheiia. I l i generis humani salutis vyslerium ncgantes, adversus a Deo afllatae synodt Chalcedonensis sexcenlorum Iriginia Patrum doctrinam nriulia couscripserunl: muliaque in suam ipsi perniciem, illis qui pereunt, juxta iler icandala

744 S. JOANNIS DAMASCENI , , * , \ * * ' , ( , \ , .\, , . , , \ , , \ , . , \ potuerunt. Qnin et parliculares eubslanlias docen- , , \ c . \ les, universum inearnalionis inysierium confun , dunl : quorum impielatem compendiose colligcre . operae pretium fore putavimus, brevibus inserlis , sclioliis, ad reluiationera impiae ac nefandissimae \ eorum haeresis. lllorum porro propugnaloris ante. , signani Joannis, quibus vel maxime glorianlur, , , 5 dogmata, seu poliiis deliramenla, ob OCUIOH reprac, . sentabo.
d

De natura et liyposlasi quid tenltant Stveriani, et , , , quomedo parliculares sub&lanlias doccant: Joantii$ Crammatici Ttitheila:, qni el Philoponus , , , * dicitur, ex sermone quarlo operi$, cui tilulus, < . c ArbUer.

Communis cniin et universalis nature raiio, etsi C ipsa per se una esl, ailamen in mullis subjeciis exstslens, fit mulla, iia ut integre in unoqtioque ct non ex parle consistat; quemadmodum etiam navigii ralio, qnae in navis fabricatore est, sponte rouitiplicalur, cum exsislai in multis subjectis. Consiraili quoque modo 1 0 2 prseceploris consideratio , cum sit u n a , suapie ralione propria , qaando a discipulis pcrcipilur, simul cum illis lola i n unoquoque cxsislens. Practcrea annuli typus, et unus est, el in pluribus expressionibus tolus i n unaqtiaque exsielens, jam niulla csl, et dicitur. llaque niulla navigia, niuiti homines, cxpressiones multae, el qui mullis discipulis communicanlur conccptus, num<ro quidem in individuis ^ plura sunt, alque divisa, non unila; spccie vcro conirauni, mulli bomines unum constituunl, ct inuliae uaves, unam; parilerque conceptus alquc etiam expressiones ideulitaie Hiiaginis unilalcm babent : adeo ut illa secundum aliud mulla gini et divisa , secundum aliud vero, unila c l unum. Adhaec quamvis continuis sa?pe ntiir.erum a i t r i -

\ , \ ' , ' , , , \ . " \ , , . \ , , , , . , , , \ . " , \ \ , \ , \ , , \ \ , \ . , \ , \ , \ , . " , ' \ , ' .

VARI^: LECTIONES. Cod. S. Hil. . * Aug. et .2' ;. Vetus inlerpr. tuncin ipsis. ' cod.2r>0S qno Cotleler. usus esl eequor : alii, ' . * QUJB sequiinlur uaqu* ad baprosini Apbtbariodocelarum cod. R. 2508, exbibci, u l ct Valicaiuis 1182, necnon Augnslanus, u l narrairPosseviiius in Apparatu. Sic eniendo ex Possevino, qui posuit, ex termone quarto. Profecto nihil in bU oceurnl quod Dialogum refcrat: sed intercidenn* parva scholia, quse auclor passim apposuerat

45

DE H A R E S I B U S LIBER.

746

, - buamus; . gr. dum diciinus, duorum cubitorum lignum esse; aitamen quod unum esi, duo csse ;, , pronunlianiiis virlute, non aetu : quandoquidesa * \ , unum cst acui, non duo. Quia vcro per secliq , nem duo iieri poiest, ideo dicimus e&se duaruin . mcnsurarmn. . \ * . , , , . , \ , ; , f

CAP. V I I .
Ex arbitro.

t >
D

Seplimus sermo erit, quo ex iis q u supponunt illi qui contraria senliunl, veriias muniaiur. Gum cniin duas esse Christi naturas supponant, unam el solam ipsius essc concedunt byposlasim scu persouam : consimili raiione, et peraque rejicicntee *os, qui unam Cbristi naturam post unionem, tura eliam illos qui duas in co hypostases confileuiur.

. \ , , * \ . , , , , , \ . > \ . \ ; , , , \, ' , , , ' -

Veram priusquam hypoibesim islam refellamus. operae preltum exislimo prius deGnire quid Ecclesiarum docirina per naluraenomen, quid per persone ot byposlasis indicari velit. Ilaque naluram esso censet, communem raiioncm qua suni ca quae camdem participant esscnliam; v. gr. .cujusque hominisnaturaest, animal ralionalc, morlale, inlelligcntiae ac disciplinae capax. ln hoc enim nullus bominum ab alio dislinguitur. Esscnliam auiem et ualuram pro codem s u m i l : al bypostasiin, seu personam, esse docet naiura cujusque exaisleotiam singulariterconsistenlem, alque, utita dicam, circuniscriptioneni ex quibusdam propi ielatibu consiitulam, secundum quas illi a se invicein dif , ^ ferunl, qui comuwnem oblinent naluram, u a o verbo , quae individua vocare solent Pcripa Pcripalctici, \ . in qnibus communiura generum et specicrum desinil divisio. , 103 Haec Ecclesiae doctores bypostases, inler' \ . duraque personas vocaveruni. Naiu cum aniinal \ , \ dividatur i n ralionale et irralionale, et ralionale i n , \ , \ bominem, atigelum, et daemonein, ea in qua sta, guhe cx istis speciebus infimis secanlur, ut boroo, , in Pelrum et Paulum, angelus, in Gabrielem et \ , , \ Michaclem cseterosque singulos angelos, indtvidva , \ , appcllant; quoniam fieri non potest ut boram , quodque jam subdividatur i u alia, qnae naluraq* , suam post divisioncm servent. Etenim hominii divisio in corpus et animam toiius animalie Iale . \ , jy rituin cfficil. llinc ca diccre individua placuit iltfg. . " IlaRC auiem eadem ab ecclesiastica disciplina nooai nantur byposlasee; qui in ipsis genera et speeks , exsistenliam babcnt. Quamvis enim ex. gr. pro . \ priam cssentiae rationem babeant animal et boro*, , , , \ quorum illud gcnus sit, hoc speciea; attamen I n , , , ' individuie exsi&tunt, Petro inquam , et Pauio, aine qnibus non subsistual. Quid crgo aU bypoaiaais , \ quidve nalura, juxta Ecclesia exposiiionem, dixl, \ . muf. , \ , . VARIifi LECTIONES. t R. aUc^I.
PATROL. G R . X C I V .

14

74$ S. JOANNIS DAMASCENI , , Itaqtie illa homtnis nalura (ommunis, sccundum quam quivis homo ab alio hominc non d i f f e i l , , , , \ duin io unoquoque individuorum exsisiil, propria deinceps ipsi fit, nullique alleri communis; qtfem- , adinodum cap. 4 staiuimus. Nam quod in me est . , animal raiiouale, monale, ncmini alleri esl com* , . , , , imine. Cerleimpossibile non esl, ut bomine aliquo, . \ sive bove, sive equo palienle, nihil paiianlur ejusdeni spcciei individua. Siquidem, moriente , Paulo, ficri polesl u l caelerorum liominum nullus * , \ moriaiur; alque, nasccnle Pelro, el in rerum na- , ' >, . turam ediio, futuri post illum homines nondiun exsislunl. Igilur unaquajque nalura uon uno dun- , . ' taxai inodo dicilur id quod esl, scd duplici. Alio , , quidcm, si consideremus comraunem cujusquc ' , nalurse ralionem, ipsam in se speclalam; pula ^ , , \ naturam bominis, aut equi, in nullo individuo ' , , \ exsisicnlein; allcro aulern modo, ciim camdem naluram communem in individnis exsislcnlcm perspcxcriinus, el qualcnus in unoquoque eorum ' \ parlicularem sumil exsisienliam, quae nulli alleri, . \ , , , \ \ pralerquam illi ac soli, convenial. Quippe quod in me esl animal ralionale, mortale, nulii bominum ^) , \ * aliorum coinnuiue est, neque animalis nalura quae , . " est in isto cquo, in alio quopiam reperieiur, u l \ , modo oslondimus. Porro 104 4 d seiisum habeal Ecclesiae de naluris el hypostasibus doclri- , \ , iia, ex co manifestum fit, quod unam Palris, Filii, , , tSpiritus sancli naluram confileamur; ires vero , , * horum doceamus hyposlascs, sive personas, juxia Q . , , quas unumquodque proprielate quadam a reliquis discernalur. Quid cniin essel una divinitatis natu- * , \ ra, nlsi divinae nalurae communis raiio in -sc spc- ; " clala, ac per nicntem ab byposlasis cujnsquc pro- \ , ' prietate sejancla? quod eliam specialius nalura nomcn rntclligamus, dum i n eingulis iudividuis, , , ), \ \ eu byposlasibus, communem naiurae raiionem propriam effeclam conlemplamur, ut nulli poslbac , alleri eorum quae communi spcciei subjacenl, con- \ , venire valeat; ex eo adbuc clarum est, quod in \ \ , . \ Cbrislo duarum nalurarum, humanae et divinae, nnitionem profilemur. Non cnim dicimus communem divinilalis naturam, quae in sancta Trinitale \ 4ntelligilur, fuisse incarnaiam ; nam sic cliain Spi- ' ritos sancti pradicaremus incarnalionem. Sed ne- D . que coramunem humanae naitir raiionem Peo \ Verbo uniiam fniSFc censemus : quia hoc iterum '. , \ ' pacto hominibus, qui antc Verbi advenlum vixc- , rtmt, quique posl iilum vicmri sunt, uniliim om- . nibus esse Dei Yerbum merito prontmliaretur. , Verum patet quod hic nalaram dmnitalis dica . " \ mus, uaturam divinilalis communis, quae cst in bypostasi Verbi. Unde cum unam naturam Dei , , Verbi incarnalam confitemur, per boc quod addi- , \ . mus, Dei Verhi, aperle secernimus illara a Palrc " , et Spiriiu sanclo. Ila ut bic quoque communem , divinae nalurae rationem, modo Verbi Dei propriam . fntelligenies, asseramus incarnalam fuisse Dci , V t r b i naluram. Rursus humaiiitatis naturam Verbo , WT
1 1 u l l u n c

749

DE II/ERESIBUS L I B E R .

750

. " unilaiti essc afTirmamus, nempe singularissimam illam exsislenliam, quam solam ex oinnibus Ver , bum assumpsil: ul juxla banc naluree significatio \ , \ nein fcre idem sint nalura et bypostasis, nisi quod , * ; byposlasis nomen simul comprcbensas habet proprielates, quae singulis pracier communem naiiiram . " insiian sunt, sccundum quas a se invicentsecernun6* , , lur. Quocirca enostris mullos varie invenias dieen, . , tes, naturarum, sive hypostatium unilionem faclam , \ fuisse. Nam si hypostasis, u l ogtensum eet, singu , , \ - larem et individuam cujusque signiflcat exaistentiam, ct ex aequo bis nominibus s*pe usi s n n l liquel eos per hap.c velle indicare nobia naluram \ \ , \ maxime singularem; quandoquidein loquendo de , * bis quae niodo versamus, et secundum usum qut * obtmuil apud illos, qui de iisdera disputarunf, apud omnes consuctudo invaluil, communein na' \ , . \ lura rationem appellare hominem: u t cum aiunt , , bominem esse speciem animalis; qua nempe nut* lum ex individuis spccies cst generi subjecla, nae . \ , \ , , dicitur. Adbaec 105 bominem dicimue diffcrre ab \ , equo; ipsas videlicet universales intelligendo naluras. Ac rursus Pelrum honitnein esse dicinuif, , \ . Kar\ - ilero Paulum, ct Joannem; necnon natum esse h o m i n e m , singularem ulique, el communi nalure << , bumanae ratione eodcm tuodo se habente. Illud , ctiam pramonere operae pretium est, pcrsonae et " , \ \ byposiasis noraen sa3pe quidem apud nos eamdem . , \' habere significalionem; velut quis idem appellave*
9 1

, - rit enscm el gladium. Sic ergo i n sancta Trinilate ' . tres personas et ires hyposiases indiscriminatiin , pronuntiamus, ex figura paralleli dicta per utrum , que idcm declarantes. Saepe lamen personam ab byposlasi dislinguunt, personam vucanies, mutuam inter quasd am relationem : quam personae signifi . , caiionein non ignorat consuetus usus. Oicimut , \ * enim : Ille meam personam assumpsit; e t : In iliius . persona vadimonium slitit. Item prafectum diciniui \ , pcrsonam gerere imperaloris. Exinde qui Nestorii placitis adbserent, cum unam ia Christo naturam* \ , unamque bypostasim admittere refugianl; quia , \ * neque nalurarura, neque hypoeiasium aecundfiDi , ipsas prolilentur unionem, sed Maria? Filium mt~ , rum esse bominem, qui divioa luce perfusus fe . \ . . . ... . . . . , *. ~ / n r i t , ideoque reliquis omiiibusDeireris virisaniecelr , /. ) , .. ^ : . . - : ,i.. i.*t luerit, in quoruni unoquoque particularis dunlaxat ; , 0 fuii illustralio : at niliilominus siimraa fiducia , uiiam esse Ghristi personam affirmare non dubl lant, babitudinem Dei Verbi veraus homincm cx , \ Maria genilum, unam personam nuncupantes; quoniani omnem ille divinam oecononiiam, d i i * pensationemve, in peisona divinitaiis Oei Yerbi , , \ operabalur, ac propierca contumeliam boniini illalaro in Deum jure r c f e r r i ; quia quae a subjeciU \ , . erga praefecium cxhibetur veneralio, aut conlu \ melia, in ipsum rcfertur imperaiorem. Hanc p o r r t
; 1 1 n

VARIifi LECTIONES. Lego >, ul infra. .

8

* Sic R. cod. 2951, R.2508 ,

751

S. JOANNIS DAMASCENI 752 reialioncm, Cbrisli dcnominaiione declarari con- \ lemdaiU: uude ct Cbristuin unura vocare non du- , \ , , , bilant; quandoquidem, ut diximus, relatio una . eal, etsi a u l l a sunl, qiue iilam participenl. Clarura \ , itaque esse reor jis, qui de incarnaiione Salvaloris rebgioseeenliunt,no*, cum unam Christi pcrsonam , , * profUemur, non juxla Ncstorianorum mcnlcm , persoase nomen ad simplicem Dci erga bominem affectum, aul liabiludinem referre; sed ad eum- , , , . dero aensum bypoitasis ei persona appeltaiionem nsttrpare. Quamobrem unam Ghrisli personam esse dicimus, velut unam boroinie hypostasim, Peiri pala, vel PauU. i a m vero illud quoque cum aliis praemonendum \ * nobift est : bumanitatem Gbrisli ne vcl quam bre- \ \ \ viseimo lempore subslitis&o non unitara Verbo; aed aimul ac i n rerum naturam prodire coepit, una , accepiese unionem cum Verbo. At naluram illam , \ subtietenlia deslilulam neuliquam diximus; ' , qvippe q u peculiarem prae caeleris bomiiiibtis subftistendi modum babuerit, exsistentiamque suia \ , eircumscriptam lerminis, ac proprietalibus q o i - botdam a communi caeteronim nalura discrctam. . Id quippe signiflcare bypostasis nomen euperiu . \ oefendimus. Quapropter , stcm itt divinilale , \ \ , \ -, CbrUli naiuraro et byposlasiro conflieraur ; 1 0 6 contimiliier in ejus bumanilate ipsius, u l natu- , , ram, ita et singularem hanc bypostasim con- , , , Ueri necessum e s i ; ne, d i x i , naturam illatn snbsislenlia expertem csse pronunliare cogamur. . " , , fa enim constat, quod inter individiia naturae . communi subjacentia exstiteril Salvaloris humanitas. C
1

Hia ex ordine et clare explicaiis, atquc ob M M i i b u s , u t r e o r , adinissta, dicant nobis, q u i naluras duas i n Ghristo, ac unam byposlasim alatuunl, quando ambo illa quae unita sunt, natafam simul ct byposlasira, necessario babuit, ui demonstratum est, an qualiler naturarum et bypostasium coitiheantur factam fuisse unionem; vel exisliment magis uniias bypostascs fuisse, Ctttn ex duabus una subsiilerit; minus autem natiiras; unde ct duae post unilioncm remanserfof* Post alia in quibus exponit qua ratione substanlia roagis et minus non recipiat, aubjungil: Unatn quidem naturam esse, qoa multas bypo statea conslituat, apud omnea esse compertum arbitror. Ila igitur unam esse divinitatis naturam confilenles, ires ipsius esse byposlases pronunliamuft. Sed ct borainum qooque una esl natura ; qtne ipsi subsoot hypostasibus, in inflnilam fere mnltiludineui protensis : et sic i n aliis. Naturse d m , quae dualilatem secuodura nuroerum r e l i iieantanameflicere bypostasim non possunt: idquc noa inductione aolum singularium probarc lic<t <qeo cnim pacto uiia foret lapidis, ac ligni, aut

, \ , , , , , ^, \ , , \ , , \ , . \' ! , , * . D . , . , ' * , \ * ' , . \ ( \ -

VARIiE LECTIONES. 1 . 8951 ' .

753

DE U^ERESIBUS L I B E R .

751

, , , ;), . ( ), , , \ , . " " , \ . , . " , \ \, \ , \ . , \ , \ \ . * \ , \, __ , 1 , , \ . , \ , ' , \ , ; , , , , \ . , \ , , , ,

r r

x' * ' "' n " " -- nec anie unitionem cum Verbo subsliterit; idcirc*
liumanitas Gbristi in Yerbo hyposlasim babuerit. unam affiriaamus esse Christi hypostasim. Qnibiia quidem nos quoque dixerimus : Annon igitur unum idemque significari censeits per naturam et hypostasim, adeo ut diversa dunlaxat sint nomina in unum aiqne idem significalum cadenlia, u i gladius ctensis, aut aliud et aliud. Si porro idem; cum una hyposlasis sit, unam quoque nattiram esse necessum est; velut si unus ensis fuerit, eiiam unum gladium fore neccsse; aut ai d u naiurae, hypostases quoque duae eadem necesaitale erunt. Quod si aliud significat nalurae nomen, aliud byposlasis; causam autem cur una sit

bovis, et equi hyposlasis, hoc est individuum unuin), veruin eliam ex ipsa rationis v i . Si enim iit bypostasibus (idem aulem dicere esl, aique in l a dividuis) natura q u s R q u e accipit exsislentiam, necessc prorsus est, ubi duse sunt naturae, ibi ad minimum duas hypoelases esse, iiTquilnis exsistenliam ese natitra susceperint. Non potest quipps natura eecundum se subsiatere in nullo individuo epectata. Individuum auicm idem esse ac hypostasin> antebac demonslraviinus. Quocirca qui non modo byposiasim unam, eed et naturam propier nnUionem exsltliise volunt, seciim, ac cum veritate consentire reperiuntur. Qui vero bypostasii unam, ac naluras duas ponunt, lam a ee, quam a veritate videntur dissentire. Sed a i u n l : Eo quod

, . Q Chrisli hypostasis, eam esse arbilrenlur, 107 , quod bominis hyposiasis, seu persona, ante u n i lionem cum Verbo non exstiterit. Yerum sl anto J . * substilit unila Verbo parlicularis natura, necesse , , prorsus est, ut ante substiterit ejusdem quoque . naturae liypostasis. Horura enim altcrutrum ess* , - nequit, qoin reliquum eliam exsistal: particuU , * *. rem dico naluram absque propria eua bypostasi. " , \ Ambo unum quippe sunteubjecto, etsi eodem saepe , concurrunt apud eos qui iis vocibue tUantur, eicut . paulo ante ostendimus. Kaque si quuemadinodum , \ bypoiiasia, i(a et natura Verbo unila,*non aubsti * lit anle uniiionem cuni i l l o ; to ipio utique , quod unaro Gbrisli hyposlasim concedunt, propler idcm cotuimio unain ojus esse naluram faleanlur. , D Elenim quandoquidem non diflerunt in unione, . \ | t i a m differentes fuerint. *. (61), , 8 i . Aphlhartodocelx, a Juliano Halicarnasgeno
n e c n 10Ce

VARIyE LECTIONES. i Sic codd. 2051 . k Leg. . NOTiE. Scveri partes Theodosius tuitus est, cum de pa(61) Julianus Halicarnassensis, ct Gaianus TimoIriarchatu conlra Gaianum litigaret. Nicephoru ibei Alexandr, diaconus a Severo disoesserunl, Gallist. lib. xvu, cap. 19, quaedam recitat ex illoquod hic corrtiplibile Gbrisli corpus diccrot; ne ruin disceptalionibus, qnae similia suut eorum quas^ jam inter earnem et Verbum discrhnen poneretur, bic babet Oamascenus. No$ quidem, aiebant, weceiadeoque duae natura essent. Haec porro acceperanl tHate naturee a/fecliones ejus, puta famem, sitimqvt ab ipsomei Timolheo, qui contra Severum conlenferimus : at Christut, qui iponie passus i t l , non derat, uniouc facla differenlias nullas nalurarum perinde (egibus naturm $erviit. Quos Graeci 'snperfuisse; qnod sane in Euiycbianorum illorum , Lalini, Iticorruplicolas, dixere; i n quosensum rccidebat, qui negabant ambariim naluraruin cliam crrorem Jusliauus irap. Incurril. ruui, seu saltcro buiuana?, proprictales uianaisso.

m S. JOANNIS DAMASCENI 756 et Gaiano Alexamlrino, qui iidem Gaianilse vocali ', \ ', , sunt, originem ducunl. Hi, cum in aliis onuiibus Severianis consentianl, hoc solum ab eis dissident, , quod Scveriani i n Glirisii unione distinclionem apecie tenus admiUunt, Julianislse vero et GaianiUe Inon solum duarum in Chvislo naturarum distin- , \ ciionem negant; verum etiam] Domini corpus jam inde ab ipsa formatione incorrupiibilc fuisse do- , \ , \ * cent. Ac quidem fatenlur sustinuisse Dominum . passiones, puta fameni, et silim, et lassiiudinem ; , \ . aed non eo quo nos sustinemus modo, ipeum baec susiinuisse volunt. Nos enim nalurati necessilate; at Ghrislum sponte aiunt haec passura esse, ncc legibus natnrae serviisse. '. ' (62), ol \ 85. Agnoelae, qui et Themistiani. Hi iuipie docent Ghrislum nescire diem judicii; eique timorem ascribunt. Sunt porro isli secta quaedam Theodo- , \ . sianoruiu : nam bseresis ipsorum auctor Tbemi- . *0 , \ alius, unain in Gbristo naluram composilaui . docebau *\ (65), 86. Barsanuphilae, qui et Semidalila?, cum omnia \ * Gaianitarum ac Theodoeianorum placila dcfendanl, aliquid insuper invchunt. Similam enim addunt \ . iig, quae a Dioscoro olim oblata fuerunt, exlremoque , \ , digilo conliugenles, farinatn leviler* degustant; \ ' \ , hocque myslerii loco accipiunt, cum nullara ipsi prorsus oblationcm faciant*. verum, uidiclum esl, ) . , 108 adhibitis Dioscori symbolis, addilaque s i - , , mila, qua paulalim insuinautur, id illis in commu- , \ Q \ . nionis parle cedit. '. *(64) , 87. IIiceta3, monacbi sunl, caicroqui plane o r thodoxi : id vero propi ium factitant, ut una cum , ; sanclhnonialibus in mouasieriis coeius agcnles, \ , 1 m

Y A R L / E LECTIONES. l Godd. Augusl. et S. H i l . , adversus audoris monlem, qui lia?c dcsumpsil ex Scboliis Leonlii, ut comperio ex Coliect. cont. Sever. cap. 47, babenlur cl apud Eulliym. in Pattop., li. 2, c. 47. " A l i i * , sic vel. interpr. Sed dimitlentes. Mendosa leclio est. Heg. 2 A u g i i 8 t . ei S. Hil. . NOTiE. (62) Tbeodosio Altxandrino Monopbysila Jusliqui a Pelro Mongo defcccrant, oblaliones in ColXliani jussu Gunsianlinopolim deportato, conlingil loclis non fecisse, scd cx eymbolis, qu;e Dioscorus iil ipsc cum suis disputarel de liis Cliristi verbis olim sacraveral, erasas particulas somel iu auno (Mallb. xxiv, 56), Dedie illovel hora, neqne angeli die Pascbalis stimcre consuessc. Admisiam p a n i ueque Filiui $eit. Neganle Tbeodo&io Glirislum, culis istis siniilam, a qua Scmidalila? audierint, qua bomo erat, ignorasse diem judicii, aflinnabant apud unum Damascenum reperi. Semjdalitarimi alii, unde ', dicii suul. Horum princeps meminit Anastasius Sinaita in , cap. 40. m ~ ,1: _ _ _. ~ r..:< _ ~ _ < * . : ~ :11_. .. : ~. Themistius diaconus fuil, non genlilis ille philoso- Barsanuphiani vero dicii sunt a Barsanuphio quoplius qui saculo vixcral, uti Niccpborus, lib. dam, <|iiemper siinimiim nefas episcopum crearunt; X V I I I , cap. 49, oschanter scripsil. Tbeodosii illius consimili, i i l rcor, r i l u , qiio Aceplialorum alii patriarcbai, a quo Tbeodosiani nomen babuere, Isaiam nescio, qnciii, iniposila Epipbauii (vol, n l Noster mcminit iEgypliacis. Pbolius cod. 250, aliqiii volunl, Eusebii) episcopi cujiisdam de Palaerx Eulogio Alexandr. narral monachos quosdam slina manu, reu legilime ordinaitim babueriint : a Hierosolyinilanos quxstioiicm eanidem agitasse, quo et Isaianitac vocati sunl. Hnec inoinoral Timoproplcr Cliristi dictuin, ad sorores Lazari, ubi po- IheusGP. Girca saecnli noni initium Barvannpliiani tuhtis eum coque proccssisse, ut ipsi ignorantiam cum duobus opiscopis suis Marco Alexandrino aflRngerp.nl, ' - Jacohitarum palriarcha; sedediderunl, qiieinadmo . Scd vereor iit iion Pbo- dum rcfert auctor G!ir<rnici palriarcbarum Alexantius Palsestinos inonacbos, qui Gregonum Magnum dria et Etmakinus, lib. u lli$t.Sarac,p. 422. Mulli per Analolium consulnerant, liujuserroris patronos scriplores alii Barsanupbilarum meminero. censuerit : quando Grcgorius ipse conlrarium i n (64) llicelas, nisi ca lcroqui urthodoxi dicerenlur, nuat lib. x, episi.35et 3i>, ad Eulogium. Sed et Massalianos illos esse staluerem, quos , postrcninm boc Bomini verbum, ad Laxari sororcs vocitalos referl Timollicus GP. Nomina quippe Tbeodosio Tbemislius ubjeccral, ullradit Liberaius Hicelarum el Eutbctaruni idcni Grascis soiiant. cap. 49. Monacbi Uaque illi Agnoclarum moiiienta Mcletianos etiam in syuaxibus choreas agero eoad papani detulerinl potius, quam propugnariut. lilos, cx Tbeodutclo dixiinus. (63) Lcojniu narral I I U I I I I U I I O U ex Acepbalis,
% %

757

DE HERESIBUS LIBER.

788

^ \ /, - hyimios Beo cum chorea et tripudiis offerant; \ - chorum illura imitantes, qui Moyse duce conilalus cst, cum /Egyplii in mari Uubro subraersi \ , periere. , 88. Gnosimacbi sunt, qui omni Chrislianae reli'. * gionis cognilioni ac scienlia? ila advcrsanlur, ut , , supervacaneum eorum laborem esse dicant, qui e t Scripturis divinis cogniliones aliquas exquiranl; . nempe cum Deus praeter bona opera a Cbristiania , nibil aliud exigal. Praeslare ilaque ut qais sirrplL , \ cius incedat, nullumque dogma ad scicnliam a u i nens curiosius scrutelur. . 89. Heliotropilae suut, qui iis iu herbis, qtuo '. ' solem ejusquc radios sequimtur, inesse viin quam dam divinam dicunl, qua ejusmodi conversiones i n , , illis eiHcianlur : quamobrem cullum eis adhiberi \ v o l u n l ; nec intelligunl molum qui in bis auiniad , vertiiur, naturalem esse. . 90. Tbnetopsychiiae, animam humanam similem \'. (65) * animae pecudum inducunt, eanique aiunt cum cor , \ porc perire. . 91. Agonyclilac sunt, qui nullo teropore orantes ^',. ' \ genuileciere vohint ac provolvi, sed semper oraul ' \ slantes. . 92. Theocatagnoslae, id esl Oei reprebensorea. 1$'. , \ qui et blaspbenii; i i sunt qni in verbis quibusdaro -, geslisque Doniinl noslri Dei, ipsique dicalarum , \ personarum sanclarum , necnon Scripturarum , \ sacrarum audenl inferre crimen , temerarii lwmi* C nes ac maledici. \. (66) 93. Chrisiolylae, seu Chrislum solventes, sunt qui Domiauin nostrum Jesam Gbrislum aiunt, , \ posleaquam surrexii a mortuis, rcliclo in terra . animato corpore, nuda solaqtie deitale ad coeloa asccndisse. ^'. 94. Elhnopbrones, qui, cum genlium inslituta , acmores sequantur, caeieroqui Christianiexsisiunt. , \ , \ Hi genesim inducnnt, forlunamque el fatum: , \ omnom aslronomiam aslrologiamque suscipiunl; , \ , \ oiunem etiam divinationem et auguria : auspiciis , , \ alienduut, expiamenlis, orainibus, porlenlis, vene, \ , , \ ficiis, et similibus aliis iinpiorum fabulis, ac si , quid genliiium moribus inolevil. Quin ct Genli , lium festa aliqua veneralioni 10$ habeni, , , \ , \ D diesque rursus et inenses observanl, el tempora et
, . annos.

(67) ol

95. Donaiistae, a Douato quodam in Africaoflum

VARlvE LEGTIONES. R. 2508 . Tbeodorelus vcro >.. NOTiE. (65) Be Thnetopsycliitis niliil discrte auctorcs iradiini. Eusebius I . vi Hi/., cap. 58, in Arabia lircrclicos exslilisse narrat, qui assererent animam una vmn corporibus inlcrire, resurreclionis vcro lempore cuin corpore denuo excitandaui : quos in frcqucnti synodo confuiavii Origenes, et ad sanilalein reduxii. Arabicos illos vocant Auguslinus, Pra:dtslinalianus el Isodorus. (66) De Chrislolyiis Nostcriisdcm vcrbis scribit, qnibiis Conslanfmus Copronymus, ciijus (exlum Niccphorus GP. rcciial Anihirr. i,cap. 34. Vidcutur nmbo IUEC bausisse cx voliistiore aucloro. Gbrisiolyia fuil Stcpbanu.s Gobarns, qui Gbrisliim nou vcnlujiiin in carne ut homines judicel, ecd nuda divinilaie, docuisse fcrlur apnd. Phot. cod. 232. Glirislolylse eranl Eulycliiani i l l i , qui apud Theodoreluin, dial. 2, Gbrislum, oosila butuaiiitate, in coclmn abiisse faterenlur. (67) DonatislaB Nestorio longe velustiorcs sunt. Solcinne ipsts non erai anlc perceptionem Eucliarisli os inarlyris cujuspiam osculari. Hoc sola Lucilla fcraina faclilavit; qusc cuni a Gxcilio diu

760 759 S. JOANNiS DAMASCENI babuerunl. Is iradebat illis os quoddam, quod , , uianu leneates prius oscularentur, quam sacrorum niyalerioruiu et donorum participes esaent, quo- , \ , ticscunque illa offerenda forent. . * 96. Etbicoproscopta sirnt, qui circa mores, seu , ferum agendarum gcientiam c r r a n l ; ac rooralia , , \ quaedam laude digna c r i m i n a n t u r : qusedam vero , digna viluperio sectaniur ut bona. . 97 ParermeneutaB sunl, qui nonnulla divinarum * Scripturaruin tam Veieris, quam Novi Testamenti , -\ , capita perperam inlerprelantur, inque suum scopum , detorquent; ila affecti ut plerasque accuralas, ac quibiw nibil insit quod quis jure criminelur, i n \ , lerprelationes conlentionis sludio rejiciant, prae \ , nimia quadam imperilia, judiciique deticienlia : ) quare uec intelligunt bac ratione Bonnulla se hae . reticorum dogmaia conflrmare. ^'. * 98. Lampeliani, sic appellati a Lampctio quo q (68), \ daro. Hi volenlibus in socieiate ct coenobiis vilam ageie. quod culque libitum fuerit, probaveritque, , \ , colere concedunt; quemque arriserit babitum i n - \ , \ duere. [^equeenim deccat, i B q u i u n t , utGhristianus . , vi quidquam faccrc cogatur, quando scripiuin e s l : Voluniarie sacrificabo '. rursum, quiaocvo- . Umlaie mea confitebor illi . Quinima nonnulli as-\ . , , \ aenint eos permiilere naluralibus affeclionibtis , \ , indulgeri, nee vellc eis repugnari, lanquam nalura

Peal.

LIII,

8.

Psal. xxvn, 7,
VAIU/E LECTIONES

Sic . 2508, alii . Otnnes babent , prrctcr S. H i l . in quo ex emrnd. tegilttr Sic velue inlerpfirmantesauiem. * R. 2508 . August. S. I l i l . , \ . R. 2 , \ ,
r

.
rono, qul poslliac Gartbaginensis episcopns fuil, C Hier. Sopbronitis, episl. a 1 S e r g . Lampelium (leg. ) , Idcirco reprebensa esset, Dooali scbisma adversus cianistarum antesignanum facil. Pliolius ilidem cod. iptupi fovit. Tbeodoretus Donaiislia omnibus a t i r l 52, ubi alia iradil, (\ux liic rccilare non rcfert. Adbuit, quod soli Circumcetlioncs, sive Circuitores, dit cum scripsisse libruin, cujus titulus essct amenli furope palraretil, se marlyrii praetexlu pne, Testamentum, quod Severus presbyicr, qni cipilts dando. Melius Epiphanius , hseres. 59, scriposlea Anliocbenam sedem invasil, confntarii, atb i l Donalislas, ut et Galbaros, ab Ecclesia segreque Alpbinni Kbiiiucorurx episcopiim a Timoihco gatos esse, quod lapsos commuiiione ex toio arceAlexandria? cpiscopo (Monopliysita) deposiluin esse, renU Theodorelus additeos Ariano crrori consenquia defensioncm illius susceperat. Lampetius i i a siase. Yerum, lvcei Hilarius tn Fragm. narret, Doque Marciano, qui sub Jusliniano 1 innoluil, antinaitftias cum Eusebiams Pliilippopolim convenisse, quior est, etquinlo samilo \ i x i l . Nosler ail, Lamnoimullaqiift Donaius, Hieronyiuo lesic, scripserit petianos qucvdam scnlircquoe afinia sunt eorujn, qui in l i b . De Spiritu sanclo, A r i i doclrinae consenlanea : allamen Augnslinus lib. De hccres, faletur, Aeriani nomhianlur. Emeudo, , qui Aeriani, quorum niores Lampelius amulalus sit. DouaiUtarum mullitudinem in ejusmodi errorem Nam Acriusel Eustalbius Sebastemis a Massalianis inteniani non essc, ncc quemquam ex eis reperiri, iion valde diseidebanl. Quininio, juxla Pliilastrium, qui Donalum hoc sensisse novcrit. Grasci vulgo Aeriani in Pamphylia prognali sunt, in qua Massacaeapitant, ubi res Laiinorum iradunl, ut Lalini, liani invalucre. Quocirca ad lioc caput dixi perlicum rea Gracoruin. Sic Timolbeus Pelagianos Ma uicbaismi reos facit; cum , si demas, D ncre, quae cmcndaiur cod. S. IIal. capili De Motto theletis per oscitantiam adjecit de Eustatbianis. quam utrique ostentaretit, niliil inter ipsos com Nam quacsl. Auastas. 80, Euslalliiani Latnpetianis muue fueiU. Sed eodein modo Joannes Anlioch. C I I I I I uis Cyrillum accusarat. quod faverel Pelael Massalianis accensenlur : Quidam jejunant, i n giants, qui et Eucheta*, et Enthu$ia8l<B nominanlur, quit, in Subbato el Dotninica seeundum doelrinam mquiunt : quam vero Euchetae a Pelagianis discre \ (ciiiond. ex nisapareut, exepta rursutu , compcrluni est ), , \ , eraditis. Ad Mauiclueos propius accessisse MassaEustalhianorum, Marcianhtarnm, Lampctianorum et liaims o^teiidimus. Manalianorum. Euslathium Aerio reccnliorem non* (68) Timotbeus fpniel iteriunque Latnpclianis duin rcpcri. Jongit, ut ex Maxiiuo i n c. 6 Dionys. Dt eccl.

61

DE HiERESIBUS

LIBER

762

\ hoc exigit. Ferunlnr quaedam alia tenlire, qtuc affinia sint placitis eorum, qui dicunlur Aeriani . [ , [ex bis Euslatbius quidam prodiil, a quo Eusta *.] thiaiiij.

Hactenus hxrttet, guce utque ai Beraclii tempora . * 110 Heraclii oetale, deinceps tw/, quce hic $ubjiciuntur. .
Ifl. (69) . , t v \ , , \ " . f '. - , \ . , , ' , \ . \ , \ , \ , , , , . , , . " , , \
T

99. Monotheletae, a Cyro Alexandrino originem duxerunt; a Sergto autera Conslantinopolitano robur acceperunt. duas naturas ac persouam unam in Cbristo agnoscunt; at unaro volunlatem, unamque operationem i n eo ponunt: qua ratione duplicem naluram tollunt, ac Apollioarii doguiala valide confirmant. [100. Auioproscoplac. Hi pcr orania quidem oribodoxi sunt, sed lemere, ievissiiuaque de cauta ab Ecclesiae catbolicae commtuiionc sese. absciderunl, canooicaruni observalionum gralia. Cumque liec episcopi, nec omnino plebis prasides sint, sed gregarii quidam homincs, in ea ipsi impingunt, quse aliis objeclant. Palam siquide:n cum feminia babiiant, inlroduclilias muliercs apud se relinenles; mercalibus, lucris, aliisque saecularibus negoliis vacant, et vitam agunt a ralione prorsus disaentaneani, ut ea operc deslruanl, quac sermonibus niluntur astruere; adcoque praevaricaloree fiunt secundum aenleutiam Apostoli . Nam, tameisi suni monacbi, et sub clero constiluti, voce quideni Deum bonorant, opcre avutem contemT

Rom. i i , 23.
1

VARLE LECTIONES. * Emcndo . Haec babeniur in solo cod. S. H i l . emcndatoris mami adjecta hrrresi Mouolhelilarum : sed ad Lanipetianos et Aerianos pertinent. " Titiilui bunc eolus babel cod. R. 2508. Uanc baeresim babent codd. Begg. 2508, et Vatic. 1182; inaliis abest. NOTiE. (69) Monothelelarum parenles fuerunt Etitychia-C Christo adiinerent, sed bumanam, ob peniiissimam unioneni cuiu divina dieendani proprie volunlalem , aliiqiie Monopbysilas qui hac prasertim de non esse censerent, qiuie divina? inslnimenlum fuecausa Leonis M. ad Flavtamiin epistolam insimur i t , ac divina , personce voluntas, cl lareni, quod duas in Chrisio operationes astrueret, , principalh, el quemadmodum caus;ii prinbis verbis, Agil utraaue (orm&cum alterius communione, elc. Aiebanl c n i m , adniissis iilrinsque na- cipisel inslrumcnli una csl aclio, ila diviniiaiis et bnmanilalis. Sic plane Sergius ad Hoaoriiim scrilur;R operalionibus, duas fore p^crsonas, propier Lcbal : BIC Tlicodoius Pliaranita, et alii qitoriiin pugnain voliinlaliini, quae subsequerelur. Sic Timodicta recilaulur in eexla synodo. Onn Combclisio llicus iElurus argiiuientaliir, in iragnienlo Operis docliss. Pelavius convenii t. IV Theol. dogm. l i b . routra ipsum quodalibi dabimus. Sic Severus epial. i , c. 20, i i . 1 ; ct lib. v u i , c 0, n. 5. llicerror cum ad OEcuuien. quae lecla cst acl. 10 sextae synodi. sub Pbilippico iinp. iccruduissel ilcrum, niox exo* Qnorirra Anasiasius Jacobitarum Antiochenorum levil, prvterquani apud Jacobilas. Eulycliius q u i pairiarcba, pnrcursor ille, ul Aiitiochus monaclius dein Alexandr. t . I I Anu. pag. 190, erroris bujiii ait, Anli<brisli, Heraclio imp. suggessit, facili neauclorcm fuissc uarral Maroneni qucmdani moiiagolio Jacnbilas cuiii Catboiicis uniendos, si, vel cliuiii, aluiiiuuin muuaslerii urbis Hama> a quo Mouna voluutas et operatio Cliristo Iribuerelur, vel uolhclelae deinceps iu Orienle appellali sinl Maro* uua duplexve tacerelur. Suppressa siquidem dupliniuv. Quod iioimiliil dillictdl.ais babet, qnippe cum cis actionis confcssiune, iialuratii utraniquc supex Dainasccui epistola de byimto Triaagio cerlmu priiuendam noverat. Poslremuiu boc adnuentibus Seigio CP. ei Cyro Alexaudrino Eclbesi, seu Expo- [) sit, ipsius a?iale Maronilas puros puios Monopbysiiione fid^i, sancivil imperator; iirmaviique, instisilas fuissc, imoct Theopascliilas, ut suo lor.o adganle Pyrrho Sergii successore, Consians Hcraclii notabilur.^insuper in opusculo De recip. hwret.. liuus, eilila formula lidei.quam , Typum, vo quud sub Thuolbei CP. nomine Contbeilsius yulgav i l , t. I I Auct. Maronihedicuiilurquartam, qutnlam caranl. In buiic eiiam scopulmn iiicaulus inipegit ct sexlain syuodos abnegar\ cum sextam dunUxal llonorius papa, repelilis ad Sergium lilleris; uec Monolboleiae reptidiaicnl. Cajterum fabulosuui nou Soplironii, qui prodilam lideni querebalur, legatos cssc Allianasii Jacobil cum lleraclio congressuiu diiuisit, nisi polliciios unius ac duaruro aclionuin nliceiniam. Nibilouiinus Scrgius, Pyrrbusque, et alibi adversus olariss. Pagiuni probabimus, addnaln actionem et volunlaloiu unam inciiiiclantcr d i - cio prolixo rraginento operis Eiibuli Lyslroriim n>baiil: qtiorum sensuni Combelisius sic edisseruil, cpiscopi advorsus l i b d u i n , qucin Alhanasius i&ie ux uec divioaui volcudi faculiatoii), ncc huuianaui impcraluri poncxcral.
f

7C3

S. JOANNIS DAMASCENI

7(H

nunt, Porro bominus quidam illos sequuntur, . , ; velul slupore aitoniti, ambulantes in simplicitate * , sua. Caeterum gcnuini Ecclesiac alumni, sacros \ , . quidem canoncs colunt, ut lamen quse ad eos spe , * clant, episcoporum prxposUorumque judicio per- .] m i l t a n l ; alque ita illos opere observanl, quos ordinis conservandi gralia impense veneranlur.] 101. Sed ci haclcnus vigel populorum seductrix, '. " \ Ismaelitarum superstilioqu Anlicbrisii adventum (70), ; antcvenit. Ducere originem fertur ab Ismaele, quem '. , Abraliam ex Agar suscepit: quamobrem Ismac ' 'litie vulgo Agareni \\\ cogiiominanlur. Saracenos \ \ . autem eos vocitant, quasi ^ , i d , ^ , esl a Sarra vacuos, proplerca quod Agar angHo ' responderit, Sarra vacuam me dimitit. Hi idolola- * triae addicti cnm essent, slellam matulinam adora- ' , ' b a n l , acVenerem, quam et Chabar, quod Magnam , \ * sonat, li*gua F u a appellanl. Usque ad Hcraclii , terapora palam est eos idola coluisse : inde autcm . ' ad nostrara usque aelatem falsus illis exortus cst \ ,
%

\ARLE LECTIONES, * Als. . . nalum, qui miracula a lenera sctate cdiderii (iHa (70) De Mohammedanis aocuratius Noster scriutique quae in libro Demfantia Salvaloris leguntnr), psit, quatn alii Graeci. Allamen concedcndum non quique minirne sit passus, sed altero in fjus locum cst ita dictos essc, quasi ^ subjeclo,ill3esusadcoclos evaseril.(Sur. 22.) Faniim , ccu Agar Ismaelis parcns cuni ab Ahrabamo pellerotur, sic locula ftieril, Sara me vaeuam emi- Meccbanum (Caabam dicniil), ad qiiod Arabes undiquequotarinis conveniebant, abexordio renuii fuisse s t. Hoc enim Scriptura non tradit: Uieronymus evstrucluiu fitixil, unique Deo . M. consecrntum, quoque in c. xxv Ezecli. et Sozomonus, lib. vi, c. 18, illosa Sara nuncupaiosdixenint. Vcriim Snrace-G inslattratum vero ab Abrabamo el ismacle posl <linorum nomen Arabicum est, non a voce Aiabica Sa- luvitim, poslliac idolortmi superslilione pollulnm : mc,furatu$e$t; quia Arabes lalrociniis vivunt, sed a lapidem illnin quadratum, quem uti numen baclcnus colueraiil ( i d quod ncc Glemenlem Alex. latuil Sharac, orlus e*l eo quod Orientis partes i n in Prolreplico), coclo demissum csse; in allero lacolant: quo sensu Hebr.iis vocabanlur DTp >:a, Orientales. Siepbanns De urb., eos ab urbe Saraca pide, qui in Gaaba? atriojacet, vesligia Abrabami nnpnssa esse diviuiius, qiiando ex Agare Ismaelom nominatos ait, cui favet Piolemaetis, lib. v, cap. 17. genuil. Hac in %dc in supremi reruin aucloris boPocokius, in Specim. hist. Arab. p. 111 et seqq. nercm priscas solemnitales habendas, sacrificinni oslquani ostendit conlra Gr.roulos, Veneris sielim a Mobamiiiedanis non coli, quam Chaber, id peragendum camelsc feininae. Se porro Arabibus esl magnam, appellenl, sic concludit : c Reciius li.Mnc annuniiarc, qui cx ipsorum genle eleclus essct poslrcinus propbciarum. Fidelibus suis amoenissima ergo Joannes Damascenus, qui usqne ad Ileracliinii culium ab illis Luciferi, scu Veneris sidus, et Cha- loca deslinari post commiincm resurrectionem, i n bar, id esl magnum diclum, ct a llobainmede r.iil- quibus omnijjenis deliciis corporalibus affluant (siir. 2, 44. 56, 76, c i alibi) baud secus ac Cerintus priores abolitos asscrit. Ycnerem Uraniam, seu tlitis iu miuenario Ghrisli regno fore pollicitus erat. roeleslcm, priscorum Arabium niuncn fuisse tradit Herodotue lib. el m , atque Alittam, vel Alilat vo- S.int qui \olupiates isias ad senstun allegoricinn iraliant. At propliciae sui voces nalivo seiisu accecilalum. Ilujus cullus nieminil Mohammedes sur. 5 3 : Annon vidislis Alatam, et lluzzam, et Me-pore commentalores illius quos Maraccius, in Adnot. ad sur. 2et in Prodromis, citat. Omnia qu;c nuam, Iria falsa numina. De bac aliisque Arabum tliis imillis eiudile Pocokius agit loc. cit. Moliani- Woster rcferl de porlentosa ilta cainulo, exstanl in Alcorano, sed oxposilores cjus iradidem e i f c s in nova religionc siruenda consorics habuic runt, u l colligitur ex Maraccio in sur. 7, el pail. Jiidscum, et mouachum, quein Nosler Arianiun iv, Prodr. p. 1)3. In illo quoque libro nibil de c i r luisse scribil, Ncslorianum alii, Uicoldns, ex Saracumcidendis feminis pra^scribil Mobaminetles, scd ceiioriim utiquc scriniis, Jacobilam. Al potiores in priscum bunc Arabuin uiorem coinnicmlavil bis cudcndo Alcorano parles J u d a M i s babuiu Nani prevorbis, qnai Pocokius recilal, p. 519 : Circumchio j ler pauca, qusc ex spuriis Gnoslicorum Evangcn m lege prcucipitur, fcminis csl honorabilis. Vini liis irausunipla smil. lolus bic liber Tbalmudislapoiu suos inlerdixii, cadcin fere meme aiipieGaorum et Medrashitaruin nu^is conslat. Cfiristianos bautl secus ac genlileg, Socialores, passim vo- slici. hiscrimen ciboruin i m i i H l m m n ab unnuiiidis, sola porcina et inorlicina carne veliia, suslulil ; cat, ac si Trinitaiis fide Deo ronsortes ailribiiaut. conlra acconsucsse olim Arabes lesiatur ipsc, sur. Al egregius vates Mariam Domini matretn inlcr 6; el Sozomcuus, lib. v i , c. 3 8 . Ad instar Guosiipcrsonas Trinilalis censeri scribit, sur. 5 . Id quod forsan cx Evangclio secuiiduni llcbnros acceptrat,' corum paradismii Eden in coelis locavil. Plura I I O I I addo, quas passim oi)via eint. Obiil anno 631, <t bi lcgcbaiur : Hlodo arripuit me maier mea Spiriins&anclun. Gwlertim, sur. 3 v\ alibi, Jrsum nuncu- liiimi scpullus jaccl Yalnibi, scu Medina*; m;c nisi Moicaua percgrinaiioiiu pcracia, siqiulcruiu ojus pal, Veiiniiii Dei, Spiriiiim Doi, proplietarum exi.Musulmani invistinl. nnuui, ex Maria Virgine, Aarouis Moysisquc sororc,
%

765

DE H/ERESIBUS LTRER.

706

, \ vatcs, Mamed nomine; qui cum in libros Velens , Novique Testamenti incidissel, babitis cum Arlano 7, . \ quodam monachocolloquiis, propriam sectam con - didit. Tum concilialo sibi genlis favore per reli, ' - gionis et pielalis larvam, scripla sibi delata essc . * - de coelo, missaque a Deo praedicavit. Quocirca, , - exaralis in libro suo lucubraliunculis quibusdam . risu dignissimis, bunc illis colendi Dei riium tradil. , Unum Deum ponit univerei auctorero, qui nec , . genilus sit, nec genuerit (Sur. 2-4). Christiim au , , \ tem Dei Verbum esse dicit, ejusque spirilum, sed , creatum el servum, ex Maria sorore Moysis el \ . , Aaron sine semine naliini. Verbum quippe Dei, \, , \ inquit, cum in Mariam inlroiissel, Jesuro genuil, , \ , qui propbela el Dei servus fuit. Hunc cum Judaei \ . - pcr summum nefas i n crucem agere voluissent, , \ apprebendissentquc, ipsius quidem umbrani af fixenmtcruci (Sur. 5-4): Chrislus vero nec crncem , \, nec moriem subiit. Eum quippe Deus, qwia sibi cba - rissimus erai. translulerat i n coplum. Illud etiam . \ , , narrat (Sur. 4 ) , Christiim, cum in coelum ascen , dissct, interrogalum a Deo fuisse, num sc Dei F i , , * lium esse dixiseet: Jcsuni vero boc modo respon , \ ; \ , \, disse : Propiiius niihi sis, Domine. Scis me nun " , , quam id locutiim esse, neque luam me fastidire - ' servifulem. Verum homines improbi hoc me dixisse , , \ mendaciter scripserunl contra me, magnoque in ' , \ \ . > \ crrore versantur. Tum Deum illi respondisse: , Q N v i te serinonein huiic niinime protulisse. . > \ - AVia insupcr muUa portenlo similia in boc librfc , comniiniscitiir, ac planc ridicula. Hoc quidem v o ' . lumen a Deo sibi dcmissnm glorialtir. Nos vcro si \ , sciscitemur, quo teste librum ille a Dioacceperit, ; \ quisve propbctarum ejtismodt propbeiam exsurre ; \ - cturiim prienunliaril; hsesitanlibus i l l i s , 1 1 2 , reponimus, Moyscn tunc accepisse legem in monle * , [ * > , Sina, cum Deus, univereo populo conspicienie [ i \ \, \ , \ nnbe, igne, cattgine, el procclla se manifeslum . , prxbcret, atque omnes propbetas, a Moyse et dcln\ , \ ccps advenluni Christidiu anle prcedixisse, itcmque , , Cbristuin Deum, Deiqne Filium assumpta carne - , \ - venlurum, in crucem atiuni i r i , morilurum esbe, , \ , \ \ o.l a morluis resurrecturum, eumdeinque fulurum
R 0

\ D vivorum ct mortuorum judicem. Ab bis ergo si , , quaeramus, Cur non boc modo Venerit prdphela \ , , vesier, aliis ipsi tcslinioniuin perhibcntibus; quin , , ncc vobis quidcm cernenlibus, Deus veluli Moysi, , , spcclante populo ct moiilc fumigante, Icgcm de* deral, sic i l l i scripla, quas commemoratis, tradi , , \ ; deril, ut vos rci gcsta ceriiores csselis ? respon, . \ VARLE LECTIONES. 7 Cod. R. 2508 , \ ; , \ , \ ;, , , ' \ * , . \ , qnas adscilitia csse lector sagax pcrsentiscel. * R. 2508 , . Ang. . R. 2508 . Alii \' . Sic vftius inicrprcs Uanc tciticel scripturam, quam dtxit Alcoran, Deo super ipsum descendisse jaclat J Ilicc qu uncinis clauduulur dcsunt in 2 Reg. Ci vet. iransl. R. 2508 .
1

S. JOANftlS DAMASCENI
dent Deura facere quae ipsi allubuerh. Id quod nos quoque profiteri dicimus : sed qua landem ratione scriptura isla ad propbelam veslrum demissa sit, boc rogainus. Respondenl eam super illuni somno qniesceulem delapsam esse. Tum nos jocosum boc eie objicimus: Quandoquidem scripturam excepit dormieni, nec divini iilius quidquam afliaiut sensil, i n ipsura recie cadit triluui illud adagium ".] Rursuiu dum quasrimus, Carnam, cum ipse in ecripiura vestra (Sur. 4 - 3 ) veluerii, ne quid remoiis arbitris ageretU aut acciperetig, ab ipso tamen non petiisiis, ut prirouin teales prodiiceret, qui ipsum et prophetam esee prominiiarent, atque a Deo vonisse; uique demum doceret, quamam Scriplura de se tesUmonium tulerit ? lunc prae pudore silent. ' Quibus merito subjungimus : Quoniam nec uxorem ducere vobis absque tesiibus licet, nec emere, nec acquirere, ita ut ne asinuni quidem, nequc jumenU n n fieri vestrum siue leslibus stislineatis : cumqne uxores, possessiones el reliqua teslibus adliibilis comparetis, solam iidein nihilominus et scripturam imllo leste suscipitis? Namqui vobis eani iradidit, nulla parle cerliludinem habet. nec quisquamqui ante sit testificalus exsislil: quinimo cum ille oppressus somno jaccrei, eam acccpit. Sed ct nos , idesl, Sociatores, appellant, quia ftocium inquiuni nos Deo adjungere, diceudo Christuinesse Dci Filium,ac Detim. Quibus nos respon-

768

, , * ' , . \ , , . \ * , \ , . . ]
d

* , , , , , , , \ \ ; . , , , \ , , \ , \ , \ , , * , , \ . , \, , - *\ . , \ * . , . demus, hoc a propbelis et sacra Scriptura tradi- Q , lum esse. Atqui vos prophetas recipere assevera- . " lis. Si ilaque Christum Dei Filium perperam con- oi , filomur, id ipst nos docuerunt, nobisque Iradide , . runt. Porro nonnulli quideni ex eis, nos b*c prophelis adjecisse alunl, eos alio sensu et per allejjorias exponeodo. Alii inductos in errorem dicunt ab Hebrais, quo adversum nos odio perciti sunl ni hacc propbeiaruro nomine scripseriiU, quibus in imerilum traheremur. 113 Rursus autem nos eis objicimus : Cur noa , tanquam Sociatores probris inseclamini, vos qui \ , Chrislum Dei Verbum et Spirilum esse dicilis? ; Yerbum siquidem et Spiritus sejungi nequeuut ab to cui naluralitcr insint. Si igitur est in Dco lan- , \ quara Verbum ipsius, manifesium est et Deum . , * esse. Sin vero est extra Deum, ex veslra opinione , \. aequilur Deum sine Verbo et Spiritu essc. Dctun . ilaque mutilalis, dum ci socium cavelis adbibere. , , / , \ - I .7 { ' I Nam satius fuisset vobis dicere, eum babcre so- , , . cium, quam ipaum mulilare, et lapidem essc, " ' , lignumve, aut rem quainlibet sensus experlem aslruere. Non ergo oilra mendacium nos , . id cst, Sociatores vocilatis : nos vero vicissim Dei mutilalores vos appellamus. Iusuper nos lanquani idoiolatras criminanliir, quia crucem adoramue, quam et ipsi abominanlur. , \
1 v

VARiiE LECTIONES. Dcesl illud proverbium in omnibus cod. quod alind essc non videlur nisi islud P l a l o n i s . . Yel, . cod. S. Hil. boc solummodo a d d i l n r , ^. Regii codd. , vet. I r a n s l . prtvtestificans. Sic R. 2508 a vcrbo , quod i u l r a usurpat auctor. Alii lcg. at pto . Velus inlerpres Iletcrastah posuit.
d 1

7G3

DE

HJERESIBUS

LIBER.

77

Ad quos dicimus, Qul igilur u l lapidi, oui in Chabatha vestra csl, vos adfricelis, eumque com * , ; plexanies deosculemini ? Quidam illorum respon " dent sttper illo Ahrahamum cum Agare coivisse : alii canoelum illic alligasse cum Isaac immolalurua * , . \ esset. Ad qu nos reponintus : Cum dicat Scriptura, montem fuisse neraorosum el ligna babuisse, e i , , , ' quibus segmentorum fascem Abrabaraus Isaaco ad \ " - bolocauslum imposuerii, illumque asinas cuai pucris reliquissc, unde vobis lot inepiiae? Haud ; , . quaquam enim iilic dumo&a ligna gunt, quin nec . " ". illac Iransiius asinis palel. Hinc illi quideni rubora , suflundunUir : nibilominus Abrabami lapidem esse , " ' asserunl. Nos vero : Sitsane Abrabami, aimus, b t i \, vos nugamini : non vos pudeleum idcirco duntaxat , , " - osculari, quia super eum Abrabam sit cum mu liere congressus, aulquia eidem camelum alligaril; , " cum nos inlerim emcndalione dignos babeatis, quod , \ ; , , " \ - Chrisli crucem adoremus, per quam potesiales dae, * , ' monum.etdiaboli fraudes profligaUesuni? Caelerum lapis ille qnem aiunt, capul cst Veneris qtiant - adorabanl, quamque Chaber nuncupabanl, in quo . eiiam bodieque sculpli capilis eibgies diligenter inspicientibus apparet. , , Mamed ille cum mulla deliramenta, u l dictum , est, conscripseril, eornm siugulis nomina indidil. , \ Cujusmodiesi scriptura (Sur. 4), seu caputma/fertf, , \ - in qua propalam lege sancil quaternag uxorea , , , \ - atcipere, el concubinas, si fieri possit, mille, C quoique manus ejus subdilas conlineat, praeler quatuor illas uxores : quam ii6nivolueril,dimiUere, " , , \ , J aliamque, s\ allubescal, ducere, ob ejusmodi cansam slaiuit. Socium babebal Mamcd, Zeidum no. , . , rn-ine (Sur. 33),cui formosa iixor cral,quam Mamed deperirei. Cum ilaque ima sederctil, a i l Mamed : \ " , Heus t u , praccepiuni ntibi a Dco est, u l uxorem . > " luam accipiam. Gui ille respondel: c Apoalolos . > , , es, fac sicut dixit tibi Dcus : uxorcm mcam accipe. > , imo, ul rem a capile repetamus, aii i l l i : Mandavil rnilii Dcus ut uxorem tuam dimittas. Elapsisque . . \ ' . ", \, diebus aliquot, d i x i l : c Praecepit Deus u l eam quoque mihi sumerera. Deinde cum acccpiam illam . , \ H 4 a d u l t e r i o sluprasset, legem banc t u l i l : c Uxo rem suam, qui volueril d i m i i t a t : quod si postquam . " ' , . D dimiserit, ad eam reverlalur, ducat illara alter. , * . Non enim licel eam accipere, nisi ante duclam ab \ , alio : ila ut si frater etiam illam dimiserit, ducatur . > a fratre ejus, si libueril. Porro in scriplura soa , , \ - ejnsmodi quaedam proiiuntial : Operare terraoi quam libi dedil Deus, et sludiose illara cole : atque \ , \ boc facilo, et ad hunc niodum; > ne omnia u i ille , , . obscena proferam. , \ Rursum scripturam edidit Cameli Dei, de qna , , narrat (Sur. 7, n , et alibi) : cameium cx Deo prodiisse, quae lotum fluvium ebiberet, neque inter , \
9 1

VARfiE LECTIONES. * R. 2508, alii 2, est, caabo, scti fanum Meccanum ;. Velus inlerpr. iniulptionh. i R. 2 5 0 8 , . h Als. . i R. 2308

71

duos monlee transiret, quia ipsi satis spatii non essel. Populus igiiur, inquit, illius loci, uno die fliiminis aquam polabat, allero camelus. Quae ctim aquam ebiberel, ipsa putabat illos, aqnae loco lac iiibniinistrans. Iniprobi vero cum essenl i l l i bomines, impelu facto camclum occiderunt. H*c parvam camelum genueral, q u interfccla matre clamavit ad Deum, qui eam ad se assumpsit. Quocirca nos quserimus ab eis : Undenam eral camelus illa? Ex Deo, inquiunt. Cum nos rursus : Coivit cum ea caroelus altera? hoc ipsi ncgant. Quonara pacto igitur genuit? Nara camelura veslram videmus sine pairc, sine malre, sine genealogia. Quaequc ipsam geuuit, roale periit. Quin nec apparel quis admisearius ejus fuerit. lnsuper et parva camelus as- U eumpta est. Cur vero propbeta vester, quocum, u l fcrlis, locutusest Deus, de camelo non didicit, ubi pascatur, et a quibus mulgealur? An forteipsa quoquc malis oppressa, perinde ac mater interiit? An praecursor is inslar paradisum aute vos peliit, ex qua fluvius ille laclis, de quo nugaimni, vobi* manalunis sil? Tres quippe fluvios vobis in paradiso manare narralis, aquae, vini, et laclis. Si vestra camelus, qua3 vos anieverterii, exlra paradisum degit, eain plane faroc el siii exaruisse liquet; aut alii lacte ejus fruunlur : adeoquc propheta vestcr frustrase cum Deo collocutum g1orialur,cui mysterium cameli revelaium non fuerit. Sin autem esl in paradiso, aquam rursum e b i b i l , subindeque in medio paradisi deliciarum ob aquae penuriam C arescetis, i u ut vinum dcsiderelis aqua non suppetente, qiiam totam camelus epoiarit. Tum meri potu exardescetis, p r ebrielaie ccspitabilis, * dormieiisquc : gravedine vero capiiis per somnura etiam laburanies ex vini crapula, voluptatuin q u i bus paradisus affluit obliviscemini. Curnam igitur hsc in mentem propheta vestri non venerunt, nc forie vobis i n horto deliciarum acciderent ? cur eollicitus de camelo non f u i i , ubi nunc degat? neque vos ex illo sciscitaii estis, u l i neque de fluviis illis iribus, quos vendiutor ille soinniorum edisseruit? Noe autem palam denunliarous vobis, prodigiosam illam camcluin vestram vos praeccssisse in animas asinorum in quibus et vos, ceu juraenlis nihil absimilcs, versaturi estis. l l l i c porro exte- riores tenebrae sunl, el poena imniorlalis, ignis personans, vermis pervigil, et tartarei daemones.
1

772 S. JOANNIS DAMASCENI . , , , \ , . \ . , \, , , ,, , \ . * ; \ , . ; \ . , , ; \ , . * , \ . , > , , \ ; , , \ , ;; " \ ?;, , , , ' , , ; ]) , , , . , \ , \ , , . \, ,

k

xa\ . , ( ) , \ , \ \ ' , , . , ; \ , . *' , . ' , \ , , . \ , \ , , \ . 115 Eursus Mamed in scriptura Mentce ait \ (Sur. 4) : Cbristuin a Oeo mensam peliisse, quae concessa ipsi fueril. Dcus euim, inquit, illi , \ . , , d i x i t : c Dedi t i b i , tuisque roensam nulli corru, \ plchc obnoxiam. . PraHerea scripturam Vaccce, aliaque delira , menta risu digna condidil (Sur. 2 ) , quae propler , 1 m n

VARLE LECTIONES. SicReg. 2508. Sic el velas inierpres euivinum : alii . R. 2508 . Sic R. 2508. Sic vctug inlerpresvofrii ; alii, . * Hucusque codd. Regii 2950 et 5241, a velus interpr. Cod. Aug . NuHum ejusmodt titulo caput inscriplum exstat i n Alcorano : sed secundura esl capm vacc*.
k 0

D E HJERESIBUSLIBER.

774

. ; \ ;, \ , , , . '. (71), \\ \ , \ ,\ , , \ , , \ , ,, ". , ; \ ; , , , \ \ . ; \ ; ;, , \ . , , , ; \ . \ .

multitudincm pratermiKenda censeo. Suos cura mulicribus circumcidi praecjpil; utque Sabbatum iion observarenl, neque baplizarenlur injunxit. Ex cibis in legc probibitis quosdani sumere, el ab aliquibus abslinere Iradidil: at vini polu illos irt toluin inUrdixii. [101. Clirislianocalliegori, suntet dicnntur 1 1 qui Chrislianos u n i , vivo, et vero Deo servienles criminantur, ac si venerandas Domini Jesu Chrisli, et immaculalae domin noslrae sanctae Dei Genilricis, sanrlorumque angelorunt, ncc non bcatorum imagines, veluli deos inore gcntilium colant. Iconoclastae vero vocanlur, quod conlumeliosam prorsus menlem pnefercnles, sacras et venerabiles imagines comminuerinl, ignique t r a diderint, ct eos qua2 depictae in muris erant, qua abraserint, qua calce ct alraniento obliverint. Thymoleonles denique, quia polcstalis qua pollcnl, arrepta opportunilate, fiirore sectam armanleg , illos qui venerantur imagines, verberibus tonnentisque supra modum excruciant. (jmn el ab bieresis principe id nominis acceperunu

VARLE LECTIONES. Hucusquc cod* Aug. Quis vcro lconoclastarum liaeresim ex toto omissam a Damasceno conce dat? NOTiE. (7i) Nicepliorus CP. Anlirrb. 3, cap. 88, fra . gmentum salis amplnm ex libro quodain De hoere- sibn$ refert, uioslendat haeresim banc a Chrislia- . ' . notum bostibus orlum traxisse. Inilium fragmenli r iisdem fere loiideinque verbis conslal, quibus , . nostri auctoris coniexius; juvaique idcirco illud , integrum edere. " \ , \ , inquil Nicephorus ' . , , \ ; , , , , \ , \ \ , , , , * / , , \ , \ \ . . ; , , - , \ , . * \ ' . \ \ , , . \ ,'\ , ;. , \ , , , D ; . ; \ , \ , ; \ , ; 0 1 , , ; \ " , . , , , ; , ^> . \ , . ' \ ' . . } , ' \ '. ' - ; * , \ / ; , ' . . \ $ ;. (Alias - . ^ ;.) " * \ , , , ; \ . ; . , ; , \ , . . \ ,
r

775

776 S. JOANNIS DAMASCENI * * , (72) [Cenlcfiima terlia bxresis Aposcbisl qiti et \ , Doxarii. Hi gloriam suam quaerentes lcgi Dei non , subjiciunlur, nec sacerdotibus ejus, baeresisque ' \ Autoproscoptarum alunini sunt: canonicas san , ctiones requirere gesliunt: c.umque nec sint cpi , ;, scopi nec plebis pr&sides, sed homines grcgarii, ' , ab Ecclesia calholica sejunguntiir. Euchilarum , , seu Massalianorum more, Ascetas docenl eecle, siaslicis synaxibus non interesse, eed precibus !; , quas in monasteriis fundunt esse contentos. Cum . \ permisiim el sine ordine muluo diasideant ( quia RLE LECTIONES q Uxc babomur in cod. H. 2508, Vatic. H 8 2 , et Ca?sar. 41. NOTiE.

que erectam imaginem, et cujutm animalis expretsam similitudinem dejicere et destruere. Diabolicum hoc Dei hottit consilium erat qui dolum celaret, quatenut omni eversa effigie, omne perinde piciurarum sacrarum ornamentum, nemine ammadverlente, pessumdaret. (Jbi profanum hocce decretum promulgutum fuit, una cum simititudimbus atiis et statuis mox per Ecclesias Christi, sacrarum quoque imag'%num deeor auferebatur, quarum alias eraderenl, . Ul quod libi ulile si/, et quo bene alius calce et pulvere oblinendo deierenl, quin etiam habea$, accidat, pene* te est audire, undenam cuel iptit sacralis eedibu$ vasibus, et indumentis quo pacto hcereiis hac* seu potius apo$ta$is et discesigni Iraderent: alque hasc profanis et impurit mani$io , originem et progressum acceperit; quo perspibus impune perpetrabantur. Nam qui ad id mis$i euumfial,accutationem islam, non regice &ed eranl, Ju- iuimicos ChmliJud&us, Sarracenonque adjussa daicoe indolis e$se. Nam post cceteras h(crese$ perficienda omnes, urgebant ; Christiani vero auantum n * quce in Ecclesia ab inimico per summam ejus nequiimpellerenlur, tiam ieminatce pullularunt, htcec quoque acerba spina $imili impietate una prodiit. Quamobrem itla(72) Iconoclastis Aposcbisla?, seu Doxarii subjirum qux anle recemUte erant, adjecta catotogo ttubi u n l u r in qiiibusdain codd. quos alio nomnie $equitur numero centesima tecunda, inque hunc moauclor non indicat. Paulicianos eum significasse dnm habet: D pene affirmaverim; qni ncmpe Damasoeni aetalo Baresis 6 7 / . Christianocategori sive Iconociattm. Manichaeoruin baeresim excilarnnt, a Paulo quo Christianocategori appellati sunt, qui Chrisiiano$ dam el Joanne Syris hoc nomine douali. De q n i uni Deoeivero, qui in Trinilate adoraiur, $erviente$ bus legendus EutbVmius )n Panoplia, qui de vcrbo calumniati $unt quasi venerandas Domini nostri ad verbuin exscripsit quae leguntur initio libri Je$u Chrisli, nec non immaculaias Domince noslra Pliotii contra filaniehseos, qui cum tribus aliis $ancti$sim(eque Dei Genitrici$ el tanctorum imagines, manu exaralus extal in biblioibeca Colbertina tanquam deo% gentiiium more, servili observantia cum ejusdem auctoris Aip'iilocbiis. colanl. Cumque eas velut idola abominentur, EccleUt Epiphaniug in epilogo Panarii contra hcetia: Oei contumeliam irrogarunl, cum illas evertendo, reset, sic Damascenus lidei professionem iractaium qui a$ juxia traditum prineipio Chriitianit tui de haereeibus ad modum appendicis suhjecit. morem vtnerarentur, dirit suppliciit extruciando. Id Lambecius Graece edidit in graliam Cl. CoHanc quod plan* Judaitmum ae Dei odium sapit. In hunc telerii, tom. u l l . Bibliolh. Caesar. A i l auctor comquippe modum e tenioribus nonnulli exortam harependio descriptas a se hsereses numero cenium : m ferunt. Tiberiade vir quidam haud obicurussic Juquoqoe cenlum duntaxat recensetitnr in indidaorum suppemiiioni addict*$ qui primas apud culis manu exaralis hxresium, de quibus egit gentiles $uos obtimret, euins cognomen TtnaraconBauiaecenus: u l nempe baercses Autoproscopulupechui (Al. Strantaptchu*) cum improbi dmmonu m m , lcoiioclastarum, el Aposcbisiarum, caeteris instrumemum e$$et, eumqu* in ipso lotum excepiitandem poel absolulum optis adject s i n i .
% t f 9 9 t % f

, ^(5. B , , | , . , . " ^ , \ , \ , \ \ '; , \ , . \ , \ , ^ . ^, \ . , , , \ ; , , ^ , \ , ,

*et, veneficiis incantalionibusqne, ceu ani cuipiam. operam navabat. Hic infenso erga Chrilianot ammo erat, el invidia Hvore in Ecclesiam Christi crstuans. Quocirca tempus observabat, rem quam avimo conceperal aggrediendi, ac pietali religionique labem inferendi. Quocirco mmiatn illiut qui Saracenis tunc imperitabat facilitaietn cum perspeclam habuisset Jesidus ille vocabajur), conciliata sibi illius famiiaritale, sludium erga ipsum, uli par eral cblenden$, quccdam ei grata et jucunda vaticinabatur. Tumque pollieitus e$t, st suggesticDiibus $ui* morem gereret, imperii diulurnilatem, ita ut triginta anuos regni integros Qgeret. Hic pro levUale minii* in spem elatusy quippe qui luxuriosfe vil<r indulgerel> el / i benier amplecteretur qua ad libidinem prorogandam confcrrent, impiii sermonibus atsensum prwbuit. Ille
%

iubinde suadere, uti subdilis suis juberet quamcun-

778 * multiGdum mendacium est), ccclesiaslica conniiunione relicla, exactam dieciplinam simulanies, alius alio melior apparere satagii. Quidam eorum , sacrura baplisma non admiitunt, nec divinae com , munionis participes fiunl, Alii neque flguram prc \ , tiosae 117 crucis recens expressam, aut venc , \ randam quamlibet imaginetn salulant: et quod , , exlremura malorum est cum cunclis s$ pnleiu anlecellere, sacerdolem ncquidcm rccipiuai, sed , ' , , - mendacium more, per gimulatam virlutis speciem , , , - cauteriatara conscientiam habentes, ad i^Uil xjtite , - vcrbis coniendunt; scd lignum, fenum, slipulam, . \ \ aelerni ignis fomitem eibi ibesaurixant. Ca?tcrum , \ ex xquo absil, cum lconoclaslarum furor, tum , ^ Apoacbisiarum aoienlia; quae quidem e diamelro opposila sunl, at iinpietate paria. .
9

DE M R E S J B U S L I B E R .

\ ' , \ *, , , \ , \ , , \ \ , \ , , , \ , , , , , , , , , , ^, , , ,,, , , , , , , - C , . , , , , , \ \

Epilogu*. Atque bac quas bactenus delineaviimis baerescs, compenJio descriptae fuerunt, ex quibus reliqiue sunl progenitae. Sunt porro n u mero centum, a quibus, veluli foveis el pracipitiis, sancla et calbolica Ecclesia fugiens, juxla ac a sanciissiina Trinilaio erudila est, recte picque docct el clainat: Credimus in Palrem, el F i lium, et Spiriium sanctum, unam in iribus hyposlasibus Dcitalem, voluniaiein unam, aclionem unam, unam c i in tribus ex aequo personis sapieniiam incorporalem, increatam, iinmortalem, inconiprebensibilem, sine principio Iinmobitem, pali nesciam, sine quantitate, giue qualitale, ineffabilem , immutabilcm, invariabilem, incircunscriplam , aequalis gloriae, potcnlix, majestatis, v i r t u l i s , nalura?, subslantia el boniute longo majorem, Iriplici splendore, triplici solo, triplici fulgore radianiem. Lumen est Pater, lumen F i -

NOTyE. impellerentur, cogerenlurquc, tam viotentum facinut aggredi renuebanl. Malum istud cum inde natum essety .et increvissei, in Romanum subinde iniperinm grastalum esl; cuju$ labem, non de xulgo quidam, sed ipsimet sacetdotii principes excepernnt, qui paslores quidem audircnt, lupi vero cum moribus, ium ammi induciione essent. quorum numero Na~ colia? ephcopm exslilit. Nam cuni eadeni qucc Dei Iwsles teniirenl et agerent, Ecclesiam Dei probm Q usperserunt. Quem vero finem Uebraus ille sce!estu$ qui mali auctor fuerat, naclus sit iilcntio nequaquam fas est pr(riermitlere. Enimvvro Jezidus Me cum ullra biennium et meuses sex superstes non fuissel, male periil. Uujus vero filius, cui nomen Llidoenit, in paternum regnum succedcns, prccttigialorem tanquam patris seduciorem acerbi$sima et crndelissima morle mullari praxepu, quo neqnitice condigna pr<vmia reportarel. Mox per Oricnlem Ecclesia ornatum resumpsit suum et $acrarum imaginum imtaurationem accepit. Cum autem hujusce amariludinis radix in republica liomana jam imila etset, eum subinde occupavit, qui lunc tempori* tmperium tenebal. Uic erat Leo nomine ei moribus, ifui quoniam con$imilibu$ ac barbaru$ ille luxurice et libidmis siimulis pungebatur, quo erga Eccletiam fururc perciitis eroi, divinorum lemplorum destruere picluras aluduit. Cujus principatnm Coustanlinus (iliuB succestionis jure captans, wfesium adverw*
y % y

pietatis alumnos belium excilavit. Synodum nefariorum sacerdotum coeyil, ct impium irreligio$ilali$ suce decreium edixi/, ut tnuightes iacrce ex toto anferreniur, qnique ea$ adorurent, vel pro earum defemione verba facerent, diris cruciatibu$ el plagh vexartntur, ac 5t iltis veluli diis adorallonem adhibercnt. Insupcr el sacrum monasliccc ' inslitutum procul abigi, haberique ludibrio, atqne monachos, aut vestem mulare, aut variis supplicii* addici. > Ihcc prorsus conformia suut nanationi quani Joamies Hicrosolymitanus motiachus, aclioiic 5 synodi scplima?, coiam Palribus recitavil, quamque seorsini ediderunl, cum conliitu;tloribiif> llist. Byzantinw post Tbeopbanem. Quia vero Calliolici conlenderant minime nefas esse Cbrisli corporis eftigiem, u i et alierius cujnslibct boininis exprimcre, Copronymus cum suis Domini corpus i n circumscnptum exslitisso allirmavii, adduclisque in banc rem Eusebii Gxsariensis, Cpipbanii, Tbeodoti Ancyrani, Macarti Magnetis cl aliorum p r i scorum iibris, e quibns id erucrc conabatur. Ilas auclorilalcs cum prolano dogmalo scplima synodus nibili habuit; luin deiude variis in Anlinheticis Niccpborus CP. excussil: tujus cgrcgia opera vir pcrcrudilus R. . . Auselimis B>ndiirius ordinis Bencdiclini uionacbus, mihiqiie conjunclissimus. publici jmis lailurus cst.

P A T R O L . ( i i u XCLV.

779

S. JOANNIS DAMASCENI

780

hus, lumen Spirittrs sanctus. Sapienlia est Pater, \ sapicntia Filius, sapieniia Spiritus sancius : unus , \ Deus, et non ires d i i : unus Deus, Trinilas san- , ' cia quac in tribus personis exslat. Pater eet Patcr, * , et ingcnilus : Filius esl Filius, genilus, el non , - \ ^ ingenitus: esl enim ex Palrc. Spiritu sanctue \ \ \ genilus non est, sed procedens; qtiia est ex Pa- \ , , tre. Nibil crealum, nilitl primo-secundum, nihil , . " dominoservum : sed Unilas Trinitasque est; , , \ , . ' imo et erai, et est, cl eril in saecula; intellecta per fidem et adorala : pcr fldcra, inquam, non . \ inquisiiione, non invesligatione, non demonslra- \ , . . tione. Quanlo niagis eniin invesiigatur, tanlo ma ; gis ignoraltir, et quo curiosius indagatur, eo am . , plius abscondilur. Incuriosa igilur ralione adore 4 u r et credatur a Gdelibus Deus. E l quidem eum & ! \ . ; ; tribus esse subsistentiis crcde. Quinam auiera ; \ ipse sit, non inquiras. Ne inlra teipgum dixeris : Cbinam est Deus; ubique siquidcm Deus eet. Ne , , dtcas : Quonam modo esi ? qumiiam excedil omnem ; rnoduin. Deus eniin comprebcndi nequii. Ne dicas, , Quomodo Trinitas esl ? Main T r i n i u s pervestiga- \ \ bibs non est. Si vero Deum sludiosius seruteris, . ' , , lcipsum mibi primum edissoras velim, et quae circa te sunl. Quis anitnse tuae exsislendi modus? . \ . " , , quo paclo mens tua niovelur? quinam verbum vgencras? qua ralione monalis simul atque immor- . \ Ulis es? Quod si haec quae inlra le sunl, igaoras, , * , ^qaomodo eaquaeco&lis sublimiora sunt anquirens non borrescis ? Vilae funlein Palrem cogila, qui ^ Filium ceu fluvium gignal; el maris insiar, Spi- , \ . rilum sanclum. Elenim fons, fluvius, ct niarc nna natura aunl. Pairem radiccm repuia, ramum . Filium, fruclum 118 Spirilum sancium. Nam in iribus islis una substanlia esl. Sol esl Pater, qui , , radium liabcl Filium, calorem Spirilum sancmm. \ \ , , \ Imaginem figuramqiie omnem Trinilas sancla tonge siiperat. Cum parlum audis ex Palre, cor- \ ' poralem cavesis ne intelligas : Yerbum audiens, . \ ^orporale verbum ne suspiceris : nec atidiio Spi- , rilus Qei vocabulo venlum aut spiramen libi fin- , \ , gas; sed sola tide nibil curiosus gloriam dicilo. . Ex rcbus namque creatis coiutiior et opifex inlel- \ , \ Mgilur. Credo insuper Dei Filii in carne dispen- \ , , , ealioncm ex Virgine inenarrabili modo sine se- D \ , \ miue faclain esse, ut idem ipse sinc confusionc . ". ei convereione Deus et homo fuerit. Credendo gloriam ejus celebra, illius, inquam, qui cuncla proptcr le cerlo consilio disponil, eiquc per bona opera adorationeni c i cultum qui servum deccat, impende. Sanclissimam Dei Genilricem seinperquc Virgincni ftfariam, tanquam veram Dei Mairem a d o r a elvencrare; omnea sanclos, uti servos illius. Hacc si facis, rcctus cullor exsistis aenctai et iuconfusse Trinitatis, Patris el Filii el Spirilus sancli, unius numinis ct Dcitalis, cui gloria, ct bonor, el adoratio in s$cula saaculorum. Amen.

VAKLE LECTIONES. ; e* panlo post . Lcg. .

DE F I D E ORTITODOXA.

782

IN

LIBRUM

DE FIDE PROLOGUS.

ORTHODOXA

Chrislian dialectic regulis, recensitisque p r i s c a r u m h a r e s u m e r r o r i b u s , succedit t a n * d e m liber Defide orthodoxa : i n q u o eumdem q u e m Theodoretus i n divinorum dogmatum Epitome i n s t i t u e r a t , o r d i n e m t e n u i t Damascenus;at n o n i t e m m e l h o d u m . I l l e e n i m ex p r o p r i i i n g e n i i m o l i m i n e , adductis s a c r paginee testimoniis, adversus heereticos varia componens a r g u m e n t o r u m genera, c o m p e n d i a r i a m theologi digessit tractalionem : Noster Yero n o n ex S c r i p t u r a s o l u m , vemra etiam ex conglobatis sanctorum P a t r u m sententiis, ea qua par erat t u m perspicuitale, t u m brevitate, inexhaustum traditionis p r o m p t u a r i u m p r o t u l i t , i n q u o n i h i l reperire sit q u o d vel ab oecumenicis synodis sancitum n o n fuerit, v e l a probatis Eccle* siffi magistrisacceptum. I n p r i m i s v e r o secutus est Gregorium Nazianzenum, q u i ob accuratissimam i n rebus d i * vinis e r u d i t i o a e m Theologus a u d i r e m e r u i t , q u i q u e vix u l l u m Christianse d o c t r i n e caput i n t a c t u m r e l i q u i t i n suis quae supersunt operibus, absque ulla vel levissimi erroris neevo aut suspicione. Hujus l i b r o s e a legerat assiduitate, u t omnesfideli memoria complexus videatur. Quocirca i n hoc passim opere n o n tam Joannem Damascenum q u a m G r e g o r i u m T h e o l o g u m orthodoxffi fldei mysteria edisserentem audieris. A d h c Basilium Magnum ascivit, G r e g o r i u m Nyssenuto, atque p r i m i s eorumdem amicissimum Nemesium, Emes i n Syria e p i s c o p u m C y r i t l u m i t i d e m A l e x a n d r i n u m , Leonem M a g n u m , L e o n t i u m B y z a n t i n u m , M a x i n j u m U J J m a r t y r e m ; Athanasium quoque, Chrysostomum, E p i p h a n i u m , atque, u t alios t a c e a m , s c n ~ p t o r e m i l l u m q u i D i o n y s i i Areopagit nomen assumpsit. H o r u m o m n i u m lectis h i n c i n d e sententiamm floribus, saluberrim doctrin suavissima mella confecit. I d e n i m proposuerat sibi, u t sua nequaquam aut Qova cuderet, s e d v e t e r u m potius placita, variis i n v o l u m i n i b u s sparsa, i n u n u m opus theologicum congereret. Quam q u i d e m diligentissimi p r e c e p t o r i s m e t h o d u m , quo facilius percipiat lector, a u c t o r u m n o m i n a et l i b r o s , ex q u i b u s singulas s e n tcntias descripsit, i n o r a m a r g i n a l i adnotare curabimus.
9

I n laudem i g i t u r cedat Joannis Damasceni, q u o d ipse c a t h o l i c o r u m d o c t o r u i n prirous c o n * fertissimum sententiarum volumen digesserit. Quamobrem n e d u m i n Oriente, v e r u m etiam i n Occidente et apud Latinos magna semper fuit apud theologos ipsius a u c t o r i t a s ; ex q u o raaserlim Eugenio t e r t i o summo pontince l i b e r De fide orthodoxa Latine redditus est a urgundione, cive Pisano. Hac p o r r o translatione usi sunt Magister Sententiarum, S. Thomas, aliique subinde t h e o l o g i , donec decimo sexto saeculo ioeunte, q u o d vetus illa r u d i prorsus barbaraque dictione conscripta esset, castigatiorem aliam edere conatus esl Jacobus F a b e r , Stapulensis. V e r u m c u m haac quoque i n multis deficeret, elegantiorem eodem labente sceculo elaboravil Jacobus B i l l i u s , neque ea t a m e n , qua par erat diligentia et brevitate accuratam. N a m , u t animadvertit Combefisius, Billius in vertendo Damasceno tirocinium posuit. Billia* nam lamen n i h i l i n o n fecit Combefisius ipse, q u i novam o p e r u m Joannis Damasceni m o l i t u s editionera, n o n novam rursus translationem cudere, sed posteriorem i l l a m emendare satius duxerat. Etenim probe noverat i n m u l t i s l a b i doclissimos quosque p r o l i x o r u m v o l u m i n u m interpretes ,ac longe facilius esse aliorurn errata castigare quam vel sua deprehendere. Nostra itaque translatio Billianam a suis expurgatam neevis, atque ad breviorera orationem revocatam cxhibebit. Ut autem accuratior cseteris p r o d i r e t editio nostra, p n s t e r antiquiores t r a n s Jationes, editionesque varias, quas a d h i b u i , ad v i g i n t i e t a m p l i u s codices m a n u exaratos, nec n o n ad i l l a Graecorum P a t r u m loca qnm consarcinavit Damascenus, Graacam phrasim d i c l i o nemve recensui.Quin etiam, preetermissistum Fabri brevioribus, t u m Judoci Clictovei, Neoportuensis, p r o l i x i o r i b u s i n singula capita commentariis, q u i ad P a t r u m Gra?corum i n t e l l i gentiam percipiendam n i h i l aut p a r u m conferant, Orientalis Ibeolngiffi specimen, t a m e t illis doctoribus quos Damascenus exscribebat, q u a m ex recentioribus G r a c i s , quos c o n sulere m i h i l i c u i t , ob o m n i u m oculos ponere i n u b e r i o r i b u s adnotationibus aggressus s u m . T r i t a m a p u d Latinos l i b r i De fide orthodoxa i n quatuor i t i d e m l i b r o s p a r t i t i o n e m n u l l u s G r a c u s codex exhibet, nec editio G r a c a Veronensis. Quin nec i l l a divisio i n vetustis p r i s c o translationis Latinee raanusoriptisoccurrit; nisi forte secunda recentiorique m a n u et a t r a * raento i n m a r d n a l i b u s q u o r u m d a m oris adnolata. E x q u o f a l s u s v i d e t u r Marcus H o p p e r u s , q u i i n epislola nuncupatoria editionis utriusque Basileensis Graco-Latinae, d i s t r i b u t i o n e m i n libros quatuor t r i b u i t Latino i n t e r p r e t i ; Fabro, n i fallor, cujus edebat traoslationem. Hujus l a m c n vestigia exstant i n l i b r i s sancti Thomee Aquinatis. Quamobrem existimo ejusm o d i p a r t i t i o n c m a Lalinis excogitatam, i n t r o d u c t a m q u e fuisse, ad instar quatuor l i b r o r u r a Sententiarum Petri L o m b a r d i . Solus codex Regius n . 3 4 V 5 , isque a d m u d u m recens, l i b r u m De fide orthodoxa '.n duas partes scindcre v i d e t u r , u t nerape p r i o r itep\ , hoc eet de Deo u n o , t r i n o , creatore ct provisore disserat ; poslerior vero *\ , sive de

783

'

S. JOANNIS DAMASCENI

784

Dco carnc faclo, redemptore et remuneratorc. V e r u m huiccc divisioui obsisiit manifesla connexio capilis 43, i n q u o De divina otconomia sive de Tncarnalionc a g i l u r , cura i i s quao i n flne cap. 42, c u i titulus, De prctdestinatione^, p r o x i m e praecedunt, u t unus sit prorsus capitis utriusque continuus serrao : quem naevura i n quadrhfaiia p a r t i t i o n e altera nemo n o n d e p r e hendet. Cffilerura ne novitate n i m i a lectorem d i s t r i b u t i o n i i l l i assuetum percellerem, Hopper u m secutus, Gra?ca q u i d e m capita iisdem 1 2 0 numeris obsignavi, q u i i n codicibus Graecis a d n o t a n t u r ; Latinain vcro translationem i n libros quatuor p a r t i r i n o n d u b i t a v i . Translalionis Latinae veleris editionern n u l l a m r e p e r i : Jacobi vero F a b r i versioncm P a r i siis evulgavil JudocusClicloveus ex ofllcina H e n r i e i Stcphani, anno 1512 c u m suis c o m m e n tariis. Anno dcinde 1535 Henricus Petrus typographus Basilcensis, Latine edidit opera qua3 exslabant S. Joannis Damasceni, unaque adeo libros quatuor De fide orthodoxa, Jacobo Fabro Stapulcnsi inlerprete ; sed absque ullis commentariis. Post annos aliquot H e n r i c u s i d c m i n altera edilione comraentarios Clicloveanis breviores adjecit, et i n illa r u r s u m , q u anno 1537 p r o d i i t ; i n q u a r u m i n s c r i p t i q n e baec c u m aliis apposita s u n t : Nunc pritnum adnotationcs, impcdita, difficiliora, sullimioraque omnia explicantes, accessemnt. Enimvero l i n t i q u i o r c m n o n novi i n q u a expositiones istffi qualescunque babeantur. H a r u m p o r r o J a cobum Fabruin auctorem f u i s s e asserit Henricus Gravius, o r d i n i s P r a d i c a t o r u m , i n sua o p e r u m sancliJoannis Damasceni editionc L a t i n a , q u a m p u b l i c i j u r i s f e c i t C o l o n i a a e x o i B c i a a Petri Quentel, anno 1546. Ac profecto quidem quibusdam i n locis. c l i n p r i m i s , u b i de s a n clissimo Eucharistiae mysterio sermo est, f r i g i d i o r a s u n l quee adnotantur, nec satis c a t h o l i cftm iidcra e x p r i m e n t i a . Quod n o n sine dolore dictura s i t , propter v i r u m q u c m a l i o q u i , c e u gentilem pene rueum, venerabundus suspicerem, nisi se rcligionis aviUc desertorem, aut n o vatorura saltem studiosiorem prcebuisset. A d Gravii n o s t r i editionera q u o d spectat, u t erat Latine et G r a c e doctus, Jacobi Fabri translationem c u m t c x t u Grrcco c o n t u l i t recensuitque, et perbrevibiis scholiis illustravit, hareticorum causa, i n q u i t i n epistola nuncupatoria a d Osvaldum coraitemModtensem, potissimum ubi doctrinam Ecclesice per Damascenum ossertam ipsi nequiter convellunt. L i b r u m Dc fide nrthodoxa p r i u i u m Graece solum Veronao c x c u d e n d u m curavit Oonatus Veroncnsis, anno 1531 et Clementi scptirao o b t u l i t . Tandcm anno 1 5 i 8 G r a c e et L a t i n e eimul p r o d i i t , atque i t e r u m a n n o 1575. A n n o doinde 1577 translationem suam Jacobus Billius Parisiis edidit absque Graeco c o n t c x t u : cadcmque r u r s u m i b i d e m cxcusa est annis 1603 e l 1617. H i c monere supervacaneum n o n erit t o m . V I O p e r u m S . C y r i l l i A l c x a n d r i n i magnam p a r l e m exstare l i b r i p r i m i , u t a i u n t , De fide orthodoxa, ejusdcm docloris n o m i n e i n s c r i p l a m , i d q u o d l i b r a r i i cujusdam oscitantia factum n o n d u b i t o , q u i c u m C y r i l l i a n i s aliisl Damascenica bsee r e p e r e r i t .

CAPITA DOGMATICA.
l .Deum comprebendi non posse, nec ea quae a SS. prophetis, aposlolis, c i evangelistis iradila non suni, curiosius inquirenda esse. Dc liis quai scrmone exprimi possunt, vel non possunt, deque his quae in cognitioncm cadunt, vel qua? cognitionem fugiunt. 5. Demonslratio quod Deus sit. 4. Quidnam sit Deus; quodque comprebendi non possil. 5. Demonstratio quod Deus uftus s i t , nec mulli. 6. De Verbo Dei et Spirilu. 7. De Spirilu sanclo. 8. De sancla Trinitale. 9. De iis quae de Dco dicunlur. 40. Be divina unione et disiimtione. 14. De iiaquae de Dco modo corporeo dicuntur. 12. Se iisdem rebus. e loco Dei, cl quod solus Deus incircumscriptus s i l . 14. Proprielates divinae naturae. 15. De saeculo. 16. De rerum creatione. 17. De angelis. 18. Dc diabolo etdaftmontbus. 19. Dc creatura visibiii.) 2 0 . l)c cailo. 2
w

.
tt'. Ckt , \ \ . \ (&, \ ^, \ , \ . , . . \ , \ ; . '. , \ . '. \ , \ . '. . '. . '. \ \ . '. \ \ . '. \ \ . \ . '. \ , \ . '. , '. \ . '. \ , i f . . '.\ \ , '. \ , *. 11 \ .

785

DE F I D E ORTHODOXA. '. , , , , \ , '. \ \ . \ \ . \ \ \ . '. \ . *. , \ . '. \ . *. . '. ^. '. \ . . . % . \ \ . '. \ . \ \ . *. \ . '. \ \ . ' \ , \ . *. \ . '. \ , . . \ * . \ \ . . \ \ . *. \ , \ \ , \ . \ \ \ . \ \ , '. \ .
1

78fr

\ \ . V. " $ . , , \ . \ \ . *. * , ; '. , . '. \ . \ \ \ ;, \ \ , . *. " . '. \ . \ \ >, \ . '. . '. _ , ; \ ' , \ , '. \ , , \ , \ . '. \ . \ \ . '. \ \ , *. \ , '. \ . '. \ , '. \ . '. \ \ 0; 0:.

2 1 . Delucc, igae, lumiottibus, solc, luna ct etellis. 22. De aere et venlis. 23. De aqua. 24 Dc lerra, ct iis qiue de ea producuntur. 25. De paradiso. 2 6 . De wmune. 27. De vobipiatibuifc 28. Dc Iristitiav 29. Be timore* 50. De ira. 3f. De phautastav 32. De sensu. 53. De cogiiatione/ 34. Demetnoria. 35. De scrmone intraneo et prolalitbh 36. De paeaione el actione. 37. De aclu. 38. Oo volunlario ctinvolunlaria. 59. Deeo quod in nosira volunlate aitum, boe est delibero arbitrio. 40. De illift quae ftunt. 4 ! . Quam obcausam libero arbUrio praedili ginius. i 2 . Dc iis quae in nosira potestate posiia non snnt. 43. De providentia. 41. De praiscientiaetprsedestinatione. 45. De Dei erga nos dispensatioue el ciira, deque noslra saluie. 46. Qoomodo coHceptum sit Verbum, etdc divina ejus incarnatione.' 47. De duabitg naturis. 48. De modo rautuae communicalionia proprietatutn. 49. Dc numero naturarum. 50. Qttod tota divina n a t u n i n una snarum personarum toti bumanae aiurae unila sit, cl non pars parti. 51. De una Dei Verbi pcreona. 52. Ad eos qui scisciiantur, an ad eontinuam quaniiiaicm, an ad discretam Oomini oaturae rcducanlur. 53. Ad illud quod quaeritnr, sitne ulla oatura quae subsisientia careat, reeponeio. 54. De hymno Trisagib. 55. De natura quse i n apecie, et qu i n i n d i viduo consideratur, deque differentia u n i tionis et incarnationis: et quomodo illud accipiendum sil, unam Dei Verbi naturam tn2 2 56. Quod Virgo sancta sit Dei Genitrix. ! 7. l)e proprietalibus duarum naturarum. 58. l)e Doniini nostri Jesu Cbrisli duplici ?oluntatc et arbilrii libertatc. 59. De operalionibus, quae in Domino nostro. Jcsu Cbrislo sunt. 60. Adversus eos qui dicunl, Si duae nalorai cl acliones stinl in bominc, necesse esl iree csse in Chrisio naiuras, ac loiidem dicere actiones. 61. l)e eo qnod carnis Doinini nalura et voluntas deiOcala sit. 62. Iierum de voluiilalc duplici, arbilriique libcnate; itemque dc menle duplici, scicalia, el sapieniia. 63. De Ibcandrica, seu Deivirili, aclione. 64. Denaiuralibus, nec reprehensione dignis passionibus. 65. De ignorautia el servitule. 61). De profectu. 67. De tiinorc. 68. De Domini oratione. 69. De appropriatioiic. 70. De corporis Doinini pasaione, ipsiusque divinilatis impassibililaie
camaiam.

17

S. I O A N N I S DAMASCENI 71. Quod Verbl divinitas ab anima et corpore inaeparabilis manserit, eiiam in Domini aiorie: el quod una iulerim penooa persiiterit. 72. De conruplione el corruplela. 73. De descensu ad inferoa. 74. Deiis quae resurreclionem tecula euot. 75. De aessione ad dextcram Palris. 76. Adversua eos qui ita objiciunl: Si diuenaturae Cbristus est, aul creaiuram c d i i i s , naturam creaiam adorando, aui atieram naturam dicilis adorandam alieram non adorandam. 77. Cur Oei Filius, noa Pater, aul Spiritus eancius, honio factus a i l ; et qoid factua homo praeelileril. 78. Ad eos qui quserunl, CbrUli persoaa aitne creata, an increata. 79. Quando CbrUiue esl appellatus. 80. Ad aos qui iciacilantur, an sancia Dei Genitrix duas naturas genuerit, et an duae nalurae in Chrieto pependeriut. 81. Quomodo primogenilus dicatur unigeni* tus Dei Filius. 82. De fide ei baptismo. 83. DeOde. 84. De cruce : ubi rursum de fide. 85. De adoraiioue ad orienlem. 86. De sacrosanclis el divinig mysteriis.
9

788

'. \ , \ \ , \ , '. \ . \ \ ) . \ \ . '. \ . '. , ^ , , , . '. , \ , * . '. , , . '. >. ) . \ , , \ > . \ . '. \ \ . \ \ . \ \ , \ . '. ._ \ \ . '. \ , . \ \ . . \ \ . V. . ^'. \ \ . ^*. " . itf. " . . : \ , 5*. ^'. \ 1^. , \ . ItC*. \ . ^'. \ . ^'. \ . '. .

87. De geaere Domiui, deque sancla Oei Genitrice. 88. Quis ganctie, ipsorumque reliquiia bonos babendus eit. 89. De sanctis imaginibus. 90. De Scriptura. 91. De his qiue de Cbri&io dicunlur. 1 2 8 92 Deum uon esse auctoreoi malorum. SSTNon esse duo principia. 94. Cur Deua eos condiderit, q u i peccaturi eesent, nec poenileniiam aclari. 95. Dc lege Dei, et lege peccati. 96. Adversus Judaeos, de Sabbalo. 97. De virginitate. 98. De circumcisione. 99. Oe Anlichrisio. 100; De resurreclioae.

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I .

190

EXPOSITIO ACCURATA

F I D E I ORTHODOXiE
LIBER PRIMUS.

. '.
, xal , , . , * (!). r6 , ,

CAP. I .
Deum comprehendi non posse ; nec ea qua sanctlg propheti* el aposlolis el evangeliitis minime Iradita sunt, curiosius inquirenda esse. Deumnemo vidit unquam. Unigenitut FUiu8 qui
v

sinu Patris,

ip$e enarravil

*. Deu$ ergo nec novil, nhi Filiut;

.
. ,

"^ \ , .

oratione ulla explicari, iwc ullo modo comprehcndi potesl. enira Patrem iuc Filium, nisi PaUr . Quin etiam Spirilus san-

, . \ , , , vov, ' * \ , \, 6\\ *

. ' . , \ xal ; . \ , \ , \ , , , \ , Joan. . , 1 8 .

e

ctus pcrindc novil ea qtue Dei sunt, alque Spiriloe bominie novil ea qu in ipso sunl . At vero, posl primam illaiu beatamque naturam nemo unquam Dcum coguovit, nisi cui ipse revelaveril. Neque de hominibus tantum mihi sermo eet; sed de Virtiilibus ellani illis mundo subliinioribus, de tpsis qtioquo Cherubim ac Serapbiin. Non nos tamen in omnigena prorsus ignoranlia vcrsari passus esl Deus. Nemo quippe morlalium est, CIII non boc ab naluraliier insitutn sit, ut Deiim esse cognoscal. Quin ips res condila, earuiuque conservatio alque gubcrnalio, divinae naturae praedicant majestatem \ Ad ha3C lum anle per lcgem et prophelas*: tum postea per Unigenilum Filium suum, Dominum, Deum, el Salvalerem noSap. IUI, 5. Grcg. Naz. orat. 34. igitur.

Malth. , 17. Cor. , I I .

VARLE LECTIONES. " Colb. 4730 -4730 et el . . Colb. 4750. Reg. 2950 : sic Fabcr, post divinam
n

Gravius edidit. Post divinam

iloque.

NOT.E. (1) Deum nemo vi- turali lumine nosscmus ipsius cxsislenliam, potim* dii unquam. Ilic Judocus Clictoveus in prolitissimo liain, et providentiam qua universum condidit, cmnnieittario perperam pugnal Deum nemini visum conservat, c i adminislral. Siiiniiialim enarrat. quae in haccc vila mortali. Nibil islaee ad Damascenum, a l^onysasiro, cap. 4 Dediv.nom. nec nou a Grcgoqui solum asseril divina mysteria Dco soli, divinis- rio Tbeologo, orat. 34 De rerum divinarum ceiiiluSS. Triniiatis personis cognila esse tum iis dine, traclamur, adversus Euiiomianos uliqtte, qui dcmde quibus Deus pro summa gratia, et quantum divinam esscntiain pciiectissime sibl compertaui rcvelaverit; Deuin lamen oobis conccssisse ui na- aiebanl.
%

7flt S. JOANNiS DAMASCENl 7 2 slruin Jesum Cbrislilm, pro captu ac modulo no- noiiliam sui palcfecit. Quocirca omnia qiu , \ , nobis, lam per legem et prophclaa, quam per apo- \ , \ , \ stolos ct cvangclislas tradita sunl, ampleclimur , , agnoscimus, el veneramur ; 124 n e c u l t r a e a , quidquatn inquirimus. Nam cum Deus boniis s i i , , , \ omnis profecio boni auctor c l largitor esl, ut qui . , iiec invidia, nec uliis passionibus afledibusve \ , ' laboret'. lnvidcntta siquidem procul abcst a d i v i - , \ 0 , na natura ; quippe q u omnis perlurbationis cx- * ^ pers, solaque bona esl. Proinde, cum cuncta per- . specia babeal, ei quod cuique conducibile s i l , , adminislret, id quod noslra scirc intererat, aperuit: , quodquc vires noslras et capium excedcrct, lacuit. . Uis ilaquc conlenti simus iq his bereatnus, nec lerrainos aniiquos, tradilioncmquc diviuain iransgrediamur*.

CAP. I I .
Dehis qumsermone exprimi possunt, vel item de his quct in cognilionem cadunt, gnitionem fugiunt. Quwdam de Deo intelligere possumus, nonpossunt; et qu<c conon loqui.

. B'
, . ,

Plane ilaque noscat ncocsse est, qui de Deo loqui vel audire sludet, ea qiue ad doctrinam, lum dc divinitale, tum de incarnalione *pcclant, eam ralionem babcre, ut nec omnia vim omncm orationis superenl, nec omnia sermone explicari queant; iiemquc nec cognilionem nostram penitus fugianl, nec penitus i u cam cadant . Aliud porro csl quod cognosci polcst, aliud quod dici : qucmadniodum viddicel aliud est loqui, alquc aliud cognoscerc. Ilulta igiiur cx iis qua3 obscure de
9

\ , , ^ , 0, , , * , \ 0 , \ . ^ * , , \ , \ , , \ , \ . Dco inlclliguntur, non saiis commode propricque efferri possunt; cogimurque, cum de rebus supra nos positis serino nobis cst, more buniano loqui; ut cum de Deo verba facicntes somnum, iram, incuriain, manusque, ac pedes, aliaquc id genus vocabula usurpamus. Quce et inlelligere et loqui po$$umu$. E l qui- C " , , dem qtiod D H I S initio ac finc careat, quod aHcr \ , , , nua, sempiterniisque s i l , quod increalus, imniu- , , , , , tabius, ab omni allcralione liber, simplcx, com- , , , , poeUionis expers, incorporeiis, invisibilis, langi , , , , - , , nescius, titcircumscriplus, et inflnilus s i t ; quod cogniiionem omnem ftigiai; quod cogilaiu major, , , , incomprebensus, bonus, justus, crcalorum om- ;, \ , \ \ nium opifex, omnia potcns, omuia conlinens, , \ oninium inspector, omtiium provisor, potesiale * , \ decernene, ac denique judex s i l ; bacc, inquam, , \ \ \ omnia el scimus, el confitemur : illudque item, \ , quod unus stt Deus, hoc est una substantia : , \ , quodque in tribus agnoscatur ct cxsisiat pcrso- \ \ , nis, nimirum in Palrc e t F i l i o ct Spiritu sanclo : lum quod Paler c l Filius c l Spirilus sanctus , , unum oniniuo sint, cxccpla ingcniti, gcneratio, \ , .tigque, el proccssionis proprictalc; insupcr quod , ; unigenitus Filius et Verbum Dci, ac Ocps, per \

Dionys. c. i dh. nom. Grog. Naz. orat. 34et37. Edit. . U.

Greg. Nai. orat. 3.

Prov. xxn, 8 .

Dionys. cap. I De dh. non.,

',

VARLE LECTIONES. \ -..

793

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I .

viscera misericordbo eu#, ob ealutem noslram, benigna Pains f o h i n u i e , ae sanctissimi SpiritM cooperalione, abeqae eemtne cenceptus, citra u l lam eorruptionem ex sancla Virgine Dcique Genitrice Maria per Spiritum sancttim nalus eit, aique ex ea homo perfecius exstiierit: quodqee i d e siraul ef perfectus Deus et perfectug bomo eit, ez duabns naturig, Intelligentia, voluntate, agendi facultate, atque arbilrii poiestaie pradilis; atque, ut verbo dicam, in quibus sectmdtim definitionera 125 rationem uirique, boc est divinitati et humaniiati, atque uni pereonae congrucntcm, nihil omnino desit; quod insuper e&urierit, sitierit, fncrilquefaligatusetsiiflhits cruci, mortisqne ae sepullune perictilum fecerit, iriduoque post resurrexerit, et in coelos, unde ad nos venerat, reversus s i i , ac denuo landcm venlurus sit, lum divina Scriptura testaiur, tum universits sanclorum chorus. , , Quoe intelligere possumut nec logui. A t \ , vero, quid Dei stibslanlia sit, aul quo pacto om , nibus rcbus insit, vcl qtionmdo Deus ex Deo ge , nilus s i i , vel processerii; aut qua ralione imige \ , \ , nilus Filius ac Deus sese exinaniens, cx virginei sangtiinibus homo factus sil, aliler vidclicet quam \ . naturae lex ferat, efficlus; aut quomodo stccia pcdibue supcr aquag incesserit: haec sane nec , , sciinus, nec dicere possumus . Ficri ergo ne\ , , quit, u l prrctcr illa quae divinitus nobis a sacro . sanctts Veteris ac Novi Tcstamenli oraculis enunliata sunt, aut dicta, aul palefacia, de Deo quidqiiam loquamur, aui omnino cogitatu asscquamur " . . CAP. I I I . & . Demontlratio quod Deut $it. " , Deum csse agnoverunt plerique gentMum. , - Quod ergo Deus s i l , ab illis qui sacras Litlcras, , 6, ^ Velus, inquam, et Novum Testamentum, recipiuM, non ambigilur, ut nec a plerisque gentilium. Velnt . (2), insitum nobis a nalura es', . enim jam dixiinus t Deum esse noscamus. Quoniam vcro SaUna , - improbUas lantum adversus bominura naturam \ - valuit, u l cl quosdam in stolidissimam, el quovia malo pejorcm exilii voraginein detruserit, ita 11I , Deuni esee negarent ( quoruni insipienliam divinorum verborum interpres David palam faciens a i l : ' \ \ Dixit insipiens in corde suo: JSon e*t Deut ) , eaiu ob , causam discipuli Doniini et apostoli, a Spirilu san \ clo crudiii, divinis ejus potenlia c l gralia ediiis , prodigiis, iniraculoruin sagcna oos ex ignoraiitiae gurgile exlraclos, ad agnilionis Dei himcti prove . \ - xeiunl. Eodcm quoque niodo illorum tuin gratix
a c 10 u d

, xa\ \ \ , , \ , \ , \ , \ , \ , \ \ $ \ , \ , \ , \ , \ , \ , \ \ , \ -

* Dion. cap. 2 De div. nom.

11

Ibid. cap. i .

11

Supr. cap. i

11

Psal. xiii, 1 . At.

VARIiE LECTIONES. ^ Edit. et mulli cod. Rcgii , cl stalim in editis el nonnullis Regiis codic.

NOTiE. (2) . Ut eirim diximu*. Hoc dixc- tttf, eum aspeclu* fpie, ium lex naturalis docet. llac ral cap. l , q u o d in ulroquc loco non ila fmrit enim inductione eorum qu<c sub aspectum caduntet recto ordine disponuntur , auctor colligitur. Porro inielligendum, ut congcuita nobis sit cognitio Doi sed ul hiimana inens ex univerei htijus inspccliono prima illa raiiocinalio qua Noslcr Oeuni exsistere ad anctoris iioliiiam dc facili devoniai. Nam qod dcmonstral, firmissima et cxplicaiissiuia cst, qua trcs prioros Augclici doctoris dcaioiiblralioncs ccuJ>eu$ 51/, : i i i Tlicologus , oral. 5 i , quodqnc sit tincnlur. mum piwceps, quiv res omna procrearil et conser-

795

- JOANNIS DAMASCENI

796

tnro dignSlalift munerieque aucceaaores, pastorea nimirom atque doctores, illuminantem Spirilus gratiain consecuti, tum miraculorum virtute, tura eermonibus grati obcacatoe illwiiiiiabant, erraniesque i n via reducebant. A t nos, qui nec miraculor u w , nec decirin donuro accepimug ( u t qui nimia crga Tolupiates propengione, uog eo indignos reddiderimug), age paoca eorujn quae graiia inierpretee oobis Iradiderunt, de hoc argomento disaeranius ; imploraia U n e n prius Palrie et Filii el Spiriius sancliope.
u

Prima

ratio Deum e$$e, ex rerum

mutabililaU.

126 Omnia quse sunl, aut creata sunt aut increata. Si creala, ulique el mutabilia simt. Qaorura enim esse a mutatione incepit, ea mulaiioni quoque subsint necesse esl, sive intereant, sive per volunlalis actus <ilia atque alia fiant. Sin aulem increata, sequiiur profcclo ut et raulari oronino nequeanl. Quorum enim esso contrarium est, horum eliam niodue quo aunt, proprielaiesve conlrariae gunt. Ecqais crgo hoc nobis non assenliatur, omnia quae eunt mulabilia esse, nec ca laiituin quae sub sensum nostrum cadunl, sed el angelos miitari, alios ex aliie fieri, mulliplici modo moveri,ac transmulari: aie nimiriini, u l intelligibilia, angelos dieo, animas, e l daemonee, ratione voluntaiis, sive progredientis i n bono, give rursus ab eo rccedeniis, seque v d Inteodemia, vel rcraillenlis; reliqua vero secundum

* , \ , , , , \ . , ' \ , . , , . , \ ' , , , . , , \ . , , . , , , ,\ , ; \, , \ , \ , \ * , , \ , \ , ; , .
6 f

"---*

generationein el corruplionem, augmenlum et de- , , cremcitum, aut secundum qualitatem, cl secundum . molum de loco i n locum immuteulur ? Cum ergo , , matabilia aint, sane eliam creata esse oportel. Si . " * vcro creata, baud dubium quin ab aliquo opificc , &\ . aint condita. Atqui craatorem increatum egse ne , ; cessum est. Natn si ipeequoque creatueest, a qtiodam profecto crealus eril, sicque donec ad aliquod increatum venerimus. locreaius igitur cura sit illeconditor, omnino nec mulabilis est. Hoc aulem quid aliud, nisi Deua fueril?
Secunda txearumcontervationt et gubernalitne.

Porro ipga quoque rerum creatarum compages, conaervatio, atque gubernaiio, noe docent Deum ease, qui universum boc coagmcntarit, susteniet, el conservel, eique provideat. Qui enim Aeri potuisset, u l inter se pugnanles nattira, ignis, inquam, el aquae, aeriscl terr, adunius mundi conslilulionem coircnl, icnaciqae adeo nexu coliaererenl, ut nulla ralione solvi poesinl; nigi omnipolcns vis aliqua ea compaginasset, ac perpeluo a dissolulione servarei.
u

, , \ , \ , , \ , \ , \ . , \ , , . \ , , \ . \ , \ ' , \ * , , , \, , \ \ ; * , \ \ \

Terlia,

ex rerum

ordinato

situ. conlra

Mundus Epicureo*.

non

easu et tponle

coagmentaltu,

Quid csl quodea quaein coelo, el quae inierracxsistunt, quaeque aerem pervaganiur, et qua3 in aquis degunt; irao ctiam quae bis anleriora smit,
11

Greg. Naz. orat. 3 4 .

l e

Atban. Coni. gent. VARLE LEGTIONES.

. ' . 3579. Scbol. boc legitur, f929,eadem c\kn textu seri^ descriptimi rrperi. mss. el auctorisecDsu. * Edila,
#

\ Quod in R^g. In edttis quae sequiiur Billius deest, , rtclamanlibus

797
r %

D E F I D E ORTHODOXA L I B . I .

798

; Ap , \ ccelum, lerraro e l aerem, ignis quoque el aqua \ , * , \ naluram certis disposuit locU ? a quonam commi ; ; ' sta ha?c sunt , ot dislributa ? quid esl quod molum , \ ; hig inipreegii, perennique nec ulla re cobibilo cursu . ea versal ? " Annon eoruin arlifex, qui rebus 0111 * ; nibus ralionem modumque, quo u Q i v e r s u i n boc , , . agatur et regaiur, indiderii ? A t quU borum , ' ; artifcx ? Anuon is qui ea coQiKdit, tnque rerum na . \ turam produxit ? Nec enim , seu caeui ; eam vim facullatemque Iribuerimas. Sit enim sane casus, quod exsliterinl; at cujus tandem erit ea disposuisse? verumillud quoque, si libet, concedam u s : cujus vero erit, eadem juxta illas quibus priinum condita sunt leges conservare et custodire? AUerius profecto quam casus : atque boc quidnam aliud s i l , nisi Deus . ' 127 CAP. IV.
1T

Quidnam

Deu$ , quodque comprelundi

postiu

, . Deum ineorporeum es$e $ex rationibus probatur. \ , \ Quod ilaque s i l Deus, liquido conslat: quid . " , . auteni secundum essentiam et naturam sit, nullo , , \ , \ , prorsus modo comprehendi, vel eliain cognosci , , , \ potest. Nam quod incorporeug s i l , perspicuum ; , est. Quo enim modo corpus csse queat, quod i n ; , finilura el interminaium est, quod figura carel, quodque nec l a u g i , ncc oculis cerni polest, , ; ** ^ , , quod denique simplex esl nec composilum ? qtiomodo quippe immutabile e r i l , si circumscriplum . ac pasaioni obnoxium sii? quioam expers pauionis eril, quod ex elementis conflamr, alqtie i n eadem rursus dilabilur? compoaitio siquidem pugnae origo e s t ; pugoa, dissidii; dissidiuro, golutioois; solulio aulem a Deo prorsus alienacsl Qua ratione autem et illud slabit ceriumque xa\ * , Q , ; erit, quod Deus omnia pervadal el impleat, gicut a i l Scriplura : Nonne coelum et terram ego irnpleo, r i j r , dicit Domiuut 1 Neque enim fieri possit** ut eor; * , pus corpora permeel, quin simul et dividat, et \ , \ dividatur, compliceturque, et opponatur per juxta , \ oppositionem, ut biquunliir ; queroadmodiun . quida omnia cum inler se migcenlur ac t c m perantur. (3) , Corpu$ et quinta tubslantia Peripatetico , r u m . Q u o d si quidam contendunt, boc corput * , immaleriale esse, non secug atque corpus illud, . . quod Grecorum sapienles quintum appellant (quod ; ' quidem esse nequit) movebitur cerle uti coclum. . , ; , Hoc enim esl, quod quinlum corpus vocant "
a 19

Greg. Naz. orat. 34. " Alhan. incarn. Verbi, post i n i t . ; Grcg. N a i . orat. 34. Naz. orat. 32, 3 1 . Jerem. xxiu, 24. " Greg. Naz. loc. cit. Id. ibid.
f f 11 11

' Greg.

VARliE LECTIONES. * Reg. 3379, . i Edita et omnes fere codiccs. . Ila Grcgorius Nazianz. orat. 34, ex qaa baec sumpta sunl. Vetus inlerpr. ven*rabile et. Sed viiiosum esee Gregorii texlum aulumal CombeQsiiis, legendumquc boc in capile apiid Damascenum ciun Fabro cl cod.S. Uil. . Favenl Regti tres, Colb. et liber De Trinit. ap. Cyrill. Edita, .
k k

NOTiE. Anslotelem feriunl, qui coelum veluii Dei corpus esse docuit; quod quia incorruptum sit, ct a quatuor elementis diversum, idcirco quintum corpus nuncupabat cx Pvihagora. Gxterum philosopbi de incorruplione coDlorum doctrina, seclusis iis qux de primo molore tradidit, jam pridem in Chrisiianorum scholis, etiam Grxcorum, admissa esi. Naui
(3) . Quod si quidam contendunt. Haec

Scholiastea Regii cod. 2929, a i l : \ \ ,

* Arisloleles quiiilum hoe elemenlum in libro De mundo ; el ubi firmamenlum as eril quatuor elemenli* diversum, id ahiru.it argumenlis. introducih illnd $* verisimilibm

709

S. JOANNIS DAMASCENI

800

Eequis igilur el motum aflferltQuidquid cnitn mo- . vetur, ab alio Uioveri neceste eat. qaonani , , \ . itetn illad movetur ? Atqtie i i a Sn infinitum pro- , ; grediar, qaousque ad atiquod tandem pervenia , * , ntns quod omni molu careat. Nam primiiro mo- . vens alhinde non movelur: et hoc quidem Deus est. Huc accedit, quod loco circtiroscribi oporiet illud qood movetnr r ac pfoinde soles DCUS niotu caret, eua immobilitale orania movens quibus efflcittir, ut Deus iitcorporeiis slatuendus sit. Incorporeum essentia bet non ett. Deut aptius * negatione deelaratur quam posilioni. At ne boc , , \ , quidein essentiam ejus deelarat: qoemadmodum , \ , \ \ nec cum ingenilum, principiiqtic ac mutationis , - " , t l conuplionis expertcm eum dicimus et caelcra , , , . quae dc Deo, vcl circa ipsum esse dicunlur , , , llaec enim non quid sit, sed quid non sit indicanl. , * \ , , Atqui oportet eum, qui rei alicujiis naturam ex- * * poncre in animo habet, qnid' ea sit dicere, non . quid stt. DeDeo autem impossibilc est, qnid- , ' nam cssentta saa ac natura sit cncrnliare: ap , \ . tiasque esl ex omnium rcmolionc et ncgalionc \ , , sermonem de co facerc Ncque cniin aliquid -\ cst corum quae suni : non ut nuttalenus srl ; , . sed quia euper omnfa qirae sunt, atque 128 cliam anpra rpsumnict csec ipsc sit. Eienirn s cognitiones circa rcs qnae sunl versanlur; profecto quod cogiiilionem supcral, supra csscniiam quoque e r i l : vicissimque quod est supra essenliam, cognilionem snperabit. Affirmatio vim habens prcccellentis negationi in " \ * \ Deo. Infinitus igilur est Dcus, el incomprchen- , \ sibilis : atquc boc unum cst, quod de co percipi . \ , possil ci comprebendi. Qttxcunque aulcm de Dco , \ . per affirmalionem dicimus, non Dci naluraro, sed Q , , , * qaae circa naluram illius sunt, ostcndont. lla , ; , \ . ivc bonum, sive Juslun), sive sapientem , sive \ \ , quodcunque tandem ahud dixeris, non Det na- * , tttram, sed quae circa naturam sunt, exponis. \ , , ' Bunt porro nonnnlla quae tameisi per affirmatio- , ' \ , nem de Dco dicanltir, pracceflentis tamen negatio- .
0 M 1 1 %

nis vim babent, v. gr. coin dc Deo vcrba facienle*, tenebrarum voccni usurpamus, non tenebras ipsas inlelligimus, sed quod lux non s i t , rcrum hice praslanlior. Eodem modo, cum lucem eum dicimus, hoc signiflcamus, quod tenebrae non s h . CAP. V. . *. Demonitratio quod unuttil Deus el non plures. ' xoJtJol. Igilur quod Deus s i l , quodquc ejus essentia " , , comprehendi neqneal, abunde dcnionslratum csl. . " , O.uod autem unua sit, el non plures, apud eos , quidem,qui Scripturadivin fidem adhibent,cxlra ^ . controversiam est. Dominus cniin quam lcgem , k r a e l i l u l i t , verbis iis auspicalur : Ego Dominut . Deu$>qui eduxite delerradlgypli. on erunt tibi dii . \ ', alU praster me . Et rnrsus a i l : Audi, Israel: Do , . minus Deus Itius, Deusunus ett El per Isaiam \ * , \, propbetam : Ego , inquit, sum Deu* primus, , ego posthivc; prwter me est Dem. fuit alius Deus, pott me , , * , me %1 . Quin et Dominus Evange- . n

t T

" G r e g . N a i . oral. 52, . "Id.ibid M d . ibid. * Wonys. De mgst. Uuolog. Exod. xx, 2 1 . Ueuuvi, 4 . la. X L I I I , 1 0 . VARIiE LECTIONES. Nonouili codd. . Dccst in edit. In cdilis abosl, . Iu mss. lcgiliir.
f l f 1 1 1 m n

8t
,

DE F I D E ORTnODOXA L I B . I .
viia crterna,

'

802
solum vernm Detim ,

\ *

ls i n bxc verba alloqutlur Palrem : Hmc e*t

cognotcanl

. CUIH illis autem, qui nullam Scriplure sacre 11 . , dem arrogant, ad hunc moduin dispuiabimus. (4) Demonslraiio syUogislica, quod unut Deus s t f . , , , - Dcus pcrfeclus cst, c l absqtie defeclu, sive boni, , , , \ talem, aive sapientiam, sivc potenliam specles; , . principii ac finis expcrs, sempilernus, incircum, . scriplus, ac dcnique, ut reni uno veibo comple , ) ciar, omnibus iuodis eet perfeclus. Quocirca si \ . , plures deos esse asseruerimus, inlcr plures dis ; , criroen aniinadvenere necesse crit. Nam si nihil , , , discriminis inicr eos rcperialur, unus polius est, , . quam mulli : si aulcm discriinen aliquod inler , , eos exsislil, ubi landem eril illa peiTcdio? H . ^ cnim si, vcl boniialis, vel poienlisc, vel sapienliae, vel poslrcmo lemporis ralione, aliquid in eo ad perfcclioncm desiderelur, Deus ccrtc non eriu A l vero identitas dbi per omuia constans, unum polius, quam mulios o s t c m l i l . \ Jain vero si nnilli stinl, quotnodo salva ei i i t * " , columi* 129 ipsis rnancbit incircurnscriplio ? . ubi eniui uiius fuerit, illinc aller aberit , Quid insuper aiierri polcsl, quir. si inaudus a \ , \ , mullis gubernelur, non dilabaiur, corrunipatur ; que, et inlereat: quippe cuni i n i i T gubornalores . , pugnavulgo pcrspicialur ? discrimcn siquidem pu , \ gnai el conlcntioiiiadilum f a c i l . SinauUm quis ; * ! dioat singulos parli praesse ; qtueram ex co quig \ , , , liujus ordinis auilor fuerii, iiupcriumque inier ;, \ , , ipsos parlilus sit? Hic eiiim poiius Deus unus *\ . erit. Unus proinde est Dcus, perfcclus, cirruntscripiionis expers, mundi architcclus cl condiior, conscrvator, el gubernalor, perfcctionc omni * u blimior el anterior. ( 5 ) , \ C Adha?c a nalura quoque nnccseitale omui com; . paralum esl, u l unilas binarii origo s i l " . . q. CAP. V I .
,0 31

, .

De Vcrbo

ac Dei Filio,

probalio

ducia el

ralione.

(6) \ . , ,
M >3 ,0

Verbidivini

ab humano discrimen,

anologia.

Hic ergo ille unus ac solus Deus, Verbo deslitua l 1

Joan. xvn, 5. G r e g . Nyss. Prol. lib. Catech. inl\ l i b . i v , c. 2 1 . Dionys. De dte. nom. cap. 5, 43. VARLE LECTIONES.
.

Crcg. Naz. orat. 35.

BISS.

NOTiE. Prtmain banc demonslralionem, qua uuitas nuniiliis evincilur, apud S. Thomani reperias, part., quacsl. 41, art. 4. Secunda familiaris est Palribus, qni adversus Marcionitas et Manichaeos dispulanl, eaque ir.agis explicaiur infra lib. , cap. 2 1 . Plura legesis apud Aihenagoram, qui et lertiam fuse perseqiiilur. monumenlum ex Theologo sumpUim pulal Scholiastcs Reg. cod. 3109 , , , \ ,
GregoTtut Theotogus oratione de Pace sic ail, nnitate quidem propter divitia$ sese exerenle, bhiario exstfperato (malcriam enim el formam quibus (5) . Adhccc natura, etc. Quartum boc (4) . heui perfectus esi, clc.

perfectionem suam. A l vero Nazianzcnus eo locl ralionem aflert dunlaxat, cur non una eit in T r i nilale persona , sed tres. Asl Damascenus aliud evincere conloudii, pula ex pluribus, seu principia dicanlur, scu nomina, nnuni saliein agnoscendum quod priinas leneal, sitque adco supremus caelcrormn Deus. elc. Etsi probatio hc , ralione ducta, efftcax non esl in Ibeologicis, nec deinouslral Dei Verbi exsistenliam, eam Unien declaral et fide dignam oslendit. Ejusmodi sunt convenienliae illae praeclarae, quibus sanrtus Thomas abundal, eajque non conteinnendac, nisi ceu demonstrationee myslcriorum fidei importtinius oggcranlur. In boc porro capile varii vapulant bacrelici; non Arius uiodo ubi ex Nicapni Symboli appendice dc Verbo
(6) * Hic ergo Ule unus ,

eorpora

constant

excedii),

lernario

verodefinilo

oh

833

S . JOANNIS DAMASCKNl

tus iion esl. Verbum porro si habeat, non ejos- modi illud habUurus eat, qnod non subsistat, aut qvod eaee eceperit, aul sit detiturum. Neque enim fuit unquam, cum Dena sine Yerbo easet. Quin potiiis Yerbum saum ex se genitam seroper babet, non quod ad instar nostri non subsistat, et in aerem diffluat; sed in se consistens, vWumque, et perfectura, atqne ejusmodi, ut extra ipsum non progredialur, sed i n ipso seroper exsistai \ Quo enim, quaiso, loco easct, i i extra ipsuni excedat? Nam qida natura nostra caduca esi, et fragilis, ob eam qiioque causain sermo noster subsistentia caret. At Deus, cum sempitcrnus perfeoiuaque sii, perfectnm quoque el subsistens, yoreque exsistens Verbum suum babet; el quod sempcr sit, et vivat, el oronia habeat, quae Paier habet. Sicut enim sermo nosler ex mcnte progrediens, nec prorsus ciim mente idem est, nec rnrsum omuinoab ea diversus iquatenua enim ex menie, hactcnus alitis est a mente; quaienus vero mentem ipsam palam profert, non jam prorsus a mente diversua c a l , verum natura quidem est unom cum ea, subjccto auletn ab illa diversuin) : ad eumdem roodunt Dei qtioqtie Verbum, quatenus per se snbsislif, ab eo disiinguilur, a quo
a u i C l 1 1

, . . \ , , \ , * , , * , * \ . , ; , , . , , \ 3 , \ , , \ . " > , ' , , \ * * , , , * , ' , (7) * * * , , . " , \ \ .

habet ut per se subsietat: qualenus 1 3 0 eadem in ipso ostendit, qnaein Deo conspiciuntur, idem naiura cum ipso est. Quemadmodum euini onuiiinoda undique perfeciio in Patre perspicitur, eadem ctiam in Verbo cx ipso gonilo speclatur. CAP. V I I . C . Z\ , De Spiritu sancto, probatio ducta ratione. . Divini Spiritut ab humano discrimen. Suui \ (8). \ , quoque Verbo Spiritus sit oportet. Nam ne noeler \ quidem sermo spiritus est expers. Hoc aulem i n - * ' ' . \ ter ulrumque interest, quod in nobis spirilus a " Grcg. Nys. Calech. c. 1. VARI/E LECTIONES. extuUnuam. In R. 2427 additur . * God. S. Hil. . Sic Reg. duo, el T . Edita, Absurd prorsus. Edila . Desunt hc in mss.
r

NOTiE.
dicitur, - Neque enim o/i- geril, tuin ob boc Scriplura: effalum, el Spiritu quando, cum ille non et$el; sed cliam Sabellius, oris ejus omnit virtus eorum, Spiritum sanclum Saniosateuus, el quicunque alii veram consistendocenl a Patre procedere flalus instar quem Deus tiam eidcm Verbo ademerunt. D proferendo Verbum emilial. A i l quippe Nosler, infr. (7) . Ab dislingmtur; Patre scilicet. c. 45 , Nullum sine Spirilu impulsum esae, . Adeo ut illc Nonnullis verbnm displicuit, quia divisio- ' ~ ~ ' lamen " nem annueret. A l Tbeologus illud frequenter usur- Spirilus D^i non evanescal, sed divina substaniia pat, ad diecrimen dunlaxai personarum enuntian- sit el ipse Deus. lia Gregorius Nyssenus dispuiai; dom : gr. dum a i l : , \ iia Nazianienus, oral. t, 5 ; Cyrillue Alex., Thes. aesert. 5 1 , dial. 2 De . . 425; el 7, . 634 el , OWB ditcreiim unum $nnt discrela conjunciim. El orat. 5 4 : Fulgorem unum, 640. lta deinum, ut alios lacearo, Basilius, lib. ab una DeitaU corutcanlem , , Cont. Eunom. el lib. De Spirilu tanclo, cap. 48, ducel Spiriluin esse ex Deo, non quomodo ex eo \ , qni coniufulitn dit crelnt $it, el discntim conjunclu*: id > sunt omnia, $ed I ab ip$o procedii, non gentmentis aciem fugit. Sexceuta sunt tam theolog, ratione veluti Filius, ' quam reliquoruin Palruin loca, quibus , ied tanquam Spiriius oris eju*. Elsi neque os nomine nonnisi discrimen rei uniua ab alia iliud membrum t s l , nec Spirilus etl anhelitui, $ivt enunliatur : atque hoc sensH cum coniractioiii vapnr evanesun*, ted o$ dicitur, quod Deum deceat; Sabellianae, iuiu Ariause divisioni adversalur. Le- et Spiritux e*t subttantia vivens , sanclificaiioms domina, ut tum verilai $ , tum gesis denuo Naz. orat. 29, p. 489. exttiUndi modus iiieffabilii contervetur. Gregoritts (8) . Suut quoqu Verbo $it Spiritut oporlet. Graeiii, lum pro- Scbolarius, lib. Conl. Latin., de process. Spiriius pter nativam nulioiieui quam Spirilus nomen i n - iancti sect. 4, Spirilum sanclum essc cou M l 9

805

D E F I D E ORmODOXA L I B . I

806

, , \ . " , *. \ \ , , . , \ ' . '* , , , , , , , ' , , , \ * \ , tt

subslantia noslra alienus esl. Acns qoippe attraclio et emissio est, qui tuendi corporis caua* vicissim attrahitur et profunditur; ac loculionts iempore sermonis VOJ efflcitur, sermunia vim i n se ipsa promens . At in divina natura, quae simplex est, nec ullatenus composiia, quod quidein Dei Spihlus sit, pie confitendum esl (neque enira Dei Verbum minus quid nostro sermone ad perfcclionem habel). Caelerum existimare Spiritum alienum quiddam esse, quod Deo exlrinsecus adveniat, ut in nobis qui coinposilae naiurx sumus, hoc a pielate abhorret. Quin potius, u t , cum Dei Verbtim audimus, non ejusmodi verbum esse arbiiramur quod subsislenlia careat, vel doctrina comparetur, vel voce proferatur, vel i n aerem , \ - ^ dilabalnr el evanescat ; sed quod 6ubstanlialiier , . consistat, silque libera volontale prseditum, et efficax, aique omnipotens : eodem modo cum Dei , ' Spiritum Dei Verbi comitcm, ipsftisque vim decla , * ranlem docemar, non flaiuai quemdam subsislen , ' iia deslilutum anrimo concipimus (sic cniro divinaa , \ , naturae majesias in huuiilitatem deprimerelur, si \ (9), \ Spiriium, qui in ea esi, spiriius noslri similem , , esse conjiceremus), sed vim substantialem, qoas\ , , , que ipsa per se in propria ac dislincta persona , ' consideretur, atque a Patre procedal, ei in Verbo ' , , conquiescat, ipsunique declaret et exprimal: quae , , , praeterea, nec a Deo in quo esl, nec a Verbo c u , \ *, jus comes est, disjungi queat: nec denique ila , ^ dilabatur, ut omriino esse desinat ; verura 131 , . \ aeque ac Verbum, per se, inque persona propria , . consistat, vivat, libere velit, suapte vi moveatur, efiicax s i i , bonum semper velit, alque ad id omnc, quod dccreverii, concurrentem cum voluntaie polenliam babeat, ejusque nalurae sit, u l nec principium habueril, nec finero babitura s i l . Neque enim Palri Verbum unquam defuit, nec Verbo Spiriius. , TrintialeGentiUsmusel Judaismus explosi. A l M

" Greg. Nyss. Catech.c. 2.

s e

Grcg. Naz. oral. 57 el 44. VARLE LECTIONES.

* Edil. Hegg., e l l i b . De Trinit. apud S. Cyrill. . * Cod. et Regii 4. Sicapud CyrilL peue codd. . NOTiE. ccdit. \ , \ in sinu Patris, ila Spirilus in sinu Filii quiescai , Tanqnam ejux virtus et operatio naturalis, e* * Sic Spnitus sanclus ad in.slar e$t impuhu* vivens, * moliomtque inlimce supernaturalis illius substantice. , inquil idenr doclor, Dial. 7 ad Hermiaui. Atqui vel Tullio tesle voluntalis molio est, D Neque enim inquil Theologus, orat. 4 4 , ita comquippe quac appetilionem ut et conatum tignificat. varatum e$t , , Secundum Clcmentem Alexandr. lib. Strom. ~ ..._.. , ut ' vel Pater "Filio, vel Spirilu sancto Fihu$ . 2 7 5 , careat.Qmn polius Spirilui sanclo convenii ut sit , cum principio , id est curo , ambw virtutes animi cognxlio el impulsus, seu appetitio. Quamobrem non male docuil Augu- Filio, quem alibi vooal , principium slinus Spiritum sanclum amoreui esse Palris el e principio, et , principium rerum omnium, quia nempe omnia per ipsuiii facta sunt. Filii. Quod sequilur, , eam(9) Kal ir , Ei in Verbo conquietcat, elc. Sic in; gmis Cyrillus miillts in que manifesium faciat, boc Gbrisli diclum signfrlocis ail Spiriluui saiiclinu ex Palre procedere el fieal, Ille me clarifieabil, quia de meo accipiel, el in Filio esse, , ct , manere, lnni etiatu annunliabit vobit ; iieinquc, Ille lestimonium pere$te ex Filio, et in ipsu natura luerere , hibebii de me, sic infra Noster Pairem esse a i l , , mantfestantii api . Ncc aliud vero sibi voluere, ritus emtssorem. Alias noineii , u l el nisi Spirilum sanctum ad res condilas amandandttin non cssc, sed cognalione, ila dicain, na- , xtcrnam personae unius ex alia, ceti iuminis de luniine processionem enuntiai. l u r x Filio conjungi, ul qucmadmodum Filius esl
> Oinnes
t y w n 1 ! 1 !

S07

S. JOANNIS DAMASCENI

898

quc hac ratione, per nattira quidem unilalcm, * genlilium raiillos deos assercnlium error adimilur ; \ , , iiirsusque admissis Verbo et Spirilu, Judaeorura dogma everlitur, remanetque qtiod in ulraque tecla commodi c s t " : ex Judaica uiinirum senlcnlia u n i - , tas naiurae; c i gentilismo aulem persoaarum sola , ; . dislinclio -^ Quod si coniradicai Judaus, nc Vcrhum admiltatur ct Spiriius divinae Scriptura lesliinonio con- , \ , futelur, osque obsirualur. De Verbo enim aU . * * , divinus David : ln<vternum Domine, Yerbum tuum , . permanet in caUo El rursus : MUitVerbumsuum, , et sanavit eo$ * . Atqui vcrbuni illud quod ore proferlur, nec raitliliir, ncc in aclernuin uiaiiel. De . , Spirilu rursus ait idcm David : EmitU Spirilum 7. \ tuum, el creabuntur **. E l alio Ioco: Verbo Domini *
%

ccelifirmalisunl, el Spirilu oris ejus omnis virius . \ eorum Job item : Spiritus Domini qui fecit me. , e*tflatusomnipotens,qui me tuelur atqueconurvat**. Spirilus porro qui miuilur, facit, flrmat, tuelur, . \
%

alque conscrval, non evanidus quidam balitus est, qucniadmodum ncc Dei os, mcmbrtiiu corporeum; uirumquc criim horuiu conscnlanca Dei raiiooe intclligi dcbet*
v

. , , \ , \ , , * . . '.

CAP. VIII.

De sancta Trinilaie.
Credimus igiiur in unum Dcun-, principium ununi, principio carcnletn, increatum, ingeuiluin, fnteriius ac morlis ncscium, aeleruum, inmicnsmn, ^ incircuinscripluin, nullis lerminis deiinilum, inGiiUa? potcnltse, simplex, incompositum, iucorporeum, a fluxu, passionc, oimiique mulatione ct atleraiione liberum, invisibilein, omnis bonilalie ac justUia: fontem, lucem inlellcclualem ol inaccessam, potenliam nulla mensura comprehensam, quamqiie sota volunias sua melialur (polest eniin quidquid vtill **), rerum omnium condilricem, lam visibdiuin, quod invisibiliumeffectriccm ; oiuuiuin conservalticem, omnibus providcutcni, omnia conlineiUem ac regenlcm, perpeluumque ac ininiorlale rcgnum in omnia obiinenlem ; nibil contrarium babentem, omnia implenlum, a ntilla re contprebensam, imo vero ipsam universa complcclentem et conlincutem ac prebabcnlem, substantias omnea sine pollulioiie penclranlem, ultra res omnes ct essentias 1 3 2 looge provecliorem, u l qwx eupersubstantialU est, omnibusque entibus sublimior; divinilalc, bonilale, plcniludine supcriorem; priticipatus oinnes alque ordincs slaluenlem, auper omnem priucipalum aique ordincm positum; essei.lia, vita, sermone, et cogitaiu aUiorem ; qnx lux ipsa cst, bonitasipsa, ipsamcl vila, ipsauicl csscuCIII,
D 0

.
r

, , , _ _ . , , , _ . \ , , , , , , , , , ^ , , , , , \ , ; , , , , \ , , , \ , \ , \ , , , ' , \ , \ 3 , \ ,
0

\ , , , , , \ , \ \ , , , \ , \ , , , , * , * , , ,
% I

Mircg. orat. 38, cl alibi. " Crcg. Nyss. Catech. c. 3. " Psal. cxviti, 89. Peal. cvi, 20. Psal. 30. " Psal. xxxit, 4 . Jjb x x , , 4 . ^ B a s i l . De Spir. soncio. ad Amphil. cap. 18. " Psal. r.xxxiv, 6.
x r r r

YARUE

LKCTIONES.

* cdil. deoat, ;.

7 Edil. .

809

DE -FiDE ORTHODOXA L I B . I .

81

* \ - lia ; utpote quae nec esse suum, nec quidquam eor u m q u x esl, ab alio liabeat; verum ipsa iis qnm * , , sunt, essenliae; illis quae viviint, vilae; et illis q i i , , , , raiione utuntur, ralionis fons exsisiat : bonorwn , , , omiiium cunctis parentem, iniuentem omuia prius\ \ $ , quam fiaul; unaro substantiam, tmam divinilalem, , - unam virtulera, unatn voluniaiem, unain operaiiooem, unum principalum, unam poteslalem, unam * \ . \ \ dominationem, unum regnum ; ut laroen in tribus , \ (40). perfectis personis noecalur, et adoraiione una ad * orelur, credalurque, el eolaiur ab omhi raliouali , , c r e a l u r a " ; quippe quod illae citra permisiioiicin et , , confusionera unitae * i n l , et sine dislanlia (quod . cogilaiionem omnem superal) discreUe : in Patrem el Filium el Spirilum sanctum, in quoriim eliam nomine baplizafi sumus . Sic enim Dominuf aposlolis baptizare jussit : Baptizantes $, inqiiil, in nomine Patris et Fitii el Spiritus tancti . , \ Quld de Patre credendum. Quid de Filio. t i i untim Patrem (credimus) principiiim oronium et ' causam, ex nullo genilum, qui solus caiiese ei ge , nerationis expers esl : omnium quidem condito^ , , \ r e i n ; caeleruin unius duntaxal natura Patreni , (44) unigenili Filii sui Doraini noslri Jesu Chrisli, san. \ , , clissimique Spirilus productorem * . Et in u n u m f t lium Dei unigenitum Dominum noslmm, ex Patre * , nalum ante omnia saecula ; lumen de luniine, Deunu , verum de Deo vero; genilum, non faclum, con, (42) \, ' substantialem Patri, per quem omnia facta suni. , Quem cum ante omnia saecula dicimus, ipsius gc, T M e

" G r e g . Naz. orat. 45, u* 52.

Idem. o r t t . 42, n. 57, 40.

* Matih. xxv, <0.

* Greg. flaz. orai 54;

VARIiE LECTIONES. * Deest in cod. S. H i l . el roultis Regiis, nec legil Faber. . (10) . quas et bapli- C produclorem, seu prolatorem; Spirilum vero , quod idem esl ac , emiaio sive %aii iumus. Hoc argumemo, ceu oranium validis prolaiio. Vid. orat. 45 et 55. simo, conlra Ariauos Macedonianosque et Sabel (42) , cgntubttantialem. Dictum alibi lianos Palres pugnariittl; Albanasius, episl. 4 el 2 est quos sensus ingenerarel vox , con* Ad Serap.; Basilius, lib. u i Coni. Eunom. ct lib De eariique Patres Antiochenos ad deSpir.sanclo cap. 40 et 42; Nazianzenus, orat. 54: tubstaniialit: clinandos Pauli Samosaleni i:avi'Jos ad teniput , inquil, /. , dirnisisse. Ex iis aulem quae Dionysiuni inler Ale . xandrinum, et Dionysium Komantun gesla sunl, susiineo posi Uluminationem exper esse /occasione Sabcllianae hsfereeie, perspicua res fest cn, si quidpiam irium, in quas baptizatus $um, fainiliare priscis Cbrislianis fuisse, Filium Patri adulieratero consubslantialem protiteri Alexandrinum, siquidem . credo per etim qui ccqualis meus sit, apud Romanum deluleraiil, ceu consubstaniiaii* salutem mihi conciliari. Si Spiriius tanclut Deu$ fidem labefaciassel in scriptis suis conira Sabelnon e*t, prius evadat Deus, alque ita demum cequalianos. Ipse vero sic se purgal apud Atbanas. l i b . Um tuum me deum facial. fe decret. syu. Nic. el l i b . De sent. Dionyt. Alex. (44) , nroductorem. Nomen alia episiola icripsi, qua demonilravi, \ , qtiod prolatioHem Latine reddunt TerluUia ' , nus el ililaiius ( ego dixero) ubi de , processionibus _ ._ , veteres rcproba- ^ , fa/tim divinis agilur, r u n l . Aibanasius in Exposilwne fidei, negal Verbum D * crimen quod mihi objtciunt, ut dixtrtm Chri$tum non et&e comubslaulialem Deo. Subjimgil essc , ejjluvium, aul , seqnien, aut iVam quamvi* dixero vocem hanc nusquam invtnirl ^ emmionem prolaiionemve. Hieronymus, tti sacrii Lillerh; tamen argumenia mea qua? ipsi apol. 2 Adv. tluf. dc Gandido Valentiniano a i l : silenlio pratermiserunl, re et vocabuli iignificato Dicil, Filium de Palris etse subiianlia, errans, in abludunl. Nam humanam procrealiouem m eo quod asserit : quia scilicel Gnoslici exemplum adduxi, ui congtnerem; eogut solo parewemanaliones i E o n u r a bac voce corporum m o r e e x tes diver$o$ liberit ette, quod ipst lut liberi non pouerent. Terlullianus, vero lib. Cont. Valentin. siui, nec vicistim liberi ipsorutn parenUs. Uxc a l b adv. Praxeam, cap. 8, asseril cos vocabulum que plura, quae Albaiiasiua e Dionysii lucubralioittud veritale accepi$te, quod ad mendacinm $uum nibus recital, Basilius non legeral, quando eum, itnurent. Illo tamen Tbeologus eaniori seusu Spiepisl. 44, erroris Ariano similts reiira habuii. I W ritus ex Palre processioneui e n u n t i a l : ac Paircin Dionvsii teslinKonio iiihil diserlius * f f e r r i pbte ^l, quidtm vocat \ , gemlureut

se

P ATROL . G B . XCIV.

26

701

S. JOANNIS DAMASCENI

Vft

s l r u m JeMim Cbrislum, p r o captu ac modulo n o -

eiro notitiam sui palefecil. Quocirca omnia quas , , nobis, tani per legem el prophclas, quam per apo- \ , \ , \ stolos c l cvangclislas tradila sunf, amplectimur , , agnoscimus, el veneramur ; 1 2 4 ' , quidquain inquirimus. Nam cum Deus bonus s i l , , , omois profecto boni aiictor ct largitor esl, u l qui . , uec invidia, nec ullis passionibus afleciibusve \ , ' laboret*. Invidentia siquidem procul abest a d i v i - , \ , na natura ; quippe quao omnis perturbationis cx- 05" pers, solaque bona esl. Proinde, cum cuncia per- . spccia babeat, ei quod cuiqoe coiiducibile sit , , adminislret, idquod noslra scirc intcrcrat, aperuit: , qiiodquc vires noslras elcapium excederct, tacuit. . His iiaquc conlenli siraus- IQ his hercauous, nec terminos aniiquos, Iraditioncmquc divinam transgrcdiainur*.
n e c u l r a e a

CAP. I I . Dehit quoesermone exprimi possunt, vti nonpostunt; item de his quet in cognitionem cadunt, et qucc co~ gnilionem fugiunt.

. ' , , , .

\ Quwdam de Deo possumus, non loqui. , , af f , - Plane iiaque noscat ncocsse est, qui de Dco loqui vcl audire sludel, ea qtue ad doclrinam, lum 0, , * dc divinilate, lum de incarnatione s*pcctanl, eam * , * ratiouem babere, ut nec omnia viin omncm ora- , \ (5 lionis superent, nec oninia scrmone cxplicari , \ . qneanl; ilcmquc nec cognilionem nostram pcnitus ^ fugianl, nec penilus i u caiu cadanl . Aliud porro ' , cst quod cognosci polest, aliud quod dici : quem- \ adnioduni videlicet aliud est loqui, atque aliud , , , cognoscere. Mulla igilur cx iis quae obscure dc , , \ . Deo inlelliguntur. non saiis commode proprieque effcrri possunt; cogimurque, cum dc rebus supra DOS posili senno nobis est, more buniano loqui; ut cura de Deo verba facicntes somnum, iram, incuriam, manusque, ac pedes, aliaque id genus vocabula usurpamus. Quas et inlelligtre et loqui pottumus. Et qui- C " , , dem quod Deus iiitlio ac finc careat, quod snlcr- , , , nuR, sempilernusque s i l , quod increatus, imimi- , , , , ; , tabilis, ab omni alteralione ltber, simplex, cora- , , , , positionis expers, incorporeiig, invisibilis, langi , , , , , , ncscius, incircumscriptus, ct infinilus s i l ; quod cogniiionem omnem fugiai; quod cogilatu major, , , , incompreliensus, bonus, juslus, creaiorum om- ;, \ , \ \ nium opifex, omnia polcns, omiiia conlinens, , \ oinnium inspecior, omnium provisor, potesiate , decernene, ac denique judex s i l ; haec, iuquam, , \ \ omnia et scimus, ct confilemur : illudque item, , quod iinus slt Deus, hoc esi una substanlia: , , quodque in tribus agnoscalur c l cxsistat pcrso- \ \ \ , - f nis, nimirum in Patre e f F i l i o et Spiriiu sancto :
9

lum quod Patcr ct Filius ct Spirilus sanctus D 0 , uuum oninino sinl, exccpta ingcnili, gcneratio, \ , .lisquo, c l proccssionis propriotale; insupcr quod , ; unigenitus Filius c l Verbuni Dci, ac Dcps, per \
t o f

Dionys. c. De dh. nom. Greg. Naz. oral. 34 ei 37. Edit. . R.

Greg. Nax. orat. 34.

Prov. xxn, 28.

Dionys. cap. \ De div. nonu,

oold,

VARIiE LECTIONES. .

793

DE FIDE

ORTHODOXA LIB. I .

79i

, \ viscera miserieonlhft gua?, ob galutem nogtram, yal \ bcnigna Patris vohinlaic, ae gancttggimi Spiriiot , , \ cooperatione, abaqoe semme cenceptug, c i t n u l , \ , lam eorruptionem ex gancta Virgine Dcique Ge \ , \ , \ nitriee Maria per Spiritum ganctiim natug git, , a$qae ex e homo perfecws exsliierit: quodqtte \ \ i d e gimul el perfectug Dcus et perfeclug hono $ ait, ex duabns naturis, intelligentia, voluntate, \ , \ , \ , \ agendi facultaie, atqoe arhitrii poteslaie prdtlie; atque, ut verbo dicam, in quibng secundnm deftni \ , \ raiioneni ulrique, boc cst divint , tionem 125 , \ \ U l i et bumanilali, atque uni peraonse congroenlcm, nihil omnino desii; quod inguper egurierit, , \ silierit, fnerilque fatigatus et guffhus craci, m o r t k . qtie ac sepullurae periculnm fecerit, triduoqiic posi resurrexeril, et in coelos, unde ad nog venerai, reversus s i l , ac denuo landem venlurus sit, (um divina Scripiura tesiatur, lum universita ganclorum chorus. , , Quce nec inielligere possamut nec loqui. A t \ , vero, qaid Dei substanlia sit, aut quo pacto om , nibus rcbug insit, vel qnoniedo Deug ex Deo ge \, nilug g i i , vel processeriL; aut qua ratione uulge \ , \ , nilus Filiug ac Deus scse exinaniens, cx virgineia \ . eanguinibug homo factus sii, aliler videlicet quam \ nalurae lex feral, effictug ; aut quomodo stcclt , , pcdibua super aquas inceaserit: haec sanc nec , , - gchnug, nec dicere possumus . Fieri ergo nequit, ut pricter illa quae dmmtua nobie a gacro . sanctis Vcleris ac Novi Tcstamenli oraculis enunliaia gunl, aut dicta, aut palefacta, de Deo qtridquam loquaiuur, aul omnino cogilatu aggcquamur . . '. CAP. I I I .
a c l 0 l l

.
, , \ , , ^ . (2), . , ( \ , (

Demonstratio quod Devs $it.

Deum esse agnoverunt plerique gentUium. Quod ergo Deua sit, ab illis qui gacrag Litlqras, Velus, inquam, el Novum Testamentum, recipiuiti, non ambigitur, ut nec a plerigque gentilium. Velul enim jain diximus , insitum nobis a natura ea, tit Deum esse noscamus. Quoniam vcro Satan improbitas u n l u m adversus hominura naturam valuit, ut c l qitoadam in stolidissimam, et quovia malo pejorcm exiiii voraginem detruserit, iia Deum esae negarent (quorum insipieniiam divinoruiii verborura interpres David palaro faciens a i t : EJjtsr \ Dixit insipiem in iuo: Non eu Dent ) , eara ob , catigam discipuli Doniini et aposloli, a Spirilu aan Clo cniditi, divinig ejus polcnlia el gralia edilis , prodigiis, miraculorutn sagcna eos cx ignoranliaa gurgile extractos, ad agnilionis Dci Uinicn prove . - xerunt. Eodem quoquc modo illorum lum gralix
u

10

Dion. cap. 2 De div. nom. " Ibid. cap. 1.

l e

Supr. cap. 1.

Pgal. , I .

VARIiE LECTIONES. ^ Edit. et mulli cod. Regii , c l statim in editis ct nonnullis Regiis codic. , At.
NOTJE.

(2) ipmier. Vt euim diximus. Hoe dixc- vet cum aspectui ipu, lum lex naturalh docet. Hae ral cap. 4,quod m utroquc loco non ila fnorit enim induciione eorum quie sub aspectum cadunt et inielligendinn, u l congcnita nobis sil coguilio Doi : recto ordine disponunlur, auctor colligitur. Porro sed u l biuuaiia inens ex universi bujtig iiispcclione prima illa raiiocinatio qua Nostcr Deuni exsislcre ad auclohg noliiiain de facili dcvcnial. Numqnod detunnstral, firniissima et explicalissiuia est, qua Deus iit, ail Tlicologus , orat. 34 , quadquc sit ires prioros Angelici docloris dcuiuiislratluncs ccntincnlur. iausa piwccps, qtuv w s umncs procrearil ct con&cry

795

- JOANNIS DAMASCENI

796

ttiin dignitatla munerieque euccesaorea, pagtores nimimiD alque doctores, iUuminantem Spiritug gra tiain contecuU, tum miraculorum virttiie, tuin sermonibus gratia obcaecatog illumtnabant, errantegque i n via reducebant. A t nos, qui nec roiraculor u , nec dectrin donum accepimug ( u l qui nimia crga volupiaies propensione, uos eo indignos reddiderimus), age paoca eorup qiiae graiia inlerpretea nobig iradiderunt, de boe argoroenlo disseramns ; i n p l o r a u U n e n priws Palrig et Filii e l Spiriius ganciiope. Prima raiio Deum ette, ex rerum mutabililaU. 1 2 6 Omnia quae gunt, aut creau sunt aut vnereata. Si ereala, ulique el raulabilia sunt. Qaorura enim egge a mulatione incepii, ea mutaiioni quoque subeint necesse est, sive inlercant, sive per volunlalis aclua <ilia atque alia flant. Sin aulem increata, seqoiiur profcclo ut et mulari omnino nequeant. Quorum enim esgo conlrarium eat, horum etiam modua quo gunt, proprieUlesve conlrari gunt. Ecquis crgo boc nobig non aggenliatur, oronia quae eunt mulabilia egge, nec ca tanlum q u * aub eensum noglrum cadunl, sed et angelos miitari, alios ex aliig ficri, muitiplici raodo moveri, ac transmutari: aic nimiruni, u l inleliigibilia, angelos dico, aniinas, et dsemonea, raiione vohintaiig, eive progredientis i n bono, sive rursug ab eo recedenlig, gcque v d jntendeniis, vel remillenlis; reliqua vero secundum
u

; , \ , , , , \ . , * * \ , \ . , , . , , , , . , , \ . , , . , , , \ ,\ , \ ; \, , \ , \ , \ , \ , \ , \ , \ ; , \ . f

" " * - ~.-.

r

-'

'

generationein et gecunduro corruptionem, augmenlum et de- , . cremcatun), aul qualiiatem, ci sccundum moium de loeo i n locuni imrouteutur ? Cum ergo ? . maiabilia aint, gane eliam creata esse oportet. Si , , vcro creala, baud dubium quin ab aliquo opifice . " , \ . aint coDdila. Alqui creatorera increaium esse ne , ; eril, gicque douec ad aliquod ceseum eet. Naro si ipgequoque creatusest, a quodam profeclo crealus increatum veneriraus. lucreatus igiiur cuiu sit iHe.cooditor, omnino nec mulabilig esl. lloc aulem quid aliud, nisi Deug fuerit? , \ Secunda exearumconurv*tione et gubernaiione. Porro ipga quoquererum creatarum compageg, con- , \ , \ , servalio, alque gubernalio, nos docent Deum esse, , \ , \ qui universum boc coagmcntarit, gugtenlel, et con- , \ . aervet, eique provideat. Qui enim fteri poiuigget, , \ , , til inter se pugnautes nalurae, ignis, inqiiatn, el , aqua, aeriset terr, ad unius mundi constitutioucm ry \ , coircnl, lcnacique adeo nexu cobaererent, ut nulla \ , \ \ ralione solvi pogsint; nigi omnipotens vis aliqtia ea . compaginasset, ac perpeluo a dissolutione servarei. Tcriia, ex rerum ordinalo $itu. Mundus non \ , \ casu ti tponle coagmenlatu$ conlra Epicureos. ' , \ ' , Quid esl quodea quaein coelo, et quae inierraex, , \, \ , \ giglunt, quaeque aercm pervaganiur, et qua? in \ ; * , \ aquis degunt; imo eliani quae big anleriora simt, \ \
11
y

Greg. Naz. oral. 34.

Alban. Cont. gent. VARLE LECTIONtS.

. R. 3579. Schol. Iioc legitur, \ Quod in R^g$9U), eadem c\in\ tcxtu scrin descriptum rrperi. In cditis uuae sequilur Billius deesl, , reclamanlibug w s s . e l auctoriggcDsu. ) > Edita, .
f

797 D E F I D E ORTflODOXA L I B . I . 798 ; ' , \ coelum, lerrara el aerem, ignis quoqu* et aqiua \ , ' , \ nalurara certis disposuil locis ? a quonam commi ; ; ' sta haec sunt , et dislributa ? quid est quod molum , \ ; his iropreseil, perennique nec uila re cobibilo cursu . " ea versal ? " Annon eoruin arlifex, qui rebus om * ; nibug ralionem modumqwe, quo uaiversiun boc , , . agatur et regatur, indideril ? At quis borum , ' ; artifex ? Annon is qui ea condidit, inque rerum na . luram produxit ? Nec enlna , seu casui ; eam vim facullatemque Iribuerimus. Sit enim sane casus, quod exstiierint; at cujus landem eril ea disposuisse ? verum ilUid quoque, si libet, concedan m s : cujus vero eril, eadem juxla illas quibus priinum condila sunt leges conservare ei cuslodire? Alterius profecto quam casus : atque hoc quidnaro aliud sil, nisi Deus . ' 127 CAP. IV. , ; . Quidnam Deus sit quodque comprehendi pos$il. , . Deum ineorporeum este sex ralionibu* probatur. \ , \ Quod ilaque s i l Deue, liquido conslal: quid . " . autem secundum esseniiam ei naluram sit, nullo , , \ , \ , prorsus modo comprehendi, vel eliain cognosci \ , \ , , \ - potest. Naro quod incorporeus s i i , perspicuuiu ; , est. Quo enim modo corpus csse queat, quod i n ; \ , - UDilum e l interminaluin esl, quod figura caret, , ; quodque nec l a n g i , ncc oculis cerni polest, , , quod deuique siraplex esl nec composilum ? qiiomodo quippe immulabile erit, si circumscriptum * . ac passioni obnoxium sii? quinam expers passionis eril, quod ex elenentis conflainr, alque in ea dem rursus dilabitur? composiiio siquidem pugn origo e s l ; pugoa, dissidii; disiidium, solu lionie; solulio autem a Deo prorsus alienaesl xa\ * , C Qua ralione autem el illud slabit ceriumqne , ; eril, quod Deus omnia pervadat el impleat, eicut
17 9

\ \ , ; * , \ , \ , \ .

ait Scriplura : Nonne calum el terram ego impUo

dicii Dominut Neque enim fieri possit* ut eorpus corpora permeei, quin simul eC dhridat, e i dividatur, compliceturque, et opponatur per juxia opposifionem, ut liiquunliir ; quemadmodum li quida omnia cum inler se miacenlur ac t c m perantur.
19

(3) , , * , . . ; * . , ; ,
11

Corpus et quinla subilantia Pcripalelkorum. Quod si quidam contendunt, boc corpus immateriale esse, non secus alque corpus illud, quod Graecorum sapientes quinluni appcllanl (quod quidem esse nequit) movebitur cerle u l i coelum. Hoc enim est, quod quintum corpus vocant
w

* Creg. Naz. oral. 34. Alban. De incarn. Verbi, posl i n i t . ; Grcg. Nai. orat. 34. Naz. orat. 32, 31. Jerem. xxm, 24. Greg. Naz. loc. cil. ld. ibid.
19 10 91

Greg,

VAR1A5 LECTIONES. * Reg. 3379, . i Edita* et orones fere codiccs. . Ita Grcgorius Nazianz. orat. 34, ex qua bsec sumpta siinl. Vetus interpr. ven'rabile e*t. Sed viiiosum esee Gregorii lexlum aulumai CombeQsius, legcndumquc hoc in capile apud Damascenunt cuin Fabro ct cod.S. Hil. . Favenl Regii tres, Golb. et liber De Trinil. ap. Cyrill. Edita, .
k

NOTiE. 3) . Quod si quidam eonUndunt. Haec Anstolelem feriunt, qui coelum veluti Bei corpus esse docuit; quod quia incorruplum sit, c l a qualuor elementis divcrsuro, idcirco quinlum corpus nuncupabal cx Puhagora. CaMerum philosopbi de incormplione ccelorum doclrina, seclusis iis qiuc deprimo molore Iradidil, jam pridem in Chrisiianorum scholis, etiam Grsccorum, admissa cst. Naui Schidiaslee Regii cod. 2929, a i l : * \ \ , * Arisloteles quintum hoc elemenlum introducii in libro De mundo ; et ubifirmameulumiUni ** as crit quatuor etemcntis divtrtum, terisimilibm id aslruit argumentis.

709 S. JOANNIS DAMASCENI 800 Eequis igilur el motum alferltQiiidquid cniui - . vetur, ab alio uioveri neceste est. qaonani , , \ . item ilrud movetur ? Alque ita i n infinitum pro- , ; grediar, quoosqae ad atiquod tandem pervenia , * , ntus quod omni molu careat. Nam priimim mo- , vens alhinde non movelur: et hoc quidem Deus csl. Huc accedit, quod loco circumscribi oporiel illud quod movettir r ac pj-oinde solas Deus niotu caret, eua immobililale orania movens . Ex quibus efflcittir, ut Deus incorporeus slatuendus sit. Ineorporeum essentia Dei mm esr. Deu$ aptius "* negatione declaratur qnam position*. A l ne boc , , \ , quidein essentiam ejus declarat : qoemadmodum , \ , \ \ nec cum ingenilum, principiiquc ac mutationis , * , ct conuptionis expertem eum dicimu et caetcra , , , . quae de Deo, vcl circa ipsum esse dicuntur , , , llacc enim non quid eit, sed quid tion sit indicant. , * \ , , Atqui oportet eum, qtti rei alicujtig naluram ex- ' ponere in animo habet, q u i d e a sit dlcere, non . quid non sit. DcDeo autem impossibile est, quid , ' nam csaenlfa saa ac natura sit cimntiare : ap , . tiusque esl ex omnium rcmolionc et ncgatione , , sermonem de co faccrc Ncque cniin aliquid * xa\ cst eorum quae suni : non ut nuHalenus srl " ; , . sed quia super omnfa quae sttnt, aiquc 128 cliam stipra rpsummct csec ipsc sit. Etenira s* cognitiones circa rcs quae sunt versanlur; profeclo quod cogiiilionein superal, supra csscmiam quoque e r i l : vicissimque quod est supra casentiam, cognitionem snperabil. Affirmatio vim habens prcccellenlis ncgationi* in " \ >. Deo, Inffoittis igitur est Dcus, el incomprehen- , \ sibilis : atquc boc unum est, quod de co pcrcipi . \ , possit Cl comprebendi. Quxcunque autcm de Deo , \ . per affirmalionem dicimus, non Dci naluraro, scd Q , , , qtjue circa naturam iltius sunt, ostcndont. Ila , ; , . ive bonum, give justuit), sive sapientcm , gWe \ \ , quodcunque tandem aKud dixcris, non Dei na- , turam, sed qtiae circa naturam sunt, exponta. \ , , * Sunt porro nonnulla qiue tamclsi pcr affirmatio- , ' * \ , nem de Deo dicanlur, pracceMontis tamen negatio- , . nis vim babenl, v . gr. com dc Deo vcrba facienles, leiiebrarum v o o c m ustirpamus, non lcnebrag ipsas inlelligimug, sed quod lux non s i t , rcruro hice praslanlior. Eodem niodo, cuni luceui eum dicimus, hoc signiflcainus, quod tenebrse non s i t . CAP. V. . E\ Demonstratio quod unussit Deus el non plures. xoJtJol. Igilur quod Dcus s i l , quodqtic ejus esscntia , , \ comprebendi neqneat, abunde denionslratnm cst. . ", Quod aulem unna s i l , et non plures, apud eos \, quidem,qui ScripturaBdivinae fidcm adhibent,extra ^ . conlroversiam esl. Dominus cniin quam Icgcm , Israeli t u l i l , v e r b i s iis auspicaltir : Ego Dominut . Deus, qni eduxi te de terra jBgypti. Non erunl tibi dii \ . \ * "^ , alii prwter me . Et rursus a i l : Audi, Itrael: l)o~ , . tninus Deus tuus, Deusunus esl El per Isaiam \ * ,\\, prophclam : Ego enim, inquil, sum Deut primus, * , \ et ego potthmc; prwter me non est Deut. Ante me non fuil alim Deus, el potl me non ertf, et , ' , .1 prceler me non ettQuin et Dominus in Evange- . M 1 1 9 n

" Greg. N a i . oral. 52, U. " Id.ibid, M d . ibid. Dionys. Demgtl. theolog. " Exod. xx, 2 1 . Ueuuvi, 4. la. XLIII, 10. VARIiE LECTIONES. Nonouili codd. . Dccst iu cdit. In cdilis abcst, . Iu mss. lcgtUir.
f 1 m n

801
) , Ira

DE F I D E ORTIIODOXA L I B . I .
aJLr\0i viia crtefna,

'
le $olum verum Deum

802
M

* Kis in bxc verba alloquilur Palrem : Hac e*t

ut cognutcant ,

rdr . . ,

CUIH illis auieni, qui nullani Scriplure gacre fidem arrogant, ad hunc modum dispuiabimiis.

Demonslraiio syllogislica, quod uuus Deus sif. (4) , , , - Dcus perfeclus est, c l absque defcclit, sive bonilalem, aive sapienliam, sivc polenliam specles; , , , , \ , . principii ac finis expcrg, seinpitcrnus, incircum, . scriplus, ac dcnique, ut reni uno veibo comple , ) ctar, omnibus niodig eet perfeclus. Quocirca si plures deos esse asseruerimus, inler plures dig\ . , criiuen aniinadverlere necesse erit. Nam si nibil ; , discriminis inicr eos rcperialur, unus potius est, , , , , . quam mulli : si aulem discriincn aliquod inler eos exsislil, ubi landem cril illa peifcdio? 11 , , ^ cnim si, vel bonilalis, vcl poieiUix, vel sapienliae, . vel poslreriH) lemporis ralionc, aliquid in eo ad perfcclionem desiderelur, Oeus ccrtc non eriu At vero ideutilas *ibi per oronia couslans, unum polius, quam mullos o s t c n d i l . \ Jain vero si mulli siinl, quomodo salva ei i n j " , columi* 129 >psis inancbil inchcumscriplio ? . ubi enim iitius fucrit, illinc aller a l M i r i l . , Quid ingupcr afterri polest, quin si inandus a \ , \ , mullis gubernetur, non dilabaiur, corruiupalur ; quc, el inlereai: qnippe cuni inicr gubcrnalorcs . , pugnavulgo pcrspicialur? discrimen siquidem pu , \ gnrc et conlcntioniadilum f a c i l . SinauUm quis ; * dical singulos parli pracsse ; quaerain ex eo quig \ , , , liujus ordinis auclor fuerii, iinpcriumque inter ;, , , ipsos partilus sil? Ilic euitn poiius Deus unus \ . crit. Unus proinde csl Deus, pcrfeclus, c i r f i i m scripiionis expers, mundi arcbitcclus cl condilor, conscrvalor, et gubernaior, porfectionc omni frublimior cl anlcrior. ( 5 ) , \ C Adha;c a naiura quoque neccseitale omiii com; . paralum est, ut uniias binarii origo sit . . CAP. V I . De Vcrbo ac Dci Filio, probalio ducia ralione. , . Verbidivini ab humano discrimen, el anologia. (6) \ Hic ergo iUe unus ac solus Deus, Verbo desiilu. , ,
,0
a i

a a

e j

" Joan. XVII, 3. Grcg. Nyss. Prol. Iib. Catoch. inf\ l i b . iv, c. 2 1 . Dionys. De div. nom. cap, 5, 43. VARLE LECTIONES.
ao a l

11

Crcg. Naz. orat. 35.

rdss.

. NOTiE.
Deus perfeclus , elc. eorpora constant excedn), lernario vero definiio ob

Prtmam banc demonstralionem, qua unilas numitiis evincilur, apud S. Tliomam reperias, part., q i i x s t . i l , art. 4. Secunda familiaris esl Palribua, qui adversus Marcionilas el Manichaeoa disputant, caquc ir.agis explicalnr infra lib. iv, cap. 2 1 . Plura legcsis apud Aihenagoram, qui et lertiam fuse perseqtiilur. monumemum ex Tbeologo snmptiim putat Scboliastes Rcg. cod. 3109 , , , \ , *
* Gregorius Theologus oratione de Pace sic ail, nnilate quidem propter divitias sese exereute* binario exufperato (matcriam enim et formam quibus (5) . Adhccc natura, etc. Quarlum boc

( 4 ) .

perfecliouem suam. A l vero Mazianzcnug eo locl ralionem affcrt dunlaxat, cur non una sil in T r i nilate persona , sed tres. Asl Damascenus aliud evincere conlendil, pula ex pluribus, seu principia dicanlur, seu nomina, iinum saliem agnoscendiim quod primag lencal, silque adeo gupremug caetcrorum Deug. etc. Etsi probatio hc , ralione ducia, eflteax non csl in Ibeologicis, nec deinonslrat Dei Verbi exsigtenliam, eam lanien declaral el fide dignam oslendil. Ejusmodi gunt convenientiae illae praeclarae, quibus sancius Thomas abundal, ea^que non conteinneuda?, nisi ceu demongtrationeg myslcrioruro fidei importimiua oggcranlur. In boc porro capile varii vapulanl bacreiici; non Arius niodo ubi ex Nicapni Symboli appendice dc Verbo
(6) zolrvr * Hic ergo ille unut %1,

833

S . JOANNIS DAMASCKNl

m
4

tus tion est. Verbum porro si habeat, non ejoe- modi illud habUurus est, qnod subsistat, aut qvod eaee eceperit, aul sit detitunim. Neque enim fuii unquam, cum Deue aine Yerbo easet. Quin potiiis Verbum suum ex se genilnm senper babet, non quod ad inatar nosiri non eubsistat, et in aerem difflual; sed in se consistens, vWumqae, et perfeclum, atqne ejtismodi, ut extra ipsum non progredialur, sed in ipso seinper exsistat Quo enim, quaso, loco eaaef, i i extra ipsuni eicedal? Nam quia natura nosira caduca est, et fragilis, ob eam quoque causain sermo noster subsislentia caret. At Deus, cum senipiternus perfeoinsque sit, perfectum quoque el frubsislens, voreque exsistens Verbum snum babet; et quod semper sit, et vivat, el orania habeat, quae Paler habet. Sicut enim sermo noster ex mcnte progrediens, nec prorstis cum mente idem esl, nec nirsum omuinoab ea diversus iquaienus enim ex menie, bactcnus alias esl a menle; quaienua vero mentem ipsam palam proferl, non jam prorsus a mente diversus e a l , vcrum natura quidem esl unom com ea, eubjcclo antetn ab illa diversum) : ad etimdem modutn Dei qtioque Yerbum, quatenus per se subsislif, ab eo dtslinguilur, a quo
a u l c m

, . f v . \ , , \ , * , , * , ' \ . , ; , , \ . * 0 \ , , \ \ 3 , \ , \ , \ . " , ' , * , \ * , , , * , ' , ( 7 ) ' I * , \ , . " \ , \ \ *.

habet ut per se subsislal: qualenus 1 3 0 adetn in ipso ostendit, qtiaein Deo conepichintur, idem naitira cum ipso est. Quemadmodum euim onmiinoda undique perfectio i n Patre perspicilur, eadem etiam i n Verbo ex ipso gciiito specialur. CAP. V I I . C . Z\ , De Spiritu tancto, probatio dncla ratione. . Divini Spiritut ab humano dhcrimen. Suui \ (8). \ , quoque Verbo Spirilus ail oportet. Nam ue nosler \ quidem sermo spirilus est expers. Hoc aulera i n - * ' ' . \ ter ulrumque iuleresl, quod in nobis spirilus a Grcg. Nys. Catech. c. 1. VARl/E LECTIONES. In R. 2 4 2 7 additur '. * Cod. S. Hil. . Sic Keg. duo, el T . exthlemiam. Edita, . Absurd prorsus. Edila . Desunt hc in mss.
r

NOTJE.

dicilur, * Neque enim /tgerit, tum ob boc Scriplura: effatum, et Spiritu quando, cum tlle non esset; sed eliani Sabellius, oris ejus omnis virtus eorum, Spiritum sanctuni Samosalenus, etquicunque alii veram consislendocenl a Patre procedere flatus inslar quem Deus tiam eidcm Verbo ademerunl. D proferendo Verbum emitiat. Aiiquippe Noster, infr. (7) . Ab eo di$ting*itur; Patre ecilicet. c. 4 5 , Nullum sine Spirilu impulsum esae, Nonnullis verbuin dispHcuU, quia divisio ^ * . ' Adeo lamen ut illc nem annueret. Tbeologus illud frequenter usurSpiritus D^i non evanescat, sed divina subslaniia ail el ipse Deus. lla Gregorius Nyseenus dispuui; pat, ad discrimen dunlaxal peraonarum enuntiand u m : v. gr. duro ail : , \ iia Nazianienus, orat. i , 5 ; Cyrillue Alex., Tbes. , qua? ditcreiim unum $unt asscrt. 54, dial. 2 De Trin. p. 425; el 7, p. 654 el ducnla conjuticiim. El oral. 5 4 : Fulgorem unum, 640. l l a demum, ut alios laoeam, Basilius, lib. ab una ' corutcanlem , , ConU Eunom. ei lib. De Spirilu tanclo, cap. 18, docet Spiriluin esse ex Deo, non quomodo ex eo \ , qui conmnctim dis sunt omnia, sed ut ab ipso procedit, non gentcretus $it et discretim conjxtnctu*; id f*od plnne ralione veluli Filiu*, ' menlii fugit. Sexcenia sunt tamtheologi, quam reliquorum Palruin loca, quibus , sed lanquam SpiriiM oris ejus. Elti neque ot iliud membrum est, nec Spirilus e$l anhelitus, sive noniine nonnisi discrimen rei unius ab alia evanesceiUy $ed ot dicitur, quod Deum deceat; enunlialtir : atque hoc eensu ciiro cotitractioiii tanclificatiom* Sabellianae, iuiu Ariauae divisioni adversatur. Le- el Spiritn* est tubtlantia vivent, domina, ul tum veritas namra mani(e$la tit, tun: el gesis denuo Naz. orat. 29, p. 489. ^ modut ineffabilh contervetur. Gregoritis (8) . Suus quoqiu Verbo all Sptriiiu oportet. Graeei, lum pro- Scbolarius,lib. Cont. Lalin., de procesi. Spiriins sancti sect. 4, Spiriltim sanclum essc coupier nativam nutioueiu quam Spiritus noinen i n L 1 11 9 9

805

D E FIDEORmODOXA LIB. I

806

, , substantia noslra alienus esl. Acris quippe a l . - traciio et emissio est, qni tuendi corporis causa , vicissim attrabilur et profundllur; ac loculionis *. \ iempore sermonis YOJ efficitur, sermonis vim i n \ , se ipsa promens " . At i n divina nalura, quae sim , plex est, nec ullatenus coniposiia, quod quidem . Dei Spiriius sit, pie confilendum esl (neque snim * Dei Yerbuin minus quid nostro sermone ad per , \ ' feciionem habet). Caelerum existimare Spiritum . '' c , alienum quiddam esse, quod Deo exlrinsecus ad, , veniat, ut in nobis qui coinposilae naiura sumue, , , boc a pielate abborrei. Quin polius, ut, cum Dei \, , * , Verbum audimus, non ejusmodi vcrbum esse , \ , \ arbiiramur quod subsisienlia careai, vel doctrina \ , comparetur, vel voce proferatur, vel in aereni , \ dilabatnr ei evanescat ; sed quod subslanlialiier , . consistat, silque Iibera volontate praedilum, et efficax, aique omnipotens : eodem modo cum Dei , * Spiritum Dei Verbi comitcm, ipsftisqae vim decla , \ * ranlem docemar, non flatum quemdam subsislen , lia destilutum animo coucipimus (gic enim diviiue , \ , naturae majestas i n bumililaiem deprimerelur, ei \ (9), Spiritum, qui in ea esl, spiritus nostri einiilem , , esse conjicereraus), sed vim substanlialera, qoa\ , , , que ipaa per se in propria ac distincta peraona , ' considereiur, atque a Palre procedat, el i n Verbo ' , , conquiescat, ipsumque declaret et exprimat: quas , , , praelerea, nec a Deo in quo est, nec a Verbo c u , \ , jus comes est, disjungi queat: nec denique ila , ^ dilabatur, u l omnino esse desioal ; verura 131 , . \ aeque ac Verbuin, per se, inque persona propria , . consislal, vivat, libere velil, suapte vi moveatur, efiicax s i t , bonum semper velit, aique ad id omnc, quod dccreveril, concurrentem cum voluntaie potenliam babeat, cjusque nalurae sil, ut nec principium habueril, nec finem habitura sit. Neque cnim Patri Verbum unquam deiuil, tiec Verbo Spiriltis. , TrinitaleGentilismusel Judahmus explosi. A l tt l c 18

Greg. Nyss. Catech.c. 2.

s e

Greg. Naz. oral. 57 el 44. VARLE LECTIONES.

* Edit. ttogg., e l l i b . De Trinit. apud S. Cyrill. . * Omnes pene codd. .

NOTiE.

* Cod. et Regii 4. Sicapud CyrilK

cedit. \ , \ in sinu Patris, ila Spirilus in sinu Filii quieecai, Tanquam eju* virtus et operatio naturalis, e* * Sic Spirilu* sanclus ad inslar est impulsu* viuens, tnotionitque intima supernaturalis illius substanlia. , inquil ideiir doclor, Dial. 7 ad Hermiaui. Alqui vel Tullio teste volunlalis molio csl, Neque fnim, inquil Theologus, oral. 4 4 , ita comnippe quac appelilionem ut et eonatum significat. naratutn ett, , \, , ut vel Pater Filio, vel Spirilu sancto Fiuu$ Siecunduni Glcmeniem Alexandr. lib. Strom. careat. Q\x\a potius Spirilui sancto convenii n l eil p. 275, \ , cum principio , id est curo , ambas virtules animi cognilio el impulsus, seu appetitio. Quamobrem non male docuil Aagu- Filio, quem alibi vocal , prmcipiora slinus Spiriluin sanclum ainoreui esse Palris el e principio, et , principtum rerum omninm, quia nempe omnia per lpsuiu facla sunt. Filii. (9) , Et in Verbo Quod aequilur, , *amconquiescat , elc. Sic m;<gmis Cyrillus rauUis in que manifeslum faciat, boc Gbrisli dictum sign^locis ait Spirittini sanclum ex Palre procedere et lieat, llie me clarifieabit, quia de meo accipiet, et in Filio e$se , ot , manere, lum eliani annunliabit vobi$ : ilemque, llle lettimonium pere$$e ex Filio , et in ipsu natura luvrere , hibebil de me, sic infra Nosler Palrem esse ait, ixtf , mamfeitantu Spi\ . Ncc aliud vero sibi volucre, rilus emtssorem. Alias noitieu , ut el nisi Spiriluin sancluin ad res conditas amandaiidmn non cssc, scd cognalione, nt ita dicam, na- , xlernam personae unius ex alia, ceu ^umiuis de luiuine processionen enunlial. turae Filio cunjungi, ul qucmadmoJum Filius est
t

898 S. JOANNIS DAMASCENI 07 quc bac ratione , per nalurae quidcm unilalem, * genlilium mullos deos asscrcnlium crror adimitur ; \ , , iursiisqiie admissis Verbo cl Spirilu, Jud&orum dogma everlitur, remanetque quod in ulraque secta coinmodi c s t " : ex Judaica niininim seulcnlia u n i - , ; tas naiurae; ex gcuiilismo aulem persoaarum sola , ; . dislinctio . ^ Quod si coniradical Judxus, ne Vcrhum admitlalur c l Spiriius divinae Scriptura lcstiiuonio con- , \ , fuielur, osque obsiruatur. De Verbo enim ait \ . \ divinus David : Inalernum Domine, Yerbum tuum * * , permanet in caUo El rursus : MisitVerbumtuum, , . \ et sanavit eos . Alqui verbuiu illud quod ore pro ferlur, nec mitlilur, nec in aclernuin iiuuiel. De . , Spiritu rursus ail idem David : EmitU Spirilutn 7. tuum, el creabuntur . Et alio Ioco: Verbo Domini * '
4 % 4e % 41

cali firmali sunl, et Spirilu oris ejut omnit virius eorum Job ilem : Spirilut Domini qui fecit we, e*l flalus omnipotens, qui me tuelur atque conservat'*. Spiiilus porro qui nultikir, facil, flrmal, luelur, atque conscrval, non evanidus quidam balilus esi, queniadiuodum ncc Dei os, utcmbruni corporeum; utrumquc enim horum conscntanca Dei raiiooe inlclligi debel
44

, . \ , . \ k ) . , \ , \ , , , . . '. . , , - - , ,, , , , - \ , , , , , , , , , , ^ , , , , , \ , ; , \ , , \ , \ , , , \ , \ , \ ., , , * * , \ , \ \ 3 , \ , \ , , , , , \ , \ \ , , \ , \ , \ * , , , , * , * * , * , ,
r A r

CAP. VIII. De sancta Triniiate. Credimus igiiur in unum Dcun,, principinni unum, principio carenlem, increalum, ingeuiluin, Inleriius ac inorlis ncscium, aelernum, iniinensiun, ^ incircuioscriplum, nullis lerminis deiinilum, iufiniiae poienlise, simplex, iiicomposilum, incorpor e u m , a fluxu, passionc, onuiique mulaiione ct alteralione liberum, invisibilem, omnis bonitalia ac juslUia; fonicm, lucem intellcctualein ol inaccessam, potculiain uulla mensura comprehensam, quamqiie sola volunlas sua melialur (polest enim quidquid v u l l ) , rerum onniium condilriceni, lam visibiliutn, quod invisibiliumcffeclriccm ; omniuni conservalritem, omnihns providcutcni, omniaconlincnlem ac rcgenlcm, perpeluiimque ac immorlale reguum in omnia obiincnleni; nibil coulrarium babentem, omnia impleutcm, a nulla re conipre4 e

bensam, imo vero ipsam universa complcctentein el coniinciitcm ac prebabcniem, subslantias omnea sine pollutione penclrantero, ultra rcs omnes ct essentias 132 longe provectiorem, ut qu;c superaubslantialU est, oinnibusque enlibus sublimior; divinilalc, bonitalc, plcniludine supcriorein; principatus omnes aique ordincs slaluenlem, anper pmnem priucipatum atquc ordiDCin positum; essei.iia, vita, senuone, et cogitaiu aliiorem ;qnx lux ipsa cst, bonilasipsa, ipsauiel vila, ipsauicl csscn(ircg. oral. 38, cl alibi. cui, 30 Psal. xxxit, . r.xxxiv, 0.
4 1 el u

' Grcg. Nyee. Catech. c. 5. Psal. CXVIII, 89. * Psal. cvi, 20. J j b x x x n , 4. Basil. De Spir. saucto, ad Amphil. cap. 18.

41 48

Psal. Psal.

* hi cdit. deost, ;,

VARl.fS LECTIONES, r Edil. .

809

DE -FIDE ORTHODOXA L I B . I .

81

* \ - * , , , , , , , , , \ \ $ , \ , * \ . \ \ , (40). * , , , , .

lia ; utpote quae nec csse suum, nec quidquam eorumquae est, ab alio babeat; vernm ipsa iis quar aunt, essentiae ; illis quae vivunt, vilae; et illie qma raiione utuntur, rationis fone exsisui : bonormn ommum cunctis parentem, iniuentem omnia priuequain fiant; unaro siibslanliam, uiiam dmnitatem, unam virlutera, unain voluniateni, unain operaiio Dem, unum principalum, unam poteslatem, unam dominaiionem, unum regnum ; ut tamen in tribue perfectis personis noecatur, et adoralione una adoretur, credalurque, et eolaiur ab omhi rationali creatura"; qtiippe quod illae citra permislioiiein ei r.onfusionem uniiae sint, et sine distantia (quod cogilaiioncm omhem superat) discretac : iu Pairem el Filiuro et Spiritum sanctum, in quoriim eliam noraine baptizali suinus * . Sic enini Dominttf apostolis baptizare jussit : Baplizantes eo$, inqiiit, w nomint Patris gt Filii et Spiritus saneti , \ Quid credendum. Quid de Filio. t n uniim Pairem (credimus) principium oronium < & causam, ex nulio genilum, qui soius causae et ge , neralionis expers est : oronium quidem condito , \ , r c m ; caeleruin unius duntaxat natura Patretn , (44) unigeniti Filii sui Doraini nostri Jesu Christi, san. \ , , clissimique Spirilus productorera " . E l in u n u m f t liuro Dei unigenitum Dominum nostrum, ex Patre * , natum anie omnia saecula ; lumen de lumine, Deum , vei um de Deo vero; genilum, non faclum, con, (42) \, ' subsiantialem Patri, per quero omnia facta suni. , Quem cum ante oronia ssctila dicimus, ipsius gcT 1

" G r e g . Naz. orat. 43, n . 32.

Idem. o r t t . 42, n. 37, 40.

" Matih. xxv, 19.

Greg. ifcaz. orat 3&;

VARIiE LECTIONES. Deest in cod. S. H i l . et roullis Regiis, neclegit Faber. . (40) d . In qum el bapti- C et productorem, seu prolalorem; Spirilmn ti sumus. Hoc argumenio, ceu oranium validie, duod idem eel ac , emissio sive %atx mo, conlra Ariauos Macedonianosque et Sabelproiatio. Vid. orat. 43 et 35. simo (42) , cpnsubttanlialem. Dictum alibi lianor Palres pugnarunt; Albanasius, epist. 4 el 2 Ad Serap.; Basilitis, lib. i u Cont. Eunom. ct lib De est quos sensus ingeneraret vox , conSph.snnclo cap. 40 et 42; Nazianzenug,orat. 34: 06 substantialU : eairnque Patres Antiochenos ad de, iiiquil, i/. , clinandos Pauli Samosateni caviiltt* ad lemptifl dimisiase. Ex iis aulem quae Dionvsium inler Ale . susiineo post Uluminaiionem expers esse /u- xandrinum, et Dionysium Romanum gesta aiini, ci*, si quidpiam trium, in qnm baptixatUs sum, occasione Sabcllianae haeresis, pergpicua res ttt adulleruvero.... - familiare priscis Chrisiianis fuisse, Filium Patri . credo per etim qui aqualts rneus sit, consubsUntialem proliteri Alexandrinum, siquideni apud Romanuro detuleranl, ceu contubstantiali$ salutem milii conciliari. Si Spiritus tancius Deus fidem labefaciasset in scriptis suis conira Sabelnon e$t, prius evadat Deus, alque Ua demum aqualianos. lpse vero sic se purgat apud Athanas. i l b . tem suum me deum faciat. > decnl. it /M. Nic. el lib. De tent. Dienyt. . (44) , nroduclorem. Nomen u alia epistola scripsi, qu* demonstravi, , quod prolationem Latine reddunt TertuUia nus et Iiilarius {emissioneni ego dixero) ubi ubi de ' , ci>roba , faUum divinis proccsslonibus agilur, veteres rci runl. Atbauasius in Exposttione fidei, negal Verbum D **e crimen quod tnini objiciunt, ut dixerim C/<riessc ^ , effluvium, aul , tegnien, aut stum non eiu consubaantialem Deo. Subjmigil: , emi$tianem prolationemve. Hieronymus, Nam quamvit dixero vocem hanc nusquam intxmri apol. 2 Adv. tiuf. dc Gandido talentiuiano a i l : tft sacris Litleris; tamen argumcnia mea quce ipti Dkil, Fiiium de Palris es$e subitanlia, errans, in siUntio prcBlermiterunL, re et vocabuli significaio eo quod asseril : quia acilicet Gnostici non abludunl. Nam humanani procrealionem in emanaliones iEonum hac voce corporum more exexemplum tdduxi, ul cougenerem; eogu4 sojo parenpouereul. Tertullianus, vero lib. Cont. VaUniin. tes divtrtoi liberis ctse, quod iptt $ui liberi no* el adv. Praxeam, cap. 8, asseril cos vocabulum siut, nec vicistim liberi ipsorum parenUs. Uasc atiaitlud verilaie accepu**, quod ad mendacinm $uum que plura, quse Atbauasitig e Dionysii lucubraliottruerenl. Illo Utneti Tbeologus ganiori sensu Spi- nibus recilat, Basiliue non legerat^ qnando euiii, ritus ex Paire processioneui enunliat : ac Palrciti epiet. 44, erroris Ariano similu reuro habuit. Hoe quidena vocal \ , genilorent Dionvsii lestinKomo nibil diserUus *mfferri pbtfc*H,
v

PATROL. G B . X C I V .

26

811

S. JOANNIS DAMASCKNt

812

neralfonem, nec tempus, nec initium pati oslendi- * mus. Non enim Dei Filius ex nibilo in orlum pro- ductus e s t ; ille, inquam, gloriae aplendor, paiernse , , ffgura subslaniiae ' , viva sapientia, et v i r t u s " , eub- , , \ sistens Verbum, subslantialls ipaa> perfecta, atqtie , , \ , vivens iroago D e i " invlsibilis, scd semper cum Pa\ * \ (15) tre,el in Patre erat, sempilernc et absque ullo mkio , \ , \ e x ipso genilus. Neque eniin Pater unquam fuit, . , quando Filius non esset: verum simul Pater, simul ' , , Filius, qui e x ipeo genitus est. Neque enim Pater vocari possii, qui Filio careat. Naro si Filio aliquaiw . , do caruit, Pater cerle non erat " Et si postea F i \ , liuui babuit; poslea quoque factus est Pater, curo ante , , \ Paler non etsel, 133 l Q d ^ * erat, mulalus est, eoque progressus u l Pater esset: \ . id quod omni blasphemia gravius f o r e t N e f a s , eniin est dicere, Deum fecunditale naturali caruissc . , , Fecundilas porro in hoc posiia est, u i quis ex se- , . ipso, id est ex propria substantia, prolem naiura eiiuilem sui edat . Generationis divince ereatione diicrimina. \ Proinde curo de Filii generatione agitur, tempus , inlercesaisse dicere impium esi " ; aut Filii exsi- . , stentiam Paire posterlorem consliluere . Ex ipso , enim, boc esl ex Palris nalura, esse profltemur . \ F i l i i gcneralioncm. Ac nisl Filium a principio s i - \ , mul cum Palre a quo geniius est, fuisse conceda- * IIIUS , Palcrnae substaniiae mutationera iiiducemus : , quoniam, cuin Pater non esset, poslbac evasit \ , ' Paler. Res enim crealae, eisi poslmodum condilae * e u n l , non lamen ex Dei subslarilia exslilerunt; \ , \ acd ipsius voluntate el poleniia fucrunt produclas . ut essenl. Nec proplerea in Dei naluram cadit mutatio : elenim generatio quidein in hoc consi ' \ ftlit, ut ex gignemis subslantia proles ejusdem , \ curo gignente subslanlia producatur: al crealio et , \ tffeclio boc tantum requirit, ut extra, ct non ex .
M 1 a l ( u e e x e o u a l e r n o n 16 a t c x e

creanlie aut efficiealig tubitantia fiat illud quod creaiur aul efliciUir, omninoque quantum ad es~ aenliain diesimile eit. Grejj. N a i . oral. 56. " Hebr. i , 5. 1 Cor. i , 24. Coloss. i , 15. * Greg. Naz. oral. 55. " C y r i l . in Tuesauro, asserl. 4 ct 5. Ibid. asserl. 6. Ibid. aseert. 4. Greg. Naz. orat. 29.
M 17 M

VARlifi LECTIONES. Reg. duo * , sic eliam apud Cyrillum. ). adcviucendamsincerani temporam Anie-Niranorum D , crvr, xal V, fldem de Ycrbi eonsubstantialitate. Hic solum ad- , xa\ \ , \, \ dain brevissimara Clementis Alexandri locum, " ^ - -- "* * . quem oraieisse videnlurilli qui Cathoiicam causam nuper propugnarunl. Festinemus, inquil in Protre- ". Observa frayo%\lione$ , cum, e(, i n , pdco, I multi in dllectionem unam coeamus, qulbut ostenditur Filium extra lempus e$$e, ac . Patri conjungi; haud setnt atqnt cOrutcatxo luctm } , qua referamus proced.t. amui illius nalurct unionetn. Dbi nempe explicat comitatur , el ex ipta tine intereapedine Hic autem impium Arium obiler traducendo coar illud dictum, Joan. x v m , 22, Ut sint unum sicut guit. Gseieruin Basll. cap. 29 De Spiritu suncto satl no$ unnm iemu. lius esse ait dicere, Bptrtlutn , *na et$e (15) ael r\r. Sed sewper eum Patre , etc. cum Palre el Fdio, quam , intnc Ipsum Filium essc in Patre concedebant Ariaid, eo modo quippe proprie simul uon esse cura joslis, ted i n quo res crealae i n Deo sunt : enmdem vero esse eis esse, in quibus sanciimoniam operctuf. Tria ciim Palre idem cst ac cam ipto penitissime conaubinde momenta e i variis Patribus deprompia, Jungl. Nam juxta Basiliain De Sptr.iatictoc&p. 25, e i orat. In princ. Evang. Joifi. prxpoeilio , aucioribus quidem vetbie, Md telienieniivri t i y l o cm, aigniflcat , conjunctionem. Unde osler urget contra Arianot el Aiwmorms. acboltastes Rrg. cod. 2929 adhunc loeum ait :~
s A

813
>

DE F I D E ORTHODOXA L I B I .

8U

\ , , Quamobrem in Dco, qiii solus per^essione \ , , \ omni, alteratione ac mutatione liber est, sempcr , , que eodem roodo sehabet, tum generaiio, tttra crealio, passionis expers est Nam ctmi hec pa ^, \ , , 0, t i b i l i s , oec fluxse natbrae s i t ; qufppe Bimplex , , est, nec compoaitBs : cene nec passionem nec ' \ , fluxum, vei in geherando, vcl i n creando subire , \ - potest, riec ctijusquam opem atque adjumen, , \ tum defciderat. generatio quidem initium non , \ , - babet scmpiiernaque est, ut quae naiurae eit . \ (14), opus, exque ipsius subslantia prodeat; ne alioqui , . ille qni g l g n i l , muiationem subeat, ac pranerea - ne Deus prior s i t , Deusque posterlor, netc acces \ . " sibnem reciplat: creatio atuein in l>eo, com s i i voltnitatis opus , Deo pfofecto coaelerna non eat. ) \ [] ^ H a u d enim natura comparatum est, ut quod ex nihUo producilur, 1$4 eamdem cum eo quod i n i , ' , , , lio carel, et sempiternum est, aetemiialem aut \ , \ perpeiuiiatein habeat. Quemadmodum igiiur ho , \ \ - minis et Dei non eadem esi eftkiendi r a l i o ; quia bonio nibil ex nihllo prodncil; sed quod eAtft , \ , , ,, et praeexsistenle et subjecU roateria f a c i t ; nefc , voliuiialeni duntaxat adbibet, sed prius^etiam co . $ \ gilat, illudque quod faclums e s i , anlmo effingit, . , , \ , ac posthac manuum quoque addiia opera, laborem , \ ^ (, \ , \ et molesiiam sustinct : iiec rairo eiiam spe sila , ;, , \ , labitur, ut ciii proposilum ex animi voluntale noii , ^ , \ succedat: Deus autem sola voltinlate ombia ex t i i bilo u l esaefit prodaxil: i u nec eodem modb g i (15) \
b e i M

, . K a l C B bomo. Deus enim, ut qui tempoM noti subsit, et principio, paesione ac fluxiotie ^ \ omnl vacet, silque incorporeiis, ac Solus ab i n , teritu liber ; ita citra tempus quoqu*, et prin , \ cipium, et passionem, et fluxuin, et sine ollo con , \ , , \ , , \ \ gressu gignit, ac nec initlum, ncc finem babet , - incomprehensibilis ipsiui generatio. Atqui citra : , , lempus quidem idcirco gignit, quia ab omni m u tatione alienus est: citra fluxionem aulem, quia . impaiibilis el incorporeus : citra congressuru vero, tum rursus quia incorporeus, tum qnia unus t a n tum esl Deus, alterius opera rainime indigens : Cltra flnem denique, et u t nubquam a gigtiendd quiescal, quod i n i i i i , el teniporis, ei finis experg ait, semperque eodem modo ee babeat. Nam quod principio caret, uec flnem unquara babiiurum esl. Quod autem l)ei munefe atque gratia sine flne ett ac iuunortale, boc prorsus principto non carel. Id quod ex angclls pereptci p o s s i l .
n u n l D e u s e t i4

f a

Greg. Nax. orat. 29 el 55. I d . oral. 29. * CvnU. The$. assert 7 el 18. Cyrill. Thes. assert. 5, 6 et 1 6 ; Greg. oraL 55. " lufra, lib. u , c. 5. VARLE LECTiONES.
b

%i

Greg. Naz. oral. 29.

Cod. S. Hil. .

NOTJ). ( U ) . Creatio autem in D (15; '^ ,, . Ciira /(xioitem, etc. l d saspe repfttii, lutn Oto. Aibanasius, orat. 2 et 5 Conf. Arian. Basi , l i b . iv Coxt. Eunom. Naziaiiaenus, orai. 29 aatersnm Gnoeticot, qui terbum ail instar pro 5 5 ; Cyrillus, This. assert. 5, aliique, discrimen fluvii emanaase, aique tx eongreasa Jtonts a uoc generalionem inter et crealioneua agnoscunt, sculi cura ione femina prdgfiatum nngebaat: ut generaiio sit a nalura, qwe, dum ejut fecundi- lum eiiara ut Arianos refutet. qui catholtcam de generatione Yerbi fldem, ad Yaleiilioianiim Gnolatem nihil aioralur, coaevum sibi felum fcdat, sticurnque aenaum detorqoebant. Hoc Ariug insti* baud secus ae fcol aimul aiqiie faclos fuit, lumen eurrai epistola ad Ateiandntm Alexandr. qoam ex se p r o i u d i i : sin generaiio toluntaie fteri conAibanasius reciiat l i b . th ttjnodit; Ejvipbaniirt, cedatur, volunialem hanc , comitanttm eeae, non anteriorem; contra tohintHlem creandi bicr. 6 9 ; Hiiarius, lib. I U et De trih. Legctbl Nasiaot. or*t. 55, p. 567. crealionem prxcedere.

815

S. JOANNIS DAMASCENI

8i*

Ac proinde serapilernus Deus Yerbum guum sine $ , principio ac flne g i g n i t ; ne alioqui Deus, cujus , , , naiura ac exsislentia tempus omne superat, in , tempore gignat. At vero perepicuura est homineru , . , \lispari modo gignere, ut qui generalioni et corru $ , , p l i o n i , fluxioni itero et multiplicalioni subjectus 0, ,, , * s i l , ac corpore veslilus ; maremque et feminam ^ . in natura habeat: taas quippe feminae openi desi ^ ; , deral. Yerum propitius nobis s i l ille qui omnia c * \ excedit, atque omnem menlis aciem el compre- . bensionem transcendil. \ De Patre et Filio. Sancta igilur et caiholica , , et apostolica Ecclesia simul e l Patreni, simulque uoigcniium ipsiug Filium docet, ex eo cilra tem- , , ap , , , pus , fluxum , el passionem , incomprehensibili quadam ralione ac soli universorum Deo perspe- ^ * , , \ cta, genitum : non secus alqtie una cum igne l u ' lncn esl quod ex eo o r i l u r ; ncc prior esl i g n i s , posierius lumen, sed ulrumque simul : el qucm- , , admodum lumen quod ex igne semper gignitur, aemper i n eo e s l , nec ab eo quoquo niodo disjtin- ' ^ g i t u r ; ita et Filius gignilur cx P a l i v , ut niillo , ' . \ ; raoiio ab illo separclur, sed seraper in co stl . , , ' Verum boc inlerest, quod lumen quod ex ignc ;. sinc separalione gigniiur, scmperque in eo manet, aliam ab igne propriamque subsislenliani 1 3 5 non , , ;, , babcl (est eniin naiiiralis ignis qualitas); at vcro . unigeuiitis Dei Filius ex Paire iuseparabiliter ac eine dirempiione genilus, semperque in ipso manens, peculiareiu alque a Patre dlslincUm subsislemiam babet.
d

Quare

Verbum,

tplendor,

figura,

Filiut

dicitur.

, ,

Cur Unigenilus. Ipse porro et Verbum, et splendor idcirco diciUir, qiiia citra allcrius congressum e i paseionem et tempus, e i fluxum u l l u m , ac separalionein a Paire genitus est . Filius auleiii, ac Paternae subsiamiae ligura, quia perfectus cst ac subsistens, exceptaque ingonili proprielale per omnia palrem referi alque e x p r i m i l . Uuigenilus itcin , quia solus ex solo Patre unice nalus esl. PJeque cniin alia generalio est, quae eum Filii Dei gcneratione cqnierri possit : quandoquidem nec alius quoque Dei Filius est. Quamvis enim eliain Spiritus sancius ex Paire procedat, nou lanien
e T

, ;, ;, ^, . , ; , , , , . , (16) . |1 . ; . , ' , * ,. " , ; , .

Greg. Nax. orat. 45. l d . l i b . 1 Cont. E u n . p. 66; CyrHl. The$. assert. 5. Greg. Naz oral. 5. Id. orat. 25, 57 et 59. YARLE LECTIONES * Ha3C verba alierius capilis principium sunl in Basileensibus editionibus ct in translalione Fab r i ; af nulla in editione Yeronensi el in mss. hic capituiu disiinciio, praeterquam in veteris Iranslaiiouis codicibus. Mulli cod. , ut supra.
d

quia D , lum quia SO/KI. Non enim ex conjugio. siqutdem, $olu$ tolo, etc. Sic Tbeologus, orat. 5 6 , qui , lum quia $oliu$ : unigenili , tum quia solum. Non enim ip$e prius quam addit, ' . Quin etiam tinguPaler etaderel, Fitiui fuit. Quamobrein , lari modo non telut corpora; u l indicel Yerbi gene6 .
9

(16)

Unigenitus,

raiionem ab omnibus esse libcraro imperfectionibua, qua? corporum geniluram coinilanlur. Quod orat. 25, elegantcr declarat: Palrem vere patrem, . Nam proprio et
modo Pater esl
t

, , , ,
vere Filium,
9

inquit, el multo verius, quam qui apud nos id nominii obtinenl, * Quia uno tolo modo. non uti corpora.

9wgulari

et urio $oto modo et 10/um.,Ranc fidem integrain objicii BUinotnio, qui tesle* Basilio l i b . 1 1 ei 1 1 1 c o n l . ipsuin, i n hoc prarogativam Unigeniii posilain aiebat, quod , unut ab uno
tit*

, Filium

quia tolus e$l

toliu$que

DE F I D E ORTHODOXA L I B / I .

818

\ , , generalionis modo, sed proccesionis. Alius aulein (17), , est hic ex*islcnli modus perinde incomprchensits (18), et ignolus , quemadmodum et Filii generalio. Quo* \ circa o m n i a quae Paler babet, Filii s u n t , hoc u n o exccplo, quod ingenitus non est : quae quidera t o x . \ ncc natura discrimen, nec dignilatem , sed sub- \ - sistendi mndmn indical . Haud secus atque Adam, qui genitus u o n est (iigroenlum enira Dei esi) et Selh qui genilus (filius enim est Adarai) et Eva qnae ex Adami cosla prodiit (neque enim i p s a genila esl), n a t u r a inter se minime differunl ( b o mines cnim sunl), sed exsisiendi modo " , Aliud , et aliud . Sciendum , , enim vocem , cum scribitur cum tinico , - , iiicreatum eignificare , seu quod niinime faclum . - est: aulero,cum scribilur cum duplici w , id indicare quod n o n est genitum. Priore ergo , ' , \ , significalo essenlia a b essenlia differt. Alia enim . , esl essentia increata ; quani vox , cum unico , s o n a l ; alia creala, quam vox de , * - nolat. Sccundo autem significandi genere nullum . , essenlitt ab essentia discrimen inducitur. Primum . - enim cujusque animantium speciei individuum , , , seu ingenitum e s l ; non item , . hoc est minime condilum el iactum. Conditore quippe rerum , pcr ipsius Verbwn in orlum producta sunt. At non genita ; cum aule nullum aliud cjusdem speciei~singulare exslaret, ex quo gignerenlur. 136 Quanlum igilur ad primam signiflcationeoi - atlincl, singulis I r i b u s sanclx D e i U l i s ditinissimis \ . personia vox convenil . Ejusdem enim , subsiantiae sunl et increalae . Quanlum autem ad \ secuudam , non ilem : solus enim Paier ingenitus . \ - e s l . Nec enim ab alia persona babet ut i k . Solue % - e t i a m Filiue genilus e s t : ex Palris e n i m subslanlia . \ absque initio ullo ac lempore genitus cst. Soius de, , ntque Spiritus s a n c L u s cx Palris quidem subslanlia
<5 1 71 7 |

Basil. lib n , ct . Greg. Naz. oral. 36, 37. assert 1, p. 12. * Grcg. Naz. orat. 35.
7 e 7

7 1

Max. Dialog.cont. Arian.

7t

C y r i l l . TAea.

NQTJE.

(17) . Un<k excepto, quod insecundo Dialogorum adxu Ariau qui Aibanaaio ingenilut non ett. Vox , gentilibus pbilo- assjgnali eunl.Imo praeluscrat Theologus, oral. 23, sopbis si^nilicabal, tum id quod genilum n o n est, ubi ait, commune esse Patri ei Filio et Spiritui tum quod infectum, ex quo Euoomiani ob nominis tavcto, , ut (acti non $ini; boc isl bujus ambiguitalem f a l l e r e Gatbolicos conabantur. u l sinl . Subjungil, , innatciSibi coinpertissimam esee Dei essenliam aiebant, et bilitaiem , et , naiwitatem, persouarum in lioc silam esse quod Deus , ingenitus pioprietates esse, non discriinina nalurarum. Sic esset : quamobrem Verbum n o u esse Deum sicul Epiplianius baeresi 6 4 , diserte observat, otnnino Pairem; quia genitum. Gaiholici vcro vocabulnm, differre , et , ut hoc genilum, illud , improbare, quia a Scripluria exsularel; creatum et eonditum signilicel. Enimvero prima vox ad bsec negalionem illo expi imi, nec e o proinde a , /lo, derivatur, secunda a , gigno. defuiiri, quid sit Deiis. Sin boc signiiicetur quod (18) . Nec dignilatem. Rursum va.gcniluin non esl, , ingenitum, seu u l Hila* pulal Eunomius, qui, ut referi Basilius, lib. n conl. rius verlil, innascibile, , yeni/um, naluras lpsum, , innascibilitatis, vocabulo diversas non annuere, sed pjersonarum dunlaxat , dignilalem quamdam expritni aiebai; quae n o n proprieiaics. Sic pugnant.Albanasius, oral. 2 Conl. essei in Fiiio. Basilius,- lib. , pcrmittil, Palrem Arian.; Basilius, lib. Qunt. Eqn.; Naz\anzcnus, Filio dignilale majorem dici, ct Filimn Spirilui at. 35. Senuioris vero Gra^cix scriptores obsersancto, ' \ discrimcn vcro v a n L , voce , ingenilum inngicibilemve, naiuraruro exinde consequi negai: Sicut diver$i cnuniiarl; , vero increatum non facium: sunt ordine angelorum, inquil, omnes tamen ex Deum suaple ualura , increatum esse, wguo natura angeli $unt eslque dignilas differens, bocque Inbus personis ex aiquo couvenire; soli natura vero communis. At lib. iv expcndens lioc vcro Pairi, u l sil , ingenilus, veluli Filio, Domini diclum. Pater major me e$t, ncgal Patrcm Ut , genilus, sit. Quod discriuicu icpcrius cssc Filio roajorciu dignitale &X <
D t r

819

S. J O A N N J S D A M A S G E N I

820

progreditur, noo geoeralione, gcd processione vov, ' ica enim a divina Scriptura edocciuur : tamelsi , \ alioqui geoerationis ac proceggionis modus nulla . ingenii vi coraprehendi pqseil. Quin illud quoque nosse iolereat, paternitatig, ft\ (49), lieiatie, et procegsionig vocabula non a nobis ad \ beatam Deitatem eese translata vcrum contra i | - , \ , * UBC uobU commuoicala, quemadiuodum Apogtolug , a i t : Propierea fiecto genua mea ad Pqtum, ex quo * paUrnitat in coclo el ia lerra e e l . , , . Quomoda Paut major Filia. Yerbum non est tn (20) Uruminium Patri$. Quod fti Pairem Filii prin- \ , cipium el majorem esee dirimua, liaodquaquam his , ' verbis eiim f i l i o yel tempore priorem vel natura ' , prestautiorem esse indicamus (per ipgum eoim , fecil sascula"), oec denique alia re quam sola cau- , \ \ -, a ; boc est quia ex Patre genilus est, non autem * Pater ex Filio ; et quia paier naturaliier filii cauaa , e s l : qnomadmo^um nec ignera ex luce prodire d i - . " \ dntug, verum lucem ex igne. Quocirca CUIR PaUrenj , . Filii priacipiun ac Filii majorem audierimus, id \ , caua ralione iiitelligamus. E i ignem gjcut eon a l - , lerius subetaniiae egge dicimus, ac ruraus. lucen , tlleriaa ; eodem modo nec alteritig gubsiantia? pa- \ . \ ter, alterius Filius dici po.test; sed unius ejusdein- , q n e . Prjeterea, tfcut ignem per lucora ex eo , pfOgredieRteni lueera dicunua : nec proinde tamea , lucein illamex eo maoantem organmn quoddam es&e
f T l ,e

Joa.n. xv, 26. "Ephee , 1 4 ; Cyrill. Tlut. asgert. 5?, Dionys. cap. i De div. nom. *!. Hebr. i , 26. Greg. Naz. orat. 3 7 ; Alban. lib. * Cot^tra Arian.
n f T , e

1 9

Jjoan. xv^

VAIILE

IECTIONES, NOTJE.

* Quida.ro mgg. . (19) Rai . Quin illud quoqvus C e$se. , \ . (20) . Quod ti Palrem. Albanaaius, ayjtee interest. Basiliue, lib. Conl. Eunom. negat xiomina SpirMut, Fiiii generationis proprie conve- lib. Goni. Arian. observat Chrislum, Joan. xiv^ pon dixisge, Pater melior me esl nite Divinilali, sed , ex humanarum rerum simililuaine tunt. Veriun Atba- \, ne inierret aliquis eum acqualem Palh nasius, lib. u Gont. Arian. ex iisdem Apostoli ver- esse divina nalura, alque adeo alterius naitirce ease; sed dixit Major e$t, iuquil, non quadam mabis, qu:c Nosler laudat, infert liomines liberorum aoorum Patres dici imitatione divinae paternitatig. gnitudine anf alale, Ei pro suo tnore conforniis est Cyriilus in Tkc- , sed qui* ex ip*o Palrc genilus $auro> as$ert. 32. Favei et gynodug Ancyrana apud e$$el. Quinimo dicendo, M*}or e$i esumia proriclatem monttrvril, . Epipb. baeres. 73, nec non Dionygiagter, cap. 1 et . Eodem modo Dentioi effalum inlellexo2 De div. nom., quaoivig ioaunes Scytbopolitanug iu Cotnmentario, his terbig , noo pa- runl Basilius, Nazianzenus, GyriHus aliique G r * c i , ternitatem omnem, sed omnem ordinem et soclela- quibus conformis esiHilariug, lib. ix el x i De Tritcm angelorum et homintim intelligat : sed non nitale, ubi Patrem ail dici, Mejoretn, propier ausatig juxta auctoris gui roentcm qui cap, 2, diserte ctortiatem. Ubi ajjctoritaiis nomine, non potegialem accipil pro paternitate, ut pro /f- Patris in Filium inniiit, ged raMonetn principii, tiatione, geu filietate, \ quam Graeci dicunl . Quo inodo dixerat \ lib. i i , Spiritum sanctum de Patre et Filio auclo , \ , \ - jv ribus confitendum este. Unde Sosbadius ejus s e q u a lis et popularig ail : Merilo major qnia *olu$ hic , \, \ tine auciore est. Plura in emndctn geiisum Hilarius , \ , . . . congesait libro De sgnod. Gaeleri vero Lalini vulgo Apprime etiam notaiida gunt bacc Aihanasii verba, JocO mox citato. ol doceiit Palrem Filio majorein esse, non quia 1'aier \ est, sed quia Filiua bomo factus eet. Iloc approbar, , \ \ Athanasios l i b . De hum. carne sutcepta : ex qno * Sed magi* homines filwrum suorum mirari subit, id Nazianzeno non placuisse. Nam paire$ uominati sunt, ad imiiationem Dei qui pro- Patrem propter humanitatem e%se Filio majorem, prie $t tolus vere est sui Filii Paier. Itli entm, ai( verum quidem est inquil oral. 56, sed non perhonorificum. Quid enim mirum Deum homine wajonnh GyriUug, ataeru 15, proprie eonvenit e$tentia tua qfgneri, cuju* proprie eif, et ^roprtmm nomen ett
%

82(

DE FID8 ORTHODOXA LIB. I

ttt

ipsi inserviene, sed vim qtiamdam nalivam ttattii IUIIS : pari modo Pairem oronia q u a facii, par Unigenilum suum faccre d i c i m t u , non lauqnajn per servile quoddam orgauuro, aed u i per vitn 137 , . naluralem et subeiste.nlem " Insuper queanad* * modum ignem illuminare dicimus, ideraqua rursut 1*16 , ipsius luci tribuimus ; sic Qmnia qua Paler (acit, , . Ftiitu elian timiliur facit . A t vero i n lioc dto crhuen siium e&t, quod lux propriam e l diaimctam . -* ab igne subsisienliam non babel. Filiiis auiei f e r . , \ fecla bypostasia eet, a palerna hypostaei iusepib , \ * , \ r a b i l i s , u l auperius a nobi9 ostenaum e*4. Neque , , enim Geri potest ut in rebue creaiis imago ulla atrl ; siniilitudo reperiaiur, q u sanctae Trinitaiia raodmri , > in seipsa cilraulbim dissioailiUidinis iioiam repm , \ sentel. Quod enim creatum, ei cowpositum , . caducum, efc mulabile, el circumscriplum, et flgura praedilnm , et corrupiibile est, quo landem modo supereseenlialem esaeiUiain divinam, ab b i t omnibus liberam, nperte declarabii ? Perepicuam aulem eat rea omnes creatas pleriaqoe ejusMrM afleclionibus obnoxias esse, sicque a nalura comparaias, u l corrupiioni aubjaceanl. ' \ , Spiriiu $muto. Ignotum nobit ttl iitiinouanlwr , \ * * % generalio et proteuio. Eodem etiam coodo vov, \ \ credimus in Spirilum eanctum, Domlnttin, et V m \ , ficaniem, qui cx Palre proeedit, el in Filio coe* \ , , quicscit; qui cnm Palre el Filio simul adoratur , , \ , \ conglorificatur, utpote consubstantialis el coaHemus ; Dei Spiritum, reclum, principalem; *a pientise, v i l eanciitalie fontem; Dei cum Palre * , , *, et Filio eura rem babentem, tum nuncupaiionem; , , , , 0 4 1

, * (21) , \ . \ , ,

, , C increatum, pleouro, condilorem, conlineutem omnia ac moderantem, omnium eflectorem, omnipo , lentem, ioliaitae potenlia?, creatis oronibus iropc, , raoiero , nulliusque iniperio subjacenUm ; qui , \ \ deoe facit, non deus flt; qut impkrt, nec impleUir; , ' , \ - qui parlicipatiir, nec parlicipat; sanclificat, nec sanctiiicatur; Paracleturo, boc est, consolatorem, , \ ut qui universoram admiitat obsecrationee : Pairi , \ , \ , et Filio per oronia similem; cx Patre procedenUw;. , , \ \ , \ qui per Filium concedilur, ab omni creatafa percipitar; qui per seipsum creat, et rebus o m \ , nibus subeifttcMtiam tribuit el sanclitatPin, q i i i i u \ . propria aiibsislit, sive exsisiit, bypestasi; qui a \ * , * , Palrc el Filio nec separatur nec digrediuir; qui omuia babel q u Pater el Filiua, excepia iugcniii et. \ geniil proprielate. Paier quippe cautam non agoo . (

Greg. Naz. orai. 15, 51 et57

Joan. v, 19.

Greg. Naz orai. 57.

I d . oraL 4 9 .

VARl/E LEGTIONES. Mulli Regii et Colb.

5

Reg. 2924 , >

NOTJE.

Manich.et alibi. manut, inqait Ircnevs, Iib. v, (24) ' . Unquam slrumenliun. \erbniii propler res eondendas fa- c. 6, id itt per Filiutn et Spiritum tancium /it komo n u i n esse aiebant Ariaiti, quibus opponit Cyrillus, secnndum similitudinem Dei. Per has virtulee Palcr dial. 2 ad . exempJum artiuais, qui optis cum invisibilis fiii se aspectabiiem ptrebet. Nam i i l ait idem doetorlib. iv,cap. 4 4 : Aanitio Patri$ suum band aliter exseqiialur, nisi manu et industria siia. Sic Deus ei PaUr, inquil, qune - Fitii manifeitatioi ip$um Vnbnm tnibikm suerit vi conditrice (aeere, hac palpabilem fmclum Pater oaieade4aivr, ttiam t i woi , per Filiutn, * pro- omnes stmmur eredebant e i ; ted whkrunt in Ikriam virtutem facit, ut nempe Filius sit virlus Filio Patrem. inmibiU efertim Filii Pabr; vwbiU ^ubsisteos Patris. vtluli docet Nosler IB Dial. coiu. auiem Patris Filius.

S. JOANNIS DAMASCKNI tcH, cslqne ingeniltig. Non cnim ex qooquam est (a seipto enim hibel ut ail), ncc quidquam eorum q * habei, ab alio babet; quin poiius ipge principitnn oronibas eet et causa, tum quod eint, lutn qaod aturaliter certo modo sint. Filius aulem ex Palre esl gpneralioaig modo. Spiritus vero 9anct.ua

824

, \

, ' , ' . \ (22) \ , . " \ , \ . et ipte qaoqiM ex Patre ett, non gigncndi tamen modo, ecd procedendi. Et quidero generationem irtier e l proceseionem diecrimcn intercedere edocti sumus : caHerum quis sit bujug distinctionis n i q o *f, proreue nescimus. Simul porro ei Filii ex Palre generatio, el Spiritug sancti proceasio est.
\t&B*r$Qiw*m proprietates teu noliones.Om {, \ ,

trta igitirquae Filiua habet, Spirilug etiam a Palre fcabet; atque adeo hoc ipsum quod est " . Qnod si Fatar non esl, tane neo Filiug est, nec Spiritug. tOdem niei Pater aliquid babet, ne Filiua qutdem illud habeat, nec Spiritua : el propler Patrem, id g eH, quia Pater est, tm Filius, tum SpirUus aandus eei . Rursusque propter Patrem habet Piliua q u i d q u i d babet, et Spiriltjg, hoc est, proptorea quod Pater baec habet; modo tamen, i n geniti, genili, el procesaionig proprietatee excipiag *. |A his enim dunlaxai personalibus proprielatibue tres sancte Trioilatia person inter se d i a l i o g u H n t u r ; non etsentia, sed peculiari cujusque persoiue nola i n d i m i m discreta*.
TruHu$ $ine composilione. Porro anumqueinque

, \ \ , , * \ , , * xaX (25), , , \ * \ \ ,
h

, , , \ , . * , ) .
1

c i bis iribug perfeciam atque iotegram gubgigtentkim habctre dlcimns, nt alioqui compositam nnara tribua imperfeelia nalaram perfectam intelligamns; sed unana timplicem gubgtantiam el essen-

(24) , * , , \ . , -

V Creg. Naz. oral. 25. * l d . oral. 23. ld. orai. * a . YARIiE LECTKUfes. b R. 5109. E l apud CyriHum ib. De Trinitate . f t apud Cyrilltim, . J Mss. oranes, exceplo Reg. 2927, .
NOTJE.
1

Mss. . Edita v e i *

Qei cauta sit: ' * .* | , . Pqslharc vero rmiionem ituer, etc.Hanc regulam Patres satixerunl, $ahm$ qam gecundo repetit Damascenus, propter bare- ! uil propier causam; ut tu contumeih$u* fifre** Ubi ogat P^iirem, i^ec qiitdquam aliud ease, tkftg, quorura alii effluxtone, aul dilalaiione dmiue Filii causai fiualem; aiia.s ^uippjft passim agqu,aabetanMa?, pjodiisa? Filiuro c l SpinUiniganclum, 8cU Patrem, tuin , princijfium, lum alil voluntate sola,uli c*teras rea creatas, editos et causam eive auclotem ejus eese. Imo Maererent.fnsuper Anomoei Yrbi et Spiriius sancti , inquit orat. 29, , principtum praduciiontjin inodoa sibi comperlissimos jactilaFilii Pater, lanquam auctor. Quai vocee, ubi d^ bant. De quibu^ legepdi sunt Atbanaeius, oral. 5 divinie proceasiotiibus acitur, Gnecie f*miliarea Coai. Ari*n. Naiian-jenus, orat. 3 5 ; Auguglinus, stiiit. Latini vero de schola iheologi cau$v vocabuf|b. 111 Coht. Maxim. c. 14. A l vetilum non est ejuslum eliuiinaruin, propier rationea quas aanclue r^qdi myaierium conieciationibus quilyisdam aut Tliomas explicat part. 1, qusesi. 55, art. 1. eiemplis exponere, dumiuodo niliil caiboiica? do(24) . Porro unumquemque* elc. Ctrinae detr\menii accedat. Sic rioetrum ex NysNe qnisqiiam puitsl propler Fifii et Spirilus sancti aeno illud enarrantem audivimue. Sic Yerbura geconju-icMoiieni cum Patre consequi divinam subucralum esae Patres aiunl, quia Yerbuni inlellectti stanliain ex bia tribus poinpositam ease, Nosier, ditinp prpducitur, el quia estimago ltet quiipsum posl Nazianzenuin, docet irea personag perfectag produch. Sic Epiphaniua i n Anchor. Sic Nyaaeiius tnreiira, Epiet. ad AWab., sic Auguaiinus, lib. xv ponfiicndas esse. Hoc ttiomenlum perscquiliir AibaDt TriHilaU Spiriium procedere, non gigni docent, D nasius orat. 5 Contra Arianoi, ubi Dei Verbum per ge ^ubglace probat : Si Filiut esut duntaxat et uia ex Patre simul et Eilio eat; Filius vero ex solo simpiiciter tapientia, el Verbum, el Filiub m Paire* atre.
(22) Kal

. Et quidem gene- C tnim

Patrtm. AUoqut caverei ne Filius aut Spiriius iaiic|iia eaae propier Deuna putaretur, ceu propier cauxvam quam noslri finalen} appellani, propter ejua glQiiana aoabo procreati eint, u i i rea cseieras Deoa propier semeiipgum est operaiut. Nam u i flbaftrvat tbeolo^ue orat. 55, Verbum , i i i prtitctpio eral ei(ra cau$am. Ecqup

(25) KaX

. R%rtumq*e

propter

\ , D t t u ip$e compositut for.it ex iepienlia. verbo, ut nempe conlingit in oobis. Rx qito subimlc infert cuindem omnino fiore Pair^ju^ el VerbuiQ gui ipsius Palrein, qui giguerel sefpsiim, aut inania esse uomina Filii Verbi el sap pieniia3. E^dem ratio t a l c l de Spiritu sauclQ,.

et non potius sapienlia tubtlantia^U, Verbum subitantiyum et Filiu$ extittens,

895

D E FIDE ORTHODOXA L I B . I .

815

^ . - tiam omni perfectione siiperiorem et anlcriorem, . " in tribus perfeclis personis noscamus . Quidquid , ' . *- euiin ex imperfeclis coiiflaiur, necessario compo, silum esl. At ex perfeclis hyposiasibus romposillo . , \ , fieri non polest. 0uo fil ut nec speciem ex bypo\ , * slasibos stngulis, scd in hyposlasibus stngulis d i camiis Imperfecia vero d i i i m u s , q u speciera , * non servant ejus rci quae ex. ipsis efficilur. Lapis ' . enim, lignum, fcrrum per se qurdem, st peculiarem cujusqne nalurara specles, perfecia s u n t : a t respectu domus qua? ex ipsis exstructa est, singula imperfecta sunt. Neque enim quidquam borum, ai privatim consideretur, domus esl. , Tre* perionre, c%r Deut unus. - Quocirca per ^ . fec^as quidem personas profiiemur, oe in divina . \ , (25) natura compositionem intelli^amug. Composiliq , \ enim dissidii maler est. A l rursus U^s personasin . se invkem esse dicimus, ne deorum cppiam el \ ^ lurbam inducarous Ila per Ires persQuas hot; , \ , intelligimus, quod nullus liic composilioni el coij.\ , \ - fusioni locus s i t : per id autem quod trea persona? , ?.>, , \ ejusdem subslaidise sunl, et aliae in aliis ; quc>4 ., , , \ ef/iam eadein voliintas, eadero operatio, eadem v i t " G r e g . Naz. orat. 13 el 2 9 ; Alban. orat cont. Arian. * i Giog. Naz. orai. 29, 34 et 40. NOTiE. sonas, elc. Primuin aperit, cur una Dei essentia ail, unusve Deus, cum Ires sinl person*. idque pluribus explical ex Basilio c i Thoologo. Nyssenus Q vcro epist. Quod non tint tret dtt, ad Ablab. nodum hutic solvcre leniai, ea ralione quo discipuli Scoti unam naluram universalcin, seu commuiiem a parle rci esse pugnanl. , inquil, , dicimus ilaque
abusionem esse consuetudinis, ut eos qui nalura diihi non sunt, per ipsummei nalurai nomen yluralitef vuminemu&y el dicamut quod multi homines tint. Cui , simile fuerit, i quis dical, multa ite(25) .. Et rur$u$ lre$ per
r

Basil. orat. Cont. $abeiL,

Ar.etEumam.

percipiatur et fiat una, quemadmodum dorel TbtHH logus orat. 37, Apud nos inquil, una e$t humanita*. *' %

* Sed ibi naturce communila*

habet unitalem, per inlellecium ecilicet ol> convenientiam individuorum abstracla ei roncepla. Eodem modo nalurae crealas discrimen Nosler liic explical, ut nemiui non perxpicuum sit, quin procul a Nysbeni senteiUia discesserit. Hanc etiam olim carpsisse videlur Nazjanzemis, orat. 1, ubi
non Arium niodo, sed et quosdam
y

cogitatione

sotum

turce humance. Post pauca subjungit :

1

Personarum

quidem ratio propter proprietates cansiderantur, diw&ionem recipit, potilionem in numero conspicitur.

\, , \
t

qua in unoquoque el secundum com

. Nalura auiein una e$l secum ipta unita ei indivi&a, et exacte unilas, quas nec acce$sione creual, nec subslraciione minuaiur. Sed itlud ipsum quod esi, cum sit unnm, etsi in rniUtitudine iidetur, indivulsa, continuaia el integra peneverat, nec una cum tingularibus, qui ejus suni partmpet,

dhiditur. CaHerum nullum sul^sse periculmn ait, si, atiliquala nonduin veteri cousueiudiae, el i n eonsono nominmn usti inullos bomines dicamus; magnum vero si mullos deos. Idein propugiiat \\b. Dt commun. noiionibui. In hanc senteiiliam vide(ur iUectus ex variis Calliolicoruui lucubra? ttonibu9, in quibus Verbum ess,e cpnsubsianliale Pairi ejuamodi exemplis declarabaht, ut sicut filius in bumanis ejusdem essentrae est ac suus >aier, sic in 4ivinis; u( quia Pelrus, Joannes, Phiippus consubslanliales sunl,quia ejusdem naiur^e, ita Pater, Filius et Spirilus sanctus : quanquam a^noscebant similitudines isias uon adaequare res quas exponere conabanlur. Auamen iis sancti doclores aequalitatein sallein Verbi cuni Patre demoniirabant, etsi non item divinie substaDliae i n d i vidsam unitaleni, quae citra ineulis operam reatit Cst, cura in humanis nalura quaivis inlcllectu solo
t

Orthodoxos * , Polylheiam siruxisse ait. Tbeodorus Abucaras a d sensum Theologi ct Daiuasceni revocari debel, cum docet, opusc. 2, naluram bumanam reapse uuam esse. Nihil enim sibi vult alind, nisi singttlos hoinines tolidem non esse naluras commuuei, seu species: ut puta Pelrus non cst spepies b u mana, seu nalura universalis. Npri |uxia islius ancioris dialeciicam essentia, nalura, et forma idem suut ac eommunis species. Ex quo inferl tivcem homo, si pro specie, essenlia seu naiura comniuni sumatur, de Pelro, Patilo cl Joanne non enuiuiari. Ad qitem sensum subtiliorem Nysseni verba iransferri posse non puto : qui ha>c forsan sv>ipsecit, quando negleclo paruniper llieologiae studio, rbctorum ftosculis legendis polius vacabat. Ona de re amice querilur Naziatizenus episiola a d ipsnm Gregor. Caelerum ex alio capile eadem i n epistola ad Ablab. pcrfectam divinir nalur UIIH lalem perinde pelit ac Theologus el alii Palrcs, e i eo quod nimirum tres p e r s o u a 3 , nulla scnione auf intercapedine ab invicem disjungaiiUir, sed una sil earum subslanlia, unus voluniaiis moius , qui quidem* , \ , \
, Patre proficisatur, Filium progreditur, et in Spirtiu ccmpletur.
}

e notlris

nimium

pelit de vi , tptctalrice, undc nomcn , Deus quae cum una sil i n iribus persouia, idcirco Dcus unus est et dicitur
r

perque Id r*

128 87 S.JOANNIS DAMASCENI ac potcnrta, ac deoique idem, u l ila ioquar, i n &1 . , illig motus est, boc agnoscimue; quod niroirum io , \ , \ . illis nulla divisio locura habeat, et quod unug sit Deus. Unug quippe vere Deus eet, Deng, Vcrbum el Spirilus ejug. Marg. ms, 139 & itiutn pertaitamm distinclione; aequc
e

re

ei raliont,

et cogitatione,

tnentis

prcriciitione.

lioc aulero nosse inlercgt, quod aliud git quoad . , rcm. et aliud ralione ac eogiialione congiderari. , \ . , Eniuivero in oronibus creaturig discretio quidem , . personoruin quoad rem congideralur. Be quippe ipsa Pcirum a Paulo geparatum congideraiiius; . , \ , , \ eommuniias autem et conjunctio atque uniias, . , ratione atque cogitatione perspicitur. Per mentcm \ , enira concipimug Petrum et Paulum ejusdem essc . " . taaiurae, naiuramque nnam communem habere *. Natn uterque eoruro aninul ralionale et morlale \ egt : et ulerque caro est, anima rationaji et intelli- \ ^. gente pracdita * . Hsec itaque conimunis nalura . raiione consideratur. Neque enim liyposlases aliaa . \ , * , 9 a l i i g sunt, vertim quaelibet privalim et sigilla . \ \ l i m , boc esl sejunctim cojisistit; babelque per , \ \ \ nolta qaibug ab alia persojia diriroatur, Naro et , \ , \ loco digjunguntur, ei tempore discrepanj, senlenlia quoque dividunlur, et forma give flgura, et habilu, \ , , \ , , e l temperameulo, et dignitate, el instituto vilae \ genere, ac denique omuibug aliis proprielatibua, , , > quibus lanquain cerlis quibusdam noiig digno- . " , \ . \ . aetintur. I n prirais aatem intcr se di&iident, quod BOn alia in alia, sed quaeque aeparalim exsislupl. quo etjara eificitur, ui, duo, el trcs, et muUk faomineg dicaniur. . Vnde unitai naturm dimnce. Ptrsoncc Trinitath C Q , \ , indhiia. Filiui et Spiritu* sanctus ad unmn prtntfpiutn referunlur. l d quod io oronibus quoque \ , . , , \ , , cendilig rebug animadvertere Iiceat. In sacrosaor cta vero, et gubsiantiam omnero exsuperante, , \ , \ ^ , \ , aique ultra reg omnes evecta et incomprebengibili , \ , \ Trinilate, contrario raoda se res babet. Ulic enini comniuniUs quidem et uoiiaa reipsa consideralur, . , tam quia pergonae coaetern siuu, tiitn quia illa- * \ . . inm eadem est eeaentia, faeullag, voluntag, gen- , , , , lentiae congpiratio , eadem quoqiie auctoritas , , , \ , potentia, bonitas. Non dixi, gimililudinem, ged ' \ idenliiaiem, alque unare molionig pnesultalio- . , , item . Una enim esl easentta, una boniias^ una poleslas, una volunlas, una facullag, una auciori- - , , \ , U a ; una, inquam, et eadem, oon Irea inter se& , , fimiles, sed una piane eademque triuro persona- , * . * rum motio. Unaquaeque enim ipsarum non minus , , uaitatein habet cum alia, quain ipsa gecum. Unum qtrippc idemque oninino sont Pater ei Filiug e* \ , \ . Spiritug ganctug; niei quod Paler ingenitus est, , , , . FUius genitug, et Spiritug sanctus proceggit. Quod ^ , ' , autem i n ea digcreium e*t, cogilatione percipi k 1 m % 9 > 9 9

Greg. Naz. orat. 37.

Id.orat. 32.

9 1

Id. orat. 40. LECTI0NE5,

VARIAC
*
k i n e d U i e

et apud Cyrillum lib. Trinit. . i l i l . el aln m u l t i ; connulli et apudCyriUum .

1 M u , l i

82

DE FIDSl ORTUODOXA M B . I .

830

\ - tur *. Unum quippe Deuro CQgnoscunus; i n solie , proprielalihus, 140 nimtrum paiernitalis, filia , , tionis, el processiouis; atque quantum ad causam , , et causatum, ac hyposlasis perfeciioncm, hoc cst , , , exsistendi modum, disiinciionem intelligimus . , , , \ Neque eniro disianliam secundum locum, ut apud . nos, in Deilate quae ciroumscriptionem omneni , , \ , \ excludil, adinittere licet (sunt enim personae aliae , in aliis; non ut inter se confundaniur, sed ut co, ; (26) \ haercanl, juxla cam Domini sentenliam : Ego t , , , Palre et Paier in me ett *) nec voluntalis, atit , sententiae; aut efUcacilaiis, aut polenlia? ; aut '-**. , ' allerius cujusdam rei quae realem ac omnimodam in nobis dislinctionem gignat, discrimen ullum. (27) Quapropter nec iree deos Patrem el Filinm et Spi \ , ' ^ rilum sanclum dicimus; quin poliua sanctam T r i . - nilatein untim Deiim asserimus : sic videlicet ut , ! , , Filius et Spiritus sanclus ad unum auctorem refe-. \ , \ - raniur, noo autem componanlur, aut juxla Sa , bellii conlractionem una coalcscant ac permW . " , sceantur (uniuntur enim, ut diximus, non ita ut \ , \ , \ confundantur, sed ut cobaereant; atque sese i n t H , \ , , cem citra omnem conlradiclionem ac commistio- \ , \ , \ nem pervadanl), nec extra ee invicein sistantur, , \ , \ , aui quantum ad essentiam juxla Arii divisionem , . " scmdantur *. Indivisa enim in divisis, ut rem , , , & , breviler eminliem, Divinitas e s l ; ac velul in i r i b u * \ , solibus sibi invicem cohaerenlibus, nulla loci inter-i , \ capedine disjunctis, una eademque lucis tempera* \ , * tio alque conjunclio. Quare cum Deilatem, prU . ^ \ , * mamque illam causam, et monarchiam, alque , . , unaro eamdemque divinitatis ( u l ita dicam) nio\ , lionem, et volunlatem, eamdem essentiam ac po . , teniiam, efficacilaiemque, ei dominationcm intue^ \ , . m u r , unum dunlaxat eensui noelro obs ervatur . " , , } At vero, cum ea, in quibus Deitas esi, vel, si ac - , ' , curaiius loquendum esi, quae Deitas est, alque ea { , , quap ex principe illa causa citra omne temporis , gpaiium, gloriaeque discrimen, ac separalionem * ; ; , exsisiunt; hoc esi personas, consideramus, tria , , , \ sunt qua? a nobis a d o r a n l u r " . Unus paier, Paier; , idemque priocipii, hoc est. causae expers (neque
%

9 >

9 1 w

Greg. Naz. orat. 37; fireg. yss.. Epist. ad Ablab. et orat* 32. Raail. epist 43. Joan.w, 1 ! , Greg. orat. 2 9 ; Dionys. c. 2. Ue div nom. G r e g . Naz. orat. 37. I d . oral. 19 el 29.
n ,e 9 1

NOTiE. (2G) . Sictiielicel m Filius, elc. 0 mini lesu natnrarum conjunctionem eam ease a i l , u i infceseinutuo imnieent et pervadant, Ha3C allera ratio e.sl, ex variis Tbeologi locis pe , \ tiia, propler quam ires personae nnus Deus suiit, ob uuilalem scilicel principii, cx qno FUius et , commistts naluris el arClhSpirilus sanctus individue procedunt. Nani, ut iste iinue eonjunctionh ralione in se invicem commean doctor a i t . una in iribus nalura , Deus : - tibus. Voccm ):, quani Laline nostri circumincettionem verluul, ex eodem doctore Da , \ masccnus mutualus esi, qua Triniiatis personae i n , copula vero esl Paler, ex quo ei ad quem rese invicem maoere perinde sgnifi< aret : in cimis liqnn, id esl Filius el Spiritus sanclus, non ut con~ eircuniincessionia exemplmu Nazianzenus profert (undanlur, sed ui cohxreunt; ulpole quos nec tempu* unionero menlis, cogilalionis, et animae, iiuse sine disjungil, nec volunla$ nec polentia, e t c , plures siulla divisione sese nmtuo, ut lia dicatn, pciitMrant. qiiidem dii lorenl,si duplex pcrsonarum prineipiuin Siinile alhid adducil tripHcis solis, nuoriim radii esset : sed , inquit, commiscerenlur. Qua de re legendus Uionysiafiier. , eam ob rem unus ett Dtut.
%

* invicem,

(27) .

eic. l^beolugus intUnam aiubaru.m Do-

Atqne

cap. 2 De div. rtom.

831

S. J O A N N I S D A M A S C E N l

832

rmni est ex aliqno); unus ftlius, Filiug; et ipse , \ * < Sine principio, lioc est non sinc causa esl (ex Pa, * , treenira est);si lamen a iempore principium su- \ , * mas, priiicipii quoque expere esl (neque enirn , \ . lempori subesl temporum effector), unus dcnique spiritus; Spiritus sanclus, cx Patre quidem p r o cedens, non tamen filiationis rnodo, eed processionis; ut npque Paler ab ingenili proprielale descU verit, quia genuii; neque Filiug, a generatione, eo quod cx ingenito natus sit (qui enim boc fieri posgei) nec poslremo Spirttus, aut in Palrem, aut in Filium iransierit, co quod processerit, ct quia. Deue s i t : jiumobilis siqirideqa est proprielas. Quonam J 4 1 alioqui modoconsiarel sibi proprielas, gi inoverelqr alque in aliam trangircl? Nam si Filiug Paler est, Palcr sane proprie non est (unus eniin proprie esl Pater) ac si Pater Fjlius est, proprie Filius non est : unug euiro proprie Filiug csl, et unug Spirilus sanclus. IIoc porro scire operx pretium est, nos Patrem , aliquo essft non dicere; sed ipsum Filii Patrem . appellamus. Filium item nec causam, nec Patrem g * , dicimus; verum poiius eum cx Patre csse, ac \ , \ . Patris Fiiium esse. Deuique Spirilum ganclum, et , \ , > Patre egge, el Patris Spirilum nominamus. At ; . vero eum ex Filioesse non d i c i m u g " , Filii lamen (28) * , .5, e n , m n

Maxim. Epist. ad Marjn. VARIiE LECTIUNES Mss. undecim Regii el Colb. babenl . Vctus interpres non dicimut sine causa esu; cui coiw eioit Faber.
NOTJE.

(28) - nl$ more. Ac, rurgum Diatogo cont. Manich<eo$, at\ . Al vero Spirilum ex Filiq non diiimus. fjoc ^ , \ , iiieiiibriuii insitititim p u l a n l ; cum lamen a!Hs Damasconi operum locis idem legatiir, sic G Semper Deu$ erat habens ex seipso Verhum suum iiifra posl, o. 12, ail : , et Spiritum tuum ex teipso per Verbum suum Spiritut Filii, lanquam ex . procededtem. AJia congimilia loca omilto, ne iniU E l in fino epislolae ad Jordancm de bymno Tiisaniius fiam. Porro ut Damagcenug boc scriberet, ^, , \ , SpiriiuM Filiielnon Spirilum vero ex Fitio non dicfmus , ganclum Filio. Sanctug Thomap, ubi diclum boc expon- Maxjnium auctorem habuU, qiti in epislola ad Ma- dit, gic regpoudet : Dicen4um ittquit, quod Spiri- riniiin Cypri presbylerum Latinos Palreg, ubi Spim fpnctum non pracedere Filio primo fuit ritum ganclum ex Filio procedere agsernnl, gic eslorianit inlroductum, ut patet bi qvodam *ym- gcribit interprelandos, ut non Filium etie Spiritu$ bolo Neitorianorum damnaio ab Ephesina $gnv/io. tancli causam $en$erinl, El hunc errorem tecutut est TheodorUut *\\~ . Unam enim noverunt, cutn Qusetplure* po$t ipsum inter quo$ fuit etiam baFilii, t\im Spirilu sancti cau&am, Patrem scilicet : ma$eenu$ : unde in hoe hujus senteniia non eil sed ut significent eum * , per ipsum ttandum. Haec responsio bileni inovit gcbistnalicia prodire, atque hoc pacto substantice cognationem el Graecis, qui gubiude doclorem Angelicum sexcentis tndifferenliam exprimani. Hesponsioneiualiam subconviciis iosoclali suni. Sincertig dicam : ncqtia- jungil S. Thomas : Quainvi* quibu$dajr\ dicatur, qnam cum Nestorianis el Tbeodoreto Damasce- inquil, quod Daniascemts, ticui non conftteiur Spi bac in parle consensisse. In illo Nesloriano- ritum sanctum esse Filw, Ua etiam non negai ex rum gymbolo, quod ab Epbeeina synodo dainna- vi itlorum verborum. Sic plane llugo Thuscus, seii tum est, ucgabaiur Spirilus ganctus a Palre per jx Elherianug, lib. m , rap. t\, aiue ceutiim annos,' Filium exsistenliam habuisse, ' Damasceni Joannis locmn, de quo dispulamus, ex . Ueinque Tlieodoretus, in confulaoeperat. Verumtamen et scriptnra $ic *e habenle i i d lione AnalbcniaMsmi Gyrilliani 9 blasptiemise csi, modo integer sil aucioiis coiiiexlus) non di$Cyrillom accusavit, ac si docerel Spirilum san- cordal sauctus Laliua verilate, hqc ad consue^ cium, geu ex Filio, geu perFiliume^stare, , tudineni Ecc'e$\ce Gricorum referendo, qua npn es$e fi ' . Noster vero, lamelsi Spiritum. ex Fifio qonfiieiur utqut tit hodiernum. Spiriluiu ex Filio non esse dicii, eum lamen ab Sic quoque Joannes Ceccus, gic Enuiiatiuel Calecas, lemo et gubslanlialiler procedere per FiliHoi conet alii e Grxcis qui Laiinorujn partes defeuderunl, Qtelur mullis inlocis, puia capite De divinis nomi- Daiuascenutn intelligunt. Vermn nonniliil negolii | nibu$ Pater dicilur - facessil aller aucloris noslri locus, Homilia de : per Filium proaucens maniftslan- Sabbato witclo, in qiia sic lcgimus : Spiriluni *ant$m Spiritum. Elrursum : \ , ctum colimu*, tanquam Dei et Patris Spiritum, ex , * ; ' - ipso nempe procedentem; qui tamenetiam Filiidi Spiritus autem Filii, non lanquam ex cilur, quod per ipsum mqnifestatus, rebusque contpo, sed tanquam per ipsum ex Paire procedens. dilis iwveriiiut, ' fine Episiolaead Jordanem, aeternam personae . ISon autem exipto habent ul exjistal. H U - Q Spiritug sancli processionem diserie enunliat bia Eiberianus bxc po?trema verba spuria csse clami* v r r b i s : Spiritus sanctus est : tx Paire siquidem per tat. Postquam eniin ogtemlere conatus cst DaiuaFHium procedit: , tamen fitiatio- sccnum proculnon abluisse, quin Spiritum sanciuu^
9 %

S33

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I .

Et , , Spiriium 142 vocilaoius. Si qui$ enim Spiriium \ , . Chrtsti non habel, aiidtvinus Aposiolus , hic non 6V esl eju*. Uuin el cum nobis per Filiuin manifesta , \, lum esse el imperliri proGlcniur el agnoecimus : lnsufflavit enim, i n q u i l , ci dixil discipulis tuit : , \ \ Accipile Spirilum sanclum . Perinde u l ex sole quidein est cum radius, tum splendori (ipse eniin , \ fons est et radii et splendoris), per radium aulem \ , ' uobis splendor commuuicalur, el ipse esl qui nos ^ , collufciral, aiqiie a nobis parlicipatur. A l Filium de* . nique ncc Spirilus esse, uec ex Spirilu dicimus *. CAP. IX. . .
l

De iis quce de Deo dicuntur. . Dcus simplex esl, ncc composilus. Quod aulem \ . cx mullis et divcrsis conftalur composiluin <&l. \ , . Rom. v i n , 9.
1

Joan. xx. 29.

Greg. Naz\ oral. 3 7 .

NOTiE. eel unigenUu Ex quo fit u l , juxla Basilium, libro ox Palre Filioque procedert crodcrel, sic concluDe Spirilu sanclo cap. 18, Spirilus sauclus per <lil. Ex his ergo raliocinalionibns, viri nuper morati mani[este ul superius exposila intenlio Filiutu pan- Palri copuleiur ' dimr, et quod ab eo magni Sabbati edilus sernio vio- \ . Cavebant eiiim rte Ariano inore Spirilus sancti productio in Filittin tentium corrupiiouemque per instabilem nefariamque prxsertiin refiindcretur. Alqui hec ufla raiione cornrrupiionem paliatur. Quippe ub\ principaluer de pulari Filio Spirilus sancius possit, ubi nec ab eo Trinilate, triuin reminiscendo personarum proprietadtsltngui, nisi per ipsumj ui cum Uilario loquar/ ics dissetuil, niliil lalium peperit; verba lanlum egrediendo consislal; qiieinadmodum Geor^ius ^ncv superius legunlur ad posteros transmitlendo, Scholarius, ipse scbigmalictis, argumeiUalur. Quoiion secundum $e, ted secundum consitetudicirca Cyrillus Alexandrinus in Thesauro, asscrl. 34, iiem Orientalis Ecclesiw. Sed neque orthodoxce Spirilum sanctuin aii SpirUum Dei appellari, qtiist tidei qnispiam anie illum.smiile in chartisinaraverat. coiijuiigilur Filio, qui bracliium esl Palris; adco/n prccfalo autem sermoiu (de Sabhaio sancio) con~ quevclttli mens per bracliium digilum movct* iia ira [at el conlra majorum contraditionem, Spirilum ianclum ex Filio exsi&tentiam uon haberel qui- C Spiriiiiin a Palre in Filium subslanlialiier ct perquirenlibns lolalium. nauiraliter prvadcrc : busdam nendacii mendaeii maqis magis perquirentibus tolalium, ; . Quoqnam semitas invesligantibus veriialis inserlum esl. modo niuiiruni Basilius, loco mox ciialo dixeral, Quod sic csseipsa verborum series et styli alterilns bonitatem, sanclitalem naluralem, liegiam illam diel qua> niliil ad rem perlinel. erronea clausultu insergnitatem, qiuc Dei solius propria est, Patre per tio; magis nulem quod apud tanctorum aliquos Filium in Spiritum tramire, uusquam scriplum teperiatur, apthsime declnrat. An Elberiani aequa sanaque crltica sit, judiccnt \ . Doctores itaque rndiii. Dairfasrcniim quidem religioni duxisse ali- Graci nogaul qiiidem Spiriliiin sanctum ex Filio quid cllulire quod a probatis docioiibus proniin- procedere vel exsislere, nc speciali qtiadam aclioue lialnm non essel, conlcsiala res esl. Almii Ept- quaeapalerna disiincia sil, ptilelur aFilioproduci : plianius, e.i processionem Spirilus ex Patre et docenl vero per Filium progredi, u l illius aclionie Filio, Cyrillusipic Alexandr. ptus una vicc sciipse- naliiralis qua Paler proiuudil Spiriluiu, ncqua|iiaiu cxsors sit Filius; qtiamlibet Pal^r 60lu, raul. 111c igiiur lantuin monucro nibil eo loci co6ns, ocuitis, scalcbra, prinrtpium et auclor Spi diccs tnanuscriplos quos legi ab cdilis discrepare; cum lamca Colbcrtinus ielalem Hugonis Tbusci rilus liabeatur : quiuinio divina natura, ut intellisuperel. In aniiquiorem alium non iucidi, ex quo gilur a Patre comrounicari prius, secnndum ordifatsationem quam islo auclor subodoralus est, de- liem originis, Filio quaiu Spiriiui sanclo, suam prehendere licueril. Quo porro sensu Dainascenus illam servel in Filio qnoqiic fccundilatem quae i n aliique mcdiaj artalis doclores Gfaeci, ciim ex Filio D cepil in Palre. ld quod clegantcr niibi vidaursVgniSpiriluin necarenl exsistere, solumqiie Pairem d i - Itcari boc Gregorii Tlieologi cffalo : * cerentesse Spiritus causam, aucloreuive et prin- . Uni * principio in dyada. sen binarium, progreaa, cipium, aibrmarriiL nibilomiiiiis Spiritum eanrtutii hi xternilate ex Palre per Filium procedere, e re in triade, live Trinitate, comiilii : itcmqite Ulo noslra esl enarrarc. Vox itla, per, quando de per- Nysscni, una Deiialis subslanlia, unus volunlaiis conis divinis agilur, cum omnem insiriiiiicnlt opiimae niolus, ; ^, \ ideam vel speciein eliminei, rationem qiiaimlam , -' innuii niediani, ut Filius gigni prius censeaiur, * Palre profitiiciiur, perque Filium progrtdt' quatn Spiriius procedere. Sic Gregorius Nyssenus itir, et in Spiritu conplelur. imo id Oaiuasceuus Epislola ad Ablab. personam Filii a persona Spiri- ipse in exposliione fidei, quatu cx Arabica translalus sanrti differre ail, qua Filiu$ proxime et shietionc Latinam dabiinus, sic rnrsus Spiritum esee medio est l'uire Spirilus veio, per iltum est qui negat ex Filio, ul tamen ipsum Palre per eum, nroxime est Pulre, , ul et et ex eo emanare subjungat : ' \ , u l apitd Cyrilbini legilur. iixv. t i unigeniii proprietas tine ambiguiiale maucal inFilio, rectc intelliganlur liaud negre coiiciliabunlur Cra3el ex Palre Spirilnm esse mitiime dubium sit, - coruin doclorum el Latinorum do Spiiilus sancli processione senlenlia, atque in unaiu Odem cOiv* , eum Filii interpositio proprieiatem ipsi sersenlire reperienlur.
% f

835

S. 30NIS DASlAStENI

Quocirca si increalUm ac prtnclpii experlem esse, ' (20), \ , \ '>, l i incorporeum, immortale, aeternum, bonmn, rc- xal , \ , \ , \ rom otnnium opiflccm, caelcraque id geuus, sub* , \ , etanliales Dci diflerenlias dixerimus; profecto 4TC\ , , quod ex tam mullis conflabilur, non simplex, sed , * . composiium e r i t ; quod exirema? itnpielaiis fuerit \ , aeaerere. Sie itaque exislimandum esl ea otonia ' , * qoae de Deo dicunlur, non quid ralione substairthc , $it, significare, sed, aul quid non sil ex*plicarte , , *, aui relationem quamdaro ad aliquid eorum, quaeab . ipso dislingnunlur, aut quidpiam eorum quae naturam aut opcrationem sequuutur. (50) Qui EST, Dei nomen maxime proptium. Ex omnibus porro nominibus qua$ Deo tribuunlur, , nullum aequc proprium videlur, atque (id \ * eat, Qui est: queinadmoduin ipsemet cum Moysi tolq . , in monle responderet, ail : Dit Filiis hrael: Qui \ . uiy muii me *. Nam tolum esse, velnt immensum quoddam ac nullis lerminis deOnilum essentiae , . \ , , \ , pelagus coniplexu suo ipse c o n t i n e l * : ut auietn Dionysio piacet , priroarium ipsius nomen est; b o n u i : neque enim dc Deo dicere licet ipsura prius esse, tum bonum esae. (51) , 143 Secundum noraen est, ( i d est
6 8

Exod. , U . * Greg. Naz. orat. 36. Dionyi cap. 2, 5 el 4. Dt div. nom. euui Grcgorio rclativuio, ut c i Cyrillo, Tnet. asscri. 5.
1 e

noraen et ip-

VARIiE LECTIONES. H*c iiRque ad , desuut i n K. 2930, 3109, el i n N. ac subobscurius emmtiata videntur, qbani congueacat Damasceni dictio. NOTiEi (29) El ovr tb dxn&ror. Quocirca si incteatum C doclor Iradit Opusculo de qualilate et differentia* , elc. Hic recitare uval scboliitin Heg. cod. (30) fier ovr. Ex omnibut porro nominibut. Moysi (Exod. m , 14) Deum roganti qiiod 2929, laiueisi mulilum. | \ nomcn ejus esset, hnc responaum accepit : TVTlH , , "1*^. Qod LXX reddiderunt : , * \ . Hieronymus: Ego #wm qui $um. Moxque adOb$erva cavendutn es$e, ne dicatur m Deo e$te vel dilum est, ^SttW , qui est intelligi differentiam, differenliaive ettentiales : sed htec concipiuntur ex hi$ qu<e cirea iptum coniidemisit me. Prisci vero philosophi Deurh neulro norantur. Ubi declaratur Dainascenum iiullam commine nuiicupabanl, quae vox ad ipsum ens in posiiionetii in Deo posui&ge, ne quidcm, ex gcnere coinmuui siguilicandum alhco sensu dclorqtieri Ct differentiis. Sic lcsle Socrale Evagrius inonapoasei. At masculinum solum Deum veriim exdius, in libro qui Monachiut inscribebatur, divinum priinit, cujus essentia sitipsuniinetesse purissimiim numen prohibuit definire : dcfinitiones quippe este ac subsiarttivum, conditis rebus neuiiquam conrcrum eompositarum ; \, crelum, aulex ipsis intellectits opera absiracluiu , , , , , inquit Nazianzenus, , \ , Omnis * Qui esl, Propnum prorsu* ett Dei notnen el proposiiio, inquit, aut genut hubel, quod prvdicaut totum, nec priore aliguo, nec posteriore (nulla fnr, aut $peciem anl di/ferentiam, aut proprium , quippe ret erat uut erit) lerminatum aut circumaut accidens, aut quod compositnm ett ex istii : ve citutn. rum tfi tartcta Trmitnle nihil horum accipiendum ($|) . Secundum notnen etl , id . Qma vero liic aucior tanquam Origenisia no[)eu$. Plalo in Gratylo, quem Eusebius ciiat latne luil in quinla synodo, Maxiinum jtivat citare, , deducil . . . . .originem ... lib. . evang. noniinis ex quo scholiastcis vidctur accepisse, quae anle rfSa Verbo curro. Nam veteres Graeci. et barbari lulimus. \ , iiiquil sanctus cOnplerique alia numina colebant prler tolem, lunam, feator, , \ , \ terram, a$tra calumque, qnos perpetuo ntom /Vraw , \ , \ lair, .\ . Id quoqueCle , iuens Alex. agnoscil m Protnptico. Sidera, inquit, , ,, , deoi currendo nominarunl* * Quod rursum tradit, Ub. iv Strow. Sin eliain boc * * nomen derivatum est a vcrbo , ardere, bujus 0, aui csf, ei bonu$. ei Deus, et conditor, originis raiio alia DOQ fuerii, praeler eumdem coeli immortalis it shitilia, non dicimus % diff^entias aslrorumque culiuin, quae veteres ex purissinio ?$$$, ne cum ex ii$ concretum definiamut; igne conslare exisiiroabant. Quocirca ccelum et ud tpptllationes quaidam, quibu* altqna eorum quce , JEihtt, synonyma eoot. Damascenos vero ckrca ipsum , itmoUicant, eum tamen ex Naxianiono elymon ulrumque ad Cbrislianuiu itai/ ex ip$i$ diclarentnr Ul* quas ad ej*$ euenliam scusam traduxit. Tertium a verbo , rio>o, #1 naieram fftinent, Haee Kaximus apnd Enthypetitum magis probarunt Theologut, Nysseaus, e i mium quat tolidem verbis non babcntur in cditione alii doclores. Gombcfisii. Proxiine lainen accedunt q u s idem
9 D feslr 9 f #

$fl

DE F I D E ORTHODOXA L I B . 1.

838

* * , Deu$) quae vei a verbo dncta e r t , qrna 5 . currat, el otunia circumobeal: vel ab , i d . est urere : Deus enim ignis consumens e i t : , \ . * denique , hoc e s l , quia o m i t u \ , , conspicial . Nibil enim oculos ejus fallere po* x i \ (52) lest, ac rerum oniniiim inspecfor eai. Ofimia , * , , \ enim priusquam flereni conluilus eet , anie {, . omne tempus ea cogitatu complecteus; reaque omnes prsefiniio tempore efficinntur, pro illiue, quae lempori non aubesl, cogiialione cum voluntate cotijuiicta, qufe quidem prafinitio el imago et exemplar est. , Ac prius quidem vocabulum, boe detoum nobis , \ , declaral quod s i t ; at non item quid eil, alterum , , \ , aulera operalionem indicat. porro, hoc est , \ , \ , \ principU expen, incorruplibile, el iocreatum, et , * , incorporeum, et invisibile, aliaque ejusmodi, quid , , , ^ non sit osletidunl; nerape quod non coBperil este, . , \ , \ , non inlereat, non sit creatus, nec ail corpus, nec \ , , videri oculis possil . Jara v c r o bonum, e t j u , , \ ituro, el sanctam, aliaque ejusmodi, naluram . quidem cotnilanlur; caeterutn essenliam non de , \ - claraul. Denique Dominus, rex, et s i m i l i a , rela , tionem >ad ea quse ex advereo disiinguuulur, l i , \ . quido explicanl. Nam el eoruin quibus dominalur* Dominus dicitur j eorumque in quos regiani obtinet poleslatem rex nuncupalur ; eorum ileni qu& facii, opifex audit et conditor; eorum denique quos pascit, paslor. . . CAP. X .
T ,

.
4\ , \ , \ , \ , *\ , , \ ^ , \ , \ , \ , xa\ , xa\ \ , (55), xa\ .

De divina unione el distinclione.

Haec igitur omnia comniunilcr i n lola divinitate* accipienda sunt, atque eodem modo, et simplici* ler, et individue, omninoque conjunciim : disliiictim autem Paier el Filius et S p i r i t t i 9 sanctug } ilem qnod causa caret, et quod a catisa e s l , ac postreiuo ingenitum, genilum, el procedens; qu;C quidcin non ejusmodi sulil ut naiuram denolcnl, sed mutuam inter st pereonarum relationem ac exsistendi modum .
u

Deut. v, 2 1 . 1 1 Mach. x, 5* Dan. x m , 42. Dionys, cap. 5 dig nom.j maxifQ. in hunc locum. Diunys. cap. 2. De div. nom. Grcg. Naz. orat. 57 et 4 5 ; Nyss. Epist ad Ablab.
7 8 11

VARIiE LECTIONES. Desunl bc usque ad . in Iribus cod. Reg. ei in N. in qno ad calcem capilis subjiciunlur cum praeOxa bac nota ceu lola bsec , merura scbolium esset
NOTJE.

$teme$ in Deo, quas theologia pr<e/initi*nei et divt* orai. 45, seu Episl. ad Evagriuin. Quod gi persona? na$ bonatqae voluntalet vocat, divinx relationibus eolum discrepaiit, uon aliunde , \ \ . QuibabetU, ut perfeclae bypoglaeee siut. Unde in La-Vbus rcprobatur itla de divinis ideis opiuio, quam tina translatione confessionis Acacii Berrhoeeuaia ' muUi Platoni auribuerunt, puta Deum eaa exlra (pag. 456 Gollecl. P. Lupi ia concil. Epbee.) legi- 1 ae produxisae, ad quas reepiciai, ciim abquid agcnmns, modus subtUteniiar, uu , $$ habitu; duin proponlt. Ilas etiam rejicil Tbeologus in Sue ncn autem $ub$taniia $impiiciur $inifUalio. Ubi oraiiouia 55, ut el Cyrillus Alexandriaus, bb. n et procul jdubio pro ktbitu velus ille inlerpree Cont. Julian. legebat, qnam nos habiiu4imm relathnem, re$p4(55) . Sed WMetnm, dicimua. Ad b * c Nyesenus docd nos, Epi$U luam relaiiQnetn. Persouas divinas diacrepare ab ad AWab., quae stt islaec relaiio, quodve illiea i w u
t %

c. 5, , exemplan* appillamus, she mutu* ip$orum divertiiat, dherum i*b$ia*uarum effectrictt $inular$$que ralionei - quoque ipiorum fecil appellatwmm. Idein lagas,

(52) \. Pro Miui qum tempori invicem propler relaliones concors est Lalinorum uon tubest eogdalione cum voluntale conjuncta. Hoc D Graeconinique Patrum doctrina. Qtiserenti Anoinoao esl pio illins in.perioet decreio. Nam imperare, quid Spiritui desit ad boc ul sii F i l i u s ; nisi enim iuquil sanctus Tbomae 1-2, quaest. 17, a r i . 1, esl deessel aliquid ulique Filius forel : Theobigua nibil aelus rationii, prasupposito tamen actu twlunlatis. deesse a i t ; quippe Deo n i b i l quidquani defueril J Damasrenus pro eodein babel iinperium acu prafi , ' , f [ ; nitiones, ac iinagines et exenvplaria rerum eQi- , \ ciendarum, Dionysiasiro dicenie lib. Dediv. nom. Verum radiaiioni*, uf ila loqu*r
t

89 S. JOANNIS DAMASCENI 8i0 144 Oei operatio una $tmpUx. \\xe igilur cuui , , pdrapecta babemus, alque ex Iiis ad divinam , \ * essentiam veluti porrecla mauu ducimur, non , , \ , eaeentiam ipeam, sed quae aunt circa essen\ , \ liam, percipimue: quemadmodum nec si nobis exploralum sit anirnam incorpoream esee, a l - * , que qiianlitale ac figura vacare, prolinue ipsius \, \ . " > qtioque essentiam cogniiara ac comprehensant (34) , habuerimus : consiroiliier, nec quamvis corpus \ , , \ * aliquud, vel candidum, vel airum esae nobis , , , \ consiet, proinde quoqiie ipsius essentia comperta , \ , nobis esl. Porro vera doctrina Deum simplicem 1 esse tradil, atque unam simplicem operationem babcre, eamque bonam, el omnia in omnibus opc- . ranlcm; instar solarig radii, qui omnia fovet, alque In singulis, prout qiiodque nalurali aplituditia prardituni est, et ila comparatum * ut ipsuin excipere possil, viui suam e x e r i l , ab opifice videlicei Deo vim buiusmodi consecuius. . . .
VARIJE LECTIONES.

q Melius legeris, , u l in nonnullis codd. Regiis.

;

damcntwm: Quodti quit nottram doctrinam calum- R Dei pdtldri jlife quam essentia* convenire, ut * nietur, inqilit, ac eo quod nullum discrimen $e- Dei{a$ nuncupelur. Novellum dogma boc i n rimis Damasceni. effalo cundum naturam admittat, permistionem et con/a~ . comnnmiebanl, quod infra abelur, lib. n , cap. 1 3 ; el lib. x m , c. 1 5 : Aliud tione/n hypostasium 'introducal : hoc conlra criniies$e operandi vim, aliud operari, aliud operauttm, natore* respondebimus, nos $ic naturdm diversitalis experiein confiteri, ut non negemu* differentiam, et aiiud id quod operatione perficitur. Dionysiaslri etiam auctoritale admodum gIoriabanlur,qui tameu \ , qua unus causa e$l aliu$ causa; quippe qua solummodo alterum ab altero cap. 5 De div. nom. ipsoruin errorem prefocavil, ubi docet non modo vitain, potenliam, sapifentiam, diffcrre cottcipima*. , , \ et alia, quibus aclio Dei signilicaiur, creaiis rebus . Cum videlicel alle- communicari, verum et' ipsum esse Dei : ncm e$te causam principiumve credimus, alterum vero e.x principio, ac tandem dUcrimen aliud intelli- \ , , , . Qnin nec in Deo aliud csse , bonum, >. gimus, puta ejus qui est principio. Ad bunc, ut , \ , , et aliud reor, locum Damasccniis alludebai, quanda bic ct cap. 12, de nersonaruiii diecrimine scripsit. Sic ens, et aliud vilam, aut tapienliam: neque rursmn , pltires e$$e causas, pluresve Dionys. cap. 4 De div. noni.: , i n quil, \ , deitaies. Quo nibil expressius contra Palan n i a 3 , qui ctim operalionem unam proUlerenluf, * Dininclioms vocant, opiimas divini prin cipatus processiones et radiationes. Hinc apparet C enle plures tenebaut, u l ostendit Calecas. Sic quamlibet negarenl Deum essentia et operalionc uam recle doceant thcologi relaiiones pereduariiin compositum i r i ; \ ivinarum fundari in origine unius ab alia, qua ftegala nulhim inter eas discrimcn occurrat. Porro \ , inquit divina persona non sic relalione cotistiluilur, ut Palamas in excerplis qua3 apud me rtiss. l i a M : ipsa nibil sil aliud nisi rclatio snbsistens, sedest illud tainen ex ipsorum principiis deducebatur, q u i habelur; diviua substaiilia, ul lali respjclu vclviti sigillaiur. hoc statuerent, essenlia habet, operatio Ifain, u l ail Hasdius, episi. 43 ad Gregor. frair. by- unde cons^quilur Dei essemiam gubjecliim operapostasis esl naiura ul per ceriam noiam determi- lionis iare. Enimvero paralogisnius eral quo uitenalur. Caeterum haec relatio non cst ulla perfectio, banlur, scilicet neminent diclurum, homiuem etse ua persona una prac altera ornelur. composuum, qua naluram et eficientiam habei, aut , inquil Tlieolo- qua naluram habel, et grammalicam, vel agrorum us, orai. 34, enim Filio deesl aliquid, quo eolendorum artem. Quasi vero composilio non (iat at Pater. Siquidem filielat dbfeetus non esl, adeo- ex substanlia et accideniibus. Vcruui Damascenus non solum prohibuit, ne qvalitas Deo aiiribueretur, que processio defecluin non indicai, sed meruin respectum. Ex quibus omnibus elucescit inagis sed nec compositionem ex genereet differcniiis a d huju adagji verilas, posi Anselmum aiuul : misit. Deum quippe simpticiffsimam et absolulissrniam esse uniiatem noverat, inqua unum s i n t q u s Omnia tn divmte tuni iaem ubi non oceurrit relalioin inferiotibus rebus dispcrsa percipiunuir, u i D i o nU oppositio ()7\ . PorrotJeradocltina,elc. nysius explicat.QuamobremNicephorus usCP. Joanni Haec Palamilarum errorein exptignant, qui Dei l u - nosirofere aequabe in Anlirrbelico 1, no . nondum ediio inen operationemque ab ejus subsiantia discreve- contra lconoinachos, tincera religione tenendum runt; boc prseserlim innixi argumento, quod Joan- docei, Dei telernam aclionem, imo consistentem nes Gypariasiola, et Eiomanuel Calecas referunt, actionem, nullo pacto secemi ab ejus $ub$tantia; ud ino Symcon Tliessalonicensis, ipse Palamita, opere ejutdem ralionis e$te propter $implici$ illius et incorContra hceretes : Sacris eloquiis edocemur, divi- poralis naluras proprietalem : n * nos elRci consortes naturae : sed fieri nequit ut . , nauira divina crealae rei communicetur; quin nec , , hyposlaees divinae creattiris communicantur. Sola , igiiur operatio commnnicalur. pula vila, amor, sa\ . Quocirca Caleras pieiilia, polentia, > elc., unde inferebant actioni expeudens illum Damasceni locum qno ait, aliud

Ml

D E FIDE ORTHODOXA

LIB.I .

844

\ $ . , , ' , ' , ^ , ' , . periora miracula, quae Deus Verbum nobis similis Filius edebat * .

0 ad Incarnalionem pertinent discreta iimf, ac solius Filii. Digiincla aulem sunt atque dicrela ea omnia quee ad divinam benfgnissiinarnque erga bomines Dei Verbi incarnationem pertinent. In his enim nullae omnino Patris tt Spiritus sanctt partes exsliterunt, nisi quoad beneplacitum attinet, atque ad ea omni sermone suhomo factus, nt incominutabilis Deus, Deique

CAP. X I . . '. De hi$ qua modo corporeo de Deo dicuntur. . Quoniam autem plurima de Deo, corporibvs \ \ affini quadam ratione in sacris Lilieris symboUee , ac per figuram dicta reperimus; illud noscamus , \ , ,.\ , oportet, fieri non possc, ut nos qui homiues eu mus, crassaque carne involvimur, divinaa iUas, , \ \ et excelsas; immaterialesqne Divinitalis actiones inielligamus ac sermone complectamur, nisi 6ge~ * . " \ ris et iroaginibus, signisque naturo nostrae con , senlaneis utamur " . Quocirca ea omnia quse cor * \ . , \ porea vel paululum ratione de Deo enantiata suni, figurate dicia eunt, altioremque sensum i n , , \ cludunt: qutppe cum Deus simplex omnisque , \ , ' - iigur expere ex9istat. Igitur per oculos, et palpebras, visumqae Dei, vim ipsius rerum omnium ; \ inspectricem, alqae ejusmodi cognitiottem inlelli. \ , garaus, quam res nulla fugiat: n l nimirum sensus , \ . \ uunisterio perfectior nobis alque certior cognilio , accedat. Per aures et auditum ipsius ad ignoecen ,

. \ , - C , * \ . \ , . \ , , . " , , \ , * , . , * \ , . , " Greg.Naz. orat. 2 4 ; Dionys. c. 2 De div. nom.

1 1

duro propensionem 145 ^que i n excipiendis precibus noslris benlgnilatem. Soleraus enim per hunc sensuro iis qui nobis supplicee sunt, mites nos facilesque praebere ; benignius videlicet aurero ipsis admoventes. Per os ac locutionem, voluntatis ipsius declarationem accipimus. Quippe nos quoque abdita cordis sensa per os et sermonem promimus. Per cibum ei polum, promptum noslrum ad volunlatem accesswro. Etenim nos quoque necessarium naturae appeiiiura explemus per gusius sensum. Per olfactum, vim eam, qua cogilalionem ac benevolenliam gratam acceDtonye. c. 4 De div. nom. et cap. 15. De cul* kier.

VAHIiE LECTIONES. Quidam codices non habeut , nec legilur apud Dionys. lib. De div. twm. desuiupla. Mulli cod. R. . NOTiE.
r y

cx quo bc

esse operaiionem, aliud idquod operatur, et aliud D corpus ornabatur. Sic divina cbarigmala, quorum Spirims sanelus auclor est, Spiritus sanclus nunquod eflicilur, observat , eive effectaai, cupanlur. Palamiticus error, cujus auclor olim quod actione divina produciiur, necnon relationem qua id refertur ad Deura, rebus creatis acceneeri, . fuerat Siineon ille, quem Juniorem iheologum vociCarunt, proscriplus primum fuit muliis in synodis:. uia sunl exlra Deum : at virtulein ipsam qua eus agil elejus aciionem idem esse proreus, nec postbac vero approbalus est, praesertiin i n synodo ab ejus esseniia dirimi, licet in nobis discrepent. quara otttvam gmeraUm nuncupant, propler qaaNec quisquam objicial Damascenum in sermone De luor palriarcbas, qui adfueruni. Iu concilio Florentranslguratione, lumen quo Domiui corpus resplentino Latini de essenlia et operaiione dispulare voduit, appellare , lumen increaium. Nara luerunl cum Graecis, qui id facere detreclarunt, aliud luinen non signiAcat prxter ipstitmnet Ver- \ \ ' DUIB, quod et>l lux vera illuminant omnem hominem, . propier cujus prxsenliani, ingenli lumine Cbrisli
PATROL. G R . X C I V .

27

S. JOANNIS DAMASCEW

8H

piamquc babot. S.quidem ct nos odorum fragran- * . * tiftin pcr bunc sensum excipimus. Per faciera, . , \ ipsius pcr opcra demonslrationem ac ostensionem. , \ Quaudo quidem nos quoque cx vultu oreque pa, \ , \ lam dignosciniur. Pcr manus, actionem illam, $ . , qua opera suaabsolvit. Nani nos ctiam ulilissima , , \ qusequc ct praeslantissima opera nostris manibus , \ , * cfficimus. Pcr dexieram, ipsius in rcbits secundis . opem c l auxilium; cx eo ncmpe quod nos in re \ , bus hisignioribus, qnscque plurimum roboris , , , requirunl, dexlra polius ulimur manu. Pcr lactum, ceriissimam ipsius mintilissimarum ac oc- , \ , * . " culiissimarum rerum explorationem c l exaclionem : ob id scilicet, quod illi quoquc, quos *, , ' conlreclamus, nihil in sc occultare queant. Pcr pedes el incessionem, advenluin ipsius ct prasentiam, vel ad opem egentibus ferendam, vel ad bostcs ulcisccndos, vel ad rem aliam gercndam : quod nimirum ^obis quoque boc pedes praestent, u l ad tocum aliquein pervctiiamus. Per jusjurandum, consilii ejtis iininutabililatem : quod apud nos interposito jurejurando mulua pacia firmcntur. Per iram et furorem, infensam ejus erga maliliam voluntatcm ac odiuni, Nam ei nos ca quae cum volunlate et senlentia nosira pugnant odio babenics, in iram prorumpimus . Per oblivionem, somnum et dormitationem, animadversionis in hostes dilalionem, lemporisque moras in auxilio consueto ferendo iis, quos charos ac neu B

. \ , . . ^ , \ , \ , , \ \ , , * , \ > . * , , \ , \ , , .
4

cessarios babel. Dcnique, u l uno verbo dicam, in iis omnibus quac de Deo corporeo modo enuniianl u r , absirusus quidam sensus inest, quo per ilta quae nobis congruuni, ca quae supra nos sunt cdocemur: nisi forle quidpiam de corporeo Dei adventu diclum est. Nam ipse lolum bominem salulis nostra causa suscepit; boc est animam inteUigentem, et corpus, atquc humanae naiurae propriciates, necnon naturales, nullique reprebensioni obnoxias passiones. CAP. X I I . C . IB\ 146 u*dtm rebut. . Dei nomina tx creatii. Enimvcro luec ex sa , cris, ut divinus ait Dionysius Areopagila , do- cemur oraculis; quod noinpe Deus omnium causa \ \ acorigo sit; eoruin quaesunt, essenlia; vivenliuni v i i a ; ralionalium r a t i o ; intelligenlium, tiilellc \ , ctus; ac eorurn quidera qui ab co labuntur, re- \ * vocalio et ercclio; eorum aulcm qui id quod na , \ * turae consenlaneum c s t , corrumpunt ct vitiant, , renovatio et instauratio; eorum qui profanis qut\ \ ' busdam fluctibus jactantur, sacra stabilitas ; slan- -, \ . tium tulum praesidium; assurgenlium ad ipsum ^ * , via e l roanuductio, qua in allura subvebunlur. . , . Addam eliam, corum qui ab ipso facli sunl, Pa , , l e r . Etenim, s i p r o p r i e loquamur, Deus Pater no- ol , \ , \ s t e r v e r i u s e s l , q u i e x nihilo nos produxerit, , \ '
u

q u a m qui DOS g c n u e w M ;

u t p o l e q u i liUD ut s i u t ,

, -

Greg. Nax.

orat.

37.

18

Dionys. cap.

D$ div. nom. VARhfi LEGTIONES.

* Regii q u a t u o r . S i c l e g i s s e v i d e t u r v c l i i s i n l e r p r e s q u i , univertuvx kuminem, p o s u i t . In c o d . S. Hil. s u p r a v o c e m s c r i p l u m est ; q u o d v o c i s , i n l e r p r e t a l i o est. Non e n i i n omneni h o m i n e m , e e d t o t u m , hoc esi u a l u r a m p e r f e c i a n i , a s s u m p s i l Chrisius ac t o t u s t o l i uuitus est, u l a i i Tbcol.
r

845

DE F I D E ORTHODOXA L I B . T.

846

0 * lum ut gignerent, ipsius munere sunt c o H s e c u t i " Esl insuper el eorum qui ipsum sequunlur, et eo \ paslore reguntur, pastor; eorum qui illuminan , tur, coruscaiio : eorum qui sacris mysteriis im , buuntitr, iniiiaiionis auspex; eorum qui deilate \ , dcnaniur, deilatis largilor; dissidenlium, pax; . sbnplicilali studcnliiim, simplicitas; colenlioni unilatem, unitas; principii oronis, principium, essentia omni principio sublimius : ac denique occulti sui, id est su cognilionis, quanluin fae est, ac pro cujusque caplu, benigna contnitmicalio.

Iloc caput quod proxime sequitur, adjeclitium est, nec reperitur in codicibns vetusliorilnis, sed in pauch quibusdam recenlissmuv nolcc. In Regio 3109 habeiur potl cap. 9 lib. iv, et tn Regio altero n. 5451, poti caput. 2 lib. u . Lambeciu* monel adjunctum illud fuUse in cod. Cwsariano n. 200 ad calcem libri De fide orlhodoxa. lllud vero Joanni Damasceno tribuendum ***e, Joannes Beccus, patriarcha quondam ComstaHlinopolilanus, ejusque socii evicerunt in solemni convenlu epi&coporum, cujus acla Georgius Pachymeres in Amlronico, lib. v n refert. Quinimo Georgiu* Scholariu* in utroque opere quod de Spirilu* taucii processione adversut Latinos cdidit, noitri auctorii [etum esse indubius agnoscit.

" . Adhuc de divinis nominibus accuratius. , Dei etietuia in $e nobit ignota, nec nominabUis. . , Dei nomina ex creaiis, ipso innominabili. Deus, incomprebensibilis cum sit, omnino quoque no> \ ' , minaii non potest. Gum iiaque ipsius csscntfam ignoremus, essentise ipsius nomcn ne inquiraraus. , \ Nomina quippe rerum manifeslanlia sunt " At , , Deus qui boous esl, nosque idcirco ex 147 . bilo produxii, ut ipsius bonilalis participes simus, quique cognoscendi vim nobis indidit, sicul es. \ *, sentiam suam nobis non impertivil, sic ne essen ; ' liae quidem suae cognilionem tribuit. Ncquc enim ' , ? fieri polest ut nalura superiorem se naiuram , plene cognoscat . A i si cognitiones sunt earum ' / . rerum quae sunt, quod essentia omni sublimius , . ^ , quonam velim modo cognoscaiur? Quare inenarrabili ipsius bonilate faclum esl, ut ex bis , \ quae nobis fauiiliaria sunt, nominari voluerit; , ne alioqui ejus cognilionis prorsus cxpertes es , \ " \ , \ ? semus, sed notionem ipsius, quamlibet obscuram, babereraus. E i quidem, quatenus omnem .animi ' ' \ comprehensionem superat, nullum ei nomcn as, . signari potesi: quatenus autem omnium auclor esl, rerumque omniom causas et raliones in se coiilinet, ex omnibus rebus, etiam inler se conirariis, nominaiur, velut a luce tenebris, ab igne et aqua; ut iniclligainus, bacc illum sccundum esseniiam non essc, sed poiius supra cssentiam esse, ncc ullo nomine appeltari quidem powe, cxlerum m omniuni causam, a cunctis eflcctis nominari. , Dei nomina negantia, a/firmantia. Quce apiiut , * , - deDeo dicanlur nomina. /um, nihil; bonum, , , , ^ tiien/ta, acres.Mista Dei nomina. Affirmatio prcs , \ cellentis negationis vim habent. Quocirca ex divinis nominibus quaedam per negaiionem dicunlur, ' , \ quibus essenliam oninem eum superare declaraiur ; ' . volut cum essentise expers, sine lempore, sinc , ' . , . priucipio, invisibilis dicilur : noo quod re ulla ia*
1

A l b a n . orai. 2<?bn/. Arian.; Cyril. Thet. assert. 15. diw nonu

ie 1

1T

Greg. Naz. orat. 56.

Dionys. cap.

VAHIiE LECTJONES. U. 5109 , .

47

S. J O A N N I S D A M A S C K N I

848

ferior sil, aut illi quidquam desil ( ipsius eiiim saot omaia, atque ipso, el per ipsum sunt, et 4a ipeo con&Unt ) , s e d quia eminenti modorebus omuibtis ezcelsior el. Non enim quidquam est eorwn q u sunl, sed euper oronia. Sunl autem alia q u per affirmationem efferuntur ; ea nitnirum quae de eo dicanlur, ut est omnium rerum causa. Nam elut oninium omuisque essenii* auctor, el Ens dicilur ct essentia : ulque omnis ralionis el sapieutias, raiionalis ct sapierdis causa; et ratio dicitur, el ralionalis; sapienlia iteni, etsapiens. Eodem raodo, et mens dicitur, et inlelligens; viia et vivens; potenlia et potens ; ilemque in omnibus aliis rebus. Quinimo ex prsestaDtioribus, quaeque propius ad ctim acceduni, aptiua nuncupabitur. Praeslantiora aulem sunt, eique propinquiora, quae materia ca- ^ rcnt, qaam quae materialia gunt; qua pura, quam quscimpura ; ei qiue sancla, quam quae profana ; utpole qu ejus aliquid uberius habeanl. Itaque affiniori longe ralione sol ellumen appellabilur, quam tenebra; et dies, quam nox; vitaque, quam mors ; itemque ignis, et spiritus, et aqua, u i quae vivifica sum, quani l e r r a ; ac p r a his omnibus, bonilas, quam roalilia : quod perinde esl ac si dicerem, res
le

' \ " , \ \ , \ , , \ , \ \ * , \ , \ * \ 1\ , . ), \ ^, \ , \ \ \ . \ , \ , , * \ , \ , , , * \ , , * , , . , , \ , , , . \ \ * \ * , , , , \ . 1\ \ , , '. , ' . potius quam nibil. Bonum enim exsistenlia est, et axsisiantiae causa ; roalum autem boni sive exsilenliae privatio est. Atque haec sunl vocabula affirmantia el negantia. Ex utrisque porro suavissima connexio fit: v. gr. euperessenlialis eesenlia, supardivina Deilas, princtpium omni principio superius, aKaque similia. Sunt etiam qusedam, quae tamelsi de Dco affirmaudo dicunlur, praecellentis tamen negalionls vim habent. Qao i n genere illud esl, cum Deutti tenebras appellamus ; non quod Deus tenebrae sit, sed quod non sit l u x , sed omni luce sublimior exsislat. Nomina eommunia; euique persona propria. C , \ , \ Deus iuque, et roens, et ratto, et spiritug, et 148 , , , \ gapientia, et polentia dicitur, ut borum auctor, ut , \ \ . tnateri&expers, ut omnlum artifex et omnipotens . \ , Atqae ban; tum comrauniter de tota Deitate d i - , * . ' cuntiir ( t a m quae afflrmando, quam quae negando , , cfferunlur), lum singillalim dequalibet sanclae T i i - \ , \ " nilatispersona, squaliter, eodemque modo, el nullo , defeciu.Nam, cum exinbus pcrsonisunamconsidero, , \ pcriectum illam Deuni, perfectamque subslanliam , . agnosco.Nequc enim compositumquoddam esl divi- , ' \ , niiasjsed in tribus perfectis perfecturaunum, indivi- . " 8om ,nec composituro. Cum denique muluum respe- , ctnm personarum animo verso, illud compertum ha- \ , , , , , , , lieo, Pairera superessentialem solero esse, bonilatis fonlem, essentiae, rationis, sapienliae, polentiae, luou- \ n i 8 , d i v i n i l a l i s a b y s 8 u m ; o c c u l i i in seboni geniiricem . , productricemque scaturiginem. Ipse quippe mens , , \ (35) * \ etH, rationis abyssus, Verbi genitor, ac per Verbum " Colose. i , 17. Dionys. De dh. nom. cap. 5.
4 N

VAR1 LECTIONES. S i c edii. et mas. Billiua legit ; quia adverbio , utuntur Graeci, ubi de personaruui divinarum aequalitaie sermo esL NOTiE. pairiarcharum Conslantinopolitani et AJexandrini, (55) . Per Verbum productor, elc. Graeci, auclore Pbotio, dicla Patrum qui- aliorumque cpiscoporutn consessu, Joannes Beccus ex hoc Damasceni loco demonstravit a 3 t e r n a m Spibus Spirilus sanclus ex Filio, aut per Filium proriius per Filium processionem. Sed de his alibi cedere enunliaiur, de donoruin largitione oiim i n fusius. terprelabantur. Tandem sub Andronico seniore, i n

S19

'

DK F I D E ORTHODOXA L I B . I .

8W)

, \ (56), , , manifeslanlis Spirilws produclor. Ac, ne mulla dicam, non est alia Palriratio, sapienlia, potentia, (37), , voiuntas, praeter FiUum, qui sola est Patris poten , (38) tia, rerum omnium creationis prifnordialis virlus ; . velat perfecta persona cx perfecta persona genita, , , \ . , quo modo ipse novit, qui Filius esl, dicilurque, Ac postremo Spiritus sanctus Palrig potentia est, ' , , diviniUUs recondita dcclarans, ex Palre per F i . \ , - linm procedeus, qua ipse novit raiione; non tamen generalionis : quo fit etiam ut Spiritus ganclus " \, , , \ - oninium creationis consummalor exsistat. Quo. " , , , circa omnia quae causse, Palri, fonli, genilori con , , , . vemunt, ca Patri soli ascribi debent: qua; autem producto, genito, Filio, Verbo, primordiali polentoe, , , , volunlati, sapieiuias quadrant, ea Filio tribuenda , . , \ \ s u n t : qua3 denique producto per processionem. , . manifestanti, ac perficienli potenlia?, baec Spirilui , , , , , , sancto. Paier fons cst, et auclor, tum Filii, tnm , , \ . Spiritus sancti: solius lamen Filii Paler, ac Spiri , tus sancti producior. Filius autem, Filius est, Yer , . bum, sapientia, polentia, imago, splendor, Palrig * \ , figura.et ex Palrc. \ t Spirilus sanclusnon Patrig , ' * Filius ; sed Spiritus Patris, ut qui ex Palre pro. . cedat, Nullus enlm impulsus el sine Spiritu. Qoin Filii quoque Sptriius dicitur, nott velnt ex ipso, sed per ipsam ex Patre procedens. Solus enim Pater auctor est. . . GAP.IUf.

, 148 D* toco Dei et quod tolut Detu incireumun . plu$ $it.

\ , , C Locut corponu*. Locuscorporeusesitermiiiiu ' * continenlis, quo continelur id quod continetar : , * . gr. aer continet ; corpus conlinetur. Nec I
1 1

" Arist. lib. iv Phytic. cap 4.

T

VARLE LECTIONES. Cod. S. Hil. Colberlini et Regii 8 , .

NOTJE.

ratio, etc. verbum, germonemve et raiionem 57; Alhan. orat. 4 Cont. Ar.; Greg. Nyss. Orat. significai. Patres advergiigArittmoslendiiriUov Cont. Etcn., p. 545. Deo Pairi coaevum esse, ne Deua aliquando (38) , primordialis virtus; non xa\ , rationis et tapientice expert fuerit: non causa, u l irangiulil Billius. Nam juxta Basilium Ua quod Paier sapicniiam et rationem a Filio acctlib. De Spiritu sancto, Pater in opiflcio univergi piat; sed quia ratio, sapieniia, inlelligenlia aclum fuil , primordialis latua.Filium innuunt, <jui terminum producal suum, quem ververo Nosler haud abgurde appellavit primordiaUm bum mertttt appellamus. Deue itaque Pater ea ga- ' 1 viriutem; eo utique sensu quo Theolo^us, orat. 32, pieniia ei ratione, qua sapiens et ralionalis est, Trinitatis sanctigsimae personas indigitat: " Verbum quo secum eminenti modo ratiocinetur et , xa\ , intelligat, in aeternitate concipit et gignit, sine quo pert,principium tl id quod una cum piincipio ncc rationalis nec sapiens foret. Quo sensu Dama- Ubi Firittm nominat , principium, per qneoi sccnus patilo ante dixerat Deum esso xaV gcilicel omhia facta gint. Orat. 24, naluram divinam , rationem et rationalem : ac Filius itidem dici in tribug consistere istis docet, , poiest , Verbum de verbo, ut loquitur xa\ , auctore, conditore et perfectore. ConAmbrosius lib. De Fil. divin., vel fortasse raelius simili modo Basilius loco quem citavi, postquam Verbum de raiione, propter ulrumque sensum vocis Patrem esge dixit , primor. diaUm cau$am gubiuugit Filium esse cauaam (37) . Volunta*. Nostri theologi ex Augu, condUncem, et Spiritum gancturo slino docent Spiritum sanctum muluum aiuorem , perfeclricm. Quocirca quando dcproceaesse Patrig et Filii, et per aeteruom diviiwe volangionibua divinig agitur, apliug Paler dicendug videtatis acium ex uiroaue procedere. Groci vero do- lur, , , , , , fon$, redls, ciores Filium appellare non dubitant; non goluin causa.auctor, prinripium, quam , vhum Palrii contilium, qua noroine , primordialis causa, quaro vocem adliibverit intellcclusactus gimul exprirailur; ged etiam - golum BagiUus, ut explScarel, quid unaqusque per, , , hoc est volunlatem qua Pa- sona. in universi opilicio contuliggc censcalur.
t
f

(36) . Alia e$t Patri ter cuncta condiderit. Cyril. Th. assert. 7, p. 34 et

851

S. JOANNIS DAMASCENI

P52

M u s aer locus eet corporis contenli, scd exlre- \ , raitas dunlaial ambientis, quae lotum corpus aliin , git. Sic planc, quia id quod conlinet, non eslin eo , , . quod conlinetur. Locus spiritualU. Deus in loco non est. Dei locus , , \ \ metaphorice. Esl autem eliam spiritualis locus, \ , ubi Jiiielligilur et exsietit inlelleclualis nalura et \ , \ , incorporea ; ubi nimirum proebens est et agit; nec . . , ). (39), , % corporeo modo cominetur, sed spiriluali. Now enim figuram habel, qua corporum more coniioea- , . lur. quidem Deus, u l qui materiae cxpers sii, et , , , \ . Incircumscriptus, in loco non est. Ipse enira sui ipsius locus est omnia implens, ac super omnia , , . exsistens, omniaquo ipse complectens . Attamen ,\ in loco esse dicilur, Peique appellatur locus, ubi
f M

r r

ejus virtue et opcraiio manifesta suM. Ipse enim , , \ ciira ullam pcrmislioncm omnia permeat, rebus- * \ \ que omiiibus operaiionem suam imperlit, pro unius- . cujusque apliludine ac suscipicndi Cacullatc ; hoc , \ , . est tum naiuiali, tum volunlaria purilale. Puriora , siquidem sunt, quae materix immersa non sunl, \ . quam maierialia ; ct proba alque bonesta, quam . \ prava et cum malitia conjuncta. Ergo Dei locus is , \ . dicilur, qui uberioris ipsius operationis et graliai , \ particeps cst. Idcirco coeluni sedes ejus esi ( illic . cnim sunl angeli, qui faciunt ipsius volunlalem, . cumque seraper laudibus celebranl" ); haec quippe . \ ipsi est requies : terra autem scabellum pcdum , . ejus ; in qua per camem cum bominibus con , vcrsalus sil . Pes porro Dei sancta ipsius caro C . , variis locis nominata est. Quin Eccksia quoque , , Dei locus dicitur; quia eam ad ipsius c&nendas , , laudcs, ceu teraplum quoddam, sccrevimus, in quo eum exoremus. Ad eumdem modum loca tn q u r bus perspicua fit nobis ipsius operaiio, sive per carnem, sive absquc corpore, Dei loca dicunlur. Scienduin autem csl Deum partibus carere ; ul , lotus omnino ubique sil, cl lion pars in parte, , \ ' , \ rnore corporum distrabalur, sed lolus in omnibus, el totus supra omnia exsislat. .
u ,

De loco angeli, et animcs; deque rerum circumMarg. ms. ,

acripiione. 150 Angelus aulcm, elsi non ad . , , iuodum corporis iia in loco conlinclur, ut formam

Grcg. . oral. 34.

Isa. , i scqq.

Isa. i.xvi, i. NOTiE.

" Baruch , 33.

locis adesse pcr operationcm falcbanlur, al non (39) cHr . Dcns igilur, ctc. Ex loci secundum esscntiain, propler locorum pra?eerlim delimiionc qiiani Damasccmis tradit ex Arislolele, foediialem. Hos refellit, tuin quia incircumscriptus colligifur nullo loco Deum conlineri, qtiippe qui immensiisque est, lum cliam quia est iuflnile simnutla corporis illius superiieie circurasmbi possii. plex, cnjus operalio idero sit prorsus ac sua esIJnde cuin Nazianzcno oral. 34, et Nysscno lib. De anim. ei rewrr. dixerim verius, nusquam csse sentiae : eam ob rem necessuni essc ut Dcus illic adsit secundum essentiam, ubi intelligitur opcrari. Deum, et ubiqtie adessc, at<|uc omnium locum csse. Porru S. Tbomas p. q. 8, a. 1 , docel Deum es$e EnimveiO, ut observat Nenicsius, cap. 3, res spirilualis nulli loco praescns esse polesf, eique, ut ubique, srcut agens adest ei in quod agit, u l Deus bumano more loquar , applicari, nisi circa illum locis omribus adesse non censealur, n i s i per operalioncm. IlocNoster confirmat ubi ail, Deum dici operando. Quocirca Epipbanius , baeres. 77 , ait Deum ubique adesse , per virtulein, quo in loeo e$se, et Dei locum id appellari, in quo eju$ significatur, neduin Dei subslanlia, verum ei opeactio exseritur; euvi guippe omnia pervadere ei in
n m

raiio , Deu$ immemitale sua rerum omnium locu* omnibus agere, secundum uniuscujusque disposilioest (iiiquit Maxiinus in cap. \ De div. nom.) Hoc arguQicnluin p e r s c q u i l u r Anaslasius Aiitiocbemis orat. De incircumscripto, in qua dis- , , non ad modum corparum scd m ei$ lanquam earum opifex agcndo. putat adversus quosdam qui Dcum in oiuuibus
9

853

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I .

831

\ * et figuram recipial ; in loco lamen esse'dicilor, quia spirituali modo adest etagii, prout naturaesuae \ consentaneuni est ; nec alibi esl, sed ibi intelligi , , ' bili modo circumscribilur, ubi et operalur. Neqoe , \ . . enim in diversis locis eodem tempore operari potest. . Dei namque solius est ubique simut operari. Natn , \ , angelus quidem ob naturse pernicitaiem, ac quia , , promple ac celeriter pertransil, in diversis locie * , \ operatur ; at Deus, u l qui ubivis, ac stipra omnia \ sii, eodem temporis niomenlo, una el simplici ope. raiione varie ubique agit. Porro aninia, toia loti corpori devincla est, et , \ * \ ' , non pars p a r t i : nec eo conlinetiir, sed ipsuin coit , , , tinet, baud secus ac ignis ferrum ; inquc illo ex . sistens suas ipsa functiones obit. , , , - ^ Solus Deut incircumscriptus. Circumscriptum , boc est, quod loco vel tempore vel animi pcrce\ . , ptione comprehendilur : incircumscriptum autein \ , , \ , qnod nullo borum conlinetur. Quamobrem solus \ , \ Deus incircumscriptus est, qui principio ct fine . , careat, alque omnia compleclatur, nullatenus ipse , ' , comprebensus . Solus enim incomprebensus ipse . , est, nullis definitus terminis, et a nemine cognitus, \ \ qui solus ea vi polleat qua se plene contempletur. , \ 7. \ Ac angelus et lempore circumscribitur (incepU , \ cnim esse ) et loco (tametsi spiriluali, ut praedi , \ , ximus, raiione ) el comprebensione. Nam et alii \ , \ , \ . alioruni naturam quodam modo exploratam habent, prorsusque ab opifice definiuntur.Corpora denique et principio circumscribunlur, ei ilne, locoque corporeo, et coniprebensione.

Marg. ms. , C

ColUctanea de Deo Patre et Filio et Spiriiu sancto;

, . deque Verbo et Spiritu. Solus Filius ut judicaturut; . " (Bterna cum Palre judex pracdettinatione. Deus , \ . igitur omnino immutabilis et invariabilis est. Om, ' , nia enim, qusein arbitrio ac poteslate nostra posila \ \ . non sunt, praesciendo praeOnivit; singula videlicet suo ci convenienli lempore et loco fulura. Quocirca V , . " , Pater non judicabit quemquam ; sed omne judieium Judicavil siquidem Paler et Filius, , \ , , \ dedit Filio , - u i Deus , necaon Spiritus sauctus ; at Filius ipee , \ \ corporaliler u l boroo descendet, inque sede maje , \ * \ slalis scdebii (descensus enlm atque sessio corporis circumscripii sunl)et universum orbem in justitia . . judicabit. , , . ' Omnia a Deo distanl; non loco, sed natura. In , \ , , nobis prudenlia, sapienlia, consilium, ut habitus, , \ * * \ accedunt et recedunl: non item in Deo : nam io eo \ * nibil accidit aut excidit : quippe cum mutalionis , \ * \ et alleralionis expers sit, alque in eo acciden* . * aliquod admittere nefas s i l . Bonum ejiim, Dei Greg. Naz. orat. U. " Joan. v, 22. VARLE LECTIONES * Begii quinque . 7 Hic variant codices. R. 5379 \ . . 2920 . R. 5451 . Nulla bariim lectio lexlui nostro anleponenda. l n R. 2925 legiuir . * Edita , Edita ei Ircs Reg. . Regii item octo, Colb. ct ISoster . Vetus inlerpres bonum Deu$. Si<c infra in novcm Rcgiis, Golb. et S. Hil. , oinissa particula .

S. JOANNIS DAMASCENI 856 comitatur. Qui Deum sempcr desiderat, . \ , $ bic ipsuiu videl: in omnibus enim Deus esl. Ab * \ , eo iquidem qui esi, ea quse sunt dependent : * , nec esse aliquid possit, quod eese non habeal in eo qui eet. Bebus quidem orauibus immistus Dcus \ est, u l conlinens et conservans naluram : at Dens ' , \ . Yerbum sacrae suae carni personaliter unilus, ac nostrs naiurae cilra confusionem admistus est. 151 Nemo videl Patrem,nisi Filiue et Spiritus $ , aancius . Palris consilium et voluntas, sapientia el virtus , \ , \ esl Filius. Non enim qualitatem Deo fas esl ascri. \ , bere; ne alioqui compositum asseraraus ex sub \ siantia el quaUiaie. . Filius ex Palre esl, et cuncla quae babet, ab ipso , \ , babet : nec proinde a se potesl quidqaam fa- * ' cere . Neque enim distinctam a Patre operalio- . nem babet. . Quod Deus, qui natura invisibilis est, per ope" , rationes tamen visibilis fiat, ex mundi nobis siru- , ctura et gubernalione clarum e s t . \ . Iinago Palris est Filius, ac F i l i i , Spirilus ; (40) , \ , per quem ille in homine babitans, ad imaginem , ' Dei esse eidem impertil **. ' . Deus est Spiritus sanctus, inter ingcnitum et , (41) , genilum medius, et qui per Filium Palri connecii- \ , \ * \ Ittr. Spirilus Dei dicilur, Spiritus Gbrisli, mens , , Christi, Spirilus Domini, Dominus ipse, Spiritus , , , adoplionis, veritalis, libertaiis, sapientiae (borum , , , (\ enim omitium elficiens est), omnia essentia re- Q ) plens, omnia conservan : mundum implens per , , esseniiam; cujus tamen potentiam mendus eapere , . non possit. Deus esi aeterna substantia et incoromutabilis, \ , rerum creatrix, religiosaque adoranda conscientia , cst. . Deits et Pater sempiternus esl, ingenitus; tit \ , \ , qul ex nullo genitus sit, Filiumque pariier sempi , lcrrnim genuerit. Deus etiam Filius, qui cum Patre \ , \ \ , . semper exsislens aine tempore, ac sempiierne, \ , \ (&(5 , , \ abeque fluxionc et passione, et individue ex eo . \ , , , genitus Deus quoque Spiritus sanclus, vis
sjKMitiam
B 11 1 1

858

* Jen. , 46. Joan. , 5. Greg. Naz. orat. 37.

Greg. orat.36. .

e t

Sap. x u , 5.

Basil. lib. Cont. E u n .

et Filii Spirilu* sanctus. Idcm ait aucior, oral. 3 De imaginibui, eique praeiverant Allianasius epist. 1 ad Serap ; Basiliusjib. Conlra Eunom.; Cyriliiis, dial. 7, et in Thetauro, asseri. 33. Quod si ratio propria imaginis nataralis est, ui derivala sit abarcbctypo, quidui Spirilus processerit ex Filio ? Quocirca Thaitmalurgrts in professione fidei, poslquam dixit Spiritum ganctum per Filium effulqere, ' , ip&um subiHde imaginem Filii appellai, perfedam perfecli. Graeci quidain post par* tictpium bas voces tnseruerunl , videticet hominibus; quod^glosseuia purium cese alio in loco osiendemus,
(41) . Deus cl Spirilus sanctus,

(40) Elxtor

Imago Palris

est

Filiu$ D medU$,
f

etc. Noster hic Thcolognm cxscribil, qu* orat.33, Anomoeo affirmaini nullum ess<* mediutii inler ingenitum ftl genilum, regerit medium locuni obtinere , procedens : quippe quod ingenitum non est, sive principii <pei'S, neqiie genilum. Caelerum raiione originis Filius medius esl inlerPatrem el Spiritum. Nain Gracorum Patrum ibeologia esl, Spirilum sanclum Palri copu lari pei Fdium, quia procedit a Palrc per Filium. Sub alia rursum consideratione Palcr medius esi inler Filiura et Spirilum sancium, quoruin, Nazianxeno lesle , , nexus et copula sit. Amborum siquideui auclor ei principium cst, cui coluarciit.

857

D E F I D E ORTHODOXA L I B . I .

858

, \ sanclificans, eubsislens; qui ex Paire absque w junclione procedens, ac in Fitio quiescens, ejuadem , \ \ . ei ipse cum Palre el Filio substantiae sit. \ \ . Verbi ac $ermoni$ acceptiones . Yerbura \ \ , est, quod cum Patre subsianlialiier semper est. ' , , \ , \ Rursus verbum est naluralis menlis agilalio, qua \ . :\ - movelur, et inlelligU, el cogilat; veluli lux ipsius . \ et gplendor ex&Uteiis. Est praeterea verbum i n t i [ | . muno, quod i n corde tanlum eloquimur. Esl deni (42) \ que verbum inlelligenlia? nuntius, quod scuicet ore \ , \ , proferlur. Deus ilaque Verbum substantivum est * el subsistens: Iria vero reliqua animi suot facul , \ tales, nec consideraiUur io propria subsistentia. Quorum p r i m u m , naiuralis est mentis felus, , . naluraliter ex ipsa semper ut ex fonte manans: secundum, internum dicilur : t e r l i u m , prolatitium. . *. 152 Hominit Spirilus accepliones variat. \ Eodem roodo spirilus variis modie cocsideralur. . \ * Nam boe nomine appellatur el Spirilus sanctus : * * sed et Spirilus saucti virtules, dicunhir spirilus.
b
i l e m

VARliE LEGTIONES. * > Vox ista in editis et mss. abest, addita vero fuit aecunda manu in cod. S. Hil. ln cod. S. Hil. ex amendalione, . Et in line capilis post , idem emendalor addidit , , \ \ . Qua quidem nec edila habent, iiec alia mss.
c

NOTiE. e$t. Explodit errorem Sabellii, necnon Pauli Sa- Q , et cum Adamo colloculus Ex fnitio mosaleni, quorum una bsec asseriio fuil, ab aterEvangelii secundtim Joanneiu conclndit, Feroum, nilale Verbum in Deo fuisse , inte$tinum, cum sit DeuSy orlumque sil ex Deo, quandecunque in se minime subsisiens ; boc posthac faclum esse vult universorum Paler , ab eo mitii ad quemvii , prolalum, quo, velut operalione quadam Ucum, eoque cum veneril, el audiri, et videri, elc. transeunle, Dcus cuncla condideril, el quo Cbristum Ejusmodi profeclo locutiones gigni, orlum habe^, insiruxerit ad humani generis inelaurationem. mitliy venire, videri, audiri, tn loco reperiri, non Saeculo Ecclesi;c secundo labente Theopbilus, u l nudain operaiionem, sed rem in se subputalur, Antiocbenus , lib. n ad Aulolvcum, sic sislenlem indicant. Quamobrem si quis crror ex mysteriuni Trinilalis eoarrabal: " hoc Theophili loco inieratur, ille saltem nec Sabel , lianictis, nec Arianicus fueril. Graviorem vero ad , - raisit Tertullianus, qui cum feracioris esset ingenti in opere dogmatico conlra Praxeam , conftiniilem . Deu$, in vUceribus sui$ Verbum doclririam novis commentis auxit : quae Gcnnainlesttnum habens, ipsum cum sua tapienlia genuil dius in egregio libello De Eccjes. doam. paucis bis ante hcec universa. Hoc Verbum aaminiverbis conugere non dubiiavit: Nihil ex Trinitatit Btrum habuit operum suorum. Subdit: Verbum este
perpetuo inlestinum in Dei quod antequam quidquam faceret, con$itiarium
y

(42)

ovr . Deu$ itaque

tubstantivum

nistrum,

qui a$$umpta

Patrts persona

in

paradisum

Plato et Tertullianus. Pbilaslriu* Brixiensis, capile 76, haereticos censet, qui dicunl Salvalorem habuily \ , ul qui men$ ipsius prudenliaqne iti. Cum autenx qucecunque pro- primum apud Pairem fuisse, lutn posibac natum posuerat, condere voluisset, - esse. Nam es$e ante, et postea nasci, inquil, cort , hoc ipsummet Verbum genuit pro~ laium, primogeniium omnis creatum, non ut Verbo ipso expers factus \ueril, $ed gignendo Verbum cum trarium est omnibus modis.

eaentia

ad creaturarum

naturam

deductum,

ut

bum , inierius, drci possit, i i l est in sinu Patris, et , prolaiitium, proul potenliam Verbo perpetuo conversatus e$t. Ha?c plaoe accuraia ostendit, qua omnia per ipsum facla siint,altameii Irenxus, lib. u , cap. 49, venenum sub disiiiiction* non sunt. suQkiebaiu, u l bomini gentili rudiori elylo ex Plalonicomra placilis niysterium hoc de~ Verbi inlerioris ei prolati lalens agtiovit, quippe linearel, verique similitudinem ei conciliaret. Ve- qua3 Gnosticorum invenlmn eral. synodo Antiorum procul abcst, tum ab Arii, tum a Sabeltii ira- cbena priore definttum esl, Deum Pairem per Vrpieiale. Non enim duplex Verbum posuil, ut pu- bum Deum cuncta condidUse, ' , ' * , tanquam iavii Petavius, sed uiium idcmque, quod intimum inttrumentum, neque scientiam per se esset el prolatum, , hoc ipsummet
Verbum, i n q u i l , tic prolatitium genuit, ut iltud tecum perpetuo conversans habeat. Arius e conira consistentem

Quamvis autem \er-

lium , , \
%

, sed iptum

e$se genitum

Fi-

docuil per Yerbum inierius, sapienliamque Dei, acium vheniem el per se exsistentem. QuamobretB creatum e nibilo esse Verbum aliud, quo vehil i n - Albauasius in Exposilione iidei Verbuin negat airumenio univcrsum hoc conderetur. Sed et Sa- esse , prolatilium, et , intitirnuni. l u dcinceps Ecclcsia calbolicn. belliuni ferit dicendo, Yerbum islud ex Deo e$se
q$nitum, primogemtum omnis crealurce, Dei admi-

859

S. JOANNIS DAMASCENl

Spiritus item est angelus bonus; spiritus daemon; \ spiritus anima : ac interdum mens quoque spiritus \ . vocatur. Postremo el ventus et aer, spiritus nuncupantur. CAP. XIV.
Proprietates' seu attributa divinas nalurce,

Increaium, et sine principio, immortale, inftniliira, aelernum, materia vacans, bonum, opifex, juslum, illuminans, immutabile, impalibile, incirctimscripluni, incomprebensum, indefinitum, i n corporeum, non limilatum, invisibile, cogiiatu majus,. nullius egens, merum jus sui et liberum arbilrium, omnium dominans, viviQcans, omnipoiens, inGnilse poienliae, sanciiflcare, ac communicatu esse, omnia continere et conservare, omnibusque providere. Haec orania similia suapte natura babet, non aliunde sumpla ; sed ipsa rebus a se condilis pro cujusque capacitale bonum omne impertit. Personarum in se inviccm mansio et insessio (has enim divelli nequeunt, in se invicem circuminsessionem confusionis expertem servanles ; non ut conlrabanlur et permisceaiuur, sed u l simul cobaercant); Filius enim in Patre et Spiritu sancto cst: Spiriius item in Patre el Filio : ac denique Pater i n Filio el Spirilu sanclo : sic tamen ut nulla permistio sit, aut confusio . Unus itera et idem motus. Una enim et eadem trium personarum prosullalio, unaque molio est: quod quidem i n creata naiura perspici nequit.
u

. '. . , , , \ , , , , , , , , , , , , , , , , \ , , , , , \ , ,
a

, , , ' , . \ , \ \, , , \ \ \ \ , , . \ ,\ .
1

lluc accedit quod divina coruscalio el operatio, quae una, sintplex, el indivisa e s l , cum pro boni alia auave ratione in dividuis varia fiat, ac universis ea quae cujusque propriam naiuram conslituunl, 1 5 3 conlinentque, dislrtbuat, simpiex nibilominus maneat, sicque in rebus divisis m u l liplicetur, ut inlerini ea in quae divisio cadit, ad suara siinplicitatem colligat et converlat * . Eam enim omnia appetunt, inque ea exsislunl; ipsaque omnibus rcbus pro cujusque natura esse tribuit. Haec esse est eorum quoc sunt, vivenlium vita, rationaliiim r a l i o , inlelligenlium intelligentia; cuin lamen ipsa, ct supra menlem, et supra raiionem, et supra v i t a i n , et supra esseniiam D exsisiat. Omnia prmentia Deo. Adde quod sine commislione ulla omiiia pervadal; cuin contra niliil eam possit penetrare : itludque item quod simplici cognitione omnia cognoscat, ac divino suo, omnibusque modis perspicaci et aine materia oculo, siinplicissime tam prasenlia, quam praierita, et fulura prius quam fiant, contueatur " : tuin eliam * Greg. Naz. orat. i , 15 et 40.
M

\ \ , \ , \ , \ \ , , \ \ . , \ . \ , * , \ >, \ , \ . , \ , , \ .

" \ , oV . \ ; \ ,), \ , , , \ , \ , \ " D a n . x n , 42.

Dionys. cap. 5 De div. nom. VAllUE LECTIONES.

i l n cod. .

S. Hil. ex emcndalionc addilur, , .

R. 2927; in mirlgtoe

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I . m :at , . quod nullum i n curo peccalum cadal, quodqre . peccala dimitlat. et salulcm afferat: ac dcnique , quod possil quidquid v u l l : non lamen velit quidquid potest. Potesl enim roundum perdere, et rull Greg. orat. 40.

LIBER
. ' [ ' ] .
.
%

SECUNDUS.
CAP. .
seu ?. Ipse saecula fecit, qui antc saecula erat : qucm divinus David his verbis affalur : swculo ei usque in saculum tu es . De quo item divinus De BCBCUIO
M

, ) * ?C, . \
* OJJ .

Apostolus, per quem fecit el

sacula* .
9

\ ] , * . \ . ( 4 5 ) , . , \ >] . , , , \ , * \ " > , , , \ , ^ > , .

Quid tasculum, Gracis . Sciendum itaque, nomen saeculi, seu aevi, muliiplicilcr accipi: complura enim significai. Naro et honiinis cujusvis vita saeculum dicittir. Saeculum ilem, teinpus mille annorum appellatur . Ad hacc sacculuui nominatur, totum prasenlig vilae curriculum, c l fulura illa ac post resurreclionem iraniorlalis vila . Quin saeculum quoque dicitur, non tetnpus, nec temporis pars ulla solis raolu ac cursu deQnila, sivc ex dierum noctiumque serie conflala : sed ille velut temporalis tuotus, ac spatium, quod una cum iis qure aeterna sunl prolenditur Quud enim iis quae tempori subsunl lempus est, boc perpeluis esl sxculum.
4 %1

(44) ), \ , \ sal. L X X X I X , 2. Hebr. i , 5. :g. Naz. orat. 35,58el 42.

| . Quin

Septem

laecula viue hujus,

et octavum

fulurce.

Jam vero septem bujusmodi ssecula dicunlur; boc csi, a coeli terraeque creatione usque ad communem
1

* Arist. lib. De cazlo, lext. 100.

Malib. x i i , 5 2 ; Luc. x i i x , 54.

NOTifi. illam, quae One caritura non est, quaeque lota r, eic. Ua Gregorius Theologus niullie in siiuiil fexsislil, cujus niliil corisumatur, nec praeGnosiici nominc , quod frequens esl lereat, neque futurum sit, non esse ex lolo , riptiiris, quodque Latiue in tatculum verlilur, sed ejus eiTectum : quia Dcus ipse est, ipsaes varias ex Deo emissas signiUcari finxerunt, met aelernilas, \ (eternilatum effeidcirco Deum dici ante siecula, cxstare, et D clor; quia rebus qux inleiligcnlia perripiunlur ula swculorum. Horum deliria post lrenspum concedit, u l sinl aelerna. "* " ( 4 4 ) Jam vero lavil' Thcodorelus in KpUouie divinorum aium. Graecis idem est, quod a*vum et septem tcccula dicuntur. S S . Patres plerique trairo Lalinis : quo sensu dicitur Deus esse dunl universum boc scx annoriim millibus pcr, c l , ante ccvum omne et sccculum. mansurui, quemadmoduni diebus scx condiium ro a j t e r n i i a i c accipialtir, deflnilur ex Boelio, f u i t : Scriplura dicente psal. LXXXIX : Quoniam
sceculum quoque

definitiouem agnovil Philo, i i b . De tnundo, t : , , . wternitale nihil

tf, nec fnlurum

itnabilis

vilcc lota simul et perfecta

possessio.

mille

lem iradtlionem Judsei babent in Tbalinude Iracl.

De avoda zara. Basilius, lib. De slruct. bom. 2, et

anni anle oeulos luos iieut dies una. Consimi-

es Scylbnp. in cap. De div. nom. proprium >se ait, ul s i l , quia semper est \ * , i n q u i l , , ' , . Nam quod neque
neque erit, sed lantummodo esi, hoc, cum hai$e consistens, ita ut non muletur in fulurum, eo quod eral, iu id ouod esl, iilud certe est . Ex quo inferi vitaui

esl, sed soluwmodo

consistit.

Nazianzenus, orat. 44, sepiimam crcaiionis diem alunl consummalionis bujus saeculi flguram esse. L a t i n i , ut Severus Snlpilius, lsidorus , Julianus Toletanus, Romanum Mariyrologium, ci alii q u i bus favet Anasiasius I I , Auiiocbenus, lib. vn in Hexaemeron, lempora roundi in seplem anates distribuerunl. Germanus GP. saeculo XH , ex aucloritaic Hippolyti, Gyrilli et Cbrysostomi, in Expositione liturgiae probare nilitur Anlichristuin posi sox uiillia ei quingenios aunos appariturum.

8G3

S. JOANNIS DAMASCENI

SG4

bominum consummaUonera et resurreciionem. . , ' , \ Eienim privata quidem est consumniatio, raors cujusque; coramunis auiem, et integra, 1 5 4 , . " , . cum communis omnium resurreclio continget. Octavum porro saculum, aevum futurum est. , Caelerum ante roundi productionem, cum ne sol quidem esset, qui diem a nocle distinguerot, , \ ejusmodi eseculum non erat quod mensurari pos- , , e e t ; sed Ule veluti temporalis rootus quidam, et \ intervalium, quod una cum aeiernis rebus exporri- , * gerelur. Aique bac quidem ratione unum est saa- , \ \ , culuin, secundum quam Deus etiam quasi diccret sacularis, nuncupatur; imo et sacculo , , . , aniiquior, utpote qui ipsum saeculum ipse fecerit, , \ , Deus enim, cum solus principio careat, universorum ipse est, tum saeculoruin, tum rerum omnium , parens. Detim porro dicens, procul dubio et Pa- . trem dico, Filiumque ejue unigenitum Dorainum noslrum Jesum Cbristum, el sanciissimum ejus Spiriium, unura Deum nostrum. \ , \ & Scccula iffculorum. Origeni* instauratio damnata. , , Quod autem saeculorum saecula dicuntur, ideo fil quod septem hujus mundi saecula, multa sae- , \ , , \ cula, seu vitas hominum, complectuntur. Atque , , \ ' unum illud saculuni saecula omnia complexu suo , \ , lenet: saeculumque saeculi dicitur praesens lioc et futurum. Porro , seu saecularis, ac perpe- <. \ . tua vila et poena, futuri saeculi nullo fine Hmiiata ' gpalia declaraut. Neque enim post resurrectionem ^ consla guus lempori dierum noctiumque numerus b i l : sed unus potius vespera expers dies erit ^ . (45) (Sole neinpe justiliae probis hominibus splendide et tailarller illucescente); peccatoribus contra, nox ; densa et sempilerna. Quonam paclo igilur cohsere , \ b i l illud millc annorumcurricuturo, quo exacto, ut ^, . Origentis censuil, in iniegrum omnia resiiluentur ? Proinde saeculorum omnium unus parens et effeclor est Deus, qui eiiani cuncta fabricaius est, ac saeculis antiquior exsistit. CAP. I I . . ['].
4>

De rernm crealione. Dei bonitas ratio crealionis. Creatio Dei cogitatio.

\ -

Quoniam igilur bonus, oiunique bonilate praesianiior Deus, non saiis babuil sua ipsius conlemplalione frui; sed pro nimia bonilale aua qtue" Greg. Naz. orat. 44.
u

, ' , \ , : aliud gigniQcanle vocc swcularis.

nobis mHrnut

VARLE LECTIONES. ' Nosterjcai . In Hegg. 12 abest . NOTiE. (45) tolrvr. Quonam ipiur pacto cohcere- 0 angelis alios peccando in damones raalandos, atiog * , etc. Origeiies quidem ipse iiistauraiionem rerum . ' animanda corpora humana delrudendog : non et universi, quam Celsus a Platonicis acceperat, tamen eosdem, aut simiJes eorum qui ante exslihoc cooveilil argumenlo, u t , si idem ab inlegro terint, evenlus futuros. Hunc errorem proscripseaaeculorum rerumque ordo renascatur, nulta super- rat Justiuus Bfarlyr. apolog. 1, ubi docel, non mille esset libertas, el res humanae ineluctabiii neces- annos duntaxat, ut voiuit Plato, impiot^xcructaHaiiate obstringerenlur. Omnino siquidem fore ut dot, sed w perpetuas <\%. PlalQnem legesis Socrales denuo philosophetur, deferaturque ad in Timao. Licet Basiltug, liom. 5 in Hex. instauAreopagum, ut Pbalaris lyrannidem iteruro exerralionem banc Origenis explogerit : eam tamen ceat, u i Moses Israeiilas rursus tranaferat ia Pa- Nyssenus ejus frater aeseruisse visus cat Orat. laestinam, etc. Hsec persequitur lib. iv ConL ikU. caleebelica, cap. 2 0 , et homilia De anima Origenca, cujue cummentum ejusmodi ad amussim fitrr. ejusque verba nou gatis condila ad sanunt non fnit. Putavit mundum bunc sic expialum i r i , eensum revocare lenlarunt Maxioius ct Germaut dxmoncs ct impii in gratiam redeanl, c l ex nus GP.
: : a a

S65

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I .

866

\ , dam esse voluit, quae ipsius afficerentar benefi \ * \ \ ciis, ejusque bonitalis participes forent : eam ofo . , \ causam ex uibilo produeit coodiiqne universa, , , U m invisibiua, quam visibilia; atque eiiam bomi\ . nem ex aspeciabili et non aspectabili ualura COBilaiiim. Porro cogitando creat; cogitatioque illa, Yerbo complenle et Spirilu consummanle, consislil * . 155 . . r [].

CAP.

. Angelorum creatio

De

angelis. Ipse angelomm

\ \ , , ' , , , \ ,
* ,

et nalura.

opifex et conditor esl, nt qui eos ex nihilo produxerit, atque ad imaginem suam creaverit, naturam incorpoream, velut spiritum quemdam aut ignem materia vacuum, quemadmodum divinus
David ait : Qui (acil
X

angelot
i

suos tpirilus
:i

et mini
u..:

, , \ , \ , \ , \ \ , \ , \ .

___%

v..

slroi

$uo$

flammam

tgnis * . quibus eorum levi-

LA

(46) \ , , , , , * , \ , -

laietu, ardorem, fervorem, penelrabiliiatem, et acrimoniam qua Deum desiderant, eiquc inserviunt, describit, atqae indicat eos ad superna ferri, et ab omni materiali cogitaiione exemplos esse . Angelut incorporeus. Angelus itaque est subslanlia iutelligeng, perpetuo motu, necnon arbilrii liberiale praediia, corporis experg, Deo serviens, immorlalilatera i n natura Dei muuerc consecuia:
i T

Greg. Theol. oral. 38, 4 2 ; Dionys. cap. 4 De Eecl.

.

ftier.

" Psal. , 4.

4 7

Greg. Nai. oral. 58.

(46) Tolrvr. Angelu* itaque, etc. Com- C angelum deflnil esse incorporeum, ut vel parum plures e veteribus post Josephum Judxum gic au- absit, . Joannes Scylhop. in cap. 2 gelis corpora aflinxerunl, ut quoedara eorum i n De ccel. hjerarchia scripsit, angeios a Dionysio daemones muiatos esse pularent, quod anle diludeiformes $ub$tanlia$ nominari, quia, cum materia viuni sluprum adroisissenl cum filiabus bominum. vacent, omni quoque coinposilione carent, Hunc errorem egregie confutant Chrysoslomus et , \ * ul quoe Theodoretus, in cap. vi Gen. Joannes Thessalonisint lemperamentum vel compotitio elemenlorum. censis m sepiima synodo acl. 5, auctorilate Basilii, his enim corpora : , illcc Athanasii et Melhodii pronuntiavit angfclos corno- $unt incorporeis, His addam sincerum roet auctoris ribus constare, adeoque depingi posse. Ubi Alhainterprelem Nicephorum Constanlinopolilanum, nasium arbitratus esi auclorem esse quaeslionum qui libro de inculpala Cbristianorum ude contra ad Anliochum. Sed neque Basilius loco quem cila- lconomachos cap. 70, docel jussisse Deum ut vtl Joannes, affirroando loquilur, ged dubriando, Gberubinorum iormae fingerenUir, curo lamen Substanlia eorum, inquil, spirilns aereut forsitan omni forma e.t specie careant: f , , , aul ignis malerfa exper$. \ \ \ Ilis tamcn addi possil et Macarius ,/Egyplius hora. , \ , , \ Nosler quidem ait, angelum, $i nobucum compare , , f t i r , incorporeum prortus haberi,' ein autem cum \ * Verum Deo,

inodum docet eos, quia puras rtunUt

locis quce^ intellectu solo corporum circumienbanlur,

densum

el

materxce eomretum

: at post-

snnt,

n
D

, in

adene,
instar

, nt ad
sint : esl, ut ftqurce alicujiu

p&cipiantur,

. enim natura
comparalum

quoqxu Virlulei sunt sanclistimaque, quce Deo c%Tcumad$Hlunt cumque primis Deo tptendoribui illustrenlur, primi illbis splendoris \$ tunt: spirilus inttilecluale*, et velut ignis nulla tnateria corpore conslant. Ait enim, c Qui facit angelos suos spiritus, et minisiros suos ignem urenf

corporum igiiur condiiionibus vacant. Nimiruin Damascemis boc didicerat a Nazianzeno. qui noo solum angelos imdas meoles, , esaa dixit, *ed, poctqiiam ostendil Deum eo quoque corporis genere non coostare quod quinlum Peripaielici vocabanl, sic argumemando pergit : sin vero Dei corpus angelicum csse effulianl, , ; ; undenam accepeTunl,
angelos

Um. > Et rursum : \ , , \ , \ , , \ , , \ , \ , \ , \ * Cum anUm timplices $int, nec speciem habeant, forma tl figura procul immune$ $unl: quatenu* immateriaUs invinclibiUs inielliguntur, dimentione carent, tangi nec quaniitatm rnoUm, nec qualitaUm habent, atqne idcirco exempti $unt , e/ puntalii ut t * i
9 f

Quainobrem orat. 58 et 42, angelos esse ait ucundos splendores, vel , tpirilut inlelleetuales, vel \ , ignem
materias el corporis expertem.

corpora

este?

cujutve

tunlt

rum opinioneui ex toto proscribere videalur, aie

Quanquam ne alio-

minimam sa^Mnr. Legeiidas Nkepborue dieput. eum Le*ne Arneno.

idtm

867 S. JOANNIS DAMASCENI 863 cujus formam subslantiae ac deOnilionem Creator . , \ , ; solus novil. Quod aulem corpore ac maleria va- , care dicilur, hoc noslri ralione inlelligendura esl* , \ * Alioqui enim quidquid cum Deo conferlur, qui \ gotss rnilli comparari potest, crassum et maleriale . invenitur. Sola quippe divina natura vere roateria el corpore vacat. " , , \ Angelm libertate arbilrii prcedilui. Est igitur angelus nalura rationalis, inlelligens, libera, ver- , , . libilis secunduro sententiam, sive voluntate mula- , \ , bilis. Quidquid enim creatum est, mutalioni subsit . \ , . ' necesse esl : solum autem extra mulationig \ , aleam illud est, quod increalum est. Rursusque , , , \ , \ id omne qnod rationale cst, arbitrii quoque l i - , \ \ bertate praeditum est. Angelus iiaque ut nalura . esl ralionis pariiceps, et inlelligens, liberi est a r b i l r i i ; ut creala, mulabilis est, cui liberum sit vel manere in bono, et in eoproficere, vel in malum inflecli. Angelus incapax pcenilentice. Poenitentiae porro (47), \ , ea ralione minime capax est **; 156 <P" incor . poreus est. Nam quod bomo poenilenliam conse- . cutus sir, i d corporis imbecillitali fuerii ascribendum. , (48), &. Dei munere immorlalis e$t angelus, non natura. Immorlaiis est, non quidem natura, sed Dei m u - , \ . nere et graiia. Quidquid enim orlum habuit, finem \ , \ quoque suaple nalura babiturum est. Solus siqui- , ' , dem Deus semper e s l ; imo et sempiterno superior. Non enim sub tempore, sed supra lempus est, qui fecit tempora. , \ Secunda lumina. Sccunda lumina spirilualia, , \ ex primaria itla luce omnisque principii experte, , * (49) splendorem babentia; quibus nec lingua opus
a

Neines. c. 1. * R. 2950 .
(47)
h

YARIiE LECTIONES. In eodem , ' . NOTiE.

Poenilentice minime C interitui esse, ad planiorem sensum revocat, Timm

capax, qua incorporeus. ldera sanctus Tbomas docet aliisque rursum moineniig probat. Hinc Nosler alibi sparsim a i t , boc csse iiiorlem bominibus, quod angciis peccalum, quia sicul posi morlem nullus boininibus superest poenilentiae locus, sic neque angelis posl peccalum.
(48) , . Immortalis esl,

apud Plalonem, ex quo sumplum esl, verba liaec afferendo, quibus supremus DetiS inferiores deos alloquilur : , \ , , , * Dii deorum, quorum

natura. Solemne esl Patribug sic asserere Deo immorlalitatem, u l caelera ex nalura sua, subsinl inierilui, nisi Dci munere immorlalitalia parlicipes eiliciaiuur. Id u l aslruant, hoc utunlur adagio, Eas Hoc docenl Ircnxus, lib. m , cap. 65{; Epiphanius, bacresi 76, p. 940; Cyrillus in Tliesauro, assert. 20, aliique complures, ac frequenler Damascenus inculcat, ubi de nalura angeli, animae raiionalis,
quoe initium habuere, necestario finem habitura.

el Paier ego sum, et procrealor, immortales quidem omnino non estis, quia procreali. Haud tamen di$solveniini, hoc ex mea voluntale, quce morte poien-

tior e$t, consecuti. Exinde Gazaeus ostendit animam rationalem (idem de angelis dicendum) suaple naturae morituram non esse. Ille enim, qui ut esseni
nostris donum concessit quoque ipsa jam natura

esl. Habent igilur angeli in seipsis, ut ei anima rationalis, quo immortales sint, quippe cum ejusmodi tialuram a rerum auctore sortiti sint. Id et coelorum dispuial. l n Dialogo conlra Manicltcuos exemplura afferi corporis, quod ex se nou move- quod paucis verbis enumial Nicephorus GP. loco tur, eed extraneo el orbico impellitur molu. lslud j ) antebac citalo : \ porro corpus movcri tandem desinit, nisi novus
molus addalur: Eo perinde modo angeli vitali motn inslrucli, eum ad naturalem exsislenlice tuce terminum perlingunt, rursum opificis jusiu, vilaletn illum
a

largilus est, inquit, animis ut sempor esient. Illudque

molum inchoanl, subindeque ,

, ileralo esse incipiunt, reno-

vanlur. iEneae Gazaeus, veriiug ne hac doctrina imiuortaliiali aiiimorum nonnibil delraheretur,
iUud priucipium, omne quod e$$e xncepii, obnoxium

voluntale et arbiirio Dei definitas esse, Damascenug infra, cap. 12, declarat, cx communi Pairum senleniia. prolali urmoni* ope. Nicepborus ConslanlinopoHtanug locutioncs angcloruiu sic edisseiit cap. iuo\
(49) 'A44' . Sed sine uUa

Vl natura $ nec interiiui nec morii subetsinl, conditoris rerum gratia nacli sum. Nalurag

gf,9

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I .

870

\ - sit, nec auribus; sed sine ulla prolali aermonig ope muluo sibi sensa sua conuiiunicant et cou . silia . , Per Verbum omnes angeli creali sunt, el sanclo Spiriiu eanclificanlc consummaiioncm acceperunt, , , \ u l pro sua quisquc dignitate et ordine splendoris , \ graiiaeque participes essent . . Circumscripti angeli. Circumscripli sunl; ncc , enim cum in coelo sunt, in terra versanlur; ncc \ cum a Deo in lerram miUuntur, remanent in coelo. , , , \ Caeterum nec racenibus, nec foribus, nec repagulis, , \ * . nec sigillis cobibenlur. Non enim ceriis ullis lerminis definili aut coerciti sunt. Nullis terminis , deflnilos dico; eo quod probis ct dignis, quibus , * , , " eos Deus viscndos exbiberi voluerit, non quales . \ , exsisiuni appareanl, eed in aliam mulali formam, proulvidentium oblulus ferrcqueat. Nara alioqui id . eolum nalura ac proprie nullis deiinilur terininis, . quod increatum csl. Quidquid enim est crealum, inlra tenninos suos a Deo crealore finilur. Porro aliundc quam a natura sua sanctilatem babenl, nimirum a Spiriiu sancio. Dei illustranlo , \ gralia, futura pracdicunt . Gonjugio minime i n d i . gent, cum immortales sint. Angeii locus. Jam vero cum menies sint, i n , \ (50) \, * hujusmodi quoque locis sunt, qnoc roente inlclli , - gunlur : non quod corporco modo circtimscriban* lur (neque enim more corporuni, quoad naturam , , \ , , Q attinet, figurantur, aut Irina dimensione distenli ' , , euiii). sed 157 ^ ^ se conferant, illic spiritalilcr adsint et operanlur ; nec eodem tcmpore bic alque illic esse c l opcrari possint. * , , lncertum an azqualet subttantia. Ac quoad . esscnliam quidein aequalesne sint inter se, an , . (51) dispares, comperlum non e s l : solus boc scit
w 1 eo B1 u 0 u l ) i 49

Grcg. oral. 38.

50

Grcg. orat. 54.

Thcodorcl. Epxt. div. decr. cap. 8.

LECTIONES. NOTJE

VARLE

R. 2950 . Uudato libri de inculpata Cbrislianorum fide : ille locus sit qui menle inlelJigilur. Est aUem KaX \ , mente perceptus, teu $pirUuali$ locus, ubi intelligi , tur : exsittit inlellectuatii natura et incorporea; , ubi nimirum , prwsens adett , , et operatur, neque corporum more conlinelur, scd , spiriluum. Plura de loco angeli ibidem sub.iicil, o\) . Illustrationis modo eigrad \ , \ , erunl. Diversos ordtnes angelorum Tbeologue , - agnoscit, orat. 5 4 , cum a i t , aliorum alioruinque , alias alquc alias colluslraliones, ampliores, aut , , niinores, esse, \ * Ac quidem sermo quoqucm illisest, quando , tecundum cujutque naturat et ordinit quidem rahone prwdili sunt : non tamen est similis proportionem. Sed el Gyrillus i Thesauro, asscrl. nostri, qui naturali ritalique spiritu vocalium orga51, p. 26G, lanlum lmninis crealurae ralionali i i u norum opc progreditur, et articulatur, percussione perlilum esse a Ueo ait, quanlum unaqua?quc pro oeris (ormatus, transiensque ut audientium tentu sui geueris discrimine capax forel, adeoque percipiatur : sed quia tnaleria ac compotitione , , \ canty iimplicesque et incorporei $unt, invicem ctr- * cumincedunl, suasque mutuo perceptionei specuAiiam tn angelis cognitionem este, majorem in lantur, ut silendo clarim expreniusque sermones archangelii, et runum exceltentiorem in iupenorf misceant, quum alia quavis prolatioue verborum. bm viriulibus. Ubi plane innuitur angelorom o r d i (50) 'Er , in ejusmodi quoque nos aut specie aut genere iutcr sc diffcrre. Logesit locis sunt, clc. Lib. i , cap. 17, explicavil quisnaiu Epipban. ba?res. 04, n . 55. Pvrgit Naziauzenua*

71

S. JOANNIS DAMASCENI

872

creafor Hlorum Dcus, qui onWerga explorale no- \ , . v l t . Splendoris modo el gradu diffcmnt; sive pro , ^gplendorig proporlione gradum gtnl consecuti; , \ , sWe contra pro gedig discriraine splcndorem . , perccperint. Alii aliog illugtrant, ob ordinis vt\ naione praestattliam . Liquet autem eog qui , ;. sublimiores sunl, inferioribug lumen ac gcientiaaa affundere. Angeli rerum knmanarum prceiidtt. Ad cxplendam porro Dei voiuntaiein fones et p r o m p t i , , sunt, eaque celeriiatc prsedili, ut ubi Dei nulus , * \ \ , juggerii, statira inveniantur. Cerlag eliam qtiigque terrae partcg custodiunt, nationibog et regionibus , \ ' praegident, proul a gummo opifice pnefecli gunt: reg nosira gubernant, ac nobia openi ferunt; ea \ . i plane ralione, u t ex divina voluntate et pra> \ ; , scriplo supra nos p o s i l i , Deumque gemper cir- . cumsieni. , \ * Ad malum difficile motentur. Sunt qoidem ad maluro aegre mobileg, oon lamen immobiles pror- \ , , , \ sug : nunc vcro omnino ad Ulud raovcri non pog- . gunt, non suapie natura, ged gralia, eaque congtanlia, qua unico illi bono adbaercnt , \ Angelorum cibut. Deum porro intuenlnr, ut . fcrl caplus ipsorum coque cibo aluntur. , , \ Nobig guperioreg exgigtunt, ut incorporei, at , que a corporea pagsione immuneg; non Umen ab . omni proraug passione Hberi sunt, qnippe quod uui Deo proprium git. Apparitionei atigetica. Trangformanlur airtem
k

quodcanque Doimuug Deus praceperit, atque ^ ""IC , \ , iia ae bominibus congpicuos prabent, eiaque d i . vina mysieria aperiunt. , \ In coelo degunl, unnmque boc munug babent, , \ ut Deum laudent, divinamque volunlatem ejug . exaequantur. Angelorum ordinei. Ut aulcm sanciissimus, (52), \ , \

Dionyg. De cotU > Greg. orat. 58.

hler.

c. 3 ; Greg. Nax. orat. 54.

Dionyg.

De

ecel.

hier.

c. 9 ; Greg. orat. 54.

VARIiE LECTIONES. i Abegt i n edilis : babent codd. omnes. * Edila et R. 2924 . Verum Nosler Dioiiygiaglrum exscribit, qui ail, cap. 7 De ccel. hierareh.: Ka\ \ fftro, propter unitalem illam divini Deegl \ . in edilig.
1

Et divina

$$ca

exsaturati,

eaque convivii,

mulliplici qux nedum

quidem , ob emiisi varietalem admillil,

luminit qumimo

affluxionem, intime

nttica conjuugn.

NuTiE.
el cum Dionygiastro docet, eic a guprema pulchri- D eaae affirmant, eo quod Scriplura passiin narret, ludine angelog aublimioreg informari, t aiia quo- Deum guper Chenibim insidere. Ex quo vero l i b i i que lumina officiantur, \ Dionygiani admissi s u n t ; concors tbcologoruiii ^ - fuit "sentenlia, novcm esse angelorum ordincs, , aliosque pouint illuminare per primi luminii quos cum Damasccno nostro sic rcccnsent, Serainfluxionet et eommunieaiionet. phim, Gherubim,.Thronos, Doininationes, Virluics, (52) &i . Ut auiem $anctiiPoteslatea, Printiparug, Archangclog, Angdos. $tmu$, etc. Augustinus in Enchiridio, cap. 8, conQuanquam auctor Quaestionum ad Antiocbum filelur ge ignorare, an qui Virlulet dicuntur tt A r Thronoa et Cherubinos aote Seraphim ponil. Nec ckangeli gjni, ef quid diuenl quatuor Ula vocabuia, abnuit Dionysiasler, cap. 6 et 7 Ccel. hier. Chryf n * Primeipatut, $ite PutetMet. Gregorius Naxiansostomus etiam Cherubinos superiorcs esse Seraaenug, orai.54,praeiennig8isGbrubim etSeraphim, pbinig d i x e r a l : Cur ergo alis tuh u tequnl Seraaliag recengel. riyggenug, orat. 1 Cont. Eunom. et pkim? i n q u i l , non tolum aulem illi, \ Cbrygogiomut, b o n . 3 D* ineomptehent. el i n cap. , * Epiai. ad Gologa., Tbroaog eotdem ac Cberubim iHblimiorei ip$i$ Virtutct, Cherubim ? Nicepborug

873

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I .

871

; , ct i n tlieologia proslantissimus v i r Dionysius , , - Arcopagila a i t " , ibeologia omnis, boc esl S c i i - plura sacra, coelcstes substantias novem recen . suit. Has divinus ille sacrorum magisler i n tres \ \ ordines dislinxH, quorura primum illuin esse d i \, , - cil, qui Deum semper circumsiat, quemque pro , \, \ xime, nulloqae medio ei cohacrere iraditum e s t : nempe senis alis instructorum Seraphim, oculis , . , , \ plenorum Gherubim, ac sanctissimorum Throno , \ \ r u m ; secundum, Dominalionum, \ i r i u l u i n , et , ^ , \ , \ Potestalum; tertium denique ac postremum, Priin cipatuum, Archangeloruro, ac Angelorum. . 158 Angeli quando creati. Et quidcm non (55) , , < ntilli eos anle alias rcs condHas faclos esse d i cunt; quemadmodum hig verbis tcstatur Grege \ , \ . > " , rius Tbeologtis: Primum angelicaset coelestes vir . tutes cogiiat, ac cogitatio illa opus exstilK . , . Alii posl primum calum condilum eos crealos . " malunt. Quod enim anle heminis formaiionera, , \ apttd omnes constat. Ego vero i n Gregorii Tbeo , \ Jogi eenlenliam manibue ac pedibus co. Decebat . enim primum creari intelligenlem naiurara, deinde ecnsibileai, alque i u deuium bomiuem ex utraque conslaniem. Creatore$ angeli ittni, contra Gnoitico*. , Quotquot autem sunt, qui substanliam ullam, quae, . , cunque tandcm illa, sit, ab angelis creatam etse conlcndimt, boruru ore diabolus loquilur. Cum . , \ , \ , , cnira crcalure sint, rerum miitiiiie condiloree suut. Univcreorum vero opifcx, provieorque, ac 1\, , .\ conservator Deus est; qui solus lincreatus exsi- * \ . stene, in Palre, el Filio ei Spiriiu eanclo laudalur glorificaiur. . ' []. CAP. I V .
14

(54) , , Dion. cap. C De cad. hier.

D$ diabolo et damonibut. Dmionet ex ordine angelorum infimo. Malum et tenebras privationei, conUra Manichxoi. Ex bi

Greg. TheoL orat. 2.

NOTiE. i!P. dteerte, d Clierubim, scrlbit, quidam dixerunt^ nunquam Scriptura testaretur in \ , ^ \ principio Deutn fecitte coelum et terram. Ita quidcm , \ Epiphanius dispulat liner. 63, n. 4 el 5, cui Tlieo Quee omnimn printum, Deoque prodorclus aslipulatur, quaest. 5 in Gen. Basilius vero zimum ex beatis coelestibu$,;je ordinibus gradum et liotn. 1 IIex. et Gbrysosiotnus, boni. 2 i u Gen.; sortem nacta sunt. D tum ciiam Joannes Scytb. in cap. 5 De div. nom. (55) . E l quidem nonnulli eo$ etc. pro allera mililant, quam proptcr Nazianzeni sui Ad A\ ba?c verba scholium islud reperi i n Reg. cod ancioritalem Noeler ampfexus est. Quanquam -451 : Gennadius GP. io catenis mes. in Gencsim, banc 31 \ ex Platonis commentis derivatam asserit. , ' , \ ^ , , , \ ,'\ . \ , , , tci ide 6 , ;, tur fabulat Platonii ucuti ntnt, qui inielligibilia et \ ralionulia antiquiora seniibilibui etse , quanto , , iisdem prattantiora tunt. Nonnulla subdit auctor \ adversus priscos baereticos, qui mundum ab ange* Hoe autem nosse oporlet ganctum lis factuni fuisso effutierunt.
f %

Epiphanium libro I I Panarioruin, h(vc de angelorum creatione asserere, ipsos prfoia die creatoi e$$e cum calum el terra el lumcn conderenlur. hlwc vero probat ex his verbh Dei Jobum vc alloquetilii: c Quando Utmen edebam, omncb anneli me landabant. Si ante cmlum terramgue facti e$$ent, ttt
t

Nyssenum Noster exscribit, i n Calecbeai docentem, diaboluni ejusque socios ex illis angelis fnisse, quibue infcrioris orbis cura niandala crat. Hac veterum conjeclatio f u i l , puta Athenagone, Methodii/quibue Chrysostoinus, nom. 4 i n E p i s l .

(54) .

TerteHris

ordinii

prmcept.

P ITROL. G R . X C I V .

S. JOANNIS DAMASGENI 876 *5 aiigeltcis virtutibug, terrcstris ordinig princeps, , , ; , \ ' , cui cuslodiendu; lenae cura a Dco c o m r a i S 9 a \ fucrai, non nalura malus conditus, scd cum bo , , nus essel, boniquc causa factus esset, aique ejusmodi, u l ne miiiimum iwalitiae vestigium ex Crea- , , iCMre in co exglarel, gplendoreni illum ac bonorem, , (55) quem Creatoris beneficio consecutus erai, non , t * \ ferens, libcra voltinlate, e i co quod oaiura? cou . sentaneum est, in id quod esl contra ualuram, , immulalus e&t, atque adversus 159 opiGcem \ guum Deum rebellationis ergo se exiulit, ac p r i \ , mus a bono discedens, malus evagit . Neque \ . enim quidqiiam aliud inalum e&t, nisi boni p r i , \ \ vatio; baud secugac tencbrae nibil aliud sunt nisi , luutinis absentia. Bonum quippe, spiriluale l u m I T

rocn esl : velirt econlra maluni, spirifuales lene- . &, lwae. L UX ergo a Greaiore conditus, bonusque \ , ' . iaclns ( v i d i l enim Deus cunota quce feoerat, ei (56) , erant valde bona ) , libera voluntaie lenebrae factug est. Una porro cum ipso avulsa est, geque \ rutnac ejus comitem adjunxit, innumerabilis sub- .
M

jecturuiu ipsi angelorum multiludo. Gum itaque cjusdcm ac reliqui angeli naiura essent, propria mali facti sunt, suapte gponte a bono ad malum inflexi . Grcg. Nyss. Orat. caiecb. cap. 6. R. 4986 .
" G e n . i , 3 1 . Quwil. ad Anlioch.

elcclione

quaesl. 40.

VARLE LECTIONES. NOTiE. qutnimo addil illum, lueril essc gimilrs Aliissimo. Nam in bunc sensum giinm post rebellionem, cap. xiv Isaiae allegorice inlerprelantur. Quocirca , priucipatu eorum quce snb caclo sunt, non " " Cyrillug Alex. : , i n q u i l , excidiste. Paulum quippe eum vorare Principem * I ad Ephes. assenlititr
c

poteitatii

bunc Aposloli locuin, ct in Epiiome divin. dogm.; itemque Scylhopol. in cap. 2 De cal. hier. Cyrillus llieros. archanselum eum fuisse putat. Atbanagiug, episl. ad berap. quefn-Gyrillua alicr secutus egl lib. Glapltyr. ex stiiiiino Gherubinorum gradu lapsutn asseril, propler Ezecbielis propheiiam, qua juxla omnitim fere Patrtim congeusum, sub nomine regis Tyrii diaboli casus enarratur. Ulic giquidem semel ileruiuque appellalur Cherub e s tenius. Iluc speclasse Nazianzeuug videtnr in carininibug, ubi eum vocal . Prttnum omnium Luciferum

aeris

hujut. Sic censel Theodoreing in

ere/it potse. Speravii (inqnit Theologus carm. subs(anlia) , magni Dei regios honores; sed cum Deus flcri vellel, totus esl in lenebrag conversns, . Sic quoque Damascenus Dialogo conlra Maquippeqtii rem magnain concupivit: non recte; vam magna res e$l Dcum
nichcco*, Libere diaboLus immulatus csl, inqtiit,

animum induxil

rem crealam ad Conditoris

naluram

eae : mala vero ilfi qui Dent non tit, iugraiutn e$*e Condilori, et ullra nalura: sua* lerminos extolli, \

on valde discrepat sanclus Tboraas, ubi docet illutn apostatam e supremo ordine, Seraphinorum nempe, cecidisse, plures vero ex aliis ordinibus gecum traxisse.
(55) Atque adversus opificem suum.

in sublime elatum. Ab bis

tv , velleque id esse,

quod fieri po$sibile non ut. CaHerum sanclug Tho-

Velcres illos omilto qui stupri crimeu da>monibug ipsis impegerunt. Irenaeus, l i b . iv, cap. 48, diaboluin a Deo defecisse ail, ex quo zelavtt platma Dei
{bominera pula), et inimicum

est. lloc ipsuni Gregoiius Nyssenus approbal in Oralione calecbetica. Auclor Qucetlionum ad Anliocbum, qua?sl. 10, commenlum exgufllal quorumdam,quidiaboluni lapsum e coelis garriebant, quod adorare Adamum noluerat. Allerum scilicet paulo veiusliorem exscribebat, qui vulgo Anaslasiug nuncupatur. Quaestione jporro 126 edilionis Greiser. Itujua fabulae auciores fuisge dicuntur cum Graeci, tuin Arabeg. Etiimvero Mohammedes, sural. 2, idem gcribii; quod eum a Judaeis accepisse Ludovicus Maraccius probal in suis ad buuc Alcoram locuro adnolationibus. Noster docet diabolura i n aurrexigge conlra Deum, quod ex communiori Palram geotentia iuielligendum Teuii, ut ille vo-

illum facere

aggretsus

inas negat diabolum omnigeuam similiiudinem Dei aflectasse, quam rerto nosset obtineri noo posse : nuluit igiiur suprenio reruin Domino obediendo subjici. Quae gubjungil auclor de daenionum natura, Manicbaeog rec ta feriunt, aflirmaniea diabolum csse pessinnnn maleriae gonium, summum raaluii), inalorum o i T i n i u m causam, lencbras subsislenles ct sternag, qui ex sese dsemonea, ceu virluies p r o - ' prias, emiseht, quibus Deu.n, sive summum bonuni, laccss (Tet. Hos Dionysiasler egregie confulat cap. 4 De divin. nom., e\ quo bacc omnia muluaiiim esse Damascenuin arbilror, quibus plura rcperies
in Dialogo cortlra JHanichaos. (56) . Cum itaque eju$dem natura tinl ac angeii. Hoc ex mox diciis

consequiiur, agseriturque a probalioribus Ecclesiae magistris. Jusiimis vero Marlyr, Albcnagoraa, aliique vetustioreg , ut crani Piaionicse gectac plactiis imbuii, deiinierunt dxmones, nediim angelog illos esse, quos cuin fiiiabus bomioum congueludinem gtupri babuisse arbiirabaniur, aed eiiam animag giganlum Ulorum qui ex eis procreaii

fftl

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I .

878

, Nihil damonet po$$unt niti Deo permitlente. , - Quocirca nullam adversue queroquam potestatem , \ , \ \ habeui, nisi qnoc ipsia a Dco certis de causis concedalur; quemadmodum accidil i n Job , et . , \ , \ , \ porcis iilis de quibusin Evangeliofitmentio". Polestalc autem sibi a Deo facta, vfribus valent, i m , mulanlurque, et transformando e qtiamlibet vo. luerinl speciein objiciunt. Quo paeto angeli prcedicunl futura. Ac quidem \ , , * * futura, nec angeli Dei noveront, nec daemones; , , \ - tamen praedicunt: angeli nempe, Deo ipsis dele , . - gente ac praenuniiare mandante. Quo fit ut q u \ , ab ipsis praedicuntui', omnia evenianl. Quin et , * \ daemones quoque praedicunl; inlerdum scilicel, quia ca quae procul gerunlur cernunt; interdum , , , . sola conjeclalione: undo e l ssepe menliuntur, nec fldes illis eei adhibenda, eliamsi, eo quo dixixal rous roodo, s#pe vera dicanl. Quin Scriptaras quo que intelHgunt. , \ Homini vkn inferre non poannt. Nulla porro \ malitta, nullus impurue affeclus esl, qui ab ipsfe , * excogitalus non sit. Quaravie aulem boroiaftni , suggestionibus pulsare ipsis perraissum sit, ne* , \ mini tamen vim inferre possunt ( i n nobis enim (57) , \ silum esl suggestionem, aut admittere, aut non , . a d m i i t e r e " ) , obidquediabolo et angelis 1 6 0 * inexstinguibilis ignia paralus est, ac suppUcium aeternum " ; illisque item qui ipsom ducem sequuniur. , \ C Quod mor$ homini, hoc angeto lapms. Scien , . dum autem illud hominibus mortem prastare, , , qttod lapsus angelis. Post lapsum enim nulla . ipsie poemleniia e s l , u t i ncc bominibus post morlem

" J o b i , 12. " M a r e . v, 15. Yide Jambl. De myti. secl. 4, cap. I I . " Hallh. xxv, 41. " N e mes. De nal. hom, c. 1.
4

NOTJE

eunt : uirosque vero sordidis corporibus aereie vesiili, esseque ad omnigenas sensuum voluplates proclives. Hoinilias quasdam Cbrysostomua nabuit adversus eos, qui, u l ante Tertullianus, ex gentilinra opintone lenebant, animas eorum qui crudeli morte perierant, in dsemones evadere. Sed et Patres aliquando asserunt daemones nidores viclimarum q'ja3 sibi offerebantur ligurire, ac si iis pasccreniur, necnon impuris affeciiunibus dcleciari. Sic Theolo^us, orat. 19 et 5 8 ; sic Cbrysoslomus, orat. 2 in S. Babylam; sic Basilius i n cap. lsaiae : , inquit, \
n

, , , ' , * , \ * \ -

\ * ' , ; Damonet porro corpora qxuedam,

aerea, $eu ijnea aimut recepturos, ut crucimibut toteranait eoadant aptiores, qum potius, t* Aebcre ex quo ceciderunt, atque adeo affeciionem fm~ modicam erga corporalem hunc tnundum. Qutmadtnodum icilicet Adamut quoqug potl defectiontm pellinai tunicat induiise dicilur, cramiorem uliqn* cantem, mortalem, et tolidam. Atqui hase nobi* non diximus, sed cum verbh expreah ea acceperimu$ maano Patre nottro Batilio in eju$ Commen-

, , \ ,

Dcemonibus enim, quod appelentet iinl voluptatum, pestimitque tangantur affeclibus, modi victinue nonnihil aflferunt voluplatis et ulilitatis, harum dum incenduntur mffilu, necnon exhalatione adusti sunguinit, qui subtili ejutmodi exte-

nuatione,
eorum

, ad
ab$umitur. "

* enim per totum rtbui aluntur. ldem repelil in cap. 10. Quocirca Graeci recentiores dxmones corppribus, lenuibus quideo), sed obscenis sordidieque obsitos propler ipsorum peccalum lenent, vim ignis selernum experiantur. Hoc Ecclesiae suae veluti nomine ieslatus esl Marcus Epbesiue i n oraiione 2, qnam Ferrariae ad concilium babuii: terba punt Eugenici) |&

conshtentiam

tanii ttt Isaiam. Hic quem Marcus citat llasilii locus, npn occurril in edilie. Quinimo iu cap. m Isaiac, licet eos rerum materialium deiideriit affiX6$ ei intabeseentet e$$e pergai dicere, corporibua eoa vacare ibidem diserie asaerit, . esl. Quae fuerit mens Damaaceni de hujua ignla ualura dicemue i n alio loco. Quidque Patres ea da re docuerint, excutiemus ad eaput potlremitaa lib. l ? .
(57) '. liuxttinguibiUi ignii par*Uu

R9

S. JOANNIS DAMASCENI

880

CAP. V. Dc vitibiii crealura. Ipse Dcus nostcr, qui trinus unusquc cclebraUir, ctalum fecil el ttrram et omnia qnco in ei$ sunt cuncta nimirum cx nibilo producens; parliin quideni c t non subjecta maieria, u l coelum, lcrram, acrem, ignem, aquam; parliiu cx biace ab eo crcalis elemenlis, vclut animanlia, stirpes, aemina. Hiec enim ex terra ct aqua, aere et igne Greatoris jussu condila sunt.

. E' [']. . , \ , , , , , , , , * , ' , , , . , \ , , , . , <? [*]. CAP. V i . . De c&lo, \ Coelum est visibilium invisibiliumque rcrum . ambitus. HUus cnin) amplexu, lum intelleclualea vjrtules, lum omnia gengibilia clauduutur et cir- , \ \ cumscribunlur. bolum autcm suprcmuin Nuracn . , ckcumscriptionis expers cst, omnia implcns, , \ , \ omnia coinpleoiens, omnia circuiuscribens, ut- , , poie omnia exsuperaaa, omniumque auctor exsi.
nalura cali opiniom$. Quoniam igitur coe\ (58) , \ lum Scripiura dicil, et coelum coeli , et ccelog , \ , ceeJorum , geque Paulug ait esse raplum usque \, ad Uirtium ccelum ; diciraug, nos in univerei , , crealione coelum illud fuisse cooditum accepisse, , qood extcrui phiiosopbi, Moysts sibi placila v i n - :, dicanles, orbem non gicllalum vocanl. Pralerea . \ finnainentuni Deug coelum appellavit quod i n , , medio aquarum fteri juggit; alque ita collocavit, ^ , u i aquas q u gunl supra firmamenium, ab iis qu , \ ftunt sub firmameato, divideret. Uujua porro na- . turam divimig Basiliue instar fumi tenuem ac , \ , sublilem csse ait, ex Scripiara divina edoctus . . " , A l i i autem aqucum, u l , quod i n medio aquarum > * > poaita g i i : alii cx qualuor elementig confialum (59), \ docent: alii denique quinlum quoddam corpus, . dt?ergum ab bis quatuor .
i T M , w Tt T t

C&lum figurce $phwrica. Psal. C X L V , flexacuieron.

(58)

Porro quidam ccelum

(60)

io

6.

Psal. cxui, Psal. C X L V I I I , 4* , I I Cor. xv, 2. " Isa. XL, 22. " Basil. loc. cit.
8 t i T

16.

Gcn. i , 8.

Hom.

NOTJE.
. Quoniam igitur coelum, elc.

Tres laaiuin ccelos esse, aerem gcilicet, tkmauien- terram feratur, ^ Uun, etgpbttrara in oua nulla gunt astra, bic i n , cttm Plato dfculcal Damageenug. Nam cavebanl Patres ne coclocal igne terra coslum constare. Paucis explicai rum numerum augeudo, quoquo modo Gnosiicig Emesx episcopus quid philosopbum moverit, n favereni, quorum alii septem ccelog a totidem v i r quinlum boc corporig genus inducerel; eo quod tulibug conditog, aln plureg, alii 565 numerabant. nentpe eiemenia sursum deorsumque moveri api;^ yuaraobrem Gbrygoglomus hom. 4 in Genesiiu, nala sint, ccetum vero et sidera orbico motu cican] mum lanlum coalum p o n i l ; duog Theodorelus, tur. Arigtotelig senientia ealcnus Palribus displ i quorum alierum ab inilio cum terra productum cuit, quatenug quinluin istiid elemenlum loco c o i fueril, allerum poel divisionera aquarum ab aquis, porig e&ge Deo eenserct: verum semoio errore quod flrmamenlum appellatur. Basiliog vero ireg S. Thomas conlcndit cajlestia corpora alterius esse ogge probat hom. 3 i n Hexaem. ob raptum Pauii in naturse ab iia quae ex quatuor elemenlis concreta teriiuin coelum. , gunt. Neulri parli favere se leslatur Nyssenus iibro (59) " . Atii donique fn ., u l i nec Damascenus. quintum corput. Ui gunt Peripaietici, qoi coelesies (60) fdv oiv . Porro quidam orbea a coritiptione iinmunegcengueruiit, nihilque cop/ttiit, elc. Sy&tema mundi, ut ab Arigioiele et adeo comamne babere cum quaiuor elemeniig. Ptolemaeo iradiium fuit, Nosier primuin explicat, *, inquii Netnegius, Cap. 5, quintum cortom deinde opinionem gravissimorum auctoruui f* tndftdi, caluU et volubiU, quod catlume quaillnd explodenlium. l n big primag apud Graecog iuor elenuntit amflatum c$u nolit. Appellat mUem l e n t i Cbrysoslomug, qui mundum bemispberii

volubile

quintum

illum

corpu* quodin
9

orbem

eircutn

881

DE F I D E ORTHODOXA L I B .

, , - mundiim univergum cingere, \Q\ rotundeeque figurse cssc, ac supremam undique mondi partem obiirtere censuerunt: cenlrum aulem toiiug iltiaas ' j/ \ \ quod compleclitur gpalii infimam mundi parlem csse ; ac levia quidem rooiuique facilia eorpora , gublimem a Creatore sedein accepisse; gra>ia au , tem ac deorsum vergentia, inferiorero regioneui, , \ . quac media csl. Ignis porro lcvissimum esl elemeo , lum, quem protnde post coelura locaium esM aiunt, selheremquc appellant; post hunc, i n infe , ' . riori loco aerem. Terram aulem e l aquara, u l \ , , graviora el deprcssiora corpora, in meditollio , pcndere; ita u l e contra, deorsum lerra git et , \ > aqua (aqua porro terram levitale superai, ob , idque facilius quam illa movelur), sursum auteei , , , , in orbem, velut integumeniura quoddam, acr ac undccumque circa aerem, actbcr, lumque cslra , . haec omnia, coelum expansum in orbem. , Ctoli mottu orbieut. Orbico aulem rootu c , lum volvi docent, et ea qu inira tunt amplecli, u l firma, ncc decidua maneant. . Planelce tepiem, eorumque orbe$. Ad haec * , sepicm coeli orbes esse dicunt, qiiorum alius alio sublimior s i l . Quin cliam subitKssimae cujugdam , ' substantia?, fumi instar, illos esse astnranl; ain. ' , ", , , , ", , gtilosque in singulis orbibus planeiag eedera ba- . , bere. Seplcm siquidem planetag esse dixeimnt, Solem, Lunam, Jovem, Mercurium, Martem, Ye . nerem, Saiurnum. Venerem aulem i l l u n , modo , Luciferum, roodo Yesperum vocant. Eos varo ,
f M

, . , ' .

" , , , , . , ,
n

planelas ob eam causam appellanl, quod contra ac coelum moveaniur. Nam, cum ccelum et sleta reliquae ab orlu ad occasum motum babeant, b i soK ab occasu ad ortum feruntur. Id quod eo facile dignoscitur, quia luna singulo quoque ve<epere aliquanlnm relrograditur. Mundi partet superioret et infimm. Omneg itaque qui rotundum coelum esse censuerunt, sequft intervallo ipgum, tam a guperioribus, quam ab obliquia el inferioribus pariibus lerra abeaae ac

* Basil. b o m . 5 i n nexaem. YARI^E LECTiONES.

"Ediiio Veron. ct 5 cod. . NOTiE. ii^iira conslarc aflirmaut, ut coelnm orbico molu i> a!ia psalmi x v i u , subjungit, svmmo caelo egretnon moveainr, el admodum fornicis terram ope^ sio eju$; q u o r n m siinilia sunt, q u i b u s Ghrislus a i l r i a l ; lanquani in iulima parle reriim sila sit, Malth. x x i v : El congregabunt eleclo* ejus summo vcluli f?ex aut siibecdimenlum. Atqui boc infert Ctielornm ueque ad terminos eorum. Unde gic aggue\ illo loco Epistohe ad Ilebrasos, cap. v i n , 2., i n i t : , . ii 1 ii crelum vocalur tabernaculum quod fecil Domi- / Quod erbii nu$. Ubi sunl illi qui volvi cozlum asserunt? i n q n i t : e$t, extrema habet. tfam quod undique rolun dum est, id nullum terminum habuerit. His Coginag ; ubi >lli qui ipsuni rotnndce figurcc esse pronun- Indicopleusla gucceiittirialitr, cnjus opug nuper tianl? utraque hla hic sublata tunt. Ilanc scnten- cvnlgavit vir cximiai erudiiionig R. . 1). Bernarliam Procopius Gazxus iisdem verbis propugnat dus Monlefalconitis, cum variig /iguris, quibug in cap. iGencs.,sed ct iinitnitir Severianum Gaba- priscum illud universi gystema repraesenlatur. Hoc lilanum. qui orat. 3 De opif. mundi, ubi Isaise lamea derigeral Hicronynmis, in cap. XL Uais. BaC.XL vcrba ba?c seciindum LXX Interprelcs affert: gilitig quoquc, hom. 3 in Hexaem. uliro concedit , terram c o D l u m q u e rotnnda esse, et coelum orbico Qui tlatuit ccelum ul fornicem, motu volvi. Hunc ct Maxtmug in tabulis gequilur; et extendit ipsum velut tabernaculum. Quibus bax qiiibus Nogier diascngus non cst.

883

S. JOANNIS DAMASCENl

884

diitare aslruunt. Ab inferioribus autem obli- qulsque partibut dico, quanlum ad senaus noslri jvdicium atlinet. Naio alioqui, ut ex diclie sequim r , coblum undique euperiorem locum, lerra i n feriorem obtinel. Aiunt insuper ccelum orbiculat i m lerram cingere, secumque rapidissimo molu aolem, ac lunam, el siellas circumferre; cumque aol supra terram esl, illic diem esee; cum vcro rrabterra, nocteni. Rursusque, cera snbtus torram sol subierit, hic nociem, illic diem esee.
Cotlum quibut probari videntur non esse unde-

- , , . , \ , , , , , . , , . , 6\ dififltr, . KaV , , 9

qutque rotundum. 1 dimidta tantum parte phaericae flgurae corfum essc sibl flnxerunt, his dWiniloqui Davidis verbis 1 & ^ opinionem
n e a m

adducti: Extendem

coelum sicut pellem calum vtlut

; quo qui
ilem
B

den

Tocabulo

tenlorium

signiilcatur; beati
forniam
T >

, ,

leaiae : Qui ttaluit

Tum

eiiam quia, cum sol et luna et stelias occidunt, terram aboccasu a q u i l o n e m vereus in orbem pcragrant, atqne ita mrsue ad orlum ?enitiiit . CaHerum quoquo modo baec habeant, o m n i a dWino jussu facta et stabilita sunt, divinamque olunlatem et conaiUum pro firmissimo funda

\ /5, ). . ", , , , , \
. ' "* tdr
f %

. *

mento babent. Nam ipu culum tmculi,

dixit,

el facta $unl: et non prteteribk

ipte ".

mandavit efcreata suni. Staiuit ea in ceternum et in $aprccceptum powit,

Call tre$. Itaque coelura coeli, primum illud ccelum est flrmamento superius Ua duos jam COBIOS babee : nam firmamenlum qooqae coeli mine. Deus appelhmt . Deinde familiare e*t Q Scriptorae aerera etiara coeluin nuncupare; quod fidelicet earsura cernatur. Ait enim, Beneditite, 0tnnet volucre$ cceli * hoc est aerie. Ar quippe aviura regio est, non ccelum. En coeloa tree, quos divinue dixit Apostolue . Quod*si seplem illoe orbes sepiem esse coeloe interpretari libeat, nibil 1ioc veram doctrinam labefaciabh. Quin ex usu qiioque est Hebralca? Hnguse, coelum plurali ira* mero coelos vocare. Ac pruinde corlum codi dicere
T f M

, , . * . , \ , . ,
\,
%

f olens, cotiot
M

coelorum d i x i t ; quo ccelum eceli s i -

gniOcalur , quod firmamenlo superius est, aqiwe Uem qaaa super coelos sunt, sive aerem et firmamentam; vel septera flrmamenli orbcs vel denique ipsura flrmamenlum, quod de more Ilebraicse linguae coelorum nomine pluralivoce nuncupaUir, inlelligit. Calinatura corruptibiUs.J&m vero, cum omu
u

. , \ . , . ., , . - . , * , , , , , , D. , (61) " Peal. C X L V I I I , , 6 Psal. C X L V U I , 14.

Psal. cin, 5. " Isa. X L , 22 Cbryaoaft. hom* 14 el 17, ad H$br. Nyes. De opif. hom. Gen. i , 8. Dan. I H , 89. * I I Gor. X I I , 2.

Greg.

1 1

VARLE LECTIONES. R. 2427 . R. . NOTiE,

ovv. Jam vero omnia quaj ortum

itmunt, elc. COBIUIH corruptioni obnoxium esse negant Aristoielica* eectae palroni; quia qualitates Illat non admittit, quibus cum elemenU inter sa piignant. Irenxus vero, l i b . i v , cap. 6, aliique PaIres coelos esee corruiopeBdos asserunt, propter Scripturam dicenUo), fore t , eadi tranuant, ui
$%cui MHimntum veleratcant, ac ptreant. Basilius,

61)

in Hcxaem. eamdem ac NosCer rationem addit, cur cccli sint interituri. , ")( Hom , i n q u i t : Qnm tempore initium nobent, firum habeant prortui necasum e$t. Nam $i (entporaU principium habent, dt fine neutiquam dubi-

tavtrit* Quocirca deridet roalhematicos, quod posl assidoaa apeculationes suas nihil de immdtationt

S85

D E F I D E ORTHODOXA L I B . I I .

<6

$, , * \ . , , \ \ * , j , *, , .

nia quae ortum bauuertiiil, jtixta nalurse geriem corruplioni obnoxia s i n t " , tum ipsi qunqiie cnell, tametsi divino munere et gralia contineantur et conservenlur . Solus autem Deus guaple natura principio et fine caret : quamobrem etiam dtcium esl : Ipsi peribunt, tu autem permanebi . Ouanquam non prorsus interibunt coeli. Veterageent enim, el sicut opertorium convotventur, et mutabuntur: eritque ccelum novum, el terra nova . Caelerum muliis partibus ccRlum terra majus . - - est. Nec vero cocli essemia investiganda eet, , . quippe quam cognilione asscqui ncqucamus. (62) , Cuali inanimati. N H I I I I S porro coelos, aul lirnii , \ naria ammaia esse arbilrelur : 163 quippc et- sensu c a r e n t . Quare oum aii Scripiura, L<r. " cl , , ^lenlur cceli, extullel ierra , bis verbis angelos , \ qui in c<eIo, et homines qui in terra sunt, ad laq . , liliam invitat. Quin prosopopoeiae figura u l i , et de ' \ inanimis perinde ac de animalis loqui solet Scri , ptura : quo i n genere illud est : Mare vidii, . , fugit : Jordanii conversut etl tetrorsum . E t : , , , , Quid esl iibi, mare, qxiod fugisli, lu, Jordmih, ; , \ quia conversut es retrorsum ? Ritrsusque monles , \ et colles roganliir, qtiae subsultaiionis causa : , , non eecns ac nos dicere solemus : Coacla esl om , nis civilas, non ut aedes, sed u l cives signiflceiDQS. ^ Huc eiHim attinct illml, Coeli enarrani glorttm , ' Dei non quod ejusmodi vocera miltant, q u n corporeis auribus percipialur : ged quod amplitti , ?, ^ dine sa Opificig potenliam d^clareni, quorum * , inspecla pulcbriludine, Condilorcm, lanquam oplimuin arliGeem latidibus celebrainus *. . ' ['1. CAP. V I I . , , ^ , De hice, ignt, tvminaribns, $, luna el stellis. , . Igni$ elemenium. Lux, ipu igni$, seu mlher. , nebra lucis privaUo, contra Manicha?o$. Ignig , \ , , \ , unnm csl ex qiialuor elcmemis, leve el cxterig altius- tendens, urcndi simul et illuminandi vim . ;0 - - . babeas, die priino a Crealore condilum. Ait eniui
8V 8 8 M M a n i , n a 88 8 i N M 9

Plato iu Tim. " Basil. bom. I et 5. in Hex. Just. qnsest. 95. Psal. c i , 27. Apoc. xxi, I . Basil. bom 15 in Hex. Psal. xcv, 5. Psal. cxui, 5. lbid. 5. " Psal. x v i i i , U Basil. boiu. i ct 5 in Uexacra.
83 8 T 88 90 8 1 8 4

LECTIONES. . \ ^. eoeli orbisque perceperint, sed vana tanium tra D lenucrunt non solum Maniobaei e magorura superstiiione, verum et Origanes, iaier cujus profaaa diderinl , de aliera generalione, seu inslauraiionc, sceculi in gialuin dngmata hoc qnoque rcccnsent Hieronyinus epigt. pristinum. Cbrysoslomus vero mtuationem solam ad Aviinin, et Jusiinianus Auguslus in Analheeiaagnoscil, quae sil pones formam el fignratn, quam- tigmis, quog quinia synodug approbavil. Exbinc quc adeo q. d. irantfiguraiionem, apparel raiio cur Damasccnug boc destrictim proappellat, suinpio vocabulo ex Epislola ad Roma- scripseril. Quod ut prrstarol, nonnulla Scripturai lios, cujus verba ad bunc moduin citat, )oca, similia eorum quibis Origeneg abusug erat hotn. \ in Ezech. por flguram prosopopceam scripta , tranifigurabit, $eu reformabii esse adinonel; eo prorsug inodo quo Auguglinus tiunc mundum. (62) . Nulius porro ipse, lib. n Relracl. c. 2 eadcm inierpretalus Tueccelos, elc. Gentiliuin bic prsecipuug error full, r a t ; etsi lib. u De gen. ad lil. cap. 17; el in Enchicoelos el sidera animata essc, qtue idcirco ccu to- ridio, cap. 58, pcne concesserat golem, lunam el giellas, animig prsedila esse, ad avgelorum Udetu numina colebant. l d Plaio docuit in Timwo, QHlalem petuneu. queni librum Laline C.icero inlcrprclatug csU Wein

8 S. JOANNIS DAMASCENI 888 diriua ScriptdiV: Etdixii t)t*$: Piut tux; et facla 6 , , * lux . Nequeeaim, u t quidam e i i g t i m a D t a l i u d \, quidquara ast ignis, q u a m iux. Alii autem elemen- . tarem hunc ignemaere superioremesseaiuni.quem , , &, rocant aetbera. Inprincipio igitur, hoc est dieprimo, \ . " creavit Deus lucem, quae visibilium omniuro crea- , , . t a r a r u m decoset ornamentumcst. Eienim silueem , , sostuleris, omnia in tenebris jacebunt ignota, ut quae pulchrilodinem a u a m conspicuara reddere non . , , . possint : Vocavil autem Deus lucem diem: tenebras , . uulem voeavit noctem Porro lenebrae subslanlia tdla non aont, sed accidens. Neque enim aliud sunt , quam lucig absentia. Aer quippe i n aua substantia \ \ \ lucem non b a b e l Q u a r e ipsum boc quod aer , ' , , . lucc carcat, Deoe vocavit tenebras. Quin ne ipsa quidem aeris aubgiantia lenebrae sunt, sed lucis , ' * \ \ privatio : quod accideng poliug qoam substantiam . indicat, Nec vera nox prias vocaia est, sed dies : ' , ac proinde antiquior dies est, n o i posterior. Diem * * ergo nox sequitur; atque ab unius diet orlu usque , , . ad alium diem, dies unus est cum nocte cotijunctue. Ait enim Scriptura: Et [actum e$t $, factum
4 r

est mane die$ troni

9

t r

Primi I r e i die$ eum tol non eiui. Lnna ttellatwn munu$ in nocie. Et quidem tribus primis diebug, luce Dei jussu, tum s e s e diffundente, lum F u r e u s coolrabenie, dies et nox exstilere " . At die quarta feeit Deus luminare majag, nerope solem, ut diei praessct (per ipsum enim dies efficitur; dies quippe esi cum sol supra terram exstat, dieiqoe spatium, cursus ille quem ab ortu ad occasum usque gol gopra terram peragit), 104 alque item G luminare rakiua, boc est lunam, et stellas, ut nocti pra?essent eique lucem ferrent. Nox porro est cum aol infra terram e e t : noctisque spatium egt cursus ille, quem gol ab occasu ad orlum sub terra conficit. Lona i g i l u r , e i gtellae constitul sunt, u l ftoctei Hluglrarent; non quod interdiu sub terra penihig delilescant(nam tuncquoque gtellae in ccelo super terram gunt), ged quia sol eas, lunamque ptendoria sui nimia ampliludine operieris, elucero non sinil.
r

, \ , , \ . , , \ * * , \ \, * \ , , \ , \ ;, . , , \ , . , \ * , \ , . , , ' . , , .

Primigenia

lux tuminarilms

indita.

Hisce *

minaribug primigeniam luc6m sinpmus ille rerum Opifex indidil, non quod alterius luminis pemiria laboraret; ged ne lux illa supervacanca manereu Lunrinare giquidem lux ipga non est, sed lucis ^ conceptaculum **. Pltmim $. Tnter b*c autem luminarisr ptanetag geptem recengenl, quog contrario ac coeliifn motu volvi d i c u n l ; quocirca ptaneiai, erranUart ttettat, eoa appellarunt. Ccelum enim ab orlu ad occagum volvi inquiunt; planetas autem ab " G e n . 1 , 5 . Ibid. 5. td. . 6 in Hexaem.
1

\ * , * *
98

Basil. bom. 2 in Hexaemv " Gen. i , o. VARLE LECTIONES.

Bagil. bom, 2. io Hexaem.

EdUa et Hegii , conlra auciorig veternmqne genieniiam, Cod. S. Iftl., Kegiioclo, Golb. c t N . hic el infra .
T

qui ignora

supra aercm slalueruirAr

D E FIVE

ORTHODOXA L I B . .

occasu ad orttim : quos etiain coolum rapidiori suo inolu sccum circumferat. Seplem pnrro planciarum , . * . , hacc sunt noroina : Luna, Mercurius, Yenus, Sol, Mars, Jupiler, Salurnue. Tradunt insuper, in uno, ", ", , . quoque cceli circulo unum ex scplem planeiU ' , cssc. . In prinio nempc, id est sublimiori, Saturnunu :, , . In secundo, Jovem. , . In tertio, Manem. , ". Q S ? ln quarto, Solem. , ". QIn quinto, Ycnerem. , .

In sexlo, Mercurium. , . , \ , . ( In septimo denique ct infimo, Lunam. , ' Anni quatuor tempora et conversiones. Mundm , , j j lempore condilus. Cursum aulcm cunt , sine intermissione tenent, qucm eis Condilor i n . , , dixit, et sicul ea fundavit; juxta illud divini Da \ vidis : Lunam et stellas, quas tu fundasti Nam . verbo, (undasii, ordinis lenorisquc ipsis a Dco , , , concessi lirmitatem et conslantiam significavit; . cum ea slaiucril in lempora, et signa, et annos. , Per solem emini qualuor tempestates, conversio \ ncsvc conslitutintur : quarum prima vcrna e s l ; \ , qua nimirum Deus condidit universa : idque de , claranl ctiamnum flores vcre pullulaiites. lUrc autera convcrsio, apquinoclialis diciltir : quippe . cum diemduodecim horarum, totidemque, noclert* , , , , eflictant. Porro illa ex medio solis orlu conslituihir, \ \ ' oplimaque lemperie est, sanguinem augcns, cali - C daque el humida alque intcr hicmcm et a*stalcm; \ , bicmem calore et siccitale, spstalcm frigcdine et , buniidilale superansquc. Ilaec pars a vicesimo prinio '. Marlii ad viccsiinum quarlum Junii exporrigitur. , Deinde vero solis ortu ad seplenlrionales parlos , aliius assurgente, solsiitium a^stivum sucecdil, , quod intcr ver et aniumnum locum mcdium tcnel, , ,, a vere calorem, ab autumno siccilatcm halens. . Calida namque, el sicca est aeslas , cl flavae bilis , ' tncrementiim \Q5 ^ - Hu]us porro niaximus , . dies quindeciin boras complcclitur : nox quam ' brevissima novem borarum spalio dcfinitur. Atque '. - baec quoque a quarto et vicesiroo Junii die, ad , quintum et vicesimum Seplembris perlinei. Poslea , , sole rursus ad medium orlum regredicnie, autum, , , ~ D nalis conversio aestivam excipit, mcdia quodammo , , do inler frigtis et calorem, siccilalemque c l b u , morem, atquc intersestivam et bibernani lempcsla . , tes interjecta; ab aisliva videlicct sicchalrni, ab . biberna fngedinein habcns. Frigida enim et sicca est, alramquc bilem augere soiet. Atquc bxc r u r , , 8usa?quinoclialis convcrsio dicitur, ul quse duode cim borarum, tum diem, tum noclcm babeat. Pro~ ', '.
1 acit 1

P w l . VIIF, 4.

Basil. bom. 6 in Uexacm. VARliE LECTIONES.

Cod Colb. 4780, c i S. Hil. planelas eodem ac edilaordine reccnsct, scd sjngiilis meiatla gingula. quaeeorumdem influxu generari dicuntur, assignant : , , , , ", , , , . Cod. Colb. 4780; trc$, ct . .
1

Wl

S. JOANNIS DAMASCENl

tenditur autem ea a viccsimo quinto Septembris \ , , ad vicesimnm quintum Deccinbris. Tum sole ad Inferiorera demissioremqiie^ hoc est meridionatcnv , \ , \ ortum, iabenle, biemale solsiitium ac tempesias , \ aubit; quae frigida et humida est, mcdia inler , auturonalero et vernam qualilate. Ilaec porro bre- . vieeimum d i e m , novera borarum, longissimam , , noclem, quindecim babet, ac pituilam augel: alque , * a Decembris quinlo el vicesimo die ad primum et viceeimum usque Martii se porrigit. Sapienter enim \ ' ' . a rerum Conditore provisumest: ne aliuqui a sum- , na frigore, aut calore, aui bumidilale, aul sieci- , , , tate, ad eitreme contrariam qualitalem trans- , cuutcs, in graves morbos incidanius. Periculosas , ^ enim esse repentinas mulaliones ratiune ipsa do . ceintir.

Ad bunc iiaque modum sol qualuor conversiortes, perque eas annum efficit; dies item et nocics conslituit : dtes, inquam, cum exoritur, et supra lerram exsistit; noctes, cum lerra subit et occidil, ideribueque aliig, luiise nimirum et slellis u l i l l u ceant^ concedit. Signa duodecim xodiaci. Aiunl etiaiu duodecim coelo signa ex astris esse, animaliuin nominibus nuncupata, quae contra, ac sol, c l luna eaeterique rrantes rooveanlur; per eaque signa seplem plaaetas transire. Aiqui sol qnidein in unoquoque aignomensem unum perficit, duodecim sigiia lolidem imensibus pcrngrat. Uorum porro signorum nomina bac sunl, bique eorum mcnses. Ariee, mense Marlio, dic 21 solem excipU. Taiirus, mense Aprili, die 2 3 . Gemini, mense Maio, dic 24. Cancer, monse Junio, die 24. Lfto, mense Julio, die 25. Virgo, mense Auguslo, die 25. Libra, mense Seplembri, die 25 Scorpiug, raense Octobri, die 25. Sagilarius, mense Novembri, die 25. Capricornus, mense Decembri, die25.

, ' , \ , , \ * , , ; * \ , , \ ,, \ W , , , \ , \ . * , , ol . , * , ', . * ^ \ ', \. , J j [ ^ '. , \ , \ , ^ , '. , \ , '. , ^ = \ ,'. , \^ \ , '. , \ , .

1

,^ \ , '.

Aquarius, raense Januario, die 25. ,: \ , '. Pisces, mense Februario, die 24. , \, '. Lunoe curtus brevior. At vero luna, ut quee < ' fiiferiore loco s i t , celeriusque zodiacum orbem D , , peragret, singulos menses lota duodecim signa - - percurrit. \ Quemadmodum enim, si intra , * orbtm, alium quemdam orbem facias, interior or- \ , bis illo iwnor inveuielur : eodem modo cum luna , \ . htferiorem sedem nacta slt, brevius quoqtie ipsius eurriculum s i l , citiusque conficialur necessum cet. 01 " (65) Sidera quorum $igna tinl. Nihil libertati afliciunt, YAKiiE LECTIONES. R. 5 Colb. unus, cod. S . H i l . .
T

(65) 01 oSr kdrixoL Jam vero gentilet, elc. Gentiles qui res humanas ineluclabili falo regi uubant, eleganter liemesius confmat, cap. 55 el 6,quem Nosier hic aequitur. Id argumenti frequcnler tractarunl doclores alii : uodc pesaime, apud

Cbristianoe audierunt aslrologi, qui cx sidenm inspectione futurorum cogmiionem sibi arrogarunt. Origenes, in Philocalia, cap. 22, quod rx lomo 1 Comiiientariorum ejus in Gencsim sumpdim ett, denionslrat ficri nun posse, ut aslra rerun c i

895
x

DE P I D E OHTHODGXA L I B . . conlra falnm.

894

, , \ , , , , \ ' . \ , , \ , \ , \ , , \ , . , . , * , , ' , , , , * \ , , , , ,

Jam vero genlHeg, perhoram si-

derum, solis nimirum et lunae, ortum el occasum, concursumque, res omnes gtibernari asserunl ( i n liisenim aslrologia versalur); nog contra imbrem quidem ac serenUalcm, frigug ilem el calorcm, buroorem et giccitatem, ventos deniquc, atque aliaejusmodi perea significari non inius inficias : quod' vero actionibus nostris omen ulliim imporieni, i d ' pernegamus. Nam cum libcri arbitrii a Condilore praediti simus, binc efflcilur ut actiones nosiraar juris nostri sint. Alioqui, si ex giderum inolu cimcta facimus, sequitur ut ea quae facimus neoesettate faciamus*. Id porro quod necessilate fit, nequ* virtus, neque vitium est. Quod si nec virlutera, nec viiiura babemus, profecto nec laudibus, neo
a

* , & supplici digni sumus : atque Ua iniquus Deus * reperietur, duin aliig res secundas, aliis calamitosas , . bribuilllmo vero ncc gubernabit Deus res conditag, - , nec eis providebit, si quidem omnia necessitate , agaiUur ac feraitf u r ; supervacaneaqtje iiv nobis , \ erii parg ralionalis. Nam si nulla actio e nosiro . arbilrio pendel, fruslra consultamus: vis quippe ralianis- utique consuliaadt causa nobig coucessa est: unde eiiam quidquid ralione uiitur, arbitrii qpoque Hbcriate pracditum est. , , . Sidera prognostka. Quamobrem boc dicimus, , , gidera neceorumquac coniingunt, nec ortus eorunf , quae nascuntur, nec eorum quae pereunt, interitug , \ . causas esse : verum signa potius p l u v i a r u m " ' , \ , aerisque mutationis. Quanquam nec defulurus * \ ^ fortasse est, qui bclloruni ea quoque signa essa 7 , \ ,, \ dicat, tamelsi non causas. Qutn aer quuque aeole, , \ ). , , etluna, et astris alia subinde alque alia qualilale \ . ' * aJTeclus ,. diversa leraperamenta, babitusque, ct , \ . aflectiones g i g n i t . Habitus porro inler ea quae i n noslra poieslale consistunt, referuntur. 1i. quippe sub rationls imperio suni, ab eaque gubernanlur> et immulanlur. \ , Comekt. Chrislo natcenle, tidusnorum.PJeritiH* , \ que inguper exsurgunt comebe, regiim mortem , porlendenles qui lamen nou ex illis sideribug
r 1

* Basil. bom, 6 in Hexaem.

Nemes. De nat. hoiu. c. 54. VARIiE LECTIONES.

* Basil. hom. 6 in Hexaero.

* Reg. 5 . Sic Fiiber, comminioni* appositnm fuit. Colb. unus babet * i 2 , el cod. S. Hit. habent . Cod. qucedam inlerituum reguin. Rcg. 2427 ,
1

tncod. S. Hil., ged gnpra lineara a recogniiare pro , \ , , r Colb. 1 el Regfi ! Noster , gic Faber, tign* S. H i l . Regii 9 . \

NOTiE. eventutim, qu ex libera bominum voluniate pen- D ejusmodi gignornm perceptionem allingere pogge, nisi ab aogelig coelorum incolis edoceatur. V a l i dent, caiis ginl effeclrices; concedit lamcii ea diiig ergo boc conimentum Basilius Magnue, omnia qu;e aptid nos geruntur, a gtderibus gignibomtl. 7 in Hexaem., et Augustinus lib. De civ* ficaii, quia in libro qui Testamentnm dttodecim paDeiy onvellunl exemplo geinellorum, qui, cum triarcharum inscribilur, legerai dixisse Jacob eadcm lemporig parie concepli sint, proxiroeqiie Olio suo Joscph; Legi in tabulit cceli omnia quce aliuspost alium in lucem proaierit, nibilominus d i evenient vobis. Unde conleudit conluni inslar voliiminis esse, in quo exaraverit Deus qurc apud ho- vergse indolis gunl, et diversas vitae condilioneg gubeunl. Fieri siquideni non posse, ut idem sidus, mines gerenda essent: quod rurgum iirinare nilitur ex Scripiura, ubi dicilur caelum esse convolven- in eadem coeli glalione posiluro, tam conlrarios duin ; , sicul librum. Opinionem banc ceu eventug poriendat. Attamen Basilius concedit vaClirisliano indignam Procopiug Gazaeus idcirco riag anni tempesiaieg, variagque aeris immuiaiiorespuit, quod a fulurorum inquisilione abstinere nes a solc et agirig effici et gignificari; quod et dabeamus. Cseterum Origencs ncgat bomiucin ad eleganter explicai.

895

S. JOANNIS DAMASCENI

896

sunt, quac in primo rerum ortu procrcata fuere : * , \ verum Dei jussu sub ipsum tcmpus conflantur, . \ \ * rursusque dissolvtiniur . Quandoquidem ne sidus \ quidem illud, quod tum, cum Domtnus noslri causa \ , \ , 167 P 8 liomines clemenlia, ipsorumque aaluie in carne natus esl Magis apparuit, non ex \ , ^ \ , illis stcllis erai, quae mundi iniiio condilae fuerunt. . . Quod quidem perspicuum est, eo quod illa, nunc ab orlu ad occasum, nunc a scplcntrione ad austrum progrediebatur; nunc delitescebat , nunc se rursus prodebal: quod quidein a sidcrum ordine c l nalura dissentaneum est.
r 0 s u a e r a

Cur

Deut

lunam

sole muluari

lucem voluerit

contra Mohammedem. Sciendum aulem est l u nam a sole lumen suum mutuari : non quod Deus in ea inopia versarelur, ut proprium ipsl lumcn darc oon possct : verum i i l concinnilas et ordo ^ rebus condiiis imponerelur, aliis videlicet impcraalibus, obsequenlibus aliis; hincque nos mutuo communicare disccrcmus, ac subessc; primuro quidem Deo rcrum opiflci et Domino, deinde principibus ab eo constilutis : ncc scisciiari, cur bic praesit, cgo non; verum omnia quae Dco ordinanle contiugunt, gralo el xquo animo accipere.
Causa deliquii solit et luncs. Quud aulem sol
7

, , * ^ \ , \ , \ , \ , \ *~ * \ % * \ * \ ; ' ; \ , , \ .
ft

et luna defeclum quandoque patiunlur, liinceorum, qui res creaias, ncglectoCrealore, adorani , amentiam arguunt, scquc mutaiioni acvariationi obnoxia esse docent. Quidquid cnim mutabile est, natura a u a inlerhui obnoxium esl.

\ , *, \ . , , .

^, , Solis magnitudo. Tum autcm sotis defcclus accidit, cum lunae corpus parielis inslar cujusdam Q , \ intcrpositi, uinbram facit, nec luccm diffundi sinit. ;, Ac proinde quanta lunaris corporis, quo sol obdu- 6 .citur, invenla magniludo fucrit, tanlum quoque , \ deliqulum eflicitur. Luna? aulem corpus inferioris , - raaguitudinis esse, minime mirum libi vidcalur: ) naro et solem nonnulli multis parlibus terra majo- * ; rem esse conlendunt: sancti Palres vero, terrae \ , {ttquatem. Et tamen sxpenumcro accidit, ut nube- ; , . cula, vel collc exiguo, aul pariete occulletur.
8

, At vero lunae dcfectus cx umbra qnam tcrra offundit, eflicitur, cum decimam quintam dicm a l l i - ; , git cumque ex adverso, in summo uiique cenlro, , \ sol quidem infra tcrram, ltina autem supra tcrram , , . invenitur. Tunc enim lerra umbram obducit, nec , \ luraen afferrc lunae eplendorem polest; unde D , , fit ut iila deficiat. , Metuet tunares et solares. Luna Deo creata plena. Illud advertendum , lunam a summo r c - , rum Auclore plenam fuisse conditam, eive qualis , , esi decima quinla die. Dcccbat enim ut perfecta crearetur \ Quaria autem die, u i diximus, sol con- . ', \ ditus esl; atquc i l a luna undecim diebus solem
e

Basil. i n Cbrisli Naiivit.

Rom. , 25.

Sever. Gabal. orat. 5 De opific.

mundi,

VARliE LECTIONES. * Rcg. 13 Colb. duo Nftster sic in cod. S. I l i l . roembrana corrasa. Velus inlcrpr. posuil pcrtransiri. Fabcr transfundat. R. 2950 , Dccsl , in mss. pluribus, ncc pnorcs intcrprctts rcddidcve.
b

897

DE F I D E ORTIIODOXA L I B . I I

898

ol , - praecessit. quarla cnira die ad usquc dccimam quintam, drcs undccim inlersunt. Qno ctiam flt, ut . 01 , , in singulos annos, duodecim luiue menses unde . cim diebus minorcs sint, quain duodcctm solis menses. Solis quippe menscs dies trecenlos sexa , , . -' . ginla quinque cura unius quadrame coniincnl, ob * idque quarto quoquc anno, composilo boc quadranle, dies unus conficiiur, qni bissexlilis nun, ' , , , cupatur ; sicque annus ille trecenlos ftexaginta sex, ,> ' - dics babel: conlra lunarcs anni Ireccnlorumquin;, \ quaginia quaiuor dierum spalio liniunlur. Ex quo , \ cnim nala, seu innovala luna est, augescit ad de , . cimam quariam usque diem cum unius semisse et ' ; - quadrante. lliuc niinui incipit usquc ad nonam ct vicesimam diem cum unius scmisse, quo splendo , ; , \ - ^ ris 168 omnis expers evadit. Ac tum rursus cum , sole copulala renascituret renovatur; atque i n . boc, moninienium fert resurrcclionis nostrae. Quocirca singulis annis undecim dies soli reddit: uude posl tres annos intercalaris rocnsis ab Hebreis invebitur; qui ob hanc dierum undecim additionem iredecim mensibus constat . ; , , \ Perspicuum autem csl solem, el lunam, orania, , que sidera composita esse, ei niutaiioni obnoxia : . . quae tamen eoruni natura sit, prorsus ignoramus. : , * Ac nonnulli igncm ab omni maleria, sive pabulo, \ . " , semolum penitus desinere asserunt, idque manifestum esse, eo quod cxslincius evanescat. Sunt , \ . rursus alii qui exsliactum illum i n aerem verli dicunt * . Zodiaci motus. Zodiacus orbis obliquo molu ; , , C volvitur, inque parlcs duodecim secalur, quae s i 5 , gna dicuntur; quodlibel vero signum Ires decanos babet, gradus Iriginta : quilibel auteni gradus . " * , minulis scxaginia conslal. Ua coelum trecentos scxaginta gradus babet : bemisphaerium quod su *, , '. per terram est, cenlum et ocioginta gradus conlinet, tolidcmquc illud, quod sublus terrain. . Domus planelarum. \ , " \ , Aries et Scorpius, Marlis : Taurus ct Libra, Ye \ , neris : Gcmini ct Virgo, Mercurii : Cancer , , \ ^; Lunae : Leo, Solis : Sagiiiarius et Pisces, Jovis: .; ; , . Gapricornus et Aquarius, Saturni. ' . AUuudinet. , ;, , Arics, Solis; Taurus, Lunae; Canccr, Jovis; , " , , Virgo , Marlis; Libra , Salurni; Capricornus , * , . Mercurii. . ^ Figuraltones luncc. ;, , In conjunctione luna esse dicitur, cum eodem ; , ; ' quo sol cst gradu : nascens, cum quindccim a sole , \; , gradibus dislat : oriens, dum corniculala apparct; ' , ; quod quidcm bis contigit, ac liun scxaginta gradi , * * busa sole distai: scmiplena bis conspicilur, cum , \ , , nonaginta gradibus recessil: bis etiam gibbosa, * , '. \ ctiin centum et \iginii gradibus : lucem vero , , \ . plenam babens, cum gradibus ccntum et quinqua 11 f d f

Sever. Gabal. lib. I I I De opif. mundi.

Nemes. cap. 5.

11

Vid. Porph. De anlro

Sijmph. Edita el

V A R I J E LECf 10NES. Rcg. 4 . Yctus inlcrpr. secundo, ct Faber b i s ; unde logcndum puto . Golb. .
e

S. JOANNfS DAMASCENI 90 gmla : plena omnino ac perfecla, cuiu cenlum el ocloginla gradibug a solc remota est. Bis idcirco . dicimus, quia cresccnie, ac rursus decreeceiite i d accidil. Porro duobtis diebus cum dimidio uimmquodque signum luna emeiilur. CAP. VIII. . H' [KB']. De aere et venlis. . Aerit detcriptio. Aer gubiilissimum elemen , \ luin egt, hunaiduraque et calidum; igne quidem , , \ graviug, lerra taraen et aquis levius; regpiraiionig , \ el vocis cauea, coloris experg, hoc esl, nullo a , , nalura colore iiubutum; nitidum ac pellucidum , , (lumen ouiin excipere potest) tribus sensibug \ \ noslrig inserviens (ipsius enim beneficio cernimug, , , audimus, odoramur) : calorig item et frigoris, \ , giccilalis et buiniditalis capax. Hujug locales I U O - * \, tua hi gunt, gurgum, 169 deorgum, iutrorgum, , , , , , , \ exlrorgum, dcxtror&um, giuislrorsuiu, acpo&lreoio . motuorbicu8.
1

Aer ex te lumen

non habtt.

Ex se aulem l u - ,

men non babel, verum a gole, liina, gideribus, et igne colliislraiur. Alque boc egl quod ail Scriptura:
Et lenebras eranl super faciem abytti " Ubi i n d i -

care v u i l . aerein niiuime a se lumen babere, sed divergam esse lurainis substanliam. Quid venius. A l ventus cst agitatio aerig. Vel, veniug est aeris fluxug, pro varia locorum ex q u i bug lnanal ralione, alia alque alia gubiude nouiina accipiena

, ' , \ , \ , \ . \ , , , , , * . " . , , .

A m i locui, ventorum numerus. Quin locus \ . quoque aerig esl. Illud enim cujusvis corporis l o - C . cus esl, quo unumquodque includilur. Quid aulem , ; \ , aliud corpora continet el ambil, nisi aer? Variae , \ porro multiplicesque regiones gunt, unde aer agi- . \ l a t u r ; ex quibug eliain duodecim venti (toiidem , enim oroneft sunt) nomen irabunl. Sunl qui aerem . " , , nibil aliud esse contendant, nisi ignem exstinctum, * aui calefactae aquae vaporem. Quamobrem natura \ , quidem gua calidus est; verum ex aquae et terrae , , . vicinilale frigug conlrahil. Ex quo 1U u l inferiores ipgiug parteg frigidae g i n l , guperiores calidae >\ Venlorum nomina. Quod aulem ad venlog attinet, ab asiivo orlu flani c&cias, qui el nieseg. Aboriuaequinociiali, subsolanus : ab orlu hiberno, curus. Ab biberno occagu, africus: ab aequinocliali occasu, favonius : ab a?slivo uccagu, corug, quietolym- ^ piag, et iapyx dicilur. Tum auster el aquilo, qui oppositig inter sese flatibus spirant. Egl autem inler aquilonem el caeciam interjcctus boreag; inter eurum et auslrum, phoenix, qui eiiam /ii>onolut appellatur : inler auslrum rursus ei africum, libonotus, qui el leuconoius : demum inier aquilonem ei coruro, ibrascias, seu cerciue, ab hig qui vergug regionem haoc incoluni, iia nuucupaiug.
1 1

" , , , \ . , . , . , ' , , , * ;, \ . \ . " \ , . \ , , . ; \ , , \ . \ , , .

Gen. , 5.

" Sever. Gabal. bom. i in Hexaeni.

Ncmeg. De nat. hom. i , cap. 5.

VARLE LECTIONES,
e

Deaunl baec in edit, Yeron.

901

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I .

SOg

[' " , ', - *, , \ * , , , \ \ * , , \ \ \ , , , \ * , * ^, , , , , \ .]

[Gwilea autem quae in orbis finibus sedes habenl, bas stml. Ad subselanum , Bactriani : ad eurum, Indi : ad Phoenicem, mare Rubrum et jEthiopia; ad libonotum, Garamanlcs, qui supra Syrliui sunl ad Africum, jElliiopes el occidenUles Mauri : ad favonium, Herculis Cotumaae, cl Libyae ac Europae iniiia : ad coruro, Iberia, quse bodie Hispania vocalur ; ad thrasciam, Galli ac ilintinwe naiioneg: ad aquilonem, Scylhae, qai supra Thraciam sunl : ad boream, Ponius, Moeolis el SarmaUB : ad caeciam, tuare CaspUna et Sacae. ] CAP. IX.
De Aqum descriptio. aquii. tupra firmanunium Aquarum

. ' [ ] . .

\, \ ratio. Aqua eliam untim est, ex qualuor elc \ , \ , - mentis excellenlisgimum Dei opus. Est aatein . * aqua elememum bumidum et frigidum; grave ac 2 deorsum vergens, quod facile diffluit. Hujus me . minil Scriplura divina, cum ait : E t tenebrw eratti , , super faciem abysti: el Spiritu* Domini fertbalur * super aquas . Abyggug quippe nihil aliud est \ . \ , quam ingens quaedam aquae copia, cujus flnig ad , i r i nequil. E l quidem i n mundi primordiis, aqua , \ 170 super universam superficiem lerrsc eminc . bai. Ac primo fecU Deus firmamenlum quod aquas, q u gunl gupra firmamentuni, ab iis quas gub fir. " \ mamento guni, medias dividerel. Etenim iri abygsi , . aquarura medio Dei juggu ttrmamentum glalutum ; est. Unde etiam dicenle Deo, ut flerel firmaraen (64) \ . ^ tum, boc faclum est. Verum quid tandem caug *, f i| Deui aquam gupra firmamenlum colloca* \ \ r i t ? Plane veheroenligeimug solis el aelberig ar \ , dor. Proxime eniiii gub lirniamento expangug exi . aeiher : sol quoque, el luna, el glella in firmamenlo posiia guni. Quarc nisi aqua superne collocata esset, prae calore ulique Onuameuium exarsissel . Mare. Tuin jussit Deug ut cogerenlur aqtuo , in congeriem unam " . Quod autem congerieui , unain dicil Scriptura, non boc significat, in ununi \ eumdemque locum eaa confluxisse; giatim enim ' - gubdit, el collectiones aqvarum appellavil maria " : , . ged. poliug aquag simul eodcm mouieulo a ierra gecreiag fuisse, oralio ostcndil. Aquac ergo in suas 9 u u v c u r li

" Gen. , 2.

" Basil. hom. 2 in Hexaem; Sever. Gabal. oral. opipe. mundi

VARIJE LECTIONES.

IT

Geo. i , 9.

' Rrliqua hac omnia desunt in omnibug fcre codd. Cod. nniUi . Vclug interpr. posiiit expansus est. Fahor vcro subduciiur; adeoque cum edilis conaensil cl aliis mss. cl maxiiue cod. b. H i l . in quo legilur f.
8

NOTJE.

(64) . Nimirum vehementissi- D nitis, etc. S-incii Palres, cum coelum el gidera de(Vecalissitno igne conslare aibilrarenlur, idcirco aquag supra lirniameiiluin posilag dixerunl, u l perenni succo nimius ardor temperareiur. Sic Bagilius, bom. 3 in Ilexaem., ubi quasdam pbilosophoruni opiniones, aera coblumque calida esse inQciantitiui, explodit, lum deinde rcfellil Origenem, qui bis aquis quae super coclos guul, angelicag V i r l u Us, ut inlerioribus principes lencbrarum signiiicari

gcripgerat. Nonnullig fortasgc mirum videbitnr, Gregorium Nyssenum, sapienlissimo iratre postliabilo, Adamaulii delirium admisisse i q lib. in Hex. Yerum in praefalione Peirum fratrem cuminonuerat ge mulla boc In opere dtclurum, non affirmando. sed excrcilationig causa. Ca^lerum Basiliug superiores illas aquas nibil aliud esse ait, nisi vaporeg, qui ex mari fluvUsque trahuniur, inque pluviag v e r l u D i u r . Eodem niodo Severianug Gabalitanus aliique dispulant, quoa Nosler gecutug egl.
f

303

S. JOANNIS DAMASCENI

904

congeries coaclas sunl, ct apparuil arida. Alquc hinc duo illa maria facla sunt, quibus jEgyptus utrinque alluitur (media enim liaec inlcr duo maria sila esi) quibus niulta, c l diversa sequora consli* tuuntur, montesque, et insulse, et proroontoria, et portus, variique sinus, et litiora, ei rip continentur. Lillus enina dicilur quod arenosum est : ripa, quod saxosum, ac jam inde a conlineule profundum esl. Gonsimilem in raoduin ad ortura s i tum csl illud mare quod Indicum dicilur, necnon boreaie, quod Caspium appellaiur. Quin paludee quoque hinc collectae sunl.

, \ (65) ! , & . , \ 6, \ , \ , \ , \ , \ * \ , . , , \ .
fc ;

Oceanus terram undique cingent. Salsilatis ejus " , . -causa. Est autero oceanus velut amnis quidam , \ terrain universam cingens fde quo mihi Scriplura , divina locuta videlur, cum a i l : Fluvius egredie- , * \ . batur e paradiso ) dulccm e l potabilem aquam , babens. l l i c cuique mari aquam subroinistrat, quac , \ , quidcm diuturniorem i n eis moram trabcns, i m - , \ , \ molaque consistens, ainara efllcitur; solc n i m i - * \ , \ ruin, ac sipbonibus id quod in ea sublilissimum , ^ esl semper elicienlibus : unde eiiam conflanlur nubes, et iinbrea formanlur, dulceeceoie per excolaiionem aqua. \ ; , Paradisi quatuor flumina. Fonlium aqua e mari. Tliermw. Hic insuper in qualuor principia, sive ; . " \ (66), qualuor flumina dividilur, quorum uni nomen est \ Pbison (bic esl Ganges Iudi fluvius); alleri Geon ;, (Nilus bic est, qui ab Aibiopia i n jEgyptum dtla- \ iVtlur); tertio, Tigris : quarlo, Eupbratcs. Sunt au- Q . \ tem quainplurirai fluvii, qui parlim , \ el # > alii H .f ..! >.. i in VJ B 7 W J ^ _9 V - , . _\ . . _ I .. V . . _ ! _ . mare sese effundunt, paritui i n lerra absuinun- , . tur. Quo Al ut lerra undiquc periusa ct cunicu" \ , losa s i l , ac velut venas quasdam habeal, per , ' quas, oxcepiis a mari aquis, fontcs emiuit. Ka i i t , . nt, pro lerrae qiialilate fentium aqua, alia atque , \ . alia exsisiat. Per lerram enim aqua marina trans- , \ colatur et defaecalur, sicque dulcis cvadit. Quod , \ . ei locus unde fons cmanat, amarus aut salsus cx- , , slilerit, talis ulique ct aqua prorumpel. Plerum, \ que auiern accidit, ut aqua anguslis quibtisdam , \ p, locis interclusa atque compressa, vi crumpciis i n - calcscai; bincquc suaple sponte calenlcs aquac . energunt.
1

Piscet el avet. Di\ioo itaquc jussu cxcavala jy

, e

Cen. , 10. Gen. , 10. Basil. bom. 4 in Hcxacm. VARLE LECTIONES.

* R. 2927 . Sic velus intorpr. sunt divhi. Edil. Veron. Rog. 5562 . Colb. 1, . i Noslcr : * " * ncc absono sensn. NOTiE. , aquas Geon, posuemnt. Terra Hcvilal, quam nbnirum Medilerraneo inari versus seplciilrioneiii Plnson alluit, regio est Arabia?, Gen. xxv, 19, et pertinel, et Erylbraso vcrsus meridicm. C.hus, sivc iEthiopia. quam Gcon circuire diclttir, (6li) "Oroua . Quorum nni nomen Asialica crat, sinui Pcrsico vicina, ctijus pars bo* Phison. Pbison ct Geon Gaiigeiu cssc ei Nilum di<?quc Chtisistan appellatur, non Africana, qtiara veiugius error est, quem Iranslaio Gnef.a qn;e pcrvadii Niltis. Pcrmirum cst Theodorelum, GtoLXK Interprclum niiiicupatur, approbavii Jeremiae !//< nominc Jcrciu. u , idolum quoddam inicllexisse.
(65) . Aique Irinc duo maria. /Egyplus , 18, ubi pro aquat SUUwr, seu aquas '///',

DE FIDE ORTIIODOXA LlB. II. 90G 905 , - lcrra, in congeries aquac collccla* surrt; bineque \ . nionicg cxstilernnl. Primigcnhe itaquc aquac pra> ccpil Dens animam vivcnlcm cduccrc : quando , / , quidcm fulurum eral ut pcr aquam ct Spirilum sancium, qui in principio ferebaiur snpcr a q u a s , (67) hominein instauraret. Hanc cnim causam afleil , . Basilius". Eduxit igiiur lam parva quara ingenlia . , \ auiinanlia; ccle et draconcs, pisces per undas la, , i , benieg, avesque pennaias. Per avcs porro, cum ;, \ . aqua, tuin terra, aerque veluli quodam IICXU co, , \ , * pulanlur. Nam ex aquis ortsc illae sunl, el in lerra (68) vcrsaniur, el volaul in aere. Oplimum aulein cle, \ . mcntum eel aqua ct ad niullos usus couiinodum; , , \ , camque vim liabcl, ul non corporum modo, scdjel , , animarum, dnmmodo Spiritus sancli acccsseril . gralia, spurcilicin efUat
fl

De maribus, sive wquoribus. iEgaeum inare llellcsponlus excipit, ad Abydum cl Seslum desinens. Deinde Propontis, qtuc ad " \, Cbalcedonem et B y 2 a n l i u t n tcrmiualur; ubi an x a t g i m i iransilus scu fauces sunl, a quibug Ponlus ^, ' . . sitmil inilium. Mox Mattlis palus. Rursus ab Eu ' \ , , ropse et Libya? iniiio, lbericum roare est, ab Iler^ , culeis Columnis ad Pyrenxum monlem excurrens. ^ . , Post Liguslicum, quod usqii? ad Elrurias fines , * protenditur. Mox Sardonium, quod supra Sardi^ , , niani, ad Llbyam Africamve deorsum vergil. Tum 7 * Etruscum, quod ab exireiuis Liguriae fmiuus inci, \ (, \ , \ " , piens ad Siciliam finein babet. Poslea Libycum, , , " - deinde Crelicum, Sicuium, lonicuin, et Adrialicym, ^.
, , . \ , , , \ , \ , \ *. \ , , ,00' * , ,' , -

quod c Siculo inari efiundiiur, qucm Gorinlbiacuni sinum, sive Alcyonium sequor appellanl. Quod au(cm Sunio cl 172 Scyllaeo mari coiUinelur, Saroniciim diciiur. Ab co Myrtouin, et lcarium, in quo el Cyclades siint. Tum Carpaibium, el Pampbylium, cl iEgypiium. Deinum supra Icarium, sese iEgaeum proxime effundit. Esl aulem Europa irajectus a Tauaig fluminig osiiis usque ad llcrcuiis Golumnag, sladiorum 609709; Africae, a

y Gen. i , 2.

11

Basil. hom. 2 in Hexaem

1 1

Sever. Gabal. orat. 4 De opif. mundi; Basil. boni. 8.

VARMS LECTIONES. i Edil. el Reg. 1 \ . Hoc capul in Reg. 7, Colb. i , el in NoSlro deest. Aberat in cod. R. 2950 ; sed in sejuncia membrana ab allero scriplore adjecium fnit. ln cod. b . I l i l . reperilur post caput De creatioiie. Adjeclum ab ipso auciorc pulavero, instar appendicis, vcl fragnicnluin essc prolixioris cujusdam operis aeograpbici, quod Damascenus ipse, allerve scriplor ediderit. In cod. Golb. I , vcluslissimo lilulus , margini dunlaxat appositus cst, absque nota numcrali.
k

NOTiE. (67) Kal ir . El Spirilum sanctum, elc. D (68) . iVam ex aquit ortce llanc dc Spiiitii Dci qui fercbatur gtiper aquas, iliee sunt. Gommunig ba?c est Patrura g^nteiitia, scnteniiaiu a majoribus ge accepisse Basilius lesla- voluctes, u l i el pigceg, nalas egse ex aquis, idouc lur. Alieram ceu probabilem recilal, Spirilus Dei, canit Ecclesia in bymno vesperarum feriae. Nuc nomine commolioiicm acris, aeu veiUiim validum audiendi sunt qui ex Hebraeo inferunl solos pisceg signiiicari; qiiam poslliac amplexi atint Severug ex aqtiig a Deo produclos esse, atque ila legunt: Producanl aouce repiile animm vivenlit, et volalile Gabaloruin ei Tbeodorelua. Cbrygostomo Scriplura significare videtur, vitalem quamdam actionem mdi- volet, elc. Perperam enim omillunt pronomen quod, necessario gubaudiendum juxta llebrxoruni tam aquis (uisse, ul non essel aqua consislens el tmidioma ; atque sic vertendum erat, et roiatile quod moia, , \ , $ed qua> agilarctur, vitalemque vim quamdam volet. haberet. PATROL. GB. X ( 1 V .
20

907

S. JOANNIS DAMASCENI

9M

Tingc ad Canobieum oslium, sladioruni 209252; , ,'. Asiae dcnique, a Canobo iisquo ad Tanaim una ' ,'. cum sinibus, sladiorum 4)11. Aique ita babilali orbis noslri marc ad sladia 1509072, porrigi* tiir " . [']. CAP. X. , . De terra, ei t t * qua> ex ea produeuntur. \, Ignolum terrce fundamenlum. Terra unum est \ , \ , \ , tx quauior elemenlis, siccum, frigidtim, grave ei immotum : primo die ex nibilo produclum. /n . , \, principio, inqml, vreavil Deus coelum et terram**. \ Cuinam autem rei insidcal, ac quo fundamenlo \ . nilalur, nullus mortaliuin dicere poluil. Sunl au \ \ , \ tcm qui eam super aqoas collocalam, el siabiliiam , esse aiunt, bis videiicel verbis Davidis adducti : 3 . , \ . " Qui firmavit lerram super aquas . Alii super ac *0 * . \ rcm. Alius autein sic ait : Qui appendit terram \, $uper nihilum . Et rursus diviniloquus David ex , , , personaCreatoris, Ego, inqitit, confirmavi columnas , ejus , columnarum noniinc vim itlam signili . , , cans, quae eam coulinei. Nam quod idem alio -^ loco ait, tnper maria fundavii eam * , nibil aliud . ' , \ , \ indicat, nisi quod aquae nalura teroe uudique , ' , affusa eit. Proinde sive eaiu aeipsa, sive aero, , aive aquis, sive denique nibilo fulciri conceda , \ $ mus, a pia sentenlia rccedere conveniens IIOII . eel : quin potius conAiendum, omnia in universum Conditoris virluie conlineri et conservari. , , Terrce status cum primum creala. Animanlia Mirpesque liominis cau$ar E l quidem in principio, Q , \ , qiicuiadinodum a i l Scriplura d i v i n a , lerra aquis . , obducebatiir, alque indigesla, lioc csl, ornaius , \ , \ oinnis expers erau Quainpriiuum aulem praecepil , Deus, confeslim aquarum conceptacula exstile- \ * r t m t : ac lum monles esse cocperunt, divinoque , , \ jussu terra suura ornatum accepit, herbis videli- , \ , cel omnis gcnorie et slirpibue decorata; quibus . , \ divino imperio vis ea ineiia esi, qua augesccrent, , , \ , . alercnturquc, et seroen ad sui simile generandum ' , , produoerc poeeint. Quin ad Opificis jussum omnis quoque gcneris animantia, replilia, feras, el pe- , , , \ * eora, jumentaque prolulil : omnia quidem illa ad , , , , ;, lenipcslivum bominis usum, caelcrum alia ad c i - \ , , , , \ buui, u i ccrvos, pecudes, capreas, el reliqua id geuus; alia ad niiiiislerium, u l caioelos, bovcs, D * \ , \ , equos, asiuo, cxleraque ejusmodi; alia ad oblc , , , clationem, ut simias, et ex avibus, psiltacos, et ' {2, similia : slirpes item et berbas, partim fructiferas \ * . el esculenias, pariim olfactu suaves el floribus , , decoras, exbilarandi animi causa concessas, velut rosaiu, aliasque similes; parlira ad morborujai . *0 medelara. Neque enim aui animal u l l u m , aui , planla ulla esl, cui non vis aliqua bominibus , ulilis, asummo rcrum Parcnle indila sit. Nam cum , ; , ille, cui onmia auicquam fiaoi explorala smu, , , \ 0.\ perspecium baberei fore ut bouio libera volun- . laie a divino mandalo recederel, 173 corrupiionique addiceretur, idcirco ad couimodum ipsius usum, concta quae lum i n coelo, lum |u terra el in aquis sunl, procreavil.
I T w 10

" Vid. Sirab. bb. . xxiii 2. G e n . i , 2 .

M

" Gen. , 1. Psal. c.\xxv,-6.

17

Job xxvi, 7.

Psal LXXIV, l.

^Paal.

909

DE FIDE ORTHODOXA L t B . I I
Uomini quondam parebant omnia.

010

, \ . " ; \ \ (09) , , \ . " * . \ , * \ , . , 6\ , , , , -

F.l qtiii!cm antc pravaricalinncm, nihi! cral quod bomiui? impcrio subdilum non cssct. Princeps quippc consiilutus a Dco fucrai, onmium lam quac in tcrra, quam qu;c in aquis drgunt. Quin scrpens quoque bomini faniiliaris cral, ul praj cscleris antmanlibtis ad eum accederct, blandisquc motibus cum illo quasi conversareltir Hinc factum est u l inali auclor diabohis ipsius opera pessimam primigcnis parcnlibus strtiem n e c l e r e t T e r r a insuper f r u cius, quibus animanlia, quoe illi parebant, alcrentur, sponte prorcrebal. Neque tum imber, nequc liicms aul lempesias erat. At post transgressioncm, quando comparatus estjumentis insipienlibus, el simiiis factus est eis cum berili violalo prae, ; \ - ccplo, ita se comparassel, ut brnta cupiditas raltoite ; , . praedilae mcnti sua3 dominarelur, lurn^ subdiiaa crcalurae ab ipso defecerunt, qui princeps ipsamm crcalus a Deo fueral; aique eo rcdaclus , u l lerram dc qua sunipius erat, cum sudoribus colere jussus sit. ' , Deficiente itlo rebellarunt. Ferw quia commodi , \ , \ afferant. Quanquam, ne nunc quidem cjusmodi ; . \ ferae sunt, u i nulla c i eis mililas capi queat: quippe quae terrorem liomini inculicndo, eum ad , ' , \ Dei conditoris agnitionem, ejusque opem implo , randam adducunt. Insuper posl 6 p r e l u m manda , ' \ lum, spina quoque, juxta Domini senlenliam c . lerra prodiens, amcenitali ros conjuncia fuit, quas refricarel nobis memoriam transgrcssionis, propier quam lerra muliala fuit, u l spinas el tribulos nobis p r o f e r r e l . " , Dei verbo sna cuiqve rei vis indita. Quod au, tem ha?c ila ee babeant, hinc iides astruilur. , * , - C quod ea, perseverare praeslet Domini sermo, quem pronunliavit, Crcicite, et muiiiplicamini, et repkte , * terram *. < pgura moletque. Nonnuliis porro ler , . " \ \ - ram esse rotuudam placel: aliis cono simileiu. Multum ccrle coelo minor esl, in ipsios cenlio , . \ , \ - instar puncti appensa. Cseierum Spsa quoque pra> . teribit, et immutabilur. Bealus aulem ille est, qui possidebit terram, qtnc mkibus p r o m i l t i i u r Q u . , enim lerra sanctos susceplura esl, nunquam i n teribit. Quis ergo infinitam el incomprehensam Crea \ ; loris gapienliam digne miretur?Quis bonorum auctoi I pares Ipsins beneficiis grates rependere queat " ? . [ Sunt porro quas novimus, lerrarum orbis [ (70) \ ^ provinciae, sive praefecturae, Europae quidem i r i * i xt g q . Asia continentis amplissima\ * * . *
,v i n U e l u a t u o r

' '.] . ' [']. . , \ 11 M M 47

provinciae quadraginta octo, canoues, quosvocant, doodecim.] C A P . XI. De paradiso. Paraditui hominit regia. Quoniam autoin
11

Basil bom. de parad. Gen. i n , 1. Psal. X L V I I I , U . Basil. bom. de parad. el23. " M a t i h . v, 4, Mrlhod. Cont. Orig. apud Epiph. hares. 64.
.

* Gen. ,

(69) , Quin serpens quoaue. Etsi Daniaseenus cuin boc caput scriberet, Basilii hoiniliain De paradiso, p r e oculis babuil, cum tamen scculus non est, ubi dixcrat, serpcnlcm, anlequam

per eum primi parentee deciperenlwr, supra pedes ambulasse, ipsique propler hoc nefas efuleoa pcdes fuisse, Basilio Josephus praeivcrai. (70) llaec solus habei Reg. 3451.

S. JOANNTS DAMASCENI 912 cx visibili el invisibili nalura homineni ail / ^ ' imaginem ac similiiudincm suam vclnl regein ali- \ , qnem, toliusquc lcrroc principcm, cl carum rcrum , , quaj in illa sunl, formaturus cral, rcgiam ci qiiam- , dam prius exstruit, in qua suam sodcm collocando, \ . \ (71) , brala 174 rclicitale affluenti vita frucre, \ . lnr \ Alque liic ille esl divinusparadisus , qui
DCIIS
e t 01(11)1 1T

II

* Grcgor. Nyss. De opif. /tom.cap. 2.

7

libor de paradiso compleclilur : " (71) . Atque $ic ille est divinus paradisus. Cum mulla variaquc dc paradiso Eden vctc- , . rcs scripseriul, paucis auciores eoruui perstringam ex Itbro vn Anastasii II Anliocbcni in Uexac- , , ' . " \ , \ meron, cujus ct Gr&cum contexlum afleram, quia , nondum editus fuit : 01

\ , (legc ) , \ \ , \ , \ , , ' , \ \ , (lorle ) \ . \ \ . " \ \ Vide enim quod absolnle diciiur paradi Veleres ergo Eccle- susis de quo apud prophelam menlio esl, sed disus $iarum intirpreles , Philo, inquam, philosophus, el Dei. Mosaicus autem paradhus, Dei adieclo nomine diclut non est,$ed absolute paradisus. Vnde tempore ccaualis apostohs et celebris Papias llieradivinus per omnia Ambrosius; el Juslinus martgr politanus,)oanni$ evangelistce discipulut, et Irencsu Deo inspiratus, in suis in llexaemeron commentaLugdunensi*, et Justinus marlyr et philosophus, riis, ea persequentes quai dicla suni de paradiso, Panla>nu$que Alexandrinus, et tlemens Siromatfus, postquam dixerunl de sensilibus arboribus, el aquis, ac eorum asseclce, spirilualiler intellexerunt de Chrisli Ecclesia ea quce tcripta sunl de paradho. Ex et fruclibns, et paradiso de lerra gcnilo , in medium autbus sunl duo per omnia doctiswni Cappadoces C adduxerunt proposita divini Ezechielis verba de pa iiregorii. i t orr.nes quibusdam de cautis dicebanl radiio c<xlesli tisquc mulio examine ei sublili conctse eliam aiiquem paradisum spirilualem. Posltemplalione explicatis, tubjunxerunt dicenta , quvd quam nonnullas raiiuncs atlulit, propier quas bi sil iurpissimum el Deo invisum, dicere, aul omnino aurtorcs ad bunc inodum interprelati cranl quae cogilare, beatam adorandamque Dei Verbi diviiiide paradiso scriula sunl,bas rursum alias sub- tatem cum jusio latrone ingredi influxumel maiej u i i g i l : " rialem parudisum, elc. Addil, Origeuem, cuni ana \ gogiis nimuim indulsisset, omnes creaiuras qtuc \, , scx diebns facia? suut, ad fabulosas iragoedias i r a ducendo, ut ncquc cceluin quod sensu percipiinr, neque terraai, neque aquas, ncque piaiUas, mc ' ^ , aliud quidpiam secundum liileram intelligcrel, * \ - jiisio syuodi judicio danmaluni esse, ne credere tur Dcus visibilis bujusce mundi conditor non essc, , el loia bisloriae sacrae series pessumdaretur. Quo circa ol , \ , - ,\ , , \ , \ , , \ ', \ , \ Unde pro- D , \ \ pler has cau$a$ incomprehentibiles, omnia quos de , , paradiso dicta $unt sprrilualiter inleltigentes, \ inter prele* quorum memintmus, dixeruul, quod dhersw \ , nata: s t o i l Umretet, quibmdam hominibus, qui car \ liecenlionaliter audierunl qua> de Deo et paradiso dicuntur ret Palre*> divinus, inquam, Basilius, ei Chrisli flu~ in Cenesi; aliit quidem $tatuentibus Deum habere vius Joannes Chrysostomus, et Theodorus vere miscformam corporis secundum imaginem stmililudinemrabilis Antiochemis , el Severus (sive Severianu>) me malerialem liommis ; aliis serpenti magnasGabaleotes, ofet Eusebiws Emissenus, necnon verbis et eju$ beathsimus Epiphanius, Cyrillus quoque, et ! erentes graiiarum actiones, ulpote quod per fuclis consilium pairaiamque prcBvaricalionem ex muliere Thcophilus, hi omnes sua scripta de sex dierum opesit generotnm totum genus humanum ; qui quidem ribus, missisel aUegorm el ctnagogiis juxta Hlteram mtrv.o eliam qppcUanlur Ophitw id esl serpentini. exposuerunl. llic nou dispulo , genuinaene fucrint Mamchceiaulein simul el viri et mulieres nudi consingulae illae vclcruin Palrum IIK iibraiioncs, quas greganiur in suis ecclesiis ad imitalionem Adam el Anastasius anlebac laudavil, Papiae scilicel, JuEv(e. Quibtisdam inierjeciis, uarral ob queindain s i i n i , Irensei , Glemenlis, Panlasiii. Hoc cnim adEzecliiclis locum, in quo dc diabolo sub figura rc- iiotaliuiiculae brevilas, cui sludcrc dcbeo, non pagie Tyri aenno eai, priscos inlerpretcs occasiencm 4ilur. Ilicronymue lostis esl Irenajuui De Octnva uoipsisse, per allegorias edi&ecrcndi qu Genceis seripsisse<;; Euscbius, Clemontcai Alexandriuuiii
} t %

) Vide Prsratiouis num. XX, ubi ilerum Lequienus de voce Oclava.

913

DE F I D E ORTHODOXA L I B . IT.

914

(72) . Hci manibus i n Eden consittis <*l> voluplatis o n i nis ac j u c n n d i t a t i s p r o i A p l u a r i u n i (EdcR c n i m , si i n l c r p r e l e r i s , delicias sonal ' * ) . I n Orienlc o m n i l c r r a s u b l i m i o r positus f u i t , probeque lcmperaltig, ac s u b l i l i s s i m o purissiiuoqiie acrc m i d i q u e c o l l u slralus, planli3 n u n q u a m n o n ( W i d i s vcrnaiis, suavissimo odorc e l l u m i n c plemis, elegantiai o i n nis, quae quidem i n scnsum cadal, e i p i i l c b r i i u d i u i s c o g i l a l u m superans, d i v i n a plane regio, d i g i n u n conditus e r a l , d o m i c i l i u m : i n qio nulliHii r a l i o n i s Cur scienlw lavcrat
8 9

, , \ * , , , \ , *

\ ' * , , . quc eo , q u i ad Dci i m a g i n c m i n a l v c r s a b a t u r ; scd solus b o m o ,

expers a K porro-

opus m a u u u m D e i . arbor plantata. l n medio btijtis, l u m vifcc, l i i m scicnliai arbores Deus p l a n : scicnlise q u i d c m , i i l co o b e d i e n t i * ct i n l i o m i i i i s p c r i c i i l u m f i c r e l , c l ulraque c x c r c c r i possei. Undc etiara arbor obcdienliae

(73) , \ . , , , \ . . , , , , \ ,

\ \ - ^ c x p l o r a r i qui

s c i e n t i x b o n i c t m a l i ntincupala e s t ; v e l q u i a i i s cx i l l a edebaul, banc v i m aiTcrcbat, 1 7 5 u t babcrcnl. Quod q u i appelitu haud n a t u r a m suam pcrspcctani pcrfcctis, praeditis, a.idiorique,

dein u l adnltis e l perfcclis b o n u m e r a t ; i l a m i n u s quain p a r essel, grave i n c o m m o d u m habenl acccrscbat;

\ . , , \ \ , , \ .

seciis ac solidus cibus i i s q u i adbuc lcitera aetaic s u n t , lactequc opus Nec e n i m Deus goneris n o s l r i a u c l o r , nos soUicilos, c l c i r c a m u l i a t u r b a l o s , vilac noslrse a n x i e prospicere alque c o n sulcre v o l c b a l ; i d q i i o d tandem Adamo a c c i d i l . la c n i m degustato a r b o r i s f n i c t u , n u d u m se esec i n l c l l e x i t , eaque de causa s u b l i g a c u l u m s i b i c o n c i n navit. S u m p l i s c n i m ficulneoc f o l i i s , corpus s u u m

$ ^ 2 , \
,

' .

, .

\ , *" Basil. bora. de papad.

M

Gen. , 9.

4 0

Grcg. Naz. o r a t . 38 c l 4 2 ; Melbod. ap. E p i p b . b a r c s . 6 4 .

V A R L E LEGTIONES. Rcg 8, e l Colb. d u o . A l i a m scquor l e c i i o n c m , quac o r a t . 58 c l 42 Grog. N : z. h a bclur.

1

5;
nromisissc c n a r r a l i o n e m i n scx dics crealionis : C sitione Cbrysostomt salls cobatrenf. Insupcr et runlaenum omnes n o r u n t Scripturas Alexandri* ligno scienliaR congcniiam ejusmodi fnisse p r o i n t u r p r e l a d i m esse. Pbilonis l i b r i , i n quibus dc p r i e l a l o m c o n c e d i l , u l q u i ejus i r u c i u vcsccreiitiir paradiso sormonem b a b u i t , una c u m a l i i s cjusdcin perfcclam boni malique pcrfcclioncm o b l i n c r e n t : operibus o d i i i s u n l . enin vcro A d a m o n o n obvcnisso, q u i conUa praecoptuin Dei a n l e statiun tcmpus c i b n m bunc co(72) . Edem eniw. Sic v u l g o inederal, l l a n c tamen (Oiijeclaiioucin Meibodius Grseci s m b u n l , nnn , quod t a m c i i soimprobavcrat i n l i b r i s advcrsus O r i g c n r m , u l vidcrc lnm i n voluptatem c l dclicias v e r l U t i r Eden regio csl apud E p i p h a i i i i i m , b x r c s . 6 4 . Clirysoslomu siia erai band procul a Mosopolamia e l Assyria. Videsis, IV Rg. x i x , 1 2 ; Isaia: x x x v u , 1 2 ; Eze- itaque, l i o m . 16 i n G c n . ; Thcodorclr.s, quaist. 2 7 , et a l i i vulgo doccnt boc iiomen i i i d U u m essc a r cbiolis x x V I I , 2 3 . b o r i , n o n quod boni ct m a l i s t i e n l i a m possel irtge(73) Ev . ln medio porro eju$. Q u i Ihn c r a r e , sed quia f i i t n r i i m c r a t , u l q n i i r u c l i i i l l i u s l e r a i n S c r i p i i i r a i s c q m i n l u r , agnoscunt ligno vit.e vesceretnr, cognoscercl l a n d c m , quam d i s l a r e l foi i i s i t u m fuissc viin hmnores nioderandi , e l COHCIl i x i n n o c e n l i x slalus a miseriis n a i u r a 3 i n pcccalianda i m m o r i a l i l a U s . l l a Q i r y e u s l o m u s , Suveriatum Iapsa3. D i s p u l a r u n l olint cujus g e n c r i 9 essel nus, T b e o d o r c l u s , P r o r o p i u s c l a l i i , q u i a d d u n t illa a r b o r , T h e o d o r e i u s , T l i o o d o r u s AnUocbcuus, l i g i i n i n boc coiiressuin b o m i u i fnisse, u l obedienscu Mopsueslenns, et a u c l o r q i i ^ s l b n m i i ad A a l i i u i l l i u s p r u M i i i u i i i forct. E \ q u o c o n f u i a l u r vel i u c h u i n , quaesl. 4 9 , iiciiiu fuisse d c l i n i u n t . Opinio tustus a u c l o r , f|iii ascruil p h i u o s - p a r c u l e s solis auris anlo pccaiiun v i c i i l a s s o : fuuiros c n i i i i fuisse nem banc sic explodit Nyssenus in Pfsefalionc i u :u . .l .e r: i. l .u .i . obnoxios, : : siMisibilcm : . : ^ . cibiim .1: . C a n i . caiilic. u l sensiiiu allcgoricuiii o b l r u d a l , ac si i si edissenl, Quocirca Moiin>sius ex llcbraeorum, u l a i l , s c n l e n v c i i s i m i l e n o n s i l lio.ninctu p r o p l c r i l l i u s csutu tia locei, b o m i n c m i l a c e n d i l i i m csse a Deo, ul ncc fuissc adjudicattini i u o r t i , cuui Doininus d i c a t ,
%

plane

uwrlalis,

nec eiiam

immortalis

estet,

omne

qnod

inlrat

in os, non coinqninal

hominem,

, , $ed in

ulrius-

que nalura: con/inio, ul ii a/feciionibus corporis et riiio se dedidisset, corporum mulationes experirelur; stn aulem animi bona coleret, iraduceretur ad t m -

morlalUatem; pcr l i g m m i viuc s c i l i c c l , i n q u o hic auclor c x i m i a m ujdsiiiodi v i r t u l e i n cxstilissc agnos c i l . lla?c aiiaque ;ffort Nciucsius, q u x c u m c x p o -

alque unLversa qua? Dcus /ccit, ruissc valdc bona : Maximus u t r i n u q u c l i g n y n i figuralo scnsu iutt l l i g i l , propter diflicultaies-quae cx S c r i p l u r x l i l l e t a conscqtii v i d c n t u r . N o s l c r v c r o , ut diversas P a l r u i n soiitcnlias c o M v i l i o t , l a m p a r a d i s u m , quani ligua p a i a d i s i , secundii.u l i t i n a m , c l K n c u i i d u m alleguriaiu intci prclatur.

&15

S. JOANNIS DAMASCENl

910

ronlexil. Nam, iUoiiecdum deguslalo, Am6o (Adam , , \ , \ kciiicct et Eva) nudi erant, nec tamen erubesce# , \ banl . Tales aulcm nos Deus esse volebat, omnique perlurbaiione vacare : quippe quod animi ab \ \ omni libidinis aflectu remoiissimi argumenlum est; ^ acpraeterea, utsollicitudine oaini carcntes, in aliud prar , , . opus non incumberemus, nisi quod angelorum esl; nempe ut creatorem pcrpetuis laudibus celebrare- * , , inus, inque ejus conlemplatione obleclarerour, cura , . oinni super eum jaciata; velut pcr propbelam , , ] David his verbis declaravit: Jacla super Dominum curam luam, el ipte le enuiriei In Evangeliis . \ , , quoque discipulos suos docene, a i t : Ne soiliciii , . , i/ts animce vestrce quid manducttit. neque corpori ' vestro quid induaminiAc rursus : Quaerite pri
M

mum regnum Dei, et jusliliam ejus, el luzc omnia ^ , \ adjiclcnlur vobis ad Martliam verba faciens : . Martha, Martha, iollicila e$, et turbaris erga plurima: porro unum esl necestarium. Maria optimam parlem elegit, qv& non auferelur ab ea^; boc est, u l Domini pedibus assideal, ipsiusque sermoncs audiat. Arbor titm , unde dicla. Paradisus sensibilis , el , $piritali$. Ligjnum vitce ac lignum onwe. At vero , ^ , arbor vitae, aul ejusmodi e r a i , ut vilam confer . r c t , aut qua illi qui digui essent, nec morli ob , n o x i i , vesci possent. Nonnulii porro paradistiui , . , sensibilein fuissc opiaali s u n l ; alii coalra spiri \ , talem, ct qui sola menle perciperelur : mca q u i \ , \ dein baec scnlenlia e s l , quod sicut bemo sensibili , \ el spirtluali nalura couslans condilus erat, sic et \ , tju* sacralissinium lemplum scnsibile siinul et Q , spiritale erat, duplicemqne exhibebal speciem. \ , Gorpore siquklcm in divinissima et piilclicrriuia , \ regionc,uli relulimus, habiiabal : aninio aulctn ,\ , \ in sublimiori, omnique coniparalionc praistanliori ac pulcbriori loco morabatur, bospiiem suuui , , \ Deum babens pro domo, imo el pro illuslri vcsti . inento, cujus gralia circumvcslitus csset, cl cujus , coulenipla&ione, quae sola dulcissimus fruclus cst, velul alius qttUpiam angelus, mulia cum voluplalc \ , fruerclur, caque pasceretur: id quod quidein l i , , gnum vilae meriio appellatum est. Divinae enim . , \ ' parlicipationis suavilas vitam nulla moile inler- . ruplam i i s , a quibus percipilur, imperlit. Alquc 17g illud est quod Deus omne lignum appellavit, Ex omni, inquiens, ligno, quod eul in paradho, ve&cenles cormdelit * . Ipse eniui oinne illud est, in quo, et pcr quem omnia constanl. Lignum scientice. Alqui lignuin scicnlise boni D \ , et mali mulliplicis est speculalionis dignotio , id , ost propriae naturae agnitio: quai, cum Opificis , magniflcentiam cx sese praedicet, adultis quidcm, , \ , cl divina conlemplaiionc provcclis bona e s t , , qtiod ipsis verendum non s i l , ne in dclerius la ,
4 6 m n 0 T

Gcn. , 7. * Psal. LIV, 23. " M a l t h . ?i, 25. " Ibid. 33. Luc. x, 14, 15. " Nemes. cap. 1 De nat. hom. * Gen. n , 16. VARIiE LECTIONES. l n C o l b . 4730, vox exponilur per , quod consideralionem significal. Rg. 8, Colb. unua cl Noster, \ . ila Icgerunt velus inlerpr. ct Faber. In iuargine cod. Golb. exponilur advcrbiuni , per . Quod quideni st liolion nccasioncm prsebuil r.coiiiilori cod. S. Hil. ut lcgenduui putarel . Edila .
4 8 v m B

917

D E F I D E O R T H O D O X A LTD. I I .
k

018

tl; banlur * ; quippc cum cx diiilurna cxcrcitatiom , , ad hujuscc contemplalionis habitum qitemdam per , venerinl : baudquaquam vcro bona cst jtinioribus \ adbuc, el avidiori, quam par s i t , appelilu pra, dilis ; quos niniirum , quia non (irmiler satis IKU , \ . renl in eo quod praeslantius est, nec constanlcr, adbuc in unici boni coulemplalione defixi s u n i , corporis sui cura ad se retorqtiere et distrabcrc consuevit. , \ Omne lignum, Dei ex creatis cognilio. Ad buuc , - modum , dupliccm fuisse paradisum opinor, vcrc, . que Patres diviuilus afllati tradiderunt; ta/ qui , - hoc, quam qui illo niodo docuerunt. Qiianquam sic , eliam intelligi polcsl omne lignum, divinae ulique polcnliae ex rcbus conditis parta cogniiio , queiu, . admodum a i l Aposlolus : lnvhibilia euim eju$ \ , ' creatura mundi, per ea quos facta suni, intcllccla , conspiciuntur * . Omnium porro cogiiaiionum ba> , rum alque contemplationum pwstanltor illa est, } , , quae in n o s l r i , sivc coinpositionis nostnc, consi (74) . deraiione fcrsatur, u l divimis David a i t : Mirabili$ , ' - *** **l icientia tua ex me , boc est, ex mci . slructura. Caelerum cjusmodi cognitio Adatuo, recens condiio ac tcnero, ob bas quas diximus ralioncs, periculo non c a r e b a t . , Lignum vila iterum , ac sententiae boni. Sensibiii* , \ ' - eibus morli a/finit. Quin per lignum vitac iiilclli \ , \ - gere etiam licet, diviniorem illam speculalionem , \ , quae ex rebus sensibilibus nascitur, alquc asccn \ , sum illum , quo per cas ad omnimn parenlctn , , \ , ^ conditorem c l auclorem assurgimns : quod q u i \ , , dem etiam omne lignum nuncupavil, boc c s l , plc , nuui ac indivisum , solamque boni parlicipalioncm . fcrcus. Per lignuin aulem scienliae boni c l i n a l i , cibum sensibilem cl delcctabttem, q u i , quainvis -5' , , ' suavitatis spcciem prae ee fcral, revera taincn , , eum a quo percipilur, in mala conjicil. Dixit , namque Deut: omni ligno, quod esl in paradiso, , \ , vescendo comedes : quasi dicat, ni fallor, fac ut . per crealuras orancs ad me condilorcm assurgas, . iinumque ex omnibus fruclum decerpas, nie scilicet, , ( ' . ^ qui vera vila sum. Da operam, u l oinnia vila libi * ( * , f r u i lum f c r a n l : alque id age, u l mei parlicipa. lione in rerum naiura consislas. Ilac enim ralione , \ immorlalis eris : De ligno aulem scienticu boni et , \ \ cta- mali ne comedalis ex eo. Qvacunque enim die cow, - 1$ eo, morte moriemini **. Ea enim cst sen. sibilis cibi natura , u l id quod subeflliixil repleai, ai(^uo in scccssum et corruptionem abeat Nec ficri polest, tit incorruptus maneat, qui sentdbili cibo vescilur. . IB* [KC7'J. 1 7 7 CAPUT X I I . . De homine. Hoc paclo ilaque Deus inlelU^cnleil) etibstan0: , \ * l i a m , puta angelos , coclestesquc omnes ordines
50 8l 8 1

Greg. N a i . oral. 58 el 42. * Rom. i , 10. Psal. cxxxviu, 6 . Maximi in Script. pag. 10. Ucn. n,16. Gcn. ir, 17. NOTiE. (74) . Uoc ett ex mea structura. est scientia tua ex m i , accipiunt : at potior esl scnSic Hasiliiis,Tlicolo^us,Anastasiiis Antiocbcinis, aus cx llebnco: Mirabilis fucta ett scientia tua pras cl alii vctba lixc psaliuir.wwin, 6 : MirabilU [ucta mc: id esl, ingcnii mci aciuneii longe cxcedtL
v e 8 8 81 8 1 8 8

91S

S. IOANNIS DAMASCENI

920

creavil , qiii iiieUigeoiis procul dubio alque i n - . \ corporeae natura smit (incorporeae, inqitam , si - , \, cum materiae crassitic comparentur. Nam atioqui solus Deus revcra oialeriaj el corporis cxpcrs esl). \ \ , Hoc Uem pacto naturam sensibilem condidit, ,\ , netnpe coelum lerramqtie, el qnae medium obli\ ( , nenl lociim: atque illam quidera , familiarem sibi \ ^, ^ ( familiaris quippe el affinis Deo est rationalis , , . Intellectualisque natura ), alteram aulem longis " \ , eimo prorsus inlervallo distanlcm, ut quae sub , \ sensum cadal. Vcrum quo majoris, ut diviiiarutn , ^, rerum intcrpree Gregorius a i t , sapieetla?, rowni \ , . ficenliaeqiie circa rerum naturas spccimen edere , , , t u r , ex ulraque quoddam concrclum, quod visi \ \ bilis ei invisibiSis nalura? tanquani vinrulum ali \ quod esset, conflari decebal . Hoc porro verlio ; decebat, niliil aliud iudicalur, nisi volunlas opi- , ficis. Uxc quippe lex el sanctio e s t : congruenlis , sima, nec quisquam fictori dicturus esl : Cur me fecisti sic? Potest enim pro suo jure figifus cx luto suo varii geoeris vasa conficere , quo industri suae argumenlum prxbcat. Haec ergociwi ita 86 haberent, bominem ex \ , \ visibili et iavisibili natura suis Deum manibus ad imagincm el siimliludinem suam condit: sic ncm- \, * , \ pe, nt efficlo de lerra corpore, animam rationc , (75) \ i\ intelligeniia praditam insufllatione sna ei t r i - , ? b u e r i l : id quod divlnarn inoaginem appellamus. (7(, Quod enim dicitur, ad imagtnem, boc vis intelli \ " , gendi, arbitriique libcrtas significatur : quod au- -i . tem ad timliludinem, v i r t u i i s , quanlum ficri polcst, exprcssa siiuililudo nolalur
8V B > 5

Greg. orat. 5 8 c l 42.

ROIM. , 2 1 .
N O I V E .

prmtogatkam, sicque prmint, ctc. Da(75> . Animam anlem rntione C rolhnii niascenus lib. i)e duabus votnntat. scribit aageto prasdilam, elc. Chrysoslomns inspiraiionem lianc ieque ac bomini convcnirc u l sil imago Dei, provilffi vocat, vitalem actionem, in pierraiionein, inlelligenliam, cl iibcruin arbiiriuui; qua consislat subttanlia animm, \ nccnon qua uterque vcrbum giguit, el spiritum . Non ut ipsa sit Dei c m i l l i l ; deniqne qna rcbus oliain condilis prajfecti subttaulioe portio quccaam, inquii Tbeodoretus in sunl. Hotninem vero singulari niodo ad imagincm EpilouiP, quemadmodum, Cerdo et Marcion furiOci facliim cssc, quia cx Adamo, qui gcnitus uon bundo animo e/fulicrunt : ted ea impiralione naiu* ram animte significari dicimus, cral, nalus est Abcl, el Eva producia; ct pnrterca, qnia anima ejus corpori domiiiaiur, u l i l>cus . Spiri/tu siquidem est anima rationuinundo: qtio fll u l bomo rcs diversissimas in scse iis. Idcm docucrat adversus islos bawreticos quanst. 23, in Genesim. Magnus vt?re C.yrillus Iib. 67- colligal, naluram scilicel spiriiualcm ci sonsibilcm. Hac snmpsisse videlur ex Anaslasio I I A n phyr. contra eosdem contcndil^ DciunOalu suoanitiorbcno, qui cx alio riirsiim capite bominem Dt*i main in bominis corpus inspirasse; al bunc imagiiiein appullari ait, qtiia Verbuni qued rs4 Dei flalum ipsaminct aniiuam osse. Id quod ante Ipstim Diodorus Tarsensis ohservaral, ui iiliaf^uirin , Galenje mss. lcstantur : , imago Palris, faclHin eal homo. IPacc Iradit Auasiainquil, , . * Ilotno ilaque sius boniilia 7 in llexain. el iti duobus aliis opusctifaclus est in animam viventem, non ille flulus. Fla- D lis, quae dc lioc argumcnto edidit, qurcqne cxcusa sunl posl IMiilocaliam Origcnis. Ilorum prius tiam lui itaque animat epifex (uil. babclur intcr opera Gregorii Nysscui, lanqiiaiu ab (76) * . Nam esse ad imagi- ipso scriplum, cum vcre sil Anaslasii Anliocbcni I I . nem, elc. Gbryso^toinus, u l AulhropomorphilariiMi (IrxcA quoque Patres cx Pialonis pbilosopbia dcliria longius propulsarel, ncquidcin nd lioniinis vnlgo doccnl, in hominc imaginem qnidein Dei exstthslanliain poriitwMc dixil, ut sil ituago Dei, sed priiiii qwa raiionalis c s l ; iimiUtudinem vero co boc ctini oltlinuisse, quia pnvfoctus cuuclis quod, n t m divina <>|U\ luin suo laborc viriulibtis ttiiiuiaulibus : ; \ , * onialiis s i l ; ila u t , pcr pcccaiuin rcuiancal licol , inquil bom. 9 in Genesim el alibi. Ilanc imago, similiUido evancscai. Ua C I C M H C I I S Alex. vero auctoiilaicm cxerccre boiiiiucm Basilins dolib. Sirom ; Basilius boin. i Oehom. sfi*nci.;Nyscucral. proptcr ralioncm qna pradilus esl. Sic R c n u s , De vpif. hom. cap. 16; Isidorus Pidusioia oiiiin Dci voiem inlcrprolatnr, > et alii, qui voccs illas synonymns csse noganl , \ . Dcmut ci Cyrillus vcm Alexandi imis iti rragiuenlo qiH>d ift Gatcnis i q i r i i , discrimcu lioc Hon prubai : E i

# . .

92.)

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I .
1 7 8 Krror Origcnis exTimcco

922
haustut.Porro

* (77), \ , , ' . " , , , , , , , , , , , , , \ , , \ , \ , \ , \ , \ , , , * ,\ , , , \ , \

c o r p u s e l anima s i m u l crcala s u n t ; n o n a u t e m , u l i ( l o l i r a v i l Origoncs , liacc p r i u s , i l l u d poslerhiP. Hominis recens ereati dotes.Creavit itaquc Dcus hoininem innocenlem, rectum , p r o b u m , t r i s l i t t o et s o l l i c i t u d i n i s c x p c r l c m , o m n i v i r l n t u m genere decoratum, omnibus rum florenieni b o n i s , velut a l i e quemdam m u n d u m i n magno p a r v u m , a l i u m

angelum a d o r a l o r e m , m i s t u m , v i s i b i l i s crealurae s p e c t a l o r e m , ejus q u a i n t e H i g e n l i a p e r c i p i l u r d i s c i p n l u m , regem c o r u m qnae i n l e r r a s u n t , s u perno r e g i subjectuni ;. t e r r c n n m s i m u l ct cceleslem , l e m p u r a r i u m et i m m a r i a t e i B , qiri v i s u et m c n t e capi p o l c s t , m c d i u m i n t c r celsiludinem c t h u m i l i t a t e m ; s p i r i l i i m ct c a r n e n i ; q u i pcr g r a -

- l i a m s p i r i l u s s i l , et proptcr. superbiam caro ; i l V A B I J : LECTIONES* A p u d Nazianz. h o m . 5 8 e l 4 2 , l e g i l u r , . I l a quoqiie legU Nicetas, q u i a i t : Parvui enim est hic mundus, si cum homine, cujus causa omnia facta sunt, conferatur. N i b i l o m i m i s bune Theologi locum ex Damasceno emcndat Combefisius l o m . I B i b l . concion. p. 140, e l ton>. I I I , p. 2 8 , homo u i i q u e dicitur microcosmos, et non macrocotmos, ipse magni volnli competidium. <r Kdita * \ . . L o c u m hunc r e s l i l u i cx Naziauzeno et omnibus IOSS. quae consulere p o l i r . NOT.E. autem tutum non fuerit ejusmodi ludit obleclari. ' \ * \ Hoc profecto sibi proposuerat Origenes, l de , , i n q u i t , Siqui m y s t c r i i s fidei i n l i b r i s De prhicipiis, ludendo d i s dem aliud et alind esse conlendant e$$e ad imaginem, p n t a r e l ; quemadmodum ipse l e s l a l u r i n praeiaiione. ei e$se ad similitudinem, doceant tio$ quorsum ista Clarius Origencm Nyssenus h i d i c a t , cap. 28 De discrepent. Nos enim asserimus vocem hanc ad imaopificio hominis, nbi a i t : * gincm, nihil prcelerea significare, quam quod ad $i" ~ olc ' "" . *" mitittidinem; ei vicissim quod ad similitudinem, id , iptum quod ad itnaginem, elc. Enimvero familiarc nulli eorum qtti ante nos fuerunl, commenlarm quos DE PRINCIPUS cdidere, animas Iwminum, ust HebraMS voces synonyinas s i m u l aitexerc. H i c ceu quemdam populum legibus utentem i u t < , *eorsubjungam singularcm bac de re p r i s c o r u m P a t r u m $im ante corpora ex&liiisse dicnnt, itaul, si virtuli upinionem, quam Irenseus l i b . v , cap. 8, sic cdisstudeant et hone&tati, plane corporibus non copulens c r i l : Cum spirilus liic commislus animce unitur plalur; sin autem boni conjunctione excidant, in han smati (id esl earni) propler effusionem sphitus spirilualis et perfectus Iwme jactits est; et hic estqui vUarn prolabantur, secundum imaginem et aimililudinem fac(u$ esl Dei. , atque Ua in corporibus versentur. Mox sentcnSi aulem defueril nninw spirilm, animalis vtre est l i a m subjtingit a l i o r u m , q u i cx h i s t o r i a c r c a l i o n i s qui esi talis, et carnalh derdictus, imperfectus erit; A d a m i a n i m a m corpore posleriorem essc concludcimaginem quidem habens in plasmale, similitudinem b a n l . U l r a m q u e opinionem reprchcnsione dignam vero non assumens per spiriium. ldque l o i u m c o l l i cciiSfil ,tv , .git cx his verbis A p o s l n l i , f)eu$ pacis sanclificet, mamaulemex Pyibagoricislabulisconflaiam: nuidni el custodiat vos perfeclos, ut integcr vester spiritus etiam Gnosticis ac p r x s c r i i m Basilidianis ? l l i e r o el nnima el corpus servetur, e l c , a n i i u i t q u e s p i r i l u m n y m u s E p i s l . 8 2 , slullilia? n o l n l ecclesiaslicorum 1 1 i c r l i a m qiiamdam subslaiitiam esse, qua iiorumdam persuasionern, q u i animas i n Ibesauro a n i m x ot c o r p o r i adjuncta perfcclus homo c o n s l i ei o l i m c o i i d i t a s csse c o n l i d e r c n t . Dcinde i n v e s l i t u a t u r . ldem lcgerccst i n fragmenlis J u s l i n i M a r gandum a i t , annon q u o l i d i e a Dco fiant, e l i n i l t a u t y r i s De resurrectione, npud l l a l l o i x i u m . Hac <!ol u r i n c o r p o r a sccundum i l l u d Evangelii, Paier ctrina Talianus J i t s t i n i d i s c i p u l u s , aliiquc Guostici meus usque modo operaiur, etc. A n c c r i c ex I r a m u l t i n l i c i l e r abusi s u n t . D duce, u l T e r l u l l i a n u s , A p o l l i n a r i u s e t m a x i i n a pars Occidcnlalimn a u l u m a n l , u t quomodo corpiis ex (77) " . Porro corpus el anima corpore, sic anima nascatur ex aui.na, e l s i m i l i ficta sunt. O i i g c n i s p r o s c r i b i l e r r o r e i n , a f l i n n a i ^ i s animas ejusdcm ac augelos essc n a l u r a , quas ab cum b r u l i s condilionc subsistat. I t a q u i d c n i T c r i n i l i o r c r u i n i n coelo condilas, d c l r u d a l D t u s ad tullianus s c n s i l ; A p o i l i n a r i u s vcro, cum i n c n i e m babilanda corpora. l l u n c e r r o r e m dainnavit m u l t o ab anima, senliente vidclicct, seccmcret, n c i u i n i tics Ecclcsia : anle \ c r o Gregorius u l e r q u c , N a m i r u m v i d c r i dcbeL, i l l u m eodeni modo dc anima? //lanzenns ct Nyssenus, l a i n o i s i i n A d a m a n l i i i i n h i i m a n x ac dc belluin;u o r l u dispulasse. E r r o r o i u propensiores fcruiUur fuisse, cumdeni cxpiiKnavcbunc oinnisdeinccps O r i e n l a l i s Ectlesia scinpcr r a n l . Y e r i o r ( i n q i u i T h c o l o g i i s , o r a l . 51) ne absurda c x b o r r u i l , a qua nec Occidcnlahs disscusit, li<* l praposleraque cogitalio cuiquam obrepai, A u g i i s t i n u s , l i b . De Cen. ad titt. c. 2 8 , s c r i p s f ^ , r i l , senientiam earum qui auimas de pareniibns , tnnquam aninia alibi ver&ala sit creari pulaul, debaplismo parvulorum prwpondcrare^ dnnde corpori copulula, ac prout illic se gc&seril, utiqtie p r o p i e r peccati originalis propagalioncm, alii prophciiam (clonumvequodlibel aliud) accipiant, quam advcrsiis Pclagianos asscruci a i ; ac si ea alii qui improbc vlxerinl condemnenlur. A l q u i boc lieri n o n p o s s i l , nisi aniina ex iraduce g c i u T c t u r : ab Ecclesiaj d o c l r i u a alietiuin declarat, q u o d e c a p i l c i n c o d . B . ^ 0 5 8 cxstat r l r g a n s o r a l i o . illi quidem circa talia dogmala tuG i v g o r i i S c b o l a r i i , scu Gcnnadii GP. ad T h c o p l u dunl . , nqbis Ucdise antibtiteui.
% r

923

S. JOANNIS DAMASGENI.

924

lud ut permancat, eumque laudel, cujus bcneft , (>, \ ciis ornatus f u i t ; boc , ut palialur, et paliendo , [ ] admoncatur, cumque magiiiludinis causa se cxlol- * \ , l i t , emendclur: animal b i c , sive in praesenti viia, , , \ cerlo consilio gubernatum ; atque a l i o , boc est, ad futurum aevura migrans; quodque myslerii . finis est, per roentis ad Deum conversioncm divinitalc doiatum ; non ut in divinani subslanliam migret, sed u l divinam illustralionem participel . Homo ul creatus, . Arbilrii Hberta*, , \ Quin etiam Deus illura nalura a peccalo imrmi- . , nem creavil, liberaeque volimlatis. Imntunem , i n - * quam , a peccato, non quod peccall iuintme capax \ ' esset (nemo enim pra?ter Deum e s l , qui non pec- , carc qurai), sed quod peccati perpetrationem, non * , , in nalura, sed in voluntatis eleclione admissurus _ . ,, . ^ _ esset; id e s l , cuin divinse graliae adjumenlo per- , \ , . scverare et in bono proficere posscl, ac rursus pcr . arbilrii liberlalem a viriute recedere, Deique permissione in vitium labi. Haud enim virluti dcpulandum, quod iuvilis nobis agittir .
1 D OT

De anima. Jam vero anima est vivens simplex, el incorporea 179 substanlia , corporis oculoruin suaple naiura sensuni fugiens, immortalis, rationis el inlelligenliae parliceps, organis instruclo ulens corpore, cui vitam , incremenlum, ecnsum, et gigncndi vim Iribual non aliam a ae sejunctam meiUem babens (uaens quippe nihil aliud esl qitam sublilissiina ipsius pars: quod enim oculis in corpore, boc mens in auima est) arbitrii libertate, volendique, ct agcndi facullale
y

(78) \, , \ , ; * , , \ , , , \ , , \ , \ , (79) * , , ; , , \ , , , \ .
88

" Greg. Naz. orai. 38 et 42.

"

Alban. lib. De inob. contr. ApolL VARLE LECTIONES.

Maxiuv. opus De unima.

r Ua Rcg. 3451, et postnial oratio.

* Sic Reg. 5562 et 5451. Edi. ct alii * . NOTi.

pbos (78). . Jam vero anima est vwens, C alios docuisse, aliud animam , et aliud mmlcm, u l homo corpore, anima (senlientc scilictc. Patres aegre tulerunt ab Aristolele animam dcflniri cet) el incnte, ccu trikms subslantiis constarel. Hot seculus est Apollinarius Laodicenus, inquit, , aclum primum corporis organis instructi, ac si ex bac deiiniiione subsequalur animam in se \ ) , non consistcre, sed cum corpore dissolvi et i n - hocque opinionit tua jaclo fundamento, reliqua aoterire. Tnllius vero, lib. Tusc. quce$t. Pbiloso- qmati suo convenicntia astruxit, id esl, mentem liunianam Cbrislo ademit, ciijus vices Yerbum subptii menlem sic explical, ut ea nihil aniraorum imtnortalitaii delrabi videalur : Arisloteles, inquit, iret. Paires vero hoc inculcant, fieri non posse iit homo mcnte careat, quippe qua solum babet longe omnibus (Platonem semper excipio) preestnns ut homo s i l . Alioqui species duntaxat humana et et ingenio et diligentia, cum quatuor illa genera larva erit, inquit Theologus, cpisl. 1 ad Cledon., principiorum essel complexm, quibut omnia orianima rentur, quiniam quamdam naturam cenzel esse, ex autem equi, aul bovis aut cujusvis alterius, quod inlelligenlia eareat. Ad lixcquia Pbotius Maqua sit mens. Cogitare enim, et providere, et discere, nichaico necnon Massalianico errore effulierat et docere, et invenire aliquid, etiam multa alia, duas meminisse, arnare, angi, icelari; licec et simitia eo- in bomine aninias esse, ociava synodus detinivil unicam csse bomiiiis animam, qua nempe rum in horum qualuor generum nullo ine&se putat. vigcat, sentiat et inlelligat. Nyssenus De opificio Quinlum geuus adhibet vacans nomine, et $ic ipsum Aom. soli bumanse menii concedit ut aniina s i l ct animum novo appellat nomine, quasi cacleras non proprie dici animas : continuatam quamdam motionem et perennem. nomiiietur, Quod Q incntem vero ab anima ralione ulentc non secerni. si verum esl hoc Platonis prominliatum, quod Patrcs lanti fecerunt, ut inde animorum immoria- Maximus lib. De anima, menlein cum Damasceuo vocat puritsimam animw partem, lilatem colligeretil, omne quod perenni mota agitur, inieritui non subesse, en, Cicerone teste, Aristote- , quas non extrinsecus animte advenial, veluli nempe Aristolelem exisiimasse Ncmcsins i r a d i l ; les conlinuaiani el perenuem molioncm animo ac si ad esscnliam bominis non coitferrcl, scd tribuit, eo quod sil , actus. , ad progressum cogui(79). . Non aliam *e, elc. livnis. Ncmesius, cnp. I , observal Plotimim ct pliiloM)y t

925

DE F I D E ORTHODOXA LTB. I I .

986

(80) - pracdila : mutabilis, hoc esl ojusmodi, qua? vo , , \ , \ luntatis mntalioncm subirc qucat, propteroa cuod . ata s i l . Atqui h x c omnia Creatoris beneftriosecundiim naturam consccuta cst, a quo nimirum accepil, ct u l essct, ct u l bujus naiurre essot. Marg. . , Incorporeum quot modis rfin/ur.Incorporca porro cl invisibilia, el figura experlia duobus modis i n \ , \ , lelligiinus. Aiia enim suamel csscnlia ejusmodi . , ' , , stini, alia gralla. Iiemque alia suapte natura, alia, \ , , si cuni maleriaecrassilic comparenlur, Incorporeum \ \ , igilur esse, Deo convenit secunduin naturam; an\ , \ , , \ gelis aulem, cl dauiionibus, et animis, secundiun ; ; , . graiiam, babilaque raiione ad materia? crassilieni. De corpore. At vero corpus cst, id quod I r i , , ,\ , \ , . ' P Umeiieione constal, boc est, quod,et longi tudinein,et latiludineiu, ct profundilatcni,sive cias * sitiem babel. Corpus nulem omnc cx quatuor , . elementiscompactum c s l : aniinantfum verocorpora cx quatuor buinoribus. Hnmores qualuor elemenlh aflincs suis qualilati , bus. E l quidem sciendum est, quatuor elcmeida , \ , , 0: \ . \ \ esse; lerratn nimirum, quae sicca et frigidaesl; a.|uam, qua? frigida et bcinida ; aerem, qui buim, , , \ dus et calidus; igncm, qui calidus et siceus. Ad * , [ , eumdcm moduui, qualuor bumores exsistere, qui elementis quatuor nativa qualitate respondenl. Alra wori \ , ] (80*) , , quippc bilis, utpole sicca ct frigida, lerr respon \, \ . 01 dt*t: piluiia, aquae; est enim frigida el bumida : sanguis, a c r i ; calidus enim et bumidus c s l : flava \, , \, , , Q denique bilis, igni, u l quse calida sit el sicca. Jam fructus ex elemcnlis conflanlur : buiuorcs, cx fru , \ . clibus : animanlium vcro corpora, cx btimoribus: , . atquc in eadein ipsa rclabtmlur. Quidquid enim ex aliquibus concretum est, boc in eadem resolvitur.
, i c i

qae brulis animaniibus, et cum ratione prwdilh. , . , , \ , \ Illud insuper nosse oporlel boininem, ct cum inanimis communicarc, el brulorum animaiiliuin vite , \ pirlicipem esse, cl cum illis deniquc, qua? ralione . yap, , pra3dita sunl, intclligerc. Nam cum rebus inanimis, \ Q> , \ - liim ralione corporis comrcunical, 1 8 0 ex quatuor elcmentis coucretus est : cuin planlis, , \ , \ , tum propler isla, lum propter eani vim qua alun \ , lur, augescuni, et scminant, sive gignunt : cum , \ , \ , ' D brutis, tum quanlum ad baec omnia, tutn pracler . ca quanluin ad appctitum, boc est, iram et cupiditatein ; ilemque sensum et motura impulsio nis. , , , Sensus porro sunl quinque, visus, audilus, ol, , ' faclus, gustus, lactus. Ad motum impulsionis vis
l u n i u a

Communicare hominem cum rebus inanimis cumAlarg. " ,

NOTiE.

( 8 0 ) . Alque hcccomnia nibus, et animis per graliam. Quod si atigelns r t Creutoris beneficio. Hic tandcm dorel omnia q u i -anima onnisi a Dci voluntalc boc oblinucro u l bus nalttr creataj conslanl, Dei dono ei grafue miiiime corporei essent, non alitmdc profccto imascribi dcbere; quippe cuin Deus iu pi*aeiiuilioniinorlalilaleiu habuerint, i|iiam snbindc Dei dono vi bus a'lcniis essculias singuias sapietilia et volungratiai Patrcs ascribcrc non dnbilanl. Triia liav late sua concinnaveril: unde subjungil, Incorporea votcrum doclrina Pclagius abutcbalur, u i , pru ea f( invmbilia alia esse ' , suapic naiura, qua pollebat aslulia, solas naiura d(ics intclligeufia , per yruiiam. Incorporeum Deo $eret, quaiiilo Dp.i graliam conlilcii jussus esl. tundum naluram convcnire; anyclii autcm, dfjomo(80*) llnciuis iuclusa su^plcniur. .

927

S. JOANNIS DAMASCENI

928

ca spectat, qua e loco ad loctim niigramus, tolum- , , , quccorpus movetnus, qua ilem vocem emillimns, , \ ei qua respirnmus. Uxc eniro, vcl faccrc, vel non facere tn nobis silura est. . Poslremo per rationem, incorporeis naturis el > rationalibuscopulalur, ratiocinando videlicct, atque , , , intelUgetido, deque singulis judicando, et virttiles, , \ , \ adeoque pietalem, quae omnium virtutum fasligium esl, consectando : quo Gt u l homo mundus mi \ . nor appelletur. Corporis animacque propria. Sciendum quoque , esl, scctionem, fluxionein et muialionem solius , \ ^, . , , , \ , \ corporis propria esse : mutationein autem illam intelligo, quae sccundum qualilateiu coniingif, . ' , \ , \ , \ , cujusniodi est calcfaclio el frigefaclio, aliajquc id gcnerig : pari modo fluxionem eam quae cvacuaudo , fil . Evacuanlur cnim sicca el liumida, ac spiri, \ . , " tiis, ei supplctione opus babcnt: unde famcs ct , \ sitis nalurales aflecliones sunt. Sectio est secrolio . huniornm ab invicem, c l divisio i n formam e( matcriam . Rureus ad animani propric speclant pielas et " , coHsidcralio. Animx vcro et corpori comniunes \ \, sunl virtulcs : cum lamcn ad animam rcfcranlur, \ \ , utpole anima corporis operam ascisccnlo. . Ralio per naturam domina partis trralionalis. , AninuB viret rationi obsequentes el non obscqucntes. . Illud prxterea nolanduin, quod ratio cx suapie . \ naUira irralionabilis parlis domina sil. Dividuntur , quippe animai facullalcs in eain quoc ralionis par- ^ , \ . ' liceps,el eam. qua? ralionis cxpcrs est. Ac rursus , \ , \ , illa qua. rationis esl expcrs, duas partcs babcl, \ , \ , quarum aUera rationem non audit, id csi ci non , \ , \ obscquilur; altera ei parclet obtempcrat. Uatio * \ , \ nis dictamcn cl imperititn spcrnil vitalis faculias . quae pulsairix appcilatur, ilcmque seminairix, , \ scu generans; vcgctans quoqnc, qu el visallrix , \ . dicilur, ad quam augcscendi facultas spectat, qu , , ct corpora formal, ci coiiciiinat. Neque cnim lia; \ . , ralione, sed natura regunlur. Pars nutem illa qnse \, . * . ralionem audit, eiqiie obscqwitiir, in iram et cupiditalcm distiibuitur. Commtini autem nominc pars irrationabilis vocatur illa, in qua passiones ct appclims cxsistunl. Scirc intcvcst vim imputsivam ad eam parlem qurc ralioni subest perlinerc. At vcro facullas allrix, gcnerans, arlcri pu!- D \ , gatrix, ad illam altincl quae ralionis impcritiin \ , * [respuit. Vcgetans aitlein faculias, cliciiur illa qua ] \ , \ crescimiis, el gignimus : vitalis landcin, ea qua , * arteri;e movcnlur. \ Porro facullas nutricndi quadripartilas vircs , , babet, ltimirum allrabendi, qua cibus a t l r a b i i u r ; \ iviincndi, qiia relincltir, i i c c confoslim cxcerni , s i u i l u r ; imtnulandi, qna aliiiiciilum in bumor^s
4

*.*{cnice. c. 1 De nat. hom.

Ncmcs. ibid.

61

Nemes. cap. 23.

>AULE LECTIONES. Qux scquuntur usquc ad , etc.,in mss. cl vclcri Iranslatione rcperiunUir ad cal cm Cflp. 32 \ , de tr/i, scd componi non possunt cum iis qua? dc ira praeinilluiilur. Vox supi^lcuda ex Nemcsiu cap. 22.
x u

929

DE ^ I D E ORTHODOXA L I B . TL

, verlilur : exccrncndi, qua ciborum supciflua per , \ . seccssinn t-gcrunlur el cxpcllunlur. , , l & l Facullarum ammanlium tmria genera.Nvc \, \, . illud quidcm prselereundum esl *, vires cas quas \ , , ' animanli iiisunl, parlim aninialcs, parlkn vegelan . ' les, parlim viiales esse. Animales quidcm, quae a , , \ volunlale proficiscunlur, u l molus impulsionis el , \ , \ sensus.Admolmn veroiuipulsionisperlincl Iransilio , c loco in locum, et illa niolio, qua lolum vorpus . \ , \ \, movctur, ea ilcm qua voccm cmillimus, el qua . \ , , \ tcspirainus. Ut cnim ba?c facianuis, aul non fa, , . ciamus, in noslra potcstale siluuiest. Vegciaiites , \ , \ , aulcm ct vitales, bse sunl, quae a vokinlale non . pendenl. Ac vegetantes quidcm stinl, nulriendi,
6

augi^scendi, ct scminandi faGuliates : vitalis autem c&t pulsnum molrix. Ilac namque, velimus nolimus, munus suum exsequunlur. , , 14 Bonum ei malumquosaclus causenl. Postretno , . advertendum est, reruni alias bonas essc, alias , # , * malas . ct quidcm bonum exspcclalum, cupidila , lein gignere; prasens autcm, voluplalcm : eodcm , . , rursus modo malum, dum exspcclahir, limorem , , affefrc; cum adest, moerorem. In quo illiid cliani \ . sciciulum, per bonum, boc loco lam id quod rcvcra bonum est, a nobis intclligi, quam illud quod boni duniaxat spccicm babcl: perindequc dc nialo ccnscndum cst. . "[']. CAP. XIII. . voluptutibus. , \ *, Vuluplalum dislinclio. Volupiaium, alix . \ , animi, aliai corporis sunt. Voluptalcs animi stuit ' , , cae onines, quibus aiiimus scorsiin a corpore friii . \ , tur : quales sunt quje ex diciplinisel conlcmpla \ , \ iione senliunlur. Voluplates corporis sunl illae, \ , \, \ - quarum corpus una cum anima particeps cst, ob , \ . Mque corporales dkiiniur : cujusmodi sunt, quae * . * cibis el venereis rebus, aliisque id genus capi solenl. Nam quae solius corporis sinl, nullae omniuo volnptaies rcperiri qucunt*'. , , Voluptalum alia genera. Quat voluptales vir * , ' - pius cumeciari debeat. Rursus voluplalum , \ , * - alke vcra? suni, aliae falsae. Alque eae qtiae aninii . \ (81) , tanlummodo sunt, in rerum cognilione et con , \ , templatioue consrslunl : quae autem cx corporis , , commervio, 1 sensibtis bauriunliir. Jain carum xa\, \ , , voUiplatum, ad quas corpus asciscilur, aliae naluC e

" Neincs. cap. 2 3 .

Nernes. cap. 18; Chrys .bom .7i, in Joan. VARLE LECTIONES.

IVesi in miillis rodd. Legitur apud Nenicsiiim in cml. H i g . 2879.

Vocem , adjccil

C o . u b o i i s i u s sl i - C L O g n i l u r e m cod. S. I l i l . el Iveinesiuui cap. 48.

NOT/E. (81) . Et voluptatem D nem cou minus arcuratam Tullius carpil; lib. n : , eic. Divisioiiem lianc voluplaium iraaiderat Quomodo autem Philosophus hquilur tria genera Cbrysostoinus, bom. 7 i in Joau.; alque btijus cupiditalum, inquit, nalurales el nectttarias; nalupriinuni ainloiem fuisse Epicurum Ciccro narrat, rates.non necessaria*; nec naturales, nec necestalib. De fm. bon. ct mal. ubi Torquatus sic loriasf primum divhit ineleganter. Duo enim gvxtra qucns inducitur : Quce ulilior, aut ad bene quw erant, fecit tria. Uoc ett non dividere, %td vivendum aptior partiiio, quam illa qua M i u est irangererem. Quisidicerel cupidilatum este duo geEpicurus? qui unum gcnu* posuit earum eupidila- nera, naturalct et inanes : naturalium quoque itein lum,qmv essenl el naiuralet et iieceuaritB ; atterum duo, neccssarias et non nece$saria$, eonfecta ret quce naiurales essenl, nec lamen necwarias; tertium enel. gua: non nalurales, ncc necesiarm. {juam divUio-

9 : U

S. JOANNIS DAMASCENI

533

raics simul c l nccnssarisc sunl, sinc quibus vita , ; , dtici possil; quo i n gcncrc B u n t illac qtiae cx . ; cibis qtiibus quod exbauslum est, repletur, et q u , ex necessariis indumentis percipiuntur. Alini iiem , \, ; nalurales, sod non necessaria?, ut venereorum , \ , \ \ natnralis ti logitimus usus. Elsi enim vencrcac voluptaies ad generis loiius conservalioncm spe- , . ctant, non tamen cjusinodi sunt, ut iis sub- \ J. moiis in virginiiale vila traosigi ncqucat. Aliae \ poslremo nec neeessarix, nec naturales, ut ebrie- * \ -las, petulanlia libidinis, ciborum nimia ingurgi- , , tatio. Neqoe cniin cjusmodi volnptates ad vitae \ , \ . 182 nostrx conservatienem, nec ad generie pro- . pagatioiiu:n conducunt; quin oflkiunt. Quamobrem ille, qui Dco acceplain vivendi ralionem pro(iiciur, cas tantum quae simul necessariae suni ei naturales, consectari debel : illas vero quae natnrales, non tamcn necessariae sunl, posteriori loco baberc, nec nisi rongrucnli lcmpore, loco, e l nieii. aura adhibere. Rcliquas demum oporlel penilus rejiccre. Quce hone$l(C voluplates cen$eri debeant. Hone- , slse porro oluplatcs e prortus censcnda? sunt, , , quae nec cum tristilia junctae suni, nec poenilendi , causam afferunt, nec aliud incommodum pariunl, *, nec modum excedunt, nec denique nos a seriis \ , . negotiis admoduin abslrabunt, aut servituti mancipant. . ' |KH'j. CAP. XIV.

De trittitia.

Trislitias qualuor tpeciet. Tristiliae qualuor , , , , gpccies : niocror, molcslia, invidenlia, misericor- . , * dia. Moeror cel tristitia vocem adimcns : molestia , ' , \ irisliiia premens : invidentia, irisliiia ob allerius , \ . bona : misericordia deniquc, irislilia ob ree alioimn adveisas. C . ' [*]. CAP. XV.
De timort.

Timoris-genera. Scd el melue scx sum gencra: \ * , acgnities, pudor, verecundia, siupor, terror, an~ , ; ,, , gor. Scgnities esl mctusJmpendcnlis aclionis. Pudor, . " * raetus ex vituperationU exspeclalione: optimusquc . , \ . , ' esl bic afleclus. Verecundia, mcliis ob admissum lurpe factnus : at ne hic quidem affeclus extra . , spera salulis est. Slupor, meius ex immani aliqua re animo objccla. Terror, melus ex insuela rci . , . " , , tpecie conlractus. Angor denique, metus nc vola , noslra infeliciler cedanl. Tunc cniin angorc allicimur, cum metuimus ne quod aggressi sunaus, . bene non succedat. CAP. XVI. D . 1CT ['].

De ira.

Ira esl sanguinis qui cordi aflusus esi, ebullilio, cx exbalalione, seu fuligine bilis provemens : , unde et Graece appcllalur, et . Est \ , \ . " , cliam interdum ira, ulciscendi libido. Nam cum \ . " Nemes. nat. hom. c. 20. Nemes. c. 2 1 . VARLE LECTIONES. Y Codd. mss. ct Nemcsius \ . Sic veius i n l c r p r e R , sed voccnl. FabT, udt% officiunt. Reg. 8, Colb. I , cod. S. Hil. et Nemesius . Vetus inlerpr. excedtntu. * Variarmn limoris epecierum delinilioncs diverso ordine prosequitur Nemesius ctii consonant omnes fenne codd. Regii, Colb. et cod. S. H i l . ac i slatuunl , id est,' segnitiem. 2 , stuporem. ,* , tcrrorem. 4, , aiigonm. 5, , pudorem. 6, vv ttrecundiam. Cum edilis vero aliisque codicibus consentiunt interpretes. '
# , 9

D33

D E F I D E O R T H O D O X A L I B .I I .

334

; , \ ob aliquo locdimur, airt lacdi nos existimantis, ira coinntovenmr : ac tunc roisius fil bic alTeclus ex \ . cupidiiaie el i r a . Tres \T(B species. es porro ira?. sunt specics: , , \ , , \ . Excandesceuiia, quae c l , et dicilur ; , ilem, ct . Nam cuni ira exorilur, move \ , , \ , . , , rique incipil, bilis nuncupalur. autem csi , \ , bilis diuturnior, aive acceplae injuriae memoria. Unde etiani hoc nomen nacU est , . , id esl quod mancat el memorise (radalur. de * . nique est ira ulciscendi occasionem \S3 eaplans, unde et nomen , id esl,eo quod anima reposila sil. " , i r a , rationis satelles, vindex concupiscenlia. Est . " porro ira rationis salclles, viudcx cupidilalis. Nam , , j alicujus desiderio lenemur, atque ab ali' , quo cobibemur, tuoc qua&i injuriaaccepta, advcr * , \ sus iltiim excandescimus; ralione videlicot eam . rem iracundia dignam judicanie, in illis uiique qut ordinem suum luenlur, ut nature raiio poslulat. . ' [']. CAP. XVII. . De vi imaginatrice. , Quid *U imaginaiio.Visimaginaiidi,irrationabili$ , . animae parlis facultas esl, per sensuum organa opc , , , \ $ rans ; quae et sensus dicilur. autem, et , scnsibile illud appellatur, quod sub vim illam c l , , sengum cadil, v. gr. visus ipsa vis est cernendi; , . visibile, quod visni subjicilur ; puta, lapis, aul ali , . quid bujusinodi. Iinaginalio porro est affeclio irrac u m r e

(82) , . " tonc ' ovc . , .

0

v i m c a d a l >

ijonabilis animai ex aliqua re, qiue in imaginandi x o r i a . Phantasma denique, scu visum,
e

est inanis affeclio in parte animae irrationabili, qaam nulla res, quae imaginalioni subjiciatur, efliciat. Scdes porro viriutis irotginandi est anlerior ccrebri venlriculus.

CAP. X V I I I . Dt temu. Scnsus estea animse vis, qiueres roateriales per, . , - cipit, seu dijudicai. Sensoria auteni, organa sunt, , ' * , sive raembra quorum benefieio ei opera sentimus. , Sensibilia vero, ea qnse sub sensum cadunt. Sen . , tiendi capax, denique, aniroal esl sensu praditum. \ . Sensus autem quinque sunl, totidemquc sensuum organa. , . , \ D Priimis sensus esl visus. Sensoria ejos, seu or , , \ gana sentiendi, norvi sunt e cerebro derivall, el , eculi. Ac visus quidem primarie colorem percipit, , et una cuni colore corpus coloratum dignoscil , \ , ipsiusque magniludincm, figtiram, lociim i n quo

. I H ' [KW].

NiMiies. cap. 6

NOTiE (82) . Phantasma, elc. Accuraia uatione percipi possunl, sumi cerlissimum es(: csi, cxposilio eaquc dumaxal exponil pbanlasmala, imo absque ejusmodi phanlasniatibus nollain fieri ( ] i i x amcnlibus, el melancholicis dorinienlibusque iiitellcctionem et cogilalioncm docet Pliilosopbus conttngunl, u l explicat Nemesius. Alia vero phanlib. . De anima, cap. 7, i b . 30 et seqq. Aliqnud lasmala dicunlur, qu;c rerum a sensibus perceigilur phantasma *st, quod res u l suirt exbibft, plarum iniagines sunl, u l i dum quispiam rcs, nequc seoipcrcst vacuuni quoddam el inane, quod quas olim vidit quantiimcunque dissitas, imaginaobjeclum aliier ac esl rcpracsenlel. Ujiic vcrsat. Ilacc autcm ab objeclis, quac imagi-

935 S. JOANtflS DAMASfiEM <T>0 C b l , inlcrjccium spalium, el n u m e r u m ; niolum , \ 0 , \ , , >. , quoquc ct q n i c L c i n ; aspcrumnc, an Ijeve ; planum, , \ , \ , , \ , an iiittqualc ; aculum , an oblusum ; ac dcniquc , \ , \ , \ ipsius compagcm et consislenliam, nuin aquca sit, , , , an lerrca, hoc est humida, autsicca. , . Solus homo et siinia aures non movenl. Sccurr , , \ dus sensus esi auditus, quo voces ac soni perci- . piunlur. Hic autcm sensus dignoscit eorum acumcn, , \ , , \ ct gravitaicm, la&vitatcm, et asperilatem, c l alliiu. , dincm. Ipsiua organa suul ncrvi mollcs e cercbre , \ ducti, atque auriuin slructura. Porro e i otnnibus . # auimaniibus, solus boino, et simia aures non iwovent. , Teriius scnsus est olfaclus ; qui quidem naribus 184 vapores ad cerebrum defcrenlibus efflcilur, ^ ^ \ * et ad extremas anleriorum cerebri ventriculoram . " , iuetas lerimiiatur. Vapores aulem scntit, et perci pit olfactus. Vaporuin porro boc geueralissiimim discrimen est, u l alios suaves, alios felidos, alios \ , \ , denique nec suaves, nec insuaves esse intelligainus. , . Fit autem odur suavis, cum bumorcs qui corporibus . . , insunl, probe fucrinl excocti. Quod si mediocritcr , . duulaxal cocii sint, mcdia quoque erit coruni dispogilto. Sin auiein infra mediocrilalcm, aul ulla oimuno coclio cxstiierit, felidus odor afflabilur. , ^ Quarlus 8CHSU8 est guslus, quo sapores perci, . *', piunlur, sive senliunlur. IIujus organa sunl, l i n , , \ gua, el praescrlim exlrema ipsius pars sive cuspis, , * el palalum (quod nonnulli Grxce vocant , ^ eluli cceliculum) i n qtiibus nervi illi cxporrecli , , unt, qui a ccrebro deferunlur, pariiquc illi aiii\ mse, qine principaium tenet, quid perceptum fueril, , . quisve sensus exstiterit, referunl . Jam vcro ea , \ , poruin qualitales, qtiae gusiabiles appellaniui*, li;e , , , , *.sunt dulcedo, acrimonia, acidilas, acerbhas, au- , , , . [ steriias, amariltido, salscdo, pinguedo, viscosiias. * lslae siquidem qualilalcs gustu dignoscunlur. Ast aqua, quantum ad illas qualilales, saporis omnis cx- . , \ pers e s l : nullam enim qualilalum babct. Acerbilas . autem nibil aliud esl, nisi inlcnsior qu&'dain c l redundans acerbiias. , Quiulus sensus laclus csl, qui eliam cunciis ani inanlibus coinniunis csl . Exsislil auicm illc, opera ncrvorum c r c r c b r o in universum corpus |\ . eflusorum. Ex quo ui lolum corpus, alqueadeo \ , \ reliqua senlieudi organa, sensum lacius babeanl. , Taciui porro subsunl caliduin c l frigidum, niolle \ * \ cl durum, tcnax, rigidum, grave ei lcve. Haec , \ , ;\ cniiu solo laclu cognoscunlur. Sunl aulcm laclui * elvisui comraunia, aspcrum c l laeve; siccuui ei l i u - , , , midum ; crassum el lenue, sursum ac deorsum; , , loctis quoque ac oiagniludo ( si quidem tanta sit, , ;, \ ,
67 ] b c CT

Neuies. cap. 71. * Nemes. cap. 9. Nemes. cap. 8. VARliE Ll SCTlONES.

Rcg S, Golb. 2 . Edita \ \ . Ita Rcgii nuilli ol Colbcrt. abest , iu cod. S. IHI. ct Uegiis aliis ; itcmque apud Nemcsium : vi rccte. Hic enim sermo esl de qualilatibi.s Js, quai solo laclu percipiunlur: ait siccum visti qtioque coguoscilur, u l infra noialur.
b c

937

DE F I D E O R f tiODOXA L I B . I I .

*, - ut uno tactus appulsu compreliendi possit) densnm ilcm, et rartim, seu fungosum, atque roitmdnm, 6* \ \ , ^, \ , , \ si modoillud exigunm sit ; afirequt ilidefti nonnti!' Ogura. Quin memoria? qnoque et cogilalionis ad) . \ , , \ jumeiito, corpus propingmim sentit. Sic ndmerum quoque persenliscit, dummodo binariutn, aut tcr* \ , \ , \ . fcarium non cxcedat, parvoeqae bujdsmodi name ros, qui manu faciie comprehendi possint. Quan. quam hos magis vlsus apprebendit, quaift tactus. . Gemina sentuum orgaha cur noMs indita. Illud , sciendum eet, Deum Idcirco cactcra onmia sensuum - , , . organa gcmina straxi?se, ut, si unum labefactnri contigerit, altcrttm ipaius mnilus expl&t. Duplicca , , enim ocalos condidit, duplices atires , dtipHces {>, \ ' nariam meatus, et linguas duplices ; quse i n q i i i , , busdan animaniibus divlsa sdni, ut Ib angdibiiti , \ , in aliis autem conjtoncta, ut in hdmine. Tactunt , , , autcm loto corpore diffudit, exceplU oasibus, nerviS, , \ , , unguibus, cornibus, pilis, jdnctutis et aliis qui* . busdam bujotrmodi. , * * , , ' , . , \ , ' , , , ? . . W [ ] . dutror\ztxOv. , \ - Q , \ '. \ , \, \ \ f , , \, , \ oi ^, \ , \ . \ , ! , . " , , \ * 6 . . ' [']. Seniuttitokjecta percipiant. 105 <H%* que scire alienum non fuerit, visum rccta liuca cernere, audilum et olfactum non recla duiuaxat, sed undecunque objecia sensibilia percipcrc: lactum vero et guslatum nequaqdam recla linea, nec undecunque senlire, scd tbm dehiqd6, qdandd tensilibd* suis proxitae admovenlur. CAP. X I X .
I l , U i l l

De cogitatiohe.
Cogilandi vis. Divinalio in tomnit. Ad eant partem, i n qna cogitatio est, geberatim pcrtinent judicia, assensua, impetuft ad agendum, et deciinatiooes, ac f u g * ab aciiftne. Speciatim autcro considerationes earum rcrum quafe iiiteHigdniiir, viftdtesqae et dlscipftna?, artium ritiobes, delibferatio ct etectlo**. Quln haec quoque pars dormiontibus nobiseventus faturos vaticinatur; quam quidetn uriarft Pythagorici, 1n hoc Hebraeoa secuii, veram (fivinalionem esse ccnsent. Ilujus pofro organum est medius cerebri vcnlriculus, spiritusque animalis qnl in eo e s i . CAP. X X .
T l

De memori*.
4

\ Mtmorie definitio. Vis illa qoa meitiinimus . D e s l meroorlae et recurdationis Causa et pfomplua* - r i a n . Est cnim meroofla, sfiecies et imago ab ali ' , - qnosensu, menlttqile siclione, quac actd apparuc . - r i i , relicta. Vel, rei stam ct cogiiatione perccpta; , conlervatio * . Elchim cum anima Sensibilia per , \ * , sensadm orgdna percipit, scd sentii, fltoplnio :
f T0

Neine&. cap. 41.

71

Vide Greg.Nyss. De Opi(. Iwm. c. 15. " N c m c s . cap. 13. VARliE LECTIONES.

Multi cod. , . Nosief et apud Nemesiurii . &ic infra in eodem, in cod. S. H i l . ttegifs 8, necnon apud Nemetiiim R . 2930 . Decst xa\ , in 7 keg; Colb. 2 et S. I l i l . nec legit. Veius interpr. Nec est apud Nemesiuin, qui de4crip4ionem haao ab O r i gene inntuauis esi, u l teslatur Reg. cod. 5169, in quo Nemesii liber babeiur. Edha el inulli codtcesbabent : sicvelus inlerpr. posuit, coacervatio. Faber vero, confirmalio; quod magis accedit ad vocem , conseroaiio. quara apud Nemesiuiu ropcri, in cod. S. H i l . el atiis.
d f

PATBOL, G R . X C I V .

30

999 S. J O A N M S DAMASCENI 940 sin vcro, qua? in iiUclligcaliam cadunl, menlc co- , ; * gaoscii, flt inlelleclio. Quocirca, cum earuin re- , , -, run, quas vel opinione, vel iuteileclione comptexa . esl, iiguras servat, raeminissfc dicitur. . Memoria quomodofiat. lllud porro sciendum , esi, ea qiwa sub inlelligenliam caduiil, noo aliter ., , . quaui per discipJinam, uui naturalem intelligemU * , ' auimi nolioDcm pcrcipi posse. euim ex scn- * , , su : nam sensibilia per sesc memoria tenenlur : * qu<e aulem inlelligunlur, eoruin quidem memioi- . ii)us, si quid eorum didicimus : cselerum illorum subslantiae raeoioriam nullain babemus. Quid sit reminUcL A t vero reminisci tum quispiam dicitur, cum memoriam per oblivionem . . , oblitteralam recuperai. Oblivio epiiu est mcmoria? jacuira. Ergo imaginatio raaierias sensibiw. perce- , , pta3, cogilationi, vel raiioni Ifadit (eadem cnim * ulriusque vocabuli viseet) quas illa acceptas alqne \ , , " <perpensas ad memoriapa traiisjniltil. Memoriai porro , organum et sedes esl posterior corebri veniriculus, , , \ queoi eliaro vccipiliura voca.nl, el.spirjlufi aninia- , i f l , qui i n co includitur. CAP. X X I . : [ De verbo, seu termone iuterne et prolalitio. , . Ratio et oratio, tive internut animi ornque $ermo. . * - - H u r s u s , animae pars raiionabilis, i n internmp , \ . " aique in prolalilium senuonem dividttur. Esi 136 h, aulem internus animi motua, qui in parie quae ra- * tiocinatur, absque ulla eloculione efliciiur. Ex quo \ , plerumque fit ut inlegram oratiouem nobiscum , * lacili percurranaas, necnon in somnis. colloqua- ^ . \ m u r . Prqpter boc portssimura \, id eat.ralio- \, , , * nales surous. Nam qui surdi nati sunt, aul roorbo , , . aliqup, aut iqjuria illata, vocis usuro aroiserunt, p i - bilominus raiionis compoies sunt. At aefiqo prola- . * \ titius in voce et diceudi modis vim. mani prodil; * \ * ille, inquam, qui lioguae et oris ope profertiir : . \ unde prolaliuvs vocaiur, eelque cogitatioais animi \ . nuntius. Per bunc auieiu \, id est, loquendi faculiaic praediti, dicimur. CAP. X X I I . . ' [AC?]. De pas&ioue, et actione, . Pnssio, vox cequhoca. Pa*sio multiplicis s i - . , gniQcationis vpcabuluin esl. Nam et corporis passio , \ - dicilur, ut u^orbi et vulnera; el rursus anirai, y l ^ , ^ , cupiditas el ira. Est autepa, ut communiter el i& . " genere dicam, auimalis passio, quaip scquitur vo- , \ . " luptas aui tristitia. Nam passionem dolor scquitur, * * Don aulem ipsa passio dolor est. Insensibilia epim , * patiuntur, nec iamen dolenl. Non igitur paso ipsa, \ , ' . 2 sed passionis sensus, est dolor. Hanc porro non rfvai, , contemnendam, hoc est ttagnam ease oporlet, qnae . aensum ferial. Quid animi pas$io.Passionura autcm enim haec \ * delinilio ost. Passio est sensibilis molus virtutis ap- \ , \ pet^niis cx boui aul muli cujuspiam imaginaiione. . \ * VAIM>E LECTIONES. EdiU, .

911

D E F I D E ORTHODOXA L I B . I I .

(^> , ' . Yel alio modo : Pas&io est irraltonabllie moius animx ob boni vel mali opinionfen). Enimvero botq * opinio eupidilatem movet, mali autem opinfo, iram. . , At vcro ta fefrere el commiiniter pas&io sic defini , \ . 4ur : Passio est molus e i alio in atto. Aclio aulem eet moias efficax. Efficax porro dictiitr, quod ex se. - \ 1pso movetur. Ste nimifum i r a , actio <qua*fam est partis irascentie, passfo autem est, utriusqtfe a n i 5, , , \ mae partis, toiiusque corporis, cum ad agendum , ab ira per vim trahilur. Tunc enim x alio in alio . motus f i t ; id quod passio ituitcupatur. , . \ ' . , , , idem motut ut pasth et actio. -Quin alio qooque modo aclio dicitttr paetio. A d i o enim motus est naiure consentaneus; passio, molns preier naluram. Hc igilur raiioiie aclio passioois noinen ob, , . - tinet, cum motu nalune repugmmtis cielur, eive {; , quis ex seipso ifioveatur, sive niolu impresso ab * , allo, A i proinde cordis raotus, quo arteriae pulean, , tur, naturaUscum sit, actio eiiam e s t : qni veroex palpitationibus orilur, quia modutn excedit, ncc est . naturae consenlaneus , paseio uttque cst, - non actio. , Necvero mnlus omnes,qOHn patibtli animparle , ' , excitantur, paseiones vocanlur: verumiidtinlaxal,qut , \ , vcraemetiliores SIM>I, etque ad sensuin usque pcrve * , \ n i u n t . Leves enim motus, et qui sensu non p?rcl , piuntur, pasBteites pon sunt. Alfcvjusenttn mamen; * , l i magiiiiudioem habere paatio debet. Unde in pas , . sionis definiilone addUuni est, motu$ senubilh : quta parvi molus nec sensibiles passionem non faCMfli.

, / , , . \ ! , , , , ' , . " * , \ \ .

\ . , . % ; , , , \ \ . ( 8 3 ) , \ , .

" ,
1 7 9

187 Otnyiicei anim* facultalts, tognotcendi et appelendi. IHud porro noiandnm dtiplices sse anHiue nosUrae vircs , alias in cognilione posilas, alleras titaKes. Vires in cognitionc positae, sunt ment, ogilatio, opinio, imaginalio, sensus. Vilales, seu appelentes, voluntas et elcclio. Ut autem dilttcklio flat quod dicmius, age de his facultatibite acoamius disseramus : ac primo lneo de i$ q u ia cogniMone versairtur, sermo siL Et quWem de imaginaiione el sensu salis Jam avperius dictum eel. Per sensnm haque in animo conflatur ea passio, quae imaginatio nominatur. Ex imaginatione oritar opmio : tom cogitatio, opij ) Blonem expendcns, verane sit, an falsa : tum demum quod verum cst judieat, ob idque etiam Grsecc , d i c h u r , , id e t t , ab eo quod coasiderat el discernit. Deinur^ quod decretnm, w i n n q n e defiuUvm eal, intclleclus noninaiiir . Vel modo. Sciendura est quod^rjma meoT a

Max. epist. 1 ad Marin. VARIifi LECTIONES.

Deest in editU. Faber veriit : Sed $t id not$e oporlet. Sic videlur lcgiese ut i n H . 5451, flOTif). (85) otr . uenigui id quod decrttum, sinl perfecli, vot i n eodem wuu tt a< cic. Aliera bsec est , mentis, acoeplio, qua u t i - dem untintia. lur Paulus 1 ad Coriuili. i , ubieos adhortatur ut
i 9

113

S. JOANNIS DAMASCENt

14

lis agtialio, cogilalio siiuplex dicitur. Quae auiem , , , , rci alicui afllxa e&t, seu incnlis nolio, appel , laiur. Haec porro si diulius perslilerit, alque in . , \ auimo, id quod cogitaium esl impreeeerit, couskie, ratio nuncupalur. ConsiiJeralio inoadeni rc Fursus , . * bxrens, ac sese probang et explorana, pnideiuia nominaiur. Haec denique at Uliua progredilur, ra- , , liocinaliontin facit, quse inlerntis ternio cst, et de- * , iiniUir, plenissiraua aniini molus, qui in ratiouis faculiate sine uila vocis emissione gignitur; ex quo , prolaiitium aiunt prodire sermonen, qui lingua , . pronuntiatur. Haclenus dc aniroie viribue qusc i n , \ cognitione eitae f u n t : nanc 4e vilalibus, tive appe\ , . lcitlibus dicamue. , De appelendi facultattbui. Definilio votunlati*. , , , cst, insitam a natura vim cam esse^ qua id qued . , , naturae coneenianeum esl, appelat, et omnia qme \ , \ ualurae escntialiter insuot, iucatur el conservcl: , , \ quse quidem volunlaa diciuir. Subslanlia enim, et . \ csse, el vivere, c l mente pariler, ac sensu moveri appclit; quod nempe naiuralem enlitatem suam , > . " pleoam ei perfeeiam concupiscal. Unde voluutatcm (84) , , banc naluralem sic deuniunt : Volunlat est \ raiionalis ai vilalis appelitue, ex ii duaiaxal qwe , . , ualuralia suut, pendeos. Quocirca qtiidem , . Bibil aliud esl, quaro ipseinet naturalis, vilalis, ac rationalis appeliUs corum omntum quibus naiura coiistfttaiUNr, e l simplex facullas. Etenim b r u l o runi appelilus, oum irrationabilie ait, volontas nequil dici. Volunlat mhuraih rei alicujut. A l C , vero , est talis quacdam volunlas nattira- \ . " l i s ; boc esl, naluralis et rationaiis cnjvspiam rei appeliiio. lnsila emm est bominii auiuxe . " vis secundura raiionem apptlendi: proinde eum , baec naluralis appelilio ad rem aliquain xciia- . tur, volitio dicitur. Volitio enim, seu T ^luolalis actus, eai rei cnjusdam appetUio ratioiialis et desiderium.
B n %

, iunata vi$ xwUndL Sciendum iiaque

188 Dicitur autem , lum dc U i q o in nosira poiesUte suot, lum de illia q u i n a non ita s u n t : boc cst, de iia qiwe fieri poMQni, ei de illis que non poteunl. Eienim libidioi indulgere, aut pudiciliam colere, auidoraiirc, aul bujusmodi
TV

, \ ' , \ \ ' , , \ \ . , , , * ' , \ . -

Max. ni Marin. et Ad incert. p. 98.

YARLE LEGTIONES. Hulli codd. . Sic Faber de aliqno; vetus inlerpr. legil v c n n euim cirea aliqwid. . (84) Q&t8 . Quotlrta D naluralis. Quamobrem , proprie non est iuftm, etc. Stc Maiimua, epist. ad Natin. ait aclus appeiitus naiuralis, sed facultas, qua umis , , quieque Tfertur in bonum sibi nalurale. , \ vero est operatio prima voluntalis hojue qua lioc t f l * vel illud cxpelitur. Ea vocatnr a scholasticis, titVoluntatem naturalem, $eu , aiunl e$se [acultentfo el volitio /ints. Nam u l Damascenus ex Maxt/em, qua id appetiiur% quod etl secundum ualurain, mo subjungit, , volitio quwque proprietatc* omne$ naturw conlinet ttiiiti con*oiiti$ e$t, quam sequatilur, urvai: ita ut videlicet aiibstaniia ratione pr^dita , consilium, seu consultatio, el , naiurali voluutaie, eese, vivere, aensu, menieque eUctio eorum quae ducunt ad linem. Nou ergq moveri appetal, naiuralemque suam el integrain / u i i , Damasceno nostro esi aclus volunlalis, ut f nlttatem, \ naiurale bonum subslanlia ralionalis appclil, ncc , perinde ac Nosler deQuil, bouU$is meriw liberi arburii acius, ut q u i d m i n Ul sil , talti qumdam volunlai lerpreUli WIIU. usiuralii, seu rei cujusdam particularif appetitio
m

945

DE FIDK ORTHODOXA LTR. I I .

\ , qaidpiam pterumqut \olumus. Volumns Ucm ' . \ reget eese; qofMl tamen in nobis silnm non cst. * . Yolumns quoqne furtasse nunqaam mori, quod qtti* dem flert nequil. " , Volendi aetnt e*t fintt, votvntatis snbjettttm. . , Vtluaias , sen volendi actus flnera spectat, non , ' , , ea quae sunl ad ftnem. Ac finis quidem est, id quod , , - acttis volunlalis siibjeclum est, . gr. regnare, bona * , , \ * valehidine csse : ad Qnero autem, id- de quo con\ , * , , guttalur, pula modus consequendae sanitalis, vel . , regia? dignilalis . Voiunlaiis actrnn sequitur ' * , quisitio ei censideratio. Deinde si de rebus qua? tn , * potestaie nostra stinl, agilu-r, eonsilium exeislit, , \ , \ stn deliberalio. Est-aiitcm eoneiKom appetilus i n , , quirens de rebve agenrifo qitarum poteslas penes , \ , & nos est. Deliberat enim qnispiam, num rem aliqnam , . aggrcdi debeat, neene : lum id quod idoneum ma , , * gis &it judicat, d judkium dicilur. Poslea crga , , - illud aflkilur, et amplcctilur qood consilium cen, \ . s u i t ; et tunc , id est, sententia vocatur. Nam , \ * si ita jadicet, ut tamen erga illitU quod judicaftnn , \ est, non afflcialur; hoc est, illud minime ample . ctalur, sententia non drcilur. Jam vero affcctionem scquitur eleclio, quipne quac aliud nisi e dutbae retme.qn propnunler, atteriue prae akera susceplio. Dein ad aclioncm progredilor, et hoe dicHvr irnpnUmt. Trnn enbmde adeplo fiRe ulitur, ei tunc usus appellaiur. Poet usum deniqtte appeiitus qtjieecit. \ , , Votuntts in brutit mlla. Porro quidem in . " brulis, prolinus ut rei alicujus appetUoe na$citur, , - impulsus quoque ad aclionem exsistit. Eorum - quidem appetitus irrationabiiis est, soloque natti , . ^ rali appetilti aguntur. Qno flt vA brutorniti appe\ \ - titug, nec votanlas fq. d. votilio), nec voluntalif , , actus dici possit. Nam voliiiitas esl appctilus na . , \ - turalis, rationabilis et liber, At in bominibus, ut, \ \ \ pote ralione praeditls, naluralis appetitus, non tam \ * ducil, quam ducitur; quippe qui Hbere el cuni \ , , ralione movetur , quia facultales cognoscendi et , , \ vivendi in bomine conjuncts snnt; ac proinde , \ , libere appelU, vult, inquirit, considerat, delibe , \ ^, rat, judicat, afficitur, eligit, ad agendtim prorum* . pit, agilque in illis rebus quae natur consenlaneee
1 t #

sunt. (85), De voluntate Dei. Deo *olunta$, delibe, . . lllud vero ignorandum non esl, quod in . Deo volendi quidcm aclum dicimua , non aulem \ . D eleclloncm 189 proprie sumpiam. Deus quippe , \ . non deliberat : qnia ignorantia est consilium ^nirc. , . Nemo enim de eo deliberaverit, quod exploratum habel. Quod si deliberatio non nisi ignoranlis e$t, procul " dubio nec e.lectio. Quare cum Deus eimpliciler omnia norit, in cum non cadit deliberalio.
k

Ad Marin.
k

T e

#n tenlalionem vocat S. Tbomas.

Nax. Diai. cum Pyrrh. el epist. I , Ad rtarin.

11

Max. epi*l. I ,

YARIiE LECTIONES. Cod. S. I l i l . c l alii multi, . Elcgans eaiai sensus iueeet : Deug qui omnia prospicit, simplicilei ti abtolute vult, id est, sine consulutione. NOTiE. . Sosse oportet in Deo, trium volunlatis suae oninia suaviter disponemlo, <tc. Ncgai , quod elcctioncin dixeris, iu unum prae alioamplectitur,sed quse ex inqiiisitione Deo locum baberc, non cam qua sccunduro arbiet deliberationo consequatur, ne Deus i n ambiguo

947

S. J O A N N I S D A M A S C I N I

948

Nec in Ckrixi inima. Quin 110 iu C h m l i q i - \ dcin auima delibcrattoneiu aut oleclieieni . nius: neque eniin igiioraulia laborabai. Nam etai , * * cjusmodi ualurain liabebat, quam fuUirerum ect- , gniiio fugeret : lameu ob personakm cum Deo , , ', , * Ycrbo unionem, rerum onuium cognitioae poMe*. . \ bai : qtiod quidcm non graiia, aed perftonaJi, u i * * diclum esl, uniooi tribueuduai e s l . Idem enim , , ipsc, et Des,. el homo erat, ac proiade voltiata- lcm, quae ex senleuiia noa babebat. Naiuraiia , , quidcra et simploi voluiilaa, qurae i n omnibus ho- , ininiim persoms pcraeqae coneblerattir, ipei ineral: , . caeierum senUuiiaro, i d sl* rero quau vdlei, d i - , , \ , \ , \ i n velunlali coittrar i a m , a l a divina sua velun . ' laic alienam, sancla iptiue anima on admi&iu
T 1

Seftiamlia quippe uua cum peranfe discrepal, , pr*terquam aancla ei simplici, coroposilioDifqtie . , , \ . \ ac dmaiouis experte deitate . lllic enim, quia personae nuila ralione d i r i m u n U r , nec illud quod , xot , \ i n volufilaieai eodtt, dislinguitur. Alque iHic q u i - . \ , , \ dem, quoniam u a a eademque eei satura, una quoque eat natwalis volunlas. Ac rursus, quia nec personae diveib possual, uBiim quoque volunlatie \, , , \ aubjectum ett, et na eademque peraonamia , \ , \ motio. In Jwminibu* vera> quoftiara una ftaiur eat, , , \ . \ nna etiam cst yolunlas naluralis. Quoniam rurmn disjuncLe personae sual, a loeo, et tempore, nec- , , : non circa rcs affeciione, aliisqtie pluriinis inier se \ , discrepant, eam ob causam divers quoque volun- , taice sunl, el senienthe. Verum in Domiuo nostro , . , , icsu Cbri&io, quoniam diversa? nalurae sunt, d i - ' \ , .
7e

vefiwe auoque sunt volunlates naturales diviuilalia , huinaoitatis, sive voleodi faculUlcs. Sed quia , \ , uiia est persona, unus voiens, unuin quoque csl , voluniatis snbjecluni, unave seQlenii voiuuUs et arbiiraria; bumana aeilicet volunute divina jpsius volunlati obtemperanie, et ea voleote, qua3 divina ipttns volentas ipenra volebat velle. Sciendum autem e&t, aliud esse , aliud , aliud , aliud , aliud ; siquidem , esl ipsa alinplex volendi facultas; , eal defixa alicui rei voluntas; , est volunlalis subjeclum, seu illud quod volumus. Exempli gr. movelur appeiilus, ad cibum: simplex isle naturalis applitas, est : cibi auiem appelitio, : ipse cibus, * vero illud quod , , * , \ , xa\ . . , . , , * , .* , , , 4 facultale voiendi pra?dilum esl, u l bomo : D , denioue, seu voleos, ia qui voluatate uiilur. AiP baec observandum eal, vocabulo, (86), ,

" Max. Mal. 6 i m Pyrrh.

19

Yid. inf. lib. m , cap. 14.

VAUliE LECTIONCS, Edit. : scd ex rass,cum Fabro lego , quod Maximus ait csse , vcluntalem ex senteniia : est euina i d quod vofumus; , est nalora qwa votamus. , NOTiE. vtrienu faclum aiebant. Priori tero, Noster cum Maximo negat i n btimana Christi natora , elMionem, fuisse. Sed de boc alibi suo loco. (86) 8*. Obtervandum quoqm ett. Maximo non placel, , voluntatem, pro edem aliquaiido accipi ac , id quod volMntmUi objecium esf, quodque barbara vocc nosln voltium elcctione p r a -

versari censeatur. Fav<* sanctue Tbomas, quasi. 4 4 , a i ad % ubi ex Damasceno consilium iion csse iu Deo asserit, quatenut eU appeiitus titquititivus; adesse vero quanluin ad cerliludinem judicii. Nam hoc posterlofi sensu veleres pbilosophos B a i i l i u i , hom. 4 In Hexaem. coarguit, qui
orbum , tive volUntatii

919

DE FiDE OIlTHODOXA LIB. I I . '

950

, , \ 190 quandoque volunlalem, scu volcndi facaVtatem signiftcarf, ac tum dici voluiUatem nalora , \ lem; quandoque eliam illud quod volumus, tunc . que sentenlise, seu arbitrariam volunlalem apjvellari. CAP. . . [ ] .

De aeiu.

Nosse oportct , eas omnes facullates de quibus (87), ! , \, , locuti sumus, tam illae q u j ln cognitione posit sunt, quam quac vitales ei naiurales, et quae a r i i \, \ , . ficiosa?, , id est, actus, aut operationes appcllari. Actus quippe csl iiaturalis cujtisque sub \ . stantiae vls el motus. Et rursnm, actus naiuralis , , est innatus uniuscujusque subslantiae molus. Ex , \ , - quo patet, quarum rerum cadem natura sit, earutn actne quoque eosdem esse : quarum vero naturse diversae, discrepantes actus essc. . Fieri quidem non potest, ut substantia ulla aclu, \ , seu operatione nalurali careat. Iterumque actns . \ * natoralis esl illa vis gua cujusque natura declara^, \ tur. Ac rursus : actus est naturalis, primaque , , perenni molu prsedita inlelligenlis animae facullas; . \ boc esl percnnis ipsius ralio, naturaliter ex ipsa (88), sine intermissione scaluriens. Vel, aclus est vls , \ 6. molloque cujusque subslanliae, qua caret illud solum quod non est , Quin actus etiam actiones dicunlur, u l loqui, ambulare, comederc, bibere e* alia ejusmodi. , , , \
m

Anast. Sin. in . cx Greg. Nyss. p. 4 4 ; Clem. Alex. ap.Max. p. 15!. VARliE LECTIONES. m Deesl , in editis; babent mss. , seu actus, vox anceps.
n

0TiE.

dicunl. !d agnilum Palribu oegat. Quinam enitn, C Intelligenti* enim e$i inUUigenlia antientium sensut, votatilium votalu$, - elc. - _ finquit, detiderium et ret desiderala idem sinl : ... Uno verbo, \ ; At Paulue, I Thest. , . Proprieialem , 3, ail hcBc etl volunlas Dei tanctificatio veaire. detignalur, natuDoclissimi viri, cum fcrventius errorea oonvelluiU, qna nalura quaqiu cujut id mnum eareal quod non e*l. qtiandoqtie non satis aitendunt ad ea qwm alioquin ralem wcamui, flom id qUod tsl. uli $%, itd el virluti$ e$t obvia gunl.
t

qtippt ralio noii , etc. Nomen Graecum , cum sit anceps, a , optrationibui nmiuraiibu* euenlia* noslris exprimilur vocibus operalionis, aclionie et Hoc argumenium proeequimlar Sopliroaciue, u i gi motum i n n u a l , operalio nomioeiur, definiri. nius, epiel. ad Sergiuin, Agatbo papa epislola aciio aureni, auando prolieisciiur, aul imperaiur a voluiitale. Nam ut ait Nemesius , ad ftexiam synodum, et Maximus multis in . Actio ett operalio raticnalii. loctg : exempli graiia I H coUoquio cum Theodoro Acim denique diciiur qualenue est perfectio po- Capsariensi baec laudat Pionyaii verba : , , , ^> tentiae. (88) " . Aetu$ nalurolii, etc. * Qud nullam vtrlu habei; id ^ ett, nequt e*l aliquid, neque Qui duas in Chrislo operaiiones defenderunt, boc . . ejut aiiqua affirmalio omnino $1. quo p r i n c i primis praestituere, nullain esse substanliam,quaD operatioiiem qaalemcunque non exeral suam. Ope- D pium hoc aliud nascilur eorum qua unius naturm rai/o, ul Nyg&enus docel (inquit Siuaila in , iuni, unam eamdem etse . Unde Pa. 4 3 ) , est, irea adversus Ariaooa coacludunt, unain ease , . Naturalit naiuram Trintlaiis, propier t n u m personarum opccujusque subtlantiw el molio, qua carel $olum id rationem unaro : advereus ApolUaarislae et Eulyquod non eti. Sed Nyssenuro, quein Noster exscri- chianos, duabue Chrislum Daluris constare, quia b i t , juvat audirc, u l ciiatur apud Maximum, t. I I , duplicia generis operationee geral : deonum coaira * p. 155; Operalio, inquit, motio $ acluoia. ActuoMonotbelelas, eo quod dwas natune sint, duas jxm porro vocatur, quod teip$o , itMiem esae operationea. Eo apeciat tritum illud i tiotiem enim appeUamu$ adagium : naluram $uam operalionem; \ , ] )\ , nec non Ula nalorae dettoilio, ul prineipum motu$ el , naluralem cujusque virluUm qukiii eju$ iu quo e$t. De quo legendus Damascenus, molionem, une quanalura, nec e$t, necnescitur. Dialect. c. 30.
9

pariiaps (87) . Noue oporui omnes ,

qua

illa

naturalilir

dtclaralur.

Vera

S. JOANNIS DAMASCENI

%S

Affeclioncs quoquc nalurales plerqnoque acips , \ (89) , nuncupanlur, ut faracs, sitis, aliaque s i m l l i a " . , , , , Uicjiur insuper acius, perfectio polenliae. ; . Actm ett polentia varie dicla. Porrp duplici , \ , \ modo aliquid esse dicilur, polentia, et actu. Nam . , pucriim adhtic laclcntem potenlia granimaticiim * : dirimuft, qpia sic comparatus est, ut addiscendo 4 grammaticae artis peritus evadal. Rursus, gramma- , \ , \ ticum dicimus esse tam polenlia, quam aclu gram- , inaticum. Aclu nimirum, quia grammatlces arlem , , callel : poienua vero, quia cum docere eam possit, non tamen profltetqr : tandem actu gram , , ipaticum diciraus, cum eam docet e l ciponit. , 191 Quocirca animadvertendum e$t, secundum , * liunc modum, esse tum potentiae, tum actui commu- fau , * *., neni : ac secundo quidein potentiam pnore vcra y , , . acmm iinporiari. Vila prima nalurx operalio. Prima, solaquc ct (90) \ , \ vera nalura operatio, seu aetus, esl vila quam , , , \ poi:te volumus, sivc ralionalis ei libera, quaque , * * spccics humana consliluitur. Hanc qui Gbrieio eri , ' piuot, baiid asscquor quonam paclo illum Deum . (ipmiiiepi factum d i c a n l . * Actus dcmum cst eflGcax naturae motio. EQIcax . porro dicitur illud quod ex seipso movetur. . ' ["|. CAP. XXIV. . De voluntario et non voluntario. , \ Quoniam id quod sponte , in aclionc quat 0 M 8 1

* llax. Diat. cum Pyrrh. " G r e g . Nyss. ap. Max. p. 455.

" Nemes. c. 29.

NOTJ5. (89) . Affectu$ quoque, clc Idcin G , quce quidem volunlaiu morbus ett, particcpt non fuil. Nam < peccatum von fcripserat cap. 9 Intlitulionn elementari$, Quod fecit, neque dolu$ inventut est in ore eju*. > Naturm Jirniatur cx Dialogo Maximi cum Pyrrbo. Dicendo vero proprietatum, qum ex consuetudine et abutione, tnfm, inquit, Aqil utraque forma cum alteriut com, cequhoce , , pastione* dicuntur, niumone, quid aliud egil (Leo M.) quam qui ait : harnm participem fuhse Dominum falemur, pula c Cum jejunasMi quadraginta dies, po$tea esuriit: > " , , - qeneratkmi$, nulritut, accretioni$ somni, / i w t tudinit, aliorum, quibus naluraliter anima ob . Naturas quippe dedil, quando libuit, ut qute molestia* corpori$ affici olct, etc. Haec Nyssenus ; propria esaenf agiret. Hoc posterius dictura Gread quae profecto Nosler respiciebal, cum elemcngorio quoque Nysseno, ei Gyrillo Combeftsius aslarem institationein scriberet. Modo vero theologi eignat. Verba Gyrilli obvia non suni. Nysaeni i n Lalini ex Hieronymo ( i n oap. xxv Matlh.) docem aignis exstat locus, l i b . Cont. Eunom. p . 170, a(Tectu& illos, quos Ghrfclus admisit, puta tiinoreni quo copioae explicatuT, quid , proprie s i l , ei et similes, propassiones poiius esse dicendos, ne ris\a proprie non s i l . passio in eum dominata Censeatur. \, . * Remra (90) . Porroprhna eo/e.elc. pmtsio nulla $, qum ferai in peccatum : nec Sic Nyssenus apud Maximum, anim raiione proprie quisquam nectssariam naturas teriem , nienlis operalio e s l , i n q u i l , ii tl, pasitonem, dixerit, ti composiiam naluram , naluralii ejus vita. Quocirca Anastasius Anerdine quodam consecutione proqredkutem t n - D tiochenus, libro conlra Monophysitas nondum edito, fttpX , de cjKraiiontbus, scripserat, spiciat. iVam elementorum diverti genem mutua ' conver&io, qua nottrum corpus contlruiiur, compositio quctdam $ pluribus dissimilibu* concin- , * nata. Retolula autem $uo harmonia, qua . , \ * , . concurtui elemrnlorum colligabalur compositum quoqmt in ea, quibu$ conAfibat, solvilur. Alqui hoc , , . poiius [ opnt quam pa$sio naturw : * Humana* autem operathuTt, vilam * , iltam dico, quet contenH homini, qua movtmur md , lllud enim quod immunitali expelendum alimentum accreiioni idoncum, Nan ab affecttbu* dtenari inteUigitur, pas$ionem proprie vifa* operalio e$t quin est prima animalit . vocamvt. Cuju$ eftam maniisu ciedimus Sin akiem non e$l actio , ut quidem forte*$i$ ofinaniur, qmnino panio fueril, qnod abtnrdum esl. *wm, qni salutem gralificatu$est nobit, c tentatu* per Igitiir csl operalio. vtnnia teeundum Bimilitudinem abtque peccaio. 0uamobrcm eju$ ouod CMlpassio* *m perturbatio, .
9 f t t

953 DB P I D E ORTIIODOXA L I B . I I . 954 , , cfam positum est, ct illud quod volunUrium nou , , esse censctnr, in qoadam etiain aclione consistit; - , , muiti vero illtid quoqne quod reapse non cst vo , . hintarium, non in palicndo solum, scd cliam in , \ agendo constituunl : omnino scirc oportel, actio * , nem essc operalioneni cum ralione edilam. Aclioxa\ al \ , a l nes porro iau* sequitur aut viUiperium ; alque , \ \, actiones ipsae, partim cum voluptate, parlim cum . . moerore liunt; partimqne item agcnti acceplae, , , \ partim invieae suni : quinimo ex iis quae acccptas , , \ - sunt, aliae acmper arrident, albrs quandoque dun. taxat : id qnod de illis etiam qua* sunt fugiendae, , , \ ' , debet intelligi. Kursus actionum aliae ejusmodi , sunt, in quibus venise et misericordiae locns s i l ; \, , . , alise odio sunt, ct supplicio Yindicanlux. Et q u i , , \ & dem quod voluntarium est, omnino vel laudem, , \ , r e l viluperium neretar, agilurque cum voluptate : , \ - insuper actiones, illis qui agunt, vel semper ac. ceptae sunt, vel tum saltem quando flunt. Gontra id quod volunlarium non esl, aut venia, aut miseraiione dignum esl, ncc sine nioerore palralur; praicrea agenti accepta nonest aciio, ulpotequam non a seipso pcrQciat, tametsi per vim ab co extorqueaiur. , * voluntariumpervim, per ignorantiam.Porro * , , nonv^lujitarium, vclpervim fit, vel per ignoranliam. , , ' Pervimquidem,dumprincipiunioperane,extraneum , ' , - e s l ; u l cum ab alio, nihil ejus suasionibus illecli, , , per vim adigiraur : nec nos coualum ullum, aut * \ quidpiam adjumcnli afferimus, ut per nosipeos, i d * , , quod vi expriniitur, faciamus \ Hoc autem geniis ' . ftic deCnimus : uon voluntarium illud esl, cujus , . ' principium cxtrinsecus esl, nihil suople moiu ad \, \ C actiunem conferente illo, 192 cui vis affertur. , * . - Per principium autem, causam efficientem signi , , (icamus. A l vcro noo voluniarium fit per ignorau * , tiam, cum nos ignorantiae causam non praebemus, , . - sed casu ree ila contingit. Etenim ei quisplam , - cbrius caedem perpelraril, inscius quidem eam ad, ' - uiisit, al non prorsus invite . lgnoranliae quippe . causam, ebrietatem scilicel, ipse accersivil. Sin quispiam in eum quem consueveral loetim eagillas mittens, pretereunlcm palrem peremerit, ob insciliam factnus boc invite palragse dicitur. , Volunlarium.Nonvoluntariumigilurduplexcura , ' , eit, aUerttm propter vim, alteruro propter ignoran. " , , tiam, ulriquc voluntariura opponilur. Illudcoioi vo ' . \, luatarium est, quod nec per vim, nec per ignorantiam , , efficitur . Quamobrem voluntariura dicitiir, cujus ' , ' , \ . ' principium, sivc causa, in ipso est qui agit, ut ipse , noscat omnia singulalioi, per quae actio geritur, * , , el in quibos versalur: quse quidem singuta, rbe, * , , lores circumstanlias appellant; puta, quis, boc est, * , , ille qui fecit : quem, seu eum qui perpcssus e s l ; , , quid, id esi, boc quod faclum eet, ulputa iuter , . fccit; quo, scilicet instrumento; ubi, sive quo i n l o c o ; quando. id est quo lemppre; qnomodo, quove pacto illud egit; quare seu qua illectus causa..
1 1 1 M 11

Nemcs. c. 50.

Nemcs. c. 5 1 . Neroes. c. 52. VARIJE LECTIONES.

Edit. , in utroque loco. 6. el Nemcs. .

955

S. JOAKNIS DAMASCENI

Hfi

Mitla volunlarto ti invilo.Scire attinei quxdara , \ Axmatwy' \ , & csse quae inter volunlaria, c l non \oluiitaiia, ine * dium locum oblinenl. Quae quidem, etsi iujucuuda ct molcsta sunt, viiandi gravioris mali causa sus- . cipiinus; ulcuro naufragii melu merces navis in marc projicimus . '4 \ , Pueri et brula tponte ayunt; at non eteclioae , \ , \ Sed illud quoquc nolandum est, qtiod pucri elferuta animaniia sponle quidem faciunl, sed non ex ele- 6 , , ctione. Quin ea quoque quae ira couneoti atoqtie , \ . praevia deliberalione facimus, volunlarie quidem , , \ facimus, caeteruni non ex electione . E i c t i n a m i ' . \ cus repenle occurrit, libentrbus quidem nofeis , , \ , , ' adesl, non ilem eligentibu*. Ac dcniqtie qui , pneler spem in Ibesaurnm incidii, gponle qvidem . . . . , . . .

;
'

incidit, sed non ex leclione. HJCC enim omnta, ^ . hoc quidem nomine volunUria suot, quod ex , . iis veluptatem capiamus : a i aon tiem eecuoduio eledionem, qaia noa ^deuberendo fiont. Deliberalio porro clcdionem ownino aniecedat necessum cst, quemadniodum superius dictam esi.

CAP. xxv.

. esf, tive de

'

[*].

De eo quod QttGitione*

in nostra polestale situm libero arbitrio. de tibero arbitrio.

Ilepl * , , (91).

In dispfllaiiotie

de libero arbitrio, id est, de eo qtiod i n potestale naetra silum est, liaec prima occurrit quxstio, sitne aliqttid in noslra potestate " , 1 9 3 multi enim id neganl. Altera, quaenam stnt ea quaearbitrii nostri aint, et quorumnam penes nos sit potestas. Tertia, quidnam causae sit, cur nos Deus liberos crearit. primo itaque resumentes, prius ex iis ipsis quse 0 apud illos pro indubilaiis habentur, demonstremus quaedam in noetra potestate esse, atque hunc in modum agames. " Nomee. c. 50.
M

\ , , ' , , ' . \ . , \ ' , \ . , , ' . , , * , * , \ ,

ibid. 55. ibid. 59 VARIiE LEGTtONES.

Ed. . NOTiE. onuiem voluniatis ejus, quaniumcunque necetaa* (91) . Sive de libero rius sit, consideralio r a i i o n i s eomilator. Veruai arbilrio. Displicuit Calvino Graeca voce ne i l l i i n t e g r u i n l e g e r u n l c o n t e x t u m a u c t o r o . , liberum bominis arbilrium exprimi, ac $i Quorsum enim probat bominem esse l i b e r a m , qua poiettas jcut, inquil, penes hominem estel. Ralum quippe erat haiic fuiese Orieutalium Patrum do- ralionatis est, nisi quia ulendo ralionc consuitat clrinam conlra Gnosticos ei Manicha30S, hominem bomo, cumque deliberaverit, id landero e l i g i t quod eibi melius esse judicavit? Quisqui* consultat, i o actionura auaruiu potesiaiem habere, ut penes u i l , cap. 27, perinde consuliai, ceu rerum agenipsiim sil asere vel non agere, ut libueril. A l arum in ipso polestas $il : ul quod contullanda novelli quidam ibcologi liberum arbilrium sic visum metius fveril, hoc eltqal, et eum , *~ intelliguiit, ut qoocuiique modo voluntas trahatnr ad unum aliquod appetendum, nibilosecius liber- xequatur. Quod cum ita se habeat, rima sit sponie volendo: bancque esse aiunt Joan- , arbilrii liberta* raiioni adnexa $tt oportel. Aut enhn homo nis Damasceni sententiain , quippe qui l i b . m , rationis compos non ertt, aut si ea prflfdtfm ett cap. 54, scripsit, definUum esse, Patribus tiberlalem nihil alitid prmUt quam tolunlatem ; penes ipsum quoque aelionum suarnm * con~ stabii el arbilrium. Utergo bomoliber s i l , B o n fuf ol . iicit allentio sola in id quod vuli, sed necease est de Damasceni alioruroque Graecoruro sensu CORBlet, satis fuerit legere qua? tribus hisce capiti- ut sai compos, et eligendo, anum ampfeclatur, bus 25, 26 et 27, de facullatibus hominis e Ne- altero posthabilo. Quocirca, c. 10, ln$til. . docet bominem eatemis esse liberum, quod mesio et Maximo complexus est. Ibi liberos quidem , arbitrio proprio , ad ea feralur , qua? sunl acius a volunlate proficisci a i l , sed liberos esse ' , in noslra potestale, \ , alio modo non probat, njsi quia eleciione fiunl. A t Daraascenus, inquiunl, docet bomincm esse , quas possumui $$, ni tt eorum conlraria. liberum, qua raiiooalis e s t : boc esl, quia molum
n u

D E F I D B ORTHDDOXA L I B . H .

958

T * , - & llommem liberi arlritrn mm tuarmmiue athontm , , , , , caumm. Fortunar definitio. Eorum o m n H i i qiuc * . , \ fiunt, aut DeiHH aactorem esse dicout, aut netes \ skaUm, aui aioa, ant naburam, aut foruinai, , aui casuai. Calcruaa Dei opus est eesejitia et pro ' . \ videnlia; necessitoita, motus. illorura q u * eodem , , , semper moda se babent: fati, ac ea qjue per , * , \ flinrt, necessario eontmgant; msxn e l fatum ipsum . " , necessitalam importat : natuvas vero, orlus gcu , . geaeratu, accretio, cormpiio, atirpes, et animan* , * , - tia : fortuna?, eaqua? rarasimc, ac ptarter exspectationen erenitjmt. Forlunam quippe definiunl, dua % , * mia wia iici(krtUim cauMwrum contnrsus, qiiae \ , , , , ab eleciiona prinuipiuni babente alkid quiddam ' , -g - quam quod nater etmporalum s t i , e n k i o u l : nt , , * , ^ cum ajais foveam fodieae tbeeativtini r i m n t i . Neqtie * . , e m n \ qni ilbeaati rwm coiMtiderat, hoc animo con , , dsderat tai afcrus invenirH : nee rurstis is qui i n \ * .Ttvc > veait, ea moo4efodit, ut iheeawuni reperiret: sed , fct*e jttiden, v t , cumvellel, Ibesaurum lollerel; hic : "; aftfefi*. ut foreanv fodqret. C&lenim aliud qiiidpiaiM accidit, praeter id qtiod uterque sibl propoeucral. - ; * Gawii deniqir* e* aeaigaent, quae Inammie rebus, \ * an4 bruftis imafilibae ciira naturam. et artem ob , - vofiuint. Bffic illenim doetrina esl. Ctrinatu igitur , horum ea qiwe per boroines ftunt, subjiciemfrs, s i \ " \ quidem bomo auetor principium aclionis oon * s i i t Nequo Deo torpee ae scelerata actionee pror * , BIIS ascriberc fas est, neque necessiiati: non enim . , Q aclio ex genere eorum est^ qua eodem sempcr \ , niodo se babent. Neque itera fato: nequaquam , . eniin contingentium rerum, sed nccessario evenientium faturo esse dicunt. At nec iiature quiikm : quia naturaR opera sunt siirpes et animantia. Nee rursus fortuna? : non enrm rarae et inopinalae sunl bominum acilones. Non denique casui : iuanimorum quippe duniaxat, aut brutorum eventus ad casum pertinere censent. ReUnquitur itaque eumdem ipsum bominem, qui agit el operalur, operum suorum auciorem esse, praedilumque adeo arbilrii Iiberlaie. IIuc accedit, quod si nullius aciionie auclor s i l ", b , - Lomo, frustra ei deliberandi facehas data e&t. Quorsum enim deliberalione utatiir, si nullius , ; , t actionis arbUrium penes ipsum sil ? Omnis enim , - deliberatio aclionis causa initur. Porro id quo nec , . , praeclarius quidquam, nec pracstaniius in bomine est, supervacaneum esse aflirmare, exlrema? absur D ditaiis est. Ac proiude cuin delibereL, actionis , \ . causa deliberal. Nulla enim deliberaiio eat, pifi J propter actionem.
r ;

. KQ"' ['].

.
, ', ' . ' , , ' Nemes. 10.

194 <^P. X X V I . De w 9*<t fiunu Qnumam arbilni*4i*tri. Cnimg$nlui qute tint. Agendorum eletii* lemper in nohh esl, nom ipa ocito. Ea q n s (lunl **, parti potesiatis noeirae 8m, pariim tllius non sont. k i nostra petesuie

VARIiC LECTIONES. Edita Damasceni et Neaoesii . Mss. vero . ' cod. . * Mss. , n l apud Ncmcsium. * Dees in mss. Nemesius , .

950

S. JOANNIS DAMASCKNI

sila suul, q a libenim nobis est facere, ?el , *' facere; hoc ett, ea omnia q u nllro et aponie agi- \ , , inus (neque enim ea sponle a nubia tieri diceren- * . ' tur, si actio in noatfo arbilrio minime posita esset): " , \ uno verbo, ea omnia quae, vel laudem, vel vitupe- . rationem afferunl, el ob quae leges ct consilia , , \ daniur. Proprie autem in noatra potealatc sunt, quascunque ad animam periinenl, et de quibus - \ *. conauUamus. Conailium porro circa ea versaiur, \ * , quae persque in utramque partem contingere pos- * , 6* suni. Peraeque aulcm contingens illud est, quod \ $, |dj et ipsum poasumus, ei quod ei opponiiur : ejus , \ , \ , ' \ * vero electio penee mantera nottram eat; hasc enim aclionis principium est. In nobie tgitur baec sita , \ ' , \ , sunt, quae alterutro modo possunl evenire, velul, , . moveri, et non moveri; incitari, et non incilari; . appelere quae necessaria non sunl, ei non appe \ \ * ' tore; menliri, et non tnentiri; tribuere, et non t r i , . buere; gaudere dum convenit, eisimiliter non gaudere, et ubi non convenU, caUeraque ejusmodi, ia quibus virtutis et vilii inuuera versanlur. Horuui enim penes nos libera est poteaias. later ea qus perseque in ulrainque pariem contingere poesunt, aries numeraotuF. Peues nos eoim esl eas colere, et non colere. , Observaudum autem eet, eorum quae sub actionem caduot, eleclionem quidem semper i n nostra \ ' * potestaie esse: cslerum actiooem sa?pe impediri , . ccrta quadam Providenlias ratione. . ' [ ] . CAP. XXVIL Quam ob cautam Ubero arbilrio prcediti timut. , xolar alzlar . Creata, tuapte natura mutabilia. Libertas arbitrii ralioni annexa. Nulla in brutit arbitrii libertas. , \ Qnamobrem una cum ratione, arbitrii quoque l i . , bertalem accedere dicimus [ac creatis rebus muta- Q . Qv lionem omnino congenitam esse]. Qoidquid enim , . creatum est, muiationi quoque subjicitur *. Si- , , quidem quorum generatio a mutatione iniiium \ . duxit, ea quoque mutabilia esse necessarium est. 3 \ Est autem muiatio, cum quid ex nihilo producitur, , , aique ex subjjcta materia quidpiam aiiud efficilur. . Et quidem ea quae anima carent, itemque bruta , . , auimanlia juxia corporeos illos, quos memoravi- * , inus, modos immutantur : ralionabilia aulem, ra- , f lione electionis : nam facultas raiionalis partim \ , , conlemptatione, partim i n actione versalur. Quae , * \ , , in contemplatione consislil, res ut se habent, con- , . , siderat. Illa vero in aclione posila est, quae consul- ' , tat, et rebus agendis rectam rationem praescribil. , , Atqui parlem illam quae conlemplalioni vacat, xa\ * , incntem nuncupant; quae vero actioni, ralionem. * Ac rursue, illaoi sapiemiam, isiam prudeotiam , , , appellant. Quocirca quisquis consultat, perinde \ . " consultat, tanquam rerum agendaruiu penee ipsum * , poleatas sit, ut 195 quod ex consullatione me- * , . Uua vieum fuerit, boc ligat; et cum elegerit, ' , .
0 r D

Nemes. c. 57. Nemes. c. 4 1 . VARLE LECT10NES. R. 5 . Melius , quae contra , autea dislinxit. Neraes. . * Ikrc suupieyit Combefisius ex Nemesio, ut raiio assignelm cur creatura ratione prxdtla libcfi s i l arbittii* y Mulli eodd. .
u

D E F I D E ORTHODOXA L I B . I I . gC2 , , , cxscquatur. Quod cum ita eil, arbitrii Hberlas ra3 * , , - tioni adneia sit necesee eet. enim raiionalis , non erit homo, aut si ralionalie, laciionnm suaruni j . " , , dominus erii. Unde eliam bruta arbhrii libertale : , \ , \ - carent. nalura enim aguntur magis, quam agani: >. acproiitde nec naiurali quidem appctiiiH repiignant, quamprimum aliquid appetiverint, in actionem ruunt. Homo eontra, eum eit ralionie particeps, iram potius ducil, qtiam ab ea ducalur. Quo fit, ut etiam cum aliquid appelit, vel appeiitum prinierc qucai, ei velil, vel illi obsequi. Quod eliam in causa cst cur brnta annmantia nec landennec viuiperentur ; bomo contra et laude aflkiatur, c l vituperio. , ol , \ , Angeli libefi, el mutabilet, ereaii. Scien , \, \ . dum est, angelos, utpole ralione pradilos, Hbcri arbilrii esse, ac qua ralione creaii sunl, muta , , tioni quoqne obnoxios csse. Idque tiquido mon , \ (92) etravit diabolus, qui, cum a Crealore bonus con , , dilus esset, libera potestate rnali inventor exslitft, * , . virtulesque insuper illae, quae una cum ipso a Deo defecermit, puta daunoncs, cum feliipia angeloruro agmina in bono persiiterint.
8

. ' [*].
'

CAP. XXVUI.
Dt iis quce nostra poietiale Deo tolo pendenl potila non tunt. noitrce nott quce potettatis

' , * , , , , \ , . , , , \ * , *
* , C

iunt. Eorum aulcm, quas in noslro arbitrio minime sila eunt, alia ex iie quae arbitrii noslri e u n i , originem seu causam babent, quales senl aclionum noslrarum retributiones, lura i n p r senii, tutn i n fuiuro a?vo : alia vero omnia ex Det volantate pendeni. Etenim rerum omnium ortus a Deo e e l ; at corruptio ob noelram malitiam ad
noetram poenamsitoEraletaiiliUiteniInveetafaic. i t a c i qaippe mortem non ftcit, nec deicctatur m pcrdiN

tione triventium : quin potiue per bomineni, id eet per Adami tranegressionem, mors, et reliqua item tapplicia inflicia euni. Gaetera aulem omnia in Deam referri debent. Nam et onus noster ad ereatricem ejua potenliam spectat; incolwniias, ad consenratricem; gnbernaiio et t a l a s , ad virtulem oronibus providendi; ipsa denique aempilernorum ipsa bonorora poesettio, quae illoe manct. qui i d quod naturas confeniaaeam eet (cnjos pecausa condiii sumus) tartum tectumqne cuitodierint, ipcjua boniiati aacribenda esl. Qno vero nonnulK Providentiam negant, age nunc de ea diaaeramus paocit.
b

" , \ >. . " - \ , ; \ , , * \ , , , ' \ . : , \ .

Sap. i , 13 VARLE LECTIONES. flsec in Rasii. et quibusdam mgs. omisaa tunt. Batil. . M*s. . olb. 1, 6. Hil.etNeio. . NOTiE.
i ) Kal al . Vtrtutetque iiim etc. De D Bubduetndo, cmtmpietioM Deoque u dedidere, km itibus quse a Deo defecerant, intelligendum immut*bile$ manent. Liberm quidem volnntath tmu
f 9

Regii

iror Nemesium. quem hlc Noeter passiro exw i t , ubi a i t : Rurtum naturarum qum materia a l , ill* quce circ terram vertantur, cum ob itatem quam habent rum hominibus, rebu$ agem-

qua rmtione laalar,

, iion tamen muiantur ob cau* sat qu*$ adduximu$. Denfqne utrorumque angelo-

ruui discritten consimili modo explicai, dicendo non omnea aogelos maUbiHa eate voluniatia, sed eos tolnm, qui ungit: Qna vero n*turm tum extxlientia, md , eum propemmm trga ret nm fropinto studio propiut ecadunti tjutqut coa- pernas thumqm studium rtjicerint, ^ tUtiont felica $unt, ae in $*$*$, tato tn Dtum , md inferiora ur^nio rerum lernnerum cupidin* erurmnt. m con\t4r*(t rtbu$ tgendis ef uuutria u ipplicantur, , ri$ tunt mutabilioret. Nam de aanciia angelis
9

6G3
196 CAP. XXII.

S. JOANNIS IM PrwiaiuiHi.
Dt*m rebtu creatit contulere.

DAMASCENI

. * [ M P ] .

.
\ . ; , ' . , , , , , . , , , , \ - * , . v , , \

Quid $U providentia.

ProYtdenlia ilaqueesl procuraiio, quaueus iuugilur erga ree qiue sunt. Ac rursus : Provideniia esl volunlaf Dei, per qnaoi res ornuee eonvenienii ralione reguntur*. Si aulem Dei volunlas Providenlia esl, omiiia procul dubio qua; Providenlia fiunt, pulchcrrirae, diversiasinaeque fieri neccsse csl, alque ila u l meliori niodo prorsus exsistcre non possinl. Eumdem cnim, et rerum effeclorem, et provisorem esse oporlct: quia uon convenil, nec consentaneum est, allcrum rerum opiiiccm essc, allcrum qui his proapiciat. Sic quippe i n iiwbecillitale ulerque omniuo versarelur : ille nimirum eipciendi, bic procuraudi Quodcirca Deus est, , \ , , el qui procreavit, el qui procurat : ejusque pro * creandi, c l conservandi, el providendi poleulia , , nsliil aliud esl, nisi bona ipsius volunlae : Omnia \ . quacunque voluil Dominui fecit in coelo el in , \ * Urra neequi voltmtalicjus resislat, ullus e s l . , \ , \ Fieri omnia voluil, el facla euiU. Vull mundutii , . consislerc, et consisiil, ac quidquid vull, effil < n V

Clur.

ProvitUuiia aslrmtur. Quod aulem Dcue re- " , , bus provideal, idque perquam praeclare ad bunc . moduin reclissime quispiam cxpenderii . Solus \ * , * Deus natura bonus el sapieng e s t : qua igilnr bo . \ \ , nua, providel (neque enim bonus fiierll, qui non \ , ,T

providcat. Naui 41 homiues et bruta filiis a u i s n a - l u r a l i affeulu p r o a p i c i u i U ; uc v i l u p e r a i u r , qui non p r o s p i o i l ) ; q u a v e r o e a p i c u s , qpliroe ree p r o curai.

, \

'

Q*G pgnet iws I M J , Ubgro arbitrio atcribi dt- beut. Quamobrem baec allenlo cousidorantes, , w , omuia nos adinirari o p o r l e i , omuia kuidare, om- , nia cilra curiesam inquisitionem coiuprobare, , , quatnlibel plerisque iniqua videantiir ; eo quod , videlicei, Dei providaolia nec cognoeci, IHJC c o i n - , \ , .. prebendi;poisiL, quiu cogilalionea * t actionos no. , * * Slrae, iutura ^ u o q u e , ip*4 .soli noia &im. Omnia ' (95), -. p o r r o cum dico, <ta illis loquor qiwc iu nottca . poteslate non consislunl naoi -qu* po(,esUlU osirae suut, noa .Pravideniia?, aed libcro arbilrio debeul ascribi. Nero. c. 44. * Ncmes. c. 45. Neincs. c. 42. " P s a l cxxxiv. 6. Rom.ix, 19.
d : n w

VARUE LECTIONES. Mss. pleraque, . d In R . i , baec verba desunt, -et apvd Neflajesiam, cap. 4 i . NOTiE. (93) ' . Nam quce penes no$ $unl, D . Thomas, l i b . 111 Cont. 6>n<. cap. 90, u l et alium elc. -Frovidenliam inielligit aWolutow iuiuronjm ex Damasceno, qno .Ditiis dieiiur ftcttenaa qua aeorsun a volunUte noalrira Deus (kceriiit num libccaa praeeogBoecara, m a prafinire, qued jusium eese jadicaverii. Quactrca ftemesius, delque iia siguiilcari, to iqum tunt in , diinm uem Moeier bic i i a i u t u r , Cnm dieimiu PTOIN- determinaiioni $}, 4 *tnliat* tmnia ftcU aqi (iftqnit), \ $itat*m actiphmiia. Obaorvare non pigebil,Aub ^, \ eitni doetopem Neiuesb verba, ac si CTreorH Nya, '/ , seni esscnl, laadaeae, et librum De komim Wj , ' seno passim assignare, non Neweeio. N i t n m i u , *o* non de wiu$ Aowtrmw ut*ba4ur Ricbardi Burgiindionis irawlaiione, ia , tuque dt opertoiM qua m nostra poU$tole$u*i qa boefi*ia\Gtagorii Myaaeni nomen pwaiarahii. fiunt $,$4 * elfeclis.quit * u l etiam eenapioioMis in ediliona i i a l i o a , Golo$unt nosirm ipoicMatis. Hunc lowim sibi objicit nienai, ami. 1S57., qmm ioaonet Novkwagtia ex
1
f

DE FIDEORTIIODOXA

LIB. I I .

9fi6

* \, 197 Q " Providentia: $*nt, / c comptacito, . * , alia ex ptrmiiuone. Enimvero q u Providenli , subsvni, partim ex bencplacito Dei sonl, partiin , \ ex permieetone. Beneplncilo fiunt ca omnia, qum , cilra conlrovcrsiam bona sunt : pcrmissiouis vcro , \ . " inull epecies sunt. Saepo elcniin justum liomi , nem in calaniilales sinii incidere, u l lalenlem i n , - eo virtutem aliis prodat , u l i Job accidit . , Nonnunquam aliquid i n q u i fieri pcrmitlU, ut per . ' , eam actionem, quae iniquilatis spccicm babct, , magnum aliquid ct mirandum palrclur : sic pcr crucem bominibus salutcm procuravit. Quin alio . \ quoque modo virum pium gravibua incommodis \ , \ aifici p a i i t u r ; ne a recia conscieniia cxcidat, . vel ob potestatcm graliamque divinilus aibi concessam in superbiam prolabatur velul i n Paulo conligit ; Cur Deus aliot, aique alio$ deteraL - Quin ad , ' alios erudiendos aliquanlum quispiam dcseritur, , . aiii, calamiiosum ipsiue sialum intuentet, do* , . oumeniura inde c a p i a n l : quemadmodum in La \ , * zara divite . Sic eniin naiura comparati sumus, , , ut, cum aliquos afflictos cernimus, animiuo ipsi conlrabamus. Ad allerius e l i a i a gloriaiu, el non . , ob sua vei p a r e D l u m dolicta aliquig deserilur : ut , , ille cacusa nalivitale\ a d gloriam Filii bominis. Sinitur insuper quispiam ad mulalionis sUidium , , \ , . inaiiorum animis excitanduro, grave a t f q u i d perp f e i ; q u o n i m i r u i B a u c l a e j u s , qui perpesaus e s t , , \ , * , gloria, alacriter alii adverea perferant, fulurse , \ - gloriae spe, ct futurorum booorum deaiderio ad , - d u c l i , ut i n mariyribus evenit. Sinilur deniquc , - C aliquis in obscenuno facinus inierdum proruerc, , , hac r a l t o u e graviui aliquod viliuiu depellalur. . Excmpli gralia : Sil aliquis, cui virlules suoc ct rccte facta animos atlollant: sinit hunc Deus i n fornicalionem incidere, ut per bujusmodi lapsuin irobecilliiatem suam agnosceiit, dcprimaiur, accedensquc confliefltur-Domlno.
f 1 8 f b 9

Nemes. c. 44. Newei. c. 37.

99

Job i , 12.

I I Cor. x i i , 7, Ncmes. ibid. VARLC LEGTIONES.

Luc. x v i , 19.

Joan. , 3.

Deest allquid : in editlone Veron., et in cod. R. 2927 vacuam spatium apparet. In IV Reg. et in N. lcgilur . R. 242 , std nullo sensti. R. 3362 , . R. 2950 el 2109 , . R. 2929 , \ . Que omnia a librariis vidcntur excogitata. Melius re&iitui polest ex Nemesio, cap. 44 : Permmionh autcm plure$ modi $unL Cod.S. Hil. el apud Nemcsiara . Mss. fenneomnla, et apud Nejnesiuia . * Qoadam . i God. S. H i l . et alii .
f

NOTiE. interprelatione Joannis Conopis Norimbcrgensie, D et styh, lum philosophicae emdiiionfs consonantia. ordinis Pnedicatorum, curavit. Consimili modo At in edilione Gr&co-Laiina rfemesil, et in codisccundura bujus libri caput \ , de anima, cibiis mes. Iiaec voces uon occiirrunt, atiribullur Nvsseno, t . 1 Operum hujue doctorie. , de hominit produciione, sed In ediliODe C o n o D i s , fol. 1111, haec verba reperi, locus inleger sic enunlialur cap. 42 : ' verbum ad llbrum> * Sed harum rerum expotiliotum in dhser, id est, De productione hominis, hxtnc expotationem de creaiiont rettciamm. Quanquam Gresitiontm reurvemus. Unde sespicari quispiaro poes i i , ab eodem auciore, Gregorio ulique Nysseno, cprius librom, qui , De itructura hominit inscribftirr, edldit, u l iDstar u i libruin De hominh naturu, qui in editionc iiein appendicie et complemenli esset ad eos quos sanColoniensi ex translatione Dionyall exigui, De creactus Basilius Ipsiug frater De opmbus $tx dierum. tione hominh nuncupatur, slc et allum lllum, creaHonit vulgaveral; quemadmodum ipse testalur , aut , opificlo io epiiiola nuncupalorfa ad Petrum fratrein alteseu ttructura komhtit, qui inier elosdem Nyaseni opera babetur, conscriptuni ease. Eximia siqniden^ riim. ffonc porro aoaum sagacioribus crillcis solin turaque lucabraiione visiiur, cum tententianim vendam relinqoo.

957

S. JOANNIS DAMASCENI

%8

Boni malique eleclio t nobit *iJ : ad efftaio- (94), tttm - t e c t M a r i a Providentia. lllud auleiw nosse ) * * , , oportel *, r t r u m ageadarum eleclioneai quideai , ?; nobis silam cpse, probarum vero actionum fineiu , Dei auxilio ascribcndmn, secundum prescieiitiam * , ^suam epem justo ferenlis illis, qui recla conscicn, tia bonum ampleclunlur : malarum conlra Dei . dcrcliclioni, maliim bomiucm gecundum praescicnliam suatn jusle deserenlis . Otserlio ex certo consilio, exque omnimoda re probatione. Deserlionis porro duae species frunt. , , \ Esl cnim desertio ex cerla dispensatioue, qua? ad . , eruditionem nostram vergil. Esl rursus alia ex , , \ , omnimoda reprobaiione proilciscens. Qu ceria \ , dispensalionc l l l , ea eal quac ad ejus qui palitur , , \ . cniendalioiiem, salulcmqiie, el gloriam, aut etiam D , ad alioe aimulaiiofiie siudio excilaados, aut dem- , que adgloriam Dei confcri. Omnimoda aulem dc- , , serlio aceidit, cum, nullo rcmedii genere prseter * misso 19 ^co, ^epiclus lamen et incuralus , . , xal propria animi destinationc remanet bomo, vel, u l , melius loqtiar, ineanabilis: tuncque exlreino exilio Iraditur, veluti Judas . PropiiNit s i i nobis Deus, el ab ejuamodi nos deserlione cttslodtai. Sciendum aulem cst, complures esse divinae , providenliae modos, qi nec verbis explicari, nec .. , \ , mcnie comprehendi possunt. . Ne illudt quideui ignorandnm, omnes rerum , acerbarum impetus, ad salulem eorum qui cum ' , gratiarum aclione excipittni invehi, ingen- ^ , xa\ temque ipsis tililftalem aflfcrre. . Votuntas Dei tnlecedem, et votuntai conuquent. (95), e % a T

De hls vide . 199 ia adnot.

Matlb. 27.

VARL LECTIONES. i Edita et quidara codd. . Nemesius . Yetus inlarpr.

operalionum.

NOTiE. (94) . ld autem no$se oportet, , voluntas antecedens. N$m t%t cic. Ad Cliristiana? doctriiue normam traducit hoc alia wluntas, , veluti prtmaria, Plalonicorum effalum, cajus roeminU Nemesins I qui ptccant, non pereant; itemque voluntat se(seu forsan Nysseiius), cap. 27 : Optionem rerum cuiida, , ut qui malis addUti tunt, agendarum in nobit e$$e $ed eorum qua elegimus, landem pereanl. Non euim eoi neceuUate compuUut eventum (ato pendere. Qtiod ila corrigil Nemeaius, Ounit, ted suaple volunlate. Locua altcr exstat et cx eo Damascenus, ut pro falo Providentiam po- bom. 18 iu EpisU ad Ilebr. in quadupbcem banc nant.ChristianisTulliiispraeiveratiib.Acarf.aiw/., volunUlem hidical, exponendo, qui faciuni s i l , u( Ubi sic Peripateticorum vcterisque acadeiniae sen- Deus sacrificia oflerri sibi jusaorU, qiue lameo cuui tenliam de Providenlia Dei explicat : Nihil valennoluisse Scriplura testalur. Duduro ante recepla . i t x i e$$e quo intereat, quamvim animum esse dt- erat haec utnusque volunlalis divina? distinclio. cunl mandt, eumdemque esse mentem tapientiamqu* Hierocles enitn apud Photiuin, cod. 251, observal petfeclam, quam Deum appeltant; omniumque rerum Platonem lib. De legibut docuitie Deum, twlwntote qua* tunt ei ittbjectce, quasi prudentiam quamdam quidm antecedente bona convtnieulia kominibns ptocurantem cxlettia maxime, deinde tn terris ea tmpertiri, eaque contervare: " qum pertinent ad homines, quam interdum necetti , \ talem appellant; quia nihil aliter pottit, atqne ab ea conitituium sityinterdum quasi fatalem etimmulabi * allera iem otdinu tempilerni. Nonnunquam quidem eamdem , seu consequenle, admigsorttin aceleruin poefcrtunam, quod efficiat muila improvua hcec, nec nas infligere, et bonog ad beauui viiam iranslbrre. opinata nobit propter obscuritatem ignorationemque Damasceni sensum approbat saoctua Tbonas cau$arum. part. qusest. 19, art. 6, ac neuler innocenliat d * n (95) . OburvanUum etiam eai.elc. u x a i sialum ad voltintaiem anlecedenlem apeclare Voluntatie antecedeolis a consequenie diacrimen innuit vel cogilavit, u l i oec alii Graeci. Jam vero idem ante Chrysostomus assignaverat duobus i n pleriquo Palrom. ac praaertim Orientalcs uoo locit, quorum prlor babelur bom. 1 in Epiat. ad conaensu docent Deinn, quippe qui eumme booua Ephes. ubi liaec verba $ecundum propo$iiutH tolunAl et , aman$ ammat, propenso affecta taU$ tuce, iia edieKedl: Ubiaue benepladium <sf, velle, u i omncs Drorsus liomincs salvi ainl. Vido
t D 9

969

D E F I D E ORTHODOXA L I B . I I .

9TO

, . H o c ilidem dosee oportet, Deum primaria r t antecedetite voluntate velle omnes salvos esse, ei \ , regni sui compotes Geri . Non enim nos ut pu , . 'niret, condidit; sed quia bonus est, ad boi* n l , . bonilalis suae parlicipes esscmus. Peccanlee porro puniri vult, quia justus cst. Permmio duplex. Itaque pritna illa vohmiae, , , anlecedens dicitur et beneplacitum, cujus ipsc , \ , causa s i t : secunda aulcin, consequens voluntas et , \ , pcrmissio, ex noslra causa orlum babens; eaque . \ * , \ duplex : allera dispensaiione quadam fit cl ad sa , luieni erudii, allera a reprobalione proiiciscilur, , . \ ad absolulam, u l diximns, poenam pcrtinens. A t ' . que liaec in illis qtiae in noslra poleslate non sunt.
k

Deut nullo modo mala vult tedfieripermittit. ' , Eorum vero quce in nobis sita siint, bona quideiti , \ . , \ , primario Deus vull, el sccundum beneplaciium; , * roala auleni quee revera mala sunl, neque prima . rio, neque conscquenter vult, sed libero arbitrio , , . permitlit. Naiu quod vi eflicitur, nec ralioni con* , venit, nec virlulis nomen obtinere potest. Deus , , \ * crcalis omnibus providet, et per omnia crcala* , 6, \ , i i l et ipsa plerumque dttmonum opera (velut in Job et porcis liquet) beneGciis afficial el erttdiat. . ' [']. . CAP. XXX. . De prmcienlxa el pr(cde$tinatione. (96), Deus omnia pra>8cit, $ed omnia pra'fiuii*
y 1

I Tim. i i , 4.

Malth. v i n , 30 seqq. VARLE LECTIONES. Haec desunl in nostro cod. usqne ad fincm capills.

Dosunl baec in N. el R. 2930.

5. Cyrillum Alexandr. lib. De adoratione in spiritu. C tatis forsilan tisurpare, ut no$tro loqualur affectm, ut liberum hominis serveiur arbitrium, ne ex prmQuocirca ne Auguslinianae de divtna gratia do scientia ejus, qnasi necetsitale, vel facere quid, clrin.ne systema hoc capiie mancum quibusdam vi derelur, sanclus Prosper el auclor libri De voca- facere cogaiur. Non ex eo quod Deus sciat tione gentium, bonam banc Dei voluntatem defen-idcirco futurum e$t $ed quia fulurum e$l Deu$ novit, quati scius futurorum. Id quod ante dixerat dendnm susceperunt. in cap. xxvn Jeremiae. Legenda vero in primisest (96) . Scire oporlet. Eodcm modo sanclus Maximus in collatlone cum Theodosio Ca- ejnsdem ea de re epistola ad Paulinum. Hoc praestituto principio, ipsorum de predeatinaiiorte sensariensi, n. 2, el in Viia sua, n . 8, legilur prolentia alia non erat ab ea quam Prosper sincere nunliassc, praeseientiam esse rerum quae potereferi epislola ad Auguslinum: Rttractatis priorum slatis noslrai sunt, sermouuin puta, ei operum: prefiniiionem vero, earum quae Deo disponente doctorum hac de re opinionibus, inquil, omextrinsecus accidunt, scilicet casuum, prsemiorum, nium par invenitur, unaqne lententia, qua proposisuppliciorum, c t c , quae quidem explicaiius Noster lum et pradeslinalionem Dei tecundum prcescienliam iradil in Dialogo conir. Manieh. fuseque tractanlur receperunt, ul ob hoc Dens vasa honorh et vaia cowin bomilia in Chananasam et publicanum, quam Satumelia fecerit, quia unius cujmque pranvilius edidil, t. V Operum Chrysostomi el placilis deril, el $ub ipso gratim adjulorio, m qua futurut Cbrysoslomicis refertarn agnoscil. Uno verbo Pa- e$set, voluntale et actione procviderit. Iia quidem tree Graeci, cum caverenl ne divina fulurorum veleres illi pro liberiale hominis vindicanda dispucogniiio bnman libertati nociva putaretur, juxla j ) labant. Ex quo vero theologicis ejusmodi placitis ac Guoslici et ftlanichxi asserebant, boc frequen Pelagiani abusi sunt, u i coticluderent gratiam ob ter inculcaruni, acliones hominum liberas non meriia, etiam pracognila dari, Latini doctore* ideo lieri, quia noverit Deusr sed esse a Deo co- satius diixerunl, boua opera divinae praefinitioni gnilas, quia fuiuras eranl. Deum qnippe malarum ascribere, mala vero praesciri dunlaxal concedere. aciienum causam n o i esse. Sic olim disputabant Sentenliam banc, dimissa priore, amplexus ett Jusiinus Martyr, Apolog. \; Talianus, Orat. ad Auguslinus, lioc Aposioli testimonio victus : Quis tirac; Origenes, Jib. in Epist. ad Rom. cajue le discernit ? Cum hac de aiiter taperem, inquit, dicia Basilius et Nazianzenus in Philocalia sua quam mihi Deu$ in'hac quceitiont soltenda, cum ad locum babere volueruni, cap. 26. Omitlo Tbeodo- ipiicopum Simplieianum tcrib&em, . lnter e l u m , in cap. xxiv Ezecb. Ilieronyrous in hoc rim veius opinio in Orienle perseveraTit , cuni ejusdem proplielaj caput, juxla Graecorum Palrum nutlas illic radices egisset Pelagianus error, cujue inlerprelationem obeervat, Deum vocem ambigui- de divina gratia capita Grn*.ci non nbventnl, U m y f

PATROL. G R . X C I V .

31

9:1
u

S. JOANNIS DAMASCENI

lllud ecire inlercst , Deum omnia quidem p r a - , . ' , . tcire, sed omnia prafuitrc. Praesctt enim ca , . qu;e in noslra poleslale sunt : al non ilem ca piaefinil. Nec ctiaro maliliain paltari v u l l ; nec \ rursus virluli vim afferl. Quocirca divina jussio . ' . " cum prxscienlia conjuncla praefinitionein efficil . 199 Deus porro ea quae nostri arbilrii non sunt, . pro sua pr&scienlia praefinit. Etenim juxia ipsaro, omnia jam pro co alque bonilalem et jueliliam euain decel, anle definivil. Virtus Deo naium indiia, id est contentanea, et (97), , i i ( illa ejus $it capax. Illud quoque sciendum, , \ viilutem nalura noslrae diviiiilus inditam esae; \ , Deumque ipsum omnis boni fontem et auclorein (98), \ ,
11

"

Chrys. liom. 12 in EpUt. ad Ephes.

" A c t . S. Mai.

NOTiE. elsi ojns de pcccalo originali doctrinam Atticus num erat> seu vitium, corruit, inquit Damascenns nimirum, ut obeerval Clcmens Alex. l i b . vi Slrom. Mesloriusque patriarchaj CP. ei synodug Ephesina proscripseranl. Theodorelus et Daniascenus Pela- conira Gnoslicos: Nalura quidem capaces viriutis gianos, dum haerelicos recensent, nequidein indi- sumus ; , canl. Timotheus CP. Manichseorum impielaies eis , ut eam nathilate habtamnt, $ed ejut comparandas simut idonei. aiTingit. Solns Pbotius i i i Biblioiheca, cod. 55 et Nam quia virlulis tltidium ralioni conformt , 54, de Pelagiana ba*resi explicalius scribil : quio et Massilienses dure pcrslringit, quod Augustini , quamdam cum cognationem habemus. Hmc autem habilitat propensh doctrinam, seu libero arbiirio infeutam lacerarini : , \ , ; est ad virtulem; , ipsa virtu$. Carte . Mcminil rum hic auctor audiendus non est, nbi negat Adamo indilas a Deo virtulcs ipsas fuisse. Hieronymus, in liiletarum Coeleslini et Lconis Magni, qui apud cap. Episl. ad Galal. Gracia! traciaiores^ u l loepiscopos Galliae sancli docloris palrociniuin susceperunt; itemqne librorum Prospori homhm Dci, quitur, secnlus, hominem ait tine Christo non n a , cujus opera Pela- *ct, nec non habere temina in $e sapienlice et juslitia reliquarumque xirtulum. Qua tamen doclrina giauismi reliquiae exslincla fuerint, . Sed nec a Pelagianis seceniil eos Pelagius posihac abusus est, ut graliae Dei necesqui Semipelagiani audieranl. lu epislola Jusliniani silatein excluderet. Mclius Nazianzentis, in Carmine de virlut. hum., docct bomini concessum a Deo ut ad quintam synodum, ei collai. 5 cjusdcm concilii generalis Aiiguslimis censetur iuler salubris do- Q ad bonum esscl idoneus, tum viriutem adjici ; cirina? uiagislros. Synodi locum Graece rccilavil , \ . Calccas, cum Gnucum aclorum coniexlum usquam exsiare neg<;l Marcus Epliesius in sermonibus de (98) . ciira piirgatorio. Veruin quaudo Leoitlius Byzaminus, ejut opem. Dixii Deum esse causain omnis boni : aclione 3, de seclis, Augustinum caelens doclori- aubjungit non solum ad agendum,sed eiiam ad bus annumcravil, quintae synodi decreluin ex- volenduin ejus nos auxilio egere, adeoque anleacripsisse omnino censendus esl. Cailenun Graeci riuris graiiae necessilalem agnoscit. Quia vero Palres praideshnaliouis voce non iatellexerunl, Craeci Paires iia vulgo loquunlur, ac si penes nos queinadiiioduiii Anguslinus, purparationem bene-essent priniordia fidei el boni operis, lum quando ficiorum, quibus ctrtissime iibcruntur, quicunque volunius, Deug addai graiiam; difficulialem baue liberantur : sed voluulalem illam cousequenieui, Gonibefisius noster amolilur observai. 10 i n sereeu decrcluro, quo Deus praemia vel supplicia sin- inonem Clcmenlis Alcx. cui lilulus, Quis divt* gulis deslinavil, proul quisque vel odio, vel auiore vandut $it ? Dixerat Clemens : Homo $ua rtrix/ dignus eril. Gbrysoslomus siquidcm bona. 19 in ponens, ut compretsis affeciibu* iranquiili Episl. ad Rom. ubi quaerit, cur anlciiuam Jacob animifiat,uihil inde prarHul. Siu ejut desideria et Esau nali essent, , - vehemenlius inardescat, dtligeniiamque omnem o d , ille honore afficiebalur, hic tupplicio; ad hunc hibcai; , odniuduin respondei: llle cui aperla suni arcana co- juncta illi divina virtule volorum evadit compo$. gilatiouum, perspicue novit, Deus nantque volmiibus animis atpirat. Sin vtro ^ ;, quinam coronarum digni cotpia prompiitudine desciscat, smif, quive tuppliciorum. Et riirsuin : Ilie qui ani , etiam datus spirilus contrahilur. Innriis tnum tnspicit, eum quoque probare novil, el quis naniaue virlulein targiri, ejut fueril, qui viw tw/crialute dignus sit. \ ; rei. Haec cuoi in Pelagiauismi suspicionem quidaaa , solus quippe perfecle novil coronas iraxerint, ut Gorabefisius : Mihi poiius mila gratim jusiumetl impertiri. Alia coinplura quaj idem canuat commendatio, inquil, notlrique ad eat conoius omillo, quac ad longum re:erreui, nisi breviUli plicaiio ; ui primum $H telle, ipt>nm nobit inuliU studenduin essct. qc ite velli quidem, niti gratia excilante, q%x * (97) . JUud porro uiendum. Lo , **$ tpiritus, ipsum veiU quiiur de illo slalu quo boiuo anle pcccaium, , ei qui contrahitur non tol&ilibu*, ul propter indilas sibi virlutes, divinura exemplar , uuxilio wrluiis comrefere^at. Islhaec eranl bunorum umina, quibus co- $ . Similia Ambroiio, Ckrysottomo, /iielendis praeiecius erai, juxta Tueologum. Yerum que Patribus eodem collinsunt, quibut non gratiam , tiaiu nalurcs conuntaneo defle-eliminanl; sed (quod Pautu$) adhortaniur in TMoiena, , tn id quod nainrai conira-cuum reciptamu*. Yaldtqiu uijnstu* $ qui *
4 % 9 9

573

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I .

974

;. ' , - , \ , , , \ , . " , \ " 1

esse ; u l cilra ipsiusopem et auiilium bonum velle nec facere possimus; caeterum nobis Ubertim eise in virlule peratare, Deumque ad eam vocanlem sequi, vcla virluie abecedere, hoc esi, in viiio haererc, ac diabolum, qui nuila y\ injecla ad Hlud nos vocal, ducem scqui. Neque cnim viliuni aliud quid-

" Cf. infra. l i b . m , c. M .

YARME
m

LECTIONES. NOTJE.

. ; \

r6.

Hlmlria Patrum, Augustino prwserlim luptriorutn, mt.lex olim, cnpiditatibus abttinere suadel, sed et loca, qnod non Calviniana, uttruanlque liberum armareeseere ea$ facit, ad tublimittremque vitam probiirium, Peiagianismum sapere dicat, elc. Rcclevehit, vir , doclus adnolavil, , conceuum spi- , \ ritum, Clemenit esse graliam pnereTliefttem, qoa . !d quod hom. 15 in Epist. ad Rom. fieri pulsante vobimus, u l polenlior vis alia addalur. docet, permistione divince eflfcacitatu eum proba Quocirca Tbcologus , oral. 34 , hoc Domini effalo volunlate Non omnes capiunl verbum istud, ted quibus m datum . Quam Uei gratiae vim serieinque magnus Oy e*i, lotum Deo irihui definivit: r i l l u 8 edisscril lib. De ador. in spir. tt vtr. p. 5, (). Nam , ubi angelos tenendo manum Lot signiftcasse a i t : , ut qui$ recte velit, Dei auxilio opus e$t. Non nos nudii urmonibut exaimulari, \ Qiiinimo , , , nec sua\ , \ , eligere quas thnibus, quce meulem percellant, ut peccato rece* damui : $ed omnium Sahalorem Deum $o benigninecessaria $unt hoc aivinum quiddam est, et ex Deo laiis descendere , profecium ejusque humanilalis donum. Cbrysosloiniis, bom. 45 in Joan. Crederein Chrinum, itiuuir, , ut esse eficax auxilium suum prcettet, juxta humantE cogitationis non est, sed - tllud, Tenuisti manum dexteram meam et in votuntate tua deduxitti me.> Nam quia natura homini$ , superna opu$ est revelalione, atque infirma est, nec tatit virium habet, ut emergcre animo qui revetalionem suscipiat. liic quidem sincerus lidei doctor, alicubi negavit voluniatem bo- viliii queat, opem itli feri Deut, adeoque minis, Dei gratia anleverti, ne liberum Uedatur , , arbilriuii). , inquit, homil. 55, (.V , \ \ edil. 8,0 \ , duplicem gratiam impertiri * sed dc ea gratia ioquilur, cernitur, cum monitis uadendo tutn ejusmodi auxiqua fides perfeciionis apiceiri obtioeat, tium reperiendo, quo talentior reddaiur prauenle , \ , al tn- ritfo, cujui turannide vexatur. En prxter graliain, qua suasionibus niens inttis afflcitur, eflicacem concusta et immola maneat ; non de priori illa molione, cui si interius pulsanli animum auende- alterain,qua lotus bomo roboralur, cl divino opcri, sedalia affectionibus el vitiis, appticatur. Quiniiuo r i m u s , onwe tandem genus armamenti auxiliique adjicialur. , ' Gbrysosiomus eam esse vim victncis graliaB astrutl, . Hanc vocanlis ut nec mompnta, nec circumstanlias rerum aucuSpirilus graiiam iuteriorem esse confirinai houi. pari egeat. Paulura furentem adhue (inquil hom.45, in cap. xvi, Acl.v, 14, ubi Dorainus dicilur aperui$$e t. 1U) ferocientem adliuc, tn ccedes [ervenlem, aliracor mulieris Lydice, u l Paulum auscullaret. xil Christui. , , , inquit, , \ , \ , * enim cxsptctovit - liaque Dei eral apenre; mulieri$ vero, tnimum aitendere. Ktirsuni bom. in Epist. ad Hebr. ad ha3C ut morbm cestaret, titiosus affectut exstinguereiur, verba c. xn, 1 2 : Aspiciente$ in auctorem fideivettHB, efferatutque tandem animus mansuetceret, ac lune initia fidei in Christum refundit. traheret: sed in ipso furore eum capit, , inquit, , ut potentiam ostendat tuam , qua fervesceiUii aciutum trar imaniam domat, el per$e~ - Ipse nobisfidemindidit; iptt primordia /arcutorem vincil. Consimilia lege&te de Haitbaeo gilusest, juxta ac Chritlui dhcipuli aiebat: c Non tot me elegisiis, sed ego elegi vot. > \ bomil. 31 in Bfaltb. Neino igitur Chrysosiomum , \ - aliosve Patres Pelagianismi invidla aspergat, quod dixerint coelesli moiione illis aspirare, qnos Quod si initium ip$e indidit,finemtp$e "a aDeum oque imponet. Ecquh enim crtdidi$$et inquit, bom. 7consensuros sibi prseviderii. Nam , u l dociissimua x Ep. I ad Cor. Petavius, 1.1 Dogm. lib. i x , cap. 4 , e i Sixto Senensi observat, non divinae graiiae meritoriam, ut , nisi divina vis prcecessitset. Quando ergo docet dicitar, causam annnunt, sed ^raiuitae lafgitioni* nostrum esse fidem adhibere, eui Dei auxilium opportuniiaiem. Non enim inanimoruiu more succedal, fldem esse opue liberi a r b h r i i , eolum bominee moventor a l)eo : sed cum Ilberi a r b l u i i volunutis inuuit motum.quo revelanti Deo asse- s i n l , atque ita comparaii, u l pro variis reruin et auni damus, nec anteriorem gratiam eicludit, sine temporum circnmstamiis modo unum aliqood anaqua fleri nequeat ut ftdei doctrinam exeipiamus. plectantur, erga quod alioqui nallatenas aificerenHac graiia qui bene utitur, ailera donatur, quae t u r ; quis inftciciur Oeutn universi reclorem, eas nec sii mera oioiio moralis, ut fecenliores loquuu- etiam adhibere, ut converlit illoa, quoe saUare lur, qua bonum voluniati amandum proponatar, studuerU ? Nam <diligentibu$ Deum omnia cooperansed qua voluntas ipsa efficaciler moveatur, obfir- tur tn bonum, iis qui ucundum ptopoutum vocali meturque. ad itlud persequendum. ;, tunt tancti.9 Sic absquegramiiae vocaiionla dispeainquit, houi. 8 in Epist. ad Ptiiiip. dio Chrysosiomus bom. 6 in Epfol. ad Roin. affir, quod $i volueris, tum operabUur i velhmat, Mauhaeam publicanum ob ingenuilalein suain \ , ac prom- accersilum esse, el Paulns, tameiai in fldeles ssptum deiiderxum ip*e dat, et aciionem. Nain, i iv i i e r a i , misericordiam ae conseculum a i l , quia idem ail in cap. Episl. ad Galal. Gratia non mido,
: B 9 y t % c f

S. J O A X X I S DAMASCENI 9M , \ Axoueflatv* , csse qu iuier volunlaria, et non \oluntaiia, me * dium locum obtineni. Quae quiden, elsi iojucunda c i molcsta sunt, viiandi graviom malt causa sws- . cipiinus; u l c u m naufragii melu merces aavis in mare projicimus . Pueri ei bruta tponte agunt; nonex eieclione 4 \ , , , \ Sedillud quoqtie nolandum est, quod ptieri etfertila animamia sponie quidem faciunl, sed non ex ele- , , clione. Quin ea quoque quae ira counneii absque , . \ praevta deliberatiane facimug, volunlarie quidem , , facimus, caeterum non ex electione . E l c-umafii- . \ Gus repenie occurrit, libentibus qtiidem oobis , , \ , , ' adeel, non ilem eligemibua. Ac dcnique qui pneler spera i n tbesaurnm incidit, sponle qaidem , , incidil, sed non ex lecUone. Hc enim omnla, . boc quidem Jiomine vohmtaria suot, quod ex , . iis voluputem capiamus : a i aon kem eecooduna electionero, qnia non deubenndo fient. Deliberatio porro elcciionem onmino antecedat necessuro est, quemadmodum superius dictnm est. . ' [ * ] . CAP. XXV. 55 Scire atliuei quaedam Misia voluniario invilo.
> T 0

De eo quod in twstra poleslale situm e*t, $ive de ' , , (91). tibero arbitrio. ' Quvstione* de libero arbitrio. In dispAtalione \ , , ' , , * . de libero arbitrio, i d eat, de eo qtiod i n poteetaie . naelra eilum est, hac prima occurrit qnawtio, eitne , \ * , \ aliqnid in noelra poleetate , 193 m u l l i c n i m i d . , , * neganl. Altera, quaenara eint ea qiiaearbitrii noslri aint, el quorumnam penes nos sit polestas. Tertia, . \ , , quidnam causa sit, cur nos Deus Uberos crearil. primo iiaque resumentes, prius ex iis ipsis quae 0 * , * apud HIos pro indubitatis habentur, demonstremus , , quaedam in nostra potestate esse, atque bunc In modum agarans. '
w
w

Nemee. c. 50. ibid. 53. ibid. 39 VARIiE LECTIOSES.

Ed. .
.

(91) . Sive de iibero omiiem voluntatis ejus, quantumeunque neceseaurbilrio. Displicuit CaWino Graeca voc rius ftit, consideratio ralionie comitatur. Verum , liberum bominis arbilrium exprimi, ac i t ne Uli integrmn legeront contextum auctoria. pote$ta$ *ui, inquil, penes hominem e$ul. Ratum Quorsum enim probat boininem esse liberum, qua qutppe erat banc fuisse Orientalium Palrum do- ralionalie est, nist quia ulendo ralionc consuitat clrinam conlra Gnosticos el Manichaeoa, homlnem bomo, cumque deliberaveril, id landem eligitquod eibi melius eese judicavil ? Quisquis coiuuUat, IDactionura suarura poteauiem habere, u i penea u i t , cap. 27, perinde contuliat, rerum agen~ ipsura sil aaere vel non agere, u l libuerit. At arum in ipso poteslas sil : ut quod consultanda novelli quidam tbcologi liberum arbilrium aic visum meliu$ fveril, hoc eityat, et eum ehgerit, intelliguul, ut quocuiique modo volunlas trahatar ad ununi aliquod appetendum, nihilosecius liber- tequatur. Quod cum ita se habeal, rima &it sponte volendo: liancque esse aiunt Joan- , arbitrii nis Daroasceni sententiain , quippe qui Hb. m , libertat ralioni adnexa tit oportet. Aut enm homo
n D

. U l de Damasceni alioruroque Graecorum sensu conslei, satis fuerit legere qua? tribos hisce capitibus 25, 26 el 27, d * facuUalibus hominis ex Nemesio el Maximo complexus est. Ibi liberos quidem aeius a voluntate proficisci a i t , sed liberos esse alio modo non probat, njei quia electione fiunl. A t Daraasccnus, inuuiuui, docet bomiiicm essc liberum, qua rationalis eet: hoc esl, quia molum

cap. 54. scripsit, difinilum , Patribui liber-rationit compoi non erit, aut si ea pvBditut f , laltm nihil alittd e*u prmUt quam voluntaiem :penei ip$um quoq%u actionum suarum poU$ta$ conBtubit ei arbiirium. Ulergo homoliber sil.son suflicil attentio sola in id quod vuli, sed necesse est ut aai compos, ei eligendo, unum ampfectatur, altero poslnabito. Quocirca, c. 10, ln$tiu *Um. docet bominem eaienus esse liberam, quod , arbitrio proprio, ad ea feralur , quas sonl if , nottra potestale, \ , \ , qum pouumui auhcen, ut

eorum conlraria.

967

DE F I D K O R T H D D O X A L I B .

II.

958

, - Htminem liberi arbitrn 6*u $mar*meve etttonim , , , , , cauHtm. Fortuntt iefimik*. Eorum omnuini qoac . ' , \ fiunt, aui Deimi anctorem esse dicwit, aul neeee , sitatcm, aut fctf.ua*, ant natnram, aul krmnaro, , aut casuai. Caterum Dei opus est meiUia c l providenftia; necessitacis, motus. iklorura qtue eodem ' . \ sentper moda se kafcent: iati, at ea qoae per ipwim , , , , ,, * , \ fiuat, necetsarlo contngani; aai el fatam tpsum neresaiiaum imporiat : naturae vero, ortus seu . , \ , geaeratia, accretio, cormpcio, rtirpes, ei animantia : fortun, caqus rarasimt, ae pvarter esspecla , , % , lioneni erenitjat. Fortunam quippe definiiint, duaroia ona isiciiielaam causrar confiirsus, quae \ , , ab etectiona prnioipitini babentet altud quiddam , , ' , -g - qtiatn ouod nater* ttmparalum s i l , efficiout: nt , , - : , ^ ciim qnia fovgam fodieoe ttosanram rnvenit. Neque * . , tmim ia qai tbesau nm condtderat, hoc animo con , , dtderat vt aahia invenirrt : nec rursus is qui in \ * . Tivc venit, ea mcotefodil, ut lhesau?um reperiret: eed ,. . Ufe qeidan, ut, cumrellei, thesaurum lollerel; hio % ; afrtcra^ ttl foroai fodoret. CaHenim alittd q n i d p i a M accidit, praHer id quod ulcrque sibi propoaueral. * ; Cami denjqrw e aeaigaont, q u * Inamm rcbus, \ * * ant brittis avimanlibae Cilra naturam. et artem ob , vonuint. B c ilterum doetrfna est. Cuinaiu igitar , borum ea qiwe per boroines fttmt, subjiciemfre, s i \ \ quidem bomo auefor ei prtncipium actionis non silTNeque Deo torpee ac acelerata actionee pror , SIIS ascriberc fas est, ncque necessilati: non enira . , Q aclio ex gcnere eorum est^ qux eodem sempcr \ , niodo se babent. Neque item falo : nequaquam , . eniin coniingenlium rerum, sed necessario evenienliam fatura esse dicunt. At nec natura? quitkm : quia nalurap. opera sunl elirpes et animantia. Nec rursus fortun : non enrm rarae et inopinaue sunl hominum actiunes. Non denique casui : ina nimorum quippe dunlaxat, aut brutorum evenlus ad casum pertinere censent. Relinquilur ilaque eumdem ipsum hominem, qui agit et operatur, operum suorum auciorem esse, praedilumque adeo arbilrii liberlaie. Huc accedit, quod si nullius aclionie auclor sit ", , - Lorao, frusira ei dcliberandi facehas dala esl. Quorsura enim deliberatione uiatur, si nullius , ; actionis arbilrium penes ipsum sit ? Oiunis enim , , - deliberalio actionis causa initur. Porro id quo nec , . , praBclarius quidquam, ncc praslaniius in baroine est, supervacaneum esse aflirmare, exirema? absurD dilaiis est. Ac proinde cuiu delibereL, actionis , \ . causa deliberat. Nulla enim deliberatio est, piti propier actionero.
9 ; 1

. KCT' [']. . , ', ' . ' , " , Nemes. 1 0 .

w

194 AP. X X V I .

De w fuet fiunu
Qtmnam atal arbitriinQitri. Cintingintia gutt tbiL Agendtrum tlttll* aemper in nobu e$t, non tpta actio. Ea qtis A u n t , portl poleglalis noetrse aam, parlim iilius aon tant. h i nosira peieslate
M

VARiJS LECTIONES. ^ Edila Damasceui et Nemegii . llgg. veru . Molli cod. . Mss. , vt apud Ncmcsium. Dees in mss. Nemesius , .
r f

950

S. JOANNIS DAMASCKNI

sila suut, qua iibenim nobis eet facere, vel , ' \ , , \ facere; hoc ett, ea omnia q u ullro et sponte agiuius (neque enim ea sponte a aobia tieri diceren- ' . ' lur, si aclio m noairo arbitrio minime posila easet): , \ uno verbo, ea omnia quae, vel laudem, vel vitupe- . & rationem afferunl, el ob quae leges ct eonsilia , , \ * daniur. Proprie autera in noetra poteauic sunt, quaecunque ad animam periinent, el de quibus - \ . \ ' , consullamus. Coneilium porro circa ea Tersaiur, quae pereque in utramque partem contingere pos- * , suni. Peraeque aulera conttngena illud est, quod \ , \ \ et ipsum popsumus, el quod ei opponilur : ejus , \ , \ , ' vero eleclio penes mantem nostratu eat; hasc enim actionis principium eat. In nobie tgitur baec sita , \ ' , \ , eunt, quae alteruiro modo posaunt evenire, velut, , \ . moveri, et non moveri; incitari, et non incilari; g . appelere quae necessaria non sunl, ei non appe \ \ * ' tcre; nienliri, et non mentiri; tribuere, et non t r i , \ . buere; gaudere dum convenil, etsimiliter non gaudere, et ubi non convenit, caHeraque ejusmodi, in quibus virtutis et vilii munera versanlur. Horum enira penea nos libera est potesias. lnter ea qua perseque in ulramque pariem conlingere possunt, artes numeraottiF. Peues noe enim eat eas colere, et non colere. , Observandum autem est, eorum quae sub aclionem cadunt, eleclionem quidem semper i n noslra \ ' * potestaie esse: caUerum actiooem ea?pe impediri , . tcrta quadam Providentias ratione . . ' [']. CAP. XXVIL , xoiar aUlar Quam ob caumrn libero arbilrio prosditi timut. . Creala, tuapte natura mutabilia. Liberlas arbitrii ralioni annexa. Nulla in bruti$ arbitrii libertas. *, \ Qnamobrem una cum ratione, arbitrii quoque l i . , berialem accedere dicimus [ac crealis rebus muia- (; . lionem omnino congenitam esse]. Quidquid enim , . , , creaium est, muiatioui quoque subjicitur . Si\ . quidem quurum generatio a mulatione iniiiura \ duxii, ea quoque mutabilia esse necessarium est. Esi autem mulatio, cum quid ex nihilo producitur, , , . atque ex subjfcla materia quidpiam aliud efficitur. , . , Et quidem ea quae anima carent, ilemque brala auimanlia j u x u corporeos illos, quos memoravi- * , inus, modos immutanlur : rationabilia aulem, ra- , f tione eleclionis : nam facullas raiionalis partim in \ , , contemplalione, partiin i n aclione versalur. Quae , * \ , , in conteraplatione consislil, res ut se habent, con- , . , siderat. Illa vero in aclione posila est, quae consul- ' , tat, et rebus agendis rectam rationem pra3scribit. , , Alqui partem illam quae conlemplalioni vacat, \ - , mentem nuncupanl; quae vero aciioni, ralionem. Ac rursus, illam sapieniiam, istam prudentiam , , , appellant. Quocirca quisquis consuiut, perinde \ . " consullat, lanquam rerum agendaruni penee ipsum * , poleatas sit, ut 1 9 5 quod ex consultatione me- * , . Uua vieum fuerit, boc ligat; et cum elegerii, ' , .
u 0 w f t D

Nemes. c. 37. Nemes. c. 4 1 . VARLE LECTIONES. R. 3 . Melius , quae contra , antea dislinxit. Nemee. . * Ilxc suupieyit Combeilsius ex Nemesio ut ratio assignctui cur creatura ratione praedtta libcfi s i l arbitcii. y Multi codd. .
u r

9C1

DE F I D E ORTHODOXA L I D . I I .

962

, & , , cxscqualur. Quod cum ila sit, arbitrii libertas ra , , tioni adnexa s i l necesse est. Aiil enim rationalis non erit liomo, aut si raiionalia, "aciionnm suaruni , . " , , dominus erii. Unde eltam bruta arbhrii libertate , \ , \ - carent. nalura enim aguniur magis, quam agani: acproinde ncc naturali quidem appcliitti repugnaitt, *. sed quaroprimum aliquid appetiverint, in aclionem ruunt. llomo contra, cum sit rationis particeps, naluram polius ducit, quaro ab ea ducatur. Quo fii, ut eliam cum aliquid appelii, vel appetitum cotnprimcre queal, si velil, vel illi obsequi. Quod etiam in causa cst cur bruia animantia nec landcnt u r , nec viiuperentur ; bomo conlra ei laudc aflkiatur, ct viuiperio. , , \ , Angeli Ubefi, el mutabiles, qua creali. Scien , , \ . dum est, angelos, utpote ratione praedilos, Hbcri \ , arbilrii esse, ac qua ralione creati sunt, mula , lioni quoque obnoxios essc. Idquc tiquido mon , \ (9) etravit diabolus, qui, cum a Crealore bonus con , , ditus esset, libera poteslatc mali invenlor exslilii, , . viriutesque insuper illae, quac tina cum ipso a Ded defecerunt, puia dmoncs, cum reliipia angclorum agmina in bono persiiteriut.
8

. K H ' [MB*].

%

GAP. XXVUI.

' , * , , *unt. Eorum aulcm, quae in nostro arbitrio , , minime sita sunl, alia cx iis quac arbilrii nosiri , sunt, originem seu cnusam habent, quales senl aclionum nostrarum retributioties, lura i n p r . , senii, tutn i n fuluro aevo : alia vero omnia ex Dei , , voluntate pendent. Etenim rerum omniura ortus * a Deo e s l ; at comipiio ob noslram malitiam ad , ' - * , noetram poenamsimoletutiliUteminveclafuit. Den$ , \ quippe mortem non feeit, nec deiectatur in perei. . " tione viventium " : quin polius per bominem, id est per Adami Iransgressionem, niors, el reliqua * \ , Hem snpplicia inflicia sunt. Caetera autera omnia \ , , in Deum referri debent. Nam et orius nosler ad * \ creatricem ejus potenliam spectat; incolumilas, , , - ad consenralricem; gubernaiio et aalus, ad v i r i u , * \ . tem omnibus providendi; ipsa denique aeropiterno , rum ipsa bonorum poeseeeio, qua? illoe manet, \ . qui i d quod naturas conseotaneum est (cujos nempecauea condiii suraus) earlura tectumqee cusiodierint, ipsiue bonitali ascribenda esl. Q n o niam vero nonnulH Providentiam negant, age nunc de ea diaeeramus paucig.
b

De iis quce in nostra poteilale posita non mnt. Deo tolo pendeni qum potettatis noslrcs nort

Sap. i , 13
;

VARLE LECTIONES. Hsec in Rasil. el quibusdara m*s. omissa tunt. Basil. . I f s s . . 9, Colb. 1, S. Hil.etNem. . NOTiE.

Regii

templationt feticu $unt ac in $4tp$** tato t * Dtum totum conttrsoe, rebut tgtndii et wuueria $e
% t

, non tamen mwantur ob cau~ $*$ quas addnximut. Denique utrorumque angeloruiu discrimen coneimili modo explicac, dicendo non omnes angelos maiabibs eaae voJuitiatis, sed di* applicantnr, , eos soiam, qui cctteru iunt mulabiliores. Nam de sanclis angelis , cum proptmum erg* res m subjungit: Qua vero nttura $um exceilentia, md ^ Dtum propcMo sindio propius meadunt, epuqus con- femat Bmmqm stndium abj$ctrint,
vaemnt, illm quce circ* terram venanlur, cum ob societattm quam habent rum kominibut, rebu$ agen-

//?, etc. De D $ub4uctndo emtempiaiioni Deoque u dedidert, hm virtutibus quse a Deo defecerani, intelligendum %mmufb\le$ maneni. Liberm quidem voinntalii arbitror Neinesuiin, quem bic Noeier passim ex- qna ratione uluniur, Vtrtutetque
$

(W) al .

scripeit, abi a i t : Runum

naturarum

quas materia

, md inferiora cupidlne mernnt.

vergtnio

rerum

lerrenarum

S, JOANNIS DAMASCENI 9A 196 CAP. XXIX. . * [ M P ] . Dt PrevidtulHi. . Quid til proridtnlia. Dtum rtbtu cr$atU comutere. \ Providenlia ilaqueest procuraiio, quaDerjgiungi . \ ; tur erga ree qiue unl. Ac rursus : Provideniia , ' eal voluniaa Dei, per qvain res oiuuee eonvenieiui . ralione reguntur *. Si aulem Dei volunUa Provi- , , , dentia eal, oir.oia procul dubio qoae Provideniia fiunt, , pulcbcrrime, dWergigsiineque fieri uccegge cgi, alque , * . ita u l meliori modo prorsus exsislere DOD possint. , Eumdem cnim, et rerum efleclorem, et proviso- , , rem eese o p o r l c i : quia non convenil, nec consen- , \ taneum est, aUerum rcrum opiiteem esse, altc- rum qui his proapiciat. Sic quippe i n intbecilli * , . tale ulerque oniniuo veraareiur : ille iiiimruni , , \ eiptiendi, bic proeuraudi *. Quodcirca Deus egt, , \ , , et qoi procreavit, et qui procurai : ejusque pro- * creandi, ct conservandi, et providendi poteiuia >\ * niliil aliud esl, nisi bona ipsius voluntae : Omnia ' \ . enim quascunque voluit Dominut fecit tit cozio el in , \ Urra *; necqui voluntati ejue resislat, ullus est . , \ , Fieri oronia voluit, ei facla eunl. Vull miinduni , . coogiglerc, ol consisiit, ac quidquid vult, eflic lur. 6G3
% :

Providsutia atlruitur. Quod auiem Dcus re" , , bua providcal, idque perquani prseclare ad bunc . moduin reciissime quispiam cxpenderii". Solug \ * , Deug natura bonus el gapieiig e s t : qua igiiur bo- . \ , nua, providel (neque enim bonus fueril, qui non \ , provideat. Nam 41 hommeg el bruia iiliig suigaa- Q , \ , turali affealu pro&picluni; ac vUuperauir, qui . non prospioil);qua vero ea.ptcug, qpliroe reg procurai. ** $ nos eufiJ, iibgro arbitrio atcribi oY beut. Quamebrem baec allenlo eongideranteg, , , omnia nos admirari oporlet, omuia kuidare, om- , nia cUra curiesam inqui&ilioneru couiprobare, , , \ .quamlibel ptariaque iniqua videantur ; eo qti*d , .\ videlieel, Dei providaolia nec cognoeci, nec com- , , prekendhpottii, quiu ogilalftoneg aoiionos no. , ' gtrae, fuUira ^ueque, ipgi ,soli nola gint. Qmoia ' (93), -/. porro cuw dtco, de illis loquor qux i n no&Ua . poteglale non consislunl itaiu 4ua? potegUtif osirae gunl, nou .Pravideniia?, aed libero arbitrio debenl ascribi. * Ncraes. c. 45. Neines r . 42. Pgal cxxxiv. 6. Rom. ix, 19. Nero. c. 44.
d : 9 i M

VAftlJE LECTItWES. Mgg. pleraque, . d In bxc vcrba desunt, ; e l apitd Neoaesiam, cap. 4 1 .
NOTJE.

(93| ' . Namqua penes not sunt, D . Thomas, lib. m Conl. Gent. cap. 90, ut et aliiim elc. j W i d e n l k i H i inielligU obgolukam (uiuronii, e i Damagcano, qno Dciis dieiiur actknpaa P M M I qua georgtUD a volunuie iioau-a Dena decernit niim libecas praeeogoogcore, ua prafinire, *qued juglum este jadicaveril. Qaecirca ftemegiug, dalque iia gigniflcari, *o iqum su*i in uoki*, 4iin* uem Woeier bic iiaiUlur, C*m duimu* Prow- dei*rmiMatiomi *on*$u subjgcla, qnasi o4ea m e i i inliem mnia aqi (inqdil), \ tiiaiem accipteniia. Obgervare non pigbil Aajseli , \ * ( dodorem ftemesii verba, ac si Creeerii Nyg, '/ , seni essent, laadaaae, ct Hbrum Dt konim lija \ , ,* geno pagsim aggignaffe, non Newesio. N i m m a i , ml no* non de viiiw hominum utebaiur Ricbardi Byrguodionig irao^laliane, in , * opertoiM qum i* nostra **U$Mte I M H / , qoa bac-aaiigiGaagorii Myageni noneo pwafarahii. fiunt nobis $od <U Prowamilim efiulu.qua: non *ut etiam oonapicwujs i n ediiione Latiaa, Colosunl noitra 4>otetlati$. Hunc I O C U I B sibi objicil nienai, aim. *|uaiu Joaonea Novkoaangug ex
f
9

95

DE F I D E ORTIIODOXA L I B . I I .

966

' \, 197 Qa? Providentia: snnt, alia eomplacito, . ' , alia ex permiisione. Enimvero q u Providenli \ , subsunl, partim ex beneplacilo Dei sunl, parlim , \ ex permissione. Beneplacito fiunt ca omnia, q u , ( cilra controvcrsiam bona eunt : pcrmiesioiiig vro , \ 6. " inull gpecieg sunt. Ssepe elcniin juslum liomi , nem in calamilaleg ginii inciderc, ut lalenlem i n , - co viilutem aliis prodal , u l i Job accidil . , Nonnunquam aliquid i n q u i Aeri pcrmillil, u l per eam actionem, qtiae iniquilalis spccicm babet, . ' , magnum aliquid c l mirandum patrclur : sic pcr , crucem bominibus salutcm procuravit. Quin alio , \ quoqiie modo virum pium gravibus incommodi* \ , \ affici p a i i t u r ; ne a recla conscieniia excidat, . vel ob poicstalem gratiamque divinilus gibi concessam i n superbiam prolabatur veliil in Paulo conligit *. Cur Deut /, alque / deseral. Quin ad , * alios erudiendos aliquanlum quispiam dcseritur, , \ \ . 14. aiii, calaroilosum ipsius sialum inluentea, do , . oumentura inde c a p i a n l : quemadmodmn in La , * zara el divite . Sic eniranalura comparaii gumug, , , ut, cura aliquos afflictos cernimug, aiiimuiu ipsi conlrabamus. Ad allerius etiata gloriam, el non . , ob sua vel parenlum dolicta aliquig deseritur : ut ille caecug a nalivilaie \ ad gloriam FiJii boiuinis. , Sinitur insuper quispiam ad mulalionig sUidiiim , , ^ , . in aiiorum aoimis excitanduro, grave a l q u i d perpfei; quo nimiruia aucla ejus, qui perpeggug est, , \ -, * , gloria, alacriler alii adverea perferant, fuiurse , \ - gloriae gpe, ct fulurorum bonorum desiderio ad , - ducti, ut i n mariyribus evenil. Sinilur deniquc *, - C aliquis in obscenum facinus inierdum proriierc, , , bac ralioae graviug aliquod viliuni depellalur. . Excmpli gratia : Sit aliquis, cui virlutes susc ct recte facta animos attollani: sinil hunc Dfcug i n fornicalionem incidere, ut per bujusmodi lapsuin imbecillitatem suam agnoscent, dcpiimatur, accedensque conflteatur Ddmino.
f 1 8 f b 1

Nemes. c. 44. Nemei. c. 57.

99

Job i , 12.

I I Cor. x n , 7,

* Ncmes. ibid.

* Luc, x v i , 19.

Joan. v n , 3.

VARL LECTIONES.

Deest allqnid : in editlone Veron., et in cod. R . 2927 vacuam spatium apparet. In IV Reg. et in N. lcgiiur , l n R . 2426 , sfled nullo sensu. R. 3362 , . R. 2950 el 2109 , . R . 2929 , \ . Quae omnia a librariis vidcntur excogitata. Mclius reglitui potest ex Nemesio, cap. 44 : Permi$$iom$ auteni plura modi wnL Cod. S. Hil. el apud 68. Mss. fenneomnia, et apud Nejnesium . * Qcuedam . * God. S. Uil. et alii .
{

NOTiE. interpretatione Joannis Cononis Norimbergensis, D et slyli, ftim phiiosopbicae emdilionfs consonanlia. ordinis PrsedicatoruiD, curavit. Consimili modo A l i n edilione Grseco-Lalina rfemesil, et iu codisccundura bujus libri caput \ , dt anima, cibns mes. haec voces uon occiirrunt, atiribtillur Nysseni), t . 1 Operum hujue doctoris. , de hominis productione, sed In ediiiooe Cononis, fol. 1111, haec verba reperi, locus integer sic enuntialur cap. 42 : * ^ verbum ad librum, sitiomm reurtemu$. Unde sespicari quispiaro possit, ab eodem auciore, Gregorio utique Nysseno, u i libniin De hominis naturu, qui in editronc iieiu Coloniaiei ex translatione Dionyall exigui, De creatione hominh nuncupalnr, sic et allum lllum,
, , id est, De produciione hominig, kaac expoKorius librora, qui

* Sed harum rerum exposilionem in dlssertationem de creationt reikiamu*. Quanquam Gre*

seu ttnutura nominis, qul inter elosdera Itysseni opera habetur, conscriptuni esae. Eximia siquiden^ i n uiraque lucubraiione T t s i i u r , cum senteniiarum

aut

IH

opificio

Dt itructura hominit inscribfiur, edldit, ut instar appendicis et complemenli essel ad eos quos sancius Basillus ipsitis frater De ttx dierum. creationlt vulgaverat; quemadmodum ipse lestaiur io epfstola nuncupalorfa ad Petrum fratrein atterum. nonc porro noaum sagacioribus critiois solvendam relfnqao.

S. JOANNIS DAMASCENI 968 967 Boni malique eleclio in nobi$ tila : ad effeaio- (94), nem nectuaria Providentia. Ulud autein tiosge i * , , oporlel, rerum agendarum electionem quidew iu , ; , nobig sitam epge, probarum vero aciionum fincm * , Dei auxilio agcribcndmn, gecundum praescientiam guam opem juste ferentis illig, qui recia conscicn- , . lia bonum ampleclunlur : malaruin contra Dei dercliciioni, maliim homiucm gecundum praescienliam guam jusle deaerenlis . Duerlio ex certo coniilio, exque omnimoda re- * probatione. Deserlionis porro dtue species gunt. , , Est cnim desertio ex ceria dispensalioue, qua? ad . , , , \ , cruditionem noslram vergii. Esi rurgug alia ex \ , cmnimoda reprubaiione prodciscens. Qu ceru , , \ . dispensaiionc l i l , ea est qu& ad cjus qui paiitur cmendalioncm, salulcmquc, el gloriam, aut etiam & , ad alios a*mulationis gtudio excilandog, aut dem- , que ad gloriam Dei confcrt. Omniwoda autem dc- , , sertio aceidit, cum, nullo remedii genere prseter- * misso 19 a ^co, slupidus taroen el incuralue , . , \ propria animi destinalionc remanet homo, vel, ut .
e %

melius loquar, insanabilis: tnneque cxlremo axilio tradilur, veluli Judas . P r o p i l M s i t n o b i s Dens, el ab ejusmodi nos descrlione custodtai. Sciendum autem est, compluxes esse divinae , providcnliae modos, qi nec verbia explicari, nec .. , \ , mcnie comprchcndi possunt. . Ne illud quideui ignorandam, omnes rerum , accrbamm impetus, ad salutem eorum qui cum ' , gratiarum aciione ipgog excipiunt invehi, ingen-, xa\ temque ipsie ttlilitatem afferre. . Votuntm Dei anlccedem, et voluntai contequens. (95), T

De hts vide . 199 ia adnot.

Matlb. n v i 27.

VARLE LECTIONES. i Ediia et quidara codd. . Nemegiug . Yetus mlarpr. opcralionum.

(94) . ld autem notse oportet, , voluntas antecedens. N$m e*i cic. Ad Cbrislianae doctnnoc normam traducit hoc alia voluntas, , veluti primaria, Plalonicorum effalum, cojus roeminit Nemesins ut qui ptccanl, non pereani; itemque voluntat se(seu forsan Nyggeiiug), cap. 27 : Optionem rerum ctuida, , nt qui malii addicti tunt, ageudarum in nobis eae tcd eorum quce elegimus, landem pereanl. Non euim eoi neceuitaU eompuUus evenlum (ato pendere. Quod ila corrigit Nemegius, vunit, $ed suaple voluntate. Locus alter exstat et cx eo Damagcenus, ut pro falo Protidtntiam po- ttom. 18 iii Epist. ad Ilebr. in quadupHcem banc nanl. Cbrisiianis Tullius praeiverat Ub. Acad. ciupif., volunlaiem indicat, expoaendo, quf factum s i l , m tfbi gic Peripateticorum Vcterisque aeademiae sen [ue academiae sen- Deus sacriticia oflerri &ibi jusaorit., qux tameo cum tentiam de Providentia Dei expli i c a t : Nihil valen- noluisse Scriplura testalur. Dudura an(e recepta .tius eae quo intereat, quamvim animum eite di erat hsec ulnusque volunlalis divina? dislinctio. eunt mundi, eumdsmqut e$se mentem sapienliatnqut Hierocles enim apud Photiuin, cod. 251, observat petfeclam, quam Deum appellant; omntumque rerum Platouem lib. De legibut docuitae Deuro, rtoluniQte qucc sunt ei snbjectce, quasi prudentiam quamdam quidem antecedente bona convenieutia hominibus ptocuranlem cxlestia maxime, deinde in terris tmpertiri, ea eaque comervare: " qum periinent ad homines, quam interdum neceui , \ tatem appellant; quia nihil aliter pottit, atqne ab ea conitituium sity interdum quati fatalem et immuiabi * atlera Um ordinit tempiterni. Sonnunquamquidem eamdtm , seu consequenie, admissorwn acelerum pcefcrtunam, quod efficiat muita improvita hcec,nas nec infligere, el bonos ad beaiaiu vitani transrerrc. opinata nobit propler obtcuritatem ignorationemque Damasceni sensum approbat ganclus Tboroag cau$arum. part. qujest. 19, art. 6, ac nculer innocentigfi dan(95) . OburvanUum etiam es! etc. taxai giaium ad voluntaiem anlecedenlem gpecUre Volunlalis antecedenlia a coosequenle diacrimen innuit vel cogitavit, u l i oec alii Graeci. Jani vero idem ante Chrysostomus aasignaverat duobus i n pleriquo P a l r u a . ac prageriim Orienlalca uno locis, quorum prior habelur bom. 1 in Epiat. ad conaengu docenl Ueum, quippe qui summe bonus Epbes. itbi Iiaec verba iecundum propoiitum, tolundlt et , aman$ auimas, propeoso aflecu talii *!i<, ita ediaKecil: Ubiaue benepladtum <f, velle, ut omnes Drorsus homincs galvi ginl. Vide
t D v

969

D E F I D E ORTHODOXA L I B . I I .

970

, \ . Hoc itidem rtosse oportet, Deuro primaria ei aiitecedeute voluniale velle orones salvos esse, et \ 6 , regni sui compotes Geri . Non enim nos u i pu , . 'niret, condidit; sed quia bonus esl, ad bor, u l , . bonitatis suae parlicipes csscmus. Peccanies porro puniri vult, quia justus est. Permi$tio duplex. Itaque prima illa volmilaa, , , anlecedens dicitur et beneplacitum, cujus ipsc , \ , causa s i i : secimda autcm, consequens volunlas et , \ , pcrmissio, ex noslra causa ortum babcns; eaque . * , \ dtiplex : allera dispensaiione qnadam cl ad sa , luiem erudit, aitera a reprobalione proiiciscilur, , . \ ad absolutam, nt diximus, poenain pcrtinens. At ' . que baet in illis quae in noslra polcslate non
k

Slllll.

* , Deu* nullo modo mala vult, $edfieripermitlit. Eorum vero qune in uobis sita sunl, bona quidetti , \ . , \ , primario Deus vult, et sccundura beneplaciium; , * roala auleni quae revera mala suni, neque prima . , , . rio, ncque conscquenler vult, sed libero arbilrio * , permitlit. Nani quod vi cfficilur, nec ralioni con, \ , \ * venit, nec virlutis nomen oblincre polesl. Deus , \ , \ . crcalis omnibus providet, el per omiiia crcata* nt et ipsa plerumque doemonum opcra (velul in Job el porcis liquet) beneGciis afficial et c n r dial. . ' [']. CAP. XXX. . De prmcienlia el prtvdeitinaiione. (96), Deu& omnia pra>$cil, $ed omnia pra*fiuii*
1

1 T i m . , 4.

Malth. v n i , 30 seqq. VARIAE LECTIONES. Haec desunl in noslru cod. usquc ad fincm capiiis.

Dosunt haec in N. el R. 2930.

NOTiE. Cyrillum Alexandr. lib. De adoralione in spiritu. C latis forsitan iisiirpare, ul nostro loquatur affectm, ut liberum hominit servetur arbitrium, ne proeQuocirca ne Augusliniaiue de divina gratia do ctriiue syslema boc capiie niancum quibusdam v i - seienlia eju$, qnasi necesiitate, vel facere quid, vel derelur, sanctus Prosper el auctor libri De voca- ( cogatur. ex eo quod Deus $ciat tione gmiium, l>onain banc Dci voluniatem defen- ideirco futurum esl, ted quia futurum esf, novit, quasi tcius fulurorum. Id quod ante dixcrat dendnm eusceperunt. in cap. XXTU Jeremiae. Legenda vero in primis est (96) . Scin oporttt. Eodcm modo eanctus Maximus in collationc cuin Theodosio Ca- ejnsdem ea de re epinola ad Paulinum. Hoc praeeariensi, n . 2, el in Viia sua, n . 8, legitur pro- slituto principio, ipsorum de pradestinalione senlentia alia non erat ab ea quam Prosper sincere nunliasse, praeseientiam esse rerum quse potereferi epistola ad Auguglinum: Retraclatis priorum slatis nostrai sunt, sermonum puta, et operum : prafiniiionem vero, earum quae Deo disponente doctorum hae de re opinionibu*, inquil, omextrinsecus accidunt, scilicet casuum, praemiorum, nium par invenitur, unaque tententia, qua proposisupplicionim, c t c , quae quidem explicalitis Nosler lum et prcedeslinationem Dei $ecundum prcescienliam tradit in Dialogo coiur. manieh. fuseque iractanlur receperunl, ul ob hoc Uens vasa honoris el vasa conin bomilia in Chananaam et publicanum, quam Satumelice fecerit, quia unius cujusqtu prwtivilius edidit, l . V Operum Chrysostomi el placilie deril, el tub ip$o gralim adjutorio, in qua fulurut Cbrysosloinicis referiain agnoscit. Uno verbo Pa- e$set, voluntalc ei proeviderit. Ita quldem tres Gra?ci, cum caverent ne divina fuliirorum veteres illi pro liberlaie bominis vindicanda dispocogniiio bnmanae liberlati nociva putarelur, juxta j ) tabant. Ex quo vero Ibeologicis ejusroodi placitis ac Gnostici et Mauichxi asserebant, boc frequen- Pelagiani abusi sunl, u i concluderent gratiam ob ter inculcarunl, actiones bominum liberas non meriia, ciiam pnecognila dari, Latini doctorea ideo lieri, quia noverit Deus? sed esse a Deo co- salius duxeruiil, bona opera divinae prsfinilioni gnilas, quia fulurae erant. Deurn quippe malarum ascribere, mala vero pnesciri dunlaxat concedere. aciienum causam n o i eese. Sic olim dispuiabant Senteniiam banc, dimissa priore, amplexus eat Juslinue Marlyr, Apolog. i; Talianus, Orat. adAugustinus, boc Aposioli leslimonio viclus : c Qaii Urtcc; Origenes, Jib. in Epist. ad Rom. cujus te di$cernit? Cum hac de re atiler saperem, inquit, dicla Basilius et Naxianzenus in Philocatia sua quam mihi Deus in'hac quastioni totoenda, cum ad locum babere voluerunl, cap. 26. Omilto Tbeodo- ipiscopum Simplicianum $criberem, . Inter e i u m , in cap. xxiv Ezecb. Ilieronymus in hoe rim vetus opinio in Oriente perseveravit, cum cjusdern prophete caput, juxla Grxcorum Palrum nullas illic radices eaisset Pelagianus error, cujus iiilerprelationem obeervat, Oeum vocem ambigui- de divina graiia capita Gr.Tci non noverunt, u r a PATROL. GR. X C I V . 3l

971
u

S. JOANNIS DAMASCENI

972

lllud scire iulerest , Deura omnia quidem prae- , . ' , . ecire, sed nou omnia prxfmire. Praescil enim ea , . qu;e in nostra polestate sunt : at non ilem ca p t x f i n i l . Nec cltam malitiam patrari v u i t ; nec . * rursus virtuli vim afferl. Quocirca divina jussio . " cum pracscieulia conjuncla praefinitionein efficil". 199 Deus porro ea quae noslri arbilrii non sunt, \ . pro sua praescicnlia praefinil. Elenim juxla ipsaro, omnia jam pro eo alque boniialem el jueliliam euain decel, anle definivil. (97), , Virtus Deo nalurte indita, id est consentanea, et I ilia ejus $it capax. Illud quoque sciendum, , \ \ , viilutem naturse nosirx divinitus indilam esae; (98), \ , Deumque ipsum omnis boni fontem el auclorein
l d

Chrys. bom. 42 in Episl. ad Epbes.

" A c t . S . Max.
NOTJE.

elsi ojtis de peccalo originali doclrinam Atlicus rium erat, seu vilium, corruit, inquil Damasccnus: nimirum, u l obeerval Clcmens Alex. lib. vi Strom. Nestoriusque paitiarcba CP. et synodus Epbesina proscripseranl. Theodorelus el Damascenus Pela- conlra Gnoslicos: Nqlura qnidem capaces virmtis gianos, diini bacreiicos recensent, nequidein indi- $umu$ ; , , ut eam naiivicanl. Timotbeus CP. Mamcliaeomm impielales eis lale habgamns, %td ejut comparandce simus idonei. aflingil. Solus Pbotius i i i Bibliolbeca, cod. 53 el Nam quia virtulis studium rationi conformt , 54, de Pclagiana baresi explicalius scribii : quio et Massilienses dure persliingit, quod Augu$tini , quamdam cum eognulionem habemus. Hvic auiem habilitai propetuio doclrinam, seu libero arbhrio infensam lacerarint : , \ , ; est ad viriutem ; , ipsa virtm. Cartcrum bic auclor audiendus non est, ubi negat Adamo . Mominil iudilae a Deo virlulcs ipsas fuisse. Hieronymus, in lilleiarum Ccelestini ei Leonis Magni, qui apud cap. Epist. ad Galat. Grcecios iractaiores, u l loepiscopos Galliae sancli docloris palrociniiim susceperunl; ilemque librorum Prospci i homhm Dci, qtiilur, seculus, homincm ait $ine Chritto non ttatci, nec non habere semina in se sapientiw et jutti , cujus opera Pelalioe, reliquarumque virlulum. Qua tamen doclrina gianismi reliquiae exslincla fuerint, Pclagius po>ihac abusus est, ut gratiae Dei neccs. Sed nec a Pelagianis secernil eos silalein excludercl. Mclius Nazianzenus. in Carmine qui Semipclagiani audicranl. l n cpislola lusliniani de viriul. bum. docet homini concessum a Deo ut ad quinlam synodum, ei collat. 5 cjusdem concilii g(Mkrali$ Aii^ustiniis censelur iuler salubris do- Q ad bonum essct idoneus, tum virlulem adjici ; tirin;e tnagislros. Syuudi lucuiti Graece recilavil , \ . Calecas, cuin Gr&cuin aclorum conlexlum usquam exslare negel llarcus Epliesius in sermonibus de (98) . $ eiira purgatorio. Veruin quando Leonlius Byzaiuinus, ejus opem. Dixii Deum esse causam oinnis boiti : actioue 3, dc sectis, Auguslinum ca3teris doelori- gubjungit non solum ad agendum, sed eiiam aii bus annumcravil, quinlae synodi decreluin ex- voleudum ejus nos auxilio egere, adeoque anleacripsisse omnino ceusemlus esl. Cailenim Graeci riuris graiiae ueccssilatem agnoscil. Qtiia vero Palies praedesiinaiiouis voce non iitlellexerunl, Graeci Paires iia vulgo loquunlur, ac si penes nos qiieitiaduioduiij Auguslinus, prirparationem beneessenl priniordia fldei ei boni operis, lum quando pciorumy quibus certissime libcruntur, quicunque volumus, Deus addal graiiam; diificuUalem baue tiberantur : sed volunlalem illain coiisequenlem, GombcAsius noster amolilur observat. 10 io sereeu decrclum, quo Deus praemia vel supplicia sininonem Clcmenlis Alcx. cui lilulus, Quu dim* gulis destinavit, pronl quisque vel odio, vel autore vandut $it Dixeiat Clemens : Homo $ua tirtutg dignus eril. Cbrysostomus siquideni born. i\) in operam ponens, ul compretsis affeciibus tranquilii Episl. ad Kom. ubi quaeril, cur anlequam Jacob animifiat,whil inde priFstal. Siu ejus et Esau nali essent, , vehemenliui inardescat, dtligeniiamque omnem ad~ , ille honore afficiebatur, hic tupplicio; ad bunc hibeai; , mudum rrspoiidel: llle cui aperla sunt arcana co- juncla illi divina virluie votorum evadil compo$. gilaltouum, persuicue novit, Deu$ namque voleulibus animis aipirat. Sin vero , ! ;, quinam coronarum digni c&pia prompiitudine desciscat, xa\ sunl, quive suppliciorum. L l rursuin : Ille qui ani, etiam datug spirilus conlrahilur. Invilis mum tnspicity eum quoquc probare novit, et qui$ namaue virtuleni largiri, eju$ fnerit, qui wm **{saluie dignus sit. \ ret. Haec cum in Pelagianismi suspicioneni quUlaaa , solus quippe perfecle novit corona$i rul a x e r i n l , Corobefisius : Milii poiin* mlla graiitt justum e$l impertiri. Alia complura quaj idem canunlcommendatio, inquit, noslrique ad eant conattu omillo, qux ad longum reierrcui, nisi brevilaii plicalio ; ul primum *ii telte, iphHtn nobi$ inuiiU* siudenduin esscl. qc ne velle quidem, nisi gralia excitanle, qnm e*i (97) . Jllud porro tciendum. Lo , $* spiritu$ ipsum velU ormquitur de illo stalu quo boiuo anle pcccalum, itan$ el qui conlrahitur non volenlibu*, ut propter indilas sibi virluies, divinum exemplar , noto uuxilio virluiU comrefereVat. Islhaec eranl bonorum temina, quibus co-poletfiant.Similia Ambrosio, CkryiOitomo o/ttaicndis prxfcclus erai, juxla Tueologum. Veruni qu4 Palribus collineunt, quibus non gratiam , ex staiu naluras coniManeo defie-eliminant; sed (quod Paulu*) adhorlanlur m m TMoieus, , iw id quod naturw comra-cuum eam ucipiamus. Valdequt injuitus $, ii$
4 t % y f

573

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I .

974

;. ' , - egse ; u l citra ipgiugopem et auxilium bonum velle , \ , nec facere pogsimua; c a i e r u m nobig Uberum ease , in virlule perelare, Deumque ad eara TocaiUem gequi, v e l a virtuie abecedcre, hoc eai, in viiio h * , \ ,
. , \ * 1

rerc, ac diabolum, qui nulla vi injccla ad illud nos vocal, ducem gcqui. Neque cnim vilium altad quid-

, f

Cf. infra. l i b . m , c. 1 4 . VARLE LECTIONES.

th.

NOT/E. illustria Patrum, Auguilino prmerlim snperiorum, nt.lexotim, cnpidilatibus abttinere $uadel, $ed el loca, qnod non Calviniana, aitruantque liberum armarcetcere ea$ [acit, ad sublim*remqu$ vitam probitrium, Pelagianismum sapere dicat, ctc. Rccievehit vir , doclns adnolavit, , concessum tpi , \ ritum, Clemenl esse graliam pr<eteftieniem, qua . Id qtiod hom. 15 in Epist. ad Rom. fieri pulsante volumus, u l poteniior vis alia addalur. docel, permistione divina effkacitalis cnm proba Qnocirca Theologus , oral. 3 i , hoo Domtni effalo voluntale Non omnes capiunt verbum isiud, sed qulbut datum . Quam Dei gratiae vim seriemque magnus Gy* e$t, lotum Deo iribui definivit: .rillue edisserii lib. De ador. in tpir. et ver. p. $5, . Nam , ubi angelos tenendo manum Lot signiflcasse a i t : , ul qui$ recte velit, Dei auxilio optis e$t.Non nos nudit termonibut exslimulari, , , ntc tcashnibu$ quoe mentem perceltant, ut peccato rece* ddmu$ : $ed omnium Sahatorem Deum eo benignitaiis detcendere, profeclum ejusque humanitatii donum. Gbrygoslonitis, bom. 45 in Joan. Credere tn Chriilum, inuuir, , ul esse efficax auxxlium *uum prastet, juxta tliudy i Tenuhti manum dexteram mearn, ei In volunkumance cogitalionh non est, sed tale lua deduxisii me. Nam quia natura hominh , superna opus est revelatione, atque est, nec $ati$ virium habet, ut emergere animo qui revelalionem suscipiat. Hic quidem s iinfirma ncerus lidei doctor, alicubi negavit volunlatem bo- vititi qutaly opem illi fert Deus, adeoque , . minis, Dei gratia anleverli, ne liberum laedatur , \ arbilrium. , inquil, houiil. 55, t. \ , duplicem gratiam impertiri edil. 8, * sed de ea gralia loquilur, cernitur, cnm monilis suadendo lum ejusmodi auxitiutn reperiendo, quo valentior reddatur prccsente qna fides pcrfeciionis apicem oblineat, , \ , tnwtio, cujns turannide vexatur. En pncter graiiam, eoncusta et immota maneat ; non de priori illa qua suasionibiis mens intus afflcitor, eflicacem uiolione, cui si inlerius pulsauti aniinuin ailende- alteram, qua lotus bomo roboralur, ct divino operi, r i m u s , otnnt tandem genus armamenti auxiliique sedatis aflfectionibus el vitiis, applicalur. Quinimo adjiciatur. , ' Gbrysosiomus earo esse vim victricis graliae astruil, . Hanc vocaiilis ut nec momnita, nec circumstantias rerura aucuSpirilus gratiam iniehorem esse conftrmal hoiu. pari egeal. Paulura furentem adhue (inquil bom. 43, in cap. xvi, Act.v, 14, ubi Dominus dicilnr aperuiue 1.111) ferocientem adhuc, tn ccedes [erventem, atiracor mulierii Lydice, u l Paulum ausculiaret. xil Chrislut. , , , i n q u i t , , \ , \ Itaque Dei erat apertre; mnlierii vero, animum , * enim ex$ptciavit utiendere. Kursura bom. in Epist. ad Hebr. ad haec ut morbus cenaret, vitiosut affectnt exstingueretur, verba c. xn, f 2 : Aspicienies in aucloremfideivestras, eferatutque tandem animus mansuesceret, ac tune iniiia fidei in Gbrislum refundit. traheret: $ed in ipto furore eum coptf, ? , inquil, - , ut potentlam oitendat suam , qua * Ipse nobisfidemindidit; ip$e primordia larfervetcentii actmtum iras imaniam domat, tt perttgitus ett juxta ac Chri$tu$ di$cipulis aiebat: c Non cutorem vincil. Consimilia legesis de Hailhaeo tos me elcgisiis, sed ego elegi vos. bomi. 31 in MaUli. Neino igitur Gbrysosiomum , \ aliosve Palres Pelagianismi invidla aspergat, quod - Quod i initium ip$e indtdil,finemipse quoi> Deum dixerinl coelesli moiione illisaspirarc, quos que imponet. Ecquis enim credidisut, inquii, bom. 7 consensuros gibi prseviderii. Nam , ut doctissimug in Ep. I ad Cor. Petaviug, 1.1 Dogm. lib. , cap. 4 , ex Sixto Se, nisi divina vit prcecetsisset. Quando ergo docet nensi observat, non dtvinae fraiiaB meritoriam, u l nostrum esse fidem adbibere, cut Dei auxilium dicitar, causam annuunt, ged ffraiuitae lafgUionig succedat, iidem esse opue liberi a r b i i r i i , eolum opportuniialem. Non enim Tnanimoruiu more voluniatis intiuii motum, quo revelanti Deo asseiihomineg morventur a Deo : sed cum Iiberi arblurli sum dainus, nec anleriorem gratiam excludit, sine s i n l , atque ita comparati, ut pro variie rertiin e i qua fieri nequeat ut ftdei docirinam excipiaraus. temporuro clrcumsiamils modo unum aHqood anaHac gratia qui bene utilur, allera donatur, quae pleclanlur, erga quod alioqui nallatenus afllcerennee sil mera uiolio morali$ ut recenliores loquuiit u r ; quis inftciciur Deum unWersi reclorem, eag tur, qua bonum voluiuati amandum proponatar, eliam adhibere, u i convertat i l l o g , quoe gaWare sed qua voluutas ipsa efficaciler inoveaiur, obfirgluduerii ? Nam idlligentibu Deum omnia cooperanmeturque ad illud persequendum. ;, tur tft bonum, t i i qui ucundum propotUum vocali inquii, boiu. 8 in Epist. ad Phitip. $unt sanctl.* Src abgquegratuilae vocalionig dispen, quod $i votturis, tum operabilur ut veli$ dio Ghrysostomus bom. 6 in Epigt. ad Roin. affir , ac prommat, MauhaioiD publicanuna ob (ngenuitalem guaio pium desiderium ip*e dal, ef actioncm. Nain, u i accersitum egge, et Paultig, lamelgi i n fldeleg gaeidein ail in cap. Epist. ad Galal. Gratia non modo v i e r a i , migericordiam se consccuium a t t , quia
y 9 % c y t f

. \

S. JOANNIS DAMASCENl

quam eal, nisi recesgug a bono, veiuli lcnebrae, . , reccsstiga luce. Acproinde in stalu naturae consen , , laneo manentes, in virtule sumus : ab co aulem , . gialu, boc est a vinule deflectentes, in id quod nalurae repugnat viliumque labimur. 2 0 0 Poenilentia est ab eo quod nalurae adversalur, ad id quod ipsi conveniens est, atquc a diaboload Deum, per piae vit^e sludium, laboreeque rcgressio. , , ' .

Homo masculut conditus. Hunc itaque homi- ^ , nem summus ille Opifcx masculum condidil, divi, \ nam ei graliam suam impertiens, seque per eam \ ipsi cominunicang : quo faclum egt, ut in moreni propbelae, animanlibug, veluti mancipiis sibi datis, , , lierili quadam auclorilate nomina imposuerit. Mam JJ . * , , \ , ciim ad imaginem Dci conditus esset, ut ralione, inlelligentia, el arbitrii liberlale pollerel, merilo \ . proindc ipsi rcrum omnium terrenariim principaius a communi omniuro Opificc cl Domino concreditus esi (99) , Creata femina ad humani generi* morte damnali [uturam propagalionem. Qnoniam autem Deus , \ $ , , ' , praescienlia sua novcral, fure, ut ille unpositam ota sibi legem violaret, atque in corruplionem laberetur, . * idcirco feminam ipsi similem, adjulricemque ex , , . ipso procrcavit: adjuiricem, inquam, 11L genus bumanum pcr generalionem 2 0 1 successione , , conservarelur. Elcnim priroa formalio factura d i , citur, non generaiio. Faclura enim est prima ea, G . qua Deo auclore exslilil, bominis forroatio. Generalio autem, successio est, qua ob mortis sententiam alii ex aliispropagamur.
e x

Hunc porro Deus "

in paradiso lam spiritali,

" Nyss. De opif. cap. 20.

'.

ignorans fecerat. Unde Pelavius, lib. i x , cap. 3, ctione viri cum uxore propagaretur. Iia censent poslquam Vasquesium el alios, qui homines ad inter alios Atbanasius in psal. L ; Gbrysostomus rrimam graiiam ob assensum fnlurum eiigi ex hoin. 48 in Gen.; Nygs. De opif. hom. Quia vero Ghrysoslomo intuleranl, ideo confutavil, quia sanDeug hoininem nonnisi muliere guadente defectuetus docior in cap. ad Rom. adnolet, vasa elerum prascivil, inquirat leclor, quinam iglhaec coClionis constilui, eo quod Deus tam illud provideat baereant. Planc doclores amiqui,cum a novis doquod ipsorum volunlate conferlur , quam suam ctrinis caverent, majorumque placila venerabundi .graliam qua illos adjuval, ut perpusillum ipsorum colligerenl,ajOTcaTa, el secum pugnantia quandovoluniali et consensioni, tolum graliae ascribatur, que scripserunl. Ut vero de conjunciione v i r i et Stibjungil: Sed nee ad eam, quam vocanl conditionaD uxorig ita sentirent, in primis adducti sunt, quod tara, tcientiam licel confugere, lanquam haud abcitra libidinein, cujus Adam immunis erat, eam iolute fuiurum affeclum liunc animi meritaque non pra-posse fieri putarenl: quinimo ralum baberent viderit Deu$, sed ita demum , si necessariam ad id nonnisi peccato eam exarsisse. Unde inler Massaopem eonferre decreverit. Etenim Chrysostomus lianoruni errores hic rccilalur, quod Adamum in , prvscientiam ejusmodi, ex qua oritur eleclio, paradiso nullo libidini$ CBSIU congresium dicerenl. absotutam es$e significat, ac rei haud aliter quam Caelerum Nyssenus et Nosier concedunt modog prmenth ex$i$lenli$que notiliam, elc. Tandem conalios/Deo non defuisse humanae speciei 'mulliplicludil: lgiiur absolula esi i$ta cogniiio, cui ret abcandaB, si innocentia: status niansissel; vclul nerope tolute futura, et veluti jam prcesen* objicitur. Haec angelorum multitudinem produxil. Ua futurum confirinat Damasceuus infra lib. iv, c. 22, et Dial. fuisse Alhanasius Minor censet, quaest. 50 a d Ancont. Manich. Canories Africanorum conlra Pela- tiochum: subjungil lamen quosdam aeslimare, quod gianos ampleclunlur Orienlales , ut videre est cum Deus marem feminamque condiderit, hinc /1can. 2 synodi Trullanae, nec non apud Balgarao- queat eum voluisse , humanmm nem, Zonaram, Blastarem, et alios. genut constitui , neque id fieri , per 0*, eic. Commune hoc esl Graecorum asserlum, Deum idcirco muliereui condidisse, quia genus humanum,inflicta propier Adami peccaium morte, quamprimum deletum i r i praviderat, nisi conjun-

peccatum , $eu cum libidine, sed cum honore. IIoc (99) {. Quoniam autem
approbai sanctus Tboinag 1 parl. quaegt. 98, a r i . 2 ; imo Marius Mercalor in gubnotaiionibus ad J u liani capiiula, et Augustinus, iib. De nupi, et cacup. cap. 43, ct alibi.

917

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I .
n

97

\ - , , , , \ , \ , \ .

quam corporco collocaral: siquidem in corporeo, quf in lerra erat, quantum ad corpus degens, spirilaliler cum angelis versabaiur, divinas cogitaiiones excolens, quibusalebalur : nudus ob simplicitalem, viiamque minime fucatain, atque ad solum creatorem per res ab eo conditas assurgens, ipsius cunlemplalionis voluptate jucundissime fruebaiur.

, , . \ ; \ , . , , , , , \, , , \ , ' , \ , , \ \ , , \ , , \ , \ . , \ , , ? , , , , , - C ; .

Hominis in paradho stalut et ruina, Quoniam

itaque Deus eum, quantum ad naluram ita exornaverat, ut libera vohmlate pra?dilus esset, hanc ei legem sanxil, ne de scienli ligno gustarel: de quo qnidem ligno in capite de paradiso pro modulo nostro satis diximus: lioc porro mandalurn ei praescribendo poUicilus esl forc, u l si anlmae dignitatem ita cuslodiftsel, u l vicloriam ralioni concilUrel, e i agniio Crealore, praeceplum ejus observaret, aeterna beatiludine fruereiur, moricque superior evadene, in omne aevum viveret : sin autem bonorem suum minus intelligens, ac juraenlis insipienlibus comparatus", excussoConditoris jugo, sanclissimoque ipsiusediclo negleclo, animum corpori subdercl, corponsque voluplales potiores haberet, morti c l corruptioni fierct obnoxius, miseramque vilaro irabens, laborandi necessilali gubjicereiur . Nequo enim illi tcnlato nondum, nec explorato imroortalitatem adipisci conducebat, ne in superbiam, i n que diaboli judicium incideret. Nam immurlalilas, quaille praeditus eral, effecil, ut poslquam tibera. voluntale lapsus e s t , iramulabilem deinceps, et poeritenliae experlem i u malo firmitatem habuerit;
IB

quemadmodum rursus angeli posl volunlariaro virtutis electionem divina graiia i n bono ita fixi stabiliiique sunt, ut ab eo nullateous jaoo dimovcrj queanl. Injuncii Adamo prwcepli cauta. Opus erat igilur " ul homo primum explorarelur, quia vir non probalus , , ; suoque experi q- \ nec tenlalus, nullius prelii esl mento per prsecepti obeervationem perfectus eva , , . \ dens, sic deirnim pro virtulis praemio immortalitalem consequerelur. Nam cuni Beum inter, mate, , , riamqne roedia quadara' ralione conslitutus essel, ila coraparatus eral, ui, si quidem mandato paruissel ' , \ relicta naturali sua erga res creatas necessitudine, Beo arctissima affeclione copulatus, iinmobilem iii , \ bono tirmilatem acceplurus essct : sin aulem, d i , \, , , \ ^ vina lege violaia, in res Diateriae iromersas prola, \ \ , \ psus, mentem a Dco auclore suoabsiraxissel, 202 , ( , \ corruptionem sibi accerseret, faclusque pro i u i , >, passibili passibilis, el pro immortali mortalis, con , jugio fluxaque generalione opus baberet; quo fieret, ul ob vit desiderium, delectabilia quidem, velut eam tuenlia amplexarelur, eos vero qui haec sibi \ , eripere studerent, periinaci odio haberel ; atque , u

Psal .xLviu, 13.

18

1 Tim. m , 8.

Eccle. xxxiv, I I . VARIiE LECTIONES.

Edit. Vcron. \ . Noslcr . . 2 . ouuiibus ferme codicibus, et in translationibus Burgundii el Fabri.

n

1 Parcnthcsis isU abcst i n

979

S . JOANNIS DAMASCENI

ila deeiderium a Deo ad materiam, et iram ab eo qui salutis noslra* boslia eei, ad congenerea suoe transferret. Victus ilaque boroo est invidenlia diaboli, qui, quo livore atqneerga bonuiu odio percilus eral, noe supernis bonis frui non ferebat; cum ipae ad i n a proptersiiperbtam eerruisaet. Quapropler ipjecla ap* dmnilatis, roieenin Adamum mendaiilWxit, subvecluroque ad arrogantia? caeumen, I B eamdew ruiaa? voraginem deiurbavii.

980 P"v . ( I ) , , , , \ ,

NOTiE. itaque tceupavil^ elf. Geauinam hanc Ortenlaliatn fidem (1) tolrvr . Victus komo, etc. Bonorum quibus homo insons aiDuebat, confiteri Pelagius jussus est, in synodo DiospoliJacttiram refert ex trila tradilione, praeserlimque tana, pula Adamum, nhi pecca$$el non fuitse moex flaaianaeno; C J B S tamen nonnullae vocee omiritttrum : peccatum e}u$ non ipsum tolum la$isie ajl, quibua de ojriginali peecato docteina enanlia- $ed etiam otnne gtnus humanum : infantes reeens tur. Postquam (mquit Tbeologus orau 38 et 42) nalot tn Ulo slatu e$*e in quo Adam anle vecinvidia diaboli et muHeris impre$$ione, quam catum telut fuit: ad ipsos etiam pertinere quod ait Apoidonettm mngii ad persuadendum adhibuit, slolus, c per unumhommem mors, et per umm homi 1 * Heu nem re*urrectio moriuorum ; et c sieut in Adam wtam iufirniitat$m ! meaquippe.qvvprimi parenlii. omnet moriuntur, ita et in Christo omnes tivific*Oralione 5 ait : & buntur:* infantes non baptiiaiot,nec vitam attrnam, . Omnes eamdem nequitimarborem gustanec reqnum cotlorum habere po$*e. Quibtie concorvimus. Ec orat. 18 : Nequaquem me tffecerint, dant MHeviiana decreta, imo et Cbrysostomus, , , bom. 10 in Episi. ad Rom., hom. 5 in Epist. ad , qmecunqu* ex prima Ula gustalione uottra Ephea. el bom. 76 in Joan. nec non in cap. n ad per quam intenimus, originem irahunt. QuocircaGalai. Sicubi vero non arcuraie adea de boc praeApollinariiHH sic perstriiigit, ac si Ghrislue, luimana cipuo nostrae fldei capile loculus visusesl, cavebac, inenle omiasa, me loium nm ieroat*rii, - non aoloro a Manichaeis, qwos nominal hom. 59 , \ in Epiel. I ad-Cor., v^rum, utconjicio, a Masaalia, qui lolus corrui damnatusque sum ob nie, quoa Flavianus Anliocb. boc aevo dcprehendil frimi inobsequentiam. De peccaii Adami in ejuaejusmodi errores spargere, quos ex Ecclesiae doposlero* tran9latioae , tnque eos etiasi qnorum ctrina de peecato opiginalt malesana mei>le intuleBarenles per baplisaiuui regeneraij sunt, tagendas ruM.Ca?terum culps hujus appendices pulr.bre deI D primis est Gyrillus Alexandrinug, lib. Cont scribil hom. 13 in Episl. adtloin., e i i n peal. L ad AnlTopomorpk* c.8. Plura Gr<ecorum loca non con- ^ lisec verba : Ecceenimin iniquitatibus conceplus $um fero, eodem coJlineaaiia. Addan stlum Anasla- , inquit, s4i I I Aotiocbtni tesiimenium lib. vi ia Bexaen., , ubi ei Olyiupiodoruiu cilat Alexandriua? Eccleai * Iniquiiatem interpretem et diacontim : illam profert, quamprimi parentes per $ummumnefa$ , inquil, * admnerunl, eamque foclam es$e dicit horum efflu , . vioram scefuriginem. Ni$i enim itli pecca$$ent moru \ - non euent mullali: dempta morie, torruptelam eva , , \ $i$$ent; incorruplionis u>cia foret immuuitas per* \ , \ , \ lurbationibus; nullui superesset peccalo locu*. Ex . quo aultm peccavere, corrupiioni addicti *unt: cor* , \^ , rupiibiUi (acli conamiles filitsprocrearmnt, in auo* \ subinde limore$ cupidilales, libidints derivantur. * Veteres qtiidem i l l i , ubi deprimigenia culpa loquun\ * Smpe inficiatmr prasd*ct*$ philosotur, solam u l pturimum inflictionem corporalis qui Alexaudrinorum JiccUsi*m Umquam epu nec memoraiiV; quia nempe, ut Tfcedorettts, diaconuij doctrinii suis illmtravil, cum omnigena dial. 3, Eraoisiani docel, corpus quod veliti ligMi tncorruplione et imtnortaHtate hQtninem condhum tacln gusluque infectum fuil, inde iraxil ut interaaductk iu argumenium corruplionis, bette irei : aniina v e r o , qnia peccati causa exsiiiit, diction*, ntc no* mar$ et femina, towmuniane tp$i xierno supplicio obnoxia facla est, qaod una cum ut bettiis e$ca. Enimvero lavacrum, inquit eorum corpore paierelur, ^ qui tn Christo sunt bapiizati, abslersionem veram et . ftrfcciam kabei ctdpw primigenim Adami, qute nvs
9 9 9 9 9 t 9 f 9

?81

D E F I D E OftTHODOXA L I B . I I I .

982

LIBER

TERTIUS.

. ' [ME'].

CAP.

I.

De divina di$pensatione notlrujue iollkuudtM, et de , notlra salule. , .

, \ , \ , \ , \ (2) \ , * \ '. , \ , \ $ , , , \ ; , , \ , , \ , \ , , , , , , , , , , ' * , , ; * , \ , \ , \ ' , \ ,

Violali prctvaricalione Adce dhini mandaii pcena

Dei ttt hoihine rewcando mconomia. lltfc ilaque
daemonis malofuin auctoris assultu decepium reum, h o m i n e m , viofalique Dcum ftdirtia,
1 T

Conditoris viiae

pracepii

el gratia n t i d a t u m , q t i i exuta erumnosae folia firus

qua pollebal apud asperitale, quatn

signiGcant, obvolulus fuerat, et m o r -

calitalis carnisque c r a s s i t i e 2 0 3 cooperlus, t i t m o r tttarum p e l l i u m vestilu designalum fuit : q u i d e m u m jwsle Dei j a d i c i o e paradiso exlerminaius, inilicla morte c o r r u p t i o n i faclus fuerat obnoxius, bunc n e quaquam aspernalus c s i , misericors cura imrftis ante modis casligatum ille, qui ei, ad meliorem

\ ^ t n m u t esset, t i i m u l bene cssel l a r g i t u s e r a t : v e r u i n frugem v o c a s a c t ; per g e m i i u m scilicet, c t t r e m o i e m , p ^ r a q u a r u i n i l l u v i e i n , ac t o l i u s ferme gencris hnmani inleritum ac d i v i s i o n c m
i e

per Hnguarum

confusioneiu
M

per angclorum praefeclnram per bella,

peir c i v i t a l u m conilagralionem *, per (ypicos apparenfis Dei prospeclus, victorias, dades, legcm sigua, ef p o r t e n l a , variasque v i r l u t e s ; p e f c i prophetas ; per quse omnia nuHumque non m a l i medio sublato, genus caio, quod varie serpendo, bominem h o m i n i ad beaiam

i d agebaliir, u t pecmancipaverat, c vitam reditus uiundo invexerat,

pateret : quoniam mors per peccalum i n l r o i e r a t i n laa, b o m i n i s v i l a m infestans, oportebat vero e u m , q u i Redemptoris munere f u n c l u r u s crat, a peccato prorsue alienum esee, nec peccaii causa obnoxium l u o r l i ; insuper r o b o r a r i insfaurarique n a l u r a m , e i opere ipso e r u d i r i , edocerique vrrurlis viam, qnre c u m ab i n l e r i l u revocando, ad aHernam v i l a m d u c e r e t : sic itaque landem ingens suae erga
t v

, ^ m o n d u m * , ferafc cujusdam instar immanisque bel , * , \ , \ , , , *

. \ ,
u 17

ipsum

beaevolentiae pelagos o s i e n d i t . Ipse enim c o n d i t o r ac Dominus p r o flgmcnto

l

\ G e n . , 7. Gen. , 13. G e n . , 7. , 24. " G r c g . Naz. o r a l . 12 e l 38. VARIiK

r

suo luctam suscipit, Sap.

Gen. x v u i , 1 seqq. LEGTIONES.

* Gen. , 1 seqq.

1 Regio c o d . 3445, salis r e c e n t i , quae s e q n u n l u r Damasceni c a p i l a , ab his quae praecedutil, ic sep a r a n i u r , ut l i b i a r i u s lolum l i b r u m Defideorthodoxa, i n duas sallem partes dividendnm csee e x i s t i m a v e r i t , q u a r u m p r i o r de Deo uno, trino, crealore, et provisore a g a i ; posU-rior, de Verbo i n c a r n a i o , servatore, e l j u d i c c . God. S. H i l . et a l i i n o n n u l l i . R. 1, Golb. I : . R. 2026 ex cmeudat. , quam lectioneiu expressit Faber plasmalionem $u$cepit. Verbi lameu carnc i n d u i i c u m diabolo l u c l a d e s c r i b i t u r .
1 u

NOTJE,

(2) . Quam folia, r l c . Sio qtie et solidam; s c i l . u l a l i q u i d Origeni indulgeat, Theologus o r a t . 38 et 42, a i l : Pelliceas tunicas v e l u t i Nyssenus Orat. caleeh. cap. 8. Melbodiue

induii,

, \ , \ apud E p i p h a n . pellium n o m i n e , morla* , carnem forla$si$ craaiorem, mvrtalem- liiatcm carnis,non caruciu ipsara intclligiU

983 S. JOANNIS DAMASCENI 93* ipgoque magistruin agii opere. Ac quoniam hoslis , , \ gpe IWinitalU bominem pellexerat, ipse viciasim \ , \ objectacarne v$lut esca capilur : gimulque divinae, , * um bonilatis et gapientiae, tum juslitiae et potenti , ' specimen editur. Nam bonilag quidera binc elucet, * , \ quod flgroenti sui imbecillitaiem non despexit, sed , , lapgi vicero doluit, eique manum porrexil : justitia , ilera, quod victo boraine, non per alium lyranno , ' victoriam extorquel, nec vi bominem a morte , , \ e r i p i t ; sed quem mors olim propler peccalum ser- , , \ vituli gu addixerat, liuoc bonua ille juslusque , , , victorem rurguni fecit; quodque nulla arte fieri . poeae videbalur, giroile gimilig opera liberavit: \ , , \ tapicntia denlqne, quod rei perquam difflcili con- , , gruenliggimum exilum invenit . Eteuim Dei ac , \, \ Palrig benevolenlia, unigenitus Filius ac Deug, qui ^ , , , , ln Dei ac Patris sinu erai ; ille, ioquara, ejus- , , dera ac Pater ganccugque Spiritus subetanlia ; ille , * omni antiquior, ille principio rareng ; quique , l n principio erat, et apud Deum et Patrem, ac , 7 Deug e r a t ; ille demum, qui in forma Dei eral " , \ * inclinang coelos descendil; boc est, gublimilatem xal , anaro, in qua nulla cadat abjectio, iiulla depreg , aione deprimens, in genrorum guorum ueum ge i n , , clinal, ejusniodi plane inclinatione, qua? nec verbis . xprirai, nec mente comprebendi queat ( i d enim ; \ Mtcensui vocabulo gignificalur), quique Deug per- , feclngerai, perfectug bomo (it, novorum omnium \ \ naxime novum , irao quod unuui 2 0 4 ^ %\ , ROYum egt, inQnilamque Dei polentiam declarat. ^ , (3), , Qvid eniro majus, quam Deum bomineni fleri ? , , Qnocirca Yerbum caro abgque ulla mutalione de , Bpiritu gancto, el gancta Maria gemper Virgine , Deique Genilrice facltim e s t ; Deique et horainura * \ \, * , medialor exsislit, %alug ille in bomincg benignis gjraus, non ex volunlale, aul ex concupiscenlia, , \ , aat congressu v i r i , aul generaiione cum voluplale . conjuncta, in intemeralo Yirginis utero conceplug, sed de Spiritu ganclo ac prima iila Adami prodtiClione, fitque Palri obediens, ut per id quod gimile nobis ex nobig assumpsit, inobedicnii nostra? wcdicinam, nobisque obedienlis, sioe qua obtineri salug non polegl, exemplar sese prabeal '. CAP. I I . . B' [M<7'.J Qucmodo conceptum sil Verbum, de dtvina ejus , incamalione. . Mi&gog egt ejiim angelug Domini ad Mariam Vir ginem ex Davidico geoereoriundam". Manifestum , * ea(j quod Juda ortus tit Dominus noi/er, ex 9 * 4 tribu nullui allari prceito fuil quemadmodum , divinug Apostolus iradidil : de qua re accura, \ tiog pogtea dissereinus. Cui etiam laelum fereng /^ ^^ Grog. Nygg. Orat. caihec. cap. 20 el aeqq. " Joan. i , 48. Philipp. n , 6. Eccle. i , 10. * AUian. 0# talut. adt. Chrith, Luc. i , 26. Hebr. v n , 4 i .
1 u 1 B t T fiu s o i e 1 1 t 9 b M 17

VARIiE LECTIONES. Qiiidam codices . % Beest i n edit. J Deesl in ediiig . * R. 3461 el cod. S. I l i l . . Sic Faber Dei Verbi. God. S. Hil. el alii roulli , b Mulli codd. . NOTiE. (3) . Non ex voluntaU. Re-> fueral. Nyssenug, Catech. cap. 16, hominnni p r o demptorcm a peccato immunem fuisse docel, quia creationi vUium admiscori a i l , qnia non fit alne ex mare et feroina genitug non est, ged de Spirim libidine, quai propric , pa$sio dicitnr, i t n c l o ; eofere modo quo piimu* Adam elficiug \, qws mhil $i/ projlerqnam viliunt*
1

985

DE F I D E O R T H O D O X A L I B . H l i

986

, , nunlium dixit : , gratia plena, Dominus tecum . . \ , Quaecum audissel, lurbata esi in sermone ; ailquef , angelus e i : timeas, Maria, inveniili graliam apud , * vlor, Domimm ; pariesquefilium, vocabis nomcn ejus . Je$um *. Ipse enim salvnm (aciei popuium suum . " ptccatis eorum (Jude eliam Jesus Salvalorem so~ \ , , . - iiat. Hsec porrocum anxie quaereret : Quomodo fiei * , mihi htud, quoniam virum non cognouo " ? rursum ; \ bis eam verbis allocutus e s l : Spirilus sanctut * , ' pervtniet in le el virtui Altissiml obumbrabit libi. . ldeoque el quod nascelur ex le sanctum, vocabiiur , . Filius Dei . Ac lum ipsa ad eum: Ecu ancilla , Domini : fial mihi secundum verbum tuum . . , Quocirca ubi primum sancta Yirgo aesensa esU ' ^ eain juxta Domini sennonem, cujus nunliua , , (4), angelus fueral, Spirilus sanctus supervenit, qui , purgavit eam, vimque ei, lum ad suscipienriam \ . \ (5) Yerbi deilatem, tum ad gignendum suppedilavii ' Tunc porro in eam obumbravii subsistens vere , , \ Dei Altissimi gapienlia et virtus; Dei Filius, inquam \ , iile consubslanlialis Patri, divini seminis inslar, \ - exquecasiis purissiinisque illius sanguinibus f arnem \ , anima ralionali et inlelligente animatam, consper ,- sionis scilicel nostrae primilias, ipse sibi compegil; , non id quidem seminali procrealione, 206 , * condiloris raore, per Spirilum sanctura ; non ut * - paulalim per additamcnta figura corporis absolve \ ^ retur, sed uno eodemque inomento perilcerelur ab ' , ' - i p o Dei Verbo, quod carni faclum fuit hypostaeis \ , - et persona. Neque eiiim Yerbura carni i n propria. persona jam seorsim exslanli, unitum e s l " ; sed i n ' , saoctae Virginis ulero, nulla circumscriplione , - sua ipse persona immorans, ex caslis ipsius per , peluae Yirginis sanguiuibus, carnem anima ratio \ . " nali et intelligenle praeditam subslare fecil, humanae conspereionis primilias assumens, Yerbum ipsum ( 6 ) , , d w s e a S f

" L u c . i , 28. " I b i d . 30, 3 1 . " Matth. i , 2 1 . " L u c . i . 34. " Ibid. 35. Ibid. 38. Naz. orat. 38 el 42. Basil. i n Christi Naiiv. Cyrill. apolog. 5 el 8 Analhem.
, s

I T

Greg.

YARIiE LECTIONES. Edita . d Deesl , in edit. Veron. el mullis codd.; babet cod. S. H i l . Qitidara codd. bicet alibi . in Colb. 1539 emendatum fuit . R. 1 el . .
c 1

NOTJE.

D tur, ut Spirilus sanclus sil lertia Deitalis pereona (4) ' . Purgans eam. Idem dicil oral. 1 Dedormil. Deip. ex Nazianzeno, cujus haec virlus autem Altissimi, secunda, seu ipse Filius* vcrba sunt orat. 38 : , Ita Atbanasius, Epist. ad Serap. De Splriiu tanclo ; , \ - Nyssenus in Chrisli Nativ. et lib. Coni. Apollin. n. 6 et 25; Ruflnus in Expos. Symb. Quinimo . Conceplus quidem de Virghie, animo el corTerlullianus, lib. De carn. Chritti, el Corii. . pare anle purguta. ( i n quit Soplironius, episl. ad Serg.), \ , SpirUum Dei virluum Alliisimi, pro eodeiiraccipit, ac Deum ipsum, Deique Qlium; quem Cv/ , Virgo sancta accipilur, elcorpore, ei animo sanaificatur. Sic Leo Magnus, serni. 2 Deprianus, lib. De vanit. idol. el Uiiarius, lib. Trin. n. 26, iinilaii B t i n l . Naliv.: Cum omnibus malribus non fiai line peccali " . Ae proinde simul ae caro, horde concepiio, hcec inde purgationem accepit, (6) unde etc. Sic olim Naziauzenus ep. 1 ad Cledon. adverconcepii : suppresso noinpe fomile , u l censel 8us Apollinarii criminationes defiiiieral: E? S. Tliomas, ui parl. quaesl. 27, arl. 3. , ' (5) , ei lunc in eam obumbravil. Yeleres boc angelt responsum, c Spirilus 6, ; Si quh homtnem formatum **, deinde Deum tubiisse dieai, damnalus eslo. Hoe tanclu* iuperveniel in U, el tiriu$ Alli$$imi obumbrabii tibi, eodein modo quo Nosier interprelan- enim generalio Dei neutiquam (uerii. Unde Cyriltus,
w

987 S. JOAfiNlS DAMASCENl carni faclum byposlasi*. Quamobrem siatul aiqito , . caro exsiilit, siraul quoque Dei Verbi exelilit earo, , simul care animala, ralioate particea* el hHetll- , gentiae * . Quo ftt, m oon betainem dcitatedMatem, , sed Dewn hominem faclvia dicant **. Nctm cem , natara Deita p*rfecttia eseet, idem ipse fiatura per- , \ ] % fectue homo f t t i t : et quidem i l a u t , nc mutaiua \ , ** naiura toerii,nec WnaginariafD incaraaiiorrisspe- \ , \ , ciem objecerit; aed oami, qam e i gancla Yirgine , accepii, aoina rationali intettigeBleqfte aiumai*, inque ipso eisistaatiam nrtcue, pereenaU modo , , \ absque cenfdsione, aut matatione, aut ditiaione uniiue s l f ; quin needeuatU ewe nainram io ear- , * . nis euae substanliam, nec rursus carnis suae substajitiam in deilalie naturam converterit, nec deoique ex divina eua natara, et bwttiana quam assurapeit, naluram unam compoeiiam effecerit. CAPUT I I I . . [']., De duabut , adver$*t Mon*fky$Ua$. , . Natnros dum in %nm ChrUii persona* Enirtvero , sirte cooveraione ac mutatione unite mut&o na- , ttfrarsHni, sic videticel ut nec a sua simpltcilale , , divina naiwra descWerll; ifec roreue htimana ; aut , ], in Deiiaiie natnram eonverea, aut i n nihtlum redaeia, a t f denique una ex duabus naluri* compo- . (7), ' aifa ittt&ra eifecia sit. Siquidem composifa natura, , * cnm neetra illanim naiurarnm, ex quibus conflala , 81, eODsubsteftftalis esae poiest; u i quae ex aliis a4kid hrcia sit. EXempli gratia : corpus, quod ex , , , , , quaiuor elemenfra cftnslai, ncc ejosdem esse cum igne stftfetanlia* d t e i m r ; nec ignis appellalur, nec \ . aer vocatur, rtec aqua, ncc t e r r a , nec eamdero , e i i m iHlo h a r u m 206 Siibstaniiam babel. Quo- ^ , d r c a , 84 post w r w n c m Chiistus, t baeretkis p l a , \ \ c e t , miiofi compcrsltae naturae e x s r s l i t , simpllti \ , . " Cyril. Episi. *d Monach. ** Procl. epist. 2, Ad Arm. VARL/E LECTIO.NES. In R. cod. 2428, quaedam subjungunlur ex dissertatione noslri auctoris contra Nestorianos. baec i inss.
k

Desunt

NOTifc. ep. 4 ad Nestorium ait : , ' , . * * enim primurn ex san- , , , \ . , eta Viraine homo communii genitus (, in quem \ , , \ * postea Verbum descenderit: $ed ab ipsamet vulva unitione facia, carnalem generalionem admiiisse di- ^ \ , , citur. Quod quidem adversus Nesloriuin inculcat * Scire oportet lunc compeskum quodpiam passim in defens. 5 et 8 analhero. coui. Theodor. epist. ad Joan. Aniioch. et in 4 ad Suceese. abiolule naluram unam dici, quando simpltcium noTheodoreius etiam, dial. 2, agnoaeit, - mina enuntiari de ea non poitnnt : txtmpit gr. eorpus quod quatuor elementit cotifiaium % polov, ne momenlulum wterpoiitum (uine inter aqua, terra, aere et igne conntare ditimus. Nequmaisumplionem carnit, et ejus uniihnem cum Verbo. Useterum Leontius in solui. argum. Seveii, Umeiei quam *ero proprie affirmaverimus illud aquam, concedil corpus Gbrisli in coneepiione sua Verbo terram, et , et ignem este. Quamobnm unmm fuisse. copulatum, non negat VerbiH adjungere corporis naluram nuncupamu$ quam nmplicuim eibi poiuisse naiuram quse per se prins substarel: nominibu$ non possumus appellare. Subjungil exeni , , pla domus el bominis, quoruin parles nec domua , * dicantur, neque bomo, nec vicissim. Polemon * enim temput uni- Apollinarista citatus iti Gollect. cont. Severianot probal quosdam e suis , comtioni$, iocutve, aut iniperfectio corporii, tedipsenon modu$ unionh unum Christum fecit. Sed boe paclo potiiam naturam dixisse, cum ab Apollinario ipso edocti e$9ent, , conumveralam itaDei Genitrix virgo non easel. tnram profileri, quae divina aimnl et numana ( 7 ) 'B . Siquidem compottta naiura. Eutogins oitatus in Goll. cont. Severianoe scl. fiic disputal :
9 % f

989

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I I .
i f

990

\ natura in composilam verstra e s l . I(a nec P a t r i , - cujue simplex natura est, consubstanlialis erit, , , nec roatri, qtfippe q u * ex deitate et hamanitate , , , composita non eet ; nec item in deitale el humani ' . tale e r i t , nec Deus nuncupabtlur, iiec hoino, sed Chrisius duiuaxat: erilque Christi vocabulum, non personae ipsius nomen, sed unius, u i i l l i censent, uatura. ' , Nos vero Chrislum haudquaquam unirib compo, \ sitae naiurse esse prsedicamas, neque ex aliis aliud, ; , quemadmodum ex anima et corpore hominem, aut , ' (8) i ^ ex quatuor elementis, corpus; verum ex diversis , , eadem Siquidem ex deiiaie et humanitate cuni, \ , , \ \ (9) dem Deum perfeelum, et hominem perfectum , ei . , , esse, et d i c i , atque ex duabus, et in duabus na, , luris esse confilemur. Chrisii porro vocabulum personae esse dicimus, quod non unimode dicitur, ^. * - ed duplieem naluram significat. Ipse siqiiidero se, , ipsum u n x i l , corpus videlieet strom divinitate sua . ungettdo, tanquam Deus, unclus autem, u l bo. , m o ; quandoquidera ipse, et boc, et iflnd est. Un \, clio porro huinanitatis est divinitas. Enimvero si , \ , , \ Chrislus una tantum composita namra praeditus, . Palri consubsianlialis est, erit et Pater composil u s , et carni consitbelantialis ; qaod dictu absurdum est, el omni impietate plenum \ Ad baec, quonam pacto una eademque natura ; substanlialium differenliarum iuutuo pugnanliuw \ , capax erit?Qui enim Geri polest, ut eadem nalura \ , - s i m u l , et creata s i t , et increala ; mortalis, et i m ; m o r U l i s ; circumscripta, el inchrcuraecripla ? Monophydta Chrhtum uiraqui natura perfeetnm , , , (atentnr. Qnod si eltam Cbristum naturae nniits \ , , esse dicentes, simplicem banc esse asseranl, autS M

Ifax. Epht. ad Joan. cubic. p. 279.

" Id. ibid. p. 286.

" Eulog. aptid Max. . H, p. i 4 5 .

VARLE L E C T I O N E S .

i Rcg. 5 et Colb.2 . Sic vetus interpr. aliudquid. i Reg. 5 . Faber iUa; sic Maxi9, lib. De vocibus in EccUsia receptis, ail Cbrietuni esse , \ . NOTAS. (8) . Sed dimsis - quod ex Deo, Deum. E$t autem iimnt utraque C/irldem. Ua S. Maxinius dixerat: Dttas naturas conft-stus, qui FUius ttnu$ tit. ei Dominus nnu$ cum propria sua carne. Porro Christum ntraqne es$e quid temur, Deum et hominem iltum, e$te credendo, qui non solum ex islis $il , $ed et h#c aliud il, mri Christum naturat dua$ e$*e. Non enim hw dixit, ex ambobus esse, sed utraqne, seu amba ipta. ld qtiod anle propugnaveral Eulogias ex liif
t %

~"

..--* r

, v

r-<3

-"! ** *
v

"

~ - ~

Cyrilli verbis episl. ' 2 , Ad Success. Eva xal Chnstus e*f, lamen nnus Et sit in duabns naturis* (9) Kai eum . CHit unus idemque ipse hoc illudque est. Ka\ , i n q u i t , Dixerat Eufyche e% duabos naturis unam esse fa^ * , ctuin : al Leo M. Flaviano CP. rcacripsit, in di/obu$ etiam natnris, exstare Christum : qtiod Patres , , . - Cbalcedonensea profitendom sanxere. In ediiioiij bus aetoram bftju* synodi pro , legitur , quod mendam corri^i debel ex, , , * Evagrio et aiiis, qoi leeianlur Monopbysttas voceni ' , , . - illam e x h o r n i i s 9 e , ceu CyriMo et auteactis saeculia inaudilam. Quasi vero Cyrillus scribendo ad Suc , , , c e s s u m , ChriRHnn esse perfectnm, , in> deitate, et perfeclum in humamtabe, non significas , , set eum, in duabus naturis perfectis exstare, Nice-t * Obterva eiiam illum dixum, ex hoc atphortis que illo exttantem (quod quidetn verum erat) $ed qmi Call. lib. xvtit Htst. c. 46, Naziaixzenuiu hoc et illud cxsislit. Nam hoc et illud prorsus duo pronunliasse ait, Cbristum ilta servare in quibus*. el ex sunty quatnlibet noluerrt. Sed et &ic ipse rnrtus adquibu$ et quos $1, , \ , . Quod lamen i n cjna operibus Valerianum lconii eptscopum tcribit : Igitur m con(tw est, illnd quod ex carne est, esse carnem, non et roperi.
v 1 y 9

991

S. JOANNIS DAMASCENI

992

nudum illum Deum confltebunlur, proque incar- . \ , * natione meram speciem ioducent , aul certe veluti , \ ; Neslorius, bominem purum. Ubinam ergo illud , erit, c in deitaie perfecttim, et in humanitaie perfe- ; " , cluro ? > Ecquando Christum duaruro esse nalurarum diceni quem post unitionem unius tanltnn- . modo compoeiise nalurae esse pronuntiant? Nam quod nnius ante unitionem fueril, cuWis profecto perspicuum est. 207 Monophysitarum error, quod naturam " (40) !? , , \ persona non dislinguani. Yerum boc deroum est quod hsereticis errandi causa est, quod naiuram . ( I I ) ei byposlassm esse idem staiitant Etsi vero , unam hominum esse dictilamus, at non anima et , * \ corpore spectatis; cum fleri non possil u l corpus 61 aniroam simul comparando unius ea esse nalurae . ' " aflirmemus : sed quia plurirose bominum b y p o 3 l a \, ses et personae sunt, eamdem omnes raiionem natura recipiunt. Omqes quippe corpore ei anima , \ , \ constant, omnesque, cum animae naturam parli- , \ cipant, tum corporis substanliam babenl, com- , \ niunemque speciem. Quo Gt ut plurimarum diver- * sarumque personarum unam naluram dicamug, , cum videlicet singulae personae duplicem naluram \ , , babeant, et in duabus naiuris, corporis scilicet . el animae, cxstare censeantur. " Anasl. Sinaila in , c. 9 ; Leonlius, contra Nesl. el Eutych.

NOTiE. (10) . Verum hoc demum, elc. C juslibet naturain unam csse ex corpore ct aniroa I>c variis vocum et , acceplaliocompositam : caHerum liumanam naluram dici pronibus diclum est in Dialeciicis. Monophysitae, cum pler niuliitudineir individuorum, q u * diiabus naipsis objiceretur sanclos Palres, qui de Trinilate lurig, corporis scilicet et animaR, conslituuntur. acripserant, personam ei bypostasim a nalura dis- Hoc idem fiiaiueral in Dialeclica, cap. 66. Favet srrevisse, Nazianzeni in primis hocdiclo abule.ban- Maximus in Episl. ad Joannein Cubicul. ubi et scholur, iii incarnatione novat facta$ esse naturat prolitim quoddain addit Gyrilli, quo dixisse fertur : ntinlianlis, . , ut conclude" , , rent, aliud sive naturce, sive hypottatis, nominibus , Chri&ti woefferri, quando de Triniiale sermo essel, et aliud men, nec definitionem, nec definitionis vitnhabct, nee quando de incarnalione. Severus episiola 2, ad aiuujus essenliam exprimit, sed penonam Verbi, Joanncrn, , ubi ex Dionysiastro de quce carnem anima inielligente pnvdilam atsumoperatione una Cbrisli dispulat, sic a i t : \ psi$$e concipitur. lib. De duab. volunt. ex eodem , - scholio infert, compositam Christi personain, , \ , individuum proprie esse, quse , nec genus, nec speciem habeai. Verum scboliura . " boc Cyrillo recentius inthi videlur. Quidquid id e s l , , \ soluiio altera afferlur ex S. Maximo in Collectaneis * Quinimo confitemur Deum factutn mox a me laudalis : , i n hominem, nota quadam ratione, naturam unam et quil, , hypostatim Dei-mrilem in vita expres*i*$e, ul et unam , \ , Dei Verbi naturam incarnatam. Nam et dispenta , \ tionis ralio, dum novas naluras fecit, novas tubinde , \ fecii et appellaiionet. Haec Severus, cujus hoc ar , \ gumenlum Leontius refellil libro contra ipsum. * \ * ratione (44) " . EUi vero, etc. Nalura, omnis compositce naturos if, ut parles cocelanea* habeat, ul cum anle non fverit, exsistat, ut partet ad essenlia, et species communis idera sunl Patritus, illisque praeseriim qui posl synodum Cbalcedonen- se invicem naturali retpectu referantur, sutsque quw naturce suas convenianl virtulibus prccdita stnl, quisem floruerunl: persona quoque et byposlasis idem signiticant, quod individuum et singulare. Hic bm se muluo excipiant, demum ut sine alterutrw* porro pracipuo MonophysHarum momenlo occur- electione conjungantur, ut in corpore et anim*. Atqui ejusmodi non suiu divinilas el biimanilas rilur, quod acccperant ex episl. 4 Nazianzeni ad Cledon.. ubi ait : , \ Ghrisli. Discrimen aliud Eulogius apud Pboiium, , \ \ \ Duce quippe - el Leonlius, arl. De sect. suggerunl, pula non dici hominem este corpug, aul animatn, quia corpus e i lura* dtint, Deus et homo, juxla ac corpus et anima. anima partes naturae s i m l : bene vero Chrishm Cyrillus et alii, qui ante Eulycbem scripsere, idem cxemplum bominis corpore et anima consiantis e$se hominem, Chrnium es$e Deum; et hommem adducunt. Noster autem cum Leonlio, Eulogio Ale- es$e Deum, et Deum e*$e hominem. xaudrino, et Anastasio Sinaita negat bominis cu-

933

D EF I D E ORTHODOXA L I B . I I I .

994

At vero in Domino noflro Jcsu Christo hon . , , potest accipi communis spe Jes. Neque enim f u i i , nec e s l , nec unquam eril alius Chrislus ex deitaie , \ , et humanilale, inque deilale et liumanilale idem , \ . perfectus Deus, et perfecms bomo. ilinc fii, u l in \ Domino nostro Jesu Christo natura una dicenda , \ non s i t , ul eodem roodo de Chrislo qui ex deitalo et liunianilaie compositus est, loquamur, veluii de \ , \ \ individuo quod corpore et anima conslat. Illic si . quidera individuum e s i ; a l Ghrislus nequaqtiain , * esl individuuin : neque enim Chrislitalis, ut ita . dicam, speciem ejusmodi habel, de qua pradice , \ , lur. Ac proinde ex duabus naluris pcrfeclis, boc , est, divina el humana, unionem esse faciam dici, , , mus, non ad modum congpersionis, nec per con, , \ , \ , - fusionem , \el c o m m i s l i o n e m , aul lemperatioiiem, , ' , , , quemadmodum ille Numinis ira immissus Dioeco, , r u s , Eulycheg ilem, ct Severus, quique impiae , , \ , eorum classis s u n l , asseruerunl: nec personalem, , aul secundum relationem, aul in ralione dignila, * , , \ t i s , aul in una voluntatis conspiralione, aut ho, \ , , \ noris qualilaie, aul eadem ac proniiscua nuncupa, \ \ , lione, aut benevoleniia positam, u l Deo tnvistie , Neslorius, Diodorusque, et Mopsuesliensis Tbeo, dorus, cum diabolica sua caterva censuerunl: sed \ , \ per composiliooein, hoc est secundum byposiasim, gine ulla conversione, nec confusione, aec mula * \ , tione, nec divisione, nec dislanlia, inque duabus * $ perfectis naluris unam Filii Dei et incarnaii pcr. , sonam confilemur ; unam dicenles dtvinitatis , \ . , ipsius et bumanilatis hyposiasim, 208 ^ * , tcm post unitionem naluras in ipso incolumes ser* ' vari conGlenies: non iia tamen u l ulramque ha , \ rum seorsim ponamus, veruro in una composila . persona inter se copulatas. Subslanlialem enim , , , esse banc unionem dicimus, boc e s l , veram e C . , \ , non imaginariam. Substaatialem aulem * , non , quod duae nalura: onain composilam naiuram efle, , , \ cerinl; sed quod in unam Filii Dei conipositam by, ' c , postasim inier se uniiae sint. Quinirao subslaniia . lem earuin differeniiam inlegram et incolumem servari statuimus. Nani creatuin mansitquod crealum est, et increatum, quod increalum ; quod niorlale est, mortalem permansil, el immorlale quod immorlale; circumscriplum, quod circumscriplum, incircumscripium, quod incircumgcriptum; visibile, quod visibile ; et invisibile , quod invisibUe 5 c linum quidem horinn coruscat miraculia , aliud succumbil injuriis D Communicatio idiomalum. Verbuin porro, quia * ipsius s u n l , quae sanclae ejug carnia gunt, ea qnte \ , humanitali conveniunl, sibi vindicat, et vicissim , (12) - c a r n i , quae gua sunt, imperlit; illo nimirum a l k m

u a sa u

* Leontius, contr. Sev. et Eulych. Max. loc. cit. p. 277. Procl. epist. 2 Ad Arm. bom. 5. Vidcsis ad c. 65 Dialect. supra. Leo papa, cpist. 10, cap. 4.
4 T 4 9

Greg. Naz.

V A R I J E LECTIONE5.

k In cod. S. Ilit. Reg. 10, Golb. 3, et N. omissis \ , ctc. gequilur , etc. Decgl in mss. , nec legil. Yelug interpr. nec Faber. Vocem hanc admiltit Thcologus. omiitunt omnes ferme et melioris notae codices, velugque iranalalio. Cod. S. Btt. el alii quidam . Golb. 1530 emendalum fuil , Regii tree , corrupte prorsug.
1 m

NOTJE.

(12) . Ob muluam partium, etc. Deiialemet bumanilaiem partes perinde Maxi-

mus vocat, epist. ad Joan. Cubic.: Dicimu$ faclam un*onem tut ex duabus naturis, inquit, unamquetx

95

S. JOANNIS DAMASCENI

996

lernae communicationie modo, ob niutuam inter se , \ * , , parlium commeationem, unionemve byposlati- , \ \ c cara ; el qua unus idemque erat, qui et divina el hu- inaaa, c i n utraque forma cum alterius communione \ , .agerel . Eo porro namine Dominus ipse gloriae , \ cruciflxue dicilur quamvis alioqui divina ipeias , natura mininie passa s i t : et rursum, Filius bomi- , . ; nis ante passionem in coelo ease dielus est, veluli , , \ Dominus ipse asseruit " . Erat enim ilie idem Do- , , minue gloriae, qui eiiam nalura ei vere Filius ho- \ , minis, lioc est, bomo exsislebal. Alqni ipsius lum \ ' , \ ' niiracula , lum supplicia esse agnoscimua, elsi ra- (15). tioiie alterius naturae miracula edebat, ei alterius , raiionc idem ipse supplicia perferebat. Scimus . , e n i n , ut unam ipgius hyposiasim, ila aubetantia- ; lem barum differeutiam incolumem servari. Quo \* auiem paclo aalva erit differentia, non servaiis i l - , lisquae mumo discrepant. Diflerenlia siquidem est , , earum rerum qua* diversae sunt. Qua igiior ralione , Gbrisli naturae inter ae diflernnt, boc esl esseutiae \ , , ralione, bac cum extremis conjungi dicimus, pula \, \ . t J , quanlum ad deilatem qutdem ailiuel, cum Pairc \ , et Spiriiu sanclo, quantuni vero ad bumanilalem, \ cum malre , el nobis. Idem quippe quoad divinila , iem Patri et Spirilui eancto consubslanlialis e s l ; , * \ quoad vero humanitatem, lum roalri, lum cxleris , \ . liominibus. Qua ratione vero ejus nalurae imiluo
>d T

copulantur, eum, luni a Palre et Spiriiu 209 " Leo papa, ep. 10, c. 4.
5 1

sancto, lura a matre et reliquis hominibas differre

I Cor. u , 8.

1 1

Joan. m , 13. NOTAfi.

hocque e$*e quod unitionem tocamus. Ita comtare personam compostlam, qum naturas ex quibui eomposita ei/, , velul (13) IUpl . De modo tnuluce communicalionis. Muluam vocanl proprieUiolum suas parle* incolumes conservel. Ex duabus tem communicationem qna homini, qupp Dei sunt, natnris, non dua$ personas, sed unam compotitam Chriitum dicimus, , - assignanlur, et Deo, qua3 aUtit boroinis. Verbo quippecarii facto, , , quoe naluras i$la$, ceu proprias par4e$ coniineat, etc. Legendus Leonlius, act. 7 De , Dei prcerogativa hominu prctrogativa sect. qut lib. Cont. Piestor. et Eutych. admonel facia est ait Alhanasius, lib. De $alul. adv. Christi. Nazianzenus, orat. 3 8 : Hoc es(, inquit, quod duas naloras non idcirco partes nominari quia i m perfeela? sint, sed quja Yerbum seorsim, etsi perfe- haretici* errandi occasio i\ , ctus Deus est, non e*l perfectus Glirislus, seclusa , conjunclio nominnm ; permutalis mutuo nuncubtunanilale : '' , , pationibus ob commiitionem. 0 noiam miitionem! . Ad , circumincessionem novum temperationem! , xa\ quod special naluraram, alibi observaium esi, , . Qui eif, Theologum, orai. 51, hac voce signiQcasse penilis- fil; qui ereatui non est.crealur; qui nutquam poleti siiuam naturarum Chrisii conjunciionem, commi- contineri, continetur. SicNyssenus, lib. Cont. Apotlin. Propter exaeium atsumpttc carnis, atsttmen$ti$ ualnrii me appeilatt0nibu8 , ei in $e mutuo cir- luque dmnilatis unilalem, > , tumincedentibui ratione conjnnctionis; quo fil u l ' \ , \ quae hominis sant, Deo ascribanlur, el qua? Dei, * nomina mutuo permntantur, ut quod humanum e*t> dhino, quod ftomim. Hinc enim repeiit mntuain proprietatum conamunicaiionem, u l i Uamascenus. Sic Maximus, divinum, humano nuncupetur. Uaec aliaque sexceitia Dial. cum Pyrrho, cap. 19f, muluam diviiiaruiu evincunl Cyrillum auciorem non fuisse communicalionis bujus pruiilenda?. Nemiuem vero Leonlio bumanarumque aclionum Gbristi complicationem, qva juxia Leonis M. diclum, agit ulraqut (ormasuperiorem offendi, qui eam voce , signilicarii. Locus ejue exslal, lib Coni. /Vesl. et cum aUtrius communione, arcano illi modo muiuae , circuminceuionis nalurarum a u r i - Eulych. , inquit, J>uii. Gaeterum Nosler, cap. 7, adraonet, ab bumau i u i e non pervadi diviuilaien : solius quippe esso * Communicatione proprietalum ntutiqnam toliimm ralionem propriam ejusquod alterulri proprium detaecaiioris et infinita? naiura?, crassiorem flnilatnque peuelrare : idque eo magis quod absurdus fo- sil. S. Tliomas parl. quxst. lb\ a r t . 4 e l 5, dt communicalione idiomatum erudile disputal, aicque rct, qui animam a corpore penelrari, conlinerique comenderet. Unde ait, cap. 19 : Divinam naturam cum Nosiro coRvenit, ut aliis duniaxat terminis rem eamdem explicet. dedisie carni, ut inexplicabili modo in *e immcarel,
? t y t

997

D E F I D E OHTHODOXA L I B . I U . u l quae unam compoaittm

998 byposlasiui ba-

diciraus. Iptius enim nature per hypostasini copulaolur,

beanl, cujus ralione tum a Paire et Spiritu eancio, tqm a matre ei nobis differl. . ' [']. CAP. I V .

(13).

De modo muluce communicationi* proprittatum.

JSomina communia et propria, Quod porro " , , , \ , aliud sil substanlia, el aliud hypoglagig, mullolies \ a nobis dictum e s l : quodque, subslanlia sive eg , , , , - senlia, coramunem speciem, ejusdemque speciei personas compleclenlem signiOcei, ut Dcus, , , , , , , . , boroo; persona auiem ac hypogiagig individuum denolel, puta Patrem, Filium, et Spiritum gan \ , * \ clum, Petrum, Paulura. Quamobrem observan, \ \ , dum eet, quod diviniiatis e l humanilalis nomeo, , , \ gubslanliag sive naluras gigniflcat : at nofucrt * , Deus ac bomo, lum de ualura usurpatur, u l cun , - dicimus, Deug est subsUntia incomprehenaa, et, , * unus esi Deus; lum eliam dc p m o n i s , quatenug , : - * illud quod parliculariua egl, ejus nomen guscipil quod est generaliue, ut cum Scriplura d i c i t : \ , " PropUrea unxil U Deus, Deut tuu$ " . Vides enirn bic Pairem et Filium deaignari. E l rursue cum ^ .

aU ; Bomo quidqm erat in lerra Amilide " i s o l u m

\ , , , , , , , \ , \ , , vov, \ , \ , \ , * \ , .

enim Job indicare voluit. Eorum tn Chrulo t u x i . Ergo in Dornino noatro Jesu Cbristo, quoniaro duae quidem naturas, at unan) dunlaxal personara ex uiraque coMipositam agnoscimus, cum nalurag consideramus, dhriniiatem et huqaamtaiera appeUamus; cum w o personam ex uaturis compositam, inierduoi ab uiroque Chrfctum noniinamus, Ueumque ainuil el bominem, et Deura incarnatum; inierdum rurgug ab una parle Deum golum, ei Dci Filium, boroinemque soluro, aique hominis F i l i o m ; ac rursus aliquando, a sublimibus duntaxat, a l i quando item ab bumilibua tanium. Unus enitn esl, qui et boc et iilud peraque eat, quorum a l terum ex Palre nullius causa semper exslitU, a l terum auietn po&lea pro gua erga horaines benevolentia faciug e g l .
a i

, . , , viuiiaiem itaque nominanles, ea quae bvnaanitail propria gunt, ipei oiinime agsignainue. Non cniin * , ^ passibilem aul creatara dmialem diciame. Nec r u r . \ , sus carni, sive humaniUli, ea Iribuimus quae deS , lali proprie conveaiunt. Neque enkn carnem, sive , D bunaanitatem, ijicraalam dicimua. A l vero cum de pergona germo e$t, sive ab utraque parte gi . \ , inul.giveabalteralanlura eam aapelleroug, utriug, \ , \ , , \ * que naturse proprielateg ipgi iBipoBimus. Eteiiim Christus (quaevox ulrumque 210 coropleciilur ) , , \ el Deug et bomo dichur, et creatus et increalug, , ' el paagibilig el impassibilis. Cum jam ab una parie , , Paal. x u v , 8, Job , 1.

Nuliui alurnto communkationit locut ix his qnm nnturat tignificanl, ud tn m qum ptr&onam. Di-

Creg. N a i . erat. 35. VARIiC LECTIONES.

Edit. . .
0

God. S. . et alii quidam .

4 Cod. S. H i l . ' . R. i

i)99

S. JOANNIS DAMASCENI

1000

Filius Dei, et Oeue nuncupalur, conjuncta ac una , \ , \ eubsistentie naturae, hoc est carnis, propnetates recipit, u l ei Deus passibilis nominelur, el Domi- , \ , , \ , nus gloriae cracifixus dicalur : non qua Deus , est, sed qua idem ipse simul esl homo. Eodemque modo, cum bomo et fllius boniinis appeilalur, d i - , \ , vinae essentiae proprietaies el ornamenia suseipit. , ' . \ Puer enim omni aevo antiquior dicitur, et homo , initii expers: non id quidem qua ratione ptieret bomo est, sed qua Deus sacculis anterior cum es- , \ . eet, ad extrbmum factus est puer. Alque hic est \ jam alternae coromunicationis modus, dum una- , , * a i qtiaeque natura, ea quae eibi propria sunt, alteri \/0 communicat, propterea quod eadem esl byposta- , \ , .
, e

eis, et ob mutuam earum immeaiionem. Qua raiione de Clirislo dicere nobis l i c e l : Hic Deut no" ter in terra thus e$t etcum hominibus conversalus ett . , hic homo increalus est, e l impassibilis, et incircumscriplus. CAP. V. . '. [ * ] .
y 57

. De numero naturarum. Personarum in Deo naturarum in Chnsto nume- " \ ,

f

ru$. Unio numerum non toltit. Caeterum , veluti, ' , \ \ , nnam in Divinilaie naluram coniitemur, tres an, tem personas vere exsistentes dicimus; atque ea \ , \ \ quidero omnia qu naluralia essenlialiaque sunl, \ , \ \ * esse simplicia pronuntiamus, personarum vero discrimen in solis Iribus proprietatibus, scilicet * , \ , , \ quod unus sine causa sit et Pater, aller a causa * \ el Filius, alter item a causa et procedens, esse positum agnoscimus, ut ab invicem nec excedere, , \ nec disjungi queant; quininio inter se unitae sint, . \ aliaeque alias citra conlusioneni pervadant : u l , ' , \ inquam, eas quidem nulla confusione unilas, , \ , . quoniam tres sunt, tametei unitse; verum et abs- ' , * que sejunciione discrelas (quanquam enim qua?- , \ libet illarum per se subsislit, sive perfecta hypo, ^ , stasis est, suamque proprielatem, hoc est exsi\ , * stenliae modum disparem habel; at essenlia? ta- \ \ \ , \ , inen, naturaliumque proprietaium ralione conjun\ , guniur, el eo quod a persona Palris non divel , luntur, nec excedunt, idcirco Deus unus, et sunt, , , \ et dicunlur) : consimili modo in divina et arcana, , , ' omnemque menlis aciem et capiura cxsuperante , Dei Verbi et Domiui nostri Jesu Christi, unius - aanctae Trinitatis byposiasie incarnaiione, duas , \ , quidem naiuras, divinam scilicei et humaiiara, $ , \ , una coivisse, et secundum hypoelasim unilas esse \ ' , \ coniUemur , u l una byposlasis et pcrsona ex :, naturis duabus composila % \ \ facla fuerit. Inte- , \ . grae porro, etiam post nitionem, naluras ambas \ in una compogita persona, hoc est in uno Chrislo, , \ (14) M ( { D

" I Cor. , 8.

1 7

Barueb. , 38.

" Leont. in re$p. ad argum. Sever. ld. ibid.

YARIAS LECTIONES. r Hiec verba desunl in mss. praterquam in RR. 2925 ei 2427. Non legit vetus inlerpr. Colb. I el \cimus , \ , \ . Ila Faber ei cau$ali,et filiali, ( procettiva agnoNOTiE. (14) Kai . Et runus citra divisionem. Occurnt arguniento quod a Nesiorianis Scverianoe . Subdil bic auclor, conjunciionem quainJibet ^ffuraloses8eob8evalLeonlius,act.7/>e*ec^ numero non lolli, quippe cum maleria el forma,

1001

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I I .

1Q{Q

. , \ , scrvari dicimus, casque vcrc cssc cuin naturalibufi , );, ipsarum proprielatibus : quia niiniruin cilra coi) fusioncm unitsc sunt, ct rursus citra diviaionem , \ , \ dislinguuntur ct nuincrantur. Et quemadmodutu , \ , tres sanciae Triuitalis personae ila giqe cottfusiono , ' \ unilae gunt, ut tamcn sine divisione distinguan , , lur c l numerentur ; quia ntmpe numerug nec d i * . visionem, ncc digjunclioncm, nec alienaiionem, . \ nec scctionem in ipsis facit (unum quippc Dcum , . Patrem, etFilium, ei Spiriium sanclum novimus); , \ - ila quoque Chrisli naturx, quamvis inviccra unilaD , , sinl, cseleruni nulla confusionc, ei quamlibel aliae alias permeent, non tamen convergionera et , , , - Iransrouialionem alicrius in alleram adiniUunt , , , , , ;. . . Ulraque cnim naiuralem pruprieialciu suam i m , ; , - ^ molam tueiur. Hinc quoque fil ut nuincrenlur, \ nec tamen numemg tiivisionem inducai. Unug , \ , giquidcm Cbrislus esi, lam in diviniiatc, quam io , bumanilale perfcclus. Ncquc cnim nunieri ca ^ \, \ ' nalura cst, ut divigioncm aul umonem affcrat, , \ , sed quantilatem duntaxal carum rcrum qnae in . " numerum cadunl, significat, fiive illae uniuc sint, , \ , sive divisae : unilac quidem, u l quod quinquaginta lapidibug hic pariea conglet; divisae autem, u l \ *, quod quinquaginia lapidcs i n campo jaceant: ac rurgum uniiae, ut quod in carbone duae nalunu ; , ' sint, ignis nirairum et ligni; discrelx vcro, quod , , alia ignis nalura sit, alia l i g n i ; alio neinpe modo , , ha?c copulante et dividente, non auicm numero. .
f

QiicroadmoJum igilur ficri nequit, u l tres divinitalig pergonas, tametsi inter ge juucta? gunt, unam personam dicainus, ne alioqui pergouarum discrimcn confundamus et e medio tollamus, itg nec fieri polest, u l duas Cliristi naluras gecmidum hypostasiin unitas unam naturam dicaimig ne discriuacn carum lollaraus et conftindair.us, alquc ad nibilum redigamus. . q [N'.] C CAP. V I .
9

- Quod lola dhina natura in una suarum persona , rum toti humana: naturce unila til el non part parli. . Essenlia el natura eademin penonis lota. Qum \ >
t

. , , , , , , , , , \ . , . * , > , , \ . \ , . " , \
M

conimunia et universalia sunt, dc parlicularibus gibi gubjeciig predicanlur. Gommunc porro quoddam est egseniia, utspecieg; paniculare, peraona. Particulare, inquam, non quod naturae parlem quamdam sibi vindicet, sed quia numero parliculare eal, ut individuum. Personae siquideui nop nalura, sed numero inter se dislingui dicuntur. Prxdicatur iiaque csseDtia de persona, quoniam in gingulig gpeciei ejugdem personis perfecla cat essentia. Quo fit ut personae inter se non diffcrant raiione esscnliae, sed accidentium, quae qul* dem aunt propriae et certae 212 quibiui sigillalur bypoalagis, non nalura. Ilyposlasis cnim
1 ) 0 1 3 3

Infr. cap. 7; Basil. episl. 45, et Ub. De Spir. tuucl. cap. 47.

^ Edila sola .

NOTiE
, * OiaipsJ. Nibil quippe numero expruni, nigi qtianlifcauin : unde ires Divinilalig peraooas sine divisione numeraiiiur. Ha quoque ata^iioua, epigi. i * d Joan. Gubic. 32

etsi diverga sunt, res una constitiialur ideo Th<;ologuni, orai. 50 De Chrhii naturit dixi*se : , , ,
utraqut

luiione primi argumenli Severi, hanc esse oetendit naluram numeri, ui nec uniat, necdividai:

unum

/ i i , natura,

ud coittOM.

so-

1003 S. JOANNIS DAMASCENI KOi dcthiilur, csscnlia cuni accidenlibus. Quocirca * , ' ,* bypoatasis csl illtid quod liabcl id quod coimnune , * , est cum propria sua nola, c l insuper ut pcr scse ; , oxsistat. Esscnlia quippe pcr sc i)U7 subsislit, , * , scd in pcrsonis cousideraiur. Idcirco cam una ex * personis palilur, toia essentia, rallone cujus by- \ poslasis haec palitur, passa quoque dicilur in una . suarum byposlasium: ut tamen non scquatur personas oinnee, quae ejusdetn speciei s u n i , una cum persona patiente pati. Tola in Christo divinilai toii unita humanilati. , Assumpta natura qualis fuil primo creata. Ad bunc itaque moduin divinitalis naluraro totam i n , \, , quavis personarum suarum perfecte cse, lotam \ , iii Palre, lolam in Filio, totam in Spirilu eancto , . coniileimir : obidque c l Paler perfectus Deus est, \ el Filius pcrfeclus Deus, ct Spirilus eanctus per , \ fcclus Deus. Consimili cliam ratione i n incarna tione unius cx sanclae Trinilatis pcrsonis Dei , \ (15) Verbi, lolam ct inlcgrara divinitatis naluram in . , ' una suarum pcrsonaruni, cum tota nalura h u - u T

VARME LECTIONES. Haec vcrba in Ueg. 2927 rcpcri. dum cx mss.

y

Haec duo verba desunt in cdiiis. Abcsl et , supplen ,

NOTJE.

(15) . Nonparlem cumparU. Haec , , speclanl ad iiios Severianos, qui cum slalucrent \ . Hac singulas cujusvis nalunupersonas lolidem esse - tunl quceab adversariis objectdniur. Forgan , parliarias cstentias unius cssenlias puianl dhmilatis esteniiam divitibilem etse, cujut conimunis, unam veluli nalura divinae parlem, una pars in Palre cernatur, altera in Fi/io, et ai cum una paric buniansc, loiam cum tota, conUra in Spvitu sanclo, ceuquwlibetpersona ex pane iuiKtam videbanlur inlcrre, quo nalura una coa$olum, el non ex loto deilaiis prcprielatci refcrat. lesccrct. llos expugnal EuSugiiis Alcx. cujus verba, No$ vero nequaquam co impietaits *enimus, ul in quia ediia non sunt, recilabo, - divina estenlia divisionem aul scciionem imaginemur. , ex defensionibus (baruiu memiiiit Pbulius, Quin dicimut, quatnvis personam certig notit ob$irodd. 225, 226) : - gnoAam deitalis insignia po&tidere, ut nullum ei . desil; puta bonitalem, creandi vim , ei qucccunquc , \ \ - increalm naturw conveniunl. Ideoenim Triniiatem , , , etse coniubstantialem profilemur; quia tubttaniia , * in iribus personi* inlcgerrime cognoscitur. . Pater enim inlegram deilaiis essentiam habet, veluti , Filius, el Spirilut sanctus. Quce Paulut veriiatii , \ \ prasco confirmat, ubi ail ; c ln ipso inhabiial om nis plenitudo divimlalit corporaliler. > iVon enim - iucarnatum Patrem esse annuit, $ed totam diviniia , , \ tem nullo defectu in tribus personii exstare : quippe . , \ quce tti Palre.et Filio, etSpirilu sanclo, in una, - qxiaqtu personaperfecle ex&islat, secundum Salvalo . .\ r i * vocem : c Omnia qucePalrismei sunt^mca **; , hocesl, qucecunqueessentia Palrisinsignia* eadem ci . , \ D Verbi Dei sun/, etiam incarnaii; ut Pater F\ 'Er liut aut Filius Paler. HCUC namque nomina relu xar - tionem solummodo significant. Eccur ergo non dica. , ' mus divinitatis estenliam absque ullo defeclu, tit/ , gram eue in Filio; quandoquidem ipsum e$se ptr, \, , , fecium Deum pronuntiamus? Quivero cnm hh qni , ( hominemillum esse falentur, totam quoque * - humanitaiis tubstautiam iueo esse non confiteamur? , Non cnitn'partem dnntaxat ejus acccpit, tcf docei , , Apollinarius, sed sub&tanliam inlegram >ve carnem xcA ; anima ralionali et inlelligente animatam. Haec Eu)o* , . gius. Nosier vero insuper expuguat A r i u m , qui , anima, et Apollinarium, qui bumaiia menie, Cbrt slura exuerant, ac si unio vera non foret, allerulra , natura exslante integra. Uiramque ba^resim confa ^; , \ tal lam ex Oionysiastro, quam ex Albanasio, Nys, seno,el Naiiarueno, quorurn fieoleulias voceaquc ; aoa COiHexuit* , ,
%

1003

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I I .

1008

, , * maita unilam fuissc dicimus, ac partcin cum , \ , parte. A i l quippe divinus Aposlolus : In ipso tn $ habital omnis plenitudo divinitalis corporaliier . , hoc esl in ipsius carnc; el deifer cjus discipulus , Dionysius ", ingenli divinarum rerum cognilione * insignis, eam lolam in una suarum personarum . ' nobiscum commercium habuissc ait. Nec proplcr \ ea lamcn eo adducemur, u l fatcainur omnes san , * \ . clse Trinitalis personas, sive Ires, ciitn omnibus bumanaB nalurae pcrsonis secundum byposlasim . * uniias fuisse. Nam nec Paicr, nec Spiritus san , clus ulla omnino ralione incarnationi Dei Verbi , , , , coinmunicarunt, nisi benignissiina voluntale. Ve \ , . rum toti bumanae nalurse toiam deUatis subsian , ;. liam unitam fuisse asserimus. Ncquc enim Deus " , \ , ^ Verbum quidquam eorum, quae, cum nos initio . rerum fingeret, nalura noslraj inscruit, non as, . sumptum omisit : sed omnia assuinpsit, puta cor* pus el animam intelligentem rationabilemqiic, cum eorum proprietalibus. Animal enim, quod alierulrius est expers, ne quidem bomo est. Tolum quippe nie lotus assumpsit, ac lolus loti unitus est, ut toli salutein afferret. Nam alioqui non poluil sanari, quod assumptum non fuil . " 213 Mens homtne principatum habel. Ergo , \ Dei Verbuin per inlenncdiam mentcm carni unitum esl, interjectam scilicel iriter Dci purilalem et carnis " , , crassiliera Mens elenim corporis et animae prin , (17) cipaluru gerit, quin ipsa pars est animae purissima : , at mentis quoque principalum lenetDeus; cselerum . , \ Cbristi mens, ubi a praBstanliori finilur, principa , , tus sui praebet argumenta . Yerum superaiur . C obsequilurque illi quod pracstantius est, ca agens, quae divina vulunlas concedit u l agat. , * Porro mens unitae sibi secundum bypostasim , \ , dcitalis sedes] facta est, velut nimirum et caro, non conlubernalis, quemadmodura impie fuigilurab , , , ba>relici, cum aiunt: Unus modius non capit duos; , . de vebus a materia remotis ad instar corporum j u \ , \ dicanles. Quonam aulem paeio Christus dicalur \ , Deus perfeclus, el bomo perfectus, Palrique ct
6S , n ev 9

* Coloss. , 9. " Dion. Dediv. nom. cap. 2. Alban. De salut. adv. Chritf.; Greg. Naz. cpist. 1 ad Gled. et orat. 1 ; Cyrill. in cap. YIII Joan. " Greg. oral. 1, 38 et 51. " I n f . cap. 18. VARIiE LECTIONES. Edita . 7 Quidsi lcgas , vel , vcluti conlubernqlis, ut infra cap. 18 : ex Nazianzeno, quem ai^clor cxscribil ? Quamobrem sequilur cmendandum , . . .
x

NOTJE.

(16) " roirvr. Ergo Dti Verbum, elc. D , \ , , IIoc Damasceni diclum quidam interpretanlur, iit , \ Mens cum caro a Verbo accepla sit, quia animae ralionalis mente miscelur, tetul propinquiori, magisque affini, crgo bumana caro condita fuil. Verum aliud et per eam carni ut quon medium deitalem inier et quidpiam innuil : nimirum tanlum abcsso, ut juxla molem locum lenel. ldein subinde Palres alii Gracci ac scnliebal Apollinarius, rationalis anima Clirislo Laiinique iradiderunl. defucril; quin polius interposiia esset , inslar (17) Kal , et cum praslanmedii el vinculi, quo exirema isla , Deus ei caro, tiori finilur. Apollinarisiaj negabani fieri posse, m copulareniur. ld accepii ex Tbeologo, qui orat. i duo , facultatet duan principales, aciioet alibi bor inculcat : Deus carni, nura moderalrices, in una eademque persona ex , intervenlu animat mitlut esi, \ siarent. lnficialur quidem Tbeologus , orai. 5 1 , - duas in Chrisio virlutes fuisse, qua3 acliones ejus , resque dhcrepantes per interposilce ex aequo moderareniirr : mentem quippe bumanaiu rei eum utraque aflinitalem copulatas $unt. Orat..51, personae Verbi subesse : caelerum eam principamenlem esse , ail, medium parietem i n lum exercere docet, ubi a divina co uti sib' ter Deum ct carnem : conccdilur.
y

1007

S. JOANNIS DAMASCENI
0 e

1008

nubis consubstantialis, si itivina? naturse pars, b u - ^ * * * ; manae naturas parti in eo unita cst " , JSatura humana tingularis in Christo, non communis.Dicimus autera naturam noetram a mortuis , cxciiatam esse, ct i n coelum ascendisae, atque ad , Palris dexteram sedisse; non qnod omnes homi- , nuin ptersonseuna resarrexerinl, clad dexteram Pa- , iris consederint, sed quod toti natnrsc nostra in . \

Cliristi persona boc c o n t i g e r i l " . A i i c n i m divinus

Aposlolus : Conresuscitavii Christo Quomodo not et comedere fecit in

, .

\ , una Dei Verbl natura incatnata, non paua. Quin boc dicimus, unionem ex coiumu- . , \ nibus essenliis essc factam. Oiunis enim essentia personis, quae snb ipsa continentur, communis c s t : ^ \ , , ncc inveniri possit ulla singularie ac propria na- ' \ \ , lura, slve esscnlia. Nani alioqui easdem personas \ , \ , \ simul ejusdem csse, ac diversx cssenliae dicere , . oporlcrct, ac sanctam Triniiatem, ralione deitalis, simul ct consubstaniialem osse, ct disparis sub. \ (18) slanlix. Ex quo pcrspicuum csl eamdcm naturam , in quavis personarum considcrari. Et cam, j u x u \ , beatos viros Albanasium el CyriUum, Vcrbi naiu. * ram incarnaiam esse pronunliamus, divinilatem carni unilani esse dicimus. Qaam ob causam non possumus diccre Yerbi naiuram passam esse.Non , cnim in eo divinilas passa cst. At naturam huma , \ fiam, personas bominum baudquaquam innuendo, . in Christo passam csse dicimus, ilemquc 214 , . Gbristum in bumana natnra passtim essc confilc- Q \ , \ mur. Quamobrcm, cum Verbi naturam dicimns, . Verbum ipsum signiflcamas. Verbum porro ct subslanliae communilalem habct, c i personac proprieutem.
1 a

CAP. V I I .
De una Dei Verbi compotita Verbi penona persona timplex ptnona. Verbi

. ' ['].

.
\ , , \ , , \ , , , , , , , \ , , ' ' , |** \ , , , , \
1

et post incarnalionem. incarnatione factacompo$Ua.

Divinam ifaque Dei Verbi bypostasim dicimus antc omnia cxslare, exira teropus omne ei sempiierne, simpliceni nec composilam, increatam, incorpoream, invisibilem, a contaciu alienam, et incircumscriplam, omnia babentem, quae Paler babel, quia ejnedem cum eo aubslantiae est, el sola generatioms rationeel relatione aPatris byposlasi discrela ; perfectara itcm, ncc unquam a persona Palris sejuoctam: cxterum i n novissiinis diebti9 Greg. epist. I , AdCleJ. Alban. Dttalnt.

adv. Epbes. u , 6.

VAHliE LEGTIONES. * Deeel , in cod. S. H i l . in R. 12, <u Golb. ct ic N. Velus inlerpr. et Fabcr ortiiienmt. * EdiL . Cod.S. I l i l . ex eoiendalione ; in alio additur, .
b

NOTJE

Hoc Monophysitae objectabant, non Gvrillum modo, verura el Athanasium , unam Dei Verbi naturam incamaiam dixisse i n qnadam professionc t n carnatione. LibeUum bunc, aliosque, quoi laudarat

(18] . El cum secundum, etc. Eiitvches, Aihanasii non esse, sed Apollkiarii,

fideles multoties probaverunt; a qaibos Nosxer dissenlit, utique propter aaeioritatem GyiilK Magni. Sed de istis fuslus singulari dissertalion* dixunus.

1009

D E F I D E ORTHOPOXA LIB I I I .

1(

Verbum, patcrnosiuu noirrelielo, tinc circtiaiacri* , plionc in sancia? Yirgiois ulero babiiasse absque scmine, c l incomprebcnsa, qua ipse novil ratiooe, fecisseque, 4 caro, sancia Yirgine asstwpta, in eua sxculis anliquiore hyposlasi subsisteret. Etluro quidem in omnibu* et superomnia crat, , , \ \ , ' c u m in eaacUE Dei Genitricis uicro agebat, a i i n , , ee epecialius incarnaiionem eperando. lncarnaius itaque eet, assumeng conspcrsionia nosire primi, \ iias, carnein scilicet aaima rationali ct inlelligcutc animaiam, iia ut ipsa Verbi liypostasis, hyposta,, ' , , \ (19) sis eliam carnis iacla fuerit, c l Vcrbi persona, quac anic skuplex erat,coinposita evaserjl: composita, * : , iuquara, cx duabus naUiris perfeclis, divinilate niminim ct liumanilale; feralque cortam illaon \ * - U discrirainaMemque dirijiae Yerbi filialionis pro , ' prietalcnj, qua a Palre ei Spirilu sancto ticcerni , , Uir, Lum cerias discriaainantesque proprielalea , * 4 carnis, quibus a Maircel reliquis boiniuibus discrc , \ * p a l : iaio dmnse nalura proprieialcs gcral, quarum ., \ , * raltone Palri ct Spirilui sancto uniUis csi, Ucinque & , \ , \ bumanaj palurac proprias aoias, quarum raiionc , * c i Mairi et nobis uniius est. Quin eliam hoc no \ \ . miac, tum a Patre e i S p i r i l u , tum a Malrc et * , \ , nobis diifcrt, quod idcm siraul Peus c i boino esi. \ . Hanc cnim maxiiue peculiaixm C h m l i pcrsonx prupridalem cssc agnosciinus. . , \ , \ , , , ^ \ , . , , , \. , \ , \ , \ ' * , ' , \ { * ' , ' , , \ c (20) , , ' ;, \ ; ,
d

Christi ex Mulre generalio uobh el iupra nos.

Quocirca, rliam post buinanUaiem assnjnptaro, _ Uiium Dci Filium ipsum cenfilcjnur, eumdemque Filiura bomiiiis, uuuui Chnstnm, iinum Dominuifl, unum unigenitum Filiuni, ac Dci Vcrbum, Jcsuin Dominuoi noslrum, dupliceni ipsius gcncralioncni veneranlcs ; allcram cx Palie ante sa?cula, cauea omni, et teoiporc, et natura swblmiiorera ; allcram exlremis teroporibus, nostri eausa, noslri instar, ac supra nos; nosiri causa, 215 inquan), ut nobis salulem aflcrrct: oslri inslar, quia bomo cx muliere, ac consucio parlus lompore cdilufi c s l : f upra nos dcniqiio, quia non ex soiiiae, sccl

VAIUiE LECTIONES. U. 3189 \ . . \ \ . . vero 2, alii \ , Deet Mapiar, in cditis cl niss. prselcrquam in R. 292i, cl cod. S. Hil. iu quo a recogniiorc supra ltncam aJdiluiii luil. NOTiE. (iO) Kfa . Sitque Verbi pertona, etc. D VertH), n l in ipso substaret : Ua ut scfliiet praptcr Maxiuio rpisl. ad Peti*. iliusir. pareo^ia conipoaita compoeitionem mlenorm, qira parics scsc mutuo < enselur , quando ejusiiiodi natura conslal, <|U;c cxigunt et afliciunt, uii corpus ct a n i m a , cxtcrior v\ roinposiia s i l , gcu citjus parlos siroui p r o - altcra a i i , qua i m u i n aliud a s M i i u i t sibi, perficii, duclx siut, ncc alicrulriiis cloclionc coicrinl, sed copulat el lcumnat. se fntituo a i l k i a u t : Al iale non /( Domini notiri (20) , et contuelo partu$ ' mifsterium , inquit, sai cum suapit valura Ucm, iempore. Quori quidam codd. babcnt, l>ciquc Filius c&aet, simphx, incorporeus^ coaternus , el juxla partus tcgem, n o n pttgnal cum i'fl/ri, , humamssima oolun-co quod paulo posl scqniiur, , laic assumptu carne facius est homo; nostrique supra parlus legem. Nam , (jratja, qat ualuia shuplex et incorporcu* erat, , iuquii J o a i i A C S Scyibopol. 4 ' , cpisl. Diunvs. ' , , ccrta diejyensalione secundum , * Supra quum hoc %

cst. Dionysitim cilat, c|tit simplictm Jc$um arcauo more, propter tempus quod egit tn uUro, tt vdut modo compoiilum [uiw, ail, ex humana vililate,leges parltii. Vid. Ruflin. in Expos. S ~~ ^ . Ad ba?c, ptian. in Epilogo libroruui De ruzxti. bruiiaHila* dcitaleju non aficcii, sed a t t e p i i a

potUi&im

C4HHpot4(u$

cx nobis, corporalisqne factut minet natus ebt, quia ex Virgine : ctcterum human*

1011

S. JOANNIS DAMASCENI

1012

de Spiritu sanclo, sanclaque Virgine Maria, quod quidem pariendi lege emincnlius est. Non u l eum Dcvm pracdicemus nostra nudum humanitate, aut rursus solum hominom, divinilate spolialum, aut denique alium et aliuro; sed unum eumdemque Deum siniul el hominem, Deum perfectum, et hominem perfectum, todim Deam, citotum hominem: toturo Deutji, una cum ipsiug carne, et lotum bominem, etiam adjtincia ipsius prcecelsissim* deilate. Porro cum Deum perfectum, el perfectum hominem dicimus, naiurarum plenitudinero, ut niliil in eis desideretur, declaramus : cum vero tolum Deum, et totuni hominein, iodWiduam personae singularitalem ostendimus. Una Dei Verbi natura et incarnala. Quinimo unam Dei Verbi naluram incarnalaro confilemur; pci idquod incarnalam dicimus.carnis substantiam signiQcantes, secundum beatum Cyrillum Ac proinde incarnatum est Verbum, nec tamen a nalura sua maleriae eipcrte descivit; totumque incarnaium est, et totum incircumscriptmn roanet. Snscepto corpore minuitur, el conlrahilur; divinitate vero circumscriptionem respuit. Ncque enim fpsius caro una cum divinilate, quae circumscribi nequit, Deus scporrigitet extendit. Porro lotus est perfectus Deus, at non in tolum Deus (neque enun solum Deus, sed eiiam homo), totusque Itero bomo perfeclus, verum non i n toium bomo. Non eniin duniaxat bomo, sed cliam
11

, ' , , \ , ' \ , \ , , \ * , , , \ . , , , * , , \ , .

\ , , , \ , \ , \ , \ . \ , \ , .

Deus. Totum quippe naturam declarat; totus aulcm persotiam : non secus atque aliud naluram i n dirat, aliui personam . Piaturarum in eo commeatio divinitate. Sciendum cst autem " qiiod, quamvis Domini nostri nalurae se muluo permearc dicamus, attamen hujusmodi permeationcm a natura divina fieri constat; qulppe qu pro libitu suo omnia pervadit, nihil ipsam pervadonle. Quin suas quidem doles carni impertit, cum ipsa interim impassibilis, et carnie afleclionum exsors maneal. Guni enim sol mulliplicis virtulis suae nos parlicipes faciai, ut tamen in rcrtim nostrarum parlem mintme veniat, quanio minus solis opifex el Dominus! CAP. VIII. . H' [Nff]. Ad eo$ qui iciscilantur : An ad continuam quanlila- D * (21) iem, velad discretam Domini naturas reducantur. al , t} , Aliud tolvit argumenlum Sweri. Quod ei quis ? \ ,
c > T l c

" , , \ \ , , \ . \ , , , , , . , \ , ' , . , , \ , ' \ \ , 0, \ . , , \ .

* Expositio fidei a Patribus Nicsenie comra Paul. Samoi. i u , p. conc. Ephes. I n commonil. ad Eulog. et episl. 2 ad Success. Cf. supra c. 6, c i infra cap. 41. Greg. Naz. orat. 5 1 . * Supr. cap. 5. Leontius De tecti$ act. 5. .
19 T l t

VARIiE LECTIONES. Addilnr in edilis et R. 2927 : , \ , \ \ , , - omnibnt quidem erot, et iuper omnia, nee non in malris uUro, ud Ha ul tn ea incarnattonem operaMur. Qua proreclo sunt insililia. * Edil. . R. 2925 . NOTiE. (21) . Ad $ qui etc. continuae, qnam aua discrel q u a n i t U l i s soot Cavilltis nic erat Severianorum, Leon ........., quem refert ^..nuinerari: , , tiue, act. 7 De seci. ubi rcspondet tam ea quje , quin c l illud qaod
9

DE FIDE ORTHODOXA LIB. I I I .

*, , , , , , , , .
f

1014

de Dopfnini naluris pcrlenlctnr, ad conlinuamne quanlilatem, an ad discreiam refcraniur, sic respondebimus : Domini 2 1 6 naluras nequccorpus unum csse, ncque Hneam unani, nequc tempus, neque locum, u l ad conlinuam quanliialetn reducantur. Haec cnim sunl, qusccontintic qiianla ccnsentur. Sciendura porro csi ca in niimcrum cadcrequae inlcr se distiiiguiinlur , ncc numcrari ca possc i n ter quae nulla dislinciio est : scd qualcnus distinguuniur, eateuus numerari; ex. gr., Pelrus et Paulus, qua ralionc unilisunt, non numeranlur; nam, cum sccundum essenliam copulentur, dici non possunt duae nalura : ai vcro, cum ralione pcrsonae differont.duae proinde persona? dicunlur. Ex quo patcl numcrum iis convcnire, qu inlcr sc difTerunl; c l qnalcnus diffcrunl, hactenns quoque ca numerari.
Duce Christi nalurop discrelcv. Quocirca Domini

, \ , ' , \ \ , * , . , , . " , , \ .
1

' , . \ , ' , \ , \ . * , \ , , . , \ ,, . C

\ , \ \ \ , , , . , * , \ , . ; . , . ! (22)
1

nalurac, quantum ad pcrsonam allinel, absqtie confusionc unit s u n t ; quantum autcm ad diffcrenliae ralionem, absque divisione dislinguunlur. Ac quidem qua ralionc unilae aunt, miniroe ntimerantur (ncquc cntm duas qtianlum ad pcrsonam dicimus essc Ghristi naluras), qua aulcm citra divisionem dislinctae sunl , numerantur. Duas cnim Chrisli nalura? sunt, distinclionis ralionc el modo : nam quia ratione pcrsonx unitac sunt, ct invicem sc pcrvadunt, citra confusioncm uniuntur, suam naturalcm diffcrcntiam amba? rctinenles. Quare, cum dislinclionis modo, cjusque sola r a lione numercntur, ad discreiam quanlilaiein r e digentur.
Quomodo Chrisii caro adoretur. Quapropter
l k

unus est Chrislus, Dcus perfeclus, et homo perfcctus, cui unam camdcmquc adoralionem cum Palre et Spirilu, non cxclusa immaculaia ejus carne, adbibemus. Ncque cnim adorandam cssc carnem ejus ncgamus : quippc quse adoratirr tn una Vcrbi persona, quac quidem ipsi persona ei bypostasis facla csl. Qua in re non crcalura servimus; non cnim illam, ccu nudam carnem adoramus, scd velut divinilali unilam : el quia duac ipsius iiattir ad unam Dei Verbi personam reducuntur, unaiuquc subsistcnliara. Carbonem langcrc ob igncm cum ligno conjunclum vcreor. Ambas Cbri-

Cyrill. in def. Anath. 8 cont. Tbeod. VARUB LECTIONES. * Edif. . Cod. S. Hil. R. 7, Colb. 3 et Eutbym. . Golb. alter . . . . . . J Mss. .
h

Cod. fcre

. uniiiim cst, modo propriam ralionem suaro, qua D qui duas naluras inlcgras Cbristo tribuendo, qua ternitatem pro Trinitate invebercnt. Hoc rcfert disiinguilur, incolumeni servet. Eadem responsione Tbcolngus, oliiu orat. 37, gimilem solverai Euno- Nazianzenus, cpisl. i , ad Cled., ut Athanasii ad mii argmalionem contra trium dmnae esseniiae Epictetum epistolam taceam, innuitque Apollinarius ipse in Professione fidci ad Joviamim, ct in pcrsonarum consubslanlialiiatem : cui Nyssenus, libello Qvod unus sii Chriitus. Anastasius Antioaliiquc ejusdem x\'\ adjtmgi possunl. cbcnus criminalioncin hanc in libro tlspl (22) . enim quartam pertonam. Apollinarislx, u l anto diccbainus, Calbo- , De operationibus, confutavil hoc cxcmplo : licos laccsscbant ccu , hominicolas, , \

1015

S. JOANNIS DAMASCENl

101

sti naiuras ob imitam carni dlvinilatera adoro. Non quarlam Trinilali pcrsonam infero : absit! * \ scd unam Dei Verbi, camisque ipsius personam . , \ conOtcor. Trinitas quippe etiam posl Verbi incar . nationcui Trinitas mansit. Post Capul 80,* seu 9 libri iv, tu edvit et comptutlbui mst.denuo de eademqucestione dispuiatur, tum eadem hicrtptione iisdemque pene verbis. Quce, quia deiunl in codd. S. Hil. et tieg. 2427 el in 2428, superfiua dtelarantur, addita in ora libri voce *, ad illum ioeum perlirtere non debent, sed insiiUia >*$ apparenl; idcirco 217 Axitfce capiii 52, seuoctavo libri , subjicienda censui, secundum iritam methodnm quam tenui in Dialeciicis, et ne praier auctoris propositum, quod veleres indices aliaque monumenta gignificant, liber De Hde orlbodoxa ultra centetimum caput cxporrigatnr. Adeos qui tchcilanlur, utrum ad continuam quan- , titatem, ad discretam , dum nalura refe, , rantur. Domini natiirae, nec unum corpus sunt, nec , ftv , pcrficies una, nec linea, ncc locus, nec lempus, ut , , , , ad conlinuam quanlilalem redncantur. Istxc enim C , sunt, qua? numcrahlur. A l Doinini nalurse citra ' . " confusioncm ullam sccundum bypostasim inler se ' , Uniiae sunt, ac ciira divisioneni discreta?, ratione *, . \ nimirum et modo discriminis ulriusque. Et qui- , . dem, qua ralione unitac sunt, non numcranlur, , heque duas essc personas Christi naturas dicimue, & aut duo secnndtim bypostasini. Qua vcro ratione , . , ) Indivisirc dislinguunlur, bac numeranlur. Duse \ . * siquidem naturae sunt, ralionc et modo discrimi, \ , hie. Cum enim inter se sccundum bypostasim , , liniantur, scseque muluo pervadant. cilra confu- , eionem eopulantur ; iia ut altera in allcram non . fnutetur, aed suura utraque discrimen nalurale , \ , . etiain posl unilionem conscrvct. Nam quod crca- Q , \ , tum esl, crcatum mansit, ct quod increatum, in . creaturo. Qitare, cum diflercniiae modo, eoqucsolo * numerentur, ad discrctam quantilatein rcducendae , , 6tint. Neque enim iieri possit, ut quae nullatenus \ , , * interse discrcpant, numcrenliir: sed qua ratione , , ' , quxdam diflcrunt, ea quoqtie numerari solenl. E\. . " , gr., Pelrus ct Paulus, quater.tts siinul uniuntur, . iiumeriim respuunl; quia, cum essentiae ralione uniantur, diue nalura ncc sunt, ncc dicunlur: quatcnus vero personaliter inter se discrepant, duao personas dicunlur. Ex quo pcrspicuuin i i t differentiam esse caiieam numeri. CAP. I X . . ' [NPJ. Adillud quod qv&rilur, sitne ullanatura quas $ubst- , [] , itenlia careal, responsio. . Quamvis enim nulla sil natura, qua subsisten \ (23) ,
NOTiE.

, \ ( D quam Lroniio leste, act. 7 De -ri.boc modo slmehal : Si duas naluras dicilix, vel subsitlenliam ; \ , habent, vel ea carenl. Si subsistentiam habent, pertonas duas inlroducilit, Clmstos duos, filios duos. , Sin subshientia careiil, jam in rerum natura non , \ ; Pone ires ease statuas centas, exeisfuftJ. Lcontius vcro, Msi Christus, inqtiit,es quarum una admodum sit candens, qu(v manu n>naturis duabus comiet, ut dicilt8,aut illm iub$i$togam teneal : jam ex eo quod duabus illis non leetiam habent, aut ea careul.Si subsisteniiam habenl, duntur qui iptas teligerint, islccc autem propler dnce proinde personcc suttt: sin ea carent, jam ameximium ardorem minime tangi queat, mm idcirco pliusnonexsiant. Quoclrca in OefensxonibM oslenquatuor etunl statum, et non iret f Nesloriuni, qui dit Severianos pro Neslorianis pugnare : nrthodoxos appellilabal, Cyrillus, , inqiiit, , llb. contra ipeuin, ostendii criininte hujus eesc * reum, qui Cbnstum, quem mcruin esse bominem ecntiret, adoranduni lamen non negabal : Propter . ,_ tUmqui . aiebal ille, eum qui apparet adoro.. ; , \ (23) El . Etti enim nulla , Ift n B i u r a . AUcraiu diluit caviJlalioiicm Severi,

017

D E F I D E O R T H O D O X A LIB. I I I .

1018

\ lia careal, nec ulla subslanlia, quflc person&ex \ * ' xsistal (quippe cum et subslantia, et natura i n * , subsistcntiis considerentur el personis), at non idcirco necesse esl ut natura? illse, quse secundum , bypostasim inter se unitse sunt, 218 8 u a r a B ! n " , , gulae bypostasiin babeant. Fieri enim potest, t i n \ unam personam convenientes, nec subslantia ca , reant, nec rursus scparalam ac propriam eubst, slemiam habcani, sed ambsc unam et eaindem . , \ Nam, cum una el eadem Vcrbi persona ambarum , [ ] , naturarum pcrsona exstilerit, nec ulramvis harum , ' \ , \ subsislenlia carere sinit, nec rursus eas diversam \ inler se subsistentiam habere concedit, nec de, \ , mum u l nunc bujus, nunc illius, persoua sit, sed , \ ulriusque semper citra divisioneni et scparationem , \ . hypostasis exsislit: sic niroiruro ut non in paries , secetur ac dividalur, suique partem huic, parlem que illi tribuat, sed tola btijus, ac lota tllius indi , ' , - vise, alqiie i n lolum sit. Neque enim ut seorsim , \ ' - subsisleret, Dei Verbi caro condita cst, aul pracier Dci Verbi personam alia facla fuii persona: sed . , cum i n ea subsistcret, facta est polius . , id esi, in alio subslans, quam scorsim in seipsa substans hyposiasis. Quamobrem nec carct subsistentia, nec altcram in Triniiale personam inducit. . V fNA']. CAP. X . fiepl . De hymno trisagio. (24) \ Divina nomina communia.Quae cum Ua s i n t ,
TS k Te

'* Leont. De scct. act. 7.

Dam. epist. ad Jord. arcbim.

VARIiE LECTIONES. Dcest , i u ediiis et mss., et i n cod. S. H i i . additum eet a recoguilorc.

NOTJE.

/, \ ' C tu$ sit. Ecquis enim ignorat td quod universale est Quemdam audivi qui generotein ningulis personis , ceu $nb$i$tcntii$ $igillantibu$ iuxpici; puta deitalis naluram in Patre et Fiiio et disputare sibi videbalur, asserenlem nullam exstare Spirilu sancto, angelicam in Michaele, Gabriele,et naturam shie pcrsona propria, sed personam naturce consectariam esse. llaque si duai naturce , duk quoreliquis.... sin autem conlendunt unamauamque naqtie personcc stint. Qvem non misereat eorum qui turam propriam personnm comitari ; Iioc eqtiidcm talia objectant,quos quidemsic o/fendere perspicuum esse verum censuerim in naturit, sive substnntm qtite jstf, t t l , cum se fingant conlra Neslorium pugnare secundum hypostasim unitw non sunt ; a$l procul (p$iu$met argumentationibus ulantur, inque semet- obest vero, si sermo est de naturis quce per compoipsis morbiiin eju% corruborenl ? Pari modo Leon- siliovem et hijpostalice copulantur. tiits, l i b . Cont. Nestor. et Eutych. argumenlalionis (24) . Quce cum ita iwi, etc. Nimihujus u l Eiiiycbianos,' sic et Nesiorianos auctores pum Petrus Fullo, occupata scde Anliochena , sub c nsot, rcspondotque, ut in libro De sectis, alind colore Nestoriani erroris climinandi, celcbraiissiesse , aliud : unani porro mum bymnum liunc sic adauxisse fcrtur : Sanctu* Cbrisli pcrsonam c l hypostasim esse,duo vero Deut,wnctus forlis, sanctus immortalis, qtii cruci, duasve naiiiras in pcrsona eadcm sub- fixus es pro nobis, miserere nostri. Quam interpolasistcnlcs. Vidcsis qu dixi ad cap. 29 Dialecl. Eo- lionem Jacobiiae Syri, Armenique admisere, prodem sensu pcrgil Eulogius : plcr quam, quia Cbristi deilati perpcssioncm allin . . . , ^ , , - gere videbantur, Thcopaschilae eliam audicrunt. \ - D ItiStipcr qtiia commiinis fidelium sensus crat, ejusmodi Trisagiis singnlas Trinilalis p c r s o n a s compel. , ^ , lari, multi arbilrati s u n l a Fullone, vel Trinitaiem ipsam, ceu affixam crnci, praedicari, a u l quemdam \, , \ alium a Filio, qui crucifixus essct, ut NoMer ex , , , \ plicat. Fernntur apod Zonarara epislolaB Fdicis I I I .... , papa?, et Acacii P . aliortimque episcopomm noi \ minibus iaecriplae, quibus Pelras Fullo maUipli ?i9 pfy ' ,\ hrcsis reus babetur ob baoc mutalioiteui. tiaa . \ vero doclissimus Vaktius adulterinaa p u l a l ; e coa , ^ tra Guiltelmus Ca?e slncerag esse probai in Ilistor. Si quidem possefieridi- litterar. in Felice; quin e i i a m 1. rranciacus Pagi, annum 485. Plara scripsit Noster de bymno cant, ut nalura! cognoscanlur, niii in personis, ad koc Trisagio i n epislo'a ad Jordanem. Cttterun Epbrav profccto illis conccsserit quisquis vel modicum perit L (

1019 S . JOANNIS DAMASCENl 1020 appendicem iUam, quam Petrua Gnapheus, seu , , Fullo, Tiisagio bymno adjecit, impiam esse staiui , mug, ut quae quartam inducal personam, ac Dei Filium, vim illani nimirum Patris vere subsislen- , , tem, seorsim collocet, et seorsim rursus eum, qui cruci affixus est, ac si ab illo forti dWereue essei, , vcl Trinilatem ganciam passioni obnoxiam opine- , \ \ tur, Pairemque ac Spiritum sanctum i n crucem . agal. Procul sit blasphema bc el adulterina n u - \ . , gacitas. Nos quippe illud, $anctu$ Deut de Palre , \ , accipimu: non quod ipsi soli divinilalis assigne- , \ nms nomen. Nara el Filiura, et Spiritum sanctum , \ Deum agnoscimus. Ilidem illud, tanctut forth, F i - , , \ , lio i r i b u i m u t : non quod Patrein et Spiritum san- \ ctum virtute spoliemus. Ac denique i l l u d , tanctus \ , , immorlalis, Spirilui sancto ascribimus : non u l , Palrem el Filium ab immortalitate cxcludamus, \ , ' * sed ut in unaquaque persona omnia divina nomina * simplicilcr el absolute sumamus, divinum scilicet , \ ' Aposlolum imitanles, cujus hrcc vcrba sunt: Nobis , aulem unu$ Deu$ Pater, ex quo omnia, et no$, , ipso ; el unu$ Dominut Je$ut Chrhlm, pcr quem , ' , omnia, et nos per ipsum: 219 * Spiritut ' , sanctus, in quo omnia, el no$ in ipso \ Iiemquc . * Gregorium " illum Tbcologum ad bunc modum , * loquentcm: Nobis autem unus Deus Paler, ex quo , , omnia; et unus Dominus Jesut Chrislus, per quem ,' , omnia ; et unus Spirilu* sanctus , in quo omnia , : , , , \, " , \, bis voctilis, ex quo, per quem, el in quo, non scin- , * denlibus naluras (neque enim alioqui prxposiliones , , * ilhe, aut nominum ordiites un<|uam muiareiiiur}, ' \ vcrum unius ac inconfusa? nalurae proprielaies \ , exprimenlibus. Idque liquet ex eo quod r u r s u s in I unum colliguntur, si modo quispiam illtid apud ', , , ' * Apostolum baud negiigenter legat: Ex ipso, et per ip$um, el in ip$o sunl omnia,ipsi gloria in ue . '.
1

et

unu

01

cula saculorum. Amen .

Tf

Nam quod non de Filio d u n l a x a t s o d dc sancta Trinilaie diclus sit ter sanctns bymnus, lcslanlur divinue sacerque Atbanasius , Basilius, et Gregorius, ac totus Palrum a Dco afllatorum chorus ; ncrope quod sancla illa Seraphira por trinam

" , ' , \ , , \ , , * Vid. epist. ad Jordan.

I Cor. , 5 .

' Orat. 59. " Rom, , 36.

VARIiE LECTIONES. Begg. 4 . . R. 2924 habct , sic velus interpr. et Faber blasphe.miam posuerunl. Haec qure ad Spiritum aanctum spectani, dcsunt in Reg. 2930 ol apud Pauluin I Gor. vm ; legunlur in aliis codd. et apud Basilium, De Spirit. mnclo ct apud Nnxtanx. orat. 39, nec non apud ipsummet Damascenum i n Parallelie, el alibi. Neque bic crant omittenda.
1 m

NOTiE. mius Antiochemie apud Photium, cod. 226, canli- D Syriaco Alexandrini nomcn non legatur. Dnbiiira non est quin Severns istc Antiocbcnus sil, Severiacum istud ab Orienlalibus toium referri ad Filium Iradit; hoc eet ab Ecclesiis Anliocbeno praesuii norum princeps. Enimvero ad calccm Trisagius subjectis. Quin nec ita pridem Calendio, qui F u l - hymnuscum additione sic babelur: Glorificalio ax~ gelorum,dum crncifigeretur Dominut notler: SANCTCS loni sobrogalus fiieral, ut additaroentum lllud in bonam partem iraheretur, hsc alia verba inte- D E U S . SAflCTUS F O R T I S , 8ANCTUS IMMORTALIS. Jotfpk texuil : , Chritte tUx, qui crucifi- et Nicodemus dixcrunt: CRUCIFIXUS E S , XUM , c t c Guido Fabricius Bodcrianus Anlverpis M I S E R E R E n o B i s . Undo colligas lilurgiam banc Jaco. edidil Syriace ftt Latine quacdam ad Baptismi el bilarum Scvcrianorumvc fuissc, non Catholtca sacra synaxis rilus pertinentia , ccu S^wri paruui. iriarekm AUxandrin'% e$unl, cum lamcn i n lexlu

1021

D EPIDE ORTHODOXA

LID.III.

1<2

, \ - sanclilatein,' tres superesscntialis dtvinitaiis pcr\. , sonas nobis indiccnt; per ttnnm aulem domina \ lionem, unaro divinoc Trinitalis subglanliam, im . \ * periiimque declarent. A i l quippc Grcgorius Thoo " , \ logus : Sic porro Sancta sanctorum, quae etiam , \ , a Serapbim obteguntur, ac iribus sanctiGcalionibus \ . " \ celebrantur, in unam dominationem cidjvinitalcm \ \ eonveniunt; id quod et alius quispiam majorum nostrorum pulcherrime ac sublimissime cdisse. ruit. Trisagii iradilio, tub Proclo pontifice. Jam vcro \ (25) \ , narrani ccclesiaslicae bistoriae scriplores", cum plebs Conslanlinopoliiana, Proclo arcbiepiscopum , , \ , agenie, minaci quadam immissa divinilus tempeslatc conterrila, supplex Deo prcces adhiberel, , ' , pueriim quemdam c plebe in sublime raplum, an , " , gelis quibusdam magistris Trisagium bnnc hymnmn ' \ , didicisse: Sanclus Deus, Sanclus forlis , Sanctn$ \ , $ immortalis, miserere nobis. Cumquc loco suo pner ;, \ t . \ redditus id qnod didicerat, relulisset, niultiludi , \ , - nem universam bymnurn bunc cecinisse, alque boc , \, pacto imminentem calamitatem quievissc. Quin i n - sancto magnoquc, et univorsali quarto illo conci lio, quod Chalcedone coactum est, ila cantaiue , ' - fuisse hic bymnus tradilur; quetnadmodum i n , , sanctxhujus synodi actis recUatur . Quamobrem \ - ridiculum prorsus ct ludicrum fueril, canlicuni \ , istud Trisagium ab angclis acccptum, ingruen\ , - tiumque malorum depulsione firmalum, quod con , Q ferta sanctorum Patrura synodus comprobavit, , - quin et Seraphim pridcm 220 cecinerant, velul , \ . ' quo I r e s deitatis persona? e x p r i m e r e i U u r , Cnapliei , ! \ iniqua opinatione, quasi ille Serapbim antecellc , ^ " ret, pcdibus proculcari, autsahcm emendari. Prob ," , " , insignem drrogantiam, ne dicam amenliaro! Nos ^. T e r o (rtimpanlur Hcel eliam daemones) ita d i r i 8 1 m 11 8I

nius : Sanctus Deus, Sancius (orlis, Sanclus irotnortalis, miserere nobis. . ' [NEJ. *CAP. X I . De natura qum in specie, el quas in individuo consi, , - . deralur, deque differentia nnionh et incarnaiio , t nis:et quomodo Ulud accipiendum $it, c Unam Dei . Verbi naturam incarnaiam. (2G) ' D Nalurce iriplex slalus: utque assumpla Verio Orat. -42 a principio. Chal. act. i , iu line.
81 1

Felix III et alii episl. ad Petrum Fullunem; Tbcopb. ad an. 5930. VARliE LECTIONES.

8 1

Conc-

nR.2927 . In cod. S. Hil. baec supra lincam scripta sunl : -, quibus auctoris mens explicalur. NOTiE. (25) . Jam qui ecclesiastimonachus apud Pbot. cod. 222, Damasccno pra> cam, ctc. Nicepborus Callist. lib. xvm Uist. c. 5 1 , iverat, ut asscreret Trisagium bnnc hymmim esse bymnum bunc, ut et praerlarum alierum , quem deaumptum ex bis verbis psalmi \LWiSttivil anima Greci vesperlinis boris canunt, quique incipit, mea ad Deum fortem, tivum, adjunclo canlico Se, jucundum lumen, etc., ab ipsis aposlolis raphico Isa. v i . acceptum referl. Scriptor Vitne Basilii Magni, qui (26) . Nalura, etc. Hic explicalur d i Amphilochius lconiensis esee dicitur , n a r r a t , cttim Cyrilli, unam Dei Verbi naluram incarnatam, cap. 44, sanctum dociorein hymnum eumdem T r i cui simile est boc aliud ejusdem doctoris episl. ad sagiuni Nica?a? aliquando recilasse. Profecto hic Acac.Melit. Potl unitionem,velul$ublalajam induo auclor veiustissimus est, qui in Deitate tres qtiidcm partilione, pcrsonas, unam vcro hypostasim conflteatur Jobius , , , \ -

1023 S. JOANNIS DAMASCENI Hi humana natura. Verbi natura, quid proprie. Na- * lura, vel sola cogilatione coneideratur (neque euim , \ perse subsiatii), vel communiler inomnibus ejus- * dera speciei personis, ut videlicet eas conjongit ; , , ac tum dicitur i n specie considerata oatura : aut , in toium eadem ipsa cum assuroplis accidentibus, * in una persoua ; diciturque in indmduo conside- , . * ,' raia nalura, quae tamen eadein esl ac ea quae in spccic consideratur. Iiaque Deu Verbum, carncro \ * assumens, nec naturam quae sola cogilatione con- " epicitur, accepii (neqne enim hoc incarnatio fuerit, , , sed imposlura c l incarnalionis larva), neque eam * quas in spccie conspicilur (non enim personas om- , ' , ncs assumpsit), verum illam derauro qua3 i n indivi- , \ ' duo est, eamdcminet acea quae est in specie (pri- , ' . mitias enim nosira carnis. assumpsit), non quae eeorsim i n se el individuum priua fuerit, poslea- \ , * , que ab eo assumpla sit, eed quae in ipsius persona , , , exslilerit. Hac porro ratione, V6rbum caro factum , * , , , * *, sine ulla converstone; caroque itera, Ver- \ , ' bum cilra muialioneni, el Dcus, homo. Deus enim . , \ esi Verbum, el bomo, Deus, ob hyposlaticam unio- . , nem. Idcm igitur eet Verbi naturam diccre, atque , , naluram illam quac in individuo esi. Neque enim , . individuum, id esl byposlasira, proprieel solitario declarat, ncc personarum comniunilatem : verum communem naluram i n uua cx suis personj* consideralam, et inquisitione facta coguilam Unio et incarnalio in quo differant. Vna Verbi" , . nalura incarnata ab ipso Cyrillo exposita. Jam vero aliud est unio, el aliud incarnalio. Unio , . eniin soiam conjunclioncm indicat; cum quo au- , * \ , tem haec conjunctio facta sit, non ilcm. A l incar- , / _ - _ J . . #_<^. ... \ -2... _ \ *! nalio (quod perinde csl, ac si bumanalionem di . cas) cum carne, sive homine, conjunclionem 2 2 1 ostcndit, veluli c l fcrri ignilio, unionem , cum igne. Sane bealus ipse Cyrilius in secunda , ad Sucensum epistula illud exponens, unam natuB n e%

Joan. , 14.
V A R I J E LECTIONES.

Decel mcmbrum hoc. in cod. S. Hil., R. 9, Colb. i et in N., nec reddidil vctus i n l e r p r . ncc famon SHpcrOuitai est. <i Nuila ferri menlio I B cod. S. l l i l . , flegg. 13, Colb. 3 ct N., nce apud
Tcterem i n t c r p r e l e i n ,

NOTiE. ted inhumanati incarnaii. Qtiae sic vulgo inlclliCyrilli locus, ex cjus ad Suceneuin epiet. 2, anibas guul Catbolici, ut naturam, accepcrit pro naturas, integrasquc aslruil; el explosa Neslorii persona vcl hyposlasi, co quod hupostate* disjungi blaspbemia Orientalium fldcin laudat, qui ea ex ncgel in Christo^f \ quibus Christus inlclligitur, sola simplicique cogila , . . . iteraque faciam esse - tionc percipicnies , , , , hypostasium conjunctionem , asscrat, id est , , naturarum : el rurstun iu Defens. Anat. 2, adv. \ , naiurarum discrtmen enunttarunt, Tbeod. bis vocibue uiaiur, quia* ut aiebam, non sunt idem divinit** humani, Natura seu ngpo- ta$ quaad qualitalem naturalem ; ud Uxnxen uuum Filium, el Chrisium, el Dominum , ctc. Plura C j stasii Verbi, quod cil ipsummel Verbum. Ita deccssorem suum inierpretatiir Eulo^ius apnd Pbol. rilli loca i n ideoi conspirant, Ua ClialcedooeDs cod. *230; Ephraemius quoque, ild. cod. 229 ; J u - formula solis ejus fere scutealiis consld. AUianastinianus in Prefessionefidei,quibus euffragatur siiis, lib. De talut. advcnt. Chritli, nomcn Leonlius in solulionibus argum. Sevcri. Sed act. 8 codem quo Cyrillus sensu sumpseral, dkcndo De seci. eo quoDamascenusmodo respondet* Gyril- , natura Verbi adfuit * lura vocein , non pro nalura qac comoiuois exhtbendain formam humauam visibilit Adam personanm, aii, scd Ht in Uypostasi cxsistit, acccpisse. Lcgcnda , divitione sed eisisientia deitalis kumanitatii. fcunl quae dixiuius dc scnsu Cyrilli, ad capui 30
n

, unam esse credimus naturam, quia unius, Dialcctices. IHe qucm Noster post Leontium aflert

i025

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I I .

1025

ram Dei Verbi incarnatam, a i t : c Etenim ei, cum unam Vcrbi naluram diximug, prolinus tacuiseemus, nec incarnaiam subjunxissemus, sed bumanitalis assumplionem, vcluli foras cxclusissciiius, probabiulale forsilan aliqua non caruissct corura oralio, cuni dissinmlanler ita rogaraut: Si una natura loium csi, eccubi tandem illa in humanitale perfeciio est, aul quo pacto consistit noslrae sequalis essenlia? Quoniam autem ct i n bumanitale perfeciio, el substaniiic nostrae declaratio invecla eet per id quod dixi, incarnalatn, desinant tandem scipione arundineo niti. Hic igitur Verbi naluram pro nalura ipsa collocavit. Nam si pro pcrsona naturam acccpisset, baud absurdum fuissel, id eliam cilra boc vocabulum, , . iucarnatam, enunliare. Unara enim byposlasim ; Dei Vcrbi abeolule dicenlcs, nequaquam aberra , \ mus. Consimilem etiam i u modum Leontius By; , , xanlinus " de nalura bunc locuin inlellexii, non . " , dc persona. At vcro B. CyrilJus in ca Apologia, , , qua Theodoreli advereus secundum anathcmati , smum suum criminationes refellit, ila loqui- . tur : c Natura Verbi, id est, pcrsuna, quod csl Vcrbum ipsum. > Quare Verbi naturam dicere, nec personam eolam, nec personarum communilatem signiflcat, sed communem naiuram i n Yerbi pcreona hypogtasi integrc et perfecie considcralam. Proposithnum delecltu in materia subjecla. " , Quanquam aulem Verbi naturam incarnalam, lioc \, \, \ , est carni uniiam csse diclum s i t : lamen Verbi \ ' naturam carne passara ad bunc usque diem non , . - aiidiviinus : ?erum Cbristum carne passum didi, , , cimus. quo colllgilur non signiiicari personam cum Yerbi naluram dicimua. llclinquilur itaquc, , ut dicamus idem csse incarnalum, quod carni unitum; at Verbum carncm factum esee, idem . \ , quod ipsam Verbi personam absque ulla convcr , . , aione carnis personam faclam fuisse. Eodcm ; . " modo illud quoque diclum ost, quod Deus factus sil , , bomo, elhomo Deus (Verbum enim, Deue exsvetena, . gine ulla mutaiione factus esl boroo), sed quod , divinilas bonio facia sit, aul incarnala, vel b u , manam naturam inducrii, hoc nusquamaudivimus. (27) , ' ,
8 8 r 8 T 8 8

, , , , ' , \ , , ; ' ; , , \ ' , , 0 . > \ . , , , , * \ , \

Sup. c. 6 el 7.

8 8

Leont. De sect. act. 8.

8 T

Cyrill. Defenf. 2 Analh. cont. Theod. Cod. S. H i l . Reg. Colb. 2

VARIJE LECTIONES. Edita c l nonnulli codd. , ita saepe scribunt Gmcl. , .

r

NOTiE.
(27) IIoc esl alienam substan-

tiam, eic. Post Antiochenae synodi Patres, Verbum assuinpia bumanilate, , q. d. subslaHtia lum fuUsc, dixerat Nazianzenus i n Carmine de vita sua. Dixerat vero et Dionyeiaslcr, cap. 2 div. nom. ulinain que sincero seneu : \ , '
, ud et quod loliut theologiie mauifenissimum eslJiuntamlalisJesu inDeum formalio nullo expiicabilis, nec cuhis inlellectui , elti prastantiorum angelorum primario. Atqui eum quidem , humano modo (stawiam [aclume$$e> arcana traditione accepimus:

D uetcimut vero quinam ex Ytrgini* $atiguimbu$, alia quani natura ferai lege efficlus - " ~ - sit; qua rationc '-~~ ticcit pedibuiy qui corporea tuo/e, el tnalerxcc poniUre gravn eisent, ptr humidam inilabilcmqne tubf C

stanltam graderetur, \ , el quoccunque olia ad prascelUntistimam Jesu physiologiom speclanL Simitia

cxprcssius scripsil episl. 4 ad Caium; quibusmibi quidcm videtur innui, miranda illa omnia, uniua Jesu natune et subslantia? divino-bumanae opera fuisse,ei Leonis M. ad Flavianum episiolae refragari, ubi S. Ponlifex ulrique naturae ChriKii quae sua sunt ascribU, cademiuet exempla allegando,

1027

S. JOANNIS DAMASCENl
1

1028

lllud quidem edocti sumus dtviiiilatem ln una ' suarmu personarum bumanilati unilam esse: item \ iraditum est quod Deus formam, boc est alienam , , substanliam, nostram nimirum, induerit (cuilibet , , enim personse vox Deus tribuitur), at divinitatis | vocabulum de persona usurpare non possumus. , , \ , Nam quod divinitas Paier solus sil, aut solus F i - , , * \ lius, aul golus Spiritus sanctus, nusquam a nobis , \ ' audilum est. Divinitas enim naiuram declarat, , , Paler autero personara, queraadmodum ei buma , . niias naiurara, 222 Pelrus vero personam. At Deus et naturae communitatem eigiiificat, el in unaquaque peitona scquc locum babet, velol et homo. Deusenini is est, qui divinam habel nalnram ; el bomo, qui bumanam. Praeter haec orania sciendum est 1 Palrcm et \ , \ Spiritum sanctum nulla ratioue carni Verbi com- ' municare, nisi quantum ad miracula attinet, el , , \ ' \ quanlura ad beneplacitum et voluntaiem. . [ ^ ' ] . CAP. X I I . Quod sancta Virgo Dei Genilrix f i f , adversus " . Nettorianos. (28) \ Sancta Maria Dei Mater proprie. Contra Yalenlu * num et alios : ortam ex Maria Chrhli carnem. Sanctam porro Virginem Dci proprie et vere ge- \, uiiricem praedicamus . Sicut cnim veros est Dcus, qui ex ipsa nalus est; ha perinde Dei Ma- , ter est, quas verum Deuni ex se incarnalum ge- , * nuit. Deum porro ex ea natum esse dicimus, non , , \ , quod Vcrbi divinitas exsislendi principium ex ipsa traxerit; scd quia Vcrbum ipsum, quod ante sae- C * \ \ , cula citra ullum tempus geniium est, ac sine , exordio et scmpiierne una cum Patre et Spiritu \ , \ sancto est, in cxtremrs diebus salutis nostra causa, \ . in utero ipsius habilavit, et assumpla carne ex ea , genilum cst sine sui demutatione. Non enim bo- , minetu purum sancla Virgo genuit, scd Dcum ve- , \ r u n i ; non nudum, sed carne vesiilum; nec ita ut ' , * corporc de ccelis aliato, per eam vclut per cana- , \ . lem transierit, sed ex ipsa carnem ejusdcm ac nos , \ ' , substantiae acceperil, quae in seipso subsisterel Nam ei corpus e coelo deveciuni est, ac non ex ; , , \ , natura nosira acceptum, quid tandem inltumana\ , tione opus erai ? Etenim Dei Yerbuni humanilay 8 8 5 88

Dion. De div. nom. cap. 8.

89

Greg. Maz. epist. i ad Cledon,

9 8

Greg. Naz. ibid.

YARliE LECTIONES. * Regg. 4, Colb. 4 el . . Edila ct quidam codices . Ilxc babeni ediia quae nusquam repen. Nec apud Vegelinum, qui capul islud seorsim cdidil i n Golleclan. * Vegel. .
tt

NOTiE. (28) . Dei aulem Gertitricem. D Genitricis praerogalivam imptignaranl. Quocirca Hacc omnia quibus non Nestorius modo, Samosa- Tbeodoretus Deiparce cognomen, ex apottolica frelenus, aut Pbolinus, sed et Basilidee, Valenlinus, ditione susceplum ait, lib. Ha>r. fat. c. 4 8 , aliique ejusdem furfuris perslringunlur, Noster . lllud adbibuil,ante Nadesumpsil ex epist. 1 Nazianzeni ad Gledonium, in zianzenum et Ghrysosiomum Alhanasius, episl. ad qua Tbeologus singula capila, quibus vcl Ghrislo, Epict., ut Origeuein , aliosque taceam. Quiniuio vel Deipaise detracium erat, totidem anaihema- Alexander Hierapolilanus, vir Neslorio perquaw tisnd^ proscripsit, ut Apoltinarii obireclaliones addicius, epistola ad Theodoretum (synod. Ireasi. reiunderet. Nam praeter Neslorium Gnostici, qui c. 91) fatebalur calholicam #, et Pomini corpus, vel e coelo delapsuro, vel ex ele- t festivilatibus, $ive prwconiig, incircum$pecle ita# mentis compaclum, per Mariam, ceu per tubum adjeaione utnrpatam ab orlhodoxi*. irausmeasse, nec ex ipsa gencratum flnxere, Dei

1(129

D E F I D E

O R T H O D O X A

L I BI I I

1030

vov, \ ; , tem idcirco induit " , ut ipsaincl natura quae pcc . ' , cavcral, cecidcralque, et corrupla eral, tyrannuiii ' qui se deceperal, guperaret, sicque a corruptione 7, \ . vindicarelur, ut divinns Aposlolus a i l : Quoniam per hominem mors, et per hominem resurrectio mortnorum Si primuni illud vere exslilit, sane ct secundum. Elsi autem his verbrs ulitur, Primu$ Adam \ * (29) , , de lerra, terrenus, secundus Adam, Dominus de , , coelo % non innuil, corpus ejus de ccclo fluxissc, . * \ " sed eum nudum bominem non esse oslendii. Nam, , \ , . ui vides, el Adamum, c l Dominum, 223 appellavit, ulrumque simul indicans. Adainus \ * \ , quippe sonat. Liquet aulem lerrigenatn , \ - esse bominis naturam, u l qtiae ex terra eflicta 8it. Dorainl aulem vocabulum, divinam naiuram . declaral. Ac rursus ita loquilur Aposiolus : I f t*tl Deus * Filium suum uniyenitum factum ex mulkre. Nou , dixit, per mulierem, scd, ex . Quocirca . , , * significavit eum ipsum esse unigenilum Dei F i . , lium ac Deum, qui cx Virgine faclus est homo : \ , atque item eum ipsuin ex Virgine genilum essc, , \ \, \ * qui Dei Filiug ao Dcus est. Genilum porro cor\ ;, , poreo modo, qua sciliccl ratione bomo factus e s l : , ita nimirum, u l non in bomine prius condito, , ' \ tanquam in propheta habilaverit, verum ipse sub, slanlialiler ac vere factus sit bomo; hoc est, in * > \ , sua bypostasi carnem anima ralionali ct inlelU\ . gente animatam subsiare fecerit, seipsum illius prabens byposlasim. Hanc enim signiflcationeiu ,
9 9 1 f e u m 98

, babet illud, factum mvliere. Nam quo tan . dem paclo ipsumiuet Dei Verbum sub lcge iactum csset, nisi bomo cjusdcm ac nos subslaniiae exsriiissei? Dei Genitricis nomen, totum myHcrium declarat. " \ Merilo igilur ct vcre sanelam Mariam Deipa . ram appellainus. Iloc eniiu nomen totiim incar , naiionis mysterium aslruit. Nam, si Doi Maler , \ . est qua gcnuit, profeclo Dcns_ est qui cx ipsa genitus est : profecto eliam bomo. Nam qui fieri , , ; potuisset, ut Deus, qui antc saecula exstabat, cx , . muliere nascerctur, nisi bomo factns cssei ? Qui , enim fllius est bominis, boino eiiam ipsc s i l ne \ cessum est. Quod si Hle ipse qui ex muliere ua, ' tus est, Deus est, unus procul dubio atque idem \ , est, qui cx Deo Patre genilus esl, quod ad divi . , nam ct i n i l i i expertem substantiam attincl, q u i b 91

Inf. cap. 18.

9 9

Cor. xv, 2 1 .

9 9

Greg. Naz. ibid.

9%

I Cor. , 47.

9 9

Galat. , 4.

YARIifi LECTIONES.
7 Ediia . * Vogel. bic ct infra , u t l a d Cor. xv, 47, legimus. AL . * Vegd. .
NOTJE.

(29) '. Primus Adam, etc. In Ribliis Graccis legimus I ad Cor. xv, 7 : , , . ln vulgalis Latinis : Primus homo de terra, tcrrcnut ; secundus homo de cmlo, cirleitis. Ex boc loco infercbal Apollinarius Cbri*tum noii eaimlem alque Adamum naluram babuissc, quem Nysscnus, n. 1 l , n u l l o ncgoiio cx

8'ibsequenlibus istis verbis confutat, qualis cotlt$ti$, talet et calestet, ut quandoquidem coBle&les bomines alierius generis menlem et natiiram a c a H e r i s bominibus non babent, sic quoque Gbristus. Plura videri possunt apud Aibanasium in libris contra bunc bxrelicum, cl apud Theologum, epist. 4 ad Gledon.

l,)3i

S. JOANNIS DAMASCENI

1032

que exlremie lemporibue ea substantia quae i n i - , tium habuit, teroporique subjecla est, hoc cst, . buraana, cx Virgine natus est. Hoc vero unam Domini nostrr Jesu personam, duasque naturas, et duas generaiioncs signiflcat. Chrhtiparam Patres dxcere detrectarunt. Nestorii (50) ox, ut dicatur Christus , recle semien, * ; tium, ut Deut incarnalui. Natura humana in ipsa , \ , conceptionc Verbo unita. At vero sanciam Yir , \ \ giiiem neutiquam Cbrisliparam nuncupamus, quia , ad abolcndum Deiparts vocabulum Nestorius , ^ \ impurus ille ct exsecrandus, animoque Judaeus, $, , illud ignoininiae vas, in conlemptum ejus quae su \ , per crealuram oranero sola vere colenda est, Dei \ ' , Genilricis ( disrumpalur licet ille cum patre suo * \ Salana), boc nominis excogilavil, quod obtruderet. ; , * , Enimvero rex David cbristus quoque dicitur, el \ , ponlifex Aaron, quippe cum rcges et sacerdoles (31) . uugi solerenl: quinimo quivis bomo pius, et cui , Deus aspiraveril, Gbristus dici possit, al non per- . indc naiura Deus; juxla ac cxitiabilis illc Nesto- , \ , rius euin qui dc Yirgine natus est, Deiferum ore , \ ' frcmebuodo pronunliavit. Yerum hoc absil a 224 ;, nobis, ut eum afllaiuin a Deo, Deiferumve dica- , , , mus, vcl cogitcmus ; imo polius incarnalum , \ Deuro. Ipsommel enimYerbum faclum est caro, ,\ " ut conceptum quidcm de Virgine fuerit, Dens , , \ vero prodieril cuui assuinpla naiura quam dcifl- , , \ carat simul aique producta est. Exinde tria pari- ^, \ ter una couligerunt, nimiruin quod assumpta sit, Q . , , , qtiod cxstiterit, quod deificala a Yerbo fuerit. Hinc Ol ut Yirgo sancia, Dei Genitrix tum intelli- , \ \ , gatur, tum appellclur, non modo propter naturam Vcrbi, scd ctiam ob bumanitatem deitatc donatam, , glupendo miraculo patralis simul horum et con- , \ , ceplione et cxsislenlia, verbi quidem conceptlone, \ , , cirnis vero exsisiemia in ipso Yerbo. Ipsa namquc \ * . ' Dei Genilrix supra naturoe leges rcrum oninium , \ * fictori subminislrabat, unde ipse qnoque fingere- *, lur, universorumqtie conditori Deo, ut assuniptam btunanitateni deiiate donaus, bomo ipse ficrct, * cuiiT inlerim unio, quae uniia sunt, talia servaret, , \ , . \ qualia unila essenl, boc est, non divinitatem so- lum, sed eliam Christi bumanilatem; nec illud , , eolum quod supra noe, sed et id quod noslrura D i est. Non enim cum ante nostri similis exstitisset, postea supcrior nobis evasit: sed seuipci a
9 9 f 97 9 8

Gyril. ad monacbos epist. 1.

9 7

C y r i l . l i b , Gont. Nest.

VARLE LECTiONES c Vpael. et inss. alii . * Vegel. ^. c Apud Yegel. deest . f Vegel. || Vegelinus non legil , et pro , posuit , u l Rcg. i el Colb. 1. ^ Deesl \, apud Vegel. * R. 2930 .
NOTifi.

(30) . At Chrittiparam. Haec vox, qua ambas naturas signiftcari Nesiorius praeiexebat, exsufflaia esi, velut ad praeslanliorem aliam, el aniiquiorem supprimeodam excogitala. (^i) . Deigerum. Nazianzenus testalur epist. 2 ad Gledon. Apollinarium vocem Deigerum exclusisse, ut Deum carnigerum astruerel. Uasilius Masnus, lib. De Spir. $anct. c. 5, Hom. de naliv. el psal. LV, Christi carnem dicii, Cyrillus, cum Ncsioriuu

Basilit auctoritatero oblendens, Christuin esse hominero Deigerum inclamarel, nequidquam refragante Theodoreto, anath. 2, ct in Dcfens. negavit Ghristum dcbcre dici , homtnem Deigerum. Profecto aliud esl Christi carnem , et aliud Ghristum bominem pronuntiare. Primo modo unio subslantiva c a r n i s catn deilale non cxcludilur; at secundo personas du siaiuuntur, nec Oci Fitius a sanctorura honjiauBi condiiionc seceraiiur.

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I I . 1034 1033 primo ortu utrumque exslitft : quoniam a primordiie conccpiionis in ipso Verbo exsistenliam habuil. Quocirca, quod assumplura fuii suapte quidem natura humanum est, Dei aulem et divinum supernalurali quodam modo. Quin animatse quidem carnis proprietates b a b u i l : eas enim dispensationis euae ralione Verbum suscepil, quae secundum naturalis tootus ordiitein vere naturales sunt. . [']. CAP. X I I I .

. De ambarum naturarum proprietalibus. Duce Chrnto voluntates et operalione*. Eum , , - dem porro Doininum noslruni Jesum Christum, et perfectum Deum, ei perfeclum boininem praedi , , canles, boc profitemur, eumdem ei omuia habere, * \ quae Pater babel, excepla iugenili proprieiate ; et omnia ilem, quae prinius Adam, cxceplo suluro \ peccato, hoc est, corpus el animam ratione et , inielligenlia praedium: quin habere etiam eum, * , uti duabus naluiis coneentaneum esl, duplices , \ , naturarum duarum naiurales proprietates; boc , , est, duas nalurales operaliones, divinam el bunfa* , , n a m ; duas naturales a> bitrii liberiates, divinam . " elhuinanam : ac dcnique sapienliam et scienliam , . duplicem, divinam et bumanam. Nam curo ejua , dem ac Pater subslanliac sit, libcre vull ei agit . ut Deus : rursus cuin cousubslarilialis sit nobia, , . libere ilem vull et agil, ut homo. Ipsius enim miracula sunt, ipsius quoque passiones. . ' [']. 2 2 5 CAP. X I V De Domini noitri Jesu Chrisli duplici volunlaU, arbilriique libertale. . TotupUx voluntat actus, quoluplex tubttanlia. , Quoniam igitur duae Chribti naturafe sunt, duas , proinde ejus naturalesvoluulales et duas nalurales . operaliones dicimus. Quia vero una duarura nalu , raruin ipsius est bypostasis, unum et eu dem * , esse diciniua q u i , juxtaeas naturas, ex quibua, , , et in quibus, et quae esi Christus Deus nosier. \ , , * - C uaturaliter velit el agat; eum aulem insuper velle . Qv , el agere, nondivise, scd conjuncle dicimus. < Vull enim et agit in ulraque forma, cum allerius com , munione . Quorum eiiim eadem substantia est, * , eorum quoque eadero vohinlas et aciio sit neccsse , \ eet .quorumaulem diversaesl, horumetiam diversa , voluntas et aclio sil, oportel . E i contra quonim . voluntas et aciio eadem eat, eorum eadem quoque subslantia, e s l : qqorutn aulein dispar volimlas et actio, horuin eliam dispar est subslanlia. Quocirca in Patre quidem et Filio, el Spiritu , gaucto, quia eadem volujitas atque aciio est, cara, dem quoquc naturam esse agnoscimus. At in d i . , vina incarnatione ex actionum et voluntalum dis , , - ^ criroine nalurarum quoque discrimen agnoscimus, ot(DV , ac naturarum discrimen exploralum habenles, vo , luntatum eiiam c l aciionum discriinen confitemur. . " (fiiemadmoduin enim unius et ejusdem Chrisii na , turarum numerus, si pie inlelligaturel praedicelur, , umim Christuin nequaquam d i v i d i t ; verum incoT 1

Leo, epist. 40, ad Flavian. c. 22.

Max. Disp. cum Pyrrho VARIiE LECTIONES.

posl Basil. episl. 80.

Supra lib. ,

Cod. S. I l i l . , ita R. 4986 et N. Posl addilur in Rcg. 2423 longa quas deetimpla esi ex cap. 9 1 , ab bis verbis, uequead . Ejusmod? jnlerpolaiionibus scaiel isle codex Regius.
PATBOL. G R . X C I V . 33

1035

S. IOANNIS DAMASCENI

103

lumem etiara in unione differenliam ostendit : ila <*, , earum voluntatum et actionum nunierus, quae sub- , \ * stantialiler ipsis naluris conveniunt (eteuim se- ' cundum ulramque naturain ila comparatus erat ut vellet et operaretur ), divisioneni non inducit , \ ( absit ) , sed earura dcinlaxat etiam in iinione , , , \ . conservalionem el incolumilaiem prodit. Naturales siquidem esse, ac non personales, volunlates et , acliones dicimus ; hoc est vim ipsam volendi et . agendi, per qnara volnnt et agunt. Si entm perso- , ' nalcs esse concesserimus, tres sanctae Trinitatia \ . personas diversae inier se voluntatis atque aclionis , . neceseario dicemus. Ut voluntas et actie, naturce ; $ic talit wlunta* , , atque actio, periona. Sciendum enim e s l , non * , , idem essevelle, atque hoc vel illo inodo velle. Velle $ * * siquidem naturae est, ut et videre. Omnibus enim , , , bommibus boc convenit. A l certo modo velle, non , . saiurae esi, aed noslri consilii et sententiae: quem- , * . . admodtim et certo modo videre, boc est bene vel , $, , male. Non enim omnes boroines eodem modo vo , $, , l u n l , neque eodcm modo vident. Hoc autem ctiam , in actionibus concedcmus. Nam certo modo velle, . certo modo videre, certo modo agere, roodus est quo quis volunlate utilur, nccnon videndi atque agendi faculiate, q u * soli utcnliadest, eumque secundum rationem differentiae communiterdictae ab aliis sccerniu 226 , , , . , , Itaque velle siinpliciler, voluntas dicitur, sive , \ facullas volendi quae est appetitus ralionabilis, et ' , volualae naluralis : at certo talique raodo velle, Q , , eive quod esl voluntali subjectum, res illa est quara , volumus, et voluntas arbilrii. autera , - illud est, cui a natura inest vis volendi : ut puta , , natura divina vim habet volendi, itemque huinana. .
a k 1

Yuleus denique est, qui volunlate utitur, eive persona, ut Petrus. Votuntat in Chrhto duplex, unum. , Quoniam i g i t u r ' u n u s Christus,unaqueUidem ejus , 4 persona est, unus etiam proinde esl volens, tam . diviua quam humana ratione. Rursus, quia dtias , naturas volendi facultaie praditas habet, utpote * , ralionales ( quidquid enim rationale est, illud quo- ' . * que ad volendum babile esl, ac liberuro) idcirco . duas etiam in eo naturales voluntales dicemus. . Idem enim ipse propter utramque naluram volendi D , * facullale pollet; quippe qui eam assumpsit vim , * , volendi qua nobis a natura est. Et quoniam unns , * ideraque Glirislus est, qui utriusque naturae ra- , , \ lione vult, idem proinde voluntalis subjectum in * (32) *Max. Dial * Max. ibid.
k

cum Pyrrho;

Anast.

in *, cap. 6, p. 40

* Volitivum

in scholis dicitur.

VARUE LECTIONES. Particulam hanc addidi posi recognitorem cod. S. Hilarii.

NOTiE (52) , . Sed ea etiam qnie roanitus qnae bumana. Caeterum ex Maximi Diai. naluram, etc. Duplicem volendi faculiatem in Chricnih Pyrrh. rouccdit unum , siv sio agnoecil, quae uaturales et proprios aciue exerarbitrariam voluntatem unam in Cbrisio fulsse, cucril : iit divina voltuilate, divinoque modo vo quia clsi voliiniate humana volebat qiiae humaaa Juaril quae divina sitnt, el huuiana voluntate, et h u - erant, haud lamcn nisi divina annuente; itt

10.17

DE FIDE ORTHODOXA L I B . I I I .

103

, , * - eo dicemus : non quod ea sola vellet, quaj nalii , raliter u l i Dens volebat ( neque enim divinitali , \ convenit, ut edere velit, et bibere, aliaque i d ge \ . nus ) , sed etiara ea quae naluram bumanam consiiiuunt : i&tud vero non sententiae contrarietale, sed naturaruin proprieiate. Tum demum enim naluraliter haec volebal, cum divina volunlas ipsius ila volebai, et carnem ea qua sibi propria eranit pati et agerc permittcbat. Ineit homini nalura volunlai. Quod auiera , . , volontas horaini insit a natura , hinc perspicuum , , , . est. Nam praeier divinam tres sunt viUe species, , , , vegeuns, senliens, ac inlelligens. Vegelantis vero * , * - peculiaris est motus ille nuiriendi, augeecendi et \ , generandi ; senlienlis, motus impulsionis ; rationalis et intelligentis, motus liber. Quare si vege. , \ ' , tanti naturaliter inest motus nutriendi; senlienti vero, motus impulsionis; naturaliter proinde ratio * , nali et intelligenti adest motus liberi arbilrii. Ar , bitrii porro libertas nihil aliud est, quam voluntaa. Unde cum Verbum caro animata, ct rnlelligenli* , , \ . arbitriique libertate pradila iaclum ait, volendi quoque facultate inslructum esstilit. Deinde, ea quse naturalia sunt disciplina non " , , , J| , . comparanlur. Neque enim quisquam est, qui cogi * . tare discal, aut vivere, aut fame, vel aiti laborare, aut dormire. Atqui nec etiam velle discimus : i g i lur naturale est quod velimus. \ , , Et rursus, si in brulis nalura ducil ac regit, , ducitur aulem in homine, ut qui libera polestate , . ^ , per voluntatem moveatiur; sequitur, ut homo volendt facutlate suapte naiura instructus sit. \ * \ Liberum arbiirium ipta volunta*. Et rursum, si ad bealae et supereescnlialis divinilatis 2 2 7 , \ imaginem conditus est bomo, profeclo cum natura , , \ divina libera sit, et virtute volendi suapte natura . , polleat, homo quoque qui ejue imago est, iisdem . a natura praedilus erit. Elenim Patres liberum arbiirium volunialem esse definierunt. Max. Dial. cum Pyrrho.
1

. dem quippc scnteniiam naturas conspirasse: alio, De voluntatibus arbiirariit in Chmto, dum ui enim dux jain persouae exstitissent, proptcr Maxifiii sensum conatur explicare, diflicullalem aoiversiialem sententiarum. Qtiamobrem Eptit. de get; ac si sancius confessor voluntatem duntaxat duab. volunt. observal idcirco Monolbeletae in ernaiuralem, puta comedendi, bibendi, fugiendi morrorem impegissc, quod, velul olim Ncstorius et Eu tem Cbristo concesseril, non hoc vel illud edendi, tycbes naiuram a persona non distinxeranl, illiquo- jy bibcndi, loquendi, elc. Nec ibale Greiserus eunr que volunlaiein , arbilrariam (quam et refellit, apud Slewart. tn CoUeclan. Turrianiis boc appellal) a nalurali non secernereiit. incerlt aucloris scbolium affert, quo Pholins sibi , , ' non consiare ostendilur : , \ , \ , . A l quia istaec una volunlas ; Qxoarbilraria nihil esl aliud n i s i muiua volunlalum, nam paclo hic dicilur una esse arbitraria volumas divinse el bumanae, consensio, hinc sequitur non in Chrislo, qaando scepe in crimen venit (ulique baeuno eodemque aciu eam exerceri, sed duohus, quo- resis Monoihelelica?) ille qui opinionem hanc tnlrorum unus divinse sit imperantis et regentis, alter ducit? Profecto Maximus Damascenusque his lia?rebumanne libere obsequenlis. Quinimo, boc unum ticis locum istum objeclarunt, Marc. v n , 24 : Sxr , volunlas ex arbitralu, idem progensJesu* abiit in fines Tyri et Sidonh; el ingresprie est, ac unum, res una quam utraque sns in domum\ neminem voluit tcire, et non potnit voluntas velil, seu, u l noslri loquuntur, nna re$ vo- latere. Ex quo inferebaut ceria quondam voluisse lita. Ita Maximus, dial. cit. inierpretalur dictum Christum humana voluntaie, quae divina volunias siinile Palrum, unam esse Dei et sanctorum voluntapraestare nollei. Quocirca Maximus, lib. De duab. tem. Sic Noster infra ah : Quoniam unut idemque vol. p. 103, concedil Christo voluntaics , Chrhtut e&t, qui utraque natura vt</f, ideni proindt arbitrariat duas, si censeanlur esseniinliter diver*a>, voluntati* ejug esse sitbjectum dicemus. Pholius, in ' , # Iraclalu quaquam oero ti contrarias ei advenm.
t

1039

S. JOANNIS DAMASCENI

1040

Ad hrec insuper , si cunclis hominibus velle " . fnest, ac u l quibusdain insit, quibusdam \ , insU ; procul dubio, cura id quod communiler i n , oronibus consideratur, nalura noiam in subjectis ' : ei lodividuls exprimat, bomo voiendi facullatem . habet. \ Ac rursus, si nalura nec magis, nec minus re, , cipil, sane cum omnibus peraeque velle insit, ac non aliis uberius, aliis parcius, ex natura sua proinde , volendi facultatem praeditus esl homo : ex quo * etticitur, ut cum homo virlute volendi polleai, , \ , , ea itidem naluraliier polleat Dominus, non modo , . " qita Deus est, sed eliam qua faclus homo. Sicut , enim naturam nostram assumpsit, sic el vohtnta- tem nosiram ex ordine nalurae assumpsit. Atque bac ratione Patres eum volunlatem nostram in se , expressisse aiunt.
1 m

Si naturalis voluntas non esl, certe vel personalis erit conlra naluram. Si personalis, ergo Filii volunlas hac ratione a paterna discrepabil, aliaque ab ea crit. Etenim quod personale est, personae solius exprimendse vim habet. Sin autem conlra naturam esi, defectio a naiura volunias c r i u Quae enim naturae adversa suni, deslruunt ea qusenaturae conveniunt.

, , ' , * , , * , .
n

\ , Herum omnium Deus el Pater vult, vel qualenus Pater, vel quatcnus Deus. Si quatenus Paier, alia , . * , crit ejus volunlas, aliar F i l i i ; neque enim Palcr . Filius est. Sin anlem quatenus Detis, cerle cum . , , Filiusquoque Deus sii, ilemque Spiritus sanctus * Deus, voluntatem naturac esse, naiuralemve, faten- C , dum est. Insuper, si qnorum voluntas una est, borum ', , , etiara, utPatres senserunt, una est essentia : sane, \ , \ ai una divinitalis Chrisli atque bumanitaiis volun, \ las sit, una quoque eteadem earum substantia \ \ . erit. \ , , Ac rursus, si de Palrum senlenlia, naturae discrimenin una voluntatc non elucei, necesse est, \ , , u l vel unam dicendo voluntatem, naturale discri- , , men non dicamus, vel naturarum dislinctionem . praedicantes, volunlatem unam non slaluamus. Ac rursus, si ut in divino Evangelio habetur, , profeclus Dominus in partcs Tyri et Sidonis, et \ , ingresiusdomum, neminem scire voluit, nec tamen 6lxor , laterepotuit , profccto cum divina ipsius voluntas * oronia possit, volens vero lalere non poluerit, , sequitur, ut qualenus bomo id voluerit, nec po- , \ tuerit, atque adeo, ut quatenus homo volendi facul- . tatem habuerit. \ \, , 228 rursus ,Ctim venmet, inquit,od locum, . olror aixii: Sitio. dederunt ei vinum felle mistum: et eum , Mir. guilasset, noluit bibeic Porro si,quatenus Deus,
> 7 a 9 A c 10 9

Max. Dial. eum Pyrrho, , ex Diadocbo. Greg. Nyss, Cont. Apollin, et alii, acl. 10 *ext. ayn. Marc. Vn, 24. Max. ibid. " 4oai. Max. ibid Agalho pap. epist. syn. i n vi syn., act 4 ~" n x , 2 8 ; M a l l h . , VARLE LECTIONES.
1 7 3

l Ediia . Edit. .

Deeet i n mss. plurtbus; qua tamen panicula oratio urgenlior ett

1041

D E F I D E ORTHODOXA i L I B . I I I .

104*

, sili correplus est, et cum gusiaaset, nolait bibere; , xa\ , ergo etiam quatenue Deus passionibus obnoxiu erat: sunt enim, tum sitie, tura gnstatio, passio , . , nes. Sin autcro quatenus bomo gitivii, ulique , \ \ quatenus homo voluntate Instruclus erat. . Obcdientia eju$ qui velit, et iubdttm tit. Quitt \ beatus quoque Paulus apostolus : Factus, inquit,. , \, , . wpu admorum, moriem axfem cruci , , Atqui obedientia cjus voluntalis qua revera ettv. * subjectio est, non ejuaqua? non est: oon enim bru~ , , tuiu animal obediene diceaus, aut inobediene . PorroDominuePaUi faclutest obediens, nonqtia . , , ' , tenus Deue, aed qualenua bomo. Nam qualeotii . \ . JJ Deua, nec obediens 66l, nec inobediena. Hc enim, . y| divinue Gregorius ait , illis canveniunl, quai poteatati tobjiciuntur. Igitur Cbrietua qua bono voltintate pnedUasfuil. , Voluniattum nmturmlk, am /ifcrra. Eaimvero , ' * , Toluniaiem Dataralem p r o n a D t i a a n u s , noa eam . . \ neoeaaiuie obatricUm, aed liberam dicimu. Naan , ' qaia rationemcomitaUir, ulique et llbera caU Neque * * enim difina aotum e l increata coaclionem non , \ , \ admiUit, aed ne iDteUigons quidemei creaia. Idqoo , * perspicuum eat: quia Deua, cnm nalara boous sll ; et natara cooditor rerum, et natura Deui, neqaa quam haac omoia neceasitate ett. Eequia enim baue ei necesiitatem induiit ? , , Liberum arbUrium Deo alfor, aliter angelii , / * , \ C ^nodo humMbui convenit. Sciendoin autem e s t , \ \ . \ , - arbitiii libertatem equivoce dlcl, aliter Deo COYO * \ , nire, aliter angelis et alitar hominibue. lu Deo enim , \ soperesseiitlaU modo baw* vox accipienda est :.in aA - , geUs,ita ut aggresslo habitum comitetur, nec ullam , tetnporia inlercapedioem adniiiiat. Nam cum ange 4 , . luearbilril Ilbertalem suaple natura habeat, libere \ , *- ac aineollo impedimenio ea ulitar, ut qui nec allaia . ex corpore aeoliai repugnanliam, nec quemquam , \ babeat a quo impetaitjr. In bomiaibtts denique ita, , nt habilus lempore anterior aggressione intelliga , tur. Quamris enim Hberi arbitril homo sit, eoqne ti aua oatnra polleat, habet tamen eiiam diaboll . Impreasionem, et corporis moium. Quare ctjrm propter vtm l l l i m dlaboll, tum propter corporla pondoa, aggmsio habltu poaterior est. , BMtio gl debnrnt voluntai humana Frfo , * a$$umi. Itaque , si volens Adamus suggerenll , 6 acelua aasensmn pnestiilt, volentque comedil: * ergo prima iu nobis volunias morbum coniraxit. . Quod si toiuotae priraa inorbo aubjacuk , neque bane Yerbum incarnalum ana cum nalora aatumpsit; tequitur noa a peccato liberalos non fuisie. Prsetcrea, si naturse libertalem ipse condidit.
u iC

" Philipp, , 8. " Mai. M a i . ibid.

*> orat. 56, aliquanlum a principio,

t s

Maxim. ibid. Di$p. cum Pyrr*#*

VARIAE LECTIONES. : Kal iv * , , * Deeal xa\, in mta. F Addilur in ' . "&',' . ,

1

* diequ*

iamen non $icui ego /, $icut iu. En dnm vo/mrJalft atraia tewl ei kummuu .

pawtu , dicit:

c PaUr

, trmit$mt nu celis ;

% Noimulli eodaV

nrwm

1043

S. JOANNIS DAMASCENI

1044

naiic autem non assumpsit; aut igitur opificium guum velut non boniiro reprobavii, aut ejus sanalionem nobis i n v i d i l , sicque nos plena perfeotaque curatione privavit, ac seipsum passioni subjaceutein ostendil, qui perfeclaui salulem affcrre noluer i t , vel certe nequiverit.
Non poluitseex divina et humana unam componi.

, , , , * , , , , .

Jam vero fas non est, ut unum aliquid ex duabus con2 2 9 flalum volunlatibiis dicainus, quemadmodum ex naiuris duabus compositam pcrsouam. Primum, quia composiiioncs eoruin suni quae subsislunt, non quae alia, et non propria ratione consideranlur. Deinde, si voluntalum ei aclionum compositionem dicamus, aliarum quoque naiuralium proprietalum compositionem necessario fatebimur; g hoc est, increati et creati, invisibilis et visibilis, aliorumque id genus. A l quonam landem modo volunias ex duabus volunlaiibus conflata nuncupabitur? Neque enim fieri possit,ul quod compositunt e s l , earum rerum quibus constat, nominibus appelletur. Nain alioqui, illud eiiam quod ex natnris composilum e s t , naturara vocabimus, non personam. Huc accedit, quod si in Ghristo volunlalem unam composUam dixerimus, voluntale eum a Patre disjungemus. Non eniro volunlas Patris

, . , , \ , \ , \ , \ , , \ , \ . \ ; *. \ \ , , \ . " \ , * * . . \ , , \ . composita csi. Superesl i g i l u r , u l solam Chrisli personam composilaii) dicamus, communemque, u l naturis, iia eliam naturalibus proprieiaiibus.
Scntentia
,

et eleclio

proprie

non tunt in Chritto.

- At vero senlenliara et eleclionem in Domino Q dicere non possumus, si quidem proprie loqui stu.deatnus. Sententia enim postignoia? rei investigationcmet deliberaiionem, consiliumve etjudicium, affeclto et dispositio est in id quod decretum fuit. Quam quidem afleciionem sequitur electio, qu alterum pne allero eligit et ampleclitur. Alqui Domiitus, cum purus bomo non esaet, verum eliam Deus, oraniaque perspecta baberet, nec coneideratione, nec inquisilione, nec deliberaiione gebat, neque etiam judicio ; quamobrem iiatura compa, raius erat, nt necessitudine quadam bono adbae reret, ac rursus a malo averteretur". Sic eniro et haias propheta a i t : Antequam tciat puer prceeliere mala, eligel bonum : quoniam anlequam eo-

\ (33) \ , . \ \ , \ , . ' , , \ . , \ , \ , , \ , \ , \ , \ , \ . \ \ , f} , xpir

MOicat puer bonum et malum, " Max.

Dial. cum Pyrrho*

malitiam jreproba18

xaxor, ~ , xpir* * \ , D , \ ,

Basil. in psal. XLIV, vel potius in cap. v u Isaiae. VARLE LEGTIONES.

. Reg. 3, Golb. 1 , . AHas , Mulli codd. . . . . t in Reg. 1986. Cod. S. Hil et Reg. 7, Colb. 3 \ \, .
r 1 1

NOTiE.
(33) xpoalpeeir. tero tentenliam el eUclionem. Sic Maximut Dial. cum Pyrr. et epist. 1, ad Marin., ubi oslendit adtnissa seii-

tentia et eleciione humana consequi Gbrisium memm bominem exstitisse, qui arbitralu euo affeetus cohibuerii, et in bonum el malum peraeque converli potueril. Quamobrem si quis Patrum Cbristi buroaniuti eleclionem iribueril, nibil aliud

euro signiiicasse pracler , naturalem vim appelendi, seu naluralem aniroi voluataiem. CaUerum se Tbalassio quondam respondisce electionem Gbrisio convenire, u l pro voluntate libera sumitur, quae careat omni defeclionis et mutabilitalis labe, quae libertalia nosine comes cst, non aulem ut consuUando cooimria dispicit, deque illis deceruit.

1015

DE F I D E ORTHODOXA L I B . 1
9

1046

' \, bit, , , (54) , \ \ , \

. *
' ' . \

\ , , , \

, , * , .

eligendo bonum* . Haec vox, amequam, hoc indicat, quod non more nostro ex invostigatione el deliberatione praevia, sed, ut qui Deus esset, divinoque modo subsislenliam carni tribueret, cui gecundum hyposlasim eral unilus, eo ipso quod erat, omniaque norat, suaple natura bonum habebal. Naiurales enim virlulcs sunt, ac naturaliier ei peraque omnibus insunt, eliam sinon oinnes aequaliter ea quae nalura3 consentanea sunt, operemur. Ex co siquideai quod secuadum naluram erat, i u quod conira naturam est, divini mandali transgresgione prolapsi gumug . A l Dominus ex eo quod csl conlra naturam, in id quod nalura3 conscnlaneum esl, nos revocavit * . Hoc enim est, quod bis verbig gignificalur, ad imaginem et similitudi item " . Quio piae viueexercilia et labores non ext0 u t

cogilata gunt, ut virtulem extrinseous adsciiiliam adipiscamur, 230 sed adventilium el nalurie i n i micum vilium abjiciamus; non secus ac, ferri rubtgine, quae mintme naluralis est, sed ex incuria conirahitur, non sine labore submola, naturalem ierri splendorem perspicutim reddimus. , Vocu varia significata. "Sclendum autem, , boc est, sententiae nomen variam et . muUiplicem gignificalionem habere. Interdum enim , adhorlationem significat, ut cum ait divinus Apo , gtolus : De virgmibus prccceptum Domini nonhabeo, , \ autem do ; interdum autem consilium, ut cura dixit prophela David : Super populum tuum , malignaverunt consilium**. Quandoque vero decre lum, judicialemve senienliam, ut apud Diauielem : , , , \ quo exhi impudem hoc decretum * . Nonnunquam , 7 denique pro Ode aut opinione, aut animi sensu . ^ gumiiur. Atquc, ut paucia dicam, vocabulam viginti el octo modis accipilur.
i%

. ' [']*
. Dr ofnwaHonibw

CAP. XY.
qua* in Christo Domino notiro ** tunt.

\ (55) \ . ,
1 1

Duplex ifi Chmlo operatio, ut natura. Porro duaa etiam in Domino noslro Jesu Christo opera1 1

" Iga. , ! 5 . gec. LXX. Supra lib , c. 50 Max. Dial. eum Purrho. " M a x . Diat. cwn Pyrrh. " I Gor. vn, 25. Pgal. i.xxxn, 4. " Dan. n , 15.

" Gea. Gea. i , 26.. "

VARIiE LECTIONES. Edita . * Edila . J Noster . R. 2924 ; vetua inlerpr. secundum multa; Faber $ecundum plurima. Maximug ex quo h#c desumpta aunt, vocig 28 gigniQcata posuit. NOTAS. accopit ex Diat. Maximi cnm Pyrrbo. Diximus anleliac quo sensu Paireg tradunl virluteg homini nalurales esse. Modo juval insignem Tiillii locum afferre, ex lib. De legib. Jam vero , a i t , virtus
%

(34)

Nalurale$

enim.

HSPC

eadem in homine, ac in Deo esl . . . . est aulem virlus nihil aliud quam in se per(ecta et ad summum perduda nalura. E s l igtlur homini cum iimiliiudo. Concludit, inteUigi not ad justitiam esse natos, neque opinione, ud natura cotutitutum esse jus. (35) . Porro duas, elc.

MonoiheleUe duas volendi facultates Chrisio non denegabant, sed unam actionem ponebant. Id quod accepcrant ab Eutychianig el Severianig, comra quos ab orlhodoxig pro duabus aclionibug, divina et bumana, statuendis diu pugnaium erat. Ephraemiug Antioch. (tegte Phot. cod. 226) epiglolanx acripgit ad roonacbog, i n qua congeslig Pairum

D sententiis duag voluntates et actionea evincebat contra Severianos. Idem pnegtitit Anastasius I , ejus successor libro \ , De operationi6us, cujug pauca fragmenta gupersunt; itemque in defensione epistolae Leonis ad Flavianum , citalur act. 40 gextac synodi, u l et Joannis Scythopolitani libcr , de eodem argumenlo conlra Severum. In Collectaneis rass. contra Monopbygitag, cap. 36, Severi, sociorumque e>us varia loca, afferuntur de una. Gbristi operatione : , inquil ille, epist. ad Prosdocium Me-^ dicum, \ , , , , . ** Sgnodui
Chaieedonensit, et Leo, Romanai Kccleiice anliilei, qui naturas duas in Chrislo, duasque harum lione$ difinierunl po$t inenarrabilem unUioMm,

1047

S. JOANNIS DAMASCENI
[

1048

liones dicimac. Nam u(i Deus Palrique consub- \ \ , stamialis, divinam peraeque operationeni habebat; , \ \ et ut faclus bomo et consubslantialis nobis, b u , roanae quoque nalura operationem . Alqui sciendum est alitid essc aclum, sive ope \ , \ rationem, aliud esse id quod actuosum esl, aliud , , \ effeciura, aliud deniqne operamem. Acius enim est \ eflicax et subsiantivus animae motus. Actuosum , est ipsa natura, ex qua operatio proficiscitur. Effe , ctum est illud quod aclu efficilur. Tandem operans , , ille est qui actu uiilur, sive persona. Porro non . \ , nunquam actus ipse effectum dicitur, et yicissim , \ , , \ , effoctum, actus, sicut , dicitur . Di- . , , cimus enim * , quod est omni$ crea . tio, ut res creatas signiflcemus. , Vocis multiplex acceptio. Observan- diini eiiam est, actum sive aclionem, esse molio- , nem, agique potius, qnam agere, juxta alque Gre- \ gorius a i t i n orationede Spiritu sancto* : c Si au- , , tem est actio, agetur uiique, non vero agel; et \ , , simitl alque acia fueril, desinet. > . > lllud etfam est advertendum, vitam quoque , \ acttim esse, irao priroarium animalis actum; quin , ct tolam aniroalis funclionem, sive nutriendi et , \ , crcscendi vrrtutem, hoc est vegetatricem, sive mo- , \ * , tum, qui flt per impulsum, id est seDlieniem, 2 3 1 , , \ . sive landem motum inlelleclus ct liberi arbiirii. , . Actus auiem est poteniiae perfectio. Cum itaque , \ haec in Chrislo perspiciamus, fateamur ergo buma- ' . nain quoque in eo operationem esse. Alia actuum genera. Vl nalnrarum, sic operatio , num cum unione distinctio in Christo. Aclus * \ \ , eliam dicilur ea cogilalio, quae primum in nobis ' consurgit, eslque simplex, nullamque babitudinem , \ . implicaiis operalio, raente secum ipsa et occulte , \ sensa sua producente, quibus sublaiis ne mens \ . quidein merilo dici possit. Dicitur eliam rursus \ , ' actus, earum reruiu quae animo cogilanlur per \ . sermonis prolalionem palefaclio et explicatio. Hic \ , porro non jam simplex esi et omni relaiione so , * \ lutus, quin polius in relatione consideralur, quia (56) \
9 (

Sop. lib. ; Max. Dial. cum Pyrrho. Anast. Antioch.

w

1 1

Graeci, non Laiini.

Orat. 57, aliquantuna a principio.

VARIiE LECTIONES. * Deest in Regg. 6, el expunclum esl in Colb. 1 . . . Deest arliculua in C, et Golb. 1 , iu R. 2427 ei Golb. noinine, hic et infra legitur in neulro .
a b

NOTJE. jure duas

tubjicianlur anathemati, ui qni Christum in D nibil aliud eum definiisse, nisi naturalium operathpersonas secuerint. iVon enim natnra qua m i - num indivulsam unionem el effectum, \, ttime operatur, prorsns snbstiteHt. Nimirum in \ , opus inquam, et actionem, qna tlUe primis Eaiychianis dispticebat Lconem naluram innoletcunt. Operationem quippe habere rationem dupltcem inlulisse ex aclione duplici : Agil utraunivertali$, effectum el opus, particularis. Particnqne forma cum alterius communione quod proprium lare autem, universalis nomine donari. Sed Anastae$t. sium ipsuui audiamus ex fraginenlo, quod cap. i 3 (56) . Iosaqne re$ effecia. Ad Collect. reperi el qnod Noslcr hic excripsit. ' >. . banc acceplioitem Maximus, in t. I I , ad Bfarin. revocal Anastasii Anliocb. diclum, unam Anaslasii Antiocheni, exlibro De operationibu*. '* Cnristi statuenLis, tametsi , \ , nawaUt acliones pluret doceret, aitquc
y

19

D E F I D E ORTHODOXA L I B . I I I

1050

, * , , - ex cogilatione et sermone constat. Habitudo etiam , . illa quam habet ille qui aliquid agit, ad id quod , eiticiiur, actus est; ipsaque res quae fli, actus dt . \ cilur. Alque illud quidem auimae solius est, hoc \ , vero animae corpore ulenlis; aliud corporis anima . iHtelligente animaii; aliud denique ipsum effectum. , Mens siquidem, cum pritts id quod futurum st . , , consideraril, ita demum per corpus operalur : are , \ , \ proinde aniaia principaium tenet. Uliiur enim , \ corpore tanquani insirumenlo, ipsum agens ac \ moderans. Aliera autam est corporis actio ab ani , raa gubernati et impulsi. Jam vero effectum, quod ad corpus aliinet, tactus est, et in manus accepiio, , \ , \ , , atque ejus quod eflficitur, veluli complexus ; quod autem ad animam, ejus quod efficitur veluli figu,. . , , ratio et informatio. Ad bunc moduin i n Domino
1 1

Max. Totn. I I Dogmat. ad Marin., p. 124. VARIiE LECTIONES.

Quidam codd. .
2.

ambiguitatem mulli sctpe fallantur, opera pretium , e$t examinare quot modis actutdicitur; ne audito , \ . ' nomine decipiamur, et in tignificationem aliam ab , * . ea quam sermo ferat, distrahamur. Operatio quippe dicilur primus ille molus, gui surgil in nobis, ettque * \ , \ , * siwplex, nullam relalionem imporlans, acius; mente , \ tecum tpifl, introrsumque sensa sua producente, sine . , qutbus ne ment quidem jure dici queat. Rursum , \ - ratio dicitur, manifestalio el explicatio eorum qum aic , animoconcipiuntur, per sermonis prolationem. Hac , ' r auiem nonjam immuni* relatione est, nectimplex, -, \ \ Q ' " ' ' , * ' quin poliu* in relalione percipilur. iVam ip$a quoqus , relatio quam ille qui agit, habet ad id quod agiiur, . \ , \ operatio $eu actus quidam est, ut eliam illud quod . efficilur; sicul videre licet in architectonica arte, el , , fabrili navium. Ante enim in iemelipsis inspixer quod faciendum erat, puta arcliileclut, domum, na~ , \ vium opifex, navem; tum id quod cogitarunt, adhi - bita manuum opera perfecerunt. An non censet ho . , rum quodlibet operaiionem eae agentis? omnino | piane. Atqui illud quidem anirnw tolius; hoc vero ^ aninuB corpore utenlit; istud demum corporis inlelligenle anima prcedili, ac insuper actionis e/fectum, . , _ auod eti hominis iptiut. Tale quid animo eontuere m \ \ aclionibut Salvalori* no$lri,de quibus nobisquwsiio , proponitur. Nam et tancti Patres perspecta nalura . *1 rum unitione exemptum communihominum etseuiia , sumpsere. Quemadmodum igitur alia e$t iniclti, , genlii animi operalio, alia eorpori$ aique id quod his efficilur, toli homini ex ulroque constanli com \ , nosiro, \ \ - mune est: ejtumodi quidpiam in Salvatore anim . , Deo Verbo, qui nostri causa carnem assumpsii , adverlimu*. Divince quidem naturce, dwina$ opera tiones videmut, ut cum ex puella Virgine, quce natu , ralem omnem libidinem ignorabal, proprium sibi , , \ . corput citra viri eommercium effinxit; cum solo ro 4, * , luntalit nutu aquam in vinum tran$mutavil> ei / * . id genu*: humana autem, ip$ammei inquam, qum \ , \ propria hominis est vilam, qua ad cibos appetendo * , accreltonit ergo movemur. Viia quippe est operatio, , . - el prima animali* operalio. Sin aulem operatio non plane . , essel (quod quidam fonan animo pngerent) \ , passio non foret; quod abmrdum est. Omninu igitui , - operatio eif; %td el cum i$ta, ut et naturas ex quibu$ operaiionei proficiscuntur, consideramus, simul , \ , \ que conjunyimui; sicut ex una coeunlibui naiurs personam unam tine diriiione ei confuiione agno$cimui, ita ex diversit eliam actionibus uniut Christi . quandoquidem aclut operatioeffecium perspicimw. uisve vocabutum multiplici* significationn eU, ut ob
9 % %
t

1051

S. JOANNIS DAMASCENI

1052

quoque nostro Jesu Christo, virtus roiraculorum divinitalis ipsius aclus erat; at manuum opera, c i velle, et dicere, Volo, mundare humanilalis i p sius eral aclio : opus aulem, siquidem humanam naturain epectes, panum fraclio , quodque leprosiis audierit, Volo; si aulem divinam, panum mulliplicaiio, leprosi mtindaiio. Utraquecnim actione, hoc est animseetcorporis, uoam ei eamdem, cognatam, et qualem, divinam operalionem oslendebat. Sicut enim ipsius naturas inter se unilas seque invicem pervadentesagnoscimus, nec lamen propterea dislinctionemearurn inflciamur, qriih easnumerarmis, Hcet divigionis expertes noscamus; sic et voluntatum et actionum; 232 conjunclionem, tum etiam dislinctionem agnoscimus, sicque eas numeramus,
1 1 l u m

, , , , . ' , \ , \ \ . " , \ , \ , \ , , \ , \ , \ , \ , ., \ . * \ , \ , \

ut tamen divisionem non inducamus. Ut enim caro, \ \ quamvis deitate donaia, non tamen naturac suae * , , proinde mutatioiiem subiit; eodera modo, licet \ , voluntas et aclio divinilate affectae sint, non lameo , \ . a (inibus suis excesserunt. Unus eniro, idemque est, qui et boc, et illud est; et boc et i l l o modo, boc est, divino et humano, vult et agit. Cum itaque duae in Cbrislo nalurae sint, duas \ quoque iiTeo acliones dicere necesse est. Quorum . enim diversa nalura est, horum quoque dispar est , , \ aclio; et contra, qiiorum nalura cadem est, horum , et ftclio eadem : quorum aulem una esl aclio, bo- . \ , , \ , \ , rum etiam, secundum Palres divinorum sermonum \ , interpretes, una est essentia . Iiaquc duoruni alterum sit oportet, aut unam aclionem in Cbrislo . , dicentes, unam quoque essenliam dicamus; aut, \ , \ .
d u

1 veritatig sludioai sumus, duasque cssentias ex C , \ Evangelii et Patrum doctrina confilemur, duas i t i - , dem actiones consenianee eas comitantes fateamur. Nam cuui diviniiaiis ratione Patri consubstaniialis . \ sit, aequalie quoque quantum ad actionem erit. Ac , rursus, cum idem ratione humanilalis nobis sit con- subslantialis, par eliam qnantum ad operationem , \ . \ erit. Ait quippe beatue Gregorius episcopus Nysse- , n u s : Quorum actio una eet, horum prorsus ei vie , \ \ eadem. > Omnis enim actus et operatio est polentiae . perfeclio. Fieri porro iiequit, ut increatae el creatae . \ nature una sit nalura, vis etoperaiio. Quodsiunam , , . , in Christo aclionem dixerimus, nibil afferri polerit, , quin Verbi dmniiati aniraae intelligentie affectiones, puta metum, mocrorem, et monis angores ^^ \, \ , \ . attribuamus. , \ Advenariorum evasio. Auclori* inslantia. Si Qv , d i x e r i n t e q u i d e m anclos Patres, cum de T r i n i tate dispularent, boc adstruxisse, < quorum una sit \ , \ * essentia, eorum et unam actionem esse : el quorum \ , dispar sii esseniia, bornm quoque disparem esse \ , actionem; sed non aequum esse, ut ea qiuc de d i - , \ , \ vinilate dicuntur, ad incarnalionem detorqueamus;
M T

Maub. V I I I , 5. Joan. v i , H . " Videsis PP. loca act. 10 eextae synodi byp. Esl etiam inter Basil. 45. " Max. Dial. cum Pyrrho.
1 1 M

"

Orat. denatura e l

VARIAS LECTIONES. God. S. H i l . ex emend. \ , ' . . R. 1 .

d

Reg. 2, Colb. 1 . . .

Edit. hic el i n t r a ;

1053

DE F I D E ORTHODOXA LTB. I I I .

1054

\ , liis ila respondebimus: Si de divinitate eolum hoc . * '0 a Palribus dictum est, ac non etiam post incarna , , lionem Filiuseamdem quam Pater aclionem h a b e l " , " &r , profecto nec ejusdem crnn eo subsianli erii. cui
, " , * tandeni illud assignabimus : Pater meus usqne modo operalur, et ego operor**, et : Quos videt Pairem facientem, ha*c el Filius timiliter facit * , e t : Si rwrhi non credilis, operibu* 233 Opera quce ego facio ipsa me* ,
x m e i

, )\ ,

* credite * , et :

!, , ;

tc&timonium perhibeul de

\ , \ .

el : Sicut Pater suscital mortuoi et vivificai:

ila el Filius quos vult, vivificat? Hsec enini omnia non modo eum, eliam posl incarnationem, Palri consubstantialem esse ostendunl, sed el eamdein cum illo actionem servare. \ * \ Ac rursus, si providentia tolius universi, non \ , \ solum ad Patrem et Spirilum sanclum, sed etiam \ , ad Filium, necnon post incarnaiionem epeclat, \ profecto cum ipsa sit aclio, sequilur eum eamdem . cum Palre aclionem habere. ; Quod si ex edilis miraculis Christum ejusdem \ , cum Palre essenli esse comperimus, Dei vcro , actiones miracula sunt, oporlel ut etiam post i n \ . carnationem ejusdem cum Palre actiouis eit. \ Quod si una divinitalis et carnis ipsius acilo esl, , , , * baic composila eril, atque ita, aul diversam ille , \ a Patre aclionem habebit, aul etiam Pairis actio . , composila eril. Si composiu ipsius aclio fuerit, \ . sane et natura. , Non inferri ex aclione personam, vel vici$$im. , , Quod si contendant una cum aclioue personam i n , - C duci, luin subjungamus " : Si una cum aclione * \ persona inducilur, consenlaneum vicissim est, ut , , , et una cum persona aclio inferatur. Alque ita fiet, \ , , ut sicut ires sunl personae, sive tres sanctae T r i n i \ . talis hyposlases, sic tres quoque acliones s i n t : aut , , conira, quemadmodum una esl actio, ita una quo \ . que persona, et bypostasis. Alqui sancli Patresboc una voce docuerunt, ea quae ejusdem substanlia? sunt, ejusdem quoque aclionis esse. , , Deinde vero, ai persooa una*cura actione infeiw , tur, qui nec unam, nec duas Christi acliones di, , cendas prescripseruni, proinde neque peraonam . unaro, neque duas dicere praeceperunt. \ , Exemplum Batilio aiihque (amiliare. Sed \ , el i n candeoti gladio, uti ium ignis, tum ferri \ , \ . ^ natura? servaniur , ila et duae acliones , et " , , earuro effecta. Nara et ferruin secandi, el ignis , , \ , urendi vim habent; ut seciio quidein aclionis \ , , ierri opus sit, uslio autem ignis : ac discri \ men, tum i n ferri ardenti seclione, tum in secia uslione servalur ; tamelsi posl bujusmodi unionem, , \ , nec ustio citra sectionem sil, nec seciiosine wsiione: \ , \ nec quia duplex est natufalis actio, duos proinde - candenles gladios dicinius ; nec rursus, quia um:s
4 4
, T

v,24.

Max. Dtal. cum Pyrrho ibid.

" M a x . ibid.

Joan. , 47. i b i d , 49. ^ J o a n . v, 21. Maxim, lib. De duab. vol. et Dial. cum Pyrrho. YARIiE LECTIONES.

" ibid. 25.

Joaxk

k Cod. S. H i l . R. 1 et . \ .

1056

S. JOANNIS DAMASCENI

1056

duniaxal iocensas eet gladius, ob eam causam ; ; , , substantialem borum disliaclionera confundimus. Eodem modo in Gbristo quoque divinilatis quidem . ipsius, divinaet oranipoiens operatio e s t : humani- , , \ taiis autera ipsius, humana et noslrae similis. , , ' . , Humanas porro aclionis opue id fuit, quod manu \ , puellam tenuerit atque iraxeril **; divinae autem , .' , quod earo ad vitaio revocaverit Aliud enim boc, et aliud illud est; tametsi k i Tbeandrica, aeu , \ i n Dei simul ei hominis aclione nequeant disjungi. . Quod s i , quia una Domini persona sive bypostasig , \ , ota est, una quoque operatio fulura est; profecio eiiam, , \ . eoquod una peraona sil unaquoque subatantia erii. \ 234 rursue, si operaiionem unam in Domino dicamue, aut divinam esse, aut bumanam, aul , , , neutram fatebimur. Si divinam * , Deum tantura- . * , modo ipsum ooetra vacuum bumanilate aeseremus. ' . Si bumanaro, hominem illum purum impie aelrae- , . mus. Si denique nec divinam, nec bumanam, ne , Deum quidem, nec hominem, nec Palri, nec riobis , \, . * , esee consubsiantialem statuemus. Gontingit enira ex unione identitas secuodum hyposueim, nec ob , \ . i d tamen naturarum diecrimen auferlur. Servala au- , tem naturaruro dislinctione, plane aervabuntur . eliaiu earum operationes. Nulla enim nalura est . aclionis expere. , * Actio naturalit, naturm btdex et neta. Insu , * per * , si una Chrisli Domini aclio est, aut creata w i t , aut increata; neque enim media alia operatio , . , iiiterjecia est, uti nec natura. Quare creata est, , aolam creatam naturara indicabit: sin autera i n - . creaia, solam increatam essentiam exprimet. Nam quar. naluralia suiil, ea cum naluris congruant . necesse est. Neque enim fleri potest, ut nalura , exaislat quae minime perfecla sit. Caeterura actio , natura consentanea, ex iis noa est quae exlra sunt. . ' , Qood exinde pergpicuum fit, quod eioe operatione , \ nalurx consentanea, nec esse, nec cognosci ulla na. lurapoteel.Exeo enimqood aliquid agit, naturae sua argumenlom edit,ab eo quod est minime desciscensPrarterea ai ana Chriali actio est, eadem et d i , rinarum ei bumanarum reriun erit effectrix. Aiqtji \ * nulla res eet quae in naturali auo statu manens ^ contraria efficere queat. Neque enim ignis refri \ , gerat et ealefacit: neque aqua exeiccal, et hume- \ * , ctat. Quouam pacto igitur ille qui natura Deue \ , \ eat, el natura faclas esl homo, anica actione lum ? ; miracula ediderit, tum passiones obierit ? Quod ei Ghristue mentem bumanam assumpsit, , boc est, animam ratione ei intelligentia praeditam, \ , cogitavil procnl dubio, et aemper cogitabit: ac , \ \ , proiade quia cogitatio esi raenlis aciio, Ghriftue * \ , certe, quatenua homo eet, actuoeus est, el semper \ \ . actuoeus. Chriiti patsio aetio e$t. Quin etiam sapienlis9 E l T c

** Lac. , 54.

4 9

Max. Diat. cum Pyrrho.

i T

Max. ibid.

" Max. ibid.

VARI LEGTIONES. * Multi codd. . Vetue interprea <t.

1057

D E F I D E ORTHODOXA L I B . I I I .

1058

, , c , \ . ) , \ , , \ . > , , \ \ , , , ; (57) \ , * ,
k

simusel magnus illevir sanctus Joannes Cbrysostoliius, in Aciorum explanalione " , honiilia secimda sic loquilur : c Haiid quispiam aberrarerit, si ipsius quoque passionem actionem appellarit. In eo enim quod omnia perpessus esl, ingens Hlud atque mirandum opus patravil, mortem deslruens, aliaque omnia operans. >
Christi actiones utriusque formce commnniter.

r~

|-

Jam st omnis operaiio ita definitur, u l sit nalura cujuspiam substantialis inolus, sicut barum penti tradiderunt, ubinaro tandem aliquis naturaro immo* bilem, aui operationis expertem novit, aut ejusmodi operationem invenit, quae polenlia naiuralie motus non csset? Unam porro naluralem 235 actionem Dei et creaturae, nemo prudens concesser i t , auctore beato Cyrillo . Nec enim humana na tura Lazarum a moriuis excitat ; nec rursne lacrymatur divina potentia (lacrymae siquidem h u maniialis propriae sunt; vita autem, verae illius ae subsisteniis vitae): sunttamen utraque bis communia *, qnia una eademque persona est. Nam unus quidem Chrislus est, atque una ejus pereona, seu bypostasis : caeterum duas naturas babet, deilalie nimirum el humanilatis suae. E l quidem clarilas naturaliter ex divinitate prodiens, utrique subslantiae communis effccta est ob persona identitatem; et rursus ob carnem, quae humilia erant, utrique naturae communia fuere. Unus enim et idem est, qui et hoc et illud est, nempe Deus el homo;
8 1

, , , . ' , . , \ , , \ . , , , . , \ , \ , \ > , , ' \ . *

1 1 1

\ , Q ejusdemque sunt, tum quse divinitati, tum qutt conveniunt. Elenim divina eigna edebat, , \ - humaniiati ' at non sine carne: caro rurgus hurailia, at non , \ , seorsim a divinitale. Nam et palienti carni conjuncia erat divinitas, impassibilis perseverans, . rursus operanti Yerbi divioitati mens sancia passionesque salutares reddens et perflciens : ac copulata erat, cogilans et intelligens ea quae peragebantur. ptv At divinitas quidem corpori praerogalivas suas impertiebat, cura interim ipsa corporis dolorum
4, e

H o m . 1.

Lib. xxxu T/ie*., c. 2. Gitatur act. 10 sextae synodi. VAR1A2 LECTIONES.

" Joan. x i , i .

Leo, epist. 10.

J Cod. S. Hil. ct aliis deesl apud Cbrysost. legilur, , . 1 . . Sic vetus inierpr. alterutrorum eommunia. Reg. aller

Quidaro .

p.5*>i) niiebantur : Cum archisynagogi filiam suscitavil dicend* c Puella, surge, > tenuit manum ejus; jussu quidem vilamreddent, quo omnia condidit, lanquam Deu$, itemque proprice carnU,
% %

tbeleta? post Severum boc Cyrilli loco (in

(57) .

Unam porro, elc. Mono- D derct

Joan.

inus, Dial. cum Pgrrh. nocnon epistolis ad Nicandr. el ad monacbos Sicil. reponil sanclum doctorem alio loco, (Thes. lib. xxx)i,asserl .2 )dixis6e, \
* Unam facloris 1 facturat operationem eue prudens nemo concesterit; el rursum, eorum qux dtversa naiurce $unt divenam esse operalionem : nec non, quas sutu ejusdem operationit,
t

congenerem per utrmnque operationem edens. Maxi-

* , unam et

ejusdem lubttaniias, Quamobrem Cyrillum, ut osten*

unam esse operationem divinitatis , sive cum carue, sive exira carnem, unam dixisse quaa per ulramque edita sit, quarido Yerbum assuinpta carne, non solo jussu, miracula patravil, sed et contaciu, corporum more, ut palain faceret carnem suam vivificam csse, quae sufipsius, nuu alterius essei; eo lere modo quo ignis unilus eum ferro eflicit, u l ferrum comburat, adeo til aduslio ferri, ipsius, ncdom ignts, propria sii. Basilius anle Cyrillum, omniiiin forsan prinius, exemplum boc adhibucral in bom. in Clir. Nat. Scholiaslcs in Culleclan. cont. 8evr. c. 20, ad bunc Cyrilll locum observal, , nibil esse aliud, itisi unum , effeclum, quod a Verbo contactu carnis edilum s i l ; qtiinimo addendo \ * , naturai propter diversas aciiones i n nuiese.

1059 S. JOANNIS DAMASCENI 1060 immums maneret. Non enim, quemadmodum Verbi . , , \ divinitas per carnem operatur, ita etiam per divi . " pilatem caro ipsius perpetiebalur. Divinitalis enira organum caro fuit. Quanquam igitur a prima con- . \ * , ' ceptione nullum omnino inter ulramque formam divisio locum invenit, verum unius personae aclio- nes, quovis tempore editae sint, ulriusque for- , mae exstilerunt; nos tamen ea quae cilra separa- , * , , liouem gesta sunt, nullo modo confundimus, sed quid cujusque formae esset ex operum qualilate . cognoscimus. ' Verbi nuiu humanitas sua extequebalur. Quocirca * Christus secundum utramque naluram , \ auatn operatur, ac in eo utraque naiura cuin a l - \ , terius cominunione operatur : Verbo nimirum quae Verbi sunt, cum auctoritate et potentia deitatis , \ \ efficienle; hocesl regia omnia et quae principatum , decenl : corpore aulem, quae sunl corporis exse- , \ - . , quenie, ad Yerbi sibi uniii, cujus etiara proprium factum est, arbitrium. Neque enim suopte nutu ad * \ , , * naturales affeclus prosiliebat, nec rursus molesla refugiebat, ac delrectabat, aul ea quae exierne i n - , gruebant, paiiebalur; sed secundum nalurae con- , \ dilionera movebatur, Verbo volente, cerloque \ ^ consilio permittente ipsum pali el agere quod . proprium erat, ut per opera veritati nalurae fidcs astruerelitr. Eumana Christus divino modo agebat, et e con" tra. Quemadmodum autem eupra quam sub\, \ gtantia ferat, virgineo partu subslantiam induit, g , \ \ ila etiam supra quara ferat humana conditio, ea , , qua? bominum sunt agebai; ut cum in fluxa mini , meque slabili aqua terrenis pedibus gradiebatur, \ . DOH u l leme inslar aqua obduresceret, sed u l eu perexcellenti divinitatis potenlia iia comparareiur, , \ * \ ut nequaquam diiflueret, nec corporeorum pedum \ * * graviiali cederet. Non enim humano roore humana , \ * * , taclilabat, qui non homo solum, verum et Deus \ , \ esaet (unde passiones quoque ipsius vivificae fue.
a 1 4

runt et salutares) nec divina rursum divino modo agebat; 2 3 6 Quippe qui non Deus lautam, d insuper homo erat: quamobrem taclu, el sermone, aliisque ejusmodi adminiculis, divina sigua patrabat. Monotheletarum retponsio. Nulliut rei ttatut ex ' comparatione cognoscltur. Sin aulem " quis , \ dicat: Non subtnovendae humanae actionis gralia , ' (58) unam in Christo aclionem dicimus; sed quia hn> ,
m

" Leo, epist. cit. * Dion. cap. 2 . De dw. nom. ei epist. 4. , Max. Dial. cum Pyrrho. ' Edita . VARIJ2 LECTIONES.
N O T J S

(58) 'AXV . Sed quiaactio humana, etc. D l i t : Instrumentura aut naturale est, aut arlifi Nimirum iminim ex Dial. Maximi cum Pvrrho Pyrrho d discimua scimua ha> h * . ** . i " . . . J naturale ^ " , ! non 1 " ciale; al h humanitas insirumentum reticorum bunc fuisse sensum, naluram bumanam est deiUlis, cui coaeva non sit, ut corpus anim. iMtrumenti loco deiuti fuisse, pasiiveque, ut DOInstmnienlum item arlificiale inanimum est, et a airi aiunl, se babuisse in aciionibus Cbrfsti, eive moventeaejiinctum : humaniias veronec inanimum naturales esseut, sive natuneyiree excederent; et quidpiam est, nec a deitate Verbi dirempta. (^elesicul insirumenti et moventis una esl aclio, sic una rum instruroentiim conjunclum diviniialis erat h u qnoque fueril deitaiis el humanitalU. Quod MaxiDianitas, quando Christus miracula edebat, nee DU8 in Opubculis Polemicis, p. 51 ei 52, ila refcltamen nalurale crai, nec artificiale.

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I I 1061 10 * , mana aclio, ut conlra divinam actionem dislinguilur, dicilur passio, hacque ralione unam in Chrislo , \ , ' actionem docemus; reponemus eadem quoque , ' ralione illi qui naturam unam asserunt, non t o l , . lendae bumanse causa hanc aslruere; sed quia huraana natura, cum ex adverso divina nalura distinguilur, patibilis dirilur. Absit aulem hoc a . , , nobis, ut ad humanam actionem a divina distin, . guendam, humanum niotum passionero aopellemus. . Nullius enini rei, ut universe dicaro, cxalanlia aul status ex comparalione el collatiune cognoscitur, aut definitur. Hoc enim pacto res quae aunt, sibi \, \ mutuo causse esse invenirenlur. Nam si, quia divi\ , nus molus actioest, idciico etticitur ut hunianus passio sit, procul dubio eliam mala eril natura , , \ - ^ bumana, quia divina bona est. Et vicissim e con irario, si quia humanus molus passio dicitur, d i , ' \ , \ vimis proinde roolus actio censelur, iia eliam divina natura bona erit, quia humana mala e s l : ) , atque ita creaiure omnes make erunl, mentilusque Mar. reperielur ille qui d i x i t ; Et vidit Deus cuncia quoe fecerat, et erant valde bona . , Varia nomina humanam actionem declarantia. - Dicimus ilaque " sanctos Patres pro subjedis . sibi consideralionibus humanum motum variia , \ , \ , \ , \ modis appellasse. Eum siquidem et polentiara, et , \ , \ , - opcralioneni, et differenliam, el motum, et pro , ' \ - prietalem, et qualilalem, et passionem nomina , , r u n l ; non ideo lamen ut illum contra divinum mo\ - Q tum distinguerent; verum potcntiam quidem, ut , vis est conservairix et invariabilis; operalionem , , , \ autem, ut quae ceria noia rem expriiuii, ei undique , \ , absoluiam in omnibus qua? ejusdem speciei sunt, , . simililudinem declarat; differentiam vero, ut dis , \ , - criminanlem; molum , ut manifestantem ; pro, , prietaiem, u l constituentem, el quia illi soli, el non , , - alii insil; qualitatem rursus, ut informaDlem; * - passionem denique, quia movendo Gl. Omnia \ enim, quae ex Deo, el post Deum sjjnt, ea ralione , . patiuntur, qua movenlur : ulpote quae non ipsa ' molio, nec ipsa virtus sunt. Quare, sicut dictiim , > , esl non ut ex adverso distinguerenl, ita nuncuparunt, sed secundum rationem quae ilM ab universo rum effecirice causa conditoris more indita ftiit. , , D Mam qui d i x i t : Agit enim utraque forma cum , , \ alierius communione, quid aliud fecit, quam qui d i x i l : Et cum jejunassel quadraginta diebus, posiea ; ' . \ ' eiuriit (dedilenira ualiirae quando voluil u t q n * , \ , ' \ sua crant agerel ) aut qui diversam in ipso actio. \ nem praedicarunt, aul qui duplicem, aut qui aliain ' , ; atque a l i a m ? 237 Ha3C quippe, mutalis nominibus acliones duas significant. Nam el numerus, baud raro permutatione nominum indicatur; quemn 0 1 1 eo 61

Gen. i , 31. Maxiroi responsio in citaio Dialogo. Adv. Apoll. Cbrysost. Hom. in S. Thom.
1 6 17 61

* Leo, epist. 10. Malth. i t 2.

t

Nyss.

VARIAS LEGTIONES. Deesl in omnibus mss. Edha et nonnulli cod. , Edila . 4 Ediia et niss. . A l GoiubeuYius legenduui monuil. Edita, .
0 r

1063

S. JOANNIS DAMASCENI

1064

admodum el dicendo, quod divimtm ct humanum est . Differenlia enim rerum earum est diflereatia, qua intcr se differunt; qno aiilem paclo differant, quae non sunt? C\P. X V I . . . Adver$ns eo$ qui dicuni: Si duplicis natura el actioni* () , e{ homo, neceste est tres etse in Chrislo naturas, (, tolidemquc actiones dicere. . *0 ' , Quivis homo duplicis nalurce. Quivis homo, , \ , \ cum ex naturis duabus, pula anima et corpore, compositus sit, eaque in seipso invaribilia habeal, , , \ , duae subinde oaluraj diceiur. Amborum enim proprieiates, eliam post unilionem retinel. Ncque . , , * enim corpus immortale est, sed interilui obnoxium; nec aniina mortalis, sed immorlalis : nec rursum , corpus invisibile esl, nec anima oculis corporeis , , \ , conspici polest: sed haec quidera rationalis, i n - \ , , , \ , \ lelligens, el incorporea est; illud aulena crassum, . , * \ . aspeciabile, et ralione carens. Non ttnius autem iiaiiira? suni ea, quae essenliae ratione cx opposilo dividuntur non ergo anima et corpus ejusdem sunt essentiae. Ac rursus, si animal ralionale, mortale, honio \ , est; omnis aulem definilio subjecias naluras ex- plical : profeclo cum non idem naiura frit ra- , tionalc atque mortale, sequitur ergo ut secun . dum deflnilionis suaj normam, boino non sit unius . Batura?. , \ Unius nalurce omnes hominet snnt sumpta natura , pro specie. Quin el omnes res creatce. Neutro tnodo in Christo una nalura ett. Quod si qtiandoque , unius nalurse bomo esse dicalur, tuuc speoiei loco * naturae nomen usurpalur; ut duin dicimus, nulla , \ naturae difleretuia horoinem ab homine discrepare; \ , \ ; imo cum eodem modo omnes bomines coagmentali , ' . aini, ex anima el corpore compositi, singulique \ , \ duae sint nalurae, sub unam proinde deflnitionem , , redigi. Neque id a ralione alienum videlur; quippe C , cum sacer Atbanasius, in ea oralione, qiiara scri \ psit adversus iilos, qui Spiritum sanclum impie *, \ deprimebant, unam omnium rerum condilarum, qua , , aiint conditc, naturam esse dixerit, ad hunc mo . \ dum loquens : Quod autem Spiritus sanclus , , :\ aupra res creatas emineal, aliudque sil praeter , . *\ crealurarum naluram, ac proprius divinilalis, hinc \ ,
1

CyriH. m Joan. lib. . VARLE LECTIONES.

R. 2926 , ila^mendalum in cod. S. H i l . * Deest in quibusdam mss. Locus bic verbis tolidem non legilur apud Albanasium. NOTiE. (39) . Adoersus eo$, elc. D non acceperil, vel non cuslodierit iocolumem. hcram solvit Severianoruiu argumentaiioiiem, u l , Subjungit : quarovis koino ex rebus diversie naiur&, anima , , gcilicel el corpore, conglet, una lamen bumana na, , tuia sit, idque ob rationes easdem quas , cap. 3, * AUera vero partium in parles tiia t i u l i l ; adeoque proprie loquendu duas laniuimuodo divitio non e$t ejus brevitatu quce fidei doctrinm naiuras babere Christiim. Favel Leoutiii, lib. De conveniat, neque sermoni* secundum Evangelkm ecf. act. 7, et lib. Conl. Nesl. Eulych., ubi abbreviati, sed %cepl\cm tpeculalionis observai haereticos ha?c objecisse, non u l duaa na- , , luras aslruerenl (nam el nos, iuquil, - ma el corpus non $mt Chrisii parles , pariu , hoc amplectemur), sed ut evincerenl, unain partes: altoqui non tres solum, sed plures natura$ esse Chrtsii naluram, non dnae, Dominuroque alie- Christo confiteri oporteat. Leontio Moster attAragatium facereota noslra natura, quam vek ab inilio lur. '

1065

DE PIDE ORTHODOXA LlB. I t l .

10

. \ \ , , \ . , \ .

rursiim perspicere licct. Qitidqtiid enifll commmiH ler, ei in multis considcrattir, nec alicai uberius, alicui parciug inest, essentia nominatur . Quia igiliir omuig homo ex anima et corpore compoeiuis eal, ob eani cauaam una oninium nalura d i c i l u i . In Domini autem persona 2 3 8 natnram unani dicere possumug. Nam et utraque nalura proprieialem naltiralem, eliam posl unitionetn, retincl; nec Christorum gpcciem reperire sil, Ncque enim alius ex divinhatc et humanitate Cbrisius exsiitit, qui idero Deua essct et homo. * ' Ac rursus : Non idem c-st secundiim speciem , \ ' * - unum esse, atque iinum esse sceundum corporis . ' , et anirox substanliani. Siquidem uflum secundtini bominis specicm, ex&ciissitnam in omnibus boini , , g nibus gimilitudinem oslcndit: at uitum secundmn , animac ct corporis esscnliam, ipsutn illorum csse interimit, eaque prorsus in nihikim redigit. Aut , , enim alterum in alterius essetitlam migi-abit, aut ex aliig aliud efficieiur, ac sic ambo mtitabtintnr, \ , \ , . ' aut intra roelas guas consislemia duas naturas con* stituent. Non enim quanlum ad egscntiatn altiiiet, . \ , idem sunt corpus el res incorporea. Qiiocirca I U S \ ccssc non est ut, qui unam in linminc essentiam , dicimus, non proplcrea qtiod eadem qualitag stl , \ aniinae et corporis, sed propler exactissimam indi, viduorum quae ad camdem speciein rcfcrunlnr sequalilalem, unam quoque in Christo, ubi gpccies . ejuginodi nulla egt, qua miilue pergona? conliiicanlur, dicamug naluram. Iluc accedit quod onmia composilio ex bis quai " (40)
1

* Epist. 2, ad Serap., versus finem. VARIJE

u

LEGTIONE9.

Mulli codd. bic c l infra .

NOTJE.

(40) *Eti . Huc accedit, elc. C Uaua et tapides, el ferrutn, $% WM utbo quodHbet Consimilia suut quae reperi i n Collecian. saepe lau- alrud corput ex qualuor elemeniis coaluerit; rurtum* datig,cap. 10 : (forte legendum que tsla ex maleria et forme, adeo ut mauri* ti , Heracliani Gbalcedonengtg, cujus ad formuprima corporum elementa sint: Ka\ ' Soiericbum fragmeiitum babelur in ii&dein Collecl. El quibusdam interjectis , ait : cap. 17, quemque Sophroniug i n Epist. ad Hono- , \ , riiim cilarat, u l el Maximug epislola ad monacboa , , Sicilia?) : - , \ , iiquit, . ^ , \ , , , , , , , , * , \ . * * " * ' - , , \ , \ \ , , , \ ' \, , ^, \ , * \ , , , , , , \ , , \ ~ , D \ \ , ;. " \ \ * Omnt quod Quando igilur de printh ei timpUci* compositum etl, ex iit componi diciiur, qua ad $ju$ bus corporibu* loquimur, tum ea, ce* tolnm mtiquod compotitioncm proxime assumunlur ; quce simplicim accipienie$, mattria et forma eonttitmi reperimm$. quidem suni, el t?t compoiitione toiius, ac contemSin iUa tpeclamms, qum poil prima $impiiciaqne # peratione cum toto, ralionem habent elementorum, quuntnr, tunc prima kmc #1 iimplicia, quce dicebth et$i forte in teipsis tptciata compotila sunl v. gr. mus element*, mici, $x qnibut absoltn corpora domus in exempluin praMiiualur: ea porro ex lapidieimus. Rurtmm vero, ubi eotuiderandnm ebjieitur dibut, ligno, ferro, el alia qualicunque nalura connobit *liquid quod ex corpore et atioquopiam coaltfecta e$t: al prudens nemo, ul reor, dixerit miquam, scat, ut puta ex anima et corpore, lune nequs clemen* ex muteria el forma tonslare domum, quamvit ei torum, neque forliori matiria et form* rttpectum PATROL. G B . X C I V . 34
% % 4 t

1067

S. JOANMS DAMASCESI

lffiR

proxime c o m p o n u i i U i r , conslarc dicilur. ciiim * flomuin ex aqua el lerra, gcd ex lalcribue iH ligntg oixov ; v.&\ , * consfruetan) esw dicimug. Alias d w n d i i i n forel * . bomineio ex quiuque u l miiiiuiuui naluris confla , iuin esse; uempe ex qualnor elemeniig et atiiiua. , . Sic et in Domin* ottro Jcsu Cliritto, non partium , paries gpeclamug, ged quae proxiine conipo&ila guul; , boc cst dmuilalftui el bumanitatciu. , \ . Oeinde vero, gi, quia boininem duabug naiurig , congtarc diciuius, trcg proinde in Cbrislo nalurag , dieere cogcmur, vos qnoquc qui cx duabiig nalurig \ , botuiiiem cg&e dicalis. Cbrtsluin ex Iribus aaluris * coinposUiiiii essc iiidein aggcrctig. Quod eliam de . $ atlionibus dicciidum c r i t : couscnlanea enin na- * 6 > tura? actio gii oporlel. Quod aulem bomo duplicig \ , * nalur dicalur c l s i t , teslis est Gregoriug Tbeo- , , * lagua : c Diue eiiiui, inquil, natura suul, Deu et * \ boiuo : quaudoquideui duae quuqoe anima ei cor * c ( pus . Ac rureug in Oralione de bapligaio hax \ , , a i i : c Cum aulem duplici nalura conslemus, anima , , ' n i m i i u m et corpore, aliera quidem visibili, allera \ . aulem iovisibili, duplex quoque egl baplisrous, aciupe per aquam et gpirilum .
B l v

CAP.
239

XVII.

. ' |3A'J. . (41), , , , ,

De eo quod carnis Domini natttr* el toluntas deiftcata *. Carhh Cliristi deificatio, ut intelligend*. Illud

aulcm gcire nperae pretium cst, quod Domini caro Episl. 1, ad. Clcdon. * Edit. .

' Oral. , non longe a prir.cipio. YARLE LECTIONES.

NOTiE. Itubemus, ted eorum quce proxime in composiliovem C * , venerant, hoc e$l corporn el animce, compagem enun * i M i M t * , nee raliotum habemus uiriusque illius com . potiti (nam tl ipiammel animam muilarum e**e par- % I t a i i i (erunt), nec in hominis composilionc, ulia eo, tum mentio fil. Porro non imaginem aliquam u i M n f c u , q*a ( ) . Uludsctreoper&preliumeU.Theounionem hanc per(eete referat. Nihilgminug aiiqmmm logus orai. 58, 59, 42 ei 51, propler gubslantiaafferre tenlabimiu, qu $t$i exilitmt* $ua wiyaMnt leui, u l loquilur, unioncoi, qua bumanilag a divimagnitudinem non asuquilnr; dt cMero lamen o4q*$ D i l a l e pervadilur, carueui Chrisli , detfi$imilitudinem magis accedit. Ex. gr. *ibi fingat o/ttalam egge, u l episcopi Orienlis epist. ad Faul. quU unwersum qui tub ceelo e$t aertm uictndi, ul Samogal, dixeranl. Hanc vocem, qua poliut tgnem e$$e : granum $inapi$ ( a p v d EuEiilycbiani abulebanlur, sinccro gensu, oribodoxi thym. ferri) aul milii tn ingentetn hune ignem proexpHcarunt, queca Nosier bic edisserit, ei jici; uecetse erii ul eju$ quod valentiui #, qumlivariig exemplis declararttnl. CyriUus in scholiis, tatem accipial, nihilque ette videatnr niti ignis; catbQHim aflert; Tbeo^Joius Ancyranug, ferruin, ces, quamlibel substanlias ralio *ub$istat. Pari modo AargcaluDi ca<ideoa; Nicephorus CP. adv. episi. mana natura, Deo verbo untia, lam arcie prm$e*$ Eugebi^, c. 50: Soiare corpui , est ui ne hominis nalura eue ampttus nideainf, ^ \ ^ hocque tensu Palres dictre non dMtarnnt, neturam
1 % f

. Aoagiasiug I Aiilioch. cpisl. ad Scrgium grammai. ulv , inquit, * , j w p i a v , * * , , , * , , \ . , , , -

n v

humanam esu deificaiam ; quanquam $a icmfer*lione, u l tubsianlialem differentiam m t a f t r i i iwtiuniem. Non enim lecundum. primtriam $ui rmii seipsa deumt, quia e4 ipt* dwina nmiivrm wbm alieraiione permamU in $u$c$ption mmum n*Uwm: id quod omnis Scriplura divwiiut intfhalm CM/8r-

mai. Haec Anaslasiug in Collecl. c i u t i i g , e i a w i d Eulybm. l i b . n . Panopl. t i l . 7. Niceptores t P . deilicaiionem lianc plene peractam docel i n reaarreciione : \ , . , quando exuia corrupiioni el nu>rtmUuti,
meiimi euro tran$formabm #if.

106

D E F I D E O R T H O D O X A L I B . ~ .

1070

, , \ deifieala t i l , cjusdemque dciUlse conaors, quin et , * Deug esee dlciuir (sic enira Grcgoriua Tbeotogua , , , - loquiiur : cQuorum ailerum deilate denavit, alierura deiute donaium est, et, audacler 0team, e, iw *. \ , \ . , dcm deitalis consors. Quodque et id q i H N ^ u a x i l , , ' hook) facluni sit, el Deue, id quod unclum e s i . , ' * N M eb naliirae inuuulalionem, aut conversionem, , - ant allerationem, a u i confusionem ista dicunlur. , \ Nec em hatc verba Halur* Diutaiioncm ullam sigitificanl, sed polius dispensaliouis tjniouein, seu , \ - aecundum byposlasbn, quatenus i l a Deo onjuncla ' cal, o t ab co divelli BOH &: a l q u e o b id eliam , - qvod nalurae inter se viciseim i i B t i i c e n l , voluii ferri quoque dicimtts ignilionem. Yclul eniin buuiana;, * ijoatm cilra mulalioneni et conversioncni conliie, . - mur ; sic item carnis deilicalioiiem faciain essc \ , censemus. Nequc eniia quia Ycrbuin caro facluiu , \ * ett, proplerea c diviailatis suse gradibus, divinisqnc , 11 compelcnlibtis doiibus cxcessit: ncc rarsus caro , deificaia, a natura siia vel naturatibus suis pro ' , prietatibus descivil. Nani post unitionem, lum na ' ' larai inconfusse, luro earum illaete proprietatea , sunt. Caro aulem Doaiini divinarttui actkmtim opi, ot' - bus affluxit, ob sincerissimam illam eum Yerbo uiiionem, quaj cst secnndum byposlasiin : sie l a , mcn u l proprielatam naturalium jacturam nullam , ' pertiilerit. Non enim propria v i , sed ob uniinm sibi . Yerbum divina palrabat; Ycrbo nimirum vim^Jwam per illam exerente. Nam el candens ferrum eo non urit, quod nrendi vi a namra pollcat, sed quod ex conjunctione cum igne vim eam conlraxerit*". ' , \ - C ilem deificata votuntas hnmana. Iiaqae ea ' dem caro suapte nannra morlalis erat, el ob bypo. \ (42) , staticam cmn Yerbo unionem, vilam 240 conie , rebat. Consimili modo volirntatis queque deiAcatio, ' \ - nem doccmus, nou quod naturalis molfo imniulata , \ - fuerit, sed quod divinae ipsius ac praepoienti voltin * 6V tati onita sit, Deique facti liominis vohmfas m , serit . Quo etlatn facitim est, m cum latere vellet,
4T

< 9

*' Gre^. oral. 42. " I d . orat. 59 ; Max. lib. t)e duabut volunialitrnt. Greg. Naz. orat. 5S, p. 595. YARIJ) LECT10NE8.

Max. EpisC.

ad

Nicandf.

* Nonnulli cod. . Alteri lectionl favent edita et mds.Nazianzenl. 7 Colb. 1559 . Sic quoque infra i n eodera cod/ et duobus avliis Colb. ti Regiis pene Ofnnibue, nec noe in cod. 8. H i l . ei in N. . zianzenus, orat. 36. Domini vcrba bacc :
( ).
M

t^r.Con$imHi$

modo, elc. Na- D quamobrem

Nonde-

, ' , * Illiu$
uippe voluntas Deo adversalur, quce tola dei-

uendi de coelo ut (aciam voluntatem meatn, ita exponit : Ni$i abilloqui descendit, sermo hic haberelur dicere pos&emus terba hta velut ab homine efferri, qui non inlelligalur esse Salvator.

cata

sit. Maxiinus ep. ad mon. Sicil. observat

ne v o l u n l a a u n a i n f e r r e t u r ,

Aaasiasium Anlioch.,

legiase Deo; veruia p a r i k i p i o a l i u d a deiute importare, quod deiflceiur, s i c o l a l i u d efri quod acccndU, ei aliud accendil u r ; a l i u d q u o d i l l i u u i B a l , etaliud quou iUttBiinaiur;

ulud, quod per aumman nionem deificalur, ab cssentiali sua differentia non desciscere. Galerum negant Palres debere dici bumanana Ghristi naturam , ne Chrislus, veluli numiua gentium, consecratus in Deum ccnseretur, veluti fideles senlire Neslorius garricbat, teste Cyrillo, lib. n conlra ipsum, pag. 48, cum ipse potius buic errori impegisset . * , ait Proclus, orat. de beataVirg., .
homintm i* Deum conncratum

Dtumcarntm facium^onfiUmur, sier excepit cap. 2.

Quod dictuib Ro-

vradicamu$

ud

!<m
T0

S. JOANNIS DAMASCENI

1978

id ex se non p o l u e r i l : quia ncmpe Deo Verbo placebat, u i verc sibf tnesse bnmattte roluniaiis inflrmitaicm ostcndercfl. Rursumqfle volendo lepreai mundaiionem p a l r a v i l " , propter uniouem CHIII di?ina voluntate. Scieiidum auiem esl, naiurae el votantatfe deiftcatinue, pcrquam liquido et expresse duas nalurae cl volunlales declarari. Sicut enim ignilio non rei ignit natitram i n ignis nataram mntat, verum el idqwod 'igmtiim est et id qtiodigiiiiam feoil, estendit: sic eliain deiHcaik) non unam couiposrtam naluram lach, eed duas, unionemque secundum hypoeiasim. Ail quippe Tbeotogus Gregorius : c Quorum allerum deificavit, allerum deiiicattim est".> Dicendo eniia, quorum el alterum, atque duas profecle res indicavil.
CAP. X V I I I . Iternm de duplici naiura voluntale, Uumana, arbilntqne ul ipta liberlate; duplici. in Cliritto wmatle iiem, scieuiiaque, A$$umpia el sapientia

, , . , * , , , \ , * , , \ ' c Qv , * > , , , , . . ' [ ] .

r

, , .

rr,

(43) \ , , clrix fierel diaboli. Quan.loquidem Christum , * perfcctum Deuiu ac perfecluni bominem dicimus, , . plane omuia quac lum P a t r i , lum Malri naluralia , siuii* ci tribuamus. llomo quippe faclus e s i , u l quod victum fucrat viucerel. Haud enim cjus iin- 4ecilliiaiis crai ille, qui omnia polesl, quin omni- * * ' , , \ polcnli sua virliile bomiuero ex tyranni doininatu . eripere valcret. Yerum tyrannus qucrelae occasio , nem babuisscl, si poslquaiu boroinem ipse viceral, illata vi a Deo spolialus essct. Quocirca Deus pro sua misericordia, et erga bomines bencvolcnlia , ^ bomo fit, quo simile similis opera inslauret. Anumpta anima atque ment humana , conira "Oti \ , Apollinaritias. Quod aulcm homo sil animal ra- * , iione ot inlelligcnlia pr&dilum, ncmo ierit inficias. ; VJuinam igiiur factus esl bomo, si caniem inani. iuaiain, aui expertem rocntis animam wiscepit ? , , \ Hoc cmm nequaquam bomoest. Quid verorursum ; , . ex assumpia ab eo humanitale emoluraenti ad nos , rcdiit, si illi qui pnmario contraxil labem, salus allala non c s t ; neque id actum fuit, ut per con- , ^ , junclioncm cum divinilale innovarelur, el robur ' -^, oblinerel? Nara curalum uon fuit, qnod assumplum , . , . non c s l ; quaprofler lolum horainem assuaipsit 4Uamque adeo ipsiua parlcni quae obnoxia morbo fueral, ut toli salutem largirctur *. Nulla porro mens usquam fuerit, quae sapientia et cognitione deslilula s i l . Nam si iners el sirie motu, nulla prorsus ralioue exsUlit.
7

241

Mens in homine

'

et D

* '

carmi medta. llaque Beus Verbum \ id quod

n

> . ' ,
7 1

* Marc. , Matlb. v m , 3. " Grftg. Naz. orat. 42. Maz. carm. scuar. adv. Apollin., epist. ad. CledTel alibi. VARLE LECTIONES.

Grcg. Nat. Ad

CUdon.

Greg.

NOTiE. aclione, uno ictti animae ejus eubslaiiiiam pertae* (43J . Quandoquidem Chribani: Nuita quippe nalura operathnis , *Zum, elc. Pugnat hoc toio capite conira Apollinarisias ei Monotheletw. Nam slcut illi ChrisiiHH ani- ubi nmlU , nuila ibidetn naiurm aff oporlei, inquinnt priaci theologi, qnorum teslimoma rationali spoliando. d&vinaiii valunUtero eoiam nia t. 11 O ^ r u n S. Maximi habeniur, p. 1*34. agnoscebant: sic isii dempla humana voluntale et
i

* Abeat illaiio in mes.

1073

DE F I D E O R T H O D O X A . t l B :

III.

J0T4

; \, - ad sui iinagincin eral inslaurare \olens, faclus e*t ; (44) \ homo. Quid vero illud fuit quod essel ad iiuaginem, , , , . prseterquam mens ? Itane omisso potiori, quod de vot , terius eral assumpsit! Mens siquidem in Dei el \ / carnis medilullio e a l : carnis nimirum, ut conlu , bernalis; Dei auiem, u l imago. Mens ilaque menli . juugiiur, atquc inter Dei purilaiem et carnis crassiliem inlercedit. Nam si Dominus aninjam H i e u l f i vacuam assumpsil, bruti uiique ajiimam assumpsit. Ei Apollinariilarum objectio solvilur. Anitna e4 caro> , , pro homiue in Scriptura. Quod si evangelist* Verbum carneni factuni fuisse dixit, sciendum esl , in sacra Scriplura aniinam nonnunquam bominem ; appellari, u l in iHo loco : In upiuaginia quinqtu . * " animabut ingrettus ett Jacob in JEgypitim Nou . , , ' . \ ' & nuoquam ilem carnem, u l esl illud : Yidebil omnis , carosalulare / ) * . Ac proinde Domiuus, caro ; inanima, nec menle vacua, sed homo factus ftil. \ #, , AU quippe ipse : Quid me cccdis, hominem qui veri . talem loculus sum tJo&ii ? Assumpsil igilur car17

ncui aniina raiionali el intelligenle auimaiara, quaeque, slcui carnU principalum lenebal, ila rursu divinitaii pnrcbat, abeaquc rcgebalur. VolutUas hutnana Christi dmnce subdila. - A l , \ , , ' \ qui ille quidem naluraliler, ei ut Dcus, ct u l liomo, babebal u l vellct: caeterum divinam ipsius volun , , ialem buraaoa sequebaiur, eique siibdiia erat, u l , . quae propria senlenlia non inovcrelur, verum ea , demum vellel, q u * divina cjus voluntas ipsam . " , volebal velle. Permillenle siquidem divina volun tale , naluraliler ea quae sibi propria eranl palie, ,
s

* - G batur Elaniin cum morlem detrectorel, l^auc divina ipsius volunlale Ua ferente et concedente; naluraliter detrecubal, alque in mortis agoiiia , (45) erat. Rtirsus divina ipsius voluntate volenie, u i , \ . " humana volunias morlem amplccierelur, volunta \ , ria ipsi passio . Non enim qua Deus dunlaxai morti se sponle tradidil, sed etiam quateiius boino. , * ' Unde nobis eliam animi audaciam adversus niorGcn. XKVI, 27, ap. L X X ; Act. v n , 14. ' laa. X L , 5 ; Luc. m , 6. cpisl. synod. YARIiE LECTIONES. Nonnulli codd. ..
7 e 77

Joan. , 40.

78

Soplirom

NOTiE. (44) . . Mem enim. Kepelii illud quod D cap. 6, dixerat, aliaquc Theolofi verba usurpal ex ejus senariis conira Apollinarislas : \ , , , ' * , . Quia vero misceri cum carm nequil Deu* ; Anima autem et mem, velul in medUudw siint; Carnh quidem,ceu conlubernalis, utque imago Dei, Cum affini commisla Dei nalura, Illinc habmt et crnstce molii socielolem. (45) . . Voluntaria ip$i passio. Imo libcra. Nani Gbrislus a i t : Nemo tollit ammam meam me : sed ego pono eam me ipso. El potestaicm iabo ponendi animain meam, et potesialem
%

habeo iterum iumendi eam. ttoe niandatum accepi Palre meo. Ex Gbrysosiomo, dieetido se preecepium accepisse Patre, nihil aliud outndit, , , niti, hoc ego [acio quod mi placel. Inde ne audiendo mandvtum eum accephse , praclarum hoc opus alienum ab ipso exutimaret, pergil: Bonut pastoz animam $uam ponil pro ovibtii suis: hinc $ua$ oves, el quidquid recl^ faclutn $it, suum opui esie, \ , nec $e prcccepio cgere. todcm Cyrillus coU lineal lib. x in Juan : consilia, inquit, , loco mandalorum Chrislo fuerunt. Cum enim, utpote qui Verbum erat, eotuilia Patri$ pernoscat, Genitorisque profunda tcrutetur, hoc quod ei visum est, exiequiiur, et instar pr&apli habel. Ubi repelit quod iuilio lib. vn docuerat, Gbrisli diclum ubique accipiendo eo^Jein quo Chrysoslonius sensu,

1075 S. JOANNIS DAMASCENI 1076 lein comparavit. Iia quippe aiile saluiiferani pas- sionem uam loquiler: Pafer, si fieri potest, tran$eat nu c*lix hle . Illtid porro contiat, qued nt horno calicem bibiturua erat: non enim t ftais. , ' , , \ , * Quare tanquam bomo eatfcem transire vnli. Hsec auteei w b a a naturali melu, el imbecillitale pro- \ * * fccta aunt. Veramlamen, inquit, nonmea voluntas , ' \ /ia* , lioc eet, qua ralione dWereee a te suni aub \ staniias; $ed tua, hoc esl niea, qualenus eadeiu mihi ac tibi subatantia est. Quae quideon iiermti for- , ' lisanimi verba siint. 2 4 2 Etenlm anima Domini, * , qui benigna sua voluntale homo vere faetus eral, . cum naturalem ifttrmUateni ante esperta easec, , perceplo doloria semu ex corporis disjunclione, , divina ruratim volantale corroborata, adveratis \ Ot' moriem audaciam concipit. Nam quia et lotes \ , Deue erat cam aua bumaniiate, ettoius homoeum , eva divinitaie, ipse tanquam bomo in se ct pcr t . d quod humaiiiim erat, Deo et Palri subjoeil, ei Patri factus obediens, praxtantissimam scse nobis fonoam et exempluni praebuit. Frutlra rati* hi komlne, l i desit ilii Hberia$. \ Libere porro volebal lum divina*, tuni bumanae . voluntatis ratioiie. Omni quippe nalura? rationali . , libera voluntas a natura insita est. Quorsuni enim ; al&oqui partem rationaleni habebit, ai non libere 6\ raliocioalnr ? Nam naiuralem qoidem appetitum ftiimmus Opiiex brutis elSam imlidit, qao ad auat . n a l n r * conservatioiiem neceesitate ducuniur. Cum , ' . cnim raftionc careant, ducere non possunt, verum , \ naturali ducuntnr appeVilu. Ex quo flf ot shnul , , , atqtie appetrtus oritur, stalim ad agendura prosi- C . " , liant. Neqne eaira raiione aut consilio, aul eonsi- \ , rieralfone, ani judicio uiuntur. Ac proinde nec . elut virluli studentia laudanlitr, ac beala cenaen- , l o r ; nee tanqoam niatam agenlia plecluntor. Na- ( \ * inra vero raiionalii babet quidem naturalem ap- , pelttum, qui roovealur; ejusmodi lamen, ut in ils , q u natura conaenlaneam rectiludinera ser?anl, * a ratione gubernctur ac componatur. Ralionis enim , \ . prarcelbntia baec est, liberae poteslalis volnntas : qaatn quidem naluralem motum i n substantia rationaii dicimus. Eaque de causa et cum virlulem colit, laudem oblinei, ac beata praedicatur; et cum ee vilio dedit, punilur. " Divincc et humanw voluntati* discrimen in Chrif o . E r g o " volcbat quidem Doroini anima libere , ' , . excitala, sed ea libere demum volebat, quae divina ipsins volunlas velle eam volebal. Non enira Verbi * \ nulu caro movebatur, juxta ac Mosee el aanct) ^ * omnes divino autu movebaniur: verum idem ipse, \ , \ cum ct Dcus el homo essct, luro divina, tura b , mana voluolaie volebai. Ob eam causim non oon- , silio ac sentcntia, sed nainralis potius facultaiis . ralione, d u s Domini vohiniales inier se disside , banl. Eieniiu divina ejiw volonlag principii ex, \ * -
u b te 9 f d

" Mafili. , 3 9 ; Luc. , 42. Locus utye ab Athanasio, NaxiaM. et Chrysoslomo expoftjfeu d d t . acl. 1 aexta? tynodi. Ibid. Max. Dial c%m Pyrrho. Greg. Na*. ep. 1, ad Cked.
11

VARIiG

LECTIOiHES.
d

* In edilis deest . Mulii codicfts . . . , contra OFalbnis eericm, quae brttU rjOAOiudibui lubslaniiis comparaf. Ediiis favenl iuicfpfeles et Colb. 1539. Als. .

107

DE FIDE ORTHODOXA LIB. I I I .

JK>78

, \ - \ pcrs, omnisque cffe< irix c r a l , u l pole coiuttoiu , \ polentiam habens, ct pali nescia. At humana ipsiut , volunlas, luro ipsa in tempore inilium habuil, tuu* , \ . eas paseiones suslinuil, quae naluralea et innociia crant. Ac nalura quidem omnipoicns non crat, u l autem Dei Verbi vere ac naturalis facla e r a l , o i b i l *i loquc ipsa non poteral. CAP. XIX. . 1* [ ] . De theandrica, $ Dehirili aclionc. . "CombeatusDionysiusClmsiuranovamquanidam (46) Iheandricam, seu Dci simul el v i r i , aciioneni no , biscum obiisse d i c i l , non u l nalurales 243 aclio , nes l o l l a i , unara ex bumana et diviua aclioncin \ conflatam docel (ad bunc enim modum unam quo* \ , \ * que novam naluram ex diviaa ct iiumana effeciata , * , diceremus; quia quorum acdo una e s l , boruio \ eliam, u l seniiunl Patres, una esl easeulia), ve^ rum ila loquilur, ut novum illud et arcanuni mo , ^ d u m , quo naturales Cbrisli acliones se explicani, arcano illi muiuse naturarum ipsius immealionis , \ modo congruenteni, humanum ilem vila? genus \ , \ novum et admirabile, inque rerum nalura inco, ^ gnilum ' ; ac denique alternx illius commuuica" Dionys. epist. 4, quae esi ad Caiuiu.
M

Max. Dialog. cum Pyrrho.

VAftfiE LEGTIONES. Cod. S. Hil. el a l i i m u l l i . . t . NOTAS. (46). . Cum bealus Dioiulelleximui el intelligimu$ qu(B mHomodo queeb tiysius. Dionysiasier, epist. ad Caiuiii I V , postinlelligi, quippe qua binariu* omnis numtru* $xcluquam slaiuit Chrislum, etsi homo erat, divinO datur : quinimo Deum, qui cum vir faclus sit, hanc tamen modo el supra naiuram biimana gessisse, C novo modo gettit et expressit, naturam unam hypoaddil: Elenim, ut summalim dicamus : slaiimque tomriUm esu confittm%r ticul ei unam * , ' , Dei Verbi naluram incarnalam. Cum enim Verbi , \ incarnali dispensationis ratio naturas innovaril, una * oHtque cum ei$ nuncupatiottes innovatil. Quando tgitor Christui unns e t l , excelsum, ut dlcitur, in , , ' - monlem aiceiidentes, unam inde unius iptiue, cmm ISe homo quidem erat, non qua$i non naturam el hypotlasim, tum operaiionem cowpoiiesset homo; $ed quod ex hominibut attiore , tam pmdicMmu*, illis othnibus dicenles analhema, quam pro hominum $orle iupra hominem faetns qui post unitionem naturas dna$ operaliones doeral Itomo, deincepsque non Deimore divina agebat, cuerinl. Ha?c Severus cuni euis. A l Dtonysii emenliti locum Anaslasius Sinaila in , . 240, nec humano humana, sed cum Deu$ vtr eitel faciut, perinde interpreialus esi ac Maximus, aliique noriam quamdam deivirileth aclknem nobiscnm exhibeat. Ex boc loco Severiani jampridein unain notheletarant etpugnator^s , csse Chrisli aclionein irtluleranl, el subinde natu- inquit, ,, * \ ram unam. Sic Severus ipse, epist. 3, ad Joannem * Humana nude nou admhil huIlegumeuum : , mano more, sed ut decebat am, qui Dcus el homo , - simul estet; auas quidem deitirili modo indhufa , * "- ^ una singulari persona gererenlur, servata tanun , utriu&que naiurceproprielale incon[usa,ul compertum , \ , fieret, Chrislum incarnalione sua supra hominem ea gtufett q*m naluralia i itl et inculpata. Expogilto, , ^ nein uon addo Joannis ScyibopoliUe, qaae Hcet eodem recidat, ejusmodi vocibua contexta est, ut , , \ x hec etiam loco inferri possit, ipsuro potius quam Maximum borum Scboliorum in Dionys. parentem . esse. Sopbronius, episi. ad Sergium, poslquam , * . Cyrum Alexandr. reprehendit; quod analheina , , lisiao suo 7, non novam quamdam deivirilem aclionem posuisset, sed unam , \ , ' , , , quamdam. Docei ineaper alias fuisse actione \ ' Chrisli mere divinas, alias niere buinanas, \ - vero medii cujusdain generis fuisse, , /Vos, sicut jam alia$ copiou scrip$imu$ hac nt qum divinum quid $t humanum conjuuctim ktttapienlkilmi Uiony$ii Areopagitce voce, qua ail: btrent. llum Deus vir e$fet faclus, novum quamdant deivirdem actionem nobheum ferebal, compotitam unam
t y t f

1079 . 8 . JOANNIS DAMASCENl 1080 iionis , quae ex iiielTaliili unitione oritur, ralionem - , , indicaret. Non eniin aut sejunclas acliones, aut ' nainras divisim opcrari dicinuis , sed conjunctim ' . iiirantque cum allerius communione illud quod " quaeque proprium habei agere \ Nequc enim hu ' mana humanilus efBr iebal, cuin purus bomo non csset; nec rursus divina divlno duntaxai modo, , ' quandoquidem non solum Deus erat, sed Deus si- \ . " , , \ , roul el homo. Nam u l i naturarum tum unioncm, \ tum naiuralem disiinctionem babemug, ita etiam . naltiralium voluntatum ei operationum. , \ Actionum hrhtl alierna oommunicatlo. Ilaque , \ * sciendum cst, in Domino noslro Jesu Chrislo nos , * , interdum , tanquam de duabus naluris sermonem habere, interdtiro tanquam de tina persona : at- \ , \ que boc et iltud ad eumdem sensum referlur. Nam et duae nature unus Chrislus est; et unus Chrl- slus, duae naturae. Itaque dicere : Agii Cbristus ' , \ secundum ulramque naturam; perindc cst, ac cum dicimus : Agit utraquc natura in Cbrlsto . \ cum aHerius coraraunione. Quare divlna quidem natura eo nomine cum carne operanlc conununi- > \ , cat, quod caro divinoe volunlatis beneplacilo, quec \ ipsi propria sunt, pail et agere stnatur, quodque \, tarnis aciio prorsus salulifera s i t ; id qtiod non . humanaj, sed dWinae polius aciionis esl. A l caro , Ticissim cum operanle Yerbi divinilate couimunt- , \ eabat, tum quia per corpus veluti per insirumen- , \ . tiira quoddam, divinas actiones eiGciebat; tum quia unus idemque erat, qui el divino shnul, et g bumano modo operabalur. (47) 4 Mens humana, ui Verbo tommunicet. Scire aulein allinet, sanctaro quoque ipsius menlem 244 , naturales suas aciiones exsequi. Nam et se Dei , menlein esse, atque ab omnibos rebus condiiis , \ \ adorari cogttai ct agnoscit, ac eorum quae in lerra , , gessit et perlulit, rccordalur. CaUerum euin upe- , \ rante Verbi deilaie, qua cuncta reguntur et gu- , , \ , \ , bernanlur, communicat, omnia inielligens, co- , ' ' , . gnosceos, et administrans, non ut simplex el nuda mens kominis, sed ut quae Deo secunduui hyposlasim uniia sit, Deique mene exsistat. Theandrica Chrisli aclio. N i b i l igilur aliud the , * andrica actio declarat, quain quod Dco facto viro, , , \ boc est , incarnato, bumana qugeque ipsius aclio D , , \ divina erat, sive deificaia, nec divinae ipehrs ope- , \ ^ rationis expers : rursumque divioa ipsius aclio bumanaB ipgins actionis exsors non e r a t ; verura , * . utraque tma cum altcra considerabaiur. Porro , ,
e k 1 u

Leo epiai. 4 ad Flav, VARIAfi LECTIONES.

Deest , ia edii. * Edit. . * R. 4 Colb. 1 ,

mTJE.
"(47) . Scire autem altintt, clc. t f s c transumpta puio t\ lib. v i n Joannis Scylho^olilae, cujus fragmentum lectum esl acl. 10 sextae jtvnodi: iusiuique ea prosequilur Pitccpboru CP.
Anixrrh. i n , c. 59, cujus locum hic recitaie no satis referl. bixisse sufficiat, inductione ialaevinci bumanaai Christi animam, nec inenic, nec o p e i ^ lione propria carousc.

1081

DE F I D E ORTHOIJOXA

LIB. I I I .

1082

. " modus hic loquendi dicilur, quando , \ quis duo quaedam una diclione compleclitur "\ , Quemadmodum enim ignili gladii incisam unaro , , ustioneni, alque inuslam seclionem dicinius, e l ; , tamen seclionem dislinclam ab usiione esse, nec, , \ non alius aliusque naiurae asserimus; ignis uempe , ustionem, ac ferri seclionem : ad euindem moduui , theandricam unam Christi actionem dicentes, duas , , aoibarum ipsius nalurarum acliones inlelligimus; , . divinilalis videlicel ipsius, divinaro, bumanilaus autem, bumanam aciioncm. CAP. XX. . \ ['.] De naluratibuB ei inculpaiis pasiionibus, . Jnnoxice passionet Christo astumplce. Qua>nam (48) , el inculpatce paisionn humancc. C h r i . " naturales , \ stum porro naturales, minimeque rcprebcndendas bomiuis passiones assumpsisse confitemur. Nani , . , , suscepit lolum bomincm, el quaecunque bominit ' sunt, excepio peccalo. Neque enim islud naturale , est, neque a Creatore nobis insilum ; verum supcr* . \ \, serenle diabolo in libera nostra voluntate ex' , \ - surgil, non tamen ut per vim nobis dominelur. : , Nalurales porro et inculpabe passiones ha? s u n l , , , , , , quae in arbilrio nostro sitae non s u n l ; quae nirai , , , rum in violali pracepti pcenam bumaoa; viiae i r , , repserunt; velul fames, sitis, defaligalio, labor, ;, \ lacryir.se, intcritus, morlig fuga, melus el agonia, , - ex qua sudores et sanguinis gullae; auxilium ob naiura ioflrmilatero ab angelis allalura, aliaque id . gencris, quae quidem nalura universo hoiuiiium gencri eonveniunt. , . Omnia igitur assumpsit, ut onieibua sanclitaiem , - fonciliaret. Tentalus est, vicilque, ut victoriam , \ $ - nobis pararet, adversariique vincendi vim naturat , , ' conferrel : quo videlicei natura jampridem vicia, , per quoft insulius superala fuerat, euo tandem v i * . ctori vicloriam exiorquerel. (49) , Chri$lu$ tenlatus abtque iuierna suggeiliont. , \ * , CaHerum malus i l l c , extrinsecos, non suggcstia , 2 4 5 cogilalionibus Cbrislum adortus est, quein , \ aduiodum c l Adamam. Nam ne illum quidein pcr , , , immissas cogilaliones, scd pcr serpcntem impe Max. Dogm. ad Marin. . 43. YARIAE LECTIONES. R.2 92 5 . In noiMiulK* addilur ,
NOTJE.

(48) '. Cliristum porro, elc. Qui f) sinl iili nalurales el incuipali aflecius Nostersalis cxplicat.Ea de redispttiaveral Ny&senus lib. Conlra Apollinarem; eamdcm vero cramben recoxerunt P.tres saeculo vi, adversus Apbtharlodocelas, seu lncorrupiicolas; ex quibtis cum quaererelur, ati Cbristi caroobnoxia essel perpessioiHbus, quae naluiae noslrae peccati causa inQictae sunl respondcbant Doiuinuin eas, ncscio qiia dispenealione, nccessiiale nalurac admisisse. Quam respousioncni Lcontius exsufiOal acl. 10 De seclis, ubi allegala iiisiipcr anclorilale Atbanasii, Nazianzeui, el Cyrilli osl< nd'a Clirislum sponic, non invile, stiscepis&e luolus quo^dain ct aflcclus inculpalos, pula dqlu-

rem, famem, sitim, plagas et mortcm. Argumen ttiin hoc prolixius exsequilur in Dial. contr. Aphtharlodocelas , velut c l Aiiastasius in , cap. 13. (49) . Cceterum malus t7/e. Alnanasius, lib. De salut. adveniu Chmli, periitde reapondet Apollinarislis, eusccpisse Christum naluram bunianam, a pravis cogitationibus aut concupiscemiae suggeslionibue immunein, qualis crat Adami nalura, quando nondum praecepto violatoin viiiosas cogiiaiiones lapsus c r a t : cas qiiippe non indilas nalura* nosir, cd a diabolo super&c minalas.

1083

S. JOANNIS DAMASCENl

1084

t i v i t . Dominus autem adversarii conatum propul- {** , savit, ct instar fumi discussit: ut qtise ipsttm i n - . laserunt passiones, atque ab eo superatae suni, a nobis eiiain facile vinci possenl, aicqiie adeo nov i i * Adam veterem salvaret. , \ In eo naturaliter BUpra naturam nostrat pas . thnes Denique naturales passioues nostne, et ecundum naiuram in Cbristo erant, et supra na- , \ turam. Elenim secundum naturam i n illo cieban ( ' , i lur, cum naluram paii sincret quae carni eraiit * propria : supra naluram autein , quia in Domino, ' , , quae naluralia erant, volunialem minime praever- , , lebani. Neque eiiim coaciuni quid in eo conspici- , . tur, scd omnia volanlaria. Yolens enim fame, volens s i t i , volem uieiu, volens morlc affeclus est. . ' [2']. CAP. . . De ignorantia et servilute* (50) \ Chrhli anima ex unione ab omni ignoratione / i * \ bera. -~ Nosse oportei Ghristum ignorantem el aervam naturam assumpsisse. Hominis quippe na- , \ tura Dei condiloris sui serva est, nec futuromm . , pollet scientia. Quare si de Grogorii Tbeologi scn- , , lentia, id quod vidctur ab eo quod mente percipi- , lur, distraxeris, serva et ignorans caro diciiur. Ve- , * rnm ob persona? identilatem aique indivuleam unio- , . netn, Domini anima fulurorum cogniiione, ut ct reliqws mirabilibus locupletala est. Velut enim , honiinum caro suaple natura secundam byposlasint
M

Greg. N a i . oral. 36. YARIiE LECTIONES. Cod. S. I l i i . Kegii omnes praeter unnm,o0 . Ila Colb. i , ei . P % . 2427 . Veius intcrpr. n$n enim.
NOTJE.

(50) . No$te oporlel, elc. Ariani ob G illa verba Marci K I I I , 32. De illa hora nemo tt, neque Filins, nisi /er, inlulerant Filium altcrius esse naliira a paierna. Galbolici ignorasse C b r i slum, non qua Dei, sed qua lioiuinis Filiits essec. Tbeodorus Mopstieslenus Ghrietum addisceiulo profecisse asseruit. Postbaec Themistius Severi :Hsecla cum niagtslro conlendere atisus esl, nwUa Gbrislum buniano more nesciisee; ut, cum Laza-

res occullas ignorare, non quod sibi abstrasam quidqiiain fuerit. Posieriorem hunc sensuni, qai Cyrilli el Nazianzrni esl, approbal Nosler, niullisque verior jadicatur. Subjungit Eulogius, si quipiam eoram humaniiatis ergn ignorantiam i n Salvatore concesserunt, , uli dogma fidei id proluliue, ui furori obsisterent Arianorum, humana omnia qua tn Chriitotrant, in Uniqeniti dtitatem tran$(erenti*m qno increatum Dei Verbum este crealuram . ruro suscilaluru* aslanies rogavil : Ubi posnisii* ? dixilquc, neque Filium scirediem judicii. Dc Quamobrcm habila Uniporis, personarum ralione, censuisse, ut de humanilaie boc errure cum mouacbi Palsestini Gregoritim papam sciscitali csscnl, Eulogio Alexandrino mu- potius, quam de deitate dicerentur. Haec Eulogius, cujus librum ulriusque Ecclesiaj Palrum (radiiioni nus eis respondendi creditiiui fuil. Isquc, u l refcrl consentaiicmn esse Gregorius declaravii, lib. x, Photius, cod. 230, incuaclantcr docuit nibil prorsus Doinino, cliain ut liomo erat, laiuisse, bocque episi. 35. Sophrouius, epist. ad Serg. eo maxitiie iu Thcniisliiun iuvebilur, quod cuin unam Chrislo in dubium vocare, , periculosw naluram concederel, buiic mere bominem, lemeriialit esse. Eorum quae de Gliristo dieanlur, Deum fuisse innnerct. Nibilomintis Loontius, quiedam ilii ' , secundum verilatem inquirenconvenire, pula famem, siiim, e i c , quaedam aci. 10 scct. non adeo de his MubiHUer dm, a i l , quando nec ipsa synodns (Cbalcedotiensrs , per relationem, ut ad ipsum proprie non perlineant, sed ad eos quorum ipse capal est, u l utiqiu*) de i$lo dogmnie sollicita fuit. , ol \ , cum peceatum el maiedictio noslri causa faclue . Sciendnm ett Palret dicitur; hujusque generisesse iguoralionem, quain complnres, imo omtie$ qnod ignoraverit. psalnius L x x v n i e x p r i m i l , Tu sci$ imipknliam Nam quin ju$dn ue no uibstantim e t i , ita meam. Gsierum sciscilalione nescieoliaai coulinuo comparatum esf, l ignorantes timu$. \ non indicari, cum Deus ipse ab Adamo qiweaierii, (Jbi 4t? Gensere quosdam Gbrisiun, propitr , plone ipse quoque ignorthat. QuineHaM Scriplura dkit eam profeetsse, tum Uului , nm rationes, ' , negaaM se acire diem , diicendo ulique quod nesciebat. Sed dekOa judicii, a curiosiori quaisitaiione discipulos iterum ad caj/. 22. avocaret. Ad baec, eum insciemiaro professuni esse propter naturam quam gcrcbat, cujusproprium sil
%

1085

DEFlDEORTHODOXAUB.il!.

1088

' , vivifica uon e s l ; Doraini auiem earo Deo Vtrbo , uniU , non quidem a nalurali B t o r t a l i l a t a exempta , ' f i i , sed tanien ob byposlalicaai cum Verbo enie., \ * m vivifica facla e l , nec dicere fas t s t \ ; - vel non vivificam fuisae, vel noo semper cese: sie huinaiia naiura , stiaple qukfem essenlta fiiluroniffi uoiiiiam non habel; at Dowini anima ob unionem , \ cnm ipso Deo Verbo el hyposlaeis ideulitalent, ut , , - reuquoruw miraculorum poleatate, sic eiiam , \ . luraraiu rerum , u l d i x i , cognilione dilata fnit. (51) * 246 Carwitt* tenus diti poWti: licet tura quam aisumpmi * awet serva sil. Nettorianm , hvreus dicere quodChrislut scrtmt ail. Illud quo, \ . que srienduin esl, eum nc senrum quidero dicere , , nos posse : servilutie eoim et doniinationis voca" \ \ , bula non naturas, sed quc ad aliquid refernmur, , , indicanl, u l paternitatis e l filiationia voces. ttoe ^ , \ , eoim non esseniiam, ted relationem deelarant. ' Sicul ergo de ignoraniia a nvbia diclom 1 , al , ; , eiilibus cogitaUooibttS, hoc eftt eablilibus animi \ * coaaiderationibut, id quod creatum est, ab fo \, creatu Rejunxerie , servilis esl caro, nisi Dco . ; ; ; Verbo copulala essct. A l cum aemei secondtim by \ , posiasiua unita s i t , quonara paeto aerva erilTGoui ; , , ebiin Chrislus nnus eit, suiiptius profecto el ser \ "-" vus el Dominue eese non polest. Haec enim , , ' , e x j i s sunl qaae absolute dicuniur, sed qtiaa rela ; tionc ad allerum. Cujuenam igilur servus eril?Pa, , * trisne ? Ergo non omnia quae babel Paier, Filii quo , \ ' . que siint. Siqnidem Patris servus c s l , sui aulem ^ , ' , \ C ipsius minime. Quonam anCem roodo dc nobis, qui . per emn adoplali siimus, Aposlolus ail : Jtaque , jam ett $ervu$ , %td filiu$ , siquidcm ipse . servus exsistat? quo patel eum appellaiione \; , , sola dici eervum , cum boc minime s i l , veruin \ , nosiri caasa servi formam suscepcrit, servueque nobiscuro sit vocatue. Nam cum ab orani passione , ol . immunis essei, noslri caosa passionibus servivit, 6aUaisqne oostrae minislerk) perfonclus est. aaiem qui servum eum dicunt, unum Cbristum ad tnstar Nestorii in duoe dividunt. At noe berum ipsum dicimus, omniumque creaturarum Dominum, iinuni Cbi islum , eumdcm siinul Deum atqne boimnem, ct qui sciat enmia; !n ipso enim sunt omnet ilmami sapienlice et $cienli(C abtconditi .
u n u M

. KB' [StT]. . , \ , \8 7

C . X X I I . De profcclu. Chrisli pro(ectus sapienlia ei gratia. Gralia CAri-

Grcg. Naz. oral. 24.

Galal. iv, 7.

Coloss. , 5.

VARLE LECTIONES. * Nonnulli codd. .

1

Duo ced. .

NOTiE. (51) . Itiud qnoqut icttndut*, etc. D , Dutianornm memintt, qni forsan ita annt Qaamvis Patres Arianis conce*serint Chrisium ob appellati, quia Cbristiim in servortim ordinem n* assiimp4am naturam servnm in Scriplnra vftcHari; digewnt. Ejusdem ecnlentia; rnerttnt Felix ol E l i auamen ad Neeforianam fraudeni dedinandam, <vb pandiifi quos Adriantjs et synodirs Francoferdren ea nmicttpalioM Nosler eetiuet abstinendnm. Quo eis danmavere. At vero S. Thomas nt parl. veroanclorc, aasequi non potui. Mulla Palmm qwcai. 20, art. 1, docet nihii ^ Chrhtum quinli, sexti, sepliaiique saeceli volHmina perie Pairi $ubjectum, tei sertmm propitr naturam n i n t , quonim aliqua duin basc scriberel, ob ectilas humanmm : ** tamen ette kanc determm** habebai. Soplironius, episl. ad Serg. poat Mar- ti<m*m ; mumadmod*m dice*du$ non m cianislas bserclicos qui aajcnlo vi prodicrunt, - ** ad fwlondwm errorem Arri, clc.

tOtf

S. JOANNIS DAMASCENl

1088

iti animm umne et ut m empite fonte. Pro- ptrt^Tfj , & (52) ficere autem sapienlia el aMate et gralia idcirco * dicilar , quod aUale quidem crescerei; per setaitg \ , \ autem augroenttnii, sapiemiam quse in se erat, , ) in lucem proferret; ac propterca quod hominum , , \ in sapienlia ei graiia progreseum, paternseque vo . kinlatie expletionem, boc eet, hominum in Deum \ , dem alque aalulem, profecium suum duceret, / , ubique quod noelrum eral sibi vindicans Qui , ' autem sic eum sapientia et gralia profecisse aiunt, tanquam horum incremeiiCam acciperet, non a , , , , \ priino carnie orlu factam $ee 347 unionem ag, eerunt, nec unionem secundum bypostaaim luen- , // . t o r ; verum vanissimo Nestorio potiiis anscultan . les, unionem quamdam secundum affcctionem et reipectuin, ac nudam inbabitalionem prodigiose \ , fingunt, neseienUB nec qua dicunt, nec quibut \ ; afirmant " Nam si caro a primo slatim orta veie , Deo uoita e s l ; imo poiiue in ipeo exstiiit, et iden, ' tilalem aecuDdam hypoetasim cum eo b a b u i l ; qui , iieri pottiit, t non omnibire proreus sapienliae graiiaeque dolibus aflluxerit ? Non quidem ut gra- \ , \ , tiam parliciparet, nec per graiiam i n comiminio . nem eorum quae Verbi erani venirel; quin potius ob unionem illam ftecundum byposlasim, cum humana divinaquc unius Cbristi propria facta esa e n l , quippc qui Deus sinuil homoque c r a t , graiiam , et sapieniiam, et bonorum omnitjm pleniludincm fonlis instar roundo profudorit. CAP. X X I I I . De limorg. Timorduplex. Quis timor naiuraln, etul tn CArt- Q . Timoris nomen duplicem babel intellectum. Est enim limor naluralis, quando anima sejungi nun vult a corpore ob naturalem affectionein et necessiiudincm, qui ex ipsomei orlu ab opifice ei insila fcgi, qua fit ut pertimescat, angaiur, c l itiorlem recuset. Cujus tiiuoris haec definiiio c s t : Timor naturalis est vis sibi esse vijidicandi cum contractione " . Nam quia cuncia ex nihilo a Condilore rcrum producta sunl, idcirco iiaiuraliler csse appelunt, haudquaquam vero non essc. liis aulem a nalura proprium cst, u l in ea feranlur, quoruni ope consisluut. Quocirca Dei quoque F i lius, cum factus essct bomo, htinc appelilum ba* Luc. , 52.
f l

. K P |SZ']. . . , , \ , ' \ $ \ , . \ . , , \ . , * , \ , Max. Dial. cum Pyrrho.

Greg. Naz. orat. 20 e l .

I Tim. i , 7.
NOTJS.

(52) . Per wtalis aufem, eic. D enarrat; lum alium addil ex Theologi orat. 56, Athanasius, lib. iv Coni. Arianos, baud aiio inodo S. Maximus, DiaL cum Pyrrk. ad Neslorianam l a b e n Chrislum profecisse sapienlia censet, quam amaccedcre ait, quisquis Uominum addiscendo propliori deitatis suae osiensione, fecisse dicat; nec dissenlit auctor Quoeuionum ad . Nec abiudil Tbeologus, oriltodoxoi inler opera Jusiini M. Quocirca roirart epist. 1 , ad Cledon. in qua Apollinaiii criminaiioaubit, Leontiura Agnoelie concessisse C b r i s t u m ; nes propulsat. A l orai. 20, humanilali quoque acqua homo erai, mulia nescivi>se, qu% proficindo crctionem xapientiae accessisse negai. Proftcitbat sapienlia el aHate didiceril. Legerat ulique libnini ul , inquit, tic et tapieniia ; A m b i O s i i De incarnatione, qui alemporibus Epbe , non uthwcincremenlum ctptrenl (nam aini concilii in linguain Graecam convereue fuerai, illo qui ab initio perfectui fuit, quid c$u ptrfiUiui ct in quo d i c i U i r Gbrislus profeciase, aetaU komq*eat) tiis, i#e el tapUnlia kominii: unde coucludilur con, \ , ted c*m ** tra Apollinarein \i\ co fuissc scnsum, scu i D C D l e m gereniur, et in lucem prodirenl. Conciiiil Cyrillus, boitiinis. Idcm repcrcrai iu libro Nysscui a d v c r s u a lrb. Cont. Neitor., quoruni scnsum Nosicr bic bunc liicrclicuin, n. 28.
r

jm

D E F I D E ORTHODOXA

LIB.III.

1090

, - biiit, suam quidem erga illa qua naluram conftlt * , luunt propeii&ionem eslcndens, tum cibi potua - quc el somni cupidilale, tum faclo horum ex . Ei \ nalursc legibus perirulo ; >n iis aulem quae inle , ' ' . rilum pariunt, fugam praHendens, u l passionis . " lentpore mortis timore volunlarie conipressionem , \ , , - admiseiil. Quanquam enim nalurae lege flebant, , \ quae ftebaul; ai nou u l i n nobis vi el necessario, . Ea siquidem quae oaiura erant, sponle et libena susrepil. Ac proinde nielus bie, et trepidalio, pavorque, naiuralis el inculpata, nec subjecia peccato afleclio esl. , 6 0 naturalis. Hunc ChriUus admhil, \ , \ E t rursum aliud timoris gcnus, quod ex cogi , lalionum defeciione et diifidenlia, exque co quod \, \ ** * niorlis horam ignoret, exsurgit : ut cum \ - noclu, oborto aliquo sirgpilu, limore afflcimur : . * < qui quidem limor non naturalis est, sicque defi , , nitur : Tioior non ualuralis, est improvisa con \ traclio. Hunc porro limorem Domlnus non as ^ . sumpsil. Quapropler nunquam timuit, nisi passio nis lempore : eisi alioqui cerlo coiiailio saepe ae subduxit. Non enim tcmpus ignorabat. " , \ Qtiod autem vere tirauerit, testis est saociai * Albanasius in Oratione adveraus Apollinariiim * . bis verbis: t Ob eam causam dicebat Dominus : , , , , Nunc anima mea turbata %1 . Quod autem a i l , $ * - nunc, idem esl ac, cum voluit. Ailamen id quod , * - erat ostendil. Non enim illud quod non erat, ae \ . \ ' si 248 adesset, nomiaavit : perinde scilicet ac , C si i n speciem dunlaxat fierent ea quae dicebaalur. , \ - Nalura enim ac vereomnia flebant.Ac post alia 2 , \ * Nullo aulem modo divinitas passionera recipit sine \ , - corpore quod patialur, nec sine anima quae Iriste \ * l u r ac turbelur, lurbationeio moeroremque osten , ' dit : neque anxia esl, el exoral mente nequaquam . , anxia el exoranle. Etenira quamvis non viclae na , turae conslernalione isia contingerent, attamen , . facla sunl ut quis esset palam innotesceret " Quod autem non naiura succurobenlis ignavia conlingerent, quae flebant, hinc liquet quod baud invilus ea sustinuerit. . ' [SH']. CAP. XXIV. . Domini oratione. , QMtLoratio, atque ui Chrisius orawrit.Oratio . - est ascensus menlis in Deum : aut eorum quac \ , \ consenlanea sunl postulatio a Deo. Qui ergo fie; baPul Doniinus in Lazari Buscilatione ac pasaio , * nis tempore oraret ? neque enim sancta ipsius , - raens elevalione in Deum egebat, quippe q u se* * * Deo secundum hypostasira unila esset ; nec , rursum ei opus erat, u l quidquam a Deo postularet , \ , \ - (unus enira est Chrislue), verum quia personam , nostram sastinebat, id quod noslrum erat , \ seipso exprimens, aese nobis exemplum praebuil,
1 n n , %

fiiiem.

Joan. x n , 27.

" S. Aihanas. salitm

adnntu

Christi,

contra

Apollinarero,

versoi

VARJiE LECTIONES. Reg. 4, Golb. 1 . Vetue interpr. agebaniur. R. 2924 . 3, Coib. 1 .

111

Cod. S. RfL

1091

S. JOANNIS DAMASCENl

1092

docendo nos a Deo poslulare et menlcs nit illom erigere, perqoe eanctam menlem anam ascetieuni nobi ad Devm muniendo. Queroadmodtjni" euim pMsiones tolerabat, n l obU, sicutdicebam, ascensam ad Deum slerntret, et pro nobis, velui Joa<ini aiebal, jusliliam omnem implerel*, nosqiie cum Patre reconciliaret : sic etiam u i eum ceu principium et cansam sui bonore afHceret, ttqoe Deo minime advereari cemtnonslraret. Nam quandoLazari causa dicebal : Paler, gratia$ *go tibi, quoniam audhti me. Ego aulem iciebam quia temper me audis; ted propter populum qni drcum$HU, dixi, nt credant quia lu me misitli **; annon ftjWis perspicuutit est eum non alia de causa bis

*. " , ' , \ , , , , \ , , \ , \ \ , \ , I . " \ , , . ^, , \1 , , , , \ , \ ; , ;

verbis usum eese, nisi nt Palrem, tanquam sui priucipium et causani honorarel, seque Deo nequaqnam adversari ostenderel . Kurstis cum ita loqnebalar : Pater, ti pouibiU " * , , e*t, transeat me caiix iste. Vervmtamen non * i r - * > , , , nt ego volo, $ed sicut f a ; annon quisvis liquido perspicit , cum idcirco sic esse loculum, ut nos Dei olius opem i n lentaiionibos implorare, di- , \ , \ , vinamque voiantatem noalra? anteponere docerct: insuper ut osiciideret, ca qnae ndsine naturae , eratrt, vcre sua fecisse, duasque yolunlates, na- , , \ , * ; ttirales qnidem illas, naturisqtie ipsius congruen , \, , , les, canerum nequaqoam corrtrarias vere habuisse. Pater, inqnit tanqnam ejusdcm cum ipso eub- * \ ; stantia?, potsibiie e$t; non velut ignorarel ita . , 4 loqucns (ecquid enim Deo impossibile esse queat?), , . 6iAu, verum ul uos exinde voluntatf noslnedivhiam ante ' , * ferre disceremus. Hoc enim soluminodo impossibile esi, qaod Deus non vult, nec permittil : , 1 a

Yerumlamen non sicut ego volo, ud *kul tu. Tan- * qaam 2 4 9 < eamdem ciifn Palre yoluniaicm . babet : et vclut autem bomo, buniaiiitaiis volunlalem naturalUer oslendit. Estt enim naloraliier mortem refugit. At vero Ulud, Deu$ nteus, Dems meus, ut quid * ( 5 3 ) , , ibreliquisli me 1 quia personam noslram gerebat, ; pronunliavii. Neque enim Deum atniin Palrem . , dixissel, nisi id quod aub aspeclum cadit, ab eo quod inielleclu capiebatur, sublili menlis imagi- , ' , D e u 8 k

M a l l b . Greg. Naa. orat. . " Malib. m, 4 5 . * Joan. , 42. Greg. Naz. orat. 42; Chrvs. bom. C3 lo Joan. Ifalib. xxvi, 39. ' Gbrys. iu Gat. in Malth. xxvi. Greg. oral. 50. MaUb. xxvu, 46.
M e 9 9 1 h

TARLE LECTIONES. Rcg. I , \ , etc. caoleris omissis, periude ac in Golb. 1559, in cujus margioe HbraHiie supptevit. Abaunl in cod. S. H i l . aliisqae muttis. ^ X o d . S. H i l . R. 5 e i . . . alU>r .
9

(85) , . II wro, $ m*#. Baec D , sed quod aiebam, m seipso quod nottrum Nosier aceepii ex erai. 5b* Naxianxeni, qui, CUIB a eit exprimit. iVo* enim eramuz quondam dertPaulo, I Cor. xv, Filiutn dici subjicieodum Patri Ucli t conUmpti : nunc Ptro per Htiiu impawkiHi intclligcret, quia fulurum est u l bomines qui patiionem sumus astumpti ei salmii: uiiqu* mwiHmbra illtus g u n l , Deo snbjiciantur, Christo do quo \ olftiiuiv (acienle id quod nostrum est, , imipientiam nostram 4 , subjuiigii, ejusdem generie esse, arrogando, qmm uqnunlnr in p*almo pronuntUt, etcDent meus, Deus nuus, ul quid me dereliquisli ? Succinit Cyrillus, lib. De recta fide, ad reffmii. , , Allianasius vero, l i b . iv Cont. Ariano*, el aiii , * Non imm, Gbiiauim eaienua a Patre relictiim cenaeDt, quai/iwi quidtm putanl, ipu , deUaU, itnus ejua bumaniias, attbsiractis aaxiliis qaibis quoe extimueril, adeo tublfaxerU, anie fovebatur, poenarum moriiaqae d o l o m J iUfMctui $1: , , bissiinos expcrla est.

DK F I D E ORTHODOXA t l B . I I I . 1994 , ' nalionc discrelum fuissct. Ncc rureom * f , \ uuqiiam divinilale deserlus f u i t ; sed nos eruraas ; derelicii illi ct coniempli. Qiiamobrem perguiiam . nostram aasumeiia bac deprecalus ct . ' [2'], CAP. XXV.
. De appropriatione Duobu$ modis **u vindicaiione quidpiam suum facit.

1093

(54) * \ , \ . , ' \ , \ , \ . \ , , , , \ ' ' - \ , , , , , \ * . ,

r

sibi aiiquis

Scire oportel duplicem esse vindicationeni, unam naluralem el snbslanfialeui alieram personalem et secundum respeciuiii. At naturalis q u i dem et subelanlialis est, qua Deus pro sua erga bomines benevolenlia, tum naluram nogiram, uim omnia naluralia suscepU, nalura et vera factus bomo et ea e x p c r t u 9 , qua? in naturai noalraoi cadunl : quae vero per&onalis est et sceundum respccluafi,iunc locum babet, cum quis aflcciione quadam miseralione putn, vel dilecliane alterius paraonam gerit, pro eo eermones nibil ad ae atlioenlcs illius vkrt proferoos. Quo quideoi vindicaliooie genere Dooiinus, tum maledictioneoi, luiu dereil\ , ctionera nostram, aliaque ejusmodi q u naiuralia suiu, sua ipse f e c i i : non u l ipse boc essel, aul unquatn exslileril; eed quia personam nostrain subiens, Dosirum ordinein *e ascribcret. Quo aensu suimiur ijlud : Factut est pro nobi$ maltdit

ctum \

. <7' [CJ.
, De eorporis .

CAP. X X V I .
Domini passhne, impaaibiliiQH. ipsin$fjne divinitali$

Ipettm igitur Dei Verbuun omnia carne pertulii, diviaa inlerim ae sola liHpaasibili tpsius natura afe , ;. , emni perpeasione immiini peraistenle. Nam cuin \ {, ^ ontis idemque Christos, qul e i divimtale et humanitale composilue est, inque divinitate et bumani* , , , , , - Ute exsisiit, vere pateretur, pare qutdem illa, quas . * , nalurali wia conditioite boc babefeat, ut pati poa , , - sei, paliebalar ; cselerum ea, quae impassibiUs erat, baud gimol paiiebalar. Nam anima quidem, passi \ bilts cum sit, U a i e i t i iielae corpore ipsa minime . ftcidaia r, una Umen cm & B Q corport dotorem pefseaeit: a i deitas qvia impaesibilis esi, i t h t l pUiebalur coaimerci. (55) \ , Deu$ cartu passu$ per carnem : pa$$a dei \ , - . I l l u d porro scicnduro, quod Deum quidem
1

Greg. Nyss., or. 36.

* Max. ad Marin.

in aotot. I aubit. .; Greg. N a i . orat. 36.

' Galat.iu. 15.

VARIiE LEGTIONESw Desl \m ommbuft ferme codkibes; nee rciddidh Tetus interpr. NOTiE.
e$t dupiicem,

buiuanitalis suut, , ioquii Albanasius, l i b . De sal. adv. ChrUtt. Quo fil, u l earnein Verbi, anitoam Verbi, passionem Pei aliaque id gnus dicamus, baud secusatqueaiiimaiu elcarnem Petri. Nam ^ communicaiio proprie* /eiiim,ex bac vindicatioRe nascitur.Oixaiouxai ; , aiebai xandrinis Patilus Emesemis, \ cvui epist. ad monacbos dixerat
, Deui Verbutn proprii sui corporu, pauiones $ibi vindicat, el ad teipsum referi. GvriUam omitto

elc. D , qua carnU sunl propria fqciens, ut et pnlt iptiui prQprium pronuntUtnr. Verum vindicalioneiv Vindicaiionem ulramque Maiimus disliuguil aolubanc irwitnden, inconsideralionis et impict coyptione 1 dubilau Tlteod. Priorem, (juam taliomt laxal a u r l o r e p i s t o h e a d GaBstarium mona\ , naturalem et svbslanttaiem vocanl, Patres valde celebrant. Sua quippe fecit Deua quai clitwu, qua Cbryaosloiiii nomen p r a i f e r t ; ut vei

(54) . Sciendum

coiliga eum Neslorii erroribus imbulimr fuieee. Aliemm genus , Tlieolosus i n d i c a t ia eo loco, quem inode ad cap. 3 4 recilavi.
iiide

Neetorius IIMHIO, sed el loannes Anlioobeaus cnm sui Orieatajibus ideo praserlim Cyriliura Apollinarisini insiniulabant, quod, anaib. il* Dennt cam paunm ease defiaivissel. Adversug cum edili suni conptarea Ult artieuU, qui Aihanaeii iaacripii na-t mim iAUr l a a t t i byju doeloria opera prodiartv

(55)

. lllud

potro

Kundmm,

elc. Noo

1095

S . JOANNIS DAMASCEM

1090

carne passum diciinus; divinitalcm aulera carnc , . , , \ paesam, aut Deum per carnem passum, non iiem. , Sicut enim, si eole arbori illuceme securis arbo * , ^ rem inciderit, sol tamen nihil laesus manet; a for . \ tiori, impassibilis Verbi divinilas carni sccundum * , hyposlasim unila, paliente carne hicolumis man , , ., e i l . Et quemadmodum, st quis aquam Ignito ferro infundat, id quod ila comparatum esl, ut ab aqua afficiaiur, boc esl ignis, ab aqua exslinguitur; * , ferrum autem omnis injuriae cxpers manet ( non , \ enim a nalura id habet u l ab aqua labefacletur), ; \ : mullo magis certe divinilas quae sola ab omni per. ' , pessione remota est, paliente carne nullam ipse \ \ , paseionem admisit: quamvis alioqui ab illa inse\ , parabilis eseei Non enim necesse est exempla esse rebus prorsus similia, ac bujusmodi, ut nihit & , \ , \ omnino desideretur; quandoquidem in exemptis, . lum id quod simile est, lum id quod diversum est, , , , persptcere oportet, eo quod exempla sint. Nam quod omni ex parte simile esl, ea ipsa res esl, noa exemplum, idque potissimnm in Deo. Nequeenim fleri poiest, u l excmplum omnino simile reperialur, sive cum de Deo, sive cum de incarnalione sermo babelur,
e

. KZ' [Ok*]. , xal , . Cum Dominus noster Jesus Cbrislus ab omni , peccati labe purue e&set: Non euim peccalum fecit, peccalum toliil mundi; nec dolus inventui ett ^ , inoreejui*, morli nequaquam subjecius e r a t : ai- , quidem per peccaium raors inlroivii in mundum . Moriiur itaque, mortem saluiis nostra? causa aus , , cipiens, ac seipsum Patri pro nobis bosliam offe \ * rens. In eum enim deliqueramus, eiqiie proinde , \ redemptionis nosirae preituui pendenduin eral, ut , \ hoc pacio acondemnatione liberareniur. Absit enim, ut Domini sanguis oblatus l y r a n n o f i i e i i i " . Accedit . ilaque mors, corporisqpe escam avide degluliena d i - , \ , vinilaiis bamo iransflgilur: atque degustatoinsonle , \ 1

CxVP. X X V I I . Quod Verbi divinitas ab anima et corpore inteparabilis manserit, eliam in Domini morle : et quod una inlerim penona p4r$iiurit.

Alban. lib. De talut

advent. Chmii.

Isa. L I I I , 9; Joaa. i , 29. VARLE LECTIONES.

1 0

Rom.

42.

11

Greg. o r . 4S.

Cod. S. Hil. multique alii . E l paulo post vel . * Edita . Cod. S. Hil. Hegii .quidam etGolb. 2 . Cod. S. H i l . \ . Kegii mulli et Colb. 6 . Sk velus inicrp. posuit quia non est exemplum. Faber melius alioqui non ettel exemplum. NOTAE. quosque Photiiis, cod. 46, Tbeodoreto assignat, D aecidisse, \ \ , non ut Marius vero Mcrcaior rerum gestarum sequalis, Deus carnem sit passus. Altameii Fulgeativa, Eiberio Tyanensi. Quin posl Cbalcedonense conad 5 qusesl. Ferrandi respondit, absque fidei diacilium pessime audierunl monachi Scytha?, quod pendio dici posse, divinitatem carne vel per carpropoeilionem hanc, Unu* de Triniiate panus eit, nem passara esse, quia deilas a persona Verbi noa defendereAt, quam Pctrus Fullo primus invexisee distinguitur : ct subinde Ferrandus, episl a d Asafcrebalur. Haec umen posimodiim a quinta synodo tol., a i t : Si re$pondeamus quod ocaeadmissa est, sublata omni Apollinarii aut Euiychia mus; passa est, sed secundum , ip$a lauu* Tbeopaachilarumve bseresis etispicione. Horuro in hoe quod e$t impauibilis permanem. Quae pra aulem cauta Nosler subjungii: Deiiatem tero cntn* monachis Scythis ambo scripsemnt. Sed castigaUor pa$$am, aut Deum carnem pauum, non ttom. est Grsecorum theologia, si quosdam excipias, pia (Uii praeiveral Alhanasius, lib. De salul. advenlu Acacium Melilinensem, Saiurninum, et alioa, qI Ckrini, ubi postremam hanc propositionem bla- in deiiatem ipsam dolores ei morlem incittle imsphemiae n o l a l : , Seriptura dofunderent. unte, Dti voluntalem in carne $ pattiotum

1097

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I I .

1098

\ , - ac vivifico corpore, ipsa inleril, omncs quos o l i m , \ , . absorpscrat evomens. Yelul enim lenebras iudncia " luce submovenlur, ita corrupiio vilae appulsu de, pellilur, omnibusque accidil vila, corruplori au , \ , tem inlerilus. . \ (56) , \ , * , \ , \ * , \ , , . " , , , \ , , \ , \ . " \ . \ * , * J . semper Chrisli persona fuit. Tametsi eniro nilDlominus per Yerbum uniebatur. . K H ' [Ofr]. . (57) . Chrhli persona una, nusquam se, etsi paittbut distractis, divisa. 251 Quamvis igilur Clirislus u i homo moriem obierit, sanctaque ipsius anima ab immaculalo corpore dislracta sit, divinilas lamen a neutro, boc est, nec ab anima, nec a corpore quoquo modo sejuncta e s i : neque pruplerea persona una in duas divisa fuit. Siquldem et corpus el aniraa simul ab initio in Verbi persona exsistenliam babuerunl; ac licel in morie divulsa sinl, uirumqite tanien eorum unam Verbi personam qua subsisieret, semper babuil. Quamobrem una eademque Verbi byposiasrs, lum vcrbi, tum corporis erat byposiasis. Neque enim unquani ant anima, aut corpus peculiarem, aique a Verbi subsistenlia distinclam subsisieutiam habuit; verom una semper fuit Verbi bypostasis el subsisienlia, nec unquam duplex. Idcirco una quoquc quoad locum anima a corpore sejuncla e r a i ; byposiaiice CAP. X X V I I I . De corruptione el corruptela. Corruplio duplex : prioti genere corruptibile

Chri-

VARLE LECTIONES. * Cod. S. H!l. el alii mulli . Quidam \.. 1 \ . .. (56) * Quamvis igitur Chritius, C cic. Epiphanius, liacres. 69, aii Ghristum, cum d i ceret, Deusmeut, Deus meut, utquidmedereiiquisti? aigmficasse ^ , deilatem cum anima in procinctu (uisse, ut tanctum corpus detereret. Hic solus est e Graecis quem ila censnisse noverim, si Apollinarium excipias, qui animam ralionalem aliain a deilale in Ghristo non agnocerel, ac Domini niortem separatione deitatis a corpore puiaret accidiese , cum e contrario, ut riocet Alhanasius, lib. De incarnalione Christi, et l)e salulari advenlu ejus, incarnatio oslensa $it in crucc , et per effluxionem $anguinis ex carne confxrmaia. tmissam vocem , $ejunciionem deiialis ud morlificationem :orporis declarasse, , , quando divtntias nec eorpus in sepulcro , nec animam in inferno de$li- D iuerit. Plura addit quae legenda suni. Ncc negotiuin faceesuut haec verba prolixae alterius oralionis ejusdem de incarnaiione Verbi, ftv , \ ' * * Jam i i corpus cegriludine tabofat$et et ttt omnium oculit ab eo Verbum $oluto nexu di$cet$ti$et, non $ine dedecore habitum fuinet, eic. Quae dicia solummodo sunt ad eos revincendos, qui sibi fimissent, satius fuisse Christum roorlem aliain ab ignorainiosa illa auam perlulii per c r u eem, obire. Gregorius vero Nysseuus, Lib. Cont. Eunom. . I I , p. 55, Verbuto a corpore quod susceperat, aejuncium i u morte non fuisse confirmat
9 9

7 R. 2 c l Colb. i .

boc effato, quod liodieque perseverat, quod Verbum umel assumpsii, nunquam dimisil : * neutro teparalu deilas est quicum utnei contemperata fuil. Episi. ad Eustatb. enarral, veluti Damascenus, qui factum sit, ul sejunctis per morleni corporeet animn. nna duntaxat hypostasis exsliterit, scilicet . , propltr interlam utriqua Verbi deilatem. Per corpus enim quod erat in corde Urrm superatum fuisse t//m, cuju* erai morii$ i m perium. (57) . Corruptionit vero vocabulum. Incorrupticolae duplici praesertim argumento coniendebant, Domini corpus ab omni laesione vel corruplione semper fuisse liberum; nimirum quia non fieri posset u i corniplioneni Don depeneret, quod Verbo unilum erat : ad haec, novum coelesleiuque Adamum eximi debuisse a corruplione, quam velustus anie peccatum non admiseral. Moroentum prius Sinaiia convellit, p. 293 [ . Non attendunt, inqjiit, non alia de causa divinum Verbum, quod c&lestit ignis est et consumens, humanam naturam astumpsiise, , nisi proper nottras ejujmodi afeciiones , , , ul iis proprim inlelUctualh ignis nalurar, divinitatis $cilicet unittSy hominem veiut in fornaee purgaret, restitueretque illi impaaibilitalii, totidiiatis, immorlalitalis et fragranlim faiat, quo lub prtmum ortum ornaius erat. Ad secundum quod allinet, Leonlius, in di;?logo conlra illos, respondet, Dominum $ump$U*e
9 % f

PATROL. G R. x a v .

35

1003 *ti corpu* AtiU resurrectionem;

i a

S. T O A N W S D A M A S C E N J potteriori, incor-

1100

Y*P , , ,

, , , ruptibile. Corrupljonis vocabuli duplex csl , \ . signiflcalio. Nam et pro hnmanfs bisce perpessio nibus usurpaiur, nempc fame, siii, lassitudine, clavorum perforationc, morle, seu animae a cor- . . \ porc separalione, aliisque id genus : quo quidem , \ sensu corruptioni obiioxium fuisse Domini corpus * dicimus : haec enim omnia spoirte suscepii. Ac . rursus corruplionis vox perfectam corporis in elemcnia ex quibus compositum esl, dissolulio, " uem exsiincttonemque significat; quae eliam a ple- , risque appellatur. Quod quideni corru . piionis genus Domini corpus experlum non fuit, u i 3it David prophela : Quoniam non ^*
animam meam in inferno, ntc dabi$ sanctum tuum videre corruptionem ".

2 5 2 Jutiani et Gaiani ha>re$is. Quocirca de ' priore corruptionis significalione, incorrupltbile \ , ante resurrcctionem fuisse Domini corpus, ad i n - * , fctar vesani illius Juliani et Gaiani, asserere i m - , . , piiim c*l. Nara si incorruptibile erat, non certe , \ , cjusdem nobiscum subsiantis f u i t : quin el liomi- , \ , , num lantum opinione, ac non vere ea conligerint, , , , quae contigisse evangelieiae meinorant, fames, . , \ silis, clavi, lateris vulnus, mors. Qute si opina , \ , tione dnntaxal exsliterunt, illusio igitur ac mera , \ , larva crai bumauiialis assumptae myslerium, at- \ ' , \ que adeo opinione ac uon vere faclus erit bomo ; . et opinione ac non vere salus nobis allata e r i i : \ . quod absitl et qui talia aflirmant, a salutc , prorsu9 excidant . Nos vero salulem veram , consecuti sumus et consequemur. Cxterum se-C , cunda corruplionis signiflcalione, incorruplibile * corpus Domini coniitcmur, quemadmodum sancti , \ Patres nobis tradiderunt. Quin secundum priorem , * hunc quoque sensum poat Salvaloris resurrectio nero incorrupiibile ilem corpus ipsius dicimus. Nara et corpori noslro Dominus resurreclionem, , , ac subinde incorruptionem per corpus suum do- \ , \ * navil, ut qui et resurreclionis et impassibililatis . primiliae nobis factus sii " Oportot, ait divinus , \ .
u

Apostolus corruptibile
r

hoc induereincerruptionem conl.

" Aphthartodoc.

. 93.

" Leont. De $ect. act. 10, el Dial.

" I Cor. xv, 20. " ibid. 53.

" Psal. , 40.

1 4

Anasl. Sinati. i n '

VARliE LECTIONES. * God. S. Hil. e t a l i i pluriroi (Golb. 1 ) \ , . * Regg. 4 : sic Faber immortalitatem posuit.
.

Adami corpu$, sed ettam nostrum : utpote qui non illiut duntaxat causa venerit, verum etiam nostri. Cum enim eommunis essel morbus, valde absurdum [uhset, unius quidem ene similem, caslerorum vero dmimilem : quiniino Adamum in prima constilutione tua non habtthu ut in lotum etset immorta-

corput, , \ , J Pairen dicunt. Sed de ki$ non e$t nunc disputandi \ * tempus , , \ * , quale erat solum * dogma quivpe fiaei $ id quod ad Adawd
1

itatum tpectat. Non venit Dominu* $alvum faelunu Adamum insonlem, ut iimilis , mogi* peecati reum et jam laptutn, , ut una cum illo patiens , una

/t, , \ , quanto tninus ut incorruptibilii : atioqni

, opu$ fuiuel ligno vilas, cujui pdrticipatione privalut fuit, ut

eum tuscitaret. Quia vero haeretici ex Patrum qeorumdam auctoritalibus infcrebant Chrieii corpes fuisfce a corruptione liberum, duplex illttd corra* plelae distinguil genus, quod Noster i n i t i o e t f M l edisserii.

1101
. K # [ ] .

DE F I D E OHTHODOXA L I B . I V . CAP. XXIX.

De descensu ad inferoi. $ .

1132

(58) , , \ \ * > ' , , , \ , , , $(59)

6

Ob 1(1 porro deilicaia anima ad infcros descendii, ut quemadmodum his qui in terra versaDanlur juslili Sol ortus erat , ita etiam i l l i s qui sobtus lerram, in lenebris et umbra niorlis sedebanl, illuceret : ac sicut iis qui in terra erant, pacero, captivis remissionem, caecis visum evangelizaverat , alque illis quidem qui crediderant salutis aucior exsiiteral, incredulos auiem infidclitatis argucral : sic cliam eis, qui in inferno
t T 1 1 >9

, \ ' , , .

e r a n t : Vt ipsi omne gtnu

, 0

flecteretur,

caleslium,

terrestrium et infernorum Hoc paclo, solulis illis, qui ab omni sevo vincti (enebantur, ipsc rursus a morle ad viiam rediil, viam nobis ad reB surrcclionem slerncns.

Malacb. iv, 2. "

Isa. i x , 2.

I f

lea. i.xi, 1 ; Luc. iv, 19. I Pelr. m , 19. " Philipp. u , 10. VARME LECTIONES.

i> Dccrat in editis.

Godices fere omnes * . Veius inlerpr. sacnto. KOTJE.

sii anima ad inferna loca descendisse tradunt univ c r s u v i Patres. Tamelsi Ruftnus in Expos. Symb. voces islas descendit ad inferos, aposlolico Syin bolo adjeclas dicat, alque idem sonare, alque, tepullus est. Ipse tameii, quibusdam iutcrjeclis, calbolicam tradilionem confirmat : Rediii viclor erant quoque in prisco Orientaliura symbolo, quod Cyrillus Hieros. in Gatecbesibus explicabai, et Marcellus Ancyranus Julio papse obtulil in epistola, quam refert Epipbanius : descensum tameo ad inferos eleganler describil idcmCyrillus, catech, 14. Velus porro illud gymbolum in Orieiue obsolevit, velul eiiam eymbolum aliud Ecclesiae Aniiocbenae, quod semel ataue iterura profertur a Ga*siano , lib. vi Cont. ifestor. laudatumque esl, et ab Eusebio et clericis GP. in Gontesial. cont. rSestor. postquam ab Epbesina el Ghalcedonensi syuodis vetitum est ne alia formuia adbiberetur praeler Nicaenam, quae inlegra a Graecis inter ipsas in
bapiismi c a j r e m o D i a s recitalur. (59) . lta etiam illit qui moriuis, inquit, xnferm tpolia secum trahens. De-

58)

. Ob id porro

eic. Cliri-

diebus Noe

elc

Propter qaom

Irenaeus, lib. iv,

c. 45, ait, Gbrislum deuendisse in ea qua tunt $ub terra, el evangelizasse remissam peccalorum ex*i~ slenlem iis qui credunt in eum. Cwdiderunt aulem in eum omnes qui sperabant in eum id esl qni advenlum eju$ prccnuntiavcrunt, el disposilionibus ejut servierunl, jusli, ei palriarcluu, el propheta*, quibus iimiliter ut nobis remisil peccata. De qua reinissiono
%

iiirum legi debet, cap. 50. Tbeologus, orat. 4% :

Si in infernum detcendat, inquil, timvl detcendc : ea mysteria cognosce quce Chrislus illic gessit: an omnes prorsus suo adventu salvos fecerit, , an $ duntaxal qui illic quoque

crediderunt. I n euindem sensum respondetur qtia> stioni inter Aoaslasianas; aique cx riescio qua v i sione n a r r a t u r , Platonem primura fuisse corum qui Gbristo apud iuferos crediderunt. Consimilia babet aucior oralionis De illis qui in Christo dor mierunt, quem a Joannc nostro diversuni csse oslendcmus. Philastrius vero Brixiensis bserelicos
censet illos, qui dicunt Dominum in infernum descendisse, tt omnibus ibidem annuntiasse, ul confitentes ibidem $alvarentur. C&lcrum iEcume-

( erant.

Allutiit ad bunc Epist. 1 Petri,

c. , locum : In quo el hi$ qui in carcere erant spiritibus veniens pritdicavit, qui inereduli fuerant aliquando, quando exspectabanl Dei palientiam in

nius ad locum Petri queto a l t u l i , docel eos duntaxal ad Gbrislum in inferis conversos csse, qui ila comparati erant, quando in vivis agebanl, u l si lunc lllis praedicasset, in eum credidissenl.

LIBER
. ' [']. . , * , \ , \ , \ . , '

QUARTUS.

253 0*
1,1

CAP. I .
Q
uas

Kiunectionem

tecula

$unt.

ChrUlus post po$l eam cibum

returrtttionm impauiMU. Cur *%1. Humana omnia bi

integra.Postquam aulem Cbri&tus a moiie resurrcxil, o m n c s quidem J E g r i i u d i n c s e x u i t , p u l a c o r -

1083

S. JOANNIS DAMASCENI

'

1084

t l v i l . Dominus aulem adversarii conatum propul- , savit, et inslar furoi discussit: u l quae ipsum i n - . v n w r u n l passiones, atque ab eo superata? sunt, a nobis eiiatn facile vinci possent, gicque adeo novu* Adam veterem salvaret. , \ In naturaliter et npra naturam noslrat pas . thnes. Denique naturales passianes nostne, et aecuiidum naturam in Christo e r a n l , el supra na- , turam. Etenim sccundum naiuram illo cieban * , ) lur, cum naluraui paii sineret quae carni eraut * propria : supra naturam aulem , quia in Domino, ' , , quas naturalia erant, volunialem minime praever- (, , tebant. Neque enini coacium quid in eo conspici- , . tur, sed omnia voluntaria. Toletis cniin fame, volens s i t i , volem meia, voJens morie uffeclus est. . ' [2']. CAP. X X I . . De ignorantia el senitute' (50) \ Clirhti anima ex unionc ab omni ignorathne // \ \ bera. Nosse oportei Chrislum ignoranlein et servam naturani assumpsisse. Hominie quippe na- , \ tura Dei condiloris sui serva est, nec futurorum . , pollei scientia. Quare si de Grcgorii Tbeologi scn- , , lentia , id quod videtur ab eo quod menle percipi- , lur, disiraxeris, serva et iguorans caro dichur. Ve- , \ rum ob personae identitalein aique indivuleam unio- ^ , \ . n c u i , Domini anima fularorum cognilione, ut et " reliqai9 mirabilibus locupletata est. Yelut enim , hoininum caro suapte nalura secundum byposlasim
M

Greg. N a i . orat. 36. VARIiE LECTIONES.

Cod. S. l l i l . Regii omnes praHer , . lla Golb. 4, et N. R . 2427 . Vcius i n l c r p r . Miit enim. NOTiE. (50) . No$te oporlet, elc. Ariani ob C res occulias ignorare, nou qtiod sibi abstrusum illa vcrba Marci x m , 32. Oe illa hora nemo sti, quidqiiam fueril. Posteriorem bunc sensura, qui ntque Fiiim, nisi Paftr, intulerant Fdium allerius Gyrilli ei Nazianicni csl, approbat Nosler, inullique verior judicatur. Subjtingit Eulogius, si q u i esse natura a paierna. Galbolici ignorasee G b r i stum, non q u a Dei, sed q u a liominis Filius essel. piam eorum bumanitalig ergo ignoranliam in SalTbeodorus Mopsuestcnue Cbrislum addiscendo vatore concessemnt, , uti dogma fidei id prolultise, ui furori profectsse asseruit. Poslbaec Tbemlelius Severi nnobsiiterenl Arianorum, humana omnia qua: Chrisecla cum niagislro contendera aiieus esi, roiilta Gbrislum bumano more nesciisse; u l , cum Laza- sfoaranf, tit Uniqenili dtitatem lrans(erentium quo increatum Dei Yerbum ene creaturam . rum suscilaiuru* astanics rogavii : Ubi posnisti* evm ? dixilquc, neque Filium scirediem judicii. Dc Quainobrcm habila Umporis, et personarum ralione, eensuUse, ut de humanitate boc errore C U I I I ntoiiacbi Palaesiini Gregoriiun papam scisciiali csscni, Eulogio Alcxandrino i n u - potiui, quam de deilate dicerentur. Hxc Eulogius, cujus librum utriusque Eccleeins Palrum Iradiiioni nus eis respondendi credituin fuit. lsque, ut refcrt consenlaneiiin esse Gregorius declaravil, lib. x, Pbolius, cod. 230, incunctanlcr docuil nibil proreus Domiuo, ciiain u l bomo erat, laiuisse, bocque epist. 55. Sophronius, episl. ad Serg. eo maxime in Tiieinislium invebilur, quod cum unam Chrislo in dubiiim vocare, , periculotw naiurain coiicederei, huuc merc liuinineni, temeriiath esse. Eoruin quae de Gbrislo dicontur, Deum fuisse innucret. Nibiloinimis Loonlius, q t U B d a m illi ' , stcundum veritalem convetiire, pula faniem, sitim, e i c , quaedam Q aci. 40 sect. non adeo de his subtililer inquirendum, a i i , quando nec ipta synodus (Gbalcedoiiensfs , per relationem, ut ad ipsum proprie non penineanl, aed ad eos quoruia ipse capnt csi, ut utiqtu ) de isio dogmnte sollicitn (uit. , , cum peccatum et maledictio noslri causa Cacltis . Sciendum ett Pnlres dicilur; Iiujusque generis esse iguoraiionem, quaiu comptnn*, imo omnes dicere qnod ignoratxrit. psalnius L X X V I U exprimit, Tu sdt ituipieniiam Nam qni eju$dem ac no$ itibstanliai i , atqne ita rneam. Gaeierum sciscilatione nescieolian couUnuo comparatum e$t, I ignoranles timui. xa\ noq indicari, cum Deus ipse ab Adamo qusaierit, Ubi a? Censerequosdam Gbrisium, , ipte quoque ignortiat. Qm ^liam SeHptnra dkit eam profecisse, tum siatnt , tnm raliones, ' , negaaaa e acire diem iapiimia, diuendo utique quod nescicbal. Scd deboa Judicii, nt a curiosiori quaesitaiione discipuloe iterum ad cap. 22. tf ocaret. Ad luec, eum insciciuiam professum esec proplcr naluram quam gcrcbat, cujus pi opriuui sit
% k

1085
/

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I I .

* , , , * >, \ \ , \ , , , \ . (51) * *

viviflca iion est; Doiuini aulem caro Deo Vtrbo u n i l a , non quidem a nalurali mortalilate exempta f i i , $ed laraen ob bypoglalicaoi cum Verbo vnle* i n vivifica facla e l , ncc dicere fas t s t vel non vivificam fuisse, \el noo semper eese: sie biiinana naiura, stiaple quidem eesenlia fnmronim uotiliam non babel; ai Domini anima ob unionem cam ipso Deo Verbo el bypostaeis ideiilitalem, u i reliquoruitt miraculoriim polestate, sic eiiam lurarum r e r u m , u l d i x i , cognilione dilata fnit. 246 Ckriitus dici polttl: licet nau

tura quam assut*pmt umet

strva

Neslorianm

, ha,re*ii dicert quod Chrinus urvms jf. Illud qufr, \ . que srieudum esl, eum ne servuin quidero dicere , * nos posse : servitutis eoim et doniinationis voca" \ \ , bula non oaluras, sed qus ad aliquid referumur, , , - indicanl, ut paternitaiis et filialionia voces. ikne , \ , eoim non esseniiam, aed relalionem deelaranl. ' Sicel ergo de Ignoraniia a nobie dlctODi c s l , si , ; , exilibus cogitalioaibtis, boc est subtilibus animi * conaideralionibua, id qaod creatum est, ab fo \, crealo sejunxeris, servilis esl caro, niai Dco . ; ; ; Verbo copulala essct. At cam semet secundtim by \ , posiasiui unita s i t , quonain pucto eerva eril?Com ; , , eniw Cbri&lus unus s i t , suiiptius profeclo el ser \ -" vus et Dominue eese non polcsl. Hac enim I I O N , , ' , - e x j i s sunt quae absolute dicunlur, sed qu rela ; lionc ad allcrum. Cujuanam igilur servus eril?Pa, , * - trisne ? Ergo non omnia quae babet Pater, Filii quo , \ ' . que sunt. Siquidem Patris servus e s l , sni aulem , * , \ C ipsius minime. Quonam autem niodo dc nobis, qtii . per euin adoptati suinus, Apostolus ait : Ilaque , jam e$l servus , $ /?/m* , siquidcni ipsc . - ecrvus exsislal? Ex quo palel eum appellaiione \ , , sola dici eervum , cum boc ir.inime s l t , verum \ , \ nostri caosa servi formam suscepcrit, servusque * nobiscura sit vocatus. Nam cum ab omni passione , ol . imniunis esset, nostri causa passionibus servivil, ealutisque ooslrae minisierio perfanclus esl. JUi avtem qui servum eum dicunt, unum Christum ad tnstar Nestorii in dnoe dividunt. At nos herum ipsum d k i u i u s , oroniumque crealurarum Dominum, n i M t m Cln islum , eumdcm simul Deum atqne boimnem, ct qui sciat omnia; In ipso emm snnt $
ilittawi sapientice et scienlia abscondiii
M

.
c

. KB' [srn .

x * 11 ei gralia. Gralia Chri-

Oe profccttt.

, \ , \ Greg. Naz. oral. 24.

7 M

Chrisli

profectu*

sapienlia

Galat. iv, 7.

Coloss. n , 5.

VARLE LECTIONES. * Nonnulli codd. .

1

Duo cad. .

NOTiE. (51) . IKnd qnoque ntttnium, eic. D , Duiianornm memifiH, qoi forsan ita aunt (Jaamvis Patres Arianis conceKserint Gbrisfum ob appellaCi, qnia Glirisliim in eervonim ordinem assiimplam nalnram servum in Scripltira voctlari; digewnt. Ejusdem eenlenlise fucnint Felix cl E l i aitamen ad Neeiorianain fraiidem dedinandam, ob pandus qiios Adriautie et synodirs Francoiordrfnea nuncitpalioM Nosler censel abslinendnm. Qno aia daqmavere. A l vero S. Thomas part. vero anctore, aasequi non polni. Multa Patriim qmcst. 20, art. 4, docet nihil Chri$tum quiiiii, sexli, stpCimique 8 ce!i voluiniiia perie Palri tubjectum, %ti wr%mn\ propUr naturam r u i u , quonim aliqua dum baec scriberel, ob ecnlas hnmamim : conxmbniiu* iomen % kanc * habebat. Sopbronius, epiat. ad Serg. posl Mar- lioium tpponere; mumadmodum dicendu$ non m
cianisUs bxrclicos qui txculo vi prodicruat, * ad wlendum Arn ctc.
9

tOffr

S . JOANNIS DAMASCENl

1088

i d animm unitne ui in capite fonte. Pro- , , (52) Hcere autem sapienlia et aHate et gralia idcirco ! dicimr , quod etale quidem crescerel; per aetatis autem a u g m e n t H m , sapieniiam quae in se erat, \ , \ iii lucem proferrel; ac propterea quod hominnm , in sapientia ei graiia progreseum , paternseque vo, , \ * kintatis explelionem, boc eet, bominum in Deum . fidem atque salulem, profecium suum doceret, \ , ubique quod noslrum erat sibi vindicang *. Qui , autem sic eum sapientia et gralia profecisse aiunt, , * lanquam horuni incremenlnm acciperet, non a , , primo carnis orlu faoCam esae 247 unionem as , , \ eerunt, nec unionem secundum bypostaeim luen, , t a r ; verum vanissimo Nesiorio poiius auscultan- . les, unionem quamdam secundum affcctionem et . respectuin, ac nudam inbabitalionem prodigiose \ , fingunl, neseientei qum dicunt, nec de quibu* afirmant Nam si caro a primo siatim ortu vere \ ; , Deo uoita est; irao polius in ipso exstiiit, et idenlitalem secundam hyposlasim cum eo h a b u i i ; qui , ' , fieri potuit, ut non omnibu* proreus sapientta? graiiaeque dotibus aflluxerit ? Non quidem ut gra- \ , \ , tiam participaret, nec per graiiam in commttnio . nem eorum quae Verbi erant venirel; quin potius ob unionem illam aecundum byposlasim, cum bumana divinaque unius Cliristi propria facta esaent, quippc qui Deus simnl homoque c r a t , gratiam , ot sapienliam, ludincm fonlis insiar mundo profudcrit. CAP. X X I I I .
De Timor duplex. limore. naturalis, ciut iti Chrl- Q Quis timor

et bonorum

omniem

pleni-

. |2Z'].
.

. , * tlo. Timoris noraen duplicem babcl intcllectum. , Est enim timor naluralis, quando anima sejungi non vull a corpore ob naturalcm affeclionem et \ , \ $ necessUudincm, qui ex ipsomel orlu ab opiftce ei , * .. insila cst, qua fit ut pertimescal, angaiur, et \ morlem recuset, Cnjtis limoris haec definiiio c s l : . Timor naturalis esl vis sibi esse vindicandi cum conlraclione . Nam quia cuncla ex nihilo a Con- , , \ . ditore rcruni producla sunt, idcirco naiuralitcr , \ csse appelunt, baudquaquam vero non essc. Ilis aulem a natura proprium est, u l in ea feranlur, , quorum ope consislunt. Quocirea Dei quoquc F i \ , lius, cum factus esscl liomo, hunc appelitum lia1 f

Luc. , 52.

f l

Greg. Naz. orat. 20 el 36.

I Tim. i , 7. Max. Dial. cum

Pijrrho.

* N0T4S. (52) . Per wiatis autem, elc. D enarral; lum alium addil ex Theologi orat. 56. Albanasius, lib. iv Cont. Ariano*, baud alio inodo S. Maxiinus, Dial. cum Pyrrh. ad Neslorianam labem Christum profecisse sapienlia censet, quam am- accedcre ait, quisquis Dominum addiscendo propliori deitalis suae oslensione, fecisse dicat; nec dissenlit auctor Qucesiionum ad . Nec abludit Theologus, oribodoxos inter opera Juslini M. Quocirca inirari epist. i , ad Cledon. in qua Apollinarii criminalio- aubil, Leonlium Agnoetie concessisse Cbristum; nes propulsat. At orai. 20, bumanilali quoque ac- qua bomo erai, mulia nescivi.se, quaj proficiendo aapieiuia ct aetale didiccrit. Lcgerat ulique libram crclionem sapientiae acceesisse negal. Proficiebat Ambrosii iucarnalione, qui atemporibus Epbcul , inquit, $ic et lapienlia ; aini concilii iu linguain Graecam conversus fuerat, , utiiaeincremenium caperenl {nam el in quo dicilur (Jirislus profecisse, wlaie komdillo qui ab inilio per(eclu$ [uit, quid perfgcliut n i i , ife tapUntta hominit: unde ooncludilur c o n queat), tra Apolliuareui i n eo fuissc senaum, scu mcolein , \ , $ed cnm unsim deteboitiinis. Idcm repejcrai iu libro Nysscui adversua qerenlur, et in lucem prodirent. Couciaii Cyrillus, bunc lixrctituin, . 2o. L*b. Conl. Ncslor., quorum scnsum Noslcr bic

J.m

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I I .

1090

*, - buit, suam quiilem erga illa qtue naluram contti* , luunt propen&ionem eslcndens, tum cibi poius - quc et somni cupiditate, tum faclo horum ex . Ei \ natura Icgibus periculo ; in iis autem quae inle , ' ' . ritum paritinl, fugam pralendens, u l passionis . " tempore morlis liinore volunlarie compressionem , \ , , adiniscril. Quanquam enim nalurae lege fiebant, , \ quae ftebanl; ai non u l i n nobis vi ei necessario* . Ea siquidem quae oauira erant, sponle et libena suscepil. Ac proinde iticuis bic, ftt Irepidatio, pavorque, naluralis el inculpala, nec snbjecta peccalo affrclio esl. " , Quis nalurelis. Hunc ChriUus admitit, \ , \ El rursum aliud limoris gcnua, quod ex cogi , lalionuni defeclione et dilTidenlia, exque co quod \, \ " mortis boram iguoret, exsurgil : ut cum \ noclu, oborlo aliquo strepilu, limore afflcimur : . * qui quidem limor non naluralis est, sicque defl , , nilur : Timor non ualuralis, esl improvisa con tractio. Hunc porro limorem Dominus non as ^ . sumpsil. Quapropler nunquam t i m u i l , nisi passio* nis lempore : eisi alioqui certo couailio saepe ae subduxil. Non enim tempus ignorabat. " , \ 'Quod auleni vere timuerit, testia est saociaa Albanasius in Oralione adveraus ApolliBarium * . bis verbis: c Ob eam causam dicebat Dominus : , , , , Nunc anima tnea turbata e$l . Quod autem ait, - nanc, idem esl ac, cum voluit. Attamen id qiiod , - erat ostendit. Non enim illud quod non eral, ae \ . \ ' si 248 adessel, nomioavit : perinde scilicet ac , C si in speciem duntaxat fierent ea quae dicebaalur. , \ Nalura enim ac vereomnia flebanU>Ac post alia : , \ Nullo aulem modo divinitas passionem recipit sine \ , - corpore quod patialur, necsine anima quae Irisle \ l u r ac turbelur, lurbationeiD moeroremque oslen , ' d i t : neque anxia esl, et exorat mente nequaquam . > , anxia et exoranle. Elenim quainvis non viclae na , lurse conslernatione isla contingerent, attamen , . facla sunl ut quis esset palam innotesceret
n 1

Quod autem non naiure succumbenlis invilus ca suslinuerit. . ' [SH'].

.

ignavia contingerent, quae flebaot, bioc liquet quod CAP. XXIV.

Oomini oratione*

baud

, Qmd-oratio, atque ul Ckrislu$ oraverit.Oratio . - est ascensus menlis in Deum : aul eorum qua? , \ consenlaoea sunt postulatio a Deo. Qui ergo fift; b a i u l Dominus in Lazari suscilaiione ac pasaio , * nis tenipore orarel ? neque enim sancta ipsius , - raens elevatione in Deum egebat, quippe q u ae* * mel Deo aecundum hyposlasim unila esset ; nec , rureum e\ opue eral, ut quidquam a Deo postularet , \ , \ - (unus enira est Christus), verum quia personam , \ noslram sustinebat, id quod nofilrum erat i n , \ eeipso exprimens, aese nobis cxemplura praebuit,
n

"> ioan. x n , 27. fiuem.

" S. Aihanas. taUtiri

advtntu

Chriai,

conlra

Apollinarero,

versea
L

VARJiE LECTIONES. " Reg. 4, Golb. 1 . Veius interpr. agebanlur. R. 2924 . 3, Coib. 1 .

Cod. S. H i t

IftOl

S. JOANNIS DAMASCENl

IW2

docendo nos a Deo poelulare ei menlcs ad illora erigere, perqne sanctam atentem ttam awefisum nobi ad Deem muniendo. Queraadmodam enim paasiones lolerabat, nt nobia, sicut dicebam, ascensum ad Deum slenttret, et pro nobis, velut Joanni aiebat, jusiiiiam o m w m intplerel % nosque cum Patre reconeiliarel: sic etiain ut eum ceu principiuni el cattgam stii bonore afttceret, seque Deo minime advereari cemmonsfraret. Nam quandoLazari causa dieebat : Pater, gratia$ *go
tibi, quoniam audhti me. Ego aulem populum iciebam qui
M

. " , * , \ , , ; , , , , \ , \ , \ , " 77, , , , . , ( ,

quia drcum-

7> ,

lemper me audis; $HU dixi,

%

ted propler

nt credant quia tu nu tnisiiti

; annon

cuWis perspicuutn est ctim non alia de causa his verirfs usum eese, nisi nt Palrem, tanqiiam quaqnam adversari osteaderct
llursus cum ita .oqnebatnr : Pater, C$t, transeat
a

, , \ , ; , ;

sui principium et causam honorarel, sequc Deo ne " & * ,

%

$i potiibile non * i r -

me calix

iste.
1

Vervmlamen

nt ego volo, sed sicnt tu ; annon quisvis liquido p e r s p i c i i , eum idcirco eic esse toculmn, ut nos Dei olius opem in tentationibtis implorare, di inamque votantaieni noslra? antcponcre docerct: imtiper ut osicnderet, ca qtjae nostne naturae erattt, vere eua fecisse, duasque voluniates, naturoles qnidem illas, naturisque ipsius congruenles, cxterum nequaquam contrarias vere habuisse. Pater, inquit tanqnam ejusdcm cum ipso eubstantix, $i postibile est; non velul ignorarel ita loqucns (ecqtiid enim Duo impossibile esse queat?), Terum ut uos exinde voluntatf noslnedivinam anteferre disceretnus. Hoc enim solummodo impossibile esi, qaod Deus non vnlt, nec permiltit : ^
Vernmtamen non ticut ego volo, $ed ticul tu. Tan-

qttam 249 ^eus, eamdem cum Palre voluniatcm babet : et vclut mortem refugit.
Al
%

, , , -C , \ , , , , , , * ; , \, , , \ ; . , n , . MJbu, ' , * , * .

autem bomo,

bumanilaiis volunlalcm naturalUer osiendit. Haec enim natoratiltf

ut quid (53), , -

vero illud, Devt

m m , Demi meus,

dereliquisii tne 1 quia pcrsoiiam noslram gerebat, pronunliavit. Neque enim Deum sumn Patrem dixissel, nisi id quod aub aspecium cadit, ab eo quod inlelleciu capiebatur, sublili menlis imagie 1 1

; . , , * , M

Mallh. Greg. Naa. orai. . " Malib. , 45. * Joan. , 49. Greg. Naz. orat. 42; Chrvs. bom. 63 LoJoan. Matlb. , 39. Cbrya. iu Cat. in Mallh. xxvi. Greg. orai. 36. * > MaUb. x t v n , 46.
1

VARLE LECT10?iES. Rcg. i , \ , etc. caeleris omtssis, periude ac in Colb. 1539, in cujus margioe IKC librarins swpplevit. t Absunl i n cod. S . H i l . aliisqae muUis. ^.God. S . I t i l . R . 3 ei . . R . ailer . %
0

Nosler aceepii e% erai. 3b* Naitanceni, qui, cnm a Paulo, I Cor. xv, Filiain dici subjicieaduin Patri inleltigeret, quia fulurum esi u l bomines qui niembra illius s u n t , Deo subjiciantur, Chrtsto guuiv lacienle id quod nostrum est, , subjuiigil, ejusdem generie eese,
Dens

(3) , .

Deui

Haee D , sedjntod aiebam, in seipso quod noitntm esl expritmt. Nos enim eramus t/ft quondam drriicli t conUmpti : nune vtro Hlius tmpatJtatttf pastionem sumus atsumpti ei taimli: uiiqm* m+, insipientiam nostram % deltctum nbi arrogando, qmm uqnuntnr in ptalmo pronmniiai, ctc

do quo \

, , , *mm,
i/aoi quid$m putanl, ipu , dekale, qux pastioiiem exiimuerit, $ adeo $ubtraxtril,

meui,

Oeui nuus,

ut quid me dereliquisli

iUrtlictus

e$t: , ,

Succinit Gyrillus, lib. De recta , ad regliia. Allianasius vero, l i b . iv Conl. Ariano*, el alii Cbrlaiuai eatenua a Palre relicluro censenl, qoaitnus ejue bumaniias aobtiractis avxillis qnibas anie fovebatur, poenarum moriiaqae d o l o r a i bissimos experia est.

1093

D E F I D E ORTHODOXA H B . I I I ,

\m

, ' nalionc discrelum fuissct. Ncc rursom a tua f , \ * iinquam divinitale desertus fuic; sed nos erumos ; - dcrelicii Hli et conlempii. Quatuobrem persouam . noslram aastimens liaec deprecaius ct . . ' [ ] . CAP. XXV.
. De approprialione *eu mndicalione quidpiam suum facil.

(54) * \ , \ . \ , ' \ , \ , \ , \ , , , , \ * r

Duobu* modis sibi aliquit

' \ , , , , , \ ' . ,

specluni,lunc locum babet, cum quis affcclione quadani miseralione putn, vel dileclione alteriug peraonam geril, pro eo aermones nibit ad eo alliaenlcs illius vicrt proferoos. Quo quidem vindkatioais genere Dominus, luro roaledictioneoi, lura dereti\ . clionem noetram, aliaque ejusmodi q u naturalia non suiu, sua ipse focit: non ul ipse boc essel, aut nnquam exsiiieril; eed quia pergonam nostraro subiens, nostrura ordinem ge ascriberet. Quo sensu sumilur ijlud : Faclus e*t pro nobis maUdiD t

'

Scire oportet dupltaem esse Tindicaiionem, unam naluralem el snbstanlialein alieram personalem et secundum rcspecium. At naiuratia quidem et subelanlialis est, qua Deus pro sna erga bowines benevolenlia, lum naturam noglram, uim omnta naluralia suscepil, natura el vere faclus homo et ea expcrtus, quae in naluram nofttraoi cad u n l : quae vero pergonalig esl et gceundum re-

ctum

. < [ 0 ' j .
Kvplov, . De eorporis

CAP. X X V I .
Domim pa$sione impatiibiliteu.
t

ipsiusqne

divimtati*

Ipeuoa igitur Dei Verbiun omnia carne pertutii, , diviaa inlerim ae sola linpassibili tpgfos naiura afe immuni pergiatente. Nam cuin . , etnni perpeasiooe .. \ , ^ onus idemque Chrisios, qui e i divimtate et huma , , nitate composilue egt, inque diWnkate et bumatri , , , - tate exsistit, vere patcretur, pare quidem illa, qtias . * , naturali gua conditioHe boc babebat, ut pati pos , , - ael, paliebalur ; caelerum ea, quae impaggibilig erat, \ - baud gimol paliebalur. N a n anima quidem, passibUis cum sit, UweUj iaeHs corpore ipsa miitime , ir^cidaiar, una tamen cim Utk corpoFe dolorem perseneit ai dettas qela impaesibilia eai, atbtt paliebaiur commerci. (55) \ , Jtaia carnt pa$iu$ non per camm : no* patsa oVi \ , - 1 . Illud porro scicndum, quod Deum quidem
r r w 1

Greg. Nyss., or. 56.

r

* Max. ad Marin.

in aotot. i aubU. TA#od.; Greg. N a i . oral. 56.

Galat.m. 15.

V A H I ^ LECTIONESw Dst im orombus ferme codkibes; nee reddldH Tetus intcrpr. NOTiE.
e$t duplicem, etc. > , quas carni* $unt propria

(54) .

Sciendum

Viudicaiionem ulramque Maximusdislinguil aolu tione 1 dubitat. Tbeod. Priorein, quaiu \ , naluralem et subslantxalem vocanl, Palres valdfe celebrant. Sua quippe fecit Deua quai buiuanilalis suul, , ioqaU Aibanasius, lib. De sol. adv. ChrUtt. Quo fil, u l earnein Yerbi, aniiuam Verbi, passionem Uei aliaque id genus dicainus, baud secusatqueaiiimaiu etcarnem Pelri. Nam ^ commutucatio proprie* lotum.ex bac vindicalione nascilur.Oixaiouxai ; , aiebai Alexandrints Patitus Einesenus, \ sibi vindicat, el ad s&pwtn referl. Cvrilluui OiuitU> ti^ui epiat. ad inonacbos dixerat
, Deus Verbum proprii sui corporu, pauionei

tptttti ptQpriutn

pronunlUtur.

Verum vindicalioneiv
impict cogt-

faciens,

ul et

pali

talionti laxal aurior epislol;e ad Gaesarium moiiacbiMU, qua Chrysosioiui nomen prasfert; ut vei iiide eoibgaa eain Nesiorii erroribua imbuttim fuiaee. Alieram genus , Tlieolosus i n dicaL ia eo loco, quem mode ad cap. 34 recitavi. Neatoriua modo, aed el loannes Aniiocboaue tmm sui Oriealajibua ideo praesertim Cyrilluro Apotttoariemi inflimulabant, quod, anaib. \1 Deum paunm ease deluiiviese4. Adversus cum edili suni coaip&ire UU ariiculi, qui Aibanaen ieocripii n a t miiit iaior aaaali byjus doelacis opera prodiartv
t

bane itmunden,

inconsideralionn

(56)

Ittud

porro

Mckndwm, etc. N o o

1095

S . JOANNIS

DAMASGENt

1096

carne passum diciinus; divinitalem aulcm carne , . * pagsam, aut Deum per carnem passum, non ilem. , , \ ; Sicut enim, si sole arbori illuceme securis arbo- , rem inciderit, eol lamen nihil Isesus manel; a for- ' , ^ . \ tiori, impassibilis Verbi divinitas carni sccundum hyposiasim unita, patiente carne hicoluniis man- * , sil . Et quemadmodum, si quis aquam ignito ferro , , , infundat, id quod ita comparatum est, ut ab aqua * afflciaiur, boc esl ignis, ab aqua exstinguilur; * * ferrum auiem omnis injuriae cxpers manei ( non , enim a natura id habet u l ab aqua labefactetur), , * muUo magis cerie diviniias quae sola ab oinni per- ; \ : pessione remoia est, patiente carne nullam ipse . , passionem admisit: quamvis alioqui ab illa inse- \ \ , \ * , parabilis eseel Non enim necesse est exempla esse rebus prorsue similia, ac bujusmodi, ut nihit & , \ , omnino desideretur; quandoquidem in exemplis, . lum id quod simile est, lum id quod diversum est, , , , perspicere oporlet, eo qubd exempla sinl. Nam quod omni ex parte slmile esi, ea ipsa res est, noa exemplum, idque poiissiinnm in Deo. Nequeenim fleri potest, u i excmplum omnino simile reperialur, sive cum de Deo, sive cum de incarnatione sermo babeiur, CAP. X X V l l . . KZ' [Ok*]. Quod Verbi divinitas ab anima et corpore imepara / , bilis manserit, eliam in Domini morte : et quod , una inierim penona ptrstiterit. . * Cum Dominus noster Jesus Cbristus ab omni , peccali labe purus e&set: Non enim peccatum fecil, qui peccatum lollil mundi; nec dolut inventtu e$t , inoreejus , morli nequaquam subjeclus e r a l : s i - , quidem per peccatum inors inlroivil in mundum . . Morilur iiaque, mortem salutis nostrae causa sus- , , cipiens, ac seipsum Patri pro nobis hostiam offe- \ * rens. In euro eniin deliqueramus, eiqiie proinde , \ redemptionis nostrae preiiuui pendendum eral, ut , hoc pacio acondemnaiione Iiberaremur. Absit enim, * u l Domini sanguis oblalus l y r a n n o f n e r i i " . Accedit . ilaque mors, corporieqpe eecara avide deglutiens d i - , \ , , \ vinitatis bamo iransflgilur: atquedegustaloinsonle
9 l 0 1

Alban. lib. De lalut

advent. Chrisii.

Isa. L I I I , 9; Joan. i , 29. " Rom. VARLE LECTIONES.

4S.

11

Greg. or. AS.

Cod. S. Hil. multique alii . Et patilo post vel . * Edila . Cod. S. Hil. Regii.quidam el Colb. 2 . Cod. S. H i l . oSv. Kegii mulli et Goib. 4 . Sic velus iiitcrp. posuit quia non e$t exemplum. Faber melius alioqui non et$et exemplutn. NOTAE. quosque Phoiiiis, cod. 46, Tbeodorelo assignat, D accidUse, \ , * ut Marius vero Mcrcaior rerum gestarum sequalis, Deui per carnem sit passus. Altamen Fulgenliet, Eiberio Tyanensi. Quin posl Gbalcedonense conad 5 qusesi. Ferrandi respondit, absque Odei diacilium pessinie audiernnt monachi Scylha?, quod pendio dici possc, divinitatem carne vel per carproposilionem hanc, Unus de Trinilate pashut 1, nem passam essc, quia deiias a persona Terbi aoa defendereot, quam Pctrus Fullo primus invexisae dislinguitur : ct subinde Ferrandus, epist ad Aaafcrebalur. Haec lamen posimodum a quinta synodo tol., a i l : Si Tespondeamus quod adunissa est, sublaia omni Apollinarii aul Euiychia mus; passa e$t,sed secundum carnem, loaiei Tbeopaachilarumve baeresis euspicione. Horum in hoe quod est impatsibilis permanens. Quae pro aulem cauta Nosler subjungii: Deiiaum tero monachis Scytbis ambo scripserunt. Sed castigaUor patiam, aut Deum carnem pa$*um, non item. esl Grsecorum theologia, si quosdam excipias, pnta Gui preiverat Alhanasius, lib. De talut. advenlu Acacium MeliUnensem, Salurninum, et alioa, Ckriiti, ubi postremam banc propositionem bla- in deiiatem ipsam dolores ei tttorlem i n c a a u r t sphemiae nolat: , Seriptura * fnnderent. unte, Dti voluntttom in carne pa$$iotum

1097 DE F I D E ORTHODOXA L I B . I I I . 1098 \ , - ac vivifico corpore, ipsa inlerit, omncs quos olim , \ , . absorpscrat evomens. Yelul enim lenebras inducLa " luce submoveniur, iia corrupiio vilae appulsu de, pellilur, omnibusque accidil vila, corruplori au , \ , lem interiius. . \ (56) , \ , ' , \ , \ * , \ , , . " , , , \ , , , \ . " . \ * , ' J . scmper Christi persona fuit. Tametsi eniro nibiloniinus per Verbum uniebatur. . K H ' [OB']. . (57) . Chrisli persona una, nusquam $e etsi paitibu$ distractis, divisa. 2 5 1 Quanivis igilur Cbrislug ut homo mortem obierit, sanctaque ipsius anima ab immaculalo corpore disiracla sit, divinitas tamen a neutro, hoc cst, nec ab anima, nec a corpore quoquo modo sejuucia e s i : neque pruplerca pcrsona una in duas divisa fuit. Siquldem el corpus el anima simul ab iuitio in Verbi persona exsislenliam babuerunl; ac Hcet in morie divulsa sinl, uiruroqne lamen eoruni unam Verbi personain qua subsisieret, semper habuit. Quamobrem una eademque Verbi byposiasrs, tum vcrbi, ium corporis erat bypostasis. Neque enim unquam aut anima, aut corpus peculiarem, aique a Verbi subsislentia distinctam subsisieutiam habuit; vernm una semper fuit Verbi bypostasis el subeislentia, nec unquam duplex. Idcirco una quoquc quoad locum anima a corpore sejimcla erat; byposlatice
9

CAP. X X V I I I . De corruptione et corruptela. Cerruptio duplex : pnoti genere corrupiibile

Chri-

VARLE LECTIONES. x Cod. S. H!l. el alii multi . Quidam \. R. 1 \ .

.

7 R. 2 ct Colb. i ..

(56) . Quamvit igitur Chrisius, C eic. Epiphanius, bacres. 69, aii Ghristum, cum d i ceret, Deu$meut Deu$ meus, utquid me dereliqui$ti? aignificasse xij \ , deilatem cum anima in procinctu fuisse, ut lanclum corpus desereret. Hie solus esi e Graecis queni ita censutsse noverim, si Apollinarium excipias, qui animam ralioualeiii aliam a deitalc in Ghristo non agnoscerel, ac Domint morlem separatione deiiatts a corpore pularcl accidisse , cum e contrario, ut docet Albanasius, lib. De incarnalione Gbrisli, el De saluiari adventu ejus incarnatio ostensa sit cruce, et per effluxionem $anguinis ex carne confirmala. Emissam vocem , sejunciionem deiiatis ,jed mortificationem :orporu declarasse, , [ , quando divmttas nee corpu$ in sepulcro , nec animam tn inferno d n f t - D luerit. Plura addil quae legenda sunl. Ncc negotium faceasuut haec verba prolixae allerius oralionis ejusdem de incarnaiione Verbi, fcv , \ ' ' Jam si corpus cegritudine labor'at$et tt tit omnium oculit ab eo Verbum toluto nexu cestiuet, non $ine dedecor* habitum fui$$et, elc. Quae dicta eolummodo sunl ad eos revincendos, qui sibi finiissent, salius fuisse Chrislum morlem i l i a i n ab ignominiosa illa ouam perlulil per c r u eem, obire. Gregoriu vero Nyssenus, iib. Cont. Eunom. t . I I , p. 55, Verbuta a corpore quod susceperat, sejuncium i u morte non fuisse confirmat
9 9

boc effato, quod bodieque perseverat, quod Verbum $emel a*$ump$it nunquam dimitil : * neutro $eparatu deilas est quicum umel conlemperata fuit. Epist. ad Eustatb. enarrat, veluti Damascenus, qui factum sit, u l sejunctis per morleni corporeet animn. una duntaxat hypostasis exsiiteril, scilicet . , propur ituertam utrique Verbi deitatem. Per eorpu$ enim, quod erat in corde lerras superatum fuisse illum cujus erat nwriis t m perium. (57) 7 V 3 . Corruptionit vero voccbulum. Incorrupticolse duplici praesertim argnmento coniendebant, Domini corpus ab omni lav sione vel corruptione semper fuisse liberum; nimirura quia non fieri posset u i corrupikmem non deponeret, quod Yerbo unitura erat : ad baec, novum ccetesteraque Adamum eximi debuisse a corruplione, quam vetustus ante peccaium nou admiserat. Momentum prius Sinaita convellit, p. 295 [ . allendunt, i n q p i t , alia de causa divinum Verbum, quod c&leslis ignis esl et consumens, humanam naturam assumptiae, , nUi propter no$tra$ ejujmodi afeciione* , ; , , ul iis pro inlellectualu ignis naturar, divinitatti tcilicet, unitis, hominem veiut in fornace purgaret, restitueretque illi impatsibUilali$ tolidUali$ immortalitain et fragranli<e $taiui\ quo tub primum ortum ornaius erat. Ad secundum quod altinet, Leonlius, in d\.logo conlra illos, respondet, Dominnm sumpsi^e
t 9 y 9 9

PATROL. G R. x a v .

35

S. 10ANNIS DAMASCENI 1100 10 incor- , , , *ti corpus ante resurreetionem; posteriori, , , , ruptibile. Coiruplionis " vocabuH duplex csl , \ . signiflcalio. Nam et pro hnmanis taiece perpessio nibus usurpatur, nempe fame, siii, lassiludine, . . clavorum perforationc, morte, ecu animae a cor \ porc separaiione, aliisquc id genus : quo quidem , \ sensu corruplioni obnoxinm fuisse Domini corpus dicimus : haec enim omnia sponte susccpit. Ac . rursus corruplionis vox perfcctam corporis in , * " elemcnla ex qtiibtis compositum esl, dissolutionem exsiinclionemqtie signiOcat; quae eliam a ple- , risqiie appellalur. Quod quideni corru . piionis genus Domini corpus experlum non fuit, ut a i i David propbela : Quoniam non derclinques nimam meam in inferno, nee dabis sanctum tuum videre corruptionem ". 258 Jttftoni ei Gaiani hareiis. Quocirca de priore corrtiplionis significaiiorie, incorruptibile \ , ante resurrcciioncm fuisse Domini corpus, ad i n - * , Uar vesani illius iuliani et Gaiani, asserere i m - , . , piiim est. Nam si incorruplibile erat, non cerle , \ , \ cjusdem nobiscum eubslantiae f u i t : quin et liomi- , & \ , , iium tantum opinione, ac non vere ea conligerint, , , , quae contigisse evangelietae meinorant, famcs, . , \ silis, clavi, lateris vulnus, mors. Qu si opina , \ , tione dnataxal exstiterunl, illusio igiiur ac mera \ , \ , larva eral humanilatis assumptae mysterium, at- \ " , que adco opinione ac non vere factus erit bomo ; . ; et opinione ac non vere salus nobis allaia e r i t : \ . quod absit! et qui talia aflirmant, a salutc , prorsus excidanl . Nos vero salutem veram , coneeculi sumus et consequemur. Caeterum ee- C , cunda corruptionis significatione, incorruptibile corpus Domini confitemur, quemadmodum sancti , \ Palres nobis iradiderunt. Qtiin secundum priorem , * bunc quoque sensum post Salvatoris resurrectio nem incorrupiibile ilem corpus ipsius dicimus. Naro et corpori noslro Dominus resurrectionem, , ;, ac eubinde incorruplionem per corpus suum do- \ , \ * navii, ut qui el resurrectioois et impassibilitatis . primiiiae nobis factus s i i . Oportet, aii divinus , \ . Apostolus, corruplibile lioc induereincerruptionem "
u t 8

Leonl. De sect. act. 10, et Dial. cont. Aphlhartodoc. p. 95. " 1 Cor. xv, 20. * ibid. 55.
11

1 1

Psal. x v , 40.

Anaet. SinaK. in '*

VARliE

LEGTI0NE9.

* God. S. Hil. e l a l i i plurimi (Colb. I ) \ , . * Regg. 4 : sic Faber immortaiilatem posuit. NOTAB. corpus, , , D Patres dicunt. Sed de kis non e$t nttnc dhputawH \ ' tempus , , \ ' , quale erai, non tolum * degma quippe fiaei non est id quod ad Adam Adami corpus, sed ettam nottrum : utpote qui non statum tpectat. Non venit Dominut salvum factunu illiuB duntaxat causa venerit, verum etiam nottri. Adamum insontem, ul iimilis ei fieret, led magn Cum enim communis e$set morbut, valde absurdum peccati reum et jam laptum, ; fuitset, uniut quidem etse timilem, caterorum vero , tft una cum illo patiens , una quoque $ecnm distimilem : qumimo Adamum prima constitueum sutcitarei. Quia vero baeretiei ex P a t m m qattione sua non habuitse ut in totum esset immortaruindam auctorilatibus infcrebanl Ghrisli oorpas , , quanto minus ut fuis^e a corruplione liberum, duplex i l t u d < incorruptibilit: atioqui ptclse dislinguit genus, quod Nosier i n i t i o , oput ei non fuiuel tigno vita, edisserii. tu}ui partkipaihne privaius per peccatum fuit, ut

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I V . CAI'. XXIX. De descensu ad inferos. Ob id porro deilicaia anima ad infcroe descendii, ut quemadmodum his qui in terra vcrsaDanlur justidae Sol orlus cral iia eliam illis qui sabtus tcrram, in lcnebris et uinbra niortis sedcbanl, illuceret : ac sicut iis qui in terra erant, pacem, captivis rcmissionem, ca?cis visura evangelizaverat atque iliis quidem qui crediderant salutis auctor exsiiterat, incredulos autem inOdclitatis arguerat : sic ctiam eis, qui in inferno e r a n t : VI ipsi omne gtnu flecteretur, ccelestium, terreitrium et infernorum . Hoc paclo, solulis illis, qui ab omni aevo vincli ienebantur, ipsc rursus a morle ad vilam rediit, viam nobis ad reB surrcctionem siernens.
1 8 t 0 11

. * [OP]. . $(58) , 6 , \ ? * > ' , , \ , \ : , , , \ (59) , \ ' , ,

c

" Malacb. iv, 2.

Isa. i x , 2.

I s a . I X I , i ; Luc. iv, 19. I Petr. m , 19. " Pliilipp. I I , 10. VARLE LECTIONES.

t> Dccral in editis.

Codices fere omnes * . Vetus intcrpr. swcnto. NOTiE.

58) &. Ob id porro, etc. Cbrisli auiina ad inferna loca descendisse Iradunt u n i \ersim Patres. Tamclsi Rufinus in Expos. Symb. vocee islas deicendit ad inferos, apostolico Sym* bolo adjcclas dicat, alque idem sonare, atque, sepultus est. Ipse tanien, quibusdam inlerjeclis, calbolicam traditionem coniirmat : Kcdiii viclor mortuis, inquit, inferni spolia seeum trahens. Deerant quoque in prisco Orienlaliura symbolo, quod Cyrilliis Hieros. in Catechesibus explicabat, et Marcellus Ancyranus Julio papa obtulit in epislola, quam referl Epipbaniua : desceneum tanien ad inferos eleganler describit idcmCyrillus, calech. 14. Vetus porro illud eymbolum in Oriente obsolevit, velui etiam symbolum aliud Ecclesiae Anliocbenx, quod seniel ataue ilerum proferlur a Ca*siano, lib. vi Cont. Ptestor. laudalumque esl, et ab Eusebio et clericis CP. in Gontestal. cont. Neslov. postquam ab Ephesina el Chalcedonensi syuodis vetitum est ne aiia formula adbiberelur raeter Nicaenam, quae integra a Graecis iuter ipsas apiismi c&remoDias recilaiur. (59) . lla etiam illis qui in \{ eranl. AllufJil ad bunc Epist. 1 Pctri, c. , locum : In quo el hi$ qui in carcew eranl spiritibus veniens priedicavit, qui increduli fuerant uliquando, quando exspectabanl Dei palientiam in

diebus Noe etc. Propter qu(*m Ircnrcus, lib. iv, c. 45, a i l , Ghrislum descenditte in qua tunl gub terra, el evangelizasie remi$$am peccalorum exsisientem i i i qui credunl in eum. CrediderutU aulem in eum omnes qui sperabant in eum id est qni artvenlum ejus pratnuntiaverunt, el dispotilionibus ejus tervierunt, jutlU et palriarcli(e, el prophctK, quibits timiliter ut nobis remhil peccala. De qua remissiono iierum legi debet, cap. 50. Tbeologue, oral. 42 : Si in infernum detcendat, inquit, timul detcende : mysleria cognosce qiiai Chrislus illic gessit: an omnes prorsus tuo adventu salvos fecerit, , $ dunlaxat qul illic quoque crediderunt. In eumdem sensum respondetur qua> slioni inter Anastasianas; aique cx nescio qua v i sioue n a r r a t u r , Platonem primura fuisse corum qui Gbrlsto apud itiferos crediderunt. Gonsimilia babet aucior oralionis De illis qui in Christo dormierunl, quein a Joannc nosiro diversum csse ostendcmus. Philasirius vero Brixiensis bserelicos censet illos, qui dicunt Dominum in itifernum de$cendi$$e, et omnibus eliam ibidem annunliasse, ul confitentes ibidem salvarentur. Gselcrtim iEcumenius ad locuiu Petri quem a t t u l i , docel eos dunlaxat ad Gbristum in inferis conversos csse, qui ila coraparati erant, quandu in vivis agcbanl, ut si tutic lllis prsedicasset, in eum credidissenl.
t %

LIBER
. ' [']. . , * , \ , 5 \ , \ . , *

QUARTUS.
>
1 1 9 auCB

GAP. I .

258 * resurrectionem ueuia sunt. Chrislus poil nmrwtionm impauibilU. Cur po$l eam cibum 8umptmt. Humana omnia m integra.Postquam autem CbriUns ^ \ rcxit, omncs quu\em ^T\vu4\xit.% vi\v> "
w

11 1!03 S. JOANNIS DAHASCENl ruptioneni, famom, sitim , soinnum, lassiludinem, , , aliaque i d gcneris. Nam c l s i post r e s u r r c c l i o n c m , (60; c i b u m gtistavit , n o n tamcn i d naturse lege c o n l i * . g i l : n e q u e e n i i n faine l a b o r a v i t ; scd certa dispen , , , saiione, u i lidem facerct,sc vere ad v i i a m rediisse, \ , eamdeinque esse c a n i e m quae c u m m o r i u a f u i s , \ sct, r e v i x e r a t . CaBlerum n u l l a m n a t u r a p a r t c i n , \ abjecil, non corpus , n o n a n i m a i n . Q u i n p o i i u s et , , , c o r p t n ct a n i i n a m ralione c l i n l e l l e c t u , volcndique \ , \ , eti agcndi facullale prrcdilam h a b u i t , sicque i n , \ * coulum a s c e n d i t , aique ad Patris dexteram sedol, , \ , d i v i n o bumanoquc modo salutcm noslram volcns : . d i v i n o q u i d e m qua rcbus oninibus p r o v i d e l , eas , ' conservans e l g u b e r n a n s ; butnano autem conver , \ , . saiionem s u a m , qtiam i n l e r r i s gessit, menle reco1 1

lens, vidcnsque et sciens se ab omni crealura \ . \ ralionali adorari. Sanctae etcnim ipsius animse , \ , comperlum e s t , lum quod Dco Yerbo secundum * xaAir hypostaslm unita sit, tum quod una cuin eo ad- , \, , orelur, iui Dei anima, ac non ut simpliciter anima. . Quin hoc quo(|iie ipsum quod e terra in coelura ascendit, ac denuo descensurus est, actiones sunt corporis circumscripti : Sic , inquit, rur$u$ veniet ad vo$, quemadmodum vidistis euntTunUm i coelttm . B' [OE']. . \ Porro Ghristum ad dexieram Dei ei Palris sedere , corporaliter diciinus: nec proinde loci instaresse Patris dexteram affirmainus. Qui enim fieri possit, . ; ut qtii c i r c u m s e r i p l i o n i s est cxpers, loco definitain ; \ dexteram babeai? Dexlra enim et sinistra iis de- \ , j 6 mum conveniunt, quaeloco circumscribunttir.Uuo , , circa per palerme dexirat vpcabulum aignificaimiB divinitalis honorem et gloriam , iti qua cum Dei \ , ' , \ , Filius , tanquam Deus ralrique consubslamialis, ante eacula easet, ad extreaium caro facttis corpo- $ ; , reo quoque modo considet, in camdeni nimirum gloriam ascita ipsius carne. Una enim eademque cuni sua carne adoratione ab omnibus crealis rtbus coliiur . Dt te$ione ad dixteram Patris.
n 1 1

CAP. I I .

Luc. xxiv, 45.

1 1

Acl. , I I . " Aiban. Jun. p. 45 ad Ant.; Basil. lib. Ve Spirilu tancto, cap. 6.
VARIJE LECTIONES.

Dtjeral , i n ediiis. NOTiB. (60 . Eamdemque earnem D;am terrenisqtu affectionibut Chriili caro obnoxi* non sil pula /amt, eiff, aliitve infirmitatibus : non . Huic doctrinae Origenes, ut erat Gnoslicorura tamen ut incorporeus sit, qui nativat corporis proplacilia imbuius , repugnavit. Marcellum Ancyraprietales non abjeceril, nimirum trinam dimemiouuro omitto. In dial. 2 Theodoreti, Eranistes h nem, formam, el ccetera id genu$. Forqu UM reticus, rogatus, quo tempore bumanitaa Christi exstare desierit, respondet saliem corpus diviuius, quod el cerni queat, interim cruiitiei expert maneat, utpoU non jam caro, % inttr , earo in divinam naluram muia- carnem, et id quod incorporetm est, mediam lionem admiiil. Neiuinem terreal bic Tbeologi locus dam ralionem habens. Nicetse expositionem nnnat orai. 49, ubi Gbristum venturum esse dicit, Nazianzenus ipse,epist. t ad Gledou., u b i adrersus Apollinarium defidit anathemati eubesse qui dixe* * * rit Christum , ceru* . Non jam quidem depotuiste. Et certe Atbeoagorae, quo nullus alter illum : catUrum mcorporeum, dtviniori forliue carnts resarreclionemdefendil, eodem mod corpore, quomodo $ novii, ut ab illis dixerat, nos post resurreeiionem f u l y r a , t ^ l | aui $e a$piciatur, , Demqw omnit extors maneat. , , velut ataf J lainetsi ^. NiceUs siqwdem bicc InlerpreValur, ut naiuratibus
t

. [OCp]. 254 - Adversut eos qui ita objiciunl: Si duoe nalurce Chri (61) slut est, aul creaturam colilit, naluram creatam , , adorando, anl alteram naluram dicilis adorandain , alieram non adorandam. \ , *. Chrisli caro, ut Verbi caro adoranda, non ~alione \ \ *ui.Dei Filium simul cumPalre el Spirilu saoclo adoramus, corporc quidem nudum anlequam b u , \ \ manilaiein assumpsisset, nunc auiem eutmlem i n , . carnatum bominemque faeluin, cum eo quod Deus , , est. Ac proinde ipsius carosuaple quidem n a i u r a " , si subtili quadara consideralione id quod visi , , , ' \ . bile esl, ab eo quod ratione taniuin inlelligilur, dislinxeris, nequaquam adoranda esl, utpote creaia, " \ el cuni Deo Verbo uniia sit, propler ipsum et , \ \, \, \ , - U in ipso adoratur. Quemadmodum enim rex, ei n u , \ , \ dus, el veslibus indutus adoraiur; ac purpura quidcm velut simplex purpura calcatur et projicb , , , l u r ; postquaro autem in regium indumentum adhi * \ bita est, tum honore el gloria aflicitur, eaque con , \ \ ditione est, ut qui eam indecore iractarit, morle , * , , , \ plerumque multeiur: velutetiamsimplexligaura", , ' , - non sic comparalum esl tit tangi non possit, caeterum ubi admoto igne carbo evasit, non quideni , , suaple vi, sed ob adjuuclum ignem , nec propius , , adiri,nec tangiomnino potest:non quod ealigni , * , nalura s i l , ut propiorem ad se accessum non ferai, ' * \ , sed quod jara carbo sil, seu lignum acccnsum: ad , , eumdem quoque modum caro suapie quidem natura nequaquam est adoranda: sed cum incarnalo .
C A P ,
% %

fHB

D E F I D E ORTHODOXA L I B . I V .

1106

Verbo adoratur, uon quidera propter seipsam, sed prppler Deum Verbum, quod secundum hypoaiasini ipsi copulatum est. Neque enim falemur nudam simplicem carnem adorari, verum Dei carnem, sive Deum incarnatum. . ' [OZ']. Aui ti , , ^ . (62), ,
18 C

CAP. i V . Cur Dei Fitius,nonPator, aut Sptrititt$anctu*,lwmo fadus til: quidque faclus homo prce$tileril.
,

Pater, Pater est, et noa F i l i u s : Filius, Filius

Aihan. Ub. i , Cont. Apoil. Epist. ad Adelpb.;. Epiphao. Ancor., 5 1 . " Simile familiare Pairibtis. Sup. lib. , c. 8. " Greg. orat. 59. VARIifi LECTIONES R. 5445 , , \ ... quidam altt . R. aller .
6

NOTJE.

(61) [ . Adveriut * qui d i - , ldem tradil in cunt, eic. Apollinaristae sic olim argumentati erant, fin. iib. Cont. Apoilin., ut et Epiphanius, a qiio Caiholicosque adeo appellabant, Noster purpurae exemplum mutuatus est. Uuocirca sive liomiuicolas : Nazianzenus vero, epist. 2 ad Cyrillus contra Neslorium deflnit, analb. 8 : Si Cledon., vicissim ,/,^; quis dixerit, quia neinpe, ut docet nos Nyssenus in Anlirrhelico, , hominem atsumptum una Apollinanus aiebat nihil tam adorandum esse cum Deo Verbo adorari, e l c , auatbema esse. Ei i j n a n i carnem Chrtsli : , concinunt Theodorelus ei Orienlales, ubi ipsitis . Et rursnm : Analbcmatismos impugnant. , , \ (62) . Pater etl , et non ' Caro Domini aaoralur, quaFiliu$. Noster luecacccpit exNazianzeno, orai. 57, tenus una esl pertona, el animal unum eum ipso. eodemque inodo Fulgeniius disputat l i b . De fid. Gregorio vero non placet ut Christi caro, quaa ad Petrum. Gaeterum sanclus Tbomas, n i part., creaia est, adoraiione digna censealur. Id quod qua3St. 5 , art. 6, absolute fieri posse docct, ut Aihanasius sic explicat, epist. ad Adclph. : Etet Palcr abaque ulla personarum conversione filius caro per se ex condilis rebus est, hominia sit : quia filiatio temporalis, qua Christos , Dei nihilominus corpus facla est, nec Fiiiut hominti dicitur, non conttiiuU per*on&u taU eorpus teorsim Verbo adoramu$, ut Verbttm ipuut, iieut filiatio aHerna. adoraiuri, ipsum carne procul seponanws :

1107 S. JOANNIS DAMASCENI 1108 esi, et non Pater: Spiritus sanclus, Spirilus, ac * , \ Pater, ncc Filius. Proprietas enim immobilis est: , . quonaiD enim alio roodo proprictas maneret, 2 5 5 &v * ; 81 moveretur exquc alia in aliam fcransiret? Ob eam , . , causam Dei Filius, bominis filius Ct, ut proprietati . immobilitas suaconstet. Nam cum Dei Filiupesset, , , \ factus est hominis filius, ex sancta Virgine carnem , \ ' sumens, nec propterea ab ea proprietate q u F i - . lium decei excedens.
Notoeet characteret divmae naturos. Cur Filius , * '

incarnatus. Hanc porro Dei Filius ut homo fleret , * causam habuit, ut i d rursus bomint beneflciura ' , \ afferret, cujus gratia illum a principio condiderat. , \ ' , , Siquidem eum ad imaginem suam, intellectu et \ libertate praeditum eflinxerat; necnon ad similf , , \ tudinem suam, id est, omni virtutura genere per- , \ , , , fectum, quantam quidem bumanae nalurae conse- , . qui datum eesel. quippe divinse natune veluti (' nola? sunt, nempe cura ac sollicitudine vaeare, sim- * , plicitate, boniiate , sapientia et justitia pollerc, ) * atque ab omni vilio liberum esse. Porro cum bo- roinem in eo statu constituisset, ut se ipsi comrnu- \ nicarct, eum etenim (eceral ut corrnplelw obnoxiui , \ ,
t

none%$et> per sui comniunicationetti ad incorru-

7Yc TP

ptionem eom subvebebat.Quoniam autem per man- ; , dati violationem imaginie divinae ductibus c l cha- $ * racteribus obscuratis ac dcletis, in malitiam pro- , \ , , voluti, divina communicatione orbati sumne: Nam , ' qwjB sccietat luci ad tenebrat ? atque a idta exclu ' , \ ' si, in mortis interilam incidimus: quoniam,inquam, , \ prastantios i l l u d , quod nobis impertiius eral, C , ' $ J , minime custodiviinus; idcirco ejus quod deterius \ , c$l, nostrae scilicct naturae, parliceps ipse l i t , ut ' , \ pcr se quidem et in se imaginis simililudinisque \ , decorem inetauret, nos vero virtulibus ornatam , *agendae vitae rationem, per senobis facile adeam , \ , \ ' ilcr muniens, edoceat, ac per vitae communicalio \ ncm ab interilu vindicet, factus ipse priiriitiae no- vov. eine rcsjurrectionie, atque innovalo vase quod oblriium et inutile redditum fuerat, nos dcmum ad sui cognhionem vocanie Deo, a diaboli lyrannide ereplos, corroboret, et per patienliam et h u m i l i taicm ad debellandum vincenduinque tyrannum erudiat . Quas per incarnalionem prcestita sint. Crucn , Chritti . Mor$ per Chrisli crucem ulilior vila , \ \ \ rcddita. Enimvero cullus daemonura desiit : , , crealura ex divino cruore sancliiatem con ^ , , tcaxit: arae tcmplaque idojorum diriita sunt : Dei , \ * \ cognitio i n animis hoininum insita : consubslan, \ lialisTrinilas, increata colitur divinilas; unus, i n - , quam, Deus verue, univcrsorum conditor ac * \ Dominus ; virlutcs studio sunt : resurreclionis , , \ , \
w k

Vulg. Sap. , 23, inexterminabilem. in Joan.

" I Cor. , 1 4 . VARLE LECTiONES.

" A t h a n . lib. De incarn.;

Cyrill. l i b . i ,

Multl codd. . R. 4 \ . Sic vetus interpres et $eces$U propria proprietate. R. 2024 ' . In multis codd. decst sine parenthcsi scilicet, ct pro habent . Colb. 4 . Velus intcrpr. posuit iucis. * Codd. foro omnes e l anliquiores babent ^. i Regii quidam ct Colbertini, necnon S. H i l . .... \ * . k R. 2 sic Faber increata natura.
1 6 h

09

DE F I D E ORTIIODOXA L I B . I V .

1110

- epcs per Cbrisli resurrectionem donaia e s l : bomi ^ , , \ nes quos mancipio consiriclos tenebaut, daeraones , - pcrborrescuut : quodquc mirificum est, baec om ' \, \, \ , nia per cruccm cmciatusque ac morlem gesla , , , s u n l : Evangelium qno Dei cognilio paluit, tolo \, \ , \ orbe promulgatum est; non bello armisque, ei - exercitibus adversarios fundens : verum homines . - pauci, nudi, pauperes, acliHeraram rudes, insecta , - lionibus ac verberibus affficli, neci.dati, eum qui \ . in crucem acius mortuusque fuerat, praedicanteg, doctos et potenles superarunt. Eorum enim comea . - aderal omnipotens virtus ac potestas Cmciflxi. , \ , Quin niors ipsa, quae lerrorem maximum olim i a . ferebat, prostrata f u i t ; et quae quondam odio ei \ borrori eral, vila jam polior babetur. 256 H f l e , | ^ Cbrisii adventus praeclara facinora : bc ipsius , (63), \ \ polentiae indicia luculenta. Non enim, ut per , \ - Moysem, populura unum ex iEgyplo ac servili , Pharaonis jugo diseectis maris undis H b e r a v i i , , \ Terum onine poiius bumanum genus ex moriis , \ interilu et acerba peccati tyrannide v i n d i c a v i l : ^ , \ non quidem ad virlutem vi adigens; non lerra , \ obruens, non flammis exurens, non peli saxis peccalores jubens, verum raansuetudine ac lenU , \ , \ . late bomines ad virtutem amplexandam ailicicns,
m S1

alque iia comparans, ut pro ea adipisceuda labore et certamina laeti susciperent. Etenim olini quidem licet cum peccabant poenas luerent, adhuc tamcu peccaio mordicus adhaerebant, quod insUr iiuminis baberent. At nunc contra pieiatis virtulisque causa verbera ct cruciatus, morlcinque amplectuntur. Euge, Cbristc, Dei Verbum, sapienlia, et poten, , \ , \ - C , \ iia, atque omnipotens Deus, quid tibi nos inopes ; , \ et egeni pro istis omnibus rependemus? Tua enim * , , \ sunt oinnia. Quin nibil quidquam a nobis exposcis, nisi salulem nostram : cujus cuni ipse largilor , \ , * * , , sis, nihilominus pro inenarrabili lua bonitate illis , - gratiam babes, qui eam coosequunlur. Gralias , i i b i , qui et esse et beoe esse nobis concessisti; . cumque binc excidissemus, inexplicabili demissione et indulgcnlia eodem nos rcduxisti. . ' [']. GAP. V.
k 0

* el , .

Ad eoi

, , , \ , \ , , \ - D sona, ante carnem assumptam simplex eral, nec , , \ composita, corporis expers et increata. Ex quo , \ \ autem earnem suscepit, carni quoque persona , \ - facla est, composilaque evasit ex dmuilale, quam nnnquam non habuit, et ex carne quam assum , psit, geritque adeo duplicis nalurae proprietates, , \ , \ u i qu i n duabus naturis noscalur. Quo fit ut * \ ,
11

: Silne Chritli periona creata, an increata f Monophysilarum cavillationem aiiam diluit. Christi pertona increala et creata. Dei Verbi per-

aui quatrunt

Exod. , 16.

YARLE LEGTIONES. ** Edila . Edit.

Golb. 4 . S. H i l . el Noster voi. . Golb. 1 el alii . 9 Mss. .

1 0

NOTiE. (63) . Non terra obfuens. Tbeologi denuo verbis signiflcal deglutiisse lerrain Datban et Abiron, et immissum ignam, quo d u ccnti ct quinquaginta viri cum Core p e m r u n l .

1111

S. J O A N N I S

DAMASCENI

1112

una eademque persona el divinilatis raiione i n - , , creata sit, et creala ralione bumanilatis; visibilis , \ , eimul et invisibilis. Nam alioqui m eas anguslias \ . adducemur, ut vel unum eumdemque Christum dividamus, duas personas asserendo, vel naturarum dislinctionem inficiantes, conversiouem vel confusionem inducamus. CAP. V I .
Quando Chrhtut est appellalus.

. <? ['].
, .

Non, quemadmodum quidam falso praedicant (64) , mens ante carnem ex Virgine aseumplam, Deo , Verbo copulala est, et jam tum Ghristi nomen accepit. Gommentum enim hoc inter Origenis de , Hramenta recenseiur, qui animas corporibus esse .' * e t u B t i o r e s docuerit. Noe vero FUiuro, 2 5 7 Dei \ , ' que Verbum, tum demum fuisse Christuro voca , \ , tumque csse dicimus, eum sanctae semperque . Virginis uterum inhabitando, caro citra mutatio, . \ nem ullam factos est, unctaque caro fuit divini- tate. Haec namque bnmanitalis unctio exslitit, ut , ait Gregorius Theologug . Sanctissimus ilem , Alexandriae prsesul Cyrillus imperatori Tbeodosio , scribens i n hunc inoduro loquitur : c Equidem , , necessarium esse arbitror, ut nec Verbum quod . ' ex Deo sme humanitate naium est, nec rursus ^ , templum, quod ex muliere pariu editum est, si , \ Verbo unitum non sit, Jesum Gbristum nuncupec , \ rous. Etenim Verbitm quod ex Deo est, non aliler ' , , Christus censelur, nisi quatenus per dispensalio- . nis unionem arcano roodo cum humanilate con- , juncium fuit. > Rursumque ad imperalrices iia _ , \ scribit scribil**::Quidam Ouidam Chrtsti Gbriati nomen, nomen. Verbo soli, snlL . aingulaiimque i n se considerato et exsistenli, ut , , a Patre genitum esl, convenire asserunt. Nos vero \ , . iia sentire et loqui nequaquam edocti sumus. Nam " \ , quando Verbum faclum esi caro, lum primum .\ \ etiam Ghristum Jesum nominatum fuisse dicimus. , Nam quia exsultationis oleo, sive Spiritu, a Deo \ , ;, et Patre unctus eet, eatenus Christus appellatur . Quod auiem unctio in humanitate facta sit, in d u - , \ ;
H

Error Origenis lib. \ , cao. 6. l b i d . p. 54. " H e b r . i , 9.

" Orat. 56, non longe a fine. " Edit. Paris.p. 25.

VARLE LEGTIONES. 1 Edita . * Mss. . M s s . . NOTiE.

quidam, dissoeiabiliUr inharent, utpoU , Dei, Sic kio Sophronius, S n n h p f t n i u s . epist. enisL ad Serg. Sera. : Jncarnalur Det. veriiali, veriialL luci , ei et lola ioium lolum recipiess, recrpiem, etc. Jncarnalur alque %n ejus lucem tplendoremque ipsa , fael* VerbumDeus, non e(ficlce priuicarni copulalus^praest eum ipso unus spirilus, eic. Non enim possibilt formalove et jam in $e tubiiitenti corpore implexus, , Dei naiuram eorpori sine . , aul cum exstante Nasciiur, ut diximus, Deu$ homo, iUa iubilanii* prin$ anima compoitms, *ed cum ulrumque ad tubtistendum venirenl. Origenes animam Ghrisli per- exsiitenle, cui ulique conlra naluram non e r a i c*rp*s assumere : sed neque rursns anima illa, utpoU snbinde Ghrislum fuisse anlequam nasceretur, tenuit, stanlia ralionabilis, conira naturam habwl eavert Ub. , cap. 6 ; insinuatque beatam hanc animam meritam esse u l ctim Verbo jungere- Deum, in quem, ul diximut, in bum et sapieniiam lola jam cesural. Hoc Adamaaiii t u r : Cum liberi arbilrii facultale, unumquemque vadictum, Verbum media anima esse unitum carai, nelas animorum eldiversilas hnbuitset, ut alius armeliori sensu usurpavil Nazianzenus, quem ulinaai aenliore, alius (enuiore tl ^ auclorem potius spcctaverii Rufinus in Exposit. Symboi) $uum Unerelur, illa anima, de qna dixii Je quam Origenis sui. l u s , quia c auferel me animam meam, ab inilio creaturcc, el deincepi inMparabililer ei tl t n (64) . Non quemadmodum

1113

D E F I D E ORTHODOXA L I B . I V .

1114

, um nerao revocabit illorum qui recte eentire *, consueverunl. Quin et Atbanasius in oratione De \ , talutari adventu Chntti, sic loquitur : Deus qui ante exstabai, quam i n carne adveniret, nequaquam homo erat, sed Deus apud Deum, invisibilie et impassibilis. Postquam autem faclus eet hoiuo, Christi nomen propler carnem accivit s i b i ; quandoqujdem passio est mors oominis bujus consectaria sunt. Quod si i n divinis quoque Scripturie dicitur :
, , iAaior , Propterea unxil Deus, $ luus, oleo Uetilice
eT

\ ,
,

scire allinet Scripturam sacram praHerito tempore pro futuro saepe uti. Quo in genere i l l u d e s t : Polhcec in visu$ esl, et cum hominibus

convirsa-

. , , . \
, -

tus ett . Necdum enim visus fuerat Deus, nec cum hominibus versatus fueral, cum haec dicebantur :
llemque illud : Super flumina Babytonis illic -

, v e i

- dimus et flevimu$ ranl. . Z' [W].

* . Nondum enim baec contigeCAP. V I I .

dua$ cruu

, , .

eos qui tciscilantur, an tancla Dei GnUrix naturas genueril; an duce naturce in pependerint.

\ , Severianorum $o*vtl objeclionem. Prima Deo , creala, ingenila, id [$ non naia ex aliis. Gigni \ , , penonce etl, non naturas. et , ' \ - cum unico scribuntur , naturse conveniunt, s i w *. gniflcantque increalum et crealum : at , , et , id eet, ingenilum. el genitum, ubi du , , plicivv efferuntur, non naturae, sedpersonae conve \ , niuni. Porro divina quidem naiura, est, sive increala : caetera vero praeter 2 5 8 i p * * t C , sive facta. Gonsideratur ilaque i n divina . quidem et increata natura, ingeniii proprielas in , , , Palre (neque enim ille genilusest), generalio aulem ' , i n Filio (siquidem ex Patre sempilerne natus esk); . - processio denique i n Spirilu sancto. In qualibei , \ , autem animanlium specie, ea q u eunt primo pro, * ducla quidem, sive ingcnila sunt; at non *, \ , iiem , vel increata. Elenim a summo Opi . (65), fice creala sunt; non autem ex similibus nata. , * . Nam , quidem creatio est. At , id , est, generalio, cum de Deo agitur, esl consubatan \ . tialis Filii ex solo Patre orlus : cum autem de \ corporibue, consubetantialis personae ex maris et , , feminae complexu proceseus. quo perspicimus, , , - D gigni non ad naiuram, sed ad personam perlinere. , \ \ . Nam si ad naturam speclaret, haudquaquam in una eaderoque natura genitum et ingenitum cerneretur. Eam ob rem sancta Dei Genilrix personara genuit
4 ni

" P s a l . XLIV, 8.

99

Baruch. m , 38.

1 1

Psal. cxxxvi, 1.

4 0

Sup. lib. i , c. 9.

VARLE LECTIONES. * I n multis codd. et apud Atbanasium . * Desiinl hae duae vocee i n cod. S. H i l . aliisque Regiis, in Golb. et in . Edit. \ . * I n R . 2427 supra lineam . J R. 2 et . . > Mss. plurima ,
T

NOTJE.

Quod Latinorum Patrum aliqui dixerant, essenliam divinam gignere et gigni, boc tandem usurpari veluit synodus iv Lateranensis. Generatio quippe ad subsistit in persona. Sic vulgo Gra3ci contra Apollinarislas el Eulycbianos disputarant. Nam ul Anoessentiam naturamve non terminatur, nisi u l ea

(65)

quo per$picimtu.

nymus apud Euthymium, p. 2, t i t . 8 ait :

Beat^

Virgo Deum quidetn genuit, non autem drilaum; ** deiiatis pertona naluram humanam astumptii. Hie est Dei Filiut, ut, qui in cotlU etl, FiHu$ itidem tit
in terris, proprietag immola permaiual. Gigni mm

non natura* (uit, ted *.

1115

S. JOANNIS DAMASCENI spalium ex Palre

1116 geoi-

in duabus naturis agnilara, diviniiatis quidem ratione citra ulltim (emporis tam, ad cxlremum auleni in lcmporc ex ipsa incarnalam, el carne n a u m .
Christus, dxtas nalura. Pasius esl ea naiura quas

pttsibilis erat. Sin autcm pcrcontatores nostri innuani ac velint cum, qui ex sancta Deipara natus est, duas naluras essc; iia sane dicemus, duae naturai est : quippe qui ideni ipse Deug el homo est. Id quod etiam de crucifixione, et de resurrectione, el de ascensione diccudum est. Neque cnim ista naiurae sint, sed liyposlasis. Ghristus itaque duplici natura conslans, ea nalura passus est et crucifixus, quae erat passibilis. Carne enim i n cruce pendebat, non divinitale. Alioqui rcspondeant nobis boc vicissim roganlibus : Duacne naiurae morluae sunt? Minirae, inquient. Ergo neque duae nalurae cnicifixje. Yerum genitus est Ghristus, boc

\, * \, \ . \ \ , . , ' . , , , \ * \ , \ \ , * ; \, . , ' , , \, \, \, \, . passus,

est, Deus Verbum, bumana natura assumpia; carne gcnilus esl, carne cruci affixus, carne carnc morluus, cum impassibilis ipsius divinitas manerel.

CAP. V I I I . . H' [nA 'J. Quomodo primogenilut dicalur unigenitus Dei Filius. . PriroogenHiis est, qui prtmus est genilus, sive (66) , ille unigenitus sit, sive ctiain aliis fralribus natu , \ . major. Quocirca si Dei Filius primogcnilus quidem, , at non ilem unigenitus diccreiur, suspicari utiquc , poluissemus creaturarum priniogcnitum eum esse, , . \ ul qui eliam iitlcr ipsas accenseretur : cum au, \ , \ lem, et primogenitus, et unigcnitus dicaiur, atque ' . Mrumqtie i n co rctincndum sit; idcirco primoge , \ , nitum eum omnit crealnrce dicimus, quoniam et \ , ' 259 i P Deo itemque ex Deo cxsislant ree \ crcatae. Vcrum ipse quidem, u l cx Dci ac Palris , , xa\oa siibslantia, solus citra omne tempus genilus, me .
41 4 1 s c e x e s l

rilo unigcnitus Filius primogenilns dicelur , at non G , primum crealus. Nam rcs creatae non ex Palris . & i r siibstanlia, sed ipsius voluntate ex nibiloproductae , \ sunt *. Primogenitus autem in multh fratribus , \ siquldem, cum malris ctiam unigenitus esset (quo- , \ , \ *
9 4 44

Vid. apud Greg. Nyss. l i b . , Cont. Eunom. v n i , 29.

41

* Coloss. i , i 5 .

4 1

Athan. Expos. Bdei.

" Rom.

VARIJE LECTIONES. R. 29-24 \, .

c Edit. .

> > Dcsunt baec in Regiis codicibus 7, in Golb. et i n Nostro.

NOTiE.
Gregorii $* (66) . Primogenitus. In Reg. cod. tione in Joseph ei Mariam: Dominus prtmogenitus . 7 i 5 i , haec babenlur qiwe in edilis Grcgorii Nysseni Vtrgin* audiit, non quia potteriorem quemdam nondum repcii : . \ * D rt$ ejutdem ascivit; sed quia $% ulla comparathn* cum filiis hominum primogenilus e$t. Neque emax & * quod Apo&tolus de (cterna Doraini $* , ' \ . rationedicit: iQui e$t pnmogaxilut omnU * % \ jam et ullum Domini fratTem una significavit. rursut cum idem eum primogenitum ex tnortuU nuu , cupavil , jam et Dominl germanum, qui condmiU , ;. ' , modo infernum calcaverit, innuit. Verowt Dommoa, , \ - primogenilu* tx Palre, tt ex VirgtM, mortmm , dicilur, ul undequaque singularis ejus tfh gnoscatur; nam extra comparaiionem DowtM , \ , partus : ubi quippe Virgo Maler eil, qua ~ - . explicari parlut pottit? ;. " ,
%

D E F I D E O R T H O D O I A L I B . IV.

1118
1

, - niam aeque ac nos parlicipavil carni el sanguini i , bomoque factus est; n o s t j u e etiam per cum iiUi \ - Dei facti sumus, per baplismum sciliccl adoptati) !> , . . ipse nalura Dei Filiue, inter nos, qui adopiione et gratia i n Dei filios cooptali sumus , fralrceque , , , ipsius exstilimus, priraogenilus factus est. Eo i t a , \ , . \, que nomine dicebal: Atcendo ad Patrem meum et ul . \ , ,Pairem vettrum Non dixit, Palrem nostrum, * sed Palrent meutn, natura videlidel; et Palrem , \ /, vestrum, gratia. E t : Deum meum Deum M \ . slrum . Non dixit, Deum nottrum, sed Deum ut subtiliori consideraiione id quod visibile esl, ab eo quod menle inlelligitur, prscscindas , et vestrum, lanquaiu rerum omnium opiOcem et Doniinum.
d kl

. ' [U&] . . x\ . . , . > , * , , , \ , , \ (67) ibr. , 14.

4 8

CAP. I X . De fide el bapiismo. Baplhmi vi$. BaplUmus unus^Necetsaria ad piitmum invoealio Trinitalit. Quid irina imnunio. Quid in Chrisium baplizari. Eucharistia bapti$mui Dominieo tatere fluxerunl. Bapli$musduplex til et homo. i a m vcro uuum baptismum in re~ missionem peccatorum et i n vitam aelernam confitemur. Bapiisimis quippe mortem Domini signific a t \ Per baptismum enim com Doraino sepeliniur, u l ait divinus Apostolus . Quemadmodum igiiur Duminus morluus esl, sic nos etiam senul
4 4 4

Joan. xx, 17.

ibid.

4 8

Rom. , 4.

Coloss. , 12.

VARliE LECTIONES. gii quidam, Colb. 2 \ . Ita olim in cod. sed corrasa menibrana emendatum fuit, u l in textu reliquimus. Regg. 6 et . . . cod. . : quae vox in textum irrepsit, cuin explicaiionis gratia margini vel supra lineam a essel. v/\rn NOTiE. " . Qui in Pairem , etc. Vetus C dit de hxrelicis, qui cum baptismo, ct qui sine baplismo r.um sola cbrismatis sacri unclione reciilium disciplina fuil, ut haeretici, qui Deo niiati delraberent, denuo lingerenlur, dum pereniur. Hortim Catalogum amplum digcssil T i U ad Ecclcsjam : uiotbeug CP. presbyter, saeculi sexti scriplor. Cscterum Basilius, episl. 2 ad Amphiloch., cavendum : Hareticum baplisma ait, ne asperior ille usus impedimeiilo sil Ecclesia; iam genuinamque aquam censet Ecclesia, i n bono, aul hsereticorum sa1u(i,it^ ob nimium rigorem Ileroens Alex. lib. Strom. Necjue cerlum ist, a Slepbani papae , Firmilianique Caesa- segniores reddantur ad ad Ecclesiam, lemporibus, ad anliquam consuetudinem eos ut Zonaras interpretatur, dixeratque ante ipsmn Anaslasius i n resp. ad quaest. 86. Non iia pridem osfuisse. Nc ila ccnseamus, obsistunt Basilii canones ad Ampbilochium. Epiphanius Ec- anie lempora Damasceni, Trullano canonc 95 feuniversse judicium exspectandum d u x i l , rcbalur, ut qui ex Manicbsis, Valentinianis, Marjui cx Arianis venerint, secundo lavacro cioiiistia, alilsque ejusmodi seclis converlerentur, ;cum interim Albanasius denuobaplizandos absquc altero baptismo errores suos ejurareuU Hamici, inquit Juslinus Junior ad quaesi. 14, a<t el , oral. contra ipsos. Non enim, inquit, rectam doctrinam venieiilis erratum ^ t \ , in Patrem ei praycB quidem opinionii, muiata tententia; baptismi dant Anani, sed in Crealorem etcrealuram ; - divino unguenlo ; ordinaiionis, appositione matius, auo fii ui nihii imolulum maneat. Cur vero prisci , , tametsi nomina et Ft/, quia sic Scriptura sancitum e*t, jy Patrcs baptistoum haereticorum reprobarcm, bas fuisse causas puto. Prseter pravos forui recilandai if se pronunliare. Non enim qui simpliciter sensue qaos praemiltebant, Gnosticos variis modis mine ille dal; ' \ bapiigmi rilus et verba adullerasse narratlrenaeus , qui nomen exprimendo, rectam toio cap. 8, lib. i . Cujtis sceleris rei quoque suni fidem habel. Dominum siquidem aposlolis e Monlanistis Tascodrugetae apnd Theodor., lib. >isee, primtim ut docercnl, Uun dcinde ba llcsr. fab. cap. 1 2 , et Quintilliani apud Tertiilliaitit. Quocirca hcereset non paucas, quia no anlum pronunliant, - num, lib. De bapi. cap. i . Dionysius Alex. Epist. ad Xistum papam aptid Eueeb. l i b . v u Hi$t. cap. 9, c reclam fidem lenent, inutilem aquam po$$inarrat aenein quemdam qui i n ecclesia baptismi et quemadmodum Maniehcci, Phrygen, \ , ditcipuli Sanwsatensit caeremoniis intcrfuerat, ad suos pedes corrnisse, Paulianislac) , cum MO- dejcrando bapliemum quo tinctus erat ab haereticis, fui$$e generii, pUnunupu impietatis recilenl, niliilomtnm censentur hwrelici; blasphemia*, ncc ullam cum notlro habr timiliiuArianot, clc. Sccuuda synodus canonein edit

111$

S. JOANNIS DAMASCENt
f

1120

baptizari necessariura est; baptizari, inquam, sicut * , ; \ , a Domino dictum est: Jn nomine Palris et Filii Spiritus iancti . Quibus scilicet verbis, Palris el , , Filii et Spiriius sancii confessionem edocemur. . Quocirca qui in Patrem et Filium et Spiritum , , araxatrl sanniim baplizati , unamque in tribus Deilatis , xfc personis naluram edocii, baptismum rcpetunt, i i , , . " secundum divinum Apostolum, Cbrtslum rursus , crucifigunt: Imposiibile enim ett, inquil, eos qui . ;,
temel illuminati renovare, tunl, elc, iterum rursut 260
8 1

ad

pamitenliam tpsis Chri-

*-

, Uum, et osletuui habentes . At qui in sanclam , * Trinilalem baplizali non sunt, hi denuo baplizen- . tur necesse est. Eisi enim Apostolus dicit : I n (68) , Chrhlum el in morlem ipsius baptizali sumus ; . non lamen hoc vnlt, baptismi invocalionem ex bis , verbis constare debere, verum hoc demum, bapti- . " :, smum mortis Cbrisli figuram praeferre. Baptismus \ \ siquidem qui trina immersione pcragilur, Ires dies . 3 significal, quibus Dominus tuinulo condilus j a - , c u i t * . Quare i n Cbristum baptizatum esse nihil , aliud indicat, quam in Ulum credcndo ealulifera aqua lingi. Fieri non potest ut in Ghrislum creda- . \ mus, nisi Patris et Filii et Spirilus sancti confes- * , sione imbuli simus \ Chrisius enim est Filius . 6 \ Dei vivi , quem Paler unxit Spiritu sanclo , quemadmodum a i l divinus David : Proplerea unxit . ' * te Deus, Deus luu$, oleo laMtice prce consortibus , iui$ . lsaias quoquc ex Domini persona loqucns : Spiritut Domini tuper me , propler quod unxil , , tne * . Enimvero quaenam verborum forma adbi , , benda esset, Dominus discipulis suis exposuil: , ' , &i Baptizantes eos, inquiens, in nomine Palrii el Filii ' ; Spirilut sancli . Quoniam enim iininorlalitatis \ *
crucifigentes
81

5 e

8 7

8 8

Mallb. , 19. Hebr. , 6. Rom. , 5. Auct. Qumt. ad Anlioch. * Basil. lib. De bapt. i , cap. 12. Maltb. x v i , 16. Act. x, 58. Psal. X L I V , 5. Isa. L X I , 1. Matlb. xxvni, 19.
8 0 4 1 8 8 8 8 8 8 8 8 , T 8 8 8 8

VARIyE LEGTIONES. Vox , deest in editis el R. 1. * Cod. S. H i l . et alii mulli ' . Velus vncorruplione. Edit. Basil. ' .
f h

iolerpr.

NOTJE.
dhiem.

canon 46 ex illis qtii Apostolici vocantur, quojuPropter has itaque raliones saeculo secundo, belur, u l si quis * aut presbyier non ira in duplici Phrygise synodo, et apud iEgyplios slainitiando mersiones jecerit, ' , ;- tiiluni est, u l bserelici denuo baplizareniur. Quam , $ tinclionem uusm obrein si forie qiiidam ex eis sincero ritu tincli quce dclur in morUm Domini, deponalur. Nam Tlieoessenl, bapiismus ille secundus, tanquani sub condoreius, lib. w Hceres. cap. 5; Socrates, l i b . x i Hnt. diiioue collaius atslimandus erat. Yeruni Laiini uieliori lege baerelicum non recipiebani, nisi quae- c. 25, el Sozomenus, lib. vi, c. 26, scribunl Eunomunos, non in Trinitatem, sed in mortem Doinini bapiisiluiu qua verboram fornia baptizatua essel. Horuin zasse ; imo Tbeodorelus addit, omisisse invocaiiomorem non paucos ex Asialicis aiuplexos esse Banem T r i n i t a l i s , silius ipse teslattir, epist. 1 canon. . Quod facile non coucesserira, quaado(68) . Baptismu tiquidem, etc. quidein Epiphanius hunc esse conlendit verboroat Basilius lib. De Spirilu sancto, cap. 28, et episl. 59; ua3 baptizando proferrent, sensum : /n nomhu Hieronymus, Conl* Lucif. et alii ab apostolica tra>ei increati, in nomhie Filii creali, in nomi* diium f e r u n l , ut lerna mersitatione bapiismus qui Filio $; *ellieret, non solum propler nomina trium persona- Spiriius sanctificanti$ rum sanciissimttTrimiaiis, sed ciiara quia Doniinus uii neinpc Ailianasius dixeral Arianos tn Creaiobaptixare. L a l i n i terna rulgo diebus tribus inorluus fuit. Gan. 7 secundae s y n - rem el crealuram infusione lingunl, quem morem Cyprianus olia odi jussuin est Eunomianos denuo baptizari, qui tuiius est, episi. 76. Gommendat Gennadius, \ & > unica mersione, seu eliam perfusione, tingercniur. Hac enim ca&remnnia, quae hactenus usitaia non De FJCCI. dogm. et jam a soeculo sallem eeiU Roma3 observalum didiciraus a docliss. NabiiloM e r a t , Filius et Spiritus sanctus a deilate exeludi tom. I I Musai llal. biguilicabanliir. I s u basresi proleclo rccenlior esl

1121

D E F I D E ORTHODOXA L I B . I V

1122

\ consequendae causa nos Deus COndiderat ; vioJaio \ , aiitem ejus praecepto, mortis labe, ne perpetuura et . * immoriale malum essei, nos item muliaverat; i d \ , ' \ circo pro sua indulgentia sese [servis inclinans, , noslrique similis effectus, passione sua nos a cor. , ruplione vindicavit, et ex sancto et immaculato \ , \ - suo lalere veniae fontem nobis emisil : aquam scilicet ad regeneralioneiB, necnon peccati ei cor, ' ;\ ruplelse abstersionem; sanguinem vero in polum , * \ * qui vitam aHernam procuraret. Quin hoc quoque , , mandavit nobis, ut per aquam et Spiritum roge , \ lieraremur , Spiriiu sanclo ad aquam accedenie, , \ per verbum ct orationem . Nam quouiatn bomo , duplici natura coustat, anima scilicei et corpore, .
6 1 6 t

duplicem proinde nobis purgationem dedit, per aquam nimirum et Spiritum : sic nempe ut SpL ritus divinae imaginis similitudinisque decus i n nobis instauraret, aqua vero per Spiritus graiiam a peccaio corpus mundaret, atque a corruptione liberum redderet, aqua quidem morlis simulacrum ixprimenie, Spiritu autem vitae pignus ei arrhabonem largiente. ' - Aquce vi$ purgatoria. Etenim a principio Spi \ , ritu* Domini ferebalur $ aqnat : quin et . \ luslrandi virlute praeditam esse aquam Scripiura . ' jam olim contestatur " . Noe teroporibus Deus >, \ mitndi peccatum p e r J G l aquam eluit . Pcr , aquam quisquis ioimundus erat, lege praecipiente, , mundabalur, el ita quidem u l et ipsse vestcs aqua . \ essent abluendae. Elias Spiritus graiiam admistain , aquis ostendit, lum nimirum cum holocauslurn ad bibiia aqua cremavit Peneque onmia secundum , legero aqua mundanlur. Bes eniin visibiles earum , \ quse mente percipiunlur signa sunt. Regeneraiio . porro i n animo periiciiur. Fides quippe vim eam babei, ut quaravis e rebus creatis simus, per Spirilum nos in Dei fiUos adoptel, alque ad prisiinain felicitatem velut poslliminio revocet. , C Baplismi gralia pro suscipientium fide et mun * ditia. Quamvis autem peccatorum remissio o i n \ - nibus per aquaj baptismum detur : Spirilus tamcn . gratia pro fidei ac praeviae purgationis modo conce , ditur. Et nunc quidem Spiritus sancti primitias per , \ - baplismum accipimus, et regeneraiio, alterius no~ bis vilae initium, et signaculum, et praesidiuro, et \, \ , \ !. illuminalio effio.itur. CaHerura in id nobis totis viribus est enitendum, ( , ne canis insiar ad voniitum redeunles , peccaii , Bosmetipsos denuo servituli mancipemus. Fides . siquidem eine operibus morlua est, itemque opera, \ , \ sublata flde * . Vera quippe fides per opera cotu. probalur. . - , D Cur in Trinilalem baplizemur. Ob id v e r o iu sanctam Trinilatem baptizamur, quia quac bapli \ , \ zantur, ad sui, tura conslitulionem, lum conservam

e i

68

T#

Meibod. l i b . De resurr. Joan. xix, 54, Joan. m , 5. 'Greg. orat. 48- " G e n . i , 2 . Levii. xv, 40. Gen. v i , 17. I I I Reg. xvin, 52. I I Petr. n , 22. Jac. i i , 26. Greg. Naz. orat. 40; Albao. ad Serap. De Spir. sancU).
M w T #

VARIiE LECTlONES. Multi codices . cod. S. H i l . in marg. . i I n R. 2626 addilur . Sic Faber, qui transtulit illuminatio lanetiftcatio. In R. 2924, pro , babetur , sic velus interpr. tanctificaiio.

1123

S. J O A N M S DAMASCENI

1124

tionera,Trinitatisoperaindigent: nec fteri polest, quin tres personae sibi invicem adsint; quoniam Trinilas nullalenus separabilie est.
Varia baplistnata. Joannis baplisma baptitmate Christi divenum. PceniUnliie
7 1

; , , . , * , , , . , * , \ . (69), , \ , . , \, , , \, . " \

baptismui; sempiierni

martyrii, crucia-

et itte nobili$$imus;

baplismus

tu$. Primum baptisma diluvium fuit, quod exscindendi peccati causa contigit. Secundum illud fuit, quod per mare et nubem factum est Siquidem nubes, Spirilus; mare, aquae Gguram gerebat Tertium legale erat. Quisquis enim immundus csset, aqua abhiebatur, vestes lavabat, atque iia in castra ingrediebalur . Quarlum Joannis fuit, quod illos qui baptizabanlur, ad poanilentiam adducebat, ut crederent in Christum : Ego enim, inquit, baplizo vo$ aqua : qui aulem post . , , . , ' me veniet, ipte vos baptizabit Spirilu sancto et , , igne Ilaque Joannes ad Spiritum suscipiendum anle per aquam purgabat. Qutnlum, Domini ba- \ ptisma, quo ipse baplizatus fuit. Baplizatus esl , , \ ,' auttfm, non quod ipse purgatione indigeret; sed , , meam sibi purgationem ascisceus, ut capita draconum in aquis contereret ; ut peccatum obrue- , \ r e i , ac totum veterem Adamum in aqua scpeliret; . ui baplismum sanctillcaret; ut legem 2 6 2 imple \ , r e l ; ut Trinitatis mysterium aperiret; ut semet ' \ . \ landcm suscipiendi baptismi formam et exemplum praeberet. Baptizamur autcm et nos quoque pcr \ fecto Domini baptismo, per aquam videlicet et , , Spirilum. Porro Ghristus idcirco igne baplizare , dicitur, quia Spiritus gratiam i n sanctos apostolos , effudii, quemadmodum Doniinus ipse dixerat : * Joanne$ quidem baplizavit aqua vos autem baptiza . , bimini Spiritu tancto el igne, non post multos ho* , . , * die$ : vel eliam ob castigatorium ignis futuri , \ bapiismum. Sextum baptisma, in poenitentia et , , * lacrymis versalur: eslque sane grave et molestum. . , Seplimum , est quod sanguinis profusione ac (70), , 7 8 77 7 8
%

7 8

8 8

81

Greg. Theol. orat. 39. Gen. v u , 17. ICor. Basil. hom. de bapi.; Gbrys. in Mallh. bom. 10, et alii. oral. 40. Acl. i , 5. " Greg. orat. 40. l d . ibid
7 1 71 7 1 7 8 8 0 81

7 e

, 1. Lcv. Malili. m , 11.

n

M V , 15. Greg. o r a i . 40" "Psal.LXxm,15. Greg78 7 8

VARLE LECTIONES. * God. S. H i l . Golb. et mulii Regii el . . R. 1 . NOTAE. ora cod. " R. 5541, legitur locus Gyrilli llieroso lymilani ex catecbesi myslag. 2 sumplus, quo dicitur non remissionem modo peccalorutu, verum < l adoplionem flliorum baptisrao concedi : non cnim ejusdera rationis eese, ac baptisinum Joann i s ; cum abstersionem peccalorum illum esse sciamus et donuin Spiritus sancii dare. Similia Basilius babet lib. De bapi. cap.2. Cbrysostoiuue vero observat Lucam scripsisse Joanneni prasdicasse
%

(69)

Quartum Joannis.

, non , remitsionis pec

baplismumptienilentice in remissionem peccalorum,

calorum : quia remissionis desiderium inspirundo, ad Hedemptorem qucerendum praparabat. Basilius

erat peccato, i u q u i l ; hoc conjunctio cum Deo.

in Exhorl. ad bapl. perinde ac Noster docet, JoanI M 9 baplisma , introduclorium fuissc, Ghrisli vero, , perficiens. lllud recessus

Contra Eunomivm: c Ille vo$ baptizabil in Spiriln ianclo el igne. > Bapiismum ignh probalionem Ulam vocat, qu<B in judtcio facienda est ; quemadmodum dicit Apottolus : c Die$ enim declarabil, quia %n igne rerelabiiur, et uniuscujusque opus quale etl, igms

q*e, etc. ln cod. . 5541 boc aliud scholiuni reperi, qiiod Nazianzeni ct noslri diclum f i r m a l : , . ,_\, \ t , , \ . Sancti Basiiii Itbris

(70)

, .

Octavum

declarabit. Deeumpia haec sunl ex l i b . De Spiriim iancto ad Amphil. cap. 15. Illum vero eunidcm Mailbxi locutii eodem modo llieronymus c d i s s i r i i , Graecos Patres scculus.

1125 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1126 \ * snartvrio perGcilur, quo el Christus ipse nostri . causa defunctus e s l . Estque illud perquam augustum ac bealum, quod nullis poslhac sordibus inquinelur. Octavuin doniquc et postremum illttd csl, non jam salutiferum, verum ila maliiiam aufereng, quando sutig jam malitiae ct peccato locus non erit, ut tamen sempiternum eicruciei ac puniat. \ , Spiritus sanctus columbce specie et ignis. , - P o r r o Spirilus sanctus corporali specic, sicut , * \ columba ad Dominum dcscendit, sicquc lum ba, , , \ ptismi iidstri primilias subindicabat, tum corpus cohoneelabat: quoniam el hoc quoque per deiiica tionem Dcus erat. Addc, quod columba cessasse . \ diluvium olim nuntiavcrit. Ignis vero specie in . ' sancios apostolos dcscendit , eo quod Dcus essel. .
8 t 88 8V 88

Deus enim ignis conwmens est . (71) , - & Olei unctio. At vero oleum idcirco ad bapti , \ smuni adhibctur, quia unctionem noslram signifi, cat, nosque cbristos facit, insuper Dei miscricor , \ \ diam pcr Spiritum sanclum nobis polliceliir. Nam ctcolumba illis qui incolumes c diluvio evaserant, . olese ramum practer omnem spem olim a t i u l i l \ , \ Joanne$ ut baptizatus. Joannes imposila d i , \ . vino Domini capiti manu, ct cruore proprio baplilatus fuit. , ' Caeterum baptismum diulius prorogare non . oportct dum accedenlium fidcm contcslanlur acliones. Si quis dolo ad bapiismum accesseril, tanluin , abest ut binc utilitatis quidpiam capiat, t i l con . demnationem polius acccrsat sibi. . [ ] . 263 CAP . x. . De fide. I I Fidet virtus. Jnfidelis e$l, qui non credi* Ecclesiai . , tradilioni, aul male vfrit. Fides porro ditplcx
8e m 8 t n 8 8

8 7

* Luc. 12. 50. ticn. vui, I I

88 88

Greg. orai. 40. Greg. orat. 40.

84

Id. orat. 59.

8 8

l b . orat. 4 4 ; Act, n , 2.

8 8

Deut. iv, 2 1 .

YARLE LECTIONES. Deesl , in editis et Coib. 4. Rcg. 1 et . . Dcesi in codd. rcsliiuit emendator cod. S. H i l .
1 n

In cod. S. Hil. ez emcnd. addilur o3v.

(71) ToiAaior.At vero o/eum,elc. Apud Graecos unguMtum, nee, ut ita dicam, commune, sed Christi ille qui baptizandus venit, oteo simplici primum donum , sanclique Spiritus , cujus divinilath prtcinungttiir a sacerdoie. Unciio altera baptismum sentia efficacitatem habel. Deindc explicat curfrons subsequilur, litque oleo pigmentis condito, quod a aliique sensns secundum Ecclesiae Orienialis nioponiifice ronsecraiur, feria inCoena Domini, hoc rem unganlur. Apud Orientales, nt otim apud I<a , magnum unguenlum nuncupatur, vel linos plerosqiie , quilibet presbyler absoluto ba. Nos quoquc tanctum chrisma dicimus. ptisino sacrain cbrismalis nnclionem facit. PacliyUnctio baec ipsum csl sacrameniuin Gonflrmalionis, meres vero in cap.5Dionys. De eccl. /it>r. obsorv.it de quo legesis Allal. l i b . De contens. cap. 16. priscum morem in Orienie fuisse, ut solus pontifex Oleum prius Gyrillo Hierosol. catecb. myat. 2 : neophytos cbrisraate ungeret : , exorcisaium, dicitur, quo tum ardenlia peccatorum vetligia purgeniur, tum invisibiles dce. Oput erit mone$ pellantur: eoque catechumenos vertice ad pontifice, qui bapiitalum unguento liniat. Itic infimas u$que partes perungi ait. Alterum vero tnoi antiquus fuii: dicente scilicet Dionysio, perSptrilus sancii essc imaginero docet, ut quemad- ticiendi poiestaiein uon csse presbytero, ncc promodiim in Gbristum c u n i ascendissel de aqua, inde perfeclum baplismum dandi, qui nonnisi Spiritus sanctus venit, sic Ghristi alumni Spi- cbrismate perficiatur. CUDI vero episcopi, sccundi ritue sancti cbrismatis insignianlur, postquam ordinis sacerdotibus baplizandi munus detulisscnr, baplismi aquis abluli sunt. Caelerum velui panis eis subinde jus conlirmandi neophytos pcrmiseEuchantlicBy inquit cat. 3, runt. consecrandi ungucnti potesiatem roti , , nuere, ut palam esset, cx solo pontiflce perfectio, post invocationem Spiriius $ancli e$l netn in fideles derivari. Usilata Graecie in confirsimplex panis, ud corpug Chritti: sic sanctum unlualione iormula, velusta illa est quam refert caguenlum, , * , non 7 secundae synodi : \ ' , invocatione facla t\i amplius , Signaculum doni Spiritui sancti.
D

1127

S. JOANNIS DAMASCENl

tl28

est : Est ehim fidet auditu . Scripturas nani- . que sacras audiendo, Spirilue sancti doclrinae cre, , , \ dimus. Alque baec fides per omnia illa, quae a Christo slaiula sunt, perficitur *-opere videlicet cre- - . deiis, pietatem colens, et cjus qui nos instauravit, preceptis obsequens. Nam qui secundum Lcclesiae , caiholicae tradilionem uon credil, vel per flagitiosa , . opera cum diabolo coromunicat, bic infidelis est. " , Fidet donum Spiritui. Rursus : Fides est , randarum subslanlia rerum, argumenlum non ap\ \ parentium, vel est spes minime dubia nec ambi, \ . gua, qua confidimus fore, ut quae nobis divinilus , , II promissa sunl, et quae postulamus, adipiscamur. , . Ac prior quidem, nostrae volunlalis e s l ; altera autem inter Spiritus dona censenda est. Spiritalis ctrcumcisio. Sciendum est aulem, iulegumentum omne quod a nativitatecontraxiinus, , , peccalum scilicet, per bapiismum circumcidi, nos- , . que spiriiales Israelilas ac Dei populum ficri. . ' [']. CAP. X I . De cruce, ubi runum de fide. , . , .LI Rerum ipsa creatio humanis rationibus compre , , hendi non potest. Fidet univena neceuaria. Quid fidet. Verbum crucis pereuntibus quidem stnl- . iitia est : iit autem qui salvi fiunl,id eit nobis, Dci , virtut e$l' . Nain spiritualis quidem judicat omnia : . animalis autem homo non percipit ea quce Dei tunt , \ \ Stultilia enim illis est, qui ea suscipiunt, nec Dei , ' \ ; boniiatem etomnipotentiam considerant; verura res * divinas humanis naluralibusque rationibus invcsli- 1\, \ , \ . ! gant.Etenim quae Dei sunt, naturam etSerwonem ct , cogitalionem superant. Nam si quis animo volvat , quonam pacto, et cur Deus onuria ex nihilo pro- , duxerit, naturalibusque rationibus id assequi . \ conieudat, nequaquam boc comprehendet. Aiiimalis . , , enim el diabolica est bujusmodi scientia. Qui vero \ , \ , \ , \ llde veluti manu ducfus, Deum bonuro, et omnipo- , tenlem, el verum, el sapientem, etjustura cogitat, , \ . omnia plana ei aequabilia, viamque reclam inve- , niet. Nam fieri non poiest ut quis sine fide salulera , . consequaiur'*. Fide siquidem tum bumana omnia, lum spiritualia constant. Neque enim agricola* sine fide arvum proscindit, nec mercator exiguo ligno vectus aiiimam suam furentibus raaris undis , . commiltit, nec roatrimonia contrahunlur, nec d e - p niqucaliud quidquam eorum quae vita fert, susci- ~ ^ " * * - -* - \ * piiur. Fide intelligimus Dei potenlia cuncta ex . nihilo producla esse. Fide omnia recle gerimus, . tum humana, lum divina. Fides porro est aesensus omni curiosa inquisitione vacane . Chrisli rerum nulla mirabilior cruee. Ejui benefid a . Quanquam aulem omnis Chrisli aciio e t m i - , , \ \ . raculorum ediiio, praiclara, divinaac mirabilis e s l : nibii tamen est ex omnibus quod adiuiraiione d i - ' ,
1 x L x #e

Rora. 20. 17. Hebr. , I . psal. cxv. > Basil. cit. loc. Godd. fere omnes .

I Cor. , 23.

I Cor. , 45.

"

Hebr. , 0.

Basil. ia

VARliE LEGTIONES.

1124

DK F I D E ORTIIODOXA L I B I V .
e n i m a i a u l a r e

U30

, , gniug quani vcncranda ipsius crux. Neque 264 dealrucla mora fuil, priati , parenlitf peccaluin exslinctum, inferuus gpoliaius, \ , resurreclio donala, vis lura praesenua, l u m raor ', tem ipgam coDleamendi nobig concessa, redilug ad aniiquam bealiludinem paraiug, paradisi palefacla , , januae, naiura noslra ad Doi dexleram collocaia, iios denique filii Dei atque kaerede facli, nisi per . crucem Domiui noglri Jesu Cbrisii . Siquidem bec ' " , \ , orania crux praestUU : Quicunque emm, inquit Apo9

stolus, m Chrislum baptizali $umu$ . , .

91

baptizali Quicunque
9

tumus, m moriem

iptius

aulem tn ChrUlum ba-

pliiatitumu*, Chriiluminduimiu *.ChrislUi porroest . Dei virlu$ el tapientia".En(\uo pacto Chrisli niora, , , sive crux subsistenti Dei sapienlia nos veslivil. Dci . , autem virlus verbuiu cruxis dicilur, vel quia Dei vis ac potentia, boc est, vicioria adversus inorieai, , , ' per eaui nobis manifeslau est; vel quia, sicul qua , , tuor exlremae ciucig paries per mediuiu ceoirqm inier se cobaereni et conatrioguntur, ita per Dei *, , poienliam sublimiias et profundius, longiludo et \ , , laliludo, boc est, omnis lam visibifi* quaui i i i vUibilig crealura, coniinetur .

(72) \ , * \ . > . , , . , , , - Q

Crucis

signum

fidtles

el infideUs

ditcernil.-^

Haec nobis aigni loco i n fronie daia e*t, baud secua ac circumcisio Israeli. Per banc nos iideles ab iufidelibus digiingiiiuiur alque agnoscimur. Usec clypeus, armaiura, alque iropseuro esi adversug diabohun. Ilaec signaculum e&i, ne nos extermiiiaf

tor angelua tangat, ut ScripUra ioquilur . , , - jaceiuium erectio ett, slaniium fulcimenuiin, H I lirmoruoi baculus, oviijra virga, resipiscenliui , \ , adminiculum, proficieniium peiTeciio, amnweei , corporis salue, nialorum omnium depuUio, bono , , Fum oimiiuni caasa, peccali ex&iinciio, reaurreciio, . ois planta, vila? aeicriue iignuin. (73) Ligni cruci* adoralio, ac aiiorum qua Gkritiu* \ , conlaclu $uo sanctifictvk. Hoc itaquc preliosum , saae ac vcuerabile ligiuira, in quo ae Cbristus pro Cyrill. Hier. calecb. 1, 14. xi Isai^e. * Exod. ix, 12. " Rom. v i , 3. Gal. , 27. I Cor. l , 24.
1

Jiasil. jit cap.

VARIJE LECTIONES. < Kogii 4* Colb. 1 . Als. . Cod. S. H i l . o i alii ' * sic Fabcr ptr ipsam eutm. Als. .
r x

NOTiE. Aposiolica tradiiio est, iiiquiuat Tertiillianus, Basilius.et a l i i , u t a d singula sua opera crticissi;num Cbnsliaut in frotite premant. IAHXL non afero, ne actum agam. Profeclo crucis siguum deposuisse, Cbriatianismuni pene ejuraase est. (73) . Hocilaqne, elc. Ut geniiles olim, Minuiio Felice et TertulUano teslibus, sic Julianus, apud Cyrillum lib. v i , cout. ips., Cbrisliaiiie exprobrabat, , , \ C m cu tignum adoralii, ejusqiu efigiti in fronte exprimiiii, ante mtr** atdet pwgilit. Hieronymus i o Epitaph. Pauiae, narrai ganctani bauc lemioam PATBOL. G a . X Q V .
(72J O i r o c ^. Umc nobi$ tigni toco. D Hieroeol*fmis prostratam anltcruum, qumipendtn-

lem Dominum cerneret adoratu; cultu nempe, quem noslri relathum dicunt. Subjungit alia quibug textus
Damasceni illugtralur. Ingreita $ep%Urum returrectionii oiculabalur lapidem qtum ab o$tio monumenii amoverat angehu, ip$um locum, in quo Doniinut iaeuerat, qua$i $ilien$ detideratat aquas, fideli ' iambebat. Venerabantur oiim Judcei Saneta tanciorum (ioqvii e p i t i . 17), quia erant Cherubim, ef propitialorium, arca , man*a, mrga Aaron, ailart aunum : tibi **
% t

upulcruw

wkiurr

E t epiat. 154, ad Degideiiu,

boc pronunliat: Ador**uubi$UteTunt *, pars fidei eii, quam Teunlia naliiilatU, erutis ac panwm* vidhu t*$ligi*.

3C

1W1

S . JOANNIS DAMASCENI
u

11

itobie bostiam oblulil, nti sanclissimi corporis at- qtie angulnis taciu sanctificaium, Jure dcbet Ador a r i : clavtqtie Uem, et lancea, et indumenta, et sae w ejue mansiones, hoc est, pnesepe, specue, sahrtnris Golgoiha, viviflcom sepulcrum, Sion Eccletiarum arx, ac eimilia, queinadmodum Dei parens David aiebai: Jntroibimus in tabernacnla eju$: aderabimui in loco, ubi tielerunt pedet ejutQuod aolem hic crucem intelligat, argumento est, td quod aequiiur: Surge, Domine, in requiem luam \ Comes enim crucfe eei resnrreetio. Nam si eonim quos d i ligiinus, el doraos, ei lectus, et veslis, cliara nobis sunt, quanlo 2 6 5 Dei ct Satv aloiis noslrl sunt, per qtt eliam parla nobis est salus!
Adoranda crucit figura ut tignum

\ , , , , \ * & , , , , , , * (74) *

,
. " , * , * * . . , , \ , \ , \ , ' ;

\ Chritti. Materia flguram quoque pretioeae * , \ |], ( ), , ac vivific* crucis adoramus, qtiamlibet ex alia roaieria conslrucla sU : non quod materiam oola- . * mus (boc averlat Deus), sed flguram, velutqua , Cbrialus dosignatur. Etenim ipse discipulos suos . \ prffionens : Tunc, inquit, apparebit tignum Filii , kominii in eatlo , crucem nimirum siguiflcans. Ac proinde rcsurrectionie Cbrfsli uuntius nmlieribus . '
eruch non adorandaQu\i\ dicebat: Jtium El crucifixum quaritii Nazarenum pradicamui crucifixum .
9

.
\ , ' . , , ' . 7 . , \ . 3 , , , , , . , . , . , \ . (&9 , , \ , *. ' 6.
f

Apoelolus : No$
T

autem

Chrhtum

. Muhi enim Cbristi et Jestis sunt; at vniis duntaiat cruciflxiis. Non dicit, lancca transflxBin, sed, crueifixttm. Quoeirca cmcis signum adorandam nobis est : ubi enim signum fuerit, ibi qnoque el ipee e r i l . GaHerum materia ex qua con- Q alat flgura cracis, deslrucla forte flgura, nequaqiiam adoranda est. Guncta igitur qtue Deo dicata conecraiaque sant, Ua adoranros, ut cultum illorum ad eam refcramas.
Lignum mtas crucit figura. Lignum viue, quod a Deo in paradiso consitum est, vcnerandaccrucis ilguram gessit. Qoia enim per lignora morti adUUB patuerat , decebat ut per lignum quoque vila et reeurrectio donaretttr. Prhnus Jacob adoratis fastigium virgs Joseph *, crucera designavil: cancellaiisque manibtis benediccns filios crucis imaginem perquam aperte delineavit. Idcm eiiam
9

Psal. cxxxi, 7. * ibid. 8. Matlb. , 50. Mart. , Gen. XLVII, 51 aec. L X X - Hebr. , 2 1 . Gen. XLVIU, 14.
1 9

1 Gor. i , 25. * Gen. u e i m*

VARIiE LECTIONES. Cod. S. H i l . ex recognitione . Ediia et cod. S. H i l . altique raon parad , Faber Golgolha, crux, conlra auclorU m e D t e m , qui modo crucqpa adorandaai oeUnderai. MftUi codd. , el ediia librariorum errore, qui pro ', leaerant . j Edit. Baa. . Haac locmn restituo poet recognitorera cod. S. HiL et ex Regio 2428. Eoita e i alii codd. ^ , .

NOTJE.
(74) . * Offtia*. P r i - D tit, qyarolibet in tkulo addatur ^^ iritts qui DavhietB , dixerit oecurril 'PromMUtUU Dionysiat , episl. 8 , a i t , raansueladiae Da- fuit paulo *nteqvam vii* migrareL H a m pnetfr videm boc etse conaecuuun, ut amioiiia d i - diclionem, q n Gbrysogtoiftica noa t$k MejttarH gnus fleret: - nieminit, iaao et Diotiysiagtri ipaiaa, qoon tefaio; , eic. Omoea nomnt rum saecttloruro more, , aaii* Glirysoslomi non ess bomibam pmdopropkecrem coeti appeflat. ,
r

1133

D E FIDX ORTHODOXA L I B I V .
11

1134

, , , , \ * , ^ \ * ' * * , , , > . , ', (75),

. * -

todicaruut , tura virga Mosatea, qna velttti tfnee percussum eet mare, el quse I m e i i aalutem torei*, Pbaraoaem aquis mersit *, tum maiitis in eracia #orn a m expans, aique Amalecitas i n fugam vcffteav tes >*: aqua itero araara ligno edolcata , rpea> que virgae ope dirupla latieee f w i d e B s * : virga Aaroni sacerdolii dignuateai propler divinuai reapoB8um sajiriens : ereciua iropasi more ia ligno erpens, velnli mortui , ligno aalntem i i i affereaie, qui com fide juoruium bostem ocroerent; aicut Cbristus, in carne peceali neacia, llgno coufU xus fuit. Magnue Moyaes inclamat : Vhkbitb wium
u 16 lT

KUram

in ligno pentUnUm ojb oculo*

Itaiac

item : Toia dU expandi manu$ tnsmt od popwtmm

. 01 , non credUnlem 4 conirndiuniem, *. Noe q n i craeem . . adoramus, ad Chrisli, qoi craci afixva eai, p a r i H cipalionem utinam penrenianiue. A m a . CAP. X I I . . ['], ad or&nim, CnrEcclui* orkmim exteriu**** adorH. 7 r * , ' , * , ditio non uripta. ~ Noo lemere, nec atne ^auia, , a d orientcm eonverai adoramus. Ham, quta e i v^ * eibili simul eijnvisibili natura, boe e t i spirUiiali ( * * et sensibili conatamus, 2# dapltcoai quoqtte , adorationem Creaiori adnibemus, qiiemadmodum , , et neate, corporiaqiM labiia eaniaua, necatta aqua , . simul et sptrttu baplizamur; duplicique modo Domino eopulatnur, dum aacramenla, ei dum Spiritus grartam perclpimnev (76) , ^ Quontai igftvr Denfl epirihiaie lumeneat* , t }j** ee tt H iK Lhteris ^ , - CferiaUis M , * H i " et et Oriens^inflatrifl OrtalS ** in , appellatof; idcirco parailia, qua aol oritttr, ipei ador . , racienis ergo aaeiguanda esl. EtBiquidea id onne . * quod bonum fnerit cooaoerare par est, a qo qaid , , quid boniia* est, boniim eftMlur. Quiti diviaue quo , qoe David bia verbiff uCitvr : Urra,
9 M

1 1

, p$aUim Domkio, qni $4 oadum tmti 4

u

A a c l . Quapst. ad Aniioch, q . 65. Exod. xiv, 46 setuf. *Exod.xfn, 4 1 . E x o d . xv. 15. Exod. xvii, 6. " N u m . xvn, 8 el 9, " Num, x x i , 9. Deut. xxviu, 66. * Isa. h\v, 2. " lloao* 1,5. Malach. iv, 2. Zach. u i , 8 ; Luc. i , 78.
1 1 , l 1 1

VAItl LECTIONES. Edit. . > > Mulli codd, , Vctus interpr. non cogno$cens.
c

Qaidam , alii .

hOTM.
(75) ",. Videbiti* vilam v t i f r m , etc. D noo aller ille auctor, qui Juslini marlyris nomine Hunc Deuteronomii locum Judsisobjeclant Patres, prodiit.quaesi. 18. Alcuinus, lib. , cap. 5 : ac 8i Cbristos qoem affixerunl cruci, Cum ad oratitmm $tamu$, inquit, ad orknUntconvernomine significetur. Caelerie prauviaae ireiHBum iimui . Queai eiiain rooren Walafridue Strabo pulo, lib. v, c. 48, ubi ait : Cara faetum $4 (" maais approbat, l i b . . cap. 4 , tU Hobum) pependit aaper lignum* ui in **m*i- noruia AufMiodanootie in Geatata animm, cap. 95 ipixm recapitularet, qmmadmodnm Mogut koc entiq. viUb^ Miu qafi tamen Tariia e i e n p l i s rptum popule : tEi eril wiia * oslendit illoa Umpkm, 1 dem ante oculo* laoc, viUB lum.% Qnia Deo consiructitrVd * tdgionm aaaWare mandoiii, igilur non receperuni illum nou Ulam alimuam looorum bt diteruu vitam. Scriplurae sensus esi, Judaeos patria exlor- plagat aliaria : guia non etl locut nbi non $ii Deut. Quinimo Leo M. serm. deNativ. non ree factos, perpetuo pavori obnoxios fore. (76) ' . Quoniam igiiur Deui, etc. Alte- atne stomacho noiai superaiitioueiD eerum, qui i n baailica beaii Petri superatU gradibua atuaiia ad rabaeciradilio est, quaiu ab aposloli* acceptajn rc corpore feri Baail. lib. De Spirilu sancto c. 17, ul ad orien- $ugge$tum arm lupcrioniauxndUur, soUm , tic. Alqui b o i tem versi Cbriaiiani Deura adorenl: eamque lem- ad natrmim fuisse MajrJclueos ex aliis eius aeruioiiibiis iMmJtei plorum ailus significat. De boc ritu disputat Albapoiesu nasius Junior i n resp. ad qusst. 57 Anliochi, nec9

1135
+ri*Htw Tidimm in Kden ad orientem
u

S, JOANNIS DAMASCENI
Scriptura d i c i l : Planlaverat Deui pa- - homihabitare ' cr ; tn quo potuil voluplalu ,

1136
-

j w m , quem formaveral ;
xpulit, alque regione
, e

eumque violato praeceplo

patadm

* ,

d t

fccti , hec esl, ad occasum. Quo fll ut, veieris pa . tria? desiderio, defixis ad eam oculis, Deum adore, \ , . (77) mu. Sedei Moysis labernaculum ad orieotem velum , . lubebal et propiiialoriiuii" : iribus quoque Juda, , , m praeslantior caHcrift, ad orlum solis caslrameiaba. \ l u r . l u celeberriino illo Salomotiis lemplo porla . Domini ad orienlero sila eral. Quinimo Dominus, ' cum ia eruce penderet, verso ad occasum vuliti e r a i ; eaque de caosa ita adoramus, ut i n enm , , . , oculos intendamue. Rursus cum i n coelum recipe, , reUir, versus orieniem ferebatur, aicque a discipulia adoralua fuii, atque ita venlurus esl, sicut eum \ , ' in cceluni euntem conspexerwii. Quemadroodum " ipse quoque Doniinus d i x i l : Sicut fulgur exit ab
, T

oriente,

u$que in

occiatntem,

Ua eril el ad-

uniu$ Filii hominii Quoeirca, quia ejus adventum exspeciamux, ad orientem adoramus. Est auiera apoaiolorum haec tradilio, in sacras Liueras miniine relata. Complura euim i l l i nobis tradider u n i , qiue acripiia consignala non fuere . GAP. X I I I .
De tacrotanclh immaculatii Domini
11

, \ . " . .
. ['-']. .

my$imi$.

Uumanat talulu aconomia. Deus qui bonus, , , \ , qui undequaqtie bonus, qui pluaquam bonus, irao , qtii totue bouitas esl, proplereximiaa bonilalis suae , diviltas, niiuiine paasua est,se eolum es&e bonum, C , , , \ , auamve aturam, cujus nulla res particeps e&set, * verum et eam ob causam primum inteliigentee \ * cxfclegieeqae viriuies, 267 teinde mundum * * kunc qui sub aspeciuio e l seosum cadit, posircnjo ex inlelligeple sensibilique subelanlia boniinem i:reavit Ac rea quidem omneequas coadidit, qua . , lenus sunl, bonilatem ipsias parlicipant, cum ipsc , universis esae s i l , quoniam tn ip*o $uni omnia ". , ' non solum quia ex nibilo ea ipse produxit, vcrum ' * \ ob id eliam quod ejus aciio res a se condiias lue - * , tur et conservat; uberius auiein animanlia. Nam , .
t u m

nom.

Psal. LXVII, . Gen. , 8 . Gen. .2. " Levii. , 4 4 . " Nura. , . * A c t . , , Maiib. , 27. Basil. De Spiritu tancto, cap. 27. Greg. Naz. orai. 4 2 ; Dion. c * p 3 iiu
t v 1 8 1 1 %

" K O U Q . , 3 6 .

YARIiE LEGTIONES. Reg. 1 , . Alii mulli , , . Addunt mulli codices \ ol ;. Sic vetus iiaeror. dixtrunt angeli ad apostolot: Ul ipse Dominus, e t c ; Faber : Ul amgtti apo$toto$, ul tps* Dominus, eto. Codd. mulli , sic vetus inlerpr. occmpai. Faber . Hoc caput seorsim exetat in rouilU mes. u l edituiu est a Guiil. Morellto post Liturgias Gracas, cum boc lilulo : " , . " * Quod pank vinum ,
f 1

iicitC figura Dominici

corporis,

ted ipsumwet

vere propnum

corpm

Domini

nottri

Jesu

Chrisii.

NOTJE. Levit. x v i , 14, legitur ponlificem in die expiaiioD u m debuisse de sanguine vituli aspergere digilo aepties conlra propttialoriura ad orientem, existinaavit Noster velum propiliaioriumque in orientali parle laberuaculi vcl templi posila fuissc. Vcrum
(77) . Sed labernaculum. Quia D ccrtumest propitiatoriiet arc locnm quem SancU

tanctorum vocabant, situro fuisse ad occidentatea plagaro. Sed pontifex, gyrandocirca propitlaioriaai, in media parie consislebal, ubi verao ad propitiaiorium e i ad orieniem vuliu, de xanguine diftio aspcrgebal.

1137

DE F I D E O R T U O D O X A L I B . I V :

11

, , honum cuin eis communicat, tum quatenus sunty , \ tum qiiatenus viiam aceepertrnt. At vero quae r a , \ tione utuntur, tum ob ea quae modo diximtts, lm . ob ralionem eliam qua pollent, boni p a r f i t i p a tione copiosius fruuniur. Arciiori elenim qaodammodo nccestitudine cum ee cunjnneta a o n i : M t t etsi alioqui ille incomparabili sublimitate omnia superef. , \ Atqui bomo ratiom liberaqve voluntatc pnedt , tus cum esset, banc acceperal potestalero, u l per , suam eleciionera indesfneuier curo Deo conjanfo , . retur, giquidem in bono, hoc est i n obedientia Crealoris perslitisset. Quoniam vero Creatoris stti violalo prajcepto, morti el corriiplioni obnoxtug , \ \ fuit, idcirco generis noslri Productor et Opifex, , ob tnisericordiae suae viscera, assimilalus esl nobis, , , homo faclus sine peccato, noslraeqne nnteraeuniNam, quia imaginem ipeius, et sptri\ . - lus fuit , \ , tiim qticm nobis dederat, minime servavimus, ipee \ , cum paupere iplirmaque natura nosira commer* \ , , cium iniit, quo nos expiaret, atque ad incomiptio \ , \ - nis slalum translalos, sua? nirstiin diviniiaits red* . deret participes. lncarnatioMS vi$ in rehqult Chmto kominh " * Oportebai enim ot non solum generis no , \ bus. , \ - siri prifmti, sed ei quitqu! bominum vellet, i n illius summi boni participationem veniens denuo , \ , , \ nasceretur, novoque subtnde cibo, qui bujutmodl . nalhritaii consentaneus esset> enutriiue, perfectio , \ , nis modum atiingeret. Quamobrem per suam nali, , ' vitatem, aive incarnaiionem, baptismum item, , C passionero, et reaurrettioncm, humanutn genus a , , \ priml parentis peccaio, morte quoque ac c o r r u \ \ , plione Hberavii; resurrectlonisque facius primi \ ^, tiae, seipsum viam normamque et exemplar con , , \ stituii, ut nos quoque vestigiis ejus adhaercnlcs, , \ * - quod ipse natura esi, hoc adoptione eseemus, fllii , , , * nimirum, et baeredes Dei, ipsiusque cobxredes . , , - Nubis itaque sccundam, u l dixi, nativitalem dedil; \ , u i queroadmodum ex Adamo procreati, simililu , , dinetn ejus conlraximus, maledictionemquc, et , \ corruptionem baeredilario velull jurc nacti sumus: , sig ex ipso genili, similes ei eflkiamur, atqtie i m morlalilatis ipsius, bencdiclionisque, ac glorias hxrcdiiatem conscquamur. Eucha* i , D Nalivitas per Christum, cibusque duplex. rislics initiluiio. Velu* Patcha comedh Chmtu*. , , ' \ Cselerum quoniam hic Adara spirilualis est, par erat, u l tum natlviias spiritualis esset, tom pari, , \ ter aliroonia. Verum quia duplicis naturae sumue, . * * \ el compoftili, duplicem quoqne nativilaiein, a U * * que item compositum cibum esse oportebal. Quo , circa 268 nalivitas quidem nobis per aquam et . - Spiritum, boc est, per sanctum baptisma daia
H 1

* Uebr. ri, 17. Rom. w , 17. V A R I LECTIONES. > R.2950 \ , \ \, , Rrgii quidain ^. Sic vetua inlerpr. kwrtdUaniet. I In cod. fiil. deeai , oaquilur, uf in oiullis ahis .

1139

S. JOANNIS DAMASCEMI

1140

e%4 **; eibua aulem, ipse e t i panle vila, Dominut aoster Jcsus Gbristus, qui de cceto deecendil . ttam cum tolantariam morten noetri causa suteptun esoet, ea nocio qaa ripsura iradebat, tetUroetUum D O T H B I aanctis suis diaclpulis ei apoatolis, atqoe per eos oniversis qui io ipenm croderont, condidit. fiaqoe in aaacta) et iilutlria Sion aenaculo, cum teiue Pascha cum dlacipulis suig maadocaaaet, tegtamento veleri explelo, discipulorum pedes latit **; hoc suo utique facto gymbolum prsefa&a gancti bapiiscnatit: lum deinde frangens panem, porrexit eis, dicens: Accipite et
M

, \, fj , \ , * . \ , (78) , , , . . * , ,
,

. , \ ,
* ,
V J

eomedile frangilur

hoc tU

corput

nuum, peeaUorum

quod

pro

vobis

in umusionem

" Simili quoft

que modo caFicooi vino ei aqua temperaium accipten, imperilvit ia, dfceng : Bibiu * hoe om: bie e$t uinguU movi ^ qui pro

, ~~ ' ^~ . * tov , , , ^ .

toDt* ^ faeiu
tnortem Atmla nim manducatis Dominl dotuc cofilmim,

f*

rtmiiiwmm

pecuUotum;
calicem

hot
bibUi$, eju$ Domni

tft meam commemoralioHem.

hunc, tnnuntlaii*, *. *. tancti omnia Fiat $
u

Qnoiieicunque

retumcliontm ^rborwm virtntU, quacunqiu , si verbo

Euehariiilat Christi.

, ,
0

, , *

ti$ iu Eucharutia. fiat caro Domiuu* eadi fecil ;

Vi

Spbritui ei t i dixit:

quod ex $ Dei voluil tlat DomhH virlut

* d * -

Quamobrem si

, *

et efficax

iux, facia fuit: /tn omni$

IrmawHntum, firmiUi
M

factum tunl

, \ , \ , \ Afjp, \ | crum : sl ccBluni et terr, aqna el ignis et aer, C ^ , \ > omnisque eorami ornatus verbo Domini perfecia * aont; quin et nobiliaaimum hoe animal, quod , ' homo nuncupatur : t i denique ipse Deug Verbura pro aua voluntale boroo facius est, atque ex aan- , etae aenperqiie Tirgfnis pariasimls et Sntaminatis aatiguiniboe ipse aibi nutto aemioe carnem cora- \ \ , ; |' , \ peglt, cur demum panem eorpus, vinuro item et , , aquam, ganguioem saom efficieodi potens non s i t t fit principio d i i i t ; Produtai urra hetbnm trf- \ . ' * tcnUm , et ad banc osque diera, accedentc imbre, di?roo pheeeplo impulaa et roboraia, fetas suos * * * \ profert : dixit perinde Deus: hoe ett corpui , , * ; e t : Bie $anguit nwus; et : Boc facile fn nuam eommemorationem: idqoe onnipoienti y> , ' \ (79) |
el orit
9

Chrys. bom. 88 in Malth. Joan. i n , 3. " Joan. v i , 48. Joan. x m , ! sfqq. * Matlb. x x n t 6 ; Liturg. 8, Jacobi. Matth. xxvi, 2 7 ; Marc. x i v , 2 1 ; Lu( x x i , 1 7 : 1 Cor. , 24.26. * Habr. r 12. PsaL cxxxiv, 6. Gen. i , 3. * Psal. xxxu, 6. Gen. , I I . VARLG LEGTIONES.
1 7 t k 9 %1 M k

Elegaatior est tectio cod. 1428, cui concinit Faber, \ \ * \

puriitimh itHbaiis tanguinibut in , etc,
1

cod. S. H i l . , Regiis mullie et Colb. deauni baec, .

.

. $ Vlrgim*

la

Quam Nosler de supremo Domini Paschaie sententiam lenet, bane proinde ex Graecorum C O H Q tnentariig, ut e i Scriptura Hieronyraus acceperat. rhoiiue quoque cod. 406, ubi de ubro ujusdam anonymi, qui forsan Joannee Pbiloponua Tritheiu i u i t , b e contra illum a i t : , ttft\ \ \

(78)

Cftm vetui

, etc.

* Chrytosiommt et

Eccletia

ChrUium

mtjiiicam.

azymis.

Sed de his plura in digsertaiiooe

,

cauam

UaaUm

am D* alc

(79) . Elhuie Trenapua invocatione Spiritus invoialhnem

sancti Eucbarisiiam ait, lib. tv, cap. 3 5 : Pank

Dt\, jam non communu

pmmUmt,

conaeerari paTfipfaii

*d

1141

DE F I D E O R T H O D O X A L I B . I V .

1142

, ejus pracepto, doncc veniat, efficilur (ita quippe . dictum est, donec vtniai) per invocationem buicce , D O V gogeli inibre 269 supervetiienle; Spirilas , saucti nimirum obumbranle virlute. Velut enim , & quidquid fecit Detis, id Spirilus aancti fecit , . , opera, ita nunc quoque Spiriius aancii operatione \ , ;facla sunt, qua natura? modiim excedunt, qusqtie * nisi flde sola, nee capi queuiii, nec inteltigi. Qao-

, ** modo
. \ , , \ , . $, \ " \ .

mihi

accidet

i$lud, tanctu*

aiebat

Virgo

eancla, in U, el

quoniam viriui

virum

non cognouo obumbrabit

** ? Gui Gabriel artupervenicl libi Tu quoque nunc

changclus : Spiritut Altissimi

quseris, qui pauig fiat corpua Ghrigti, ac vinum c i aqua, sanguig illius. Ego vero tibl repono Spiritum aanctum supcrveoire, et ea facere, q u sermonem conceplumque omnem procul exsupcrant. " * Cur pani vinum ad Eucharistiam tdhibtan * f r. P a n i s porro vlnumque adhilientur, quia, , cum Deo explorala sit imbecillUag bumana, quae, * u i plurimuro, ea aversetur qiwc usu minifiie iriia ;, gtint; binc fit trt pro goHta mia erga noe indul * \ , gentia, per ea qu& nottira fatniliaria sunl, rcs na , \ lura giibliinioreg eflkiai. E l gicui baptisno, , \ quoniam iit roore bominum posilum est, ut aau , \ Uvontur, e t , angantur oleo, Sptriius gratiam cum oleo et aqna copulavit, u t lawcrmu regeno * ,
%

" Luc. i , 35 * ibid. 36.

i T

Nyss. Orat. eatecb. cap. 37. NOTiE.

invocationem hanc a Christo e i aposiolis tradilam asserit. Hiijus vim Gyrillug Hieros. Caiech. i . gic enarrat, ubi de chrismate loquitur : Ne putetii
ungnenlum

Euckamiia.

B&ftilius, l i b . Spir. tancto,

cap. 27, C compleri, cum Cliristi verbis, lum invocaiionf*. Ei

veroNysgenug in Galech. prativeral, , i n quieng, ", \ * Panh, sicut Apottotu$

, tantlifitatur

IVaro vetul panis

hoc nudum

EucharhticB

el eommnnt

qnidpiam

e$$e.

, pott invocationem tancli Spi* qetlarwn numoriatn : $td huuwr rilut $ simpUx panh, $ Chrisli corpu$; %ic itlud unguenlum , totx>~ , viriniem proposHU donit ad conveniocaiione facla, nen ctl exite aliquid, etc.Gbrysogtoinug ntm, aua potUa fiat orationem benediclionem hom. in Camelerii nomen ait : Quando tactrdot taterdotii. Eodem Russorum archicpiscopt rcsponattat lacra menta expanth in Cuttum. manibm

Gneci receniioreg, Marco Epheeio teste, Cbrtgti verba i n Kturgiis recitari censent, f not ad rerum

\$rbutn

bei oralionem.

Sic

, intocam Spirilum tanctum ul adveniat et propotita dona contingat, mtgnum iMen-

tium etl. " , , , ^ .

9 9

sio collinpabat in concilio Florentino, quam Eugenitjg papa approbavit. Combefisius in tnargine homit. Damasceni de Sabb. ganct. ad haec verba,
, trantmu-

Uttum: Panlinug hie auctori iniqoior, inquit. Malim benisne exponere, u l et Basiiii ac reliqnag Graecoruin Thurgiag, non fieri scilicet transmuuQuando SpiriHu gratiam $ quando dona eoniigii, quando agnummaclatum ei po> fy lionero gine invocatione; ous^ vel antecedat ( uti Lalinis) vel consequatur (uii Graecis) verba Duratutn cernii, tune lumuUum, tune turbu ezrifo. m i n i : i n quibos tameii sit ipga vig, id ipgum gemSexcenta sant testimania veCeram quibns idem per nobis operanlibus, qood gemel Gbngto dicta : aslruitur. Nostro qaoque sucdnant Tbeodorag Abucaras, sev etiam Samonas Gaaeneis in Dia). aed tamen gic religloge, et pro lanii mysterii macum Achmed Mohamnaedano, Tbeodorus Graptus, jegtale. Nec forte a Domino coocessum Eucharistiara conflcere, u l quivig etiam gacerdoa temeNic^phorusve GP., et alii quos omitto. Loquuntur nimirum dejnvocatione illa quae i n priscis Orien- re, nulk) religioso cultu ac ordinc, Doroinica verba effutiat, nec lam rem gacram, quam bistrlooicam talium quorumcunque liturgiis recilatar poet Ghristi ac exsecrationem peragat. Haec nou benigna, ged verba, Hoc eorpu$ meum; Hie $ ^ mei, etc. Qaibuscuni consentiunt Gothomm l i t u r g i a , Teriggima csl Damagceni texlus exposllio. Bessauas viri c l . Thoraasius ei Mabillonius edidere. rion et Arcudiug aliam suggerunl, puta saccrdole* Gracos, dum orant ut Spiriius ganclug virtule pamo eadem oralione Africanos oosiulasee, tnitli nls cfficlatur corpus Gbrisli, hoc goluin pogCijlare. Spiritum tanctum ad dona tanaipcanda, teaifis esl Fulgenlius, Ub. i i , Ad Monim. eap. 6et aeqq. Porro ut qui Eacbarlgtiam gumunt uaum corpua Cbrisll siat, istisque Tocibug ,, *$ SpL cura Damascenus i n liturgiis iuvocationcm Chrieri verba snbsequi videret, eaque Patreg congecra- riiu sancto, mctapboricam inutationem innui. Quod tioneni perfici docuisse, tum alioqui Gbrygoslo- gi conccdatur, vcreor ne Patrum loca, quibug panis mum, hom. prodit. Judas dixigse, dona propo- vinumque dicunlur , pari jure l o r s i u per Domioi verba gacrari, niygleriuui docuit queanlur coaira scusum aucioruiu.

S. JOANNIS DAMASCENI 1144 raiionig illum facerct. Consimili modo, quia ho- , \ otvov (80) , iniuuHi consueltido f e r i u i pancm edant, vinumque , \ ci aquam bibanl; idcirco-conjuncta cum i l l i t fttia \ , \ divinilate, baec corpus ct ganguincm giium fecit, , uli pcr ugilaia et nalurae conscntauea, assurgamug ad ea quae gupra naturam sunt. , Corpui Christi in Eucharitlia non adduclione, , sed elementorum convenione. Corpus esl d i v i , ' 6 (81) n i u i i vere unitum, quod ex sancta Virgine ortum \. . Doctissimuf (80) ctror. Aquam ei tinum. glolica tradilio egl, non nudani aquam, u l Encra- D. Joannes Erneslus Grabe, vir multis l i l u l i s mibi iropense colendus, in adnolationibue ad cap. 2 lib.f iila\ non vinum mcrum, u l Aruieni ol Jacobilae quidam, scd vinum aqua temperalum debere oflcrri. Irenaei, S. Cyrilli Hierosol. cujus consimifia loca, quia i r i i a sunt omitto, Nysseni, Damagreni et alhSic liturgiae veteres, Jacobi, seu Hierosolymilana, ram forte plurium meniem sic e n a r r a l : H t fer* et Marci, give Alexandrina, quam Gophltia? eiiam tua$i erant Spirilum tanclvm ccelitu* detcendcnumi rccilani, \ , factaque poni, non modo virtutem corporii Christi commumex tino et aqua mUtione; Bagilit , , care, ticque eumdem ralione qualitatum mulare. ud aceipiem, temperam; Glemenlis, lib. v n i Contlit., et divina potentia iptnm ejus *ub$tantlam tft eanem \ \ , $imitran$formare quaChriiti caro t i l , et eum illa qumex liler el calicem ex vino el aqua. Juslinug Martyr., itupu apol. 1, vinum cuin aqua offerri t r a d i l ; bealat Virgmii uuro prodiit, et cruci *u[fixa emlum tublata fuit eadem fiat per , quod, \ , \ , Irenaeug, lib. , cap. 2, qne eumdem Spiritum vitce in u habeat; sicuti pani$ calix Eucbaristiae catix mi$lu$ etl. Andiendas non calorii e&t Anselmus Uavelberj-engig, qui l)ial. 3, narrat ifuetn Servator in lerri comedit, vi naturaiu quoivdiaGnecos vinum nulla delibutum aqna offerre, sibi- tn carnem ejus vertebalur, et no$ler pani$ tms in $ub$iantiam eorpom notlri trantit. Qnod que Nechiiem, seu Nicetam Ntcomedienseni ita corpus hodxe nobi$ gestalum, idem dicitur eum itlo, regpondfsge: Ckrislus in magna illa tua emna non
y 9

114

iegilur crasse,

Hoc alii Gnecis aflinxerc, fursan ob aquaro calidam quam illi in calicem injiciiml rosl consecrationem, ac si aliam ante non adniisccreal. IIos liturgiae mendacii salis arguunl.
(81) . Sed quia ipte

aquam ideoque

cum vino mislam similiter facimus.

in calice

conu-

in quo aitle ptvret annot ver$ati $umu* quoniam eadem anima tegetatur, licet particula* eju* promti sint diverscc, et nulla forte ex prioribus tuperttet exsistat. (Lege, po$t Cyrilli catech. 4 myttagogkan,
9

nis. Nogler hic et hom. de Sabb. sancio posl Nygsenum, conversionem panis et vini in Cbrisii corpus , nominai; Chrysoelomus ^, Nyssenns rursum , Cyrillus Hierosol., Abucaras, Sainonas, Graptus, el alii , qtiibus convertio, iratumutalio, tranielementatio, gigniiicalur. Singiilas voces usurat Thcophylactus in cap. xxvi Maltb. el i n xiv arci. Recenlioribus comiminius convertio dicitur. Noster hic compendio refert, quae Nyggenug orat. calcch. cap. 37, edisserit fais fere verbis: c Qtiemadmodum quodvig corpns humanum cibo poiuqtie nutriiur, ei panis cibus eat, et aqua cum vino polug, hinc fit m panis , poiestale, sit corpus humanum : cumque Deus Verbum corpusstium cibo poluqueali permiserit, panis quem edebat, ratione qnadam Dei corpu* erat, D , alnnento i n corporis naiuram transeunie. Nune pcrinde panem Dci sermone sacratum, , etrta fide

G Cregorii rlysseni orat. catecheticam magnam, cap. 37, el Damasceni lib. iv De fide orlhodoxa, cap. 14, $ju$ qne ephlolam ad Zachariam Doarorum ptttopxm.) pa-

Stibjungil loca Damagecni, cujus, ut e i alioram Graecorum, meliorem inierpreiem frugtra qacgie* ru. Thcologi WiTtembergenses cum cap. 40 Reap. Jeremiae GP. palriarchae legissent* consecratiom
Christi corpu$ ejus transtnulatri:
%

panem in ipsummel ipsummel tanguinem

, 6 , reposuerunl, in coana Dominica corput Christi et ganguinem vere ade*fe;nou ilem , panem tn Chtitti corput trantmnlmri. Noverant scilicet, niliil Gnecig alind gignlficare, nisi substanlia unius in alleram convergionem. Unde Noster in opusc. cont* Acepbalog. UDH tionem naturarum Domini, non , faetaoi egge declaral, exemplo corporig igne candenlig: , i n q u i l , , * * , caaQuocirca Georgius Scbolariug, qui setaismaiicus alter patriarcba f u i t , in germone in Paragceven Lazari, cujug ex aulheiitico codice suo maana parie deacribendi perhumane copiam fecit clarissimas doctigginnaque D. abbag Renaudot, postquaro aggeruit, cjusmodl (), transsul /Siantialiooeni flori, ut accideniia destructo subjecio maneaiit: . , addil aliam egge incarnalioaig, ei aliam Eucbarisliae rationem : * . * , \ }^ 4 *
dens , ejut rei qua ignetcil gnificat, *ed unionem cum igne. convertkmem -

it

viuum

Yerbi aanctiun effecit corpus quod pane eustenlabaiiir, ipsumque quadantenus erat panis. Islic eliam pafiis, sicut Apostolus dixit, sancliticatur pcr verbuin ei oralionem; , * , , . hion ut comestione et potu in Verbi corput trameal, ted ui slaItm per verbum in corpw irantmntatut, utl dictum Verbo e*t: Hoe et corput meum. Concladit, Christum ha3C largiri virlute benedictionii, Iranstlemcntata eorum qucc apparent natura,

persuadeor m Dei Verbi corpu* transmutari. pote$tate illud ipsum corput erat; iilic gralia

Nam

(<) Vid rneTaiionoiffi, num. XX, ubl de hac roce disserilur.

DE F I D E ORTIIODOXA L I B . I V . 1146 \ . babuit, illud quod in coelos recepium est. , , - corpus descendat; sed quia panis ipse et vimmi , , \ in corpus et aanguinem Dei iransmulantur. S i , \ requiras, quonam paclo islud 2 7 0 * * \ sit audire, hoc fieri per Spiritum satictnin ; qtienv* , * , admodum el ex eancta Dei Genitrice Dominus \ , \ , sibiipsi carnem assumpsit, quse i n seipso subai. \ , , steret : nec amplius quidquam nobis perspeciufn , \ es't et explorattim, q*am quod Dei sermo verax \ efficaxque est, alque omnia potest; tnodus vero \ , \ investigari prorsns nequit . M u d vero dicere alienum non est, qtiemadmodam naturaliter panis (82) , , pcr comestionein, vimimque e l aqua per poiio\ \ 5 nem, in corpus ct sanguinem comedentis et b i , bcniis iransinutaniur, ut nec corpus ftant aliud a \ , \ \ , corpore ejus quod prius exstabal : sic panem qni ' (85) \ . In protbeei praeparalus fuil, vinum iiem et aquam

1145

8 a l

per Spiritua sancli iuvocationein et advcnturp, modo q u i nalurae viribus et conditione subliraior est, i n Cbrisii corpus et sanguinem converti, u l nequaquam doo sint, sed unum e i idem.
M

Simile Nyss. loc, cit. Mss. .

VAHIiE LECTiONES. Deest in ediiis Ver. et Basil. Quidam eodd. .

. '>, _ cerdotitm ad altare ona offereniittm munus obeant. , Cxlcrtini quando sacerdoies aut diaconi pra?pam , lum panem cum calice ad aram ferunl, , , inquit Snneoti , * * Thessalonic, omnes fideles tacerdotibut procldunt,
* Iilic enim neutrum in alteriue et jure, tum vt eorum se precibus commendent, ab tiaturam mulaium fuii, $ed in Christi pertona eisqne pottulent, nt $ui reeordentnr in sacrificio; divinita* ei humanila* exthtunt: hie vero creatura _ tum ut divina munera venerenlur. i n Creatorem medio corpore transformatur, n qum , ' ante exstabat sub$tantia panis, Dei corpu fit, nbi , ; , Christi corpm efficitnr. Majns equidem ob * Sam qua$ adduxi, omnibut qum pairaverit Deus miraetti httc nondum conuctata tunt, attamen Deo wmiculte esi iranssubftantiaiio panh in corpus Dominieupata in prolheii fuere, illicque $aeerdo$ preeet cum, sed quce imponibilis non centeatur ab Ulo, cui fudit rogant ut in sublime altarl tuscipianlur. pertpecta potentia Dei fuerit. Neclariue nupenia ^ patriarcha Hicrosolym. in libro. , * enim idololatrw tumut eoram , De principaiu , qui anno 1682 fiiasii in donis procidendo : abtit! ted dona Deo per oblatioMoldavia editos esl conira Latinoft, p. 205, narrat nem dicata , needum tamen perfecta, reveremur* eeu bostiam quamdam quae nigrorem ex mucore con- per oblationem $anctifieata. Saerata tiquidem fuce traxerat, ctim in sacro disco acerrae impoeita per divinas prece$ sunlque antitypa corporii et % t

fnisset, insolito odore lemplum omne perfudisse. gninii Chriai. Adeoque pari honore babenda esse Tum concbidil: , , ait, quo Christi imaginem. Eodem modo Gabiiel \ Philadelphiensis dispuiat i n Apologia Eccl. Orient. , Simile quidpiam bonoris ponlifcx oltm, ejusqae , j diaconus apud Laiinoe oblalis exhibebant, cum ad , \ aram asportabantur, ut ex mulliplici Ordine Ro mano, et ex Amalario discimus. Inclinalo cavit$ , , * */ D fontifex vel diaconue iatutat tancla, hoc est oblaU ob m capsis eondita, non tanctam, hostiam, nempe , * Hoe tniraculum faetum
etse opinor ad evidenlistimam magui illiut et i m men$i mytferii demonttrationem, nempe quod accidentia solummodo panh eorrumpaniur : subitaitlia vero pani* sernel mulala et inrocatione tancti 5 p i riiuf in veram corpoth lubstantiam converta, nullam prorsus sustineat corruptionem, $ed ineorrupta per* maneat, tanquam verum propriumque Chritti eorjmi. (82) . Sic panis qui in proifreti etc. Verterunt atii, panii propo$itioni$.
%

Porro , prothetii, Gnecis est inensa minor ad dextrum aliaris latus seorslm posita, i n qua sacerdotes cotisecrandum panem et calicem parant. Ilsec cxremonia , lacrificalio, et , , obtatio nuncupatur; eamqnc cxsequuniur preebybri qui saccrdoti digniori celclvraturp assistunt, nunquam vcro diacpni, qtios amiquus canon probibct nc oflerant, ullumvc sa-

qutdem

808lomo attributa eel. Sieut eittm antequam tancli* fiuiurpanl; nominamvt; dmna tmtem illnm ianclificante gratia, medianu tacerdote, Ubtretu$

rat taneta. Ubi proinde adoratio salutatio eit, non cultas latrise, qui Eucharislhe consecrala* toli debetar,ut multis explicant Simeon el Gabriel modo laudatl.
83) Kal

coneecralam : inclinato

capite ad allare primo

aao-

unum. Sic i n epist. ad Caesarium, qaae Ghry

, &XX kr. JSec duo

tunt,

appdlnlione

p a n i i , dign%$ autm

hakU

ftu ett Dominki corporit , miami iratura panh in ipto ptrnum$U : duo eorpora, ied umm FitH nuneupatwr. Ex b\$ poste

rioribtis vcrbis, nune ex cpfsiofa ista Moster mu* tuaitis e s i , sat intclligilur naiura nomine non substaiiiiam panis significari, eed elnicluram par-

Quocirca illis qui cum flde d i g n e augci- pitini, i n remissionem poccalorum, et vilani aternain cedit, necnon anitnae corpofieque p r a e M d i u m ; illis contra qui in incredulilate indigne sumunt, in pcenam el gupplictum : haud aectig atque Dom i n i mors, eredeotibus quidem vita el iocornip i i o est, ad lernae fclicilalis congecutionem; i n credulU vero el iis qui Dominum inlerfecerunt,

11 S. JOANNIS DAMASCENI , , \ , \ , \ *, \ , \ , , . ad p c B n a m et vindietam sempilemam. ( 8 4 ) \ Chritti verum corptu, non figura.Nec varo \ ( ), panis c l vinum^ Cbrtgli corporig el ganguinig fi* , gora gunt (absitl), aed ipsuin Domini corpua dei* , tale doiatum; cum ipee Dominus d i x e r i l : Hoe e$l 1147

271

VARM5 LEGT10NES. Cod. S. H i l . ex emendalione ; non inutili prorsus illatione.

NOTiE.
Mum, naturalesque panig proprietalcs. Nam ei ticis. Inler praesules qut in gynodo ad Qnercura advcrsus Cbrvsostomuin convenerc, Pholius nariiatura seu substauiia proprie dicia panis perseverarel, jam doo corpora forenl, panis scilicel et rat adluisse Macarium Magnettim eplscopuni, qvi liteni moverit conlra Heraclidem Epbesi. Ignalius Chrisli, non unum djjntaxal. Post Daraaacenuin marlyr, epial. ad Smyrn. a i i hserelicos v i sui eodem modo locutus est Tbeodorus Graptue, seu ab Eucharislia et oratione secedere, potius Nicephorus CP. iib. De inculpaia Chrittian. ^ fide, sive Antirrh. n , cap. 3 : Quemadmodum panit , quod confiteantur Euchat i vinum et aqua naluraliter In corpus ei tanguinem
edentit converluntur, ut nequaguam dixerimui, ex ii$ fun corpiu aliud ab ilio quoaante erat: tic eliam , ratione naturam exwperanU, per invocalionem 4acerdoti$, etadvenlum Sptrilui sancti, in corputet anauinem Chri$ti convertuntur, juxla ac tacerdos rtsiiam carnem eise Salvalori no$tri Jeu Cftritit. Conlradicenies ergo huie dono Dei, , per-

fieri pelit, \ , ' \ , et duo etse inUUigimu$,

ud unum et idetn txtistere er$dimu$. Consimililer

ln episiola ad Zacbariam Doarorum, et i n bomilia eorput suum prabet Gbrislus, et in figttra viui *-*' brevi, quas non eaae Joanois Damasccni suo loco guinem iiem mtfm, osiendam, boc i n primis probatur, unum et idem , \ * v l corpug eaae Ghritti,quod de Viraine concepium na< nompe oudae panis vinique speciea supersim. Naax lumque esl et moriuum, et quod ad aram immola- C postea docet, certa fide leaendum esse, mus, adhibito eiiam exemplo alimenti quod i n par- , \, u l i corpua vertiiur; Ua ut Ucel augetcat ille, non , * * Panem kmjusmout
duo

tcrutantes, moriuntur. Enimvero, quemadiuodaai, Irenaeo teste, lib. m , c. 1 1 , i n nulla haereUcomn istoruin senlentia Verbum caro factom est, aic nec verum Cbristi corpus et sanguis Eucharisua CODIH oeiur, sed adsummuni aiuiplex figura. Contra vero Cyrillut Uieros. eat. 4 : I n figurm panis, inqttit,

, * . Quin potiori jure Spiritut tancli operatione, panem $t vinum

corhora

fiant, $ed unum, , -

, m aecretionem corpori* CkrUti corput unum unt et non duo. Ubi accrelione corporn Chrisii,
t

sensum offerunt Graeci, qui, de azytnis coulra Latinos dispuundo, fatenlur panera, sive [eroc innuiiur, Gbrisli corput, eiai niole non au- mentalui sii, sive , fermenii exper$ post coagescit ainplius, conversis tamen pane et vino, gecraiionem nec fernjentatum, oec azyioum egge. Sic Joannes llieros. patriarcba, apud Allalium, accreroenli quoddam aenus eximium adipisci, ut omnibus singuligque fidelibu6 unum et idein nia- exerc. 22 cont. CreygL Sic viciasim Tbeorianut, apud cumd. exerc. 23 epist. ad gacerdolea c t moaeoa, nulla divisione commiscealur. nacbog pro Latinig argumeotatur : (84) * . Neqne panii el naam, cic. I n catenis i n Maltbaum fragmeala qiuedam vele- , , , \ \ rum leguntur, q u s idem enuntiaut, Eucbarigiicum panem liguraro corpus Domini non ease, sed ipsum- , . , , , raet corpug. Tritura eal quod, l i b . 1U Vti. PP., libello 1 8 , e i i n Apophlhegm. PP. t . I Monun. D , , ' * />- E c c L Gtmc. . 2 4 1 , aobas Danlel refert ex abbale pani$ anttquam consecratur, tive axjjmus atf, *m fermcntalut, indifferenUr panis tn et dtcHur m diwin* Areenio, de monacbo gene, qui i n hunc errorem Scriplura, ut ottendemus : poitquam vcro comutniociderat, euchariglicum panem ei vinum corporis <tu , ntc oxymus, nec fernuntntu* eaf, sof DomM el gaoguinis Doiuini ease duntaxat uguras. Daruaeorpus tl caro eadem ip$anw nee / pro mHm. aceni aevo notissima erant libri Macarit MagnetU iiquidem est el , qum ex incorruptm Vtrfimi**conlra Tbeogthenem Eibnicuin, qui Yenetiig asserest, inque Patri* dcxtera aftfet, aotis vaotur i n bibliotbeca S. Marci, ei ex quibus T u r - upta orihodoxis myttice accipitur. Unde mytlermm aktrianua, i n jib. Clem. baee edidii : lr, eeu ucretum quod multi mon p^tttpimmjt. Si iia* \ , ^ ^, , qut divinum numen commutat proposita donm im car
9 f
t

^ , \

eue nobii videtur, reap$e panemjion , licei id guiiatus referat, ted iptnm Chrhti eorpus; et vim*m quod cernitur nobit, vinum , tametn gntlui eue vinum eppareat, ud tanguinem ChrUli. Eaimdeai

tt gaaaximg, ut quidam ilmpidm wuxU nugtui i x x l , **d cormu t $*nuu. Locum hunc prolixiug Laline dedil Coecku, u U, p . 607. Nicepborus ampla gaiig ttaginoaU Nacaxli Magnelis expcadit io Aniirrht-

6 * EuckcrUlta

e$t figmr* corpori$

pnt el ianguinem Chrhti, frtutr* fuerit comltudm, an kt ex azymo vel [ermmaato /Ui, oml efao mU rubro vino, et eju$modi $tuU*$ 4t ff*

mtndit mytteriii agitare. llxc Tbeoriaans anbHa-t uude Couuueno, gaxulo xn, scribebai.

11*9 DE F I D E ORTHOBOXA L I B . I V . 1150 , \ - non ligura corporis, sed corpus ineum, neque l i , . , gura sanguiuis, scd $angui metc*. El anlea Judaei*
, . * , dixeral: et biberitis vobi$. Caro nu, vivei
M

mandueaveritii ejns tatiguinem, enim . mea verut

earnem

Eilii

kominii, vilam in tangui* manducat

, .

non habebiln etl eibut,

meui, verus est potus.

E l rursum : Qui

\ , Bitu$ dandi Eucharisliam in mtnibus. Qua\ , \ propter cura omni tiroore e i conscieniia pura, , , . fideque non dubia accedamtis : et erit omnino no , \ bis aicut credimus, nibil brailanleg. Ipsum porro * . omni animi et corporis puriiate veneremur: d u , - plex enim esl. Accedamue ad eum ardenli deside, * rio, compositieque i n -crucig formani manibue , \ , \ , , cruciflxi eorpua suscipiamus, oculoe, labia, fron , lem adhibentes, divioum carbonem eumamua, u t , desiderii nostri ignis, acceplo carbonis ardore, ) , \ peccata noslra comburat, et corda illominet, d i , - vinique adeo ignie commercio inardescamua, et \ . - in deoa evadamus. Carbonem vidil Isaias : , ' carbonon egt gimplex lignum, sed i g n i u n i l u m ; (85), sic quoque 272 P communionig, non eim , * * plex esl panis, sed divinitati unilus. Corpus au , \, lem * qaod difinitali eonjunclum esl, non una , , natura est; sed una quidera est corporig, altera, , , conjuocue cum ipto dmnitattg. Quo fit ut utcum. que non t U una natura, sed du.
M 8 1 a n i e

, , C , , * , \,
%

EucharhlUje figura. Abrabamum ex alienigonarum gtrage revertenlem, Altissinii Dei saccr Melchisedecb excepit Hensa illa menaam banc myglicam praesignabal; quemadmodum sacerdog ille veri sacerdolis Cbrisii figuram ct imaginem gerebal". AU enim : Tu e* tacerdo* inefernum tecundum ordinem Melchisedech *". Pancra

* . , -

btinc, propositionis paneg adumbrabanl. Hoc purum illud et incmentum gacriflcium eat, quod ab

" J o a n . Y I , 54-58. " G y r i U . Hierosol. cat. Mgtlag. 5 ; Chrys. bom. 5 in Epiet. ad Epheg; T r u l l . o . i O I . " Isa. v i , i . VideBaail. ibid. Gen. xiv. 5 . Levit. xiv, 5. PsaL c i x 4. can
u f

VARIJE LECTIONES.

ln mullis additur sic vetus interp. et Paber vitam wUrnam posnrunt. Ifnec aulem leclio, eo genuina inihi videlur, quod inconsuela sit. Ssepe enim prout memorta guggerebal, Scriptune K>ca passlm, non verbum e verbo allegabal Damaaceuus. EiliU .
.

qnoque, elc. De pane illo ccelegli loquhur, qui carbone quem vidit laaias, praignabatur. Nam Noeier hic imilatur Cyritliim Alex. qui in cap. vi Isaiae, \i\ gcboliis et alibi, carbonem illom Aguram fuissa ificarnaii Verbi observaverat: Sicut ignis ad tignum octedens, im|uit, , illud
ouidem ChrUto.

(85)

Sic panit D dem corporli etl, atia eonjmwta

Quin ipae sui inierprea eril, qoi, orai. 5 De imag.

cum ip$o

dhinilatii.
9
r

taii . Riireua pafiein illum, quem Damasceiiua innuit, ipsum ease Domini corpus, cui canjuncu diviniias t%t, ea qaaein textu ad modam assumptionts subjuagii, aslrtjttnt: , * Corpm autem, quod dMNttofi unitum rst, non una tst nalnra, $cd alia qui*

comprehendit pervadilgru; idem intellig* dt /fabili qnippe taliont *mt*$ e$t hmmanU

tunt, *

hoc d i x e r i l : Bomines parlicipe$ dlvince natura tunt quicunqu* $anctum Chrhti corput $vmunt, et pretio~ tum eju$ tanguinem bibunt; quippe qum * , ddlali ucundum hypoUatim unita

, adeoque aum naluta m Chruti eorpors quod iumilur nobU, $* hypo$l*am indivtt/ unilK IMHL Un4e aaiuraruiQ duaxiiiB partici-

pct sumua, corporis qaidem corsoris raiiooe, deilaiia vero spiritiiali : ima ulnuaque aecundua utrainque naturam.

1 151
8 >

S . JOANNIS DAMASCENl

1152

orlu solis ueque ad occasum gibi oblatum i r i Do- , ininus pcr proplielam d i x i l . \ (86) Eucharhtm fructus. Corpus et sanguis Cbrigli cst, in nostri, lum animt, tum corporis voge- , laiionem cedeng, quod nec congumaiur, nec cor- , , ( rtimpatur, nec i n seceesum vadat (abgti!), sed in ), * \ , , subslantiam noslram el conservattonrm, omni * , genae labis propulsationem, omnisquc spurcitiei delersionem, ut si adulieratum aurtim depreben- , . dat, per explorantem judicii inflammationem illud ptirgel, ne i n fuiuro axctilo cum hoc mun<U> \ , daninemur. Morbis enlm, omnifariisqne immtssis " * calamUalibug expurgat, juxta ac Aposlolusail *: . Kvplov % 9
9

Si enim nosmetip$oi dijudiearemusy non uliqne ;~ dicaremvf. Cum judicamur autem Dowino corripimur
9

"

cum hoc mundo damntmnr. indigne Domini, judieium tibi

Atque hoc xal corpug et

est qnod d i c i l : Qui $umit $onguinem

87

manducat bi-

bii . Per illud vero purgali, cum Domint corpore gpirilu ipsius unimur, et Chriali corpus eflicimur.
Panit vel fuiuru$
9

. * , \ , .

\ , . , batio est et primitiae fnturi panis, qni , , est? Qu vox vel futurum, seu qui Tuluro aevo re- aervalur, eigniflcat, vel quo ad luendam viiam . , , nostram vescimur. Quamobrcm sive hoc, sive illo * modo accipiatur, is esse Domini corpug haud ab- , surde dicelur. Caro qtiippe Domini 2 7 3 spiritus vivificus est, utpotc qua ex vivifico Spirilu con- , . , cepla sit. Quae tamen non a me dicuntur, ut cor- ^ , poris naluram gubmoveam, sed tit illius esse v i - \ . viflcam divinamque virtutem oglcndam.
tei tubttantialii. Cnro Domini f spiriiu* dicta. Panis isle deliQuo $entu Basilim Evcharistiam
w

vocavit

(87) \

Malach. , 10.

1 Cor. , 3 1 , 32. ibid. 29.

Cyrill. loc. cit.

Joan. , 63.

VARIiE LECTIONES. * R. 2428 " , , \ . , * \ ^, \ * > Dixit: e$t mihi vohtntas

in vobit; dicit Dominut omnipotens : et sacrificium Molis el utque ad occasum nomen meum glorificalnm
n

mini meo el oblaiio munda. > Ihinc Blalacbise locum Damasceni texlui inseruit Combefisius, t . IV B i blioib. concionaioriae ad feslum Corporis Cbristi, sola nixus codicis Regii 2428 auclorilale ; q u i tamen codex varie passim inlerpolalns fuil. Regios codd. 2925, 3109; Colb. 1539 sequor propler Aposloli sehientiam ad quani aucior alludil : Cum judicamur Domino corripimur, ut non cum Aor mundo damntmuT. ideo infirmi imbecille$ dorminni mulli. Edila habent .
y

ullra non suncipiam de manibut ve$tri$. Quia ab orlu in gentibus, el in omni loco incemum offertur no-

NOTiE.
, ctc. Cyrillus Hicros.cat. 5 MysL, Paui$ i*le supersubstaiilialis gtantia nulritur e$t, inquil, quo animm nostrce iub* : hie panis non in vadit, nec cedil, ad profectum (86) . Corpus angui$ ChrU D quod Leo Allalius conlra Creygtonum affert,p. 563:

in seeestum mittitur, * , \ , in
iui contistentiam

tna. lla*c Cyrillus docebal absque Iranssubstantialionis qtiam asseruerai dispcndio. Sic Ireiuetis,
l i b . v, c. 2,ait: Sanguinc Chriiti $anguinem noslrum conmme carnis nottrtc tubstantiam, quo

corporis el ani-

, * * . , , \ , \ *
Caro $alutari$ manducala corrumpitur, nec * guit polalui contumitur ; ted qui edtt, divini* airfatibut auqetcil, nec consumi polesl quod ediiur, quoniam mtnime contumpiibili nalurm eognalmm -

bealaj resnrreclionis compos flat. Idem docent Nyssenus, orat. cat. c. 3 7 ; Cyrillos Alex. l i b . iv in Joan. p. 362 et seq. el lib. x, p. 862, allique Graec i . Quod Moster subdit, corpus eucharisticum MC cormmpt, nec contunri, nec in ucestnm f r t , colligilur ex Cyrilli llieros. verbis laudatis, discrtcquc iiualialur a Macario Magnete i n fragmcnto lib. m ,

dammodo , ntc ab teparabiU. Cbrysostomi, De pamiU tl de illit

dhceduni. (87) xai .

l^geeis bonu qut colkclh

/t, etc. Sitiit qoi ba?c arguanl, e i adjectitia puient: verum anle Dainasceaum AnasUsiua, cap. 23 , CSirisli corpus eucharitlictia) essc negavcral. Unum duobus dicendmn

Quod ainoaxa/-

1153

D E F I D E ORTHODOXA L I B . TV corporit et tanguinit Ckristi.

1154 QuoJ si tion-

uulli paneiu vinumque, corporis el sanguinig inini , seu iiuagiues iiguragve vocaverunt, velut divinus Basilius, non hoc post congecrationein dixerunt, sed antequam oblatio ipsa consccrarelur, vocein hanc ugurpartint. ' , Nuncupatur participaiio, quia per ipeom divini . talis Jesu reddiinur parlicipes. Coinmunio ilem \ , ' appellatur, el revera est, quia per eain Cbrieto , cummuuicamua, ejusquo carneiu ac divinitatem * , \ percipimus, quin eliain aliig aUi coniniiinicaimig * * , ac copulainur. Nam quia ex uno pane parlicipa , , mug, omncg u n u u i Cliristi corpug, et unus gan , - guis, aliique aliorum inembra efficiuiur, duin uniua . corporis suirnis. , & Caeierum illud pro viribus cavere nos oporlet, , . ne vel ab baerelicig coiumuuionem accipiamug, vel , , illis tribuamug. Dominua giquidem a i t : , ianctum canibus, nolite projiure margaritai veitra* anle porcos ; ne eorum e l errorem et . damnaiionem contraliamus. Nam si onmino boc , \ , \ pnegtat, ut tum Cbrigto, turo aliig alii uniamur, . extra dubimti egt omuibug qui nobigeum pcrci , piuni, anioio et voluntale nos copulari. Volunlate . V giquidem, ac non citra gententiam nostram coputa , , baec p a l r a t u r : Omnu enini unum eorpn$ eumus, ; . quoniat* ex uno pane parlicipamui , u t divinug effalur Apoglolug. , porro, boc esl exemplaria, fulurorum \ , ' dicuntur, non quod vcreChristi corpus et gafigutg * , non g i u t ; sed quod nunc quidem divinilaltg Cbrigti * pcr ea parlicipcg efficiamur, tunc autem inielligentia per solum aspectum. . ' ']. CAP. X I V . , De genere Domini, deqne tancta Dei Genilrice. . \ \ Quoniam de gancta, oec digoc satis laudanda
61

^ - , ; , , \ , .

" M a l i h . vn, 6.

" I I Cor. x, 17. VARIiE LECTiONES.

* Colb. 4730 R. 2427 deest vox, , et paulo post in Rcgio 1928 legitur . Keg. 2428additur xa\ , quae in cod. S. Hil. a recogniiore addila guiii. NOTAS.
u

ertt, inquit, aut id guod sumilis, non - etse urum Chrisli corpu$, ' \ , itd nudam

baptiima. Plane Graci velerea corporig et eanguinis Christi eodem gengu dixerunl, quo Latini tymbola. Elias Cretensis i n orai. Tbeologi figuram, etc. Nosiri auciorig aetaie gepiima gynoiisdem fere verbia quibug Nostor, gubjungit: dus, Nicephorus gubinde CP. caUerique deincepa D ^ , inquil, Graeci afftrmarunt panem ei vinum a Bagilio in l i \ ) , lurgia noniinari , quando nondum invo atua , caio Spirilu sanclo sacrau gunt, non ilem poat ^ ' invocalionetii. Quia vero Eusialhhig Anliocheuua in seplima synodo ciialus, Cyrillus Hiero*. cat. Myst. 5, ac praeseilim Tbeologus nmllis in locig * Sin ad fulura mysteria hwc referanlur Eucbarisliam vocanl Domiiiici corporig ; (iunlfimm qui verbum hoc ita accepere) nou tanquam Elias Crelensis in oral. 1 Nazianzeni, n. 405 Chrisli corpui et sanguis non vere $inl, dicunlur an esse idem docet, quod , ojquale ejutlilypa: $ed quia nunc per ea divinitaiem Chritti dem generit; el i n oral. I I , sibi favere lam extra

neos,

quoque Suidas, Nonntig c l alii. Quiiiimo vox eadeiu ipsimei rei quae figuris adumbratur, allribuitur I Pelr. , ubi baptumum appellat
att(t \ aquarum dituvii. Qul locus i n vulgala sic reddilus e s i : Quod no$ simUii forma salvos facil
n

quam

eccte$ia$tico$

uriplore*

aageril. Sic

participamut, qui noslris corporibus velut commiteetur. Tunc aulem intellectu, per solam conlempla , signa figurat lalulh.

tionem. Theologus oral. 17, Eucbarigtiain vocal

Vix

auiein reperiag doctorem Graecum giipplici voo* prouuntiagse eaui csse corporis Domini.

1155

S . JOANNIS DAMASCENI

1156

gempcr Virgine et Dei Genitricc Maria pauca jam in antecessum diapulavhnus, ea exponemlo quae praecipua magis erant, quetnadroodum scilicet vere et proprie Dei Geniirix aii et appelletur: modo aitperesl ut q u * residua sunl 2 7 4 pleamug. Ipsa enim quae ante omoe aevum prescienllae Dci congilio predeglinala erat, variisque propheiarura imaginibug et germonibtig a Spiritu aancto adumbrala et prseiwniiata, pneOntio tandeni tempore ex radice Davidis, juxta ac illt promissum eral, orta esl. Dicium quippe e s l : Juravit Dominui David
veritatem, mel juravi n conipeclu el non fruttrabitur eam; de fruciu venSemtn itcut virga Iri* lui ponam tuper sedem tuam. eju in attrnum manebit. Ac rurgug : Se-

im $aneto , $i David meniiar: Et thronus ejus

; , \ , \ \ , . , , \ , (( , , \, , - . \ * , ,
, ,

meo; ticut luna perfecla in (cternum,

leslis in cmlo fidelh. Et Isaiae: Orietur Jeste, flos radiee eju* aicendel *. Evangelisttrum , t

Uxendo

Jotephi geuere. Caeterum quod Josepb ex Davidica iribu originem duxeril, gacraliggimi evangelisiae Maltbftug ei Lucag iiquido derooftglramnt. Yerwn Matibaeut ex Davide per Salomonem Josophum deducit; Lucag auleni, per Naltaan. At vero aanctaB Virginis genut ulerque siluit. Quucirca sciendum egt, nec apud Hebratos, pec in Scripiura sacra, hunc morem fuigae ut mulierum geous recengereiur. Atqui boc lege cauiura e r a l , ne tribua ulla ex aliena tribu conjjigeg ae* c e r s e r e t : ac proiDde Josepb, qai ex siirpe Davidica oriundus, justusque eral (hanc enim ei laudem tribuit divinum Evangelium), ganctam Yirgiwem praeter legig pra?gcriplum haudquaquam dcgpondiggct, nisi ex eodem gceplro aul Iribu iraxiggcl genus : unde gatig babuil cvangelista Jogcphi genug demongtrare.
e>

. \ > , . " , , \ ^ * * , 6 , . 7 .

, ' , , * * , U ( ), * , . , .

\ (88) TJV, Quin illud quoque scieudum est, lege ganciium esse, ut, si quispiam sine liberis obiisset, ipsius , , frater uxorcm mortui in matrimonium acciperet, , frairi semen suscitaturus Atque ita quod p a - . , riebalur, nalura quidem gecundi eral, hoc e s l , , , ejug qni genuerat: gecundum legem vero, defunai , , . censebatur. Chriili genrrii ratio. IgUuf ex slirpe Nathan j ) ' 61, filiiDavid, nascitur Levi, Levi genuii Eclchi ei \ (89) \ * * PgaL cxxxi, 1 1 .
n

Pgal. LXXXTIII , 56.

l g a , x i , 1 . * Nuro. , gcqq. Deut. X X T , 5 .

YARIAS LECTIONES. Miilli codd. et biblia Sixlina . * Reg. 9, Colb. % ei . . Tu emendaliun legitur in K. 2950; sic ct infra loquitur Daroagcenug. J Edita el nonnulli codiceg habenl . q a i dain Regii \, . Mulli codd. . Cod. S. H i l . Regii plcriqoo t t Colb. 2 .
1

que tciendum, etc. Sic vulgo Patres dissonanliam evangelistarum geriem avorum Doroini enarrantiuip explicant, u i allcr Josephi naiuralem patrem indicaverit; aller legalem. l t a pridcm Juliug praegertim Africanug epist. ad Arislideui, quam cilat Eusebius, Ub. Htst. c. 7.

(88)

Qutn illud

. quo(89) Aevt HsAyL

J M chi. Nec Levi,nec Panther, nec Barpaniher agnoscuntur ab Africano, quem rursuoi exacripail Aadreag Creienaig in geriuone 6 de Nativu. Yirg. quem Joannis Damasceni nomioe inscnpiom perpcram edideruni. Quin Africanus, ubi verba bac * recitat, nec Le?i, aec Matthat meminit, u t i sac

1157

DEFIDEORTHODOXALIB.IV.

58

, ; - Panltaerem. Panlher aulcm genuit Barpanthcrem . (nam iia vocabatur). Barpantber genuit Joachim ; \ . Joacliim genuil sanctam Dci Genitricem Rursus \, ex glirpe Salomonis, filii David, Mathan uxoreni , . - babuil, ex 275 Q genuil Jacob palrein Joseph. , , Mortuo aulem Malhan, Melcbi ex tribu Natban, , , filius Levi ac frater Panllieris, uxorem ipsius Ma , , than, quae etiam Jacob maier erat, duxit, ex qua \ genuit Reli. Qnamobrein ulerini fratres erant Ja \ " * , cob et H e l i : ille nimirura ex tribu Salomonig, bic , \, . ex tribu Nalban. Porro Heli, qui ex tribu Natban \, , erat, nullis liberis sutccptis morluug e s i : qua de * , cauaa ipsias frater, qui ex tribu Salomonis eral, , , \ - uxortfm ejus accepit, suaciiansque fratri gemen, , \ Josepbum progcnuit. Josepb itaque, nalora quidem . , - erat filius Jacob, ex Salomonis domo prognatus ; , , secunduiu legem vero, filius eral Heii, ex Nathan oriundt. , . Joacbiin ergo leciissimam illam et gnmmig lau1\ (90) \ " . '' dibns dfgnam mulierem Annam, matrimonio sibi " , \ coputavil *. Verum quemadmodum prisca illaAn , na, cum gterililatig morbo laboraret, facto voto, y.a\ , per promisgionem Samuelem genuit, eodem modo baec eliam per obsecrationem et promigsionem Del ( " Genitricem a Deo accepit, ut ne i n hoc quoqoe ) * cuiquam ex Ulugtribug matronig cederet. Itaqtia gratia (nam boc sonat Aniiae vocabulum) Domi , nam parit (id enim Mariae nomine gignificaiur, qnaa . (91) vere omnis creaturae Domina facla aii, cum C n * b u a 1

Luc. , 24 seqq.

1 Reg. , 40. Greg. Nygg. orat. in nativ. Dom

VARIJE LECTIONES.
e d

EusUlh. i n Hexaem.

* Colb. 2763 "Awav , e t c R. 2926 addit , ' I implum est. Mulii codd. hic et infra paggim, . R. 2428 mulieris nomen ex Julio Africano suraptam . . . Colb. ei Reg. 1 . Regii duo alii * io aliis quibug dam, nullum vcrburo tegiiur, u l i oec i n Colb. 2. . Nazianzenug in Carmine de Christi genere. ftem- C gcripeere, hxc acceperunt ex librig gptniig, qtti rimo ei gecundo gaeeulo prodiere, et pregerlim ex que Iraneug eos non novit lib. , c. 53, nbi ab ^rolevangelio illo Jacobi; quod hodieque euperest, Adamo ad Gbriglum 72 geoerationeg a Luca i e ccngeri a i i , cum vulgo gepiuaginta qtiiaque nume- rocalurque ab Epipbauio, haereg. 79, Historia beatm ex qua narrat eam ex Joachim et Anna renlur. Africard expogitionein Eusebius ex gince- Maria: gterilibag egge procreatara. Auctor oraiionig de rroribus monumentig acceptam agserit. Gaeterum Epipbanius, haer. 78, Josepbum el Cleopam narrat Nalivitate Gbrigli , qui Gregorius Nysgenug egge procreatos a Jacob, qui Panlhtr cognominarnur; - puiatur, librum eumaem compendio reciiat, ut et - . Quo vero auctore Paeudo-Eustaihiug in Hexaemeron; ttbi eum a Nosier scripserit cx Levi genitos esse Helchi et Jacobo quodam exaralum dioit, . O r i Panlberem, ex Paulhere Barpaniberem, ex Bar- geneg quoque in MaUh. meminit * >anlliere Joacbiiu Dci Genilricis patrem, boc me , \ , Evangelii quod secundum Petrum intcripium ugit. Gelsus, ulscribilOrigenes, bb. i , com. ipsum, c i Judaeorum relatione beatam Marlain Pantfaerae ett vei libri Jacobi. Edili vero et ross. codicea Ja-> cujusdam proslibulum fuisse dicere augug fuerat. cobum fralrem Domini nominanl. Daiuagceni a?tato Horresco referens. Quod videtur indicare ialer Germanug GP. de Praesentalione Virginig germoChrisli consaoguineos fuisge quemdam Pantheram. nera habuerat. lmo Mobammedes ex falso illo EvanJud&i Jesum nostrum Pandirae et Mariae capillo- gclio mnlia contulit in guram Alcorani. (91) di. Naiciiur aulem in domo probarum mulieruro crispairicis (NTUO, foraan Magda Uno?) fllium factum; cum tamen Tbaimnd Baby- I> ticce. Hoc est in xdibug pecuariig. Prabatka? aomen Graecum servavi, propter celebre lemplum eanci lonicum in tract. Sanhedrin, fol. 67, l,Jesuin Pandirae lapidaium et suspcnsum iradal, non Hie- c m l a l i g , quod Probaiicw nuncupanl, in quo Darosolymis, ubi Dominus noaier paggug ggt, ged mascenug aermoneg habuit in Naiali beaia3 Virginis. Lyddae, quando scilicel raagnum Syaedriuui illic Ibidem aiunt Probaticam illam pigcinam fuiese. At n.ullam proraug doroum Hierosolymig pogt congisiebat. (90) Tolrvr. Joachim ilaqut, elc. Q u s excidium gtelisse locupleiiisiuius legtig est iogeGraeci de Mariae conceplu, nativitaie, praegenia* pbua, ut el Plinius, l i b . v , cap. 13. Cyrillug Hicrosol. in Calechesibus, inter loca qua? i n arbe tione i n teinplo, necnon de Joachim et Anna

11S9

S. JOANNIS DAMASCENI

HCO

toris maler exslitit); nascitur autem i n domo pro- , \ . baiicx Joachira, atque ad templum adducilur. Tum \ deinde i n domo Dei plantala, et per Spiriium sa , \ , ginata, inslar olivae fruciiferse virtutum omnium , doimcilium inslruitur ; u l quae, abslracta mente ab , \ onini saiculi carnigque cupiditale, auimum uoa , , cum corpore virginem congervasset, veluti dece * bai illam, quae sinu guo conceplura Dcum erat, , * qui, cum ipse saoctus git, i n ganctig requiescil . , \ Unde ganclimomam conscctaodo, lemplum evadit . sancium et adiuirabile, Deique allUsiuii bospilio diguum. Quoniaiu autem saluiis nostrae boslis virginea , observabat propter Isaiae vaiicinium, quo dixerat: , , Ecce virgo in utero habebit, et pariet filium, et cabuni nomen ejus Emmanuei (quod iuterpreteris , , * nobiscum Deu$ ); idcirco, ut illequi sapientes com- , * \ prebeudit in aslulia ipeorum *, eum falleret qui gapicntiae nomine semper glorialur, puella Josepbo , , desponsatur, novus scilicei lomus scienii 276 , l e r a s . Hac porro desponsatio, el Virgini custodia, * , el ei qui virgines observabat, deceptio fuil. A l ubi veuit pleuiludo temporig, angelug Domini missus , ad eam fuit, Donuni couceptioncm annuntiaturus. . " , Quaiuobrem Dei Filium, veram iliara subsislen- , * & leojque Patrig virlutein, non voluntate carnis, , nec ex volunlate viri boc est non ex congreesu et , , gcmiuc, aed ex bcnigna Palris voluntale, Spiritu sancio gimul operaoie conccpit. Hoc pacto et , \ , * \ Creatori u l crearetur, et flctori ut effingerelur, Deique Filio ac Beo ut ex purig ei immacqlaiig' , \ ejus carnibug el sanguinibus incarnaretur homoquo , fieret, subministravit, priinae parentig parieg per- \ solveng. Quemadaiodtim eiiim iila cilra coilum ex , * Adamo forioala e a l : baec eiiam novuin Adam pe* p e r i l : sic vero, u i bic consueto more partu ede- , * retur, et supra quam ratio nascondi ferat. Editur \ ,. 4siui ine patre ex muliere, qui ex Patre siae ma- , . tro nalug exslabat. E i quidein quaienus tx muliere, , * aecunduiD pariendi leges ediiug est: quaieoug au- , , lem sine patre, gupra generationig nalurann Ac , * \ ( , \ mrgue qaalenus consueto lempore, novem expletia meusibug, et iucboaio decimo, sua pariui lex cou- ), * a l i i i t : qualenug aulem gine ullo sensus dolore ge- ,
f 1 T 7S ( 1

iteralionig legem auperavil. Quam enim voiuplag ^ , , anteivit, ne dolor gano in partu geculug egl. , . Quo gpeclat illud prophetae : Antequam parluriret, , et iilud rurgug : Anlequam venintl tem, .
a 7e

pus paTturiendi,

[vgit, ae peperit

matculum'".

Ex ea ilaque Dei Fiiiug assumpla carne nalug egl; nou homo deifer, Deoque afflalus, ged Oeus
, e

, ,
7 , t

Paal. , 10. Iaa. . 1 4 ; Matih. , 23. J o b , 1 3 ; I C o r . m , 19. I g a / x x i x 11. ^Joan. , 13. " Isa. L X V I , 7. ibid. VARliE LECTIONES. Regii muUi Colb. 2, S. flil. et . . Sic vetug inlerpr. elFaber : Filiut D t t ef Hrxi, H . 2428 \ , , i n illo assumemo quod ex hoc capite in 12, )ib. u i , fuigge Iranslatutc mouuiuiug.
f

NOTAS.

aancta vigebantur Probalicam non reccnsuit, m i nec llicronyuiug, allervo gupcrior Juvenali, qucm

ejusraodi iraditionum fuisse parentem dicemus In alio loco.

1161

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I V .

1162

- incarnaius; nt>n in propbetae morem eflicienlia in, unctus, verum lotius ungenlis prsesemia, ut et illnd , quod unxit, factum sil bomo, et boc quod unttum , * . est, Deus; non immutatione naturae, sed unione secundum hypostasini. Idem enim erat et ungens e i \ * . , unctus, ungfcns ut Deus seipsum ut hominem. Eccur ergo Dei Genilrix non erit, quae Dcnm incarna ; " tum ex se genuit? Profeclo vere etproprie Dei Ge \ , \ , nilrix csl et Domina , omnibusque creatis imperat, , . " - quae ancilla maierque simul exslitilCrealoris.Quemadmodum aulem ille qui conceptus fuit, eam quae , \, , ' conceperal,Virginera servavit; slc nascendo virginitalem illius incolumem custodivit, solus per eam , ' iransiens, clausamque conservans *. Ac conceplio , quidein per auditum facta est: ortus vero per eam , . parlem, per quam exire fetus consuescit; quamlibet \ , \ aliqui labulentur illum per Genilrids Dei latug . edilum esse. Neque enim boc ei impossibile erat, u i per poruin iransirei, sigillis ejus nulla parte labefactaiis. \ Advertu* Anlidicomarianitat. Primogenilivox, eum , \ - %\ unicus genitus e$i. Vox D O N E C quld $ignifical. . \ , Mansil ergo post parturn virgo, cjuae semper virgo , mansit, nulla ad obittiro usque siiam admissa cum , \ viro consucludine. Quamvis enim scriptum sit ; . , non cognovit eam, donec peperit filium suum p r i , \ mogenitum altamen scire interest, promogeni . , , tum illum esse qui priimis sil procrealus, etiamsi , alioqui unigenitus sit. Etenim primogeniti vox de \ * clarai quidem primum esse genitutn aliquem ; non ' , perinde tamen alios posthac esse genitos indicat. ' ^ Atqoi baec parlicula, donec, ila prascripli tempo . - ris terminum significat, u l 277 sequens tcmpue * , conlinuo non excludat. Dominus siquidem d i x i t : * Et ecutgo vobiscum tum omnibus diebus, u$que ad eonsummationem $cvculi ; non veluii consummalo g&culo sese sit abslraciurug. Ait quippe Apostolua: sic semper cum Domino erimu$ " , scilicet post communera resurrectionem.
1 T

, \ , ; * , \ .

Enimvero qui fieri poluissel, u l quae Deum genuerat, el ex eorum quae secau sunt experimenio, miraeulum noverat, viri complexum admisisset absil haec opinio. Nequaquam casli animi fuerii lalia cogiiare, nedum perpeirare.

Verom beata haec, atque beneiiciis ejusmodi, quae * , \ , , , naturse modum exoedant, cumulala, quos in parlu t*nt\~m* h\i . 7 * .!.... _. a _ AfAtwao. . noceLnnia lem n A M enof tnianuli dolores effugerat, passionis lempore suslinuit, , terno affectu lacerari sibi viscera senliens, intimis quecogiialionibus veluti gladiodisccrpta, cura illum , \ , , quem gignendo Deum esse cognoverat, lanquaui sceleraium aliquem morte aflici cerneret. Sic ( \ porro iotelligeodum illud est : Et luam ipsiu$ ani* mam doloris gladiu$ pertramibii " Gafclerum moo* *. rorero excepil resurrectionis laetitia, quae Deum , \ . esse illum personabat, qui carne mortcro obierat.
111

m a -

Ezecb. X L I V ,

S.

r t

Mattb. i , 25. " Mattb. xxvm, 20. VAHIiE LECTIONES.

" . I T)*se. iv, 46.

f >

Luc. n , 35.

Deeet TVV ia codicibus quibusdam Regiie et Colb. i . Addiiur in R. 2926 i , * Quod quidem prasdixit Dei $$ Simcon, D < tnmum ulnis suh compUxans.
K h

PATROL. G R . X C I V .

37

1163

S. JOANNIS DAMASCENI

116

. ' [ ] . CAP. XV. Qnis tanclis, ipiorumque reliquiit honos haben- dus sit. . ^ , ; Sanclis, ceu Christi amicis, ceu Dei filiis ac lia \ , i redibus, suus babendus esl bonos, Joaune ibeo * " logo ci evangelisla diceute : Quotquol,auttm re , ceperunt eum, dedit eii poteslatem filios Dei fieri ." , * Quoc\rca jam non *unt urvi, sed filii. Quod si , , , /S/ii, et haredes. Hasredes quidem Dei; cohceredes . autem ChriHi Dominus q H o q t i e in sacris Evan * geliis ad aposlolos ila loquilur : Vot amici mei . esiit . E t : Jam non dicam vos servos. Senns enim . 6 iiacit quid facial dominut ejui **. Ad baec cuni Rcx , \ , regum, cl Dominus dominantitim et Deus deo\ , \ rum , summus iile omnium conditor ac Dominus dicalur, profeclo sancli quoque tum d i i , tum do- , \ ol , \ M

mii.i, tiim regea sint necesse cst. Honun Deus, Deus est, qui tum Dominus, tum Rex esl, c l appellatur. Ego enim, inquit ad Mosen, sum Veus Abraham, el Deu$ Uaae, et Deut Jacob . Qnin Moyscs deus Pbaraonis a Deo conslitutus fuit . Deos porro el regcs, et dominos dico, non nalura, ecd quia afleclibus suis imperando dominandoque, divinae imagiuis simililudinem, secundum quam condili erant, nullalenus adulleralam servaverunt (>psa quippe regis imago, rex quoque dicitur), velut eliam qtii libera voluntatis induclione Deo copulati fucrifit, eumque bospilio cordis excipienies, id quod ille suapte natura csi, hoc ipsi per graliam evaseriul. Quid igilur causac essc possii, quominus bonore illos prosequamur, qui famuli, ^ umicique, ct Dei fllii sunl? Etenim is bonor, qui conservis oplimis habelur, propengi erga commujieiu Doininuin aniini argumenlum e s t . 2 7 8 Hi pronipluaria el rounda Dei domicilia facla sunl, qtiia Dominus d i c i t : Inhabiiabo in illis, et inambulabo, el ero illorum Deus . Quod ilem ptttorum animas in manu Dei $int, nee mors altitigat, Lilteris sacris prodilom esl . Mors enim sanciorum eoninus poiius esi quara niors. Laboraverunt enim, in hoc iccculo, et vivent in finem . E l : Pretiosa in compectu Domini, mors $anclorum * " Quid cerie preiiosum magia, quam in manu I>ei esee? Deus quippe vita et lux est. lta fli, ut qui in manu Dei sunt, in viia quoque et luce sint.
91 # i D

, \ . , , \ \ . , \ , ", , . \ . , \ , \ , , ' \ , \ , ' \ , , \ \ ) , \ , \ , . ' , \ , \ ;

%

Quod autem et per meoiem in ipsorum quoqtie corporibus Deus habilaverit, lestatur Aposiolus: quod eorpora lemplum $unl Spirilus iancti, qui habilat in vobh "? Dominut autem Spiritus e$l . Et : Si quis templum Dti , eum Dens Cer ergo animaiis Dei tem, T

, \ , \ , . " , , \ . > . , . . \ ; , \ , \ \ \ . " \ \ , \ ; . , . 87

Joan. , 2. " Galat. , 7; Rom. , 17. Joan. xv, 14. ibid. 15. Apoc. , 16. Psal. u i , 1. Exod. , 6. Exod. , 1. Basil. oral. in 40 mariyr. Levit. x x v i , 12.; Cor. " J f ^ ^ P ^ " - ' Peal. XLVIII, 9,10. Psal. cxv, 15. * I Cof. , 6. ' H C o r .
t f 1 1 M w

VARIiE
1

LECTIONES. i DeestoK; in cod. 8 . BU.

Deest

- in multis codd.; additum est in roarg. cod. S. Hil.

 165

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I V .

1166

(92) , ; ^ . 6 ^ , , * \ ; . \ , , \ (92*) , ; , , \ *

plis. vivisque ejus labernaculis bonor sit ad* bibendus? l l i dum viverent cum flducia Deo asti-r terunt . Christus Doininus sanciorum reliquias velut salulares fonlcs praebuil, ex quibus plurima ad nos beneficia inanant , Buavissimumque unguenlum proflttil. Nec quisquam bis fidem detrahal. Nam aqua in dcserio ex aspera el dura rupc \ aique ex asini maxilla, ud sedandam Samsoni silim , Deo ita volente, prosiliil, cur incredibilc videaiur ex martyrum reliquiis suave unguentum scalurire? Minime certe, iis quidem quibus Dei polenlia, ct bonor quo sanctos suos oflicil, exploraia
B

Sllllt.

/, * . ' , , , ' \ , . ; ' , , , , , , ' ; , , \ ; , , k

Sancii

mortuit

non annumerandi.

Tolius

humani

yenerig patroni. l n lege quisquis rnorluum tciigcral,iinmundus censebatur'. Verum h i i n nioriuorum ntimero babcndi non sunt. Ex quo enitn ille qui ipsa vila esl, et vitae auctor inter mortuos dcpulaluscst: eos qui cuin spe resurreclionis, Pu!eque in ipsuin, obdormierunl, nequaqtiam morluot appellamus. Qui enim corpus miracula edere queat? Quanam igilur raiione borum opera daemo* ncs expeltuntur, morbi profligantur, aegroli sananlur, caeci visum recipiunt, leprosi mundantur, lentaiiones ac moerores, omne datum oplimuin, iis qui tide non dubia posiulant, per eos desceudit a Patre luiuinum \ Quid laboris non suscipias, ut palronum nanciscaris, qui le mortali 'egi offerai, ; \ *, Q el pro le ad eum verba facial? Annon igilur i i hoi-\ , , norandi, qui toiius generis humani patroni sunt, * * ,\ Deoque pro nobis supplices preces adbibenl? Ho , norandi, certe; et quidem ila ut in coruni noinina , templa Deoexstruamus, dona ofleramus, memorias , . eorum colainus, alque in iis spirilualiler oblecte , \ mur : ea utique lsetilia, quae illis arrideat 279 , \ quibue invitainur ue, dum demcreri illos studenius I . , offendamus poiiue ei irritemug. Uuibus eniin rebus
vp

Aslcr.

Honi.

in S S . inarl.

Exod. xvn, 6.

Judic. xv, 1 7 .

* Nuin. xix, I I .

Jac. i , 1 7 .

Edila .

VARIiE LECTIONES. H # c vox in editis deerat. NOTiE.

(92) . Cur ergo animatis necnon mia voce Lechi, id est maxilla. Unde Dei femp/t,eic. Solemnis semper fuit bonos, quem Noster aliique opinali siint, ex ipsamet maxilla lidcles sauctorum reliquiis ei memoriis adbibeut, aquas in os Samsonis silieniis fltixisse; cum ScriiiequiJqiiarn refraganlibus Manichaeis et Eunomia- ptura disene significet fontemqui in Lechi manavit, nis, quos S. Asierius Atnasenus orat. iu SS. marl. ad bodierqum usqiie diem perscverare, appellalumerudite vcllical; ul el Vigilantium borum aemulaque esse Mhlp fontem invocaniit. Unde Josephua lorcm Hieronyiuus lib. cont. ips. 61 episl. ad Ripar. Ub. Ant. cap. 10, sic rem gestam refert. : Deus Damasceni aelaie Constanlinus Copronymus, ut in Uaque precibus ejui exoratus , sanclorum imagiues, ita cl in eorum reliquias sae \ , vicbal. Vide Theopli. ad ann. 26 Ulius iinper. De , , ex petra quadam suavem bonore qui corpuribus sanclorum debeiur, legenlargumque fontem eduxit, unde Samson loenwt hune dus est dociissiuius Pelavius . IV Tbeolog. dogin, nuncupavity Maxillam. Josephus, pro HebraeoUTOO, lib. xiv, cap. 1 0 el seqq. petram posuit : Vulg. inlerpr. molarem dentem, (92*) Kcu . Atque es asini taaLXX sic verlerunl ; \ ^ xilla, elc. IIic nionendi occasionem siimo , locuin . Deu$ erumpere fecit laeum qui es$ in quo Samson mille Pbilislbsos aaini maxilla prosiravil, Hebraicc diclum est Judic. xv, 17 : >nn in maxilla; id est in loco (jui dictuaest v6 UcM
%

Vcn namalh Lechi,

q. d, projeetionem maxxllos

maxida,

1167

S. JQANNIS DAMASCENl
m

1168

Ocus colilur* iisdem servi quoque ipsius oblectan- * , , , tur. Quibus autem Deus offenditur, iisdein eliam , milites offcndunlur. Quocirca in psalmis et hymnis , \ . cl canlicis spiritualibus , in compunclione quo- , , que, cl egenorum miseralione, quibus ct Deuspo- \ , lissimum colilur, nos qui fideles sumus, colere . , sanctos oporlel. Statuag eis, el imagines quae v l - , . deanlur, erigamus : iroo virlutes eorum imilando , x a l , boc cousequamur, ut vivae ipsornm slatua? iroagi- \ ' nesque evadamus. Deiparam ceu vcre et proprie , Dei Gcnitricem bonoremus : prophetam Juannem, , \ m i praecursorem et baptistam, apostolumque et . , marlyrem, quandoquidem Dominus dixil, interna, , \ lot mulierum non surrexit&e majorem Joanne Ba, \ plhla : quin ct ipse regni primus prxdicator ex- sliiit. Apostolos'item, velut Domini fralres, qui , , enin oculis conspcxerunt, ipsiusque perpessionum , niinistri Tuerunt, quos, inquam, et Pater, prancmt , , <ic prcedettinavit, confornus fieri imaginti Filii *ui \ primum apostolot, tecundo prophetas, pattores atque doctores \ Martyres quoque ex omni , classe electos , ut "Clirisli mililes, quiquo ipsius * biberint calicem, viviQca mortis ipsius baptismo , \ \ bapiizali, tanquam passionum ipsius et gloriae so- , , cios (quoruro antesignanus, et apostolus, et primug ; inarlyr Slepbanus) tum etiam eanctos patres 61 nostroe, deigcrosque monachos, qui diuturniore ac , , , ~ molesliore conscientiae martyrio perfuncti sunt; , , . , , qui circuierunt in melotis, in pellibut caprinis, egentet, aftlicli, angustiati, in loliludinibut erranles, Q , . in monlibus et speluncis ei cavernis terrce, quibus , , , dignut non erat mundut " Eog dcnique, qui anle graiiani exstiterunt, propbelas, pairiarcbas, juslos, , qui Christi advenlum praenuntiarunt. Horum om , , , , nium intuenles conversationem, imitemur fldem , , , dileciionem, spcm, zelum, vitam, passionum tole , \ ranliam, paiieritiam ad sanguinem usque, ut ea . rumdem ac illi gloriae coronarum consorles el participes efficiamur. . ICT [']. CAP. XVI. Jlepl . De lanctorum imaginibui. (95) Hominis adoratio ex Dei in imagine. - Quo 0 9 u f

Epbes, v, 19. Mattb. , 11. Hebr. , 7.

m

Rom. v m , 29. I Cor. , 28. Ephes. , 1. > Hebr. , 57. VARIifi LECTIONES
n

Reg. 4 : Faber fide vepertmur. Cod. S. H i l . et alii ferrae omnes , . Editis favet velue inlerpr. prophelam Joannem, ut pracursorem et bapiulam. EdiU \ . Edita \ : Ua mss. praeler duoa Regioe, et cod. S. Hil. 4 Regil quidam \ . Faber de adoratione imapinum. R. 2950 . Alter \ . Vetus interpr. De tacrit imagtnibus. NOTiE. (95) . Quoniam autem qu\~ D conveniunt aliae Chrislianorura Orienlis societales. Cacterum nullac apud eos in templis staluas aunl, eic. l n boc capile contraxit auclor qux i r i b u s ged piclae (kintaxai elfigies, vel ad summum propro tuendia imagimbus dinseruerat. Aute ipsum eaMSulo v i , a u l v u , LeoiHiusNeapolis inCypro stipas. Quanquam iisdem momentie quibua Leontius, GermanusGP., Noster, aliique imaginuni cauepiscopus, sacrarum i m a g i n u m c u l t u m conlra Judaeos iisdem argumentia propugnaverai. De b a c eam egerunl, statuarum perinde aiructura defeaquaeslione consulendi eunl viri erudilissimi Peta- dilur. Nam statuario opere efficia erant Gherubim, serpens asneus, duodecim boves quibus aeneum vius, . IV Theol. dogro. lib. , c. 12 el seqq., el nosier Alexander in Panaplia cotitra baeres. viu sae- mare fulciebamr, Paneade erecia Ghrisli imago, de qua Eusebius et alii loquuntur. culi. Sum Graecis quoad imagiiiuia revereoliam
dam, librie

1169

DE F i D E ORTHODOXA L I B . I V .

10

\ \ niam aulem quidam nos cutpant, qaod Sataatoris, et Dominse nosirae, reltquorumque sanctorum ac , Chrisii serverum imagines adoramus et venera , mur; audianl velim quod Deus ab inilio hoininem ' ad imaginem suam feccrit 280 Q igiiur . * , ut alii alios adoremus, nisi quta ad Dei imaginein ' ; facti sunuis ? Nam, ut ille rerum divinarum doclis \ , simus interpres Basiliue a i l : t Imagini honor ad \ exemplar t r a n s i l " . Exemplar porro est, id cujus , cffigies exprimitur, ex quo forma derivatur. Quam . obrem Mosaicus populus labernaculinn, quod , coelestiura rerum, imo universae creaiurae imaginem } , ; et figuram gerebat, undique pronus adorabal \ ",
u i fil %

Ait quippe Deus Moysi : Vide omnia faeito

. \ , \ ; ; \ , \ ;
dum exemplar, quod tibi in monte

$ecunostentum est
, e

Quid Cberubim illa, quae propitialorium obumbrabant, nonne humanarum manuum opera e r a n l ? Quid aulem celebratissimum illud delubrum Hierogolymitanum ? annon manu alque homtnum arle constructum e r a l " ?
Sculptilium adoratio gentilium vetita solum, ut

, \ . ", \ * ' " , . \ \ ;, .

11

el lacrificia. Divina autein Scriptura eos insimulat qui adorant sculplilia; sed el eos qui daeraoniis sacriflcant. Atqui gentiles quidem sacriOcabani, sacriftcabanl vero el Judaei : verum geniites daemoniis, Judsei autem Deo. Ac proindd genliliura quidera " % victima rejiciebalur ac damnabatur: justorum auiein sacrificium Deo acceplum erat. Obtulit , \ enim Noe tacrificium : et odoratus ett Deut odorem . $uavitati$ " , u l qui probae ipsius volunlalis, atque , , . - C erga se amoris et studii euavitalem comprobaret. Ua, gentilium quidem sculptilia quia daemonum siraulacra erant, improbata aique interdicla sunt.
Imaginum usut non tritus tit veleri testammto*

, , \

, \ invitibili haclenus Deo. Cur in novo induclui. Ado ; (95*)- ralio imaginum ex tradilione. PraHerea quisnam Gen. i , 26. Basil. lib. De. Spir. iancto, cap. 18. " Exod. xxxui, 10. viii, 5. Exod. xxv, 18. Ul Reg. v i , 1. Gen. , 2 1 .
l f 1 J i e 17 I e 18

Exod. xxv, 10 ; Hebr.

VAKliE LEGTIONES. Mss. mulli : ... . . Cod. S. Hil. el alii .

r 1

Mss. , sic vetus interpr. et Faber Detferum.

NOTJE.

* Mss.

D Anliquo diewm babetur, sKquo dala polcsias cst, (95') . Extrenfw igitur demeniice, elc. Id jam professus erat in libriaet honor, et regnum Filio hominis .*At cerle, non de inmg. quod septima synodus caelerique iina- hic Pater aeternus, prima scilicet deiialis persona, ginum patroni approbavere. Vide epist. epiacopo- magis, quam vel Filius, vel Spiritus aanctus: sed beaia ipsa Trtnilag, ac unus ipse Deus, cujus i n rnmOrienlis ad synodum, epislolam iiem Germani carnatio efiectus esl, ac Filius bominis, qua Filius CP. Micephorus quoque in disputalione cum Leone hominis est, (jui ipse qua Filius D e i , eadem quai Armeno inculcal a Moyse veiilum esse Deilafie a Palre accepU, eibi c o n l u l i l : ut de Spiritu sibi omne simulacrum; alque adeo Israelilas non sine illum donasse Cyrillus ait. Sicque istud Danielis, idololauiae culpa Deum sub forroa vituli adorasse. non Palris aliquid prdprium, sed approprialum Ad quem locuin Combefisius baec observat: Sef u e r i t . . . Ipsa vere senior, nullo d e l i i u senio verior bic Nicepbori sententia in eos qui Dei ullo Trinitas, unus Deus, cujus essentia esse gil, ipsummodo imagines fabricanl, quos genlilium dogmali que a se et necessariuoi, ipsa ailernitate crealuaocios, exiremi dignos supplkii pronuntial. Nec facile adinissurum ptilem, quod rudi piclura T r i - ram omiiem aniecedens, etc. Pergit : t opUndum sane casiigaliorem esse q u s nobis familiaris sacra nitalis arcanum nounullis delineatur, u l eenioris iconograpbia est, et qualis ianto calore Adei sanviri specie Patreni designenl; Filium, qua carnem assumpsii, bominera repraesentent; Spiritum aaa- c n s pridem confessonbus adversua bsereticos pror pugnaia est, vigetque etiamnum apud Orienlales c i u m , qua apparuit columbs specie. Ac quidem de Palrc favcre exisiimant, quod Daniel. vn de ci Grsccos, quibus pictur ipsa proiotypa, quoad
v

S. JOANNIS DAMASCENI
xa\ .

ll72

fcst, qoi iBYUibilis et incorporei, incircumscripii- que ac Ogura vacanlig Dei simulacrum effingere queat ? Unde extremse demenliae ac impielalis fuer i t Deum flgurare. Atque binc fcgl, quod in vcleri testamento minime iriiug erat imaginum ustis. Postquam autem Deus per migericordis* suac v i acera, nostra* salutis causa, vere faclus f s l bomo, neque jam, uti Abrahae, humana specic, neque, uti propbelig, se conspicandnm praebtril, sed cum revera homo eecundnm snbstantiam exsisteret, in lerris agens cum hominibus esl conversatus * , m i racula edidit, passionem crucemque sustintiii, resurrexit, etassompiusest: ex quo hacc omnia gesta sutil, visaque ab hominibus fuere, lilleris subinde lum memoriae alendse gralia, tum eorum qui bis praesentes non 2 8 1 fuerant, cdocendorum, man- dala sunt; ut qui ea non viderimus, audicndo a l qtle credendo digni simus qui beali a Domino praedicemnr. Venini qtria non omnes litteras norunt, ncc legendis librig vacant, inde Patribus visum cst, Ul haec in imagines, lanquam in commenlarium breviug, velul praeclara facinora, referrentur. Sa?pe sane conlingit, ut cum de passione Domim minime cogilamus, coaspecla crucifliionis Cbristi imagine, \n galutiferse passionis menioriair. revocemur, et terntii, non maleriam, sed eum cujus est imago, adoremus: qiiemadmodum sciltcet nec evangelici codicis, nec crucis maieriam adoramus, verum id quod per h&t exprimitur. Quid enim alioqui discrirainis est inler illam crucem qux Dominum Q fion exprimit,et illam quae eum reprxsenlat? Quod etiam de Dei Matre sentiondum erit. Etenim is liotior, quem el adbibemug, ad illum refertur, qni ex fpsa carnem sumpsit. Ilemque per egregia sanctorum
11

. *, (94) , , * , , , , , ,

\ , \ , , \ , \ , * \ , , , \ , . , , , , , ( , ; , , , , , * , . : , ; \ \ . ,

' \
, { , \ , \ , . ^ , \ * (94*)

Baruch , 58. VARLE LECTIONES.

NOTiE. phorus CP. persequilur in Antirrheticis, ex quibus, licet, gravi specie, el quas veneraiionem suo aspeul el ex aclis septimi synodi, apparei, lconomaclu inculiat, inlenlis oculie, sublato digito manuchos ad eonim sensum accessissc, qui nalurtm tuie repraisentent, nec quod in pictoris cerehrum tmicani Cbrislo tribuerent. Ilinc esl qnod ganctisVeneril, gaepe non saiis sanum aut pudicnm, tit profanum Gbrislianum atque genlilem sinius bic palriarcba, inslructa ex sfxceiitisPatruin (proh dolor!) vix aliquid inlersit. Nicepboruj D locis hoplotbeca, operam ponil ad evincendam carCalixius lib. x v i u , c. 55, Armenos culpai, quod nis Doniini veriialem. (94*) . Est aulem hcrc Iradiiio, imagines Patns et Spirilus sancli fingerenl : x Variis vero gcriploribue, qui Armenorum errores elc. Aposlolicam traditionem sic describil Au^urccenetierunt, digcimus haud alio roodo ab eis elinua Cont. Donatisl. lib. j v , quod univerta ttntl Eccletia, nec conciliis instilulum, *ed umper rtlenTriniUiis iraaginea fieri, quam ires ligneas cruces lum esl. Hiijus essc generis sacrarum imagiiium imiil jungendo : quod potiori jure grave fuit Grsecis, quia aanctam Trimlalem crucifixam videan- iigiim, spptimi, oolavi, et noni sa?culorum doclores affirmarunt. Peiavius, qui priscos raorea diligenter lur lioc pacto eigniticare. (94) *Exel . quo auiem Deus, elc. acrutalus eral, Taietur tribus primis sseculis CbriEodem modo dispulabaui Orientales, Germanus CP. alianos ab iniaginibus Ghrisii et sanctoruro deliel septiraa synodus. Iconomacbi contra obiendere neandis, aui saliem venerandis abslinuisse : al Eusebium Cassariensem in quadam epistola ad qtiinto demum ganculo, postquain lacertos exptica Constanliam Licinii uxorem scripsisse, Cbriaturo, vit Ecclesia, cutn nullum oflensionis jaia perimpote Deum, nec proinde circuroscriplum, neuti- cnlum esset, uti templa Deo consecraia erani, quam pingi dcbere. Eusebii auctorttatem, u l et insiituiique ritus, qui ab iis qui ab elhnicis ceiehescio cujus Epiphanidae, nibili feceruot Palres, brabanlur, baud admodum absimilea essent, tk quorum primua Arianicae factionis fuerit, alier plerisque in locis, oraioriis, ei templis iiqaginei baberi coeptag. Hinc concludit imaginum san HanichcoraiD, aut Docelanim, quive Gbristum bumana carae ipoliabant. Ha?c pererudite Nicc- alque honorein inter cenaeri, q u e pn>

1173

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I V .

14

, - virorum facrnora, ad forlitudinem, elvirtutis ipso, , \ rtim aemulationem et iraitationem, necnon in Dei . ^ laudes excitamur. Nara, sicut dictum est, ille honor qucro conservis optimis praestamus, noslri erga communein Duminum propensi studii argiimenlum cst: quin et imagini habitus honos ad exemplar Iransfertur . Est aulem haec Iradilio ex illis quae in Scripturis minime exprcssne sunt ; u t ea qua ad orientein versi adoramus; necnon illa qua crucem veneramur, aliaeque complures harum similes. Ferlur aHem etiara ejusmodi bistoria q u (95) , , , dam ; ptiia cuni Abgarus Edessenorum rex pictorem * - misissel, qui Doniini exprimeret effigiem, neque id , piclor ob splendorem ex ejus vullu emicanlcib assequi posset, Dominwit. ipsum, admoio divinac . , viviiicaequae faciei suarptllfo, iroaginem siiam in eo cto ) dpinxisse, quam ad ifcbgttiom misil, ut boc paclo / , \ jjesiderio ejus facerel s a t i i . Auyapqj. " \ 2 8 2 Q * aulem apostoli plurima nobis sine , scriptis tradideriot, lestatur ipse geniium aposlolus
t ! M 5 u0<

Paulus : Slate igitur, fratres, , , tiones 7 * \ , noslras, quas didicislis, sive per epislolam nostram , ' . \ -

inquit, et tenete sive per E l ad

tradi-

sermonem, Corinlhios

" Rasil. in 40. Mart. Idem De tpir. Sancto. cap.27. " ' " E v a g r . lib. Ilisl.
VVRIJETECTIONES.

cap. 27.

" I I Thess. u , 14.

* Mss. litio Regio 2927 exrepto ... ... . Lectionem lianc sequiirilur veiu inli*rpr. el Faber. 7 Reg. 2925 . Sequilur in eodeni cod. et aliis, pralerquam in R. 2927 . 7* )68 in R. 2930. NOTiE. temporum et rcmm conditione, cum prohiberi, C lum approbari possint. Ac sane quidem, imagines quinlo saliem saaculo incunle in ecclesiis pingi coepisse colligilur ex epislola Nili nionacbi adOlympiodorum exarcbum. Hic a Nilo qusesierat, aniion saiius foret i n baeilic* quam exstruxerai parietibus, imagines Cbristi el aanctorum pingere, qubm aninianlium venatus aui piscatus. Respondet Niltis, posiremum lioc pnerile esse : sanioris vero ingenii fure, in sacrario orientem versus unara ei solam cruceui forraare; totum vero templum bislorii utriusque Testaraenli pictoris oplimi manu exornare : "- , , , imagines quas osculamur, et coram quibus caput aperimtii et procumbimus , ChrUtum adoremus, et tanclos, quorum illiv simililudinem gerunt, veneremur. Id quod conciliorum, praaertim tecundce A |copna* synodi decretis, contra imaginum oppugnatore$ est sancitum. (95) xal . Ferlur aulem / l i r

, tU lillerarum rudet, qui divinas Scripturas nesciuni, pictura aspectu rtt bene gestas ab illii qui sincere Deo sermerunl, tnemoria teneant, exciienturque ad prceclara facinora certatim a>mulanda D c u l i , et unam
%

storia, eie. Primus scriptorum ecclesiasiicoruni qui exstanl, imaginis Edessena? meminit Eva* grius, lib. iv Hisl. c. 27, ubi Procopiuin cilat, |ui epislolarum dunlaxai Abgari ad Cbrislnm, ei ihrisli ad Abgaruin mentionein facit, lib. De bellis , c. 12. Damasceoi narrationera novis coramentis sequiores Graeci auxerunt. lu line capitis nonnulla denuo subjtingit auclor de tradilionum auctorilatc, quae liasilii ,,pbanii, Cbrysoslonii, el aliorum PP. calculis Urmanlur. In secunda professione fldei quam Gnccus ponlifex consecrandus recitat, sensus hujus a r l i Eccletiam, sic reddilur : \ \ \ .
4

elc. Ex interrogaiionc Olympiodori deduxeris imagines sauctorum anlebac in basilicis depingi non cousuesse. Hunc vero morcm, cum passim re< eptus esset, eodem saeculo labeule Xenaias, sen Philoxenus, llierapotis profanus aiitistes, qui nec sacro baplisroate linelus csset, Manicbaorum i m pielati studens, primus omnium coepit impugnare. Caueruin Tridenlina synodus, sess. 25, ilccr. 2,
sapientissime. sanxit, Imagiue$ Chritti ei Deiparas tirginis el aliorum lanclorum in templis procitrlim fiabendai et relinenda$, eiique debitum honorem et veneralionem impertiendam; non quod eredalur ineste in iis divinitas el virtui propter quas sint colend(T vel quod ab eis sii aliquid oelendutn, vel quod fiducia sii in imagiuibus figenda, velut glhn fiebai gentibus, quce in idolis spem suam collocabutn, ted quoniam honosqui eis exhibelur, refertur <1 proioiypa , qua illa repnvsentaut, im ui per
T

sanclam

catholicam

et

apostolicam

tiones sacras nuper ultitg est juuiur Grxcus, diaconus, noniine Fraociscus Prossalenles, Gorcyrxus, erudilo libello, quem Anglia egressus, Aiu* stelodami edidit anno 1706, adversus suum quondam, cum Oxonii moraretur, niagislrtim, qtii ad iradilioiics sptirias aroandaret, crucis f.ulluni, eucharislicae Chrisli praBseniise realis, iranssub&(anliationi8 , el perpeluse virginilalis beatit Dci Genilricis fldenr, iuvocaliouem sanctonim, aliaque ejusmodi, quae ulraque Ecclesia mordicus bujusquc lenuil. Hccrcta synodoruiu adversus Cyrillnw Lucarifn ouiiilo.

Credo traditwnet et expotitionet unius catholica et apottolicce Eccksiai Deo rebusque divinit. Tradi-

1175 scribens :
memoret tenelis
n

S . JOANNIS DAMASCENI
Laudo vot, fratre$, quod

1176

omnia

mei

ettii .

: et iicut

tradidi

vobis,

traditione$

, , , , *.
. ' [V].

CAP. XVII.
De Deus conira Scriptura. Novi Tettamenti auctor;

.
, \ , ,
b

unus

VeterU

Unus alque idem Deus est, quem luro Vetus, tum Novum Tesiamentum praedicant, quique in Trinitale laudatur et celebralur;
Gno$lico$.

, .
, \ . \ *

t u m Dominus dixerii : Non veni lolvere

adtmplere

legem, $ed

Ipge enim saluleip nostram operatug est, propler quam omnia Scriptura el myslcrium omne revelata gunt. Ao ftirsus : Scrutamini Scripiurai modis ih: : iptce olim novistimc enim teilimonium patribus locutut perhibent noitris de me

.
~

liemque dicente Apostolo : Multifariam

Deus loquent islii in diebus esl nobis

mullisque
prophein Fi-

, ' .
, \ , \, \ , \ \ . ,' * . " \ . " , , , \ , , \ , ^, * , , . /, \ ^ . , \ * , \ , \ , . ' ,
6

Quocirca per Spirilum sanctum, et lex, et prophelae, et evangelistae, el apostoli, et pastores, et doelores loculi guiit. Omnii igitar Scriptura divinitut impirata e$t, :ic prorsus uti/ii * . Quapropler optimumest, sumftieque animarnm saluti conducibile, divinas Scripluras scrutari. Velut enim lignum planlaluro secus decursus a q u a r u m " , gic el animadivinig Scripturig irrigaia gaginatur, fruciumque maturura, hoc est reelain fldem, proferl, ac perpetuo virentibus foliis, id est, Deo accoplis actionibus, exomaiur. Hoc siquidem aflerunt Scripturae ganctae, u l et ad bonag actiones, et ad purara conlemplaiionem nos g eomponant. l u eis namque, tum cobortationem ad omnem virtulem, lum ab omni vilio dissuasionem invenire esl. Quamobrem si discendi gtudiogi fuerimus, multam nobis erudilionem comparabiinus : diligentia siquidem, et iabore, largienlisque Dci bcncficio, quidvig conflcilur. Nara qui petil, accipit; et qui quaril, invenil : et pulsanti aperietur

, .
, , , , , , , , * " Hebr. , 1. Tim. , 16. " Paal. , 3.

Pulsemus igilnr ad pulcherrimum illud pomarium Scripturarutn; illud, inquam, 2 8 3 fragrang, suave, eleganlissimum, quod gpirilualiuin divinammque avhim omnigenig garrilibus aures nostras circumsonct, cor nostrum langat, ac tum moerorc
m i r e

" 1 Cor. , 2. LUG. , 10.

Mallb. , 17.

ibid. 59.

VARIiE LECTIONES. < (n ftegus codd. 1986 et 2928, necnon in veteri translalione, qusedam in fine capitts hujug sobjiciunlur, quaR omiUeiida non censui, lamelsi Damasceni non sinl, sed Andrese Cretensis, , ut fidem iacit R. cod. 1968 : (R. 2928 ) \ , . ' * \ \ , . ' , , , , , , , \ , . Vetua bujug assumenti traiiglatio hac eat : Ac#

cepimus Lucam apostolum et evanuelistam pinxitie Dominum et matrem Romanorum ehitalem famosam. ln Hterosolymis autem cum diligmlia

ejus,

exsiHunt,

quorum

ferunt imagin& quia et Jouphut

habtrt Juda-ut,

Reg. 4, Colb. 1 . ' Multi codd. . Regiis m u l t i s ; nec reddidit vclus interpr.

cum scilicet apparens homo, cum homiuibut

conver&aiut

Deesl xal in cod. S. H i l . Colbcrtini*

esl.

Abegl hoc caput in Reg. 5547.

1 177

DE FIDE

O R T H O D O X A LIB. IV.

M78

\ - , \ , \ \ , \ ' , , \ * . . , , \ ^ , * , , , \,

confectum demulceat, lum ira percilam obleniat aelerna illud laetilia iinplens; quod inenteni noslram in dorsum auro rutilans lucidissimumque columbae imponat , cujus fulgenlisstmis pennis ad unigenitum Filium haeredemque agricolae viueae i n telligibilis subvehatur , et ad Patrem luminum * ejus opera adducatur. Caeterum haud negligenter< pulsandum nobis esi,sed alacri consianlique animo, nepulsando landem fatigemur. Sic enim demum nobis aperieiur. Si semel atque ilerum legerimus, nec qu33 a nobis lecla erunt, intelligamus, ne animis concidamus : sed persislamus, meditemur, et , * , . interrogemup. A i i enim : Inlerroga palrem lunm^ . et annunliabil libi; tnajores luos, et dicent tibi **. \ , Non eniro omnium est scientia " . Ex hujus borli
11 M

. , - . \ , , , . , , \ \ ^* ' .

fonte perennes ac purissimos lalices salientes in vitam aeternara bauriamus . Hic, in inexplebili quadam volupiale ac obleclaiione versemur. Ejusniodi enim est Scripturarum gratia, ut exnauiiri oequeal. Quiniino si quid ulililalis ex exlernis aucloribus decerpere possimus, quominus id faciamus nihil vetat; dummodo probi nummularii simus, verum ac purum aurum aggerantes, adulterinum vero repudianles. Qua bene ornateqne diciit suni, sic suscipiamus, ut ridicula numina, absurdasque fabulas, canibus projiciamua: ex ipsis enim adversus ipsos roboris plurimum licebit adipisci.

(96) \ \ Librorum Veterii Testamenti numeru$. Scien , . dom " porro est, viginli duos libros esse Veleris . , ^ Testamenti, totidem nempe quol Hebraicae Ungune , elementa sunl. Hebraeis enim duo et vigibli ele \ \ , \ menla sunt; ex quibus quinque duplicanltir :
9 %

Psal. L X V I I , H . Matth. xxi, 38. Jac. i , 17. Deul. xxxn, 1 , . Cyrill. Hieros. cal. 4. Epiphan. De pond. el mens.
Sl n 17

I Cor. v n i , 7. " Joan.

VARIiE LECTIONES. Regii 4, Colb. 1 et cod. S. Hil. . Regius aller \ . Vetus inierpr, m cognitio ntm. Colb. aller \ .
NOTJE.

Sciendum porro ett viginti sius CP. ciim aliis episcopis bene imiltis ctpresbyduos, etc. Canoiiem hunc veleris instrtimentfNo- teris suflragaliis est in responsione ad articulos ster accipit cx Epiphanii libro pond. et mem. Calvinistarutn anno 1612 (a). Nec cerle aiiclor nec valde discropai ab eo quem Melito Sardensis gynopsis Scripturx, quae Alhanasii nomen prsefert, saeculo secundo Ecclesiae ex oreChristianoruniquo- nec Nicephorus CP. libros islos ad apofirypbos rerumdani Pahcstinorum scripsit, quique adeo solis legaruiu, sed ad eos, quorum aticlorilali aliqiii voKuniinibiis conslat, quai Hebraeorum canon com- delraberenl, . Ad Epipbaniutnquod plcctitur. Hinc csl, qnod veleres nonnulli, prasser- allinel, boc unum ille sibi proposueral, ut Hebraeorum canonem, non Chrisiianorum, daret. Unde lim synodus Laodicena, libros Tobice, Judiih, Saaubjungit, Sapientiam Salomonis, et Ecclesiasliientiae et Ecclesiaslici, primtitnque el secunduro lacliabaeoruni omiserunt, tamctsi Patribus solemne cum, lametsi alioqui eximii sunt el utiles, cum caHeris non numerari, el idcirco ncquc in Aron, essetex bis, nlex alils, tcslimonia legere ad fideni liriiiaudam adversus ha?relicos. Qnainobrero syno- ^ seu arca testamenti repotilos etse, dus deinceps Orienlalis " " quinisexta, omnisque _! . : , Eo / ^ , clcsia Carlhaginenseiu admisil, quo omnee isti . Ubi voce Aron armarium sigmilcalur quod libri, ceu Scripiuras sacra^, nullo discrimine recipi esl in syuagogie Judaeorum, el bodieque pnM Aron jubcnlur. Unde synodus tielblcemilica libros islos appellatur, ipso vocabulo quo arca foBderis olim qui in canone Laodiceno, cujus auclorilaiein Cydesignabatur. (lujus armarii Terlullianus meminit lillus Lucaris prxlcxuerat, desideraultir, caeteris lib. De cull. femin. inquo librum Enoch non esse addendos ceusel, pag. 389, et inscileei maligne, sacrum probat, quod nec in armarium Judaieum , a nefando Cyrillo , apoadmillatur. crgphos, nominalos declarat. Cui sairctiuni Diouy(96)

() Hsc iterum ad exameo revocavit Lequienus ia Prsfaliooe generali, uum. XX.

19

8 . JOANNiS DAMASCENI
f

!1S0

adeoque septem et viginti sunl. Duplex cnim esl , \ . \ littera , ei J/*ro, et iYaii, ei Pe, cl Sade. Quo , flt ut libri quoque eodem modo, duo quidem , . el viginii iiuuicrenliir, caeterum septem et v i - , \ ginti reperiantur; quoniam scilicet quinque dn- * plices sunt. Nam liber Rulh cnm libro Judicum , {iiiigilur, untisqite IJebraeis libcr censelur. Primus \ , ilein ei scctindus Regnorum, unus liber est. Ter- \ , * lius itidem el qunrlus Regnorum, unus liber. Pri-* \ , . m u 8 quoque el eecundus Paralipomenon, unus , liber : ac denique prinius et secundus Esdrae, libcr \ , " -j; uniis. Ad buuc modum libri oinnes in quatuor , , , peittnleticlios, quniquernionesve 284 compingun- ^, , . l u r ; cumque alii duo supersint, sic proinde se , \ . habcnt libri i n canone recepti. Legales, quinqiie , , sunl, Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Dcute- , , ronomiuin. Hic primus quinqucrnio esl, qui lex \ , ; etiam appellaiur. Sequitur allerqninquernio, eorura , , , quae nuncupanlur, a quibiisdam vero - , \ , giographa. Est autem hujusmodi : Jesus Nave, J u - . . , dicesuna cura Rulb.liber unus, Regnorum primus , , , cum secundo, Hberuntis; terlius ite.n cumquarlo, t , , liber unus. llabes sectindiun quinquernioneni. Ter . tius librnrum quinquernio versibns consiat, , , , , , , * neinpe liber Job, Psallerium, Proverbia Saloinonis, ejusdem Ecclesiasles, et Canlica canlicorum. , , Quartus quinquernio propbetarum libros com- \ . , pleclitur. Duodeeiin propbelae, libcr imiis; lum , , \ , , " Isaias, Jercmias, Ezcchiel, ct Daniel. His accedunt uierquc Esdrae, qui libro uno continenlur , et Q , Eslher. Panaretus auiem (q. d. omnium virlutnm \ \, * prompf u.irium) id esl Sapienlia Salomonis, el Sa, . pienlia Jesti, quam a Siracb patre Hebraice edilam, ipsius nepos Jesus, ac Sirach filius, Gnece postea iranstulit. I l i quamvis alioqui piaeclari et elegantes libri sini, non lamen illis aliis afinumetantur, neque in arca posili erant. Libi Novi Testamenti. Jam vcro Novi Tesla , * menli libri iftli e u n t : qualuor Evangelia, nempe , , , B e c u n d u m Matlhaeum, Marcum, Lucain, Joannem; Acla apostoloruni, auclore Luca evangelisia; \ seplem catliolicae Epislohe. una Jacobi, dtiae Pelri, * , , , Ires Joannis, Judae una; Pauli apostoli Epielolae , \ qtialuordccim; Joannis evangelislae Apocalypsts; * Canones denique sauctoruni apostoloruni per Cle- (97) . tnenlein coqcinnati.
D h

V A R I J E LECTIONES.

' Multi codiccs Regti ac Colb. . In Reg. 2428 , \ . Sic quoqde in or* rod. S. Hil. sed libri Judilh, 90 meminil Epiphanius, nec tcxtus Auctoris.eum exigil. R. 2428 x a l * \ , sed interpolatnm varie huncce codicem esse monuimus.
h

NOTJS.

(97) . Canonet denique ^ r u rum Clemente * IIUII non mRomano, sed i i i c canonum u i i u i i u n i aa ^icuiciiic i i i i H i i u , scu topostolorum. Ilorum canonnm auctorilas adstmcta Alexandrino faclam, quem Eusebius, lib. v i f/is/. lueral can. 2 Trullano. At viris crilicae artis i n - c. 23; De scripl. eccl. et Photius, cod. t l t : curiosis saiis erai praeftxum cauontbus , qui magni , canonibus * dudum in Oriente ponderie erant, apostolorum volumen edidisse l e s t c n t u r . Sed ex bortim aucloDoinen : cum taroen nibil aliud essent nisi prtscae ram inspeciione manifesluiu fil, eos non de hac Orienlalimn disciplina? praecipua capiia, quoram Colleclione canonum loqui, sed de libro, i n qno ouctores genuini ignorabanlur. Jam d i x i , eorum adduclis c a n o n i b u s , seu regulis ecclesiaslicis, quosdam couditos esse posl exortam lixresim Anoillos impugnabat, qui Judaicis legibus et insliCutb tootorura. Bcveregius Collcclionem priinam istoadSiitTeecerciil.


1181

1 ) F I D E ORTHODOXA LTB. I V . . ' [^'].

1182

C.\P. xvui.
dicuntur. genus. de Christo

.
, , . \\ , , \

De liit qucR de Chrisio Quadruptex prcedicationh

Incarnationem scpiuplex. Eorum quae de Christo diciintur, quadruplex, ut in gcncre dicam, esl inodus. Quaedam enim ei ante bunianitatem assumplam conveniunt; quxdaui in ipsa unione; qiiaedam post unionem ; qu;edam posimno posl resurrcclionem. Aique eorum quae bumanilalis assumptione anteriora sunt, sex sunl modi. Alia enim naturae \ \ conjunciioncm el consubstantialiiatem cum Palre * , \ unum sumus**; et *, , declarant, ut : Ego et Paler ; necnon : , illud \ : Qui videt ine, videt et PaiTem Cum in forma Dei esset ; caeteraque id genus. ^- ", , Alia pcrfeciionem indicanl, vclnli, Fillus Dei ; , .
1 9

4 0

KX

ti

figuTa tubstanlice admirabilit,

ejus

et illud, Magni

consilii

Angelui,

contiliarius

et siiuilia.

Alia muluam personarum circumincessionem, u l

: Ego in , et Paler tn me e$t " ; nec non

\ , , 285 fixamque ct insolubilem allerius in ahera \ , \ , . " hcEsionem, v. g., Verbum, ei sapienlia, et poten tia, et splendor. Nam el verbum in menic (ver , \ , bum aulem subslantivum inlelligo) ileinqucsapie-lia in sapienie, polentia quoque in poienle, el in \ , , luce splendor, cilra ullum excessum fixa sunl, ex . illis profluenlia . Alia Ua elTeruntur, tanquam de eo qui Palrem , , * auctorem agnoscat, ut illud : Pater majoT me etl *. \ , Ab ipso quippe habei tum quod est, lum ea om\ - Q " * Q habet Quod est, inquam, per generalionem , non per creaiionem (cujus generis illud . . , , , est : Ego ex Palre exivi, ei veuio * ; c l : Ego vivo propier Palrem Omnia aulem ea quae babei, ' non per concessionem, aut documenlum , sed ut ' , . , ex causa, velut cum a i t : Non potest Filius fa. . , \, etre guidquam, niit viderit Patrem ita (acienlem *\ , . Nara si Paler non est, certe nec Filius. Ex Patrc *; \ , \ enim esl Filius, et in Palre, et una cum Paire , et \ , * , non post Palrem. Consimili modo, ea quae facit, \ , \ , ex ipso, el cum ipso facit. Unaenim et cadem c s l ; . eadem, inquam, el non siinilis, Patris et Filii et Spirilus sancli volunlas, operatio, et vii tus.
M uaB
99

, , illud

, , i , \ * , ^ , ; ' \ , \ , \ , \
1

Aiia insuper dicunlur, tanquam Pairis volunlas opera illius inipleaiur, non ut per instrutnenltim aul eervum, sed u lper per substantivum et subsistens ipsius Verbum, sapienliam, el poleutiam : proplerea quod unus in Palre et Filio molus connderaEt Ac "*

' \ lur. Sic illud : Omnia per ipsum facta tunt , ilkud: Misil VeTbum suum, el $anavil * ^. rursus istud : Ut eognoscanl quia tu me misitli
M e V1 M %1 M M %T

"Joan.x, 30. Joan. xiv, % " Pbilipp. 6. Joan. i , 3. Hcbr. i , 3. Isa. ix. 6 " J o a n . xiv, 10. Cfrill. lib. xxxiv, T/ies, p. 511. Joan. xiv, 28. Grcg. K a i . oral. 3. al. Gra?ci. * Joan. xvi, 28. Joan. vi, 58. Joan. v, 19. Joan. 3. Psal. cvi, 20. Joan.
49 M

Xl,

AA.

VARIiE LECTIONES. Edita . i Cod. S. flil. et alii : sic velus interpr. completi, plutiii scilicet. In ediiis deeral oopula sequens, quain uiss. quidam non babenl. Fabcr impleli, bent-

1183

S. JOANNIS DAMASCENI

1184

Alia denique propbetico modo; qoorum eliam dMplex genue est. Q u a 3 d a m enim u l i futnra dicuntur , velul : Manifeste veniet . illud Zacharia? : Kcce Rex tuus veniel libi " . Et quod a Micha?a d i ctum est: Eece Dotninus egredielur de loco tuo, et descendel, et atcendet iuper exceisa terra " . Quaedam autem, licet futura, dicuntur tamen uti prae|f>

\ . , \ *
, . \ -

,

9

, *

terita, ut : Bic Deus est,el sua oleo In cum Iwminibus creavit Dominus

notter:

poilhate est viarum

in terra

vi$u$

convertatui unxit tuis

Illtidilem :
ad opera Deus tuus,

me inilium Proplerea

suarum

* i t a
MJUuov

Et illud :
lalilias unione

it Deus,
9 9

, , ,

pra consorlibut trlplex

: et einiilia.
genus. E l qui-

. , dem ea quac unionem antecedunt, de ipso quoque ' * , post unionem dicuntur : quae aulem unionem se- , , . . " qnuntur, ante unionem non ilem, nisi secundiim proplieliara, ut praediximus. At vero eorum, quae k, , \ , in unione sunt, triplex est modus. Nam cum a praestantiori patte verba facimus, carnie deiflca- , \ , ) tionem, et in Verbum assumplionem, et super- \ exahalionem, caeleraque id generis dicimus, quo . " opes illas declaremus\ quae carni ex sua cum , , sublimissimo Deo Verbo unionc, arctissimaque , , , , . conjunclione accesserunt. Cum auiem ab inferiori , \ , parte, incarnalionem Dei Verbi, humanitalis as- \ . " Bumptionem , exinauitionem, pauperiatem, et h t i - , , , , miliaiionem dicimus. Hasc enim et siinilia, ob suam , , \ . cum bumauilate roislionem, Verbo ac Deo t r i - buuntur. Denique cum de utrigque 28 simul nobis , . , est sermo, unionem , communiouem , unclionem , naturalem intimamque cobaerenliam, conformalio- \ . * nem , cxleraque id generis vocabula tisurpantur. , Ob bunc igitur lertium modum praedicti duo modi , \ * 6 dicuniur. Per unionem enim indicatur, quod utrum- , , que ex sua cum eo quod una secum exsistit, cora- . \ * paginalione et circumiucessione adeplum sil. Eie- $ nim ob unionem secundum byposlasim, et caro deiftcata ac Deus esse facta, divinilalisque eum * ' * Yerbo socia d i c i i u r : et rursus Deus Verbum car- , \ ncin assumpsisse, ct homo facius csse dicitur, crea- \ . lura ilidem , ct novissimus appellalur : non quod , ' * duae nalura in unam naturam composilam con- * ' versae sint ( fieri eniro nequit , in una eademque naiura proprielatcs nalurales inier se conlrariae D , | \ \ simul exsislant), sed quia duae nalurae secundum , . byposlasim unilae sunt, muiuamqne inter se cilra confusionem et immutalionem, circumincessionem babent. Circuminces&io autem non a carne, sed a divinilale profecla est. Meque enim fieri possit, ut caro divinitatem circumvadal, verum divina natura semel carnem permeando, carni quoque conttdit, ut ad se niodo quodani ineffabili commearel: quod quidero nos unionem dicimus. Quw cum reciprocatione dicanlur. Sciendum , \ \ aulcm c s l , in primo c l secundo gencreeorum quae , *
prwdicalionit
4 99 91 9 t 9 4 90

Psal. XLIX, . Zach. i x , 9. Micb. , 3. Barucb 38. Greg. Naz. oral. 39.. Isa. LXIII, 3. Supra. lib. , cap. 2.
9 9 9 9 9T 91 99

9 9

Prov. v m , 2 2 .

9 9

Psal.

x x x x i v , 8.

VARIiE LECTIONES. Reg. 3447* et Colb. Graeco-Lalino , , . Eadem supra lineam leguntur in Colb. 1559, et in ora Regii 2427.
L

1185

DE F I D E ORTHODOXA LTB. 1.

1186

, , \ in unione fiunt, reciprocationem^consulerari, Nam cum de carne sermonem habemus, deiGcalionem , , , \ . et assumplionem ad Verbum , superexallationem , \ . que et unctionem diciinus. Ilaec cnim a dmuiiale " , , , procitiscunlur, el circa carnem considerantur. , , \ * , \ Rtirsus, cum de Vcrbo loquimur, exinanitionem, incarnalionem , humanationem, bumilialionem, . et similia vocabula adbiberous: qua quideni, ut d i x i m u * , carne ad Verbum ac Deum transferuniur. Ipse enim istaec spome sustinuit. Post unionem triplex genus. Jam vero eortim \ , quae unionem secuta sunt, I r e s sunl niodi. Primus, quo divina natura declaralur, cujusmodi esl i!lud : , \ - Ego in Paire, et Pater in me est . E l illud : Ego et Ac deuique omnia quse autc , , \ - Paler unum sumus , - humauitatis assumplionem de eo dicuntur, eliam posl assumplam humanitalem dicenlur ; uno boc , \ . Bexcepto, quod nonduin assumpscral carnem et carnis naturales proprielates. Secundus, qito naiura buniana insinualtir ; tit , , in illo loco : Quid mequauitis interficere, hominem , , \ qui veritatern loculus $um vobis ? E l in islo : lia exaltari oporlet Filium hominis , el alia liujus , \ . modi. \ Sexluplex* modut eorum quce de Christo humani \ , (5tus pott unionem dicuntur. Horum porro, quas , , \ . bumano more de Salvalore Chrislo prAdicanlur, ac \ scripla s u n l , sive dicia, sive gesta fuerint, sex , * luplex est modus. Quaedam enim ex illis naluraliter \ , , , , ratione carnis assumplae facia diclaque s u n l : velul , , , , partus ex \ i r g i n e , atque aHalit incremenlum, el , \ profectus; fames item , et silis, defaligaiio, lacry. C mae, somnus, clavorum iixura, mors, aliaque s i , milia, quae naturales et inculpalae passiones sunt . , In bis enim omnibus est divinae nalurae cum h u , ' mana conjunctio ; eUi corporis ea vere esse cre. duntur : quippe cura divinitae nihil horum pcrtulerit, sed per ea salulem nobis procurarit. , 9SfJ Qaedam ilngentii modo, ut cum Christus ; \ , de Lazaro quaerit: Ubi posuistii eum ? Cum ad , , ficulneam pergil ; cum se snbducit et cum * o r a t : ilem cum fingil se lougius ire . His enini , , ac similibus, neque ut Deus, neque ut bomo, opus > , - babebat: verum bumano more boc pratexebal, , , \ quod necessitas aique utililas exposcebat. Ex gr., , , - idcirco precabatur, u l se minime Deo adversari , \ * ostenderet utque Patrem", velutsui causam, , , ' , honore afficeret. Inlerrogabat, non quod Ignarus , esset, sed ut se, cum eo quod Deus manebat, homi, ' nem quoque vere esse demonstraret. Haec denique . ipsl causa secedendi erat, ut nos doceret pericula
1 M m 7 T 1 T> D n

' \ , * , , ; \

temere non adire, nec nos ipsos ultro prodere. Quaedam rursus dicuniur, per vindicationem , et relationero, ut illud : $ meut, Deus nuu$, ut
7

Joan. xiv, 10. " Joan. x, 50. Jaan. v m , 19; YII 40. Joan. n i . 14. Supra. lib. m , c. 8 1 . 2 2 , 23. joan. x i , 54. Matth. xxi, 19. ' Malib. x i , 4 1 . " Joan. m . 15. Luc. xxiv. 27. Greg. Naz. orat. 56. Sup. lib, m , c, 24.
n

Reg. 1 . Allcr .

VARIAS LECTIONES. R. 2950, ex emendatione, .

> Edita .

S. JOANNIS DAMASCENI 1188 , * noverat peccatum, pro nobn peccatum fecit . Et i l l u d ; F - (98) \ - \ c/wi pro nobis maledictum Item : lpse Filius . , subjicieiur ti, qui iubjecit ipsi omnia Nec eniin quaienus Deus, nec qualenus liomo * , a Patre un- , quam dereliclus f u i t : nec peccatum nec nialedi , , , ctuni factue e s l , nec Patri subjici opus habet. . , Eienim qua raiione Deus est, sequalis est Palri, \ \, \ , non aulem adversarius, nec subjectus : qua aulem * , homo, nunquam Patri coniumax fuif, ut ei demum , . eubjici necessc sii. Ex quo seqnilur eum, nostri , ' assumpla persona, partes nostras suscipiendo, his , . verbis usum esse. Nos eiquidem illi eraraus pec- \ , cato et maledicto obnoxii, conlumaces et refra- , \ . c t a r i i , eoque nomine derelicli. Qua?dain autem, per excogilatam mente praeci- , ' . eionem. Nam si ea quae revera disjungi nequeunt, , boc est, carneni a Verbo, sejunxeris , eervus d i - , \ , ciiur, ei iguarus , quia servse et ignoranlis na- \ \ , \ turac erat: ac nisi caro Deo Yerbo fuisset copu- , , laia, serva procul dubio et ignorans exstilisset : * verum ob hypostaiicam cum Deo Verbo unionem , , . * . ' i d habiiil, ut nec serva esset, nec ignara. Eadent
quid me dereliquisti
T

1187

* ? E l : Eum qui non

81

de causa Patrem Deuin suum vocavit. Quaidam vero, ut se nobis manifeslaret noglrainque tirmarel fldeni. Yelut cum a i t : Pater,

, , , rff , j j 8 , . chrfica me apud lemetipsum , claritale quam habui, , ' TJV priusqaam mundus esul, apud te . Elenim ipse quidem ei lunc clarificaius erat, et nnnc clarifi- , \ . ^) calur : nequaquam vero nobis claritas ejus pate- , , facla comprobalaque erat. lluc enim facit quod ab ' , Aposlolo dictum e s l : Qui definitus ett FUius Dei , \ , ^ tft virtule, tecundum Spiritum sanolificalionis, ex
f

56.

Mallh. , 46. G r e g . Naz.ibid.

e9

I I Cor. . 2 1 . Galat. , 15. I . , 56. Supra lib. 5 cap. 2 1 . Joan. , 5.

w

1 9

Greg. N a i . orat.

: LECTIONES. Ueg. 2 Colb. 1 . Multi cod. . < l Edita . At legendum ul hi lexlu posuimus, ex cod. S. t l i l . el Ilegiis sex. Edita non babent \ .
0 r

NOTiE.
(98) . nobit
n v

peccatum

, iuquit Gbrysoslomus,

[ecil.

\ est,

veluti peccalorem eondemnari sivit. At llebraa vox peccatum hosliam pro peccato significat, sicul & delictum el hosliam pro deliclo, Deus itaque Filium suum peccatum fecil, quatenus eum sibi pro pcccalis

tum declaralumque fuisse, tum per copiosam eflusionem Spirilus sancli in nos, tum per virtutem miraculorum. Nam sicut orationem significal, qua rei cujusvis nalura declaratnr, ita e l iv, idem erit ei declarare ei deGnire. Ilieronyinus in haec vcrba epist. ad Ephes. i , 5 : Qui prrdeslinavit nos, etc. ait : Di/ferentiam Gr&ci termonh sermonem explicat. Superior quippe $ermo ad eoi referlur. qui antea non fuerunt, priutquam fierenl, dt his cogitatum esl, et poilea substiterunl; inferior vero, de quem nulla cogitalio, voluntas nulla prcecesul, sed * * m per fuil, el nunquam ul esset accepil exordtum. (Jnde recte nnnc de his qui cum anle non , postea subsiiierunt, dicitur . De Fiiio vero, hoc esl de Domino nostro Jesu Christo t * aHo loco scriptum esl , quia semper cum (uit et nunquam eum ul estet, voluntas prmcestil. Ex quo colligitur lemper , fuitte Filium, el in quibus aternUa* co*auafi$ f, eamdem esse naluram.

nostris offerri vohiit. Alludebal, ulreor, Apostolus ad illud psaL xix, 7 : Holocauslum el pec-

el , Latinus

caium, seu hostiam peccato, non pottulatti, tunc dixi: Ecee venio. Cui loco siiuilis et hic alter Jsaiie xxxv, 10 : S i posueril QWK dtiicium animam suam, sive beiptum; ubi VulgaU babet : S i pomeril pro peccato animam snam. (99) . Qui definitus est Filiui Dei.

Sic aucioris sensum reddo, cuin Vulcata babeat, Otii prxdeitinatus etl FUiug Dei. Noster porro Gbrysosiomuin ct alios Paires Grxcos sequitur a quibusex tolo non dissentit S. Thomas. Hi voce , pon intellexerunl prxdeslinatum easc Ghristuai u l Filius Dei flerel, sed certo monslra-

4189

DE

F I D E ORTHODOXA L I B . I V .

1190

, \ , resurreclwne morluorum . Siquidem per luiracu . \ l a resurrectionemque, el sancli Spirilus advenl u m , mundo declaraium est, alque per uasum, . eum Dei Filiuni esse \ Ac illud quoque, Proftciet 9 9

bal

sapientia

el gratia

" .

, , ,
, , .

2 8 8 Noiinulla postremo ila de eo dicunlur l a n quaiu Judaeorum^personam acciveril, se i n eorum numerum aacribendo, u l dum Samariianse a i l :
Vos mus, adoratis guia quod nescilis talus ex Judais : nos adoramu* est quod sch

, , \ *
, \
* "

Tertius modus ille esl, quo una h)poslasis declaralur, alque ambae simul nalurse oslcndumiir. Cujiis generis illud c s l : Ego vivo propler Pairem,
el qui munducat
-

' \ *
_ '

me, et ipse
" **

vivet propter

me me

El
M

\ \
D

illud : Vado ad Patrem,

Uem : Dominum

et jam von vibebitU

"*"-*"

, ,

llludque
9 0

glorxce nunquam landem : Nemo auendii dl cmlo, Filius

crucifixissenl in coelum,

" . nhi

qui

descendit

hominis

qui e$t in cx-

\ .
'
%

\ , \ , , , ,

\
,

; aliaquc similia. Eorum denuim quaB rcsurreelionem sequunlur, qiixdam divinilati conveniunl, u t : Baptizantet eos in nomine Patris, et Filn, el Spiritut s a n c t i . Nani iiic Filius uli Deus adbibelur. E l illud : Ecce ego
9 1

io

vobiscum tionem

sum omuibus scecuii

diebus

usque

ad

consumma-

\ * \ ' , \ , . oi \ . , ' ^ /. (1), * , , , , . , , \ ' . , . , -

" ; aliaque bujus gcneris. Elenim itt Dciis nobiscum est. Alia buinanilali conveninni, ul illud. Tenuerunl pedes ejus ; ei illud : lllic me
9 9

tidebunt

" ; et siinilia.

Eorum porro quse posl rcsurreclionem bumaniiati conveniunt, varii modi sunl. Nonnulla euim vcre quidem, nun lamcn Daturali niodo, sed ceria dispensalione coniigerunl, ut cicalrices, manducatio ac potio poslquam r e v i i i l . Q u a 3 d a m autcm vere el pro eo ac naturae consenlancum e s i ; v. g. de locis in loca cilra laborem migrare, ac per j a nuas clausas ingrcdi. Quaedam per simulationem , u t i , Finxil se longius ire . Quaedam rursus u l r i 9 9

, * , ,
\ , \

que nalurac congruunt;

nieum vestrum Sedet et Palrem in dexlera veslrum majestaiis

u t , Ascendo
: et Deum meum Rex gloriw in excelsu

ad
el
9

Pairem
Deum

" . E l illud : Inlroibil

\ llem :

" . Quaidam

* , , ,
. D

denique sic accipienda, tanquam in ordinein p o slrum se ascribat, per mcnlis pracisioncm scilicet, ut illud : Deum meum, el Deum .
Cuique nalurce congrua illi tTtbuenda. Uuamobrcm ea quae sublimia s u n l , divinac n a l u r a , om-

\ * * ,
99 u

Rom. i , 4. Cbrysost. bom. 1 in Epist. ad Rom. el a!ii. Luc. . 32. Joan. 22. ioan. v, 58. Joan. xv, 10. I Cor. n , 8. Joan. 15. Mallb. xxv, 19. ibid. 20. ibid.V^ * ibid. 10. Luc. xxv, 27. Joan. xx, 18. Psal. xx. 7. Hebr.i, 3.
9 9 9 9 9 5 9 9 9 9 , 9 9 1 9 1 9 9 9 T 9 9

VARliE LECTIONES. Reg. 1 . Desunlbaec in Regiis quibusdam, nec reddidit vctus inlerpr. in cod. S. Ifil. I n aiiis Reg. el in Colb. ila Igitu , \ , , \ ; .
1

(1) ' ^. tamen naturali modo. Naturam vocal corporis beali condilionem,

qua IKel u l nec cibo, nec polu, quibos alalur, egeal.

4191

S. JOANNIS DAMASGENl

1 1

nique passionc euperiori, ac incorporea tribui ne- , , cessum est; quae aulem humiua, humanae: quee , , vero commuiiia, composilo; hoc est, uni Christo, ( qui Deus et bomo est. llemque compertum habere . , \ oportet, ulraque unius el ejusdem Domini nostri , Jesu Cliristi esse.Namquod ulriusque proprium est , \ . , agnoscenies, atque ulraque ab uno el eodem geri perspicientes, reclam tenebinms Odem , nec erra- \ , , bimus. Ex quibus omnibus unitarum naturarum \ . discrimen dignoscilur, quodque ( u t sacratissimi , \ , <\ * \ Cyrilli verbis ular ) licet iu naturali 2 8 9 Q " , \ , * lilate non idem sinl divinilas el bumanilas, unus ' tamen sit F i l i u s , el Christus, et Dominus: et quippe cura ex eo quod naturarum distinciio nnus cum s i l , una quoque sit ipsius persona agnoscatur, nullam tamen partitionem unio secundum bypostasim admiltat. CAP. X I X . .
ua

Deum Aclionis

auctorem

malorum

non e$$e. dicta permitsio.

(2)

nomine

in Scriplura

Scire illud altinel", moris esse Scriplurse, ut Dei permiosjonem aclioneni ipsius appellet, velut cum ait Apostolus i n Epistola ad Romanos : Annon
habet aliud potestatem quidem figulus luti ex eadem aliud tnassa autem [acere tn convat in honorem,

, , , ,
, 6 ,

tumeliam*1 Idcirco nimirum, quod ipse et haec el illa facit. Solus enim ipse universorum opifex cat. Haud tameh ipse vel nobilia, vel ignobilia vasa eflicil, veruin sua cujusque volumas ac eleclio Atque id liquel ex his verbis, quibus idem Aposlolus ulitur Epislola ad Timolheum secunda : Jn
maqna tea, ergo ud honorem, sanctificaium, paratum*. domo non solum et sunt vasa aurea el argenS i quit honorem bonum ei lignea qucedam el ulile fielilia autem : et quoedam in contumeliam. erit vat in oput adomne quidem

\ * , ' , . \ ,
t ;
1

, , ,

in ^

emundaverit

te ab istis, Domino

Conslal auleni purgationem voluntate fieri. S i qui* enim, inquit, emundaveril $e. Alqul consectaria conversio ex adverso respondel, quod, si non emundaverit, erit vas in contumeliam, i n u tile Doinino, ac dignum quod confringalur. Quocirca lum locus bic quem adduxiinus, tum ille : Conclusit Deus omnes incredulitate ; et iste : De5

. , , * * , , , . (5, \ ,

oculot ul non ,, ; haec, inqbam, , , omnia non Ua accipienda sunt, quasi Deus bxc * , ipse effecerit, sed quod permiserit, lum ob arbilrii . libertaiem, tum quia bonum ejusmodi naturae est, ut a vi el coaclione liberum s i l . dii eii Deus spirilum compunciionis, videant, el auret ul non audiant

Epist. apologetica ad Acacium Melilinae episcopum, longe a roedio. Damasc. Dial. eont. Manich. * E o m . i x , 2 1 . Basil. homil. Quod Deus non eit auci. malor. I I Tira. n , 20, 2 1 . Kum. u, 32. Isa. v i , 1 0 ; Rom. x i , 10.
1 A k 8

VARlffi LECTIONES. Cod. S. H i l . ct Reg. 2 . NOTiE. (2) " . Denrn auetorem malorum non gnarunt. Irenaens, Eusebio el llieronymo lesiibas,' ette. Hoc posuerunt Platonici, Gnostici, et Manilibrum De monarchia scripsil, in quo adversas cbaei, qui idcirro materiam Deo coaevam flnxeruni, Florinum demonstrabat Deum non esee opificem cujiis nescio quis genius, nialorum omniura esset mali. De boc arguinento exstai Basilii bomilia, auctor. Quorum sceleralum dogma SS. Patres ut quam in epitoraen coegisse Noster videlur. Plara exborruerunt, sic Dei quoque sanctilalem propuin libris Pairuui occurrunt eodein recidentia.

1193

DE F i D E O R T H O D O X A U B . I V .

1191

, \ * \ r c r , , , * : ; , \ , , \ \ , ; \ . , , \ , , \ . ; \ . .
2

Scripturae ergo consueludo est, u i Dei perinissionein voccl, ac si ejus aclio ct opus cssct. Quin cliam cum a Dco mala creari a i l V malum
in civilale quod non feceril Dominus , his verbis

Dcuni malorum auctorem esse miniine oslendit: scd quia mali vocabulum anceps cst, duplicemque signiGcationem babct. Inlerduin ejiim id quod suaptc natura malum cst indicai, quod qttidem cum virtule ac Dei volunlate ptignal : interdurn quod scnsui noslro malum ac molislum est, velut afflicliones ei immissa; caiamiiates; at revera bonac. lis enim qui sagacis animi sunt, nd conversionem el salulem conferunl. Alque barum demum Scriptura Deum auctorem csse comineinorat. Sciendum aulera esl, baram etiam caugam i n nobis esse. Elenim ex voluntariis inalis oriuniur involuntaria.
Quw $unt evtntus, causaliler dicuniur. lllud ilein advertendumest boc ScripturaeJ90faro*liare esse, u i nonnulla, quae ex eventu dici debebant, ila cxprimal, tauquam causam significent". Cujus generis illud est : Tibi soli et maium coram vincas te feci: ciun ul juslificeris in urmonibut tuU,

\ , , 6*3 , ;
,
%

, , , , / . \ , ; , \ ;, \ , \ , * , \ , ^ , * . . ", , , \ , . , * \ , . \ , . , .

Nou enim qui pcccavil, eo pcccavil, u l Dcus vicloriam oblineret: nec vero Deus peccaio nosiro opus babebai, u i ex illo victor apparerel. Deus enini cilra comparatioaeiu ullara, omncs prorsus, atque iilos etiaui non peecani, vincit ac superat, u l qui reruin coadilor eil, incotnprebensibilis.ei increalus, riaturalemque ac non adveutiiiam gloriaoi babeat; sed quia nobis pcccantibus, uibil injuste agit, cum infert irani; ctimque poenilcnlibus ignoscit, vilii ooslnacntquitiae vicior ostenditur; non taraen ut nos idclrco peccemus, sed quia iia conlingit. Perinde ac tti quis, dum ad opus sedel, superveniente amico d i c a i : Idcirco amicus veiiil, u l nibil bodie operis faciam. Atqul amicus non eo venit, u l uihil ille operis facial, scd ila evenlus tulit. Nam dum i n suscipiendo bospilo distrabilur, ab opere abslinet. Dicuntur autem baec eventitia, quoniam res ila evcniuut. Deus porro non solusipse juslus esse vuli, sed et omnes quanlum fieri potest, ad sui similitudineni acccdere.
jndicam

. K ' ^ r ] . CAP. XX. " apyjxL \ Non etse duo principia. " , , \ , Adcertus Manichaos, non ette duo principia. . Quod uon sint duo p r i n c i p i a " , alierum bouiiiii, \ , \ , \ et alterum malumjiinc nobis perspectum fiei. Pu, gnani enim inlcr se bonum et malum, seque mu . \ itto destruunt : neque alterum iu altero, aut cum , allero possunt exsislere. Itaque in sua quodque , \ parte universi erunt. Ac primum quidein non modo ab ipsa universilaic, sed et ab universi parie ulrumque"horuni circuaiscribelur.
1 1

I s i . XLV. 7. Amos m , 6. llaec onarrat Cbrysost. peculiari tractatu, et quoruin Deus maloruni causa sil. Basil. loc. cit. Psal. L, G. Athan. Cont. gtnte$. ibid. Cont. omnet hanret.
8 9 1 0 41 1 1 1 1

Edita . dit.
Y

YAHLE LECTIONES. * Eiuendatum legUur in U. 2930 s$v .

7 Dcest i n
38

PATROL. G R . X C I V .

1195
I V

S. JOANtflS DAMASCENl

UM

Deiude quaero, qtiisnam suam utrique rcgioncm

assignaril ? Nequc cnim ea amice inler sc coiisse am fcedussanxissc inquicnl; quandoquidem nialtim mali nomen amiilet, si pacera colal, et ctim bono onvenial : ncc rursus bonum boui nomen rctinebit, si cum malo necessiludinem habcat. Quod si alius quispiam esl, qui ulriquc scdem atlribiiprit, 41le Deus polius erit. Quin et duorum alterum neccsse cril, nempc ut vcl se invicem tangant alquc deslruanl : vel mcdius quispiam locus sit, ubi nec bonuni, nec malum vcrseiur, velul srpltim quoddam ab altero allerum dirimens. lia jam non duo, scd tria f u tnra siint. Ilorutn ilem alleruin sil oporlet, ncmpc t i l vel pacem inler se colani; quod quidcm a malo alie- ' nuin csl (non m i n i malum cst, quod pacein scrvat), vcl inter se piignent, quod ilidcm a boni nalura abborrcl ( naui quod pugnat, bonnm perfecte non cst), vel nialtim quidem pugtict, bonum aulem non repugnel, verum a malo^orrumpatur, vel in perpcluo nwerore etmolestia versetur quodsane a bonoalicnum est. Perspicnum igittir 2 9 1 unum duntaxat - esse principium ab onmi nialo libcrum el immune. Ualum boni privatio, non subttantia aliqua. A l , inqoiunl, si res ila se babcl, qtiscnatn mali origo est ? Neqtt cnitn fleri poiesi, ul nialum a bono originem iraxcrit. Respondcmus malum nibil aliud esse quam privationem boni, aiquc ab co quod nalurae consentancum est, in id quod naturae repugttal, deflexionem. Nulla res entm suapte nalura niala esl. Omnia quippe quse fecit Dcus, quatenus cxslant, valde bona s m i i " . Quo (it u l , dum ila manenl, sicut condiia fuere, valde bona sini.
e s t u

" ^ *, \ . \ , , ^, * , , (. , ., . \ , \ , , , , , . \ , .

, , ' * , * , , * \ , \ , , ;

'* , *, ; . , , ! , \ * . , , , , * , \ ,, . dum sponte ab eo qirod naiura consentaneum csl, absceduni, atquc ad id quod natura? advcrsattir, sesc conferunt, in malum labuntur. Atqui sic comparalum est, ut cuncta Condiiori servianl, illique obcdiant. Quarc cum crealurai mn . " aliqua frcnuin excutit, contumaxque i i l crealori , \ suo, lum deniqne stii ipsa vilii auctor cst. Malum , . enim non subslantia aliqtta, neqne subslanlia? pro , , prielas esi, sed 'accidens; hoc est, cx eo quod , natimc apiissimum esl, in S d quod naturac rcpu- , \ . gnal, voliiiiiaria dcflcxio, sivc pcccatum. Peccali parens diabolui, voluntale, non tiaiura. ; Undenam Igitur peccatum ? Libenc niimrum dia- j ) . ; * boli voluniatis invenlumesl. Ergo diabolus malus ? , , ' ; ^erte quatenus condilus est, non cst malus, sed \ bonus. Angelus enim lucidus, ac eximie splendi, " dus ab Opifice conditus Tuil, arbilriiquc liberlate , \ , \ , pra?ditus, uipotc ralionalis. C&tcrum a virtule qune naluraB consenianca eat, sponle doscisccns, in ma- \ ( , \
d 17

47

Damasc. dial. CoM. Manich. 1 .asil. ibid.

1V %

11

Basi).

bom. Deum non esse caus. mal.

"

Gcn. L , 51.

VARIJS LECTfONES. Cod. S. Ilit. ct alii qiiidam ;, nielius in aliis sic vclus i n l e r p r . aValnbuenlem. U?g. i.Colb. 1 , . Colb. 1 . Quidam todictt , unde in veleri iranslatiotie lcgitur ait luercticus. d Mss. quaedam , ut infra. Colb, 1

1197
f

DE F I D E OHTHODOXA L I B . I V .

1198

, - l W e caliginem provotolas est, disccdens procul ,\ cai . Deo, qui solus bonus cst, ac vilarel lucis parcns : ex ipso eniin bonrtalem trabil, qnidquid esl boiiuni, ct quaicaus ab ipso voluiuate ( non cnini loco) absccdit, in nialo baercf. . ' ^ A ] . CAP. X X I .
() , , . Cur Deus eo$ ccndiderit, pcenitenliatn qui pcccatun aciuri. ctienl, nce

Malos prasciloi creat Oeus, ne sua bonilat vinci ' , \ - videalur molo. Deus pro sua bonitale", ea . S , * q u fiunt, ex nihilo producit, presciusque est f u , ' . turorum. Itaque nisi exslititri essent, he mali qui , \ , dem fuluri essent, ec pranoscerenlnr* Eorum . , \ cnim quae sunt, cogaitiones sunt eodemque roodo, , . orumqu* oranino fuiura sunl, pranolmnes. Prius , enim esi, ut aliquid sil : ac tum ut bonum s i l . , , vel roalum. Qued si, cum proplcr D t i beiiitatem exstituri esseni, idcirco corum ortus impediitif . fuissel, quod propria volunlale inali fuKiri erani, malurn cerle 292 Bet bonitaiem vinceret. Quo \ . \ * circa Deus omnia q u facti, bona f a c i t : ai propria , , ctijusque volantaie accidit, ut bonus vel malus * i u , , Ergo c u n dkerei Dominus : Meliu* kommi \ { iUi si natui non fui$sel , nequaquam opus snum . iniprobabat, sed roaliliam iHain.quamres a se coe diia ex proprta voluntaie e i socQrdia coniraxerat. \ Nam per voluntaiis iguaviam inuiile sibi candUo, , ti* beneftcium reddiderat. Havd seciis ac si qois, , cum opet el imperiura a rege acceperit, emn qoi , de se lara bene meriius sli, tyranni roore opprimat: quem rex, in poiestaiem redactum, merito poena afliciei siquidem illum a iyrannidie oocupandai p r o p o M i o abduci non posse ronspexerU.
f ,f

. * LkPJ.
.

, \ , \ * , . , , \ * .
< s

CAP. X X I I Dt Uge Bei itge peccali. Bonum quidquid *$ vuUBonas csl uea% et ooini boniiate subliniior; bonaque ileni est ipsins volunUs. Id demum eiwm est boaum, quod vull Deus. Lex autcm illtid praecepluin esl, quo boc edoccmur; m in ips* manenlee, i n luce versc-

Damasc. Dialog. contra

Manicb.

1 9

Marc. xiv, 2 1 .

* R. 1 .

VARLE LECTIONES, s Reg, 1 .

. (3) . Cur Deu$ eo$ , elc. D \\&, qnem noverit laiem [ore, qui sibi Altera haic est Manicbaeorum et Gnosticorum argn postea ditpliceret ; ud tanlce bonilatit esi ine/fabilaiio, quain Hieronynius, Kib. 111 Coni. Pelag. lan iis clemfntia*, ui eligat eam quem interim bonum quam ex Marcione, sibi proponil in hunc modum : cernity el scit malum fuiurum, dans potettatem Aul tcivit Dem hominem in paradito posilum, prm* contersioms ei ptxniientiw... Non enim ideopeccavit varicaiurum esse mandatum iliiut, aut nescivit. Si Adam, quia Deu$ hoc futurum , ud prmuivlt tcivit, non e$t in cvipa i$ qui pratcientiam /Deut quasi Deui, quod Ule erut propria volunlale iare non poiuil; ted ille qui laiem condidil, ut Dei aclurut. Gonsimiles qiuesliones simili inodo Basinon possel tcientiam devilare. Si netcivil, cuiorcrius solvit, homil. Quod Deu$ non *il malorum cquicieniiam tollis, aufers divinilatem. Ita profecto $a Chnsostomus quoque elalii, quibus pene adjun-
t

Marcion apud Tertullianum lib. n cont. ipetim, rap. 5. ttespondel Hieronymus: Hoc genen in culpa

rtf, qui elegit Saul, (uturum postea regem impmtimum; Salvalor, aut ignorantlw, aul injuitiiim leuebiturreus, cum in Evangelio *tf locutus: vot duodecim ego elegi apottolo$ ei nm de vobh duUfolus ett? > Interroga eum, curJudam elegeril prodiiorem ; ctti loculo* commherit, qium furem fuinrum eae non ignorabal. VU tudire rationem? Dtus prasenlia juduat, nonfutnra; neccondemnat
9

xerim Moysen illum Barcepba, cujus libri duo in Hexaemerou ab Audrea Masio primum e Syriacoiii Latinum versi edilique sunt, lum deinde in Bibliothecis PP. relali. Ast bic aucior plane Jacobila fuit, ut colligilur ex variis locis i n quibui non sine laude nequissimos viros ciUt, Severutn Aniiochenuai, Xeuaiam seu Pbiloxeaum Mabugensem si* Hierapoliianum, Jacobum Sarugcnseni, et aiios synotii Cbalcedoncnsis liosies.

1499 S. JOANNIS DAMASCENI 1200 inur'*. Cujus praecepti tiansgressio peccaluiu st. , \ ; \ ' lloc porro siiggerenle diabolo, nobisquo nulla . \ vi imprcfrsa libcre suscipienlibus conflaiur. Atqut ipsum quoque pcccalum lex appellalur . , Dei lex ac mentis noslrcc. Peccati tex el qucc e*t , \ in carnis no^trcc membris. Dei ilaque lex iiienlom nosirain inscendens, eam ad se irafiil, conscien- . ; liam nosiram exsiimulando, quae c l ipsa nienlis . \ , , uo&ira lcx dicilur : quiniino maligni stiggeslio, boc esl lex peccali, membra caniis inscendens, , * . pt*r eaiu nos aggredilur. Nam, quia spoiile semo) " , l>ei legciu Uifregitnus, admissa neqaissinii sttgge- \ , siionc, ei deiuceps ad nos adituin aperitimns, qui , * | nos ipsi pecialo vendidcrimus. Quo ul c o r p i i 3 . " ; ; . nostrum prompie ct facilc ad illud impcllaiur.

(Jjuocirca ille peccali odor.seususqiie, qui in corpore 9 , residel, aive concupiecciilia ei voluplas, lex i n , ; . uiembris carnis nosire appellatur. , , Scripiurw iocus de harum iegum pugna expositus. Ac proindc lcx quidem nientis ineae, id esl , , conscientia, comlclcciatur legi Dei, sive praecepto, . , illudque vuli. At lux pcccaii boc est auggeaiio, , per eatn legem, quae est in meinbris meis, sive , \ 0, \ , \ per corporis, atque illius auima? pariis quae ratio- , nis esl expers, cupidiiaiem, propensionemque, ac , , \ moluin, repugnal legi wentis mea, boc esl con- ,\ , \ scieuliae, el caplivat me (lametsi Dei legem velim , , * cl awein, nolimquelpeccatum, atque illud averser), , , \ , ub coauiiialioneoi niuiiruui, ac lum per laevorem , $, \ ' * inoUilieuiQAie voluptalis, lum per corporis, et brulae
. r .

illius, u t d i x i , animae parlis concupiscenliam, me ludiOcalur , adducilque 293 peccato serviam.

u t

,
,

"

1 '

er

A l Deus id quod impostibile eral legi, in quo infirmabatuT (lex) per carnem, miltens Fitium suum t * i

, *
, . ,

militudinem carnis peccaii (carnem enim ille assumpsit, peccatum uon itero), damnavit peccalum
4n carm, ut justificatio legi$ impleretur, infirmilatem in ii$ qui no$lram ,
u

non tecundum carnem ambulanl, $ed secundum SpiTitum**. Nam Spirilusadjuval

{\ , \

lcgique inentis nosine, adversus eani quae est in membris nosiris, vires praesiat. Illud siquidcm :
Quid oremus $icut oportet, nescimus : %ed ipse SptTitus

, . , ,
, ^ -

postulat pro nobis gemilibus inenarrabilibus**,

. " , " itoin. vtn, 3, 4.

e v

* 1 Joan. , 7.

> Rom. . 25.

" ibid. 22.

ibid. 20

ibd.

VARIiE LECTIONES.
conlraetionem,

God. S. Hil. el alii plerique . ft. 3451 . Velus inlerpr. ieeundum ^

refusionem per IxvUaiem roluptalis : Faber tecutidum contradiciionem per

est,

voluptatit. Hcns aucloris haec esl, ex conjunctionc anituse cmn corpore, peccali legcui per oniuia taeiubra pcrinislam essc. ' Cod. S. Hil. niullique aiii . NOTiE.

aue lex, etc. Aliud Manichaeorum conimcnlum convellit, affirmanlium, carnem a malo principio prucreatam, el idcirco vocalam ad Rom. vn, 23, Ugem viccati. Nosler vero docei le^em peccati esse i m pulsuro diaboli. cupiditaie carms ulenlis, nt nos in peccatora inducat. Ghrvsosiomus nionet Apostolum uon dixissc, captivantcm me impetui carnis, aui

(4) \ . Alqui ipsum quo-

naturs carnis, sed legi peccali, boc al tvraniiidi pcccali. Subjungil euui scceriierc peccati legem a meinbris carnis, eC legem, sive naluralem, Mosa4cam, pcccato perinde adversari, non caroi : ; , sed oput Dei md ftuttm valde idomum. Plura requiras i n bouiil. 1J Chrysost. in Episl. ad Romanos.
on enim carncm esse peccalum, * ,

DE FIDE OHTHODOXA L I B . IV I20B , - idcni csl ac bi iicercl, ipsc nos docetquid oranduni sil. ffiio , til Dei pnccepta nis per patientiam . el oraliouem iinpteri nou possinl. CAP. XXlll . [L.q"J.
%

i , .

Adversus Judceos, de Sabbato

Diei septimi religio. Sabbalmn dies scpliniue vocaius C6l, el rcquiem signiGcal. Deus eniin eo *< , die, sicul ail Scriplura, requievit ab operibus s t i i i " , ul numerus dieruro ad septiiuum usque progrcs * \ gus, rursus 1 1 1 orbcm redeat, alque a primo ini* , , . ', tiuni sumat. llic porro nuincrus apud Judasos io , honorc est : quippe quent Deas coli praceperit., , \ idquc non dciunclorie, sed gravissimis etiani pcenis slalulis iii cos, qui illud transgressi essent . . , - Nec vero tentere id ille impcravit: sed cerlis quiBbusdam ralionibus adduclus, quas viri sphiluales, . mcnlisque perspicacilale prxdili intelligunl". Conjectatio auctoris, cur praccpta Judceis requie% * ' \ Sabbali. Quantum auyem ego, alioquin imperi/ \ , \ tus, asscqui possum i u l ab infcrioribus ac crassio^ , \ ribus inclpiam), cum sciret Deus Israeliticurn po , Ira - pulum pinguein esee, et cami addiclum, inque res terrenas iinpcnse pronum, nec discrelionis ullius, , ' , banc lcgem sanxit : primuro, ut servus et jumen - tum requiescerent, sicul scripium csl . Eleniai suorum: , , ;, juttu$ miteratur animas jumentorttm \ , \ , \ dcinde vero, ut ipsi terrenU occupaiionibus feriati, , ad Deum se colligerent; sepiimum ncmpe.diem in \ . " (5) psalmis et hymuis et canlicie spiritualibus, divU , , narumque Scriplurarum lectione totum expenden . " ^ tes, alque in Dfco conqoiescentes. Nam, quande , , lex n o n i r a t * necScriptura divmilus inspirata, ne \ ; - Sabbatum quidem Deo consccralum eral. Ai post, , quam Scriplura divina per Moyscn daia est, Sab , ' bacuro quoque Deo dicatum fuii, u i ejus medita , \ tionl vaearent, qai lolum vttae lempus Deo non , impendunl, nec Dontino lanqtiam pairi loto dcsl \ derio serviunt: sed velut ingrali servi, parvam , . saltero ac percxiguam vitx parliculam illi imper\ , \ lirent, 2 9 4 idque poenarum et objurgalionum, quae prxvariralores maucnt, limorc: Non enim ( * .
17
k

" Geii.ii, 2.

17

Exod.

XIII,

6;Nuiu. xv, 55.

" Greg. Naz. orai. 44.

Deui. v, 14.

Prov. , 10.

VARIifi LECTIONES. J . , , . k Mss. . NOTiB. iVis < oncinil auciur Synopsis Scriplura? inler opera AUianasii, in Exodutn. At Sabbali feriandi jussioncm non Moyses instiluil, sed a niundi exordio laiam (Gen. n, 5), el peneobliileralam inslauravit. Qtiod argitmcnlumlonga iiidiiclione proseqni liberet, qitippe qnod validum sil ad firmandam fidem crealionis univcrsi. Al consulere brcviiali jubeor. Frxler Dominicam diem, Subbaltmi cliam solemne Oricnlalibus fwii, nno t:l Lalims plerisque, ut nen pe Mosaic legi non nibil concederclur, nec Judxi ol) veterns rilus pcnilus abolilos a Cbiisiiana reiigiouc delcrrerentur : qiiamobrein can. 06 Aposl. auatlicma dicitur i l l i , qrti jcjunavcril d:e Domuika
(5) " . Nam cum lex non es$el, etc. D et Sabbato, praeterquam Saooato sanclo, quod Ma1

In quibusdain hic repetitur vox

gnum vocanl. Idem eancitur, lib. vn Contl. Apo$t. cap. 25. Consiaalinus . cdidit, ne Ckruliani SoAbato et die Dominica iif vadimonium venireut. Quanr

auam Laodicenus, canonc 20, fideles adinonei in Sabbalis omnino vaeandum non esse, sed operanduin : si Kibueril vacent, sed non more Judaico. Romae vero ceriis dc causis jejunabalur : <juem etiani morem in Cypro viguisse colligo cx Kpipharnio, qui in Exposilione fldfi.n. 22, bos polissimum synaxibus babcndis pnetlilulos dios referal, reriam aecundam , qtiartain, sexlam c l Doininicam; at Dominica sola jejunio inlerd <:i

S. JOANJIIS DAMASGENI iutto potka :, $ed injutlo *. Argumeuto est, quod priinua ipse Moysee tolos quadraginta dies, rurumque tolidem alios jejunus assistcns Deo * , procul dubio ipsis quoque Sabbaus sese inacerabat, cum lamen Icx juberet, ne quis se die Sabliali affligerel. Quod si boc anle datam legem gestum fuisse aiunt, quid de Elia Thesbite sunt d i cluri, qni quadraginla dterum her, semel duntaxat smnpta cibo c o n f e c i t 1 Etenim ipse non jejunio solum, sed etiam itinere, iu boruni quadraginla dicrura sabbalis sese aflligeus, Sabbatum solvit : neque proplerea Deus qni legcm Hileral, ei auccensuil; quin poiius iu vtrlulis praemium illf se in Iforeb conspiciendum praebuit. ftuid ilein de Daniele dicent ? Annon ires bebdomadas inlegras egil * ? Quid vcro ? Nunquid non Israelilse omnes infantem Sabbalo circumcidunl, si quidera tunc octavum vhae diem a u i g e r i l ? Nonne magnum illud jejwrium, quod lege prescripluro esl, si in Sabbato occurrerir, obeunt ? Annon ilidcm sacerdoles el Levilae in labernaculi operis Sabbatum violant, necob id iu culpa sunl Quin, $i Ijumenlum die Sabbati in foveam prolabilur, qui
11 r B 18

1804

* , \ ' , . , , \ , ; , , 6 * \ , , , . ; \ ; , , I ; \ \ , , , ; \ \ , xal ; , , , , . , \ , , * tllud exlraxerit, criminis esi insons; reus vero, qui boe facere neglexeril . Num cuncli Uraelitae per .eepiiduum aream Dei ferentes, Jericliuntina raoenia non circuicre, iuler quos dies plane Sabbatam crat ? , , Qui Sabbatum rilt peragendum. Commutata Sab , bati religio in melius. haque U quemadmodum , , .dixi u l Deo vacarelur, ei vel minima sallcm vitas parlictila ei tribueretur, nec non ut servus jumen- , , \ 'tumque requiesccreut, Sabbali observatio con- , sulto invecta ittig fuit, qui cmn parvuli adhuc et , \ , . " cxrnalts eseent, sub elemenlia mundi aervientes ,
r M , f c M

nibil supra corpus et liileram valerent cogitare.

um autem venit pleuitudo $ub legi, lempori*, mi$it Deu$ F t -

, , , ,

Mum

tuum unigenilum, bominem factum

ex mnerant

Mere, factum

, . " , rtdimeret; nt adopiiontm fiiiorum reciperemus , Quolquot enim recepimue eum, dedit nobis pole , ' * , * W statem fllio* Dei fieri , qui in ipsum credimus. * Quare non jam sumus scrvi, sed H b e r i : non jara sub lege, sed sub gratia : non jam ex parte , solum pra metu Doraino servinius ; 8ed ad tolum , \ \ , tempus ei eon9ecran<Kim sumus obligaii, adeo uf \ ,
ut eo* qui tub lege
4a u

servo i l l i , irae, inquam, et eupidllati, quieaccre a peccato, Deoque ieriahira ease jubeamus ; erecia quidem perpetuo versus Deam cupidilate, a r m a u vero contra Dei bosles jracundia : ac jumentum item, corpua nimirum, a peccati gervitule daio oiio recfeeuHis, et ad ineervtendum divinis praeceptir eompellamus. Hac sunt quae spiriluaUe Cbristi lex nobis mdi" I Timolb. , 9. Exod. xxiv, 4 8 ; . 48. , 5. L e v i i . , 27. Mattti. , 5. Aiban. hom. circtimc. el Sabb. it>sue i t i , seqq. ^ J o a n . i , 12. ^ Calat. iv, 7.
M 91 M

, \ * \ , & * , , , , * .
1 1

III Reg. , 8. * Dan. , UfiL Epipb. Iiares. 30, n. 32. et baer. n W seM. Atb. loc. c i i Galat. iv, 5. ** ibid. 4, S
w M

V A R I J E LECTIONES.

Cod. S. R i l . et alii . .

Cod. S. l l i l . : alii mulli . I f s t . ferc owm

1205

DE FIDE ORTHODOXA L I B . I \

iZW

^, \ ol , - c i l , quam, q u i c i M o d i u i d , Mosaica lege suporiores . , , \ , ; ^ ;, \ * ; , , , . * \ , , \ , , , ; , \ , ,- , \ ,.

(

cxsisiunt. Nam, ex quo venil quod perfeclum esi, cvacuatum est quod ex parte c r a l " ; ac sciseo per Salvatoris crucem legumenlo 2 9 5 ' ^ gis, sancloque Spirilu igneis linguis illuce&cenie, lillera obsolcvit, corporalia ccssarunt, e i imptela lcgc scrvitulis, lex libcrlalis nobis donata est. A i qiie * perfcctam bumanae nalurae requieni celclranuis, hoc csl resurrcclionis diein, in qua Domintis Jesus, viiae aucloi et Salvalor, noe ad promissam illis qui spirituali cullu I>co serviunl, haeredilalem iulroduxil; in quam nimirum ipse praxursor noster ingrcssus cst, poslquam a morlc ad vilam rcdiii, el reseralis palcfaclisquc sibi coeli jamiis, iti Pairis dcxlcra sccmidum corpus consedil, quo 1 1 eliam qui lcgi Spiritus morcni gcrunl, deinceps sunl inlroilupi.
8 v e ye l e _

3, \ , , \ , \ . ;, \ , \ ?;, , : , . \ . , . <, \ , . Q

Circumciiio ac Sabbalum unum quid semu mtjslico. Quocirca ad n o s " , q u i spiritu, ac non liltcra incedimus, omnis carnalium rcruui abjcclio spcctat, culiusque spiritualis, et cutn Dco conjunclio. Circumcisio quippe, corporeac voluplalis rcruinque superfluarum ac loinime necessariarum est abjcctio. Pracputiuin vcro nibil aliud est, nisi superflua culis mcmbri illius in quo libido cielur. Omnis porro voluplas, quae ncc cx Dco, nec in Deo capilur, voluplatis eet saperQua porlio, cujus ligura prapulium est : Sabbalum auiem est rcquies a peccalo. Quamobrem duo baec unum prorsus sunl,

atquc Ha ambo simul, si ab iis qui spfrhu agunt, obscrvenlur, ne mtniroam quidcni flagilii notam creanl.
Numeri seplenarii commendatio. Qiiia illud

, , , . \ \ ,"\ . , , , , \ , , , \ .
r

quoque nolandum e s l s e p t c n a r i o nuuiero prpseua omne lempus dcsignari, juxta atquc sapieulissimus Salomon d i x i l , dare partem icptcm, atque etiam octo . E l diviniloquus David , curo de octava psalmum edcrct, de fuiura posl resurrcclionem inslauratione rerum canebal. Quocirca, quaudoqiiidem lex die scplimo a corporeis rcbua cessare preecipiebai, et spirilualibus vacarc, vero Israclila?, eaque menle praedilo quaj Deum videai, arcana ratione hoc subindicabal, nunquam id non ageudum csse, ut scsc Dco offerat, et supra ree D corporeas assureai.
k9

. ' ^ ' ) .

De virginilate. , VirginitalU defensio. Virginiias nomini co<rva ae vigeui tit paradiso. Matrimonium occatione pcccati . inductum. Yirginilatem camales homines cul , pant, c l qui voluplati indulgcnt, lestimonii loco
11

CAP. XXIV.

^, , \

.
% T

dictum boc obtcudunt: Maledictut omnit qui non sHtcital semen in hrael ; nos vero Dei Verbi qui
11

I Cor. x u i , i 0 . * A l b a n . loc. c i t . Alhan. cit. Psal. v i , 1 1 . Vide lib. , c. 50. " Deul. x x v , 9.

Grcg. Naz. oral. 42.

" Eccle

xi, i .

VAHLE LEGTlOiNES.
F.dita el R. . q Quidam codiccs . ' R. 2428 , additur i n Colb- 4780 el S. . xa\ -. Edila c l S. I l i l . .

1207

S. JOANNIS DAMASCENl

1208

ex Yirgine canicm assumpsil, pr.t&idia freli lioe dicimus virgimlalcm ab inilio m bominuni nattira consiiam fuisse. Elenim homo cx icria virgiue eflictus fuit. Ex solo iiem Adanio Eva coudiia csl. Virginitas etiam in paradiso vigebal. A i l qnippe divina Scriplura : /Vwdt erant (Adamus siilicet Eva) et non erubescebanl Ubi prinium a divino
inandalo recesseruni, nvdos le etse cognowrnnt. et

prae pudore perizomata sibi consuerunt Ac poslea , , . quam violato pracepto Adanms audivit: Terra es, " \ et in itirum reterteru , morsquo per Iransgressionem in R i u n d u m introivil, tum derniim 2 9 6 , , Cognovit Adarn uxorem tuam, et concepit, genuit. que**. haque ne mors bominum genus obtereret et abmncrel, matrimoniiim invccltim est: ut pcr libcrorurr procreationem genus humariinn incolume s l a r e t . ' ^ At forlasse dicenl: Quiu igitur sibi vult, Matcu-
w

. " . . , \ ?,, ' , \ . , , \ . \ , \ *, rT\r , , ' " rfjr

iumel

feminam**,

e l c , illudque : Creictlcel

mul-

; \

tiplieamhri ? Cui quaeslioni respondehimus, per ba?c verba, CrttcxU et mudiiplieamini, non eam omniuo propagalioncm significari, quae per c o n j u galem complexum cflicilur. Deus cnim alio quoque modo genus nosirum propagare poterai, si i n tegrum ipsius mandaluni ad cxtreimim servasacnt. At cum pro sua prxscienlia (ut cui omnia antequam fiaitl nola suul) perspecluin baberct, fore, u l i l l i contra quam iinperaluiii eral, faccreul, acmone mullareniur; boc ipseanleverlens, masculum el feininain creavil, el crcscere ac mulliplicari jtissit. Ergo via coepta pergamus, ac vlrgiiiitatis, sive ctiam caslitaiis, doles videamus. ^
CaHilat prmiidium diluvio. - Noe, cuin arcam

^ , , \, . , . ' , , \ , , , , ^ , \ \ . ' , * .
u

fngredi juberelur, atque boc ei inunus iiuponeretur, ut mundi semen conservaret; bujusmodi msndalum accepit: Ingredere, inquit, tu, el filii
lui, et uxor tua, et uxores filiorum tuorum Eos

, ,
* , \, ol vk>l , . ,

ilaque ab uxoribus d i s l r a x i l , u l castitaiis adminiculo pelagua, aiqai universi illud orbis naufragium effugerent. A l vero scdaio diluvio, Egredere,
inquil, lu et uxor
t

(6) , , \ . , , ,
, ol vlol , 4 .

tua et /!/ti, et uxoret

fiiiorum

iHorm E I I rursus quo pacto propagalionis causa .. malrirnoniuin pcrmissuin esl. Elias deinde, auriga ille ignem spirans elcoRlipcla , nonne caelibalum , amplexus est, ejusque viriuiem eveclio bumana ; ; conditione praesiaiuior comprobav!i* ? Quiscoelos ; ; ^clausit? Quis mortuos suscitavit" ? Quis Jordanem D ;7? , ,
6S v

" G e n . , 25. C e n . , 7. ibid. 19. Gen. , 1. lireg. Nyss. De opif. hom. 16. Gen. i , 28.' " i b i d . 28. Vide sip. Ub. ir, cap. 50. " Gen. v i r , t . Gen. vm, 1C. " IV fteg. , I I . > III Reg. xvii, 10. ibid.19. VARIiE LECTIONES.
ev 6 e T

Regii quidam ! . Regii duo , . Reg. i ot Golb. , velus ^interpr. in intransmutationem. Desiini liaec in R. 5579. l u cod. S. Mil. velui in pluribus atfis deesl . Sic vetus inlcrpr. idem auttm e$t dicere tt cauitatis.
1 u T

ISOTJE.

(C) . Eos ab uxoribus dutraxtt. Sic vnlgo censenl Patres, Noacbi filios a re uxoria lcmperasse quandiu diluvium duravit, quia Sein non nisi secundo post anno Arpbaxad primogenilum habuerit. Ghrysoslomus vcro bom. 28 in Gen.

scribil Gbamum Gbanaatn filiuni procreasse, dumia arca agerel; quod ex cap. i x , 48, colligil, uln didtur : Erant filii Noe qut egretsi sutH arca Sem Cham, et Jnphelh. Porro CJiam istepatcr Chanamt: ae si S ripiura innncrct Cbaman una cxiisso de arcv
%

1209

F I D E ORTHODOXA I V

121*

- , ; ; , \ ; , " ; , ; \ \ , , \ ; ;

divisit ? Nonne virgo Elias? Annon Elisacus d i scipulus ejus, cuni paris virtulis epccimen dedissel, Spiritus graliam, quam d u p l J G c m petierat, consecutus f u i l " ? Qilid ires pueri ? Nonne, eum virginilatem coluissenl, ignem stiperaruul, hoc per virginilatem adepti, ut ipsorutu corpora igne consumi non posseiit"? Quid Daniclem taeeam? Cujus corpus virginitale sic obduxalum Tuerai, ut ferartim dentes ei inflgi nequiverint *V Annon Dcus ab Israelitis conspicicndus, hoo cis praeceperat, ut a libidinc purum corpusservarent" ? ne sacerdotes seipsos castos servabant, quo tenipli adyta ingrederenlur, ac victimas ofTerrent? Annon denique lex magnum volum castitatem nuncupavit? Explicata Scnpturae loca. Legis itaque praccc . ptum sensu magis spirituali accipi debet. E s l cuiui ' \ semen spiriluale, quod per cbarilalem el itiiiorcnv \ Dci concipilur in anima? u\tvo, parlurienle eden. , leque spiriium salulis. Sicque cliam iitlelligcnduiu , iilud c s i : Bealut qui liabel semen hi Sion, et pro\. , , , pinguos in Jerusalem " . Quid enim, s4 ganeo sit, , , fti tcmulentus, si idolorum 2 9 7 culior, num bea , \ ; tus crit, si inodo sefiien in Sion, et afllm*s in Jerusa . \tn\ Uabeat ? Neme cerie aaiue menlis hcc eflu* tierit. , , Virginitas angelicum vilce genus, el matrimoni* . , prvitantior. Virginitas angelicum est vitse ge* nus, incorf>oreai omnis na(une peculiaris nolav. * Neque id dicimus, ut malrfimonio delrahamua , * , C absit I (nequaqoam eniin no fugil Dominura pra> - eeniia s u a nuptiis benedixisse , illumque novi* . mus qui dixil, Honorabile connubium, el toru$ i m \ , \ . waculatu *;) sed quia nupliis, quamvis alioqui bonis, praestare virgii>iiatem agnoftcitmis. Elenim, . cum in viriutibtts, tum in vitiis altiores aique i n !\, \ * feriorce gradus exsihlunt. Illud scimus, morlalc \, , . " omnee ex conjugio nalos esse, priroie generis no , stri parentibus exceptts. Narn illi virginiiatis so , , ; boles sunt, noo conjugii figmeiitiim. At caelibalus , , angclorum, ut diximus, vilam imiiatur. Ex quo fll , ^, ulquaiHnm a n g e l i M h o m i n e m a n t e c c l l i i , tantum , ' \ ' virginiias matrimoaium superel. , Chriitut virginUati decut, ex patre virgine, m a , \ \ fr#ai<e nalttf. VirgtRtfai ntUla $ Chriito prm* . " \ scripla. Quid vcro angelum dic6 ? Chrisius \p*ti r d r virgiuilalis decus esl, u l qui non modo ex Palre sin fluxa alque eongrcssu gcnitus s i t , s e d e i i a i i t , \ . nostri instar assumpla carne, ex Virgine sine ma , ritali copula veraiu absolulissiraamque virginilatem in seipso oslenderit. Qtiaproptcr banc quidem ; illc nulla nobis lege praescripsil ( Son etiim, ut ipse a i l , omnes capKnt verbum istud * ), vertim ipso opere uos illam docuil, nobisqiie ad eam robur eoncuiavit. Eccui cniui non liqiiol, virginilateaa nunc inier bomincs vigcre *
T1 T D 1 t e

IV Reg. , 8. ibid. 9. Dan. i n , 20. Dan. v i , t 4 . lea. xxxi, 9. " Joan. , 1. * Ilcbr. j i m , 4. Malth. xix, I I .
7 e% T T l

Exo. xix, ! 5 ; Num. v i , %

VARliE LEGTIONES. CoV S. Hil. ct alii . Regii , ; sic velus inlerpr. Nomie Damel coTpori*. ;od. S. Ilil. cl alii lionmiM . VM. S. I l i l , el alii . Edit. . Apllui r Cwl san , ul ln Reg. tribus. In xitultis dccsi , et iu cod. S. I l i l . maiiw secuiida addrta forsan fuit. Quidaiu cod .
1 c

1211
qua3

S. JOANNIS DAMASCENI

1J2

boua quidem c*l liberoiuni procrcalio, ) , * * matrimonio suscitatur: bonum ilem matrimo (7) , niiim propter fornicalioncs, quas a m p u l a t " ; ac , \ libidinis rabiem, facla legilhuae copula? copia, i n scelesta flagilia insano inipetu ruere non stnil. . , * ltonmn, inquam, esl malrimoniuro iis quibus de , est continenlia : ai poiior esl virginiias qua3 ani- \ , . mi fecundiiaiem augei, Deoque orationcm uti , * fruclum lcinpeslivum offert: flonorabile connnbium .
et torut immaeulqtns: (ornictitore$ teros judicabit Deus " auHm et adul . ' [ttH']. * .

298
De

CAP. X X V .
circumeisione.

Circumcisio Abralix aulc legcm, posl " 1 Cor. , 2. " llebr. , .

bcnedi-

(8) ,

VAULE LFXTIONES.
d

Mss.

. R. 2925 .

Decst in inss. pra?terquam in cod. S. . c i R. 2428.

bium, eic. Hic Nosler Gnoslicos sugillal et Mani^hseos, qui mullipHcilcr nuptiis delraxeranl, uti praenuntiatum a Paulo fueral I Ttm. i v , 4. Porro Graeci, u l et Lalitii, virginitalein sic poliorem habent, i i l uibiloininus nuplias sacramcnlis aceenfteaul. Seplem

(7)

Uonum

jom

connu-

disciplmam Iranc h a u d iniprobantc Basilio, can. 9, uii n c c Nazianxeno, o r a l . 51 : e l s i i n i q u i o r isii visa csl, ut ajqualc jus essc debeat, cum v i r i , lum mulieris. In c o n c i l i o Tridcutino nibil decrelum Cbt q u o d Graecorum usibus conlrariam esscl.
(8) 7/ . Et eireumchio AbraJur, c l c . Jusliuus Marlyr iu Dial. cuiy Trgph. p. 241 it tur. AbTaham in siguum accepil

Simeon Tbcssnlon. De initiat. cap. 53 : \ , , , , , , , \

sunl sptrifui, ul dicit

haia,

inquit

5G6, fuse probalcircuincisioiiem i i u d u i i i fuisse sig t i u i n , q.uo Israclil ab aliis gentibus secornercncireumciiionem,

inquit, ' , non, autem ad Septem quoque sunt Ecclesia sacramema, qum justiliam ; ' , non tauIIoc aigumentum persequiiur Spirilum operantur; videticet, baptismus. unguenlum, Q quam opus jmtiiiiv. lrcna?us lib. iv, c i p . 50 conira Ebionilas ei Cerincommunio, ordinatio, nuptia*, pamitenlia, et santbianos, l i u n snbiiide etiam Epiplianius, h a 3 r e s . 50, ctum oleum. Eaindem esse Jacobiiarum el Coptorum ubi naiiuncs muUas indical quai c i r c u m c i s k M i e m fldem leslis csl locupletissimus Joseph Abudacnus non uli rilum sacruni adiuillcrcnt. Grascos alios i n opusculo de eonim inslilulis, qtiod ( h o n i i Laomillo quorum amis, pneler Damascenum, inlertane prostitit, anno 4075. Haec eacramenU, tuin a pres mihi eufliciet llieronymus, lib. Cotnm. in Gbrisio insiituta, tum eltam quodaiunioda ab ipso ep. ad Galat. Quia enim ex semine ejus (Abrabam suscepla Simcoii asscril; nuplias vero, quando ei$ scil.) eral Christus oriundu*, inqnil, tit quo univerGana bcnedixit, dumqtie ex deponsaia nalus est. sarum genlivm fueTat benedietio , ab llitic nnpliae aine sacerdole nunqiiam cetebraniur usque ad Christum multa tacul* apud Graccos. Joannes Cilri in Responsis ad Con- Abraham lransilura,providens Deus, ne soboles diUcli Abraka siaulintim Gabasilam, p. 554 Juris Graeco-Roin.
qusercnli, Aruquidespondil sibipueliam tine consuetis precibus iacris, sed per contensum,el inttrurmnta $cripla, ikeatilliqui cum germana pnellaqua anleprotmorlua aii, conjungi? an rurwm, qui, sponsaperinde moTlua, uxorem aliam duxil h bigamus cemenduf iil ?
%

rcspondei, novcHts Leonis Sapienlisel AlexU Comneni iniperalorum, quibus, laui spousi,quani sponsae
aHasdelinila est* iltdem edici, sponsalia quam , imiialionis rilu habere,et quce non ffc proces*erint,irriia non aliler firmilalem eltanquam
n

non facta . Dbi , sacra inilialio esl, quam sacramenlum appellamus. Addil allcrum nou forc bigamum, quia sponsaliorum consensum secula non csl . Nuptiat enim non con4raclu contlilui, , * , $ed nec aperlo concu \, \ , scd
sacTarum precum recilalione el iis qu(C bilu, aul clandctlino (tiic enim uorlalio est) consectaria

cwterii nationibus miscerelur, et paulalim familia ej*i fieret ineerla, gregem lsraeliticum quodam circumciiionis cauterio denolavit, ul vivtnle* inter jEgyplios, inter Angnoi, BabylomQtque, dccos, hoc signaculo dislitiguercnlur. Deutque pcr quadraqinta annos in nullus etl chcumcisns, toli quippe $ine gentis allerius admislione wvebant. Siatim ul Jordanis ripam iratugressus est populus, el in Palawincc lerram Judivum se examen infndii, circumcisio necessaria fnturo ex commislionb geniium providil enori. Eslius ob 1'reqiienlia Palriim U$ti-

monia

faielur ( i n Epist. a d Rom. xiv, 44) : Xcc

sunt. Ac cerle Alextus Cotnaeiuis, in rescripio, per-

, . Gwleruni cxvelusta coiisucludinc, si mulicr niarito fucril iiifidclis, ntiptias sic diriniiiiil, ut vir aliam ducerc queat. Id quml a^quissimis de eausis licri contcstati suiit Grxci i i i Florcnlina s y n o d o ;

fectum mairiinonium vocat, conjunciionem , quw sacris precibu$ agitur, \ -

Quidni vcro pro Augusiino faciat Naziaitzeuus, orai, t i h i probal baplisinum reclc dari parvtilis pcricliianlibus, quia oclavo a nativilale die circumcidi jubebanlur. \ \, \ . Scilicel, cuni ille q u i circumcidcbalur, boc signantlo Dei culmi addicerclur, adiuillcrciqne venluii Salvaloris, i n q u o gcnles bcntdiceiidx cranl, lcslimoiiiuin, valtfe coo b o n U n c u m ekl boc rilu origiuU vitium ictnUsum
fuissc.

facile quempiam rcperiri Auguslino priorem, qui in signaeulo circumcisiouis virtulcm agnotcal peccaio mundandi, lamelsi post Angustiiium, coque ut apparel aucloTe, mulium apud Latino* [ueril tccipia.

1213

DE FIDE.ORTHODOXA L I B . I V .

1214

j u t a , , ctioncs ci proinissiones data est, lanquam lignuni , quod eum Hberosqtie ejus, ac vernas a genlibos, , * - quibuscum morabalur, discerneret . Argumento . \ esl , quod cuoi Israelitse quadraginta annis iu * , deserlo secura ipsi seorsim versarenlur, nec cum , ulla alia genle couimercium baberent, ex iis qtii , in deserlo qali sunl, nullus omnino circumcisus , , fuil. At postquam Josue Jordanem Irajccii, tuio . \ circumcisi s u n l , consliiuiaqiie fuit sccunda lex , circumcisionis. Lcx siquidein circun.eisionts, quae . tempore Abralia data fueral, poslhac lotis quadra , - ginla annis in deaerto cessavil. Quocinca secundo , * rursum Deus circumcisionis legem Josuc posi ) transmissum Jordaoeni dedil : qticmadinodum scriplum csl in libro ejusdeni Josue filii Nave : Ko
7B

. *
f

'*
h

^ tempore ail Duminus ad Jesum

1

: Fac

libi

cullr$s secundo

iapideos

ex pelra duris$ima, e$t hrael

circumcide in soliludine fueranl terram

/Uio$ hraelEl
bui annii venalut lide: fiiii eliam multi

posl pauca : Quadragima

et duoMadbaride Utra qvibu* bonam tocum

%
%

ob eamque causam incircumcisi bellalorum, qui egreni ip$os gni Dei mandalit non VHUTOS patribus tu/fecil,

erant ex

, ,

ASgypli,

non parueranl:

afirmavit

quam juraveral filios ipsorum

eorum daturum quos Jetut non ettent

te eis, -

Tutv ,

. * ,

ram lacle melle manantem. quod in via circumctti

In eorum autetn circumcidil;

. Ex quo per-

. " - spicuum 0 t , circuracisionem signum fuisse qeod , I , - laraelem a gentibus quibuscum versabatur, st. Q cerneret. . * CircHmewo bapihml figura. - - Ea porro bapli , snii ftgura e r a i . Sicut eaim circumcisio non , ulile aliquod corporis membrum abscindit, aed ' eaperfluun excrementum: ita per sanctum baptW , \, \ sma peccatum nobis ampuiaiur. Liquet auleur . ' quod peccalara superfltium quoddam s i l , et i n u l i l i t , cupiditas. Neque enim fleri polest, ut quis omnino , non concupiscat, aut nullum voluplalis sensum \ , , percipiat: verum illud quod in cupidilate el \<f , - lnplale nulii usui est, boc est inutilts cupiditas. \ , ac voluplas, lioc ipsum 299 peccaiuin e s l ; quod quidem circumcidit sanclum baptisma, signi loco , \ vencrabilem crucein iu nobis fronte prxbeus, non. * qua a gentibus secernamur (onines cnim gente* . i , - D baplismum consecutae suul, ac crucis signo iiibie i

\ . " , \ .
* 0 ! -

' , * \ , , \ . '
11

gnilae ) , sed quo fidelis ab infideli i n qualibeL natione disiinguaiur. Quocirca circumcisio palefacla veritaie inulilis jani figura alque umbra est. lnutile igilur cst circumcidi, ac bapUsmo contrarium. Nam qui circumcidilur unhenat tegis ur*

vandmdebitor

e$l".

Doininus porro u l lcgem iaa^

Gon. , 3 seqq^ , 5 seqq. ; , 10 aeqq. ' Cbrya. hom. 39 in Gen. 6, 7. " Greg. Maz. oral. 40. Atban. De Sab. chrc. Galal. v , 3. VARIAS LEGTIONES.

Josue v, 2. i b i ^

Alias non legi, Hcbracos in dcscrto pcr 42 annos moratos esse. Ediia . * Ita quidcm mss., al legcndum ex liibliis Sixl. . Deserlqm in quo niorali sunt UradiUc, pcr antouomasiaiu Madbara diccbalur, ab llubroio T T T D i deiertum. R. i . i ^.
1 6

1215

S. JOANNIS DAMASCENI

1218

plerct, circumcisus fuit; alque adeo lolam legem , " implevit, Sabbatum qnoque servavil, t i l lcgem i m - , ' pleret ac sisleret . quo aulem baplizalus eet, , \ , ol Spirilus sanctus bominibus apparuit, iu colum . b spccie descendens super euni, ex eo lempore apiritalis Dei cuUtis ac vita r a i i o , cceloreinque rcgnum praedicari coeperunt. . ivq" i ^ j CAP. X X V i (9). De Amichrislo. . Anlicltrisli acceptiones varia.Judcri Antiehrutum recepiuri lanquam tit eorum &les$ia$. iNosse au- , > , lem operae preiiuro est, venturum omnino Anti , . cbri*lumesse. Et quidem omnis qni non conOie . " tur Dei Filium ac Deum in carne vcnisse, el Deum , \ pcrfeclum cssc, atque hamitiem p e r f e c l H i n , tina ;. ciim co quod Deus erat, eftecltim csse, is Anti , cbristus esl Ga?ierum peculiari ac prcrciptio , \ , modo Anlicliristus ille dicilur qui sttb sa?cuti . " * finem venlurus est. Primum itaqne oporlcl praediilAOcr kv , cari Evangelium apud omiies gentes, uli Dominus aii " * ac tum ille veniet, ul innolescal adversarius . \ 'ArvJ* Deo Jiidaorum aniimis. A i l eniin ad eos Dominus : ( & Ego veni tn nemine Pairit mei, et non aecipitH , rne : veniel /tui tn nomim $uo, et illum accipitti$ Ilemque Aposlotas: Pro qttod charUaiem , veritatn non receperunl, ut salvi fiersnt. Ideo wii/ , * tel Deui operaliontm erroris, ut credant men /, dacio : ut juditentur omiwt qui nun credidtrunl . , vcrilali, sed coniensepunt imquitali " . Ergo Jtidsei \ , , Dominum Jesum Gbrislum, qui Dei Fibus ac Oeus , , . "( erat, minime receperunl : imposlorem coulra, qui , se Deuin dicai, recepluri uot . Naro quod Dei , ' nomen sibi ille s i l arrogaturus, angelus Danielem . r*c >< docens bisce vcrbis oslendii: Supet deo$ enim pa- , Jrum suorum non inleUigel. Et Apostolus : Nequi* , , vo$ seducal ullo modo : quomam nisi venerit dhce*> , , $io primum, et revelalui fuerit komo iniquitatis , / i , itiift perdhionh, qui advenalur et exlollitur tupra , , omnem qui dieilur Deui, aul cotilur, ita ut in tem (10) , , ptd Dei sedeal, osiendens se 300 tanquam >it , , Deu$ . l n templo, inqnil, Dei, non nosiro, ed , , . , velere Judaico. Non eiiiui nobis, sed ludaeU ' ' ,
% 91

Matth , 17. Joan. , 2. Iren. lib. , c. 25. Greg. Naz. orat. 47. Mallb. xxiv, U . " J o a n . v , 45. II Tbess. ir. I I . Cbrys. bom. 1 in Episl. 11 ad Thess. Dan. n , 37. 1 1 Tbess. , 5 , 4 .
9 9 M 51

Mss. . Fabri.
k

VARliE LECTIONES. Il.ec |X)btrcuia vcrba liabenl iuss. oiunia : absuul in edilis^ c l in tratisLiiioue

NOTiE (9) . De Au*ichri$to. Post D quod instauralurus cst. Ircnaeum Hippolylus ejus discipulus, de Anlicbristo . Absil emm ul illud in quo versamur tigniI S K ^ . - , ~. tnquit Cyrilhts llicrosol. cai. t 5 : Si lim libruni cdidil, s in quo non pauca f x inagislri :. lib. fi transumpsii, omisso ejus nomine. SaTiili sexli lanquam Chrislut Judivis adveniet, el Juditis scriplor aller geauini libri Hippolyli meiapbrasiin adorari volel, nl eo$ majori astu decipiai, lemplum 6 c r i p s i l , quain Pbotius, ceu sinccruin S. Marlyiis illhd celeberrimum excitore conabitur, e.ic. Ircoasiis opus rclulit in Oiblioth. cod. 202. ct Joanuc Pico qiioque : Qnoniam Hierosotijmis templutn dispoaccuranlc, Parisiis illud excudcrniil amio 1500. siiioiiem rcri Dei (aclum e s t . in quo adcersariut Ilabciur eliam Graecc et Laline . I Bibliotli. PP. sedebit, leniaus teinclipwm Cbrntum . lia Grvc. siibinde Hippolyltis : \ (10) . ln templo . A l C.brvsoslomiis. bom.3 inqutt Iki, non notlro. Hoc cst, non iu Bnsdica in Epist. ad Tbessal. , Dominica resurrcctionie, scd in lemplo Judaico, omnct umverto orbe Ecclesias inldligit.
celur%

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I V . 1218 1217 xaV {;b \ - veniet : nec pr Unisto, ard advmus Christuin: . qua eliam de causa Aiiticlirrsius drciliir . / Anlichristvs veru* homo futuru$. IVniium ergo Evnngclium npud omnes genlcs praedicari nccesse , * esi : Ae tum rerelabiiur ille iniquns, cujus , dvrajtei, \, adventug secundum operalionem Satante, in omni . , virlute, et Tignit, el prodigv.t mendacibus; et in , /5tj- omiti seduclione iniquiiatis, iis qui pereunl; quem , Dominus inteTpciet veTbo oris sui, desiruel t7/tc . stratione odvcnlns j u i \ Non ipse ergo diaboltis ( ) liomo fiot, qna Doiniuu* rolione bonio faclus cst *; * ; (absit eitiui isuid), verttm bomo ex fornicalione , \ nascelur, qtii oimiem Satatise vim alqn^ aflhttitn /: . suscipict. Deus enim futmae ipsius volunlalis per , versilaicm prarivoscens, diabolum in co domicilium . silii consiituere sinel . Antichristi pnmordia, alque progre$su$. Ex , , \ , \ - fomicatione ilaque, u l dixiinus, nascetur, et clain cducabitur; tum repente ineurget, arreptaque , \ , . \ , lyrannide regnabit. Alque in regnl quidein sui, sett tvrannidis polius, primordiis spccimen prjcferet , " , , banctilaiis. Ciiro autetn poliln* rertim erit, tum l>ci Ecclcsiaui perseqtiolur, suaniquc omncm raa\ . , ;, 1 liam promet. Veniet autein in signis et prodigiis mendacibus ; ficiis uiiqne, et noii veris;et cos \ ", \ \ quoruin imbccillo parumqiic finno fundaniento nixn mens eiil, scducel, nbslralictque a Deo , , vivo; iia u l scaiidalizculiir, si lleri polcst, cliain , \ . clecli . Enoch -Elia$ cum Amickrhlo pugnaturt. , \ \ , Iflittentur autem Euocli c l Elias Tbcsbites, qui Palrum corda in filios , boc est, Synagogam ad \ Dominum noslrum Jesuni Clirisiufli, alque apo, \ , \ ' stoloi um doctrinaiu convcrlcnt: ab eoque Iruci . \ daliunlur. Ac lum Dominus veniel de coelo, qucm, admodum sancli apostoli in coelum eimteni vi * , \ , d e r u n l ; ncmpe, l>eus perfectos, et perfccius homo, ciim gloria el polestatc, et homiticin i n i \ , qnilatis, filium perdilionis, imerflciet sptrilu oris ., . \ sui *. Quapropter nihil cst, cur quisquam Domiiiuin , * e lerra exspeciel, verum e coelo, u i ipse nobis , . terio declaravil.
M M M ,T M 9 9 , e

Mrcn. Cyrill. Hieros. calecb. 15. Girg. Naz. loc. cit. " Mallli. xxv, U . " Chrys. bom. 3 in 11 epist. ad Tliess. I I Thess. n , 9. * Malth. xxiv, 24. Apoc. x i , 3. Act. , I I . HTbeas. , 8.
7 1

I ! Tbess. , 8 . Malacb. iv, 5.

VAKIiE LECTIONES. Regii mulli, Colb. duo velusliores, ei iod. S. I l i l . . aiii . In R. 3451 legilur quideni in (exlu , supra liueam vero . Sic velus inlcrpr. posuil junitiam: al Faber bomiaiein reddidil.
m

NOTJE.

( I I ) . ergo diabolus D . CyrillusBieros. Diabolum per Antidtrittum, , in propria iua pertona operalurum ip$e. Sic Cbrysosloinus loc. cit. Nunquid Satana$ Forsan nibil aliud signilicant, nisi qnod Hieronyip*e? inquit, * ' , mus in cap. vu Daniel. iVe putemu*, inquit, juxta . Nequaqtiam, % h'>mo quidam, omnem ejus operaiionem exeepturut. quorumdam opinionem, Anlichrislum, vel diabolum *$ ttl damonem, $ed unum de hominibus, tn quo Ilippolyins ronlra censei Anlicbrislum ipsummet velut (urc diaboluin qui seduxit Evam et Adamuni. l d totus Satanai habitaiurut sil corporalileT, quod ejue nietaphrastes sic explicat, ut diabolus scilicel in fnergunienis. Gaelerum i s l l i i c otnnia, carnem el , imaginariam et quibus genus, uoinen, etas, aliaque ad Auiicbrispecie lentis exbiuiiurus sil, quo se de Virgine sium speclantia, pia conjeclatione dicla sint, eventu nondum probala, et quoinodo novit Dcua naiuiu jaciilei. Tlieodorelus vcro humanam naturam diabolo subcundam a i l , iniplenda.
%

121 . X X V I I .
De Corportm jutura returreclione. remrreclio

S. JOANNIS DAMASCENI
immortalibus owt-

1290 . KZ' IP'].

ilFpl .

. " wrs. P o r r o i D o r t u o r i i t n etiam r e s u r r e c l i o n e m , . redimus. Erit enim prorecto; erit, inquam, mor- , (12). ' lyorum resurrectio. Resurreciionem auiem d i - * centes, corporum lesurreclionera intelligimue. \ , ; 3 0 1 Reeurreciio enim esl secunda ejus quod ce- , cidtl, erectio. Eienim animai, cum immorlales \ siiil, quo undero pacto resurganl? Nam cum mor- , \ \ tero definiant, animae a corpore separationem, re- . O J V \ surreclio proinde est ilerala anima? el corporis , . conjunciio, secundaque dissoluti el collapsi a n i - , \ malis excilalio *. lpsum ilaque corpus quod cor , ruinpilur ac dissolvilur, ideinmel resurget incor ruptwn. Non enira e* imbecilliUte est , q u i e , .
lerra? pulvere primtim illud condidil, u l qaod posiliac dissoIulHin ertl, a l q u e i n l e r r a m ex qua

reversum, rursus a d v i t a m r e v o c a r e n e q u e a i . Probalur resurrectio ratione, Dei providentia , . , jutiitia. Enimvero si non esl resurreciio, co- \ . inedamua et bibamus ; voluptuosam dclicHsqiie , omnibua diPluentem vitam aectetiHtf. Si non est ; , rciurrectio, quid landem esl, qiio bruta animantia , . aniecellamus Si non est rcsurreqtio, feras agre- , , , slcs, quoe vitam moerore vacuam ductinl, beaias ; f . praedicemue. Si non est resurrectio, nec Deus est, ncc providentia : sed omuia casu lemereque agun- , tur et feruntur. Eoce euiin justos plurimos videmus , cgeulcs, el injuria aflectos, omnique ope hoc in \ .- eaeculo desiitulos; peccatores conlra cl flagiliosos, C diviliis el omni deliciarum genere circumfluentes. ; " , . Ecquis aulem sana menie praeditus, hoc sequi j u - , dicii aul sapieutis providentiae esse existimel ? Eril . igiiur, eril plane resurrectio. N a m , quia Deus , \ juslus esi, susiinentibus quoque ipsum mercedem . \ , persolvet. Ac, siquidem anima sola in viritiiis * ' , palacslra decertaverit, sola quoque coronain obli , \ nebil; et si sola in volnplalibus scse volularil, sola . quoque meriio pcenas luei. A i cum nec exsistenUaui inler se discrelam babueriut, nec aniina, vel virtutem, vel malitiam sine corpore gesseril, m c rito proinde ambo siroul, aui praeraiis, aut poenis afficieniur.
fu*ral, secundam seiileiuiam
1 1

aumpturo

Opificis

Episl. in Ancor. n . 89; Melbod. Contra

Orig.

Isa. xxu, 4 3 ; lCor. xv,32.

VARIJE LECTIONES.

Edila . R. 2926 .

Regif mulli et Colb. \ .

. (!2) . Corporum re- D banc opinionem a Valenlinianig accepcrat, iitcbagnrrecdonem immimus. Jugliiius lib. De resurrettiolurque liis Aposloli verbis : Caro tangun ne centra Plaiouicos el ba^reltcos, qui iranstniregnum Dei potsidere non possnnl: et, 0 t i t in ceme gralionem animarum poncrent, eodcm modo argu- $UHt, Deo placere non Oosiunt. Quod pnrjudiciuru metilabahir : - aic convellil Irenaeus, carnem eqitidem $ibi reiictam . * Tie$urreclio e$t carnti ad regnum Dei potu : eam tame* tki
qutv cectdil. nam spiritus non cadit: anima est curpore: tion vivii auiem quod caret anima. Corpus anuna discedente non superem. Locuin integrum, plasma e$$e, el divino vegelatum tpiritu mundum Dei Umplum fieri. Adbaec, non carnis tubttaniiam, ud 'concupisceniias ejut quce moriificant homwm signi9

aliaquc ojusdein operis dabimns cum Parallelis Joannis Damasceni. Reliquos Patres omilto, qui bocde capite scripserunt. Caelerum Origenea, adversiis quem mulli eam ob causam calanium siriuxere, nou rcsurrectionem corporum ex lolo inficiabaiur, sed carnis lanltim, ceu qua vesliia post peccalum corpora hominiun fuissent. Malesanam

dcari. Quo sensti Paulus ip&e dicebal: Vo$ nom

carne Unde sic et
9

$ in carne, $ed in tpiritu. Et rursum : J n ambulanles, non secundum miliiamms. inlert : Quemndmodum corrupula capax $ sic et incorrupiela, el quemadtuodnm awrfta,

viiee. Plura addit, quas Nosler persequilnr, u i el alii Palres.

1221

DE F l D E LTB I V . Auclorilate Smptune. Quin divinn

1922 qtroquc vtera carnem enim hominis. effuderit ip$ius de matiu

, . \ , . cv * . ,

Striptura corporum rcsurrectionem fore leslaltir. Ait qtiippe Deus Noe post d i h m u m : Quasi virenlia tradidi vobix omnia ; excepto veilrarnm eide animam quippe quod Ve$trum omnis Qui cum tangnine sanguinem cunctarum Jratri* ejus animce non comedelit. animarum be$liarum, requiram manu

requiram ejns.

$angttinem hominis,pro cffuudeinr

k

illius sanguine sanguit

, .

: ad imaginem

Dei hominem fe~ nisf qitia ad vltam

ci . Quotiain autem modo sangtiineiu homiuis do nianti ciinclaruin besliarum requirrl, cnrpora excilabil? ricnlur. hominum , qui moriuntitr,

, ; \ . \ ,
n

Non cnim hominis

loco bcsliac moAbra

Kursusque ad Moysen : Ego $um Deus ham, 302 et Deus

e $ i D e u

haac,

et Deus

Jacob

Atqui non boc cst eorum

, , \ \

morluorum

Deus

, ,

qui moriunlur, ncc amplius futuri s i m t ; sed vhoTum : quorum animre quidem VIInt
7

, . \ , , , , .

in nianu ejus v i rcvitl tn Emittei faciem

; corpora auiem posl resurrectionem spiriium eovutn, et defic.ient,

visccnt. Dei quoque parens David Deum sic alloqtiilur : Auferet pulverem Spiritum lerra
1

. , *

suam reverlen*ur tuum,

. En quo paclo de coret renovabis et

poribua el sermo est. Deindc subjungit : et creabuntur, mortui .

\ " . .

),

Isaias iiem : Resurgeni qui in monumenii$ C sunt

expergisceniur

\ , \ , , , , . ' , , , \, , -

Alqui conslal nou ani-

mas, sed corpora in monumeniis collocari. Beatus quoque EzecbieJ: factum , inquil, cum ego propheiarem, debanl tuam. o*$a o$ ad ot, El vidi: ena$cebantvr, sunt etecce
ICTTB

motus; ad

et accejuncturam ad eos, $1

unumquodque oborli

ti ecce rursu$ eis pelles

sunt ei$ , Ac postca illis illo tribusafoaiiiur in libro, eviopprofulpluriEx in \ qtiiequam

et carnes circumfuscB

asccndebani

docet, qiieniadmoduni

Rpirilus, juxia alquc

. \ * . .. , , , , , ,

impcraium crat, redierunt. Prsetcrea divintis Daniel a i l : Et i j i lempore conturget liis populi latio, Michael princepi magnus, tui : el erit tempus tribulationi$, Et tit UmpoTe iilo fuerit alernam, scriptut qui stat pro -

$?*

qualis non fuit,

ex quo facta est gens tcrra,

nsque ad tempu$ illud. Et midti gilabunt, brium

jy populus

luus, qui inttnlus alii tn vitam

de hit qui dormiunt crternam.

in terrec pulvere, et alii in et jutti$ Et inleUtynles

, .

el confmionem steila

gebunl quati tplendor mi$, quati bis aulem verbis, Mulli puivere, evigilabunt, rcsurrcctioitem

firmamenli,

, ,

in svcula

et ullra fulgebunt

de hit qui dormiunl Neque eniro

perspicuun) ett, eum corporum

indicare.

, ,

dixerii, animas in lenae pulvere dormirc.

* . * Gcn. . 5. 6. Exod. , 6. Maltli. x x n , * lsa. xxvii, 9. Nyss. Deanim et resur. post mcd.
1 1

52.
1 1

Sap. , 1 . . C V , 2 9 . ibid. Ezecb. x x x v m , 7, 8 . " Dan. XIU 1-5.

30

VARIiE LECTIONES. * Rcgius 3 l i l , ot Colb. duo .

1223

S. JOANNIS DAMASCENI

122

xa\ ; ; ; Qitin etlam Dominus in sacris Evangcliis cor- porum resurrectionera aperie iradidil : Audienl , , \^ e n i m , i n q u i t , qui in monumenlit sunt, vocem Filii Dei ;et procedent qui bona fecerunt, in returrectio- , , , nem vitas : qui vero mala egerunt, m resurrectionem , . judicii \ Nemo autem menlis compos, aniinas i n ; ; ; moiiiimeniis esse aut versari uiiquam dixcril. . , \ Non vero Dotiiinus sermonelantutn, sed et operc . , corporum resurreclioiiem declaravit. Primum quando quatriduanum, jamque corruplum, et fc- , \ , \ * lcntem Lazaruin s u s f l l a v i t . Neque euim animam . , corpore orbalam, sed eorpus cum anima; ncc al- \ \ , ' erum, seU ipsuinmel quod corruptum erai, exci- . , Uvit.i Quonani etenim alioqui 'modo agnila fuis- , ; set, aul Odem invenisset niortui resurreclio, nisi \ ; ;, ex certissimis personae nolis ac proprielatii.us ea \ comprobala esset? Verum Lazarum quidem, m d i , . Vtnilatem suam demonstrarei, ac lum suae, U I H I , \ iiostrae resurrectionis fldem astruercl, ad vitam ila revocavit, u l eidem rursos essct utoriendum. . A l ipse Dominus perfeclae, nec jam morti subjectae \ * * resurreclionis auspex exstitit ac priuwiiae : eamque , . , /ob rem aiebat apostolus Paulus : 303 mortui non resurgunt, neque Chrisius resurrexit. Si aulem . "Ori , Christus non resurrexit , inani$ esl ergo fides notlra : adhuc ergo sumut in peccatis noslris Et, . * . , Quia Chritlui resurrexil prnniiite dormienlium , E t : Primogenilus ex morlui* . Ac rursus : Si credimus quod Jesus mortuus est, ei resurrexit: ila el ^ . , , Deu* eos qui dormierunl per Jesum, adducel cum :; :. . lla, inquit; queinuduiodu.ii ncmpe Cliristus rcsurrexit. Quod autem Domini resurrcclio, corporis jam " ; ; incorrupii el animae coujunciio essci (iiaiu U.tc ; , \ { rant quae fueranl difisa), biuc liquct. A i l enini : ), vaor SoMte templum hoc, et i/ tribus diebus atdificabo , illud . Quod aulera de corpore suo loquerelur, ; ;> , evangelisla leslis locuples e i l : Palpale me el w- \ . deU (aiebat discipulis suis Domiuus, dum exisli- , \ ; mabani se epiriium vidcrc) 7 1 1 1 ego ipse *um, ei > , non sum mutalus : quia spiritus carncm el os$a non (13) * , habel, ticut me videiii Itubere . El cum boc d i - . , xissel, oslendil eis manus ei lalus; caque Tlioniae \ , \ palpanda porrexit Annon Iiaec ad iidein resur- D . rcclioni corporum conciliandam suQiciunl? ;
fl S l ,e 19 % 11

Joan. , 28,29. Joan. , 39-4i. " | Cor. 17 , 13. * Juan. 11, 19. Luc. , 39. " ioau/xx,' 27.
u 18 t l

ibid. 20. Coioss. 1,18.

1 Tbcss.

VAUIiE LECTIONES. R. 2928 . Paitli nomcn deest in edil. et iit R. 2, alque in margine cod. S. l l i l . adjecluiu fuil. * iegii 1 1 0 1 1 1 1 1 1 I U iti Colb. 1 . Vcius inlerpr. lesli$ dignut fideii$simus.
r

NOTJE. (13) " , . Quia eguMum, nec $um mutatus. Sic Painmi nonnulti t t u i s t i verba recttant. Uuus milii modo occurrit Atbanasius, epist. aJ Epicl. et alibi, ubi Chrisluin discipulos ita coinpcllasse scribit, , , , \ . Nibil lale i n Bibliis nostris cxslat. Sirpe labuniur auciores, dum Scriptunc loca iiiciuuriler rcciiaut.

11225 ,

DE F I D E ORTHODOXA L I B . I V .
*, enim corruptibile hoc induere incorrupiiotMm

1226
:

*
. \

Rursus aulcm diviuus Apostoltis a i t : Opertet

mortale teminalur natur hoc induere immortalitatem $urgel tn surget turget
tk

Ac rursus : * incorrnptUne, <emtSentinain viriuU;

Seminatur

in corrupiione, in infirmitale,

in ignobilitaU,

in gloria.

, \ , () , , , , \ . " , \ , , .
14

tur corpus animale,

boc csl, crassum et marlale,

immulabile, Unpassibilc,

surgel corpu$ spirituale ,

, ,

sublil(lioc enira significat, tpiriluale, quale nimirum posl resurrectionem Domini corpus erai, cum januis clausis lran>iret), infaiigabile, oec cbo aul somno aut potu indigene. Erunt enim, inquit Dominus, sicut angeli Dei . Nec jam nuptiis aut l i berorum procreationi locus eril. A i i quippe diviu

nus Aposlolue : Nostra deeliam

un

conversaiio humiiitatis

in cmtis Dominum notlra*,

etl, Jesum,

Salvaiorem corpus corpori

exspeciamus

qui reformabit fornu fiat

ul con-

.
; "Q

ciarttaUs

tum " . Quo loco, uon

mutationem in alteram ibrmam intelligit (absitboc) verum immuiaiionein poiius ex corruptela ad i n corruplionis slatum .
t T

Simile aliquii

ab humani corporh : Quomodo mortui

produclione. resurgent

Al

! ! *0 , , \ , \ , \ , \ , , ;
; ", -

" ? Proh i n -

credulilatem! Proh demenliam ! Qui pulverem i n corpus sola volunlate mutavit : qtii exiguam materise gutlam i n ulero amplificari, variumque ac mulliplex corporis organuin eflicere j u s s i t , annon multo magis id quod fuil ac defluxit, cuin voluerit,
rursnra excitabit
1 9

? Qualive

corpore

venient ? Jn-

, . ,
, , , , , ,
9

$ipiens, si ea est obduratio lua, ut te Dei verbis fidem adhibere non sinai, operibus sallero ejus
crede : Nam tu quod seminas, priut moriatur. trilici, corput, turum , semina$, 306 aul alicuju$ sicut vult; . et unicuique non vhificalur, nisi fu ul puta dal illi proprium Et quod seminas, non corpu$,quod nudum granum, Deui aultm uminum

. ,

Contemplare itaque semina in sulcis, : - corpus . , , non secus alque in sepulcris, defossa. Quisuain , , \ - igilur radices, et calamuin, et folia, ct spicas, el sublilissimas arisias inserii? Annon ille universo ; ; 7 ; rum opifex? Annon ejus q\ii omnia fabricama esl , \ jussioTAdbuncHaquemoduro,etiam Dei voluntaieac \ . nutu, inorluorum resurrectionem fore credilo. Elenim polenlia ipsius voluniatem aeqtio graducomitatur. . 1 Cor. xv, 53. " ibid. 42-44. " Marc. xn,25. Pbilipp. , , 0, %0, 2 1 f. . N Nyss. y s e . c i l a l . ; Epip!ian. Cor. xv, 35-38. I ~ b&res. 6, 4. 1 Cor. xv, 35. " Epipb. Ancor. n 93.
16 tT 7 f i M

VARLE LECTIONES. Edita , el paulo post, . Edit. . Regii 4 . 7 Abest , in edilis.

u T

Colb. et

NOTiE.
(14) . Surgii cor- D , in tpiritualem subpus spirituaU. Resurrcclio Douiini exempluui fuit tiiilaUm transmutando , et spmtuale lotum copulando, ingrenut $1 per (* clausas; quod quidem nosirae; ut, quemadmodum januis clausis coenacu hic fieri nequit in corporibut propter cras$ilkm tf lum est ingressus, seque nibilominus palpaudum tnoUm, et quia nondum in spirituaUm coaUumnt. discipulis praebuit, binc, u l censent Palre, novo

miraculo fiiiurum s i l , ut beaiorum corpora cum manibus traclari queant, lum sublilitale donenlur, qua solida corpora penclrenl. Veluti Dominus no
$Urnon atiud corpus susciiavit, boercs. 64, n . 62, led ipsum quod P ATROL. Ga. X C I V . inquil Epiphan. erat, -

Videsis in Ancor. n. 93. A i sanctus Tbomaa, i n Supplem. quaest. 83, a r i . 6, docet, ut corpusgloriosnm, corpus aliud pervadat, altero opus esse miraculo, quod lamcn ad nutum horainie beati Dces sii concessurus. 39

1227
Judicium post rtsurreclionem

S. JOANNIS DAMASCENl
ac merces

" , operum. ftesnrgeimis itaque, animis nostris videlicet con- , , \ junctis iierum cuiii corporibus a corruplionc jam , \ e i u t i s : atqae tremendo Ghristi iribunali sistemur, * ac tum diaboltis, ipsiusquc dawiones, c l ejus bomo, \ , \ boc est Antichrislus, necnon intpii flagiliosique bo- , ", \ , roinee igni aeterno tradeutur; igni, inquam, non * (15), qui ineur noetri materia constet, scd qualem Deus " * * . 01 noVil. Quiaulem bona egerunl, fulgebunt sicul sol , cum angelts i n viia aelerna, cum Domino noatro , " , , , Jesu Gbristo , ut videant aemper ac videanlur, i n \ ' *, defectibilique iade latitia fnianlur, laudanles eum \ , cnm Patre et saocto Spiritu per infinila gjecula . ". saeculorum. Amen.
VARIJE LECTIONES.

In R. 2924 legitnr: , , , \ , \ , \ . ". 2928 , , \ , , . . . .

1

(15) . materialem, etc. Quid de natora ignis inferni Noster senserit, Prsciatione ad Dialoguin ipsius contra ManiiHreos.

dicemus in

IN TRES ORATIONES

S. JOANNIS DAMASCENI
PRO SACRIS IMAGINIBUS. 305 Quam egregiam p r o imaginibus operam Damascenus meus navaverit n e m i n e m l a t e t V i x Leoaem I s a u r u m eas evcrteadas edictoconslituisse noverat, c u m adversus i l l u r u classicum cecinit. Epistolares traclalus, i n q u i t ipsius Vilffi s c r i p t o r , ad rectce fidei alumnos misit, quibuscum amiciticB et familiaritatis vinculo junclus erat, ut et illi quoque eosdem accurale descriptos spargerenl in fideles. En tres hac i n causa editas ab eo d i s s e r t a t i o n e s : ex q u a r u m p r i o r i s e i o r d i o c o l l i g e n d u m datur, n i b i l e u m antehac adversus Leonem lenlasse, quando i l l a m ad u r b i s Regiee fideies confirmandos scripsit. Eamdem etiacu post d e c i m u m L e o o i s I s a u r i a n n u m , q u o i m p i u m e d i c t u m p r o m u l g a l u m est, atque anle cjusdem d e c i m u m lert i u m , q u o S. Germanus CP. t b r o n o dejectus est, e d i l a m fuisse p l a n u m fit ex i l l i s r e r b i s qu 10 e i o r d i i COntiaualione l e g u n t u r : ". . . . . . . Precor universum populum Dei, una cum bono rationalis gregis Christi pastore, etc. A l t e r u m vero t r a c t a l u m emtsit, c u m G e r m a n u m patriarchana Leo furens d e l r u s i s s e t ; de q u o facinore, u t de m u l t i s a l i i s c o n q u e r i t u r i b i d e m ( n u m . X I I ) Damascenu* : \ , x a l , ^, , \ \ , . Nunc quoque . Germanus, tum vita, tum doctrina refulgens, affectus piagis, in exsilium pulsus estjet cum eo plures alii episcopi et Patres quorum nomina nobis ignota sunt. N i h i l (amen de Anaslasii, quem q u i n t o decimo ab abdicato Germano d i e suffecerat Isaurus, i n t r u s i o n e suggerit : ea nempe t a r d i u s i n Oriente a u d i t a . Praeterea h tres o r a l i o nes ea conscriptfle f u e r u n t ffitate, cura abanathemate c o n t r a L e o n e m p r o n u n t f a n d o bactenus abstinerent O n e n t i s e p i s c o p i . Natn circa u t r i u s q u e o r a l i o n i s f i n e m , alialis s a n c t o r u m P a t r u m testimoniis subjungit : c , \ , " 6 \ , , . " ; * | , . Licet vos, inquit Paulu$ apostolus, vel angelus evangelizet, prater id quod accepistis... quod sequitur, tacebimus rnoao, parcentet illis yuorum conversionem speramus. Sm autem, quod Deus avertat l in opinione perversa obstinatos viderimus, tunc illud pronuntiabimus quod sequitur, m m i r u i n Anathema $it. Q u i n et hoc quoque i n ipsamet tractatus secundi ac t e r l i i i n s i n u a t serie, u b i earadem A p o Stoli sententiam sic e m o l l i t : , " :, . , , t . > & . Licct angelus, licet imperator, evangelizet vobis, prceter id quod accepxstti, awres

1229

ORATIONES PRO SACRIS I M A G I N I B U S . -

MONITUM.

1230

occludite. Eo quippe abstinucrim modo quod subdit Apostolus, Analhema sit, qxumdo emendationis sperandai locuse$4. Q u i b u s c o n f o r m i a plane sunt qu<B i n u l r i u s q u e o r a t i o n i s CpilogO Slrenue audaclerque p r o n u n t i a t : . c , , \ , ,. . . Novam fidem edoceri nonpatiemur. Natn ex Sion exibit lex et verbum Domini de Jerusalem, ut prophetico more pranuntiavitSpiriius sanctus. Nec commiUemus ut, etc. C o m r a i n a t i o n e m poenalandem secuta est, c u m a sanctro civitalis antistite p r i m u m , atque a c t e r l s d e i n c e p s O r i e n t i s episcopis frendens Leo anathematis f u l m i n e pcrculsus est, q u e m a d m o d u m testatur Theophanes aa t e r t i u r a d e c i m u m ejusdera L e o n i s a n n u m ; quando scilicet Gerraano exsulante, i n q u e t h r o n u m i p s i u s i n l r u s o Anastasio, n u l l a j a m Catnolicis L e o n i u i f u r o r i s c o m p c s c e n d i spes affulgerct. 3 0 6 p o r r o i n causa f u e r i t c u r t r a c t a t u i n r i o r i s e c u n d u m adderet, i n i p s c m e t o r a t i o n i s secund exordio a p e r i t . N i r a i r u m n o n n i h i l diilicuHatis apud quosdam p e p e r e r a l dissertatio p r i o r : adeoque n e c e s s u m h a b u i t , m o m e n l a eadem a l i a s c r i e f a c i l i o r i q u e metbodo r u r s u m p r o s e q u i . Quod ad tertiara v e r o spectat, hanc ex p r i o r i b u s magna ex parte c o n t e x u i t ; n o n paucis tamen a d d i t i s , q u i b u s susceptam sacrarum i m a g i n u m causam e x p l i c a t i o r i enarrat i o n e contra a d v e r s a r i o r u m c r i m i n a l i o n e s m e l i u s defenderet. H u r a p h r e d u s I l o d y , Anglus, i n s u i s p r o l e g o m e n i s a d C h r o n o g r a p b i a a i Joannis Malalae, i n d u b i u m v e r t i t , n a m t e r t i a ha>c o r a t i o a u c t o r i nostro t r i b u e n d a s i t , a d c u j u s calcem i n t e r veterurn t e s t i m o n i a legatur e i c e r p t u m ex H i s l o r i a ejusdem Joannis Malal, q u e m Daraasceno fuisse r e c e n t i o r e m a r b i t r a t u r . Suspicatur eam ab a l i o s e q u i o r i s tatis s c n p t a m esse et JoanniDamasceno assignatam, perinde ac varios alios de eodem argumento tractatu $ ei falso aicriptos, propter nomen twagnumauod in imaginum defensione sibi compararat. A d d i t q u e : De traclatibus istis variis et auianobis tuppetat argumenti, peculiaris contra librum prcedictwn videatur noslra d m triba de scriptoribus Grcecis variis. Quanquara u l t r o concedit, in more cum lectorum, tum / i brariorumfuisse, cum in libris testimonia aliorum congcsta reperirent, de suo siquid occurrcret adjicere et inserere. De Joannis Malalae eetate, quera ante sweuli V I I I flnem n o n s c r i psisse H o d y c o u t e n d i t , n i h i l c e r t o d e G n i r i potest, q u a u d o posterior ejus Chronographiflc pars d e s i d e r a t u r , et penitus i n t e r i i t . A l q u i n u l l u s alius supererat a l i c u j u s roomenti s c r u p u l u s , q u o v i r e r u d i t u s d e t e r r e r i posset, q u i a huncce traciaturu Daraasceno nostro ceu g e m i i n o e j u s d e m a u c t o r i assignaret; q u e m a i i o q u i n i p s i v i n d i c a n t consarcinata ex u t r o q u e p r i o r e verba et arguroenta : u b i eadem c o m r u i n a t i o analhematis r e p e t i t u r t o t i d e m q u e verbis atuue i n s c c u n d o tractatu : e x q u a i l i d e m planurn fit et o b v i u r a , faoc opus p e r i n d e ac alia d u o p r i o r a eo c o n s c r i p t u m terupore, q u o n i h i l hactenus adversus Leonem I s a u r u m et I c o n o clastasdecreverant O r i e n t i s episcopi. H i s eddc, i i r h u j u s q u o q u e o r a t i o n i s serie h o m i n e m S y r u m passlra i n d i c a r i auctorem, q u i sacra Palaestinee locafrequens i n v i s e r e t ; q u i p p e qu/e i n e i e m p l u r a affcrat quo Ecclesiam a b i r u a g i n u m c u l t u retroactis s a c u l i s n o n aboorrmsso oslcndat.
% y

Neqne vero t r e s i s t a s d u n l a x a t i n sacrarum i m a g i n u m defensionem dissertationes l u c u b r a v i t Damascenus. Legiiuus q u i p p e i n V i t a S.Stephani J u n i o r i s , q u i Constantino Copron y m o imperante m e r t y r i u m o b i i t , s a n c l u m Joannera Damascenum, n u n c c e p a t e r n i e r r o r i s et saovitiaB, q n e m a d m o d u m et i o u p e r i i , hr'dem epistolis a l i i s impugnasse, q u i b u s e n m , , , Mohamedem juniorem, Christi hostem, ac sanciorum osorem appellabat; ejusque assentatoresepiscopos, , hoc est tenebricosos potius quam cpiscopoSy necnon i d esiventrt servientes, 1^\ \ ; , ut qui ventris gratia nihil dicerent, aul agerent. I n tertia oratione n i h i l tale o c c u r r i t ; quam q u i d e m a l i o q u i s u b L e o n e Isauro scriptam perinde atque a i i i B p r i o r e s modo d e m o n stratum est. Propius a c c e d u n t q u f l e i n t r a c t a t u a l i o a d v e r s u s Constantinum C o p r o n y m u m , ejusqueconRiliabulum,Daraasceni nomineinscriptoleguntur. Verum non constatdissertitionem banc a Joanae nostro editara esse, u t suo loco ostendetar. A l i a i g i t u r i n t e r i e r i n t oportet sancli Doctoris opuscula, q u i b u s lconomachos i t e r u m atque i t e r u m Jacessivent. I n t r i b u s p o r r o o r a t i o n i b u s istis habes, Catholice lector, p u r a m et sinceram ecclesiasticm de^Christi sanctorumqae i m a g i t i i b u s venerandis disciplinsB e n a r r a t i o n e m , ct firmissimum adversus earum impugnatores prffisidium, q u o universa hcerelicorum tcla n u l l o negotio elidas. N o n n u l l a q u i d e m testimonia profert auctor ex i i s o p e r i b u s d e p r o m p l a , quae veterum a u c t o r u m Patrumque n o m i n i b u s f a l s o i n s c r i b u n t u r , atque ab e r u d i t i s hodie t a n q u a m s u p p o s i t i t i a e x p l o d u n t u r : v e r u m s u m m o v i r o c o n d o n a n d u m , q u i ea floreret a>la(e. qua t h e o l o g i c r i l b f f i a r t i s studiosi n o n e r a n t ; sed o m n i a adtnittebant et complectebantur, q u i b u s t u m sincera iides e r u d i r e t u r , t u m c t i a m C h r i s t i a n o r u m mores i n f o r m a r e n t u r . Ad h^ec n o n spurios t a n t u m m o d o l i b r o s 307 allegat Nosler, sed longe plures alios a p r o b a t i s auctoribus proiectos, q u i b u s sana de i m a g i n i b u s ententia clare satis asseritur et i n c u l c a t u r . Tres hascedissertationes GnBce p r i m u m e d i d i t Hom Nicolaus Majoranus, e t c a r d i n a l i Joanni Petro Carafae n u n c u p a v i t anno 1553, i n - 8. A d eas recensendas, paucos manuscriptos h a b u i m u s . Duos duntaxat recentiasiraa exaratos m a n u asservat bibliotheca Regia, e x e o d e m p r o r s u s exemplari descriptos, q u i b u s c u m i n o m n i b u s convenit codex alter q u i n o n i d i p r i d e m ad meas p e r v e n i t m a n u s . A t ex i l l i s p a r u m aut ferme n i h i l a d j u m e n t i p e r c e p i . Nam p r i o r e m d u n l a x a t o r a l i o n e m m u l t i s passim consulto praetermissis et l m m u l a l i s i n c o m p e n d i u m rcdactam e x h i b e n t ; dimiseisque sanctorura P a t r u m a l i o r u m q u e a u c t o r u m t e s t i m o n i i s , e o r u m loco assula fuerc, quao de variis imaginis et adorationis gcneribus oratione lertia

1231

S. JOANNIS DAMASCENI

1232

edisserit Damascenus. Quo vero auctore synopsis illa p r o d i e r i t , prorsus obscurum est. G r a culis d u d u m i n m o r e fuit ejusmodi corapendia texere, n o n sine gravi Ecclesi et r e i l i l t e r a r i dispendio. Orationis tertiffi n o n n u l l a folia r e p e r i i n Colbertmo c o d i c e n . 1539, optimffl nolffi, et q u i septingentorum a n n o r u m tatem p r a f e r t ; atque ad i H u m orationem eamdem r e censui. Ceoterum tres i l l i tractatus i n editione Romana satis accurati sunt, paucisque mendis laborant. Latinam translationem p r i m u m adornavit Godefridus T i l i r j a n n u s , Carthusiae Parisiensis monachus, ac Parisiis edidit i n - 4, anno 1555, quaB r u r s u m Antuerpi p r o d i i t anno 1556, i n 16, Versionem aliam paulo post elaboravit Petrus Franciscus Zinus, veronensis canonicus. Ac p r i o r quidem p r o h x i t a t e , i m o et assumentis additionibusque r e d u n d a t : posterior m u l t i s i n locis brevitate deflcit. nova tamen cudenda supersedendum sibi d u x i t Jacobus B i l l i u s , ac Z i n i interprelationem pree alia p r o b a v i t ; paucis duntaxat exceplis, quee i n a n n o t a t i o nibus suis emendavit. At quandoquidem, u t ahbi m o n u i t Combefisius, d u m B i l l i u s m i a o r a castigaret, graviora p r a t e r m i s i t , ex utraque translalione novam t e r t i a m c o n c i n n a r e oper p r e t i u m d u x i : n o n posthabitis tamen doctissimi v i r i emendationibus.

S. JOANNIS DAMASCENI
ORATIO APOLOGETICA PRIOR
ADVERSUS E O S ' Q U I SACRAS IMAGINES ABJICIUNT.

. quidcm decebal, indignitatis propriae con- '. acios, selernum tacere, Deoque potius peccata no- , , Stra conOteri : veruro, quandoquidem oinnia qtise * opporluno tempore geruntur, laudabilia sunt; , Ecclesiam aulem, quam super fundamentum apo- , \ etolorum et propbelarum, ipso summo angulari \ , lapide Christo Filio suo *, Deus aediiicavit, tan- , quam in maris procella, fluctibus aliis super alios , ,, assurgenlibus intuniesceiite, ab irruenle iinprobo- - rum spiriliium iropelu valido misceri jaclarique \ , \ videam; conlextara desuper Cliristi tuuicam d i - , , ' vidi, qiiam per summam audaciain scindere conali , fiint i m p i i ; ipsius derouin corpus, quod serma , Dei esl, ot antiquUus suscepta firmaiaque Iradi- , \ lio, in varias dislrahi secttones; Ucendum non , , \ censtit, nec linguam silenlii viucuio coercendam , & , lllam nuuirmn Dei aeiiteiiliam verilus, ita commi- , * c , nantis: c Si le subtraxeris, non 308pl^ebitanimae \ . > meae . E t : < Si videris gladiuui venienlem, nec ^. /, \ fratri tuo denuntiaveris, sanguiuem ejus de manu , , 6 tua requiram . Hoc igilur gravi perculsus , \ , metu, ad dicenduni appuli, nec v e r i u t i majesta t tem imperatoris aateposui. Ait quippe Dei parens ; > , David : < Loquebar da teslimoniis tuis in conc , \ *
1

Ephtt. , 19. Hebr. , 58.

Ezccb. xxxur, 8.

233

D E IMAGINIBUS O R A T I O I .
%

1234

. speclu regum, ei confundebar . Quin eliam - ob i d vebementius sum incitaiug. Enirovero ad , - subdiloe pelliciendos multum valet regia auclori , \ , - las : qiiippe cum pauci haclenus fuerinl Hli, qoi cum reges terrse regis coelestis imperio atibesse, , \ regesque legibug obnoxiog esae noverint, iniqna . ipsorum jueaa eonlempgere-. Vul 2. Hoe Uaque ceu priacipio quodam, sive fun\ , , , daroento, menti proposilo, ut nimirum eccleeia , * glica, per quam salug parilur, institniio lenenda , ^ ^^ s i l , orationi campum aperui, qtio velttii equus \ , , \' * recte fronis oblemperang, e carceribus dimiggug . , excurrerel. Yere enim, ac ullra quam dici poggit, , grave calamitogumque e i i s t i n a v i , Eccleeiam lot , \ fulgentem praerogativie, el ganctiseimorum h o n i , \ nura, majorum noslrorum ganctionibug ornalam, , , ad egena elementa converti *, illicqntf Irepidare \ , timore, ubi non est t t m o r g i tanqnam Dei veri , \ nescia, prolapsionem ad idolorum cultum gnbve , rcatur, gicque vel miaimum a perfectione desci ^ scat, ac quaei naevum quemdam durabitem, qui , '- inconcinnitate sua venuslatem omnem macwlet, , . in forroosisaimi oris medio gestet. Neque vero , , errorig parva nota est, veterem Ecclesi* digcipfr , naro, congueludiitt roboratam, convellere, majo , resque nostros qnocunque mofo damnare; quo* , rum contersationem intuenteg, imiiari ftden , oporiebai *. . 5. Primum igitur, ad voa rarba fatmrus-, on>'. , , \ C nipotentem Dominum efflagito, cui ntida aperta que guni omnia; cui pnrum ac sincerum hac i n , \ - parle humilig gengug mei propoaitajp palet, ut* , , mihi del eermonem In apertione orie, et mentis \ , mese habenas propriis manibus teneudo, eam ad seipsum trahal; quo i n conspeclu ipgiusrecio , \ (& , - iramite pergat, nec ad ea deciinet, q u sibi i n , - gpeciem vera videntur, aut eaae sinistra noveriu ' , Dehinc precor univcrsam Dei plebem, gentem , (, - sanctam, regale sacerdoliura, una cum bono ra , lionalig gregig Chriali pastore, qui summum i n , semetipso Christi gacerdoiiuiu exprimit, u l llbel, ' luin buncce meuni benevolo excipiant animo : ne , vel dignilaiem qua? i n me perexigua est, rcspi * ciant, vel verborum artem, qua egenus ego haud . galis polleo, aed aenienliaram potius vim allen , ' . dant. Non enim i n aermone, sed i n virtule consi~ stit regnum coelorum . Non vincere, sed iinpu , , . gnaue verilati opem ferre pwpositum roihi est, virtaii manum subminislranle bona voluntate. , . Quamobrero substantia veriuiig iraplorata ope, binc orationig priucipium ducam. *. * 4. Illuiu novi qui citra mendaciuro d i x i t : S09 . . * c c Dominug Deva luug, Dominiu unng egt . E i : , \ . > * Dominom Deuin luum adorabig, el illi golt ger1 T

* Psal. cxvui, 46. vi, 4.

Galat. iv, 9.

Paal. LII , 6.

Hebr. x m , 7.

' I Cor. , 5.

Beut.

VARLE LECTIONES. Billiug legcndum p u l a l : et paulo pogt emendat , pro , nec iglicjmale.

> I

'

1235

S. JOANNIS DAMASCENi

. 1236

viee' . Uera : t Non iacies libi eculplile, omneru \ . ; , , tv , \ similitudiiiem eorum quae coelo sunt eursttm, cl qtise in lerra deorsum Et : c Confundan- . * tur omneg qui adorant sculptilia Necnon : . \, c Pcreant d i i , qui non fecerunt ccelum et ler- , * \ rani " ; aliaque llloruni sirailia, quac cum olim locutus esset Deus patribus in propbeiis, novissimis , * diebus istig locutug egl nobis in unigenito, Filio , * xaV ' . * auo, per quem fecit et gscula **. Ulum novi qui a i i : c Haec esl vita seierna, ut cognoscant le go- , , luin Deum veruni, ei quem migigli Jesum Chri- , \ . , ftlum . Credo in unum Deum, unum rerum oranium principium, initio et principio carenlem, , , , \ , increatum, interitus nescium el iramortalem, , , , aHeraum el perpeluuni, incomprebensum, invigi- , , : bilera, incircuinscriplum, figura experleni : gub- , , , , \ , \ , laniiam *unain supra sub&tanliae rationeoi, Deitalem supra quain diyinam, in Iribug personis, , - 1 | Paire el Filio el Spirilu gancto : ipsi soli servio, . \ , - , ipsi soli latriae cullum adbibco. Deum unum , , \ , \ adoro, Deitalem unain, sed el Trinilaii servio , . personarum, nempe Deo Palri, et Oeo Filio incarnato, el Deo Spiritui sancto; uni tamen Deo. , , Crealura non servio poiius quam Creatori; ve- ' , \ rum ipsi Creaioii, qui instar mei creatug factus , ^) , esi, alque cilra Sui depressionem ac dejeclionem \ . ^ |" ad crcaluram descendit, u i naiurani meam cobo- \ , ^ -' nestarel, divinaeque nalurac me consorteraf faceret. , , * \ Sinuil cum regc ac Deo, corporis, ut ita loquar, * , \ purpurara adoro; non tamen quatenus indumen- . turo, neque u i quarlain personam, sed ut quae pa- ' , ' riier exaigiat Deus, idemque absque iinmutalione. , , \ . facta fuerit^cuai eo, quod eam inunxil. Non enira , * ,nalura carnis i n Dcilatem evasil; sed quemadmo- ' . dum Yerbum manens id quod erat, sine conver- (&, , eione caro faclum c s l ; sic quoque caro Verbuin , ' ' , facla esl, non aniiltcng id quod e s l ; quin potius . idem ciim Verbo secundum byposlasim effecla. , * . Quamobrem invisibilis Dei imaginem eflbrmare , , non dubtio, nou qua invigibilig csi, sed qua pro- \ ;
u 1 t

pier iios carni et sanguioi pariicipando facluseat visibilis. lmagine non Dcitalem, aed conspedaai carnem exprinio. Nam si simulacmro animaa effingi non polest, quanlo minus Dci ipsius, qni animae, u l materiae expers essel, imperlivit! 5. A t , inquiunt, Deus per Moyxera legislatoreia '. ', \ , & a i l : c Doiniuum Deum tuum adorabis, et ipsi suli , eervies. ltctuque: Non faciee omnem simililudi- ^ \ , * nein quorumcunque eorum, quae in coelo, el quae , , ) in lerra sunt. . Erranl i l l i profecto, fratres, qui nescienleg \, ol Scripluraa, liileraiti quoque occidere, Spiritum , , vivificare non norunt . Quos gic ego jure poggiro * affari : Ipse qui vos i d docuil, illud etiam quod . * aequitiir edoceat. Disce quonam sensu id legialalor , \ . ] iniorprctalur, i n hunc fcre inodum i n Deutero-
u , e

Deut. , 15. Exod. , 5. Uebr. , 14. " I I Cor. , 6.

11

Psal. xcvi, 7.

" Jerem. , 17. Hebr. , 1.

Joan. x f i i , 1

MOTiE.

C) Interprcs, omisit ; E l :c Non babebis deog alieuos. (Exod. xx, 3.)

DE I M A G I N I B U S O R A T I O I . 1238 ' c \ nomlo loquens : c locutus cst Dominus ad yoe * de medio ignis. Vocem verborum vos audistis e i , , * . \ similitudinem non vidistis, sed vocem tan' * \ tum . Ac paulo post: c El servate valde animas , Yestras, quia similiiudinem non vidistis, in die , 310 <J locutas est Dominus ad vos i n Horeb, in , \ monle de medio ignis : nequando conira legem , , agaiis, faciatisqtte vobis sculptile simulacruni, omnem imaginem, siraiiiludinem roasculi et fe , \ , miiia?, similitudinem omnis jumenti, quod est su, \ . \ * per lerram, slmilitudinem omnis voluCris pen , \ , n a i s , elc. Et paucis interjectis : E l ne forte elevatis oculis ad coelum, et solem ei lunam i n , \ , \ tuitus, et astra, omncmque coeli ornatum, errore , , , deceptus, adores ca, et servias ipsis > . -'. *0$, , - 6. Ccrnis hoc unura consilium eese, ne scilieet crealur* potius, quara Greaiori serviaimis, neve , , * pracler ipsuin cuiquam scrvilem culium offeramus? ; Idcirco enim ubique adoralioni lalriam jungit. Rursum quippe ait : c Non erunt libi dii aliqui . , . praeter mc. Non facies libi sculptile, neque ullam similitudinem : non adorabis ea, ncque servies , , , ipsis; quoniam ego Dominus Deus vesler Et * , 0 ilerum : c Aras, inquit, eorum subverteiis, ct sta . \ * c luag eorum confringelis, et lucos eorum succi, \ , \ , \ detis, et sculplilia deorum ipsorura igne comburclis. Deum enim alterum non aderabitis. > Et . posl pauca : c E i deos, inquit, conQatiles non pq>. \ ' c \ facies tibi . .
1 l T ua t s ei , f

1237

'. $, , - ^ , \ , , \ , \ ; c , \, \ , t , , , , , \ , . '. ' , * , , , , \ , , \ ) , \ D , , , , \ , . , \, . \ ! ; ; , , \ ; ; ;

1 0 f t

7. Annon vides quod idololatrias fugiendaegraiia imagines efformari probtbeat; qoippe cum in prU mis fleri non possit, ut effigies Dei expriiualur, qui nec quaniitatem babet, nec circumscribi, nec perspici potest? f Neqae enim formam, inquh, ipsius perspexistis > Quemadmodum eliam Paulus i n medio slans Areopagl, a i t : c Genus ergo cum eimus Dei, non debemus icslimare auro el argenio, aut lapidi sculpturae artis, et cogitationis liotninis divinum csse simile S. Judasis quidem, quoniam ad idola colenda propensiores eraut, bacc injuncta fuerunt. Nos aulem, quibus, ut cum Tbeologo loquar datuno est, ut, evitato supersiilionis errore, ct agnita veritate, cum Dco pure versemur, eique soli ser perfeclas divinae scientiae divitias assequamur, ac infanliae aelale Iransacta in viruni perfecluro occurrarous *\ non sumue amplius sub paedagogo", quippe qui discerncndi facultalem et habilura conseculi, illud sciamus quid imaginc exprimi possit, quidve delineare non liceat. Ait cnim : c Nec forroam ipsius vidislis. Prob sapientiara legUlatoris! quod visibile non est, quanam effingalur imagine? Quiuam ejus efforraetur efligics, quod nec conjcclari possit ? Qua ralionc
n l e s

Deui. v, 8 " Dcut. , 1*. ibid. 45-17. * ibid. 19. 17. Deut. , 12. " Acl. xvn, 29. Grcg. Naz. oral. 59. VARfiE LEGTIONES.

" Deul. x u , 5. Ephes. iv, 15.

Exod. xxxiv, " Gafal. , 25.

* > Mss. . Sic Zinus Dominut ad nos. At in Deutcronomio lcgilur ad vos, .

vJtitt-Si

<><
L t

^ f f M

jrJ'J<

r*

1239

"

"

'

6/jOANNISDAllASCENI

1240

dciineelur, quod quaniilate, niole, et lcrmino ca- ; , ^ r e t ! Quomodo illius, quod foruiae est expers, , lorroa adumbrabitur ? Quibusnam landcm, qui * \ , corporeus non est, coloribua describelur ? Quid \ , igilur myslerii bis in locia indicalur? Islud dubio ^^' ,.0 ' \ , \ procul, ut, cum eum qul incorporeus cst, pro- pier te bominero facturo conspexeris, tum humanae , , illius forrnae similUudinem exprimas : cum is qui cerni non polesl, carne conspicuum se praebuerit, , \ , lum imagiuem ipsius facias : cuin ille qui in , \ forma Dei exsislens propter naturae suae excel- . lentiam, el corpore, el figuia, et quaiitilalc, et , , qualilate, ct uiagnitudine vacat, foriua servi sus- , cepia, ad quanlitaicm gualitatemque scse cou- , , traxerit, accorporis figuram indueril * , lunc cum , , 3 1 1 in tabellisexprime, et conspiciendura praibe, , ' qui conspici voluit. Inexplicabilem ipsius demis- , , , , * , sioncm exara, ortum ex Virgine, bapiismum i n , \ . , * Jordane, Iransfiguraiiouem i n monte Tbabor; cruciatua et mortem, quae immortalitatem nobis . ; conciliarunt; ree admirandag, carnis ministerio, , , sed divina virlute patratas, qua? divinam ipsius , , \ naturam promebant; crucem illam salularem, se- | pulturam, resurreclioiiero, in calos ascensum; , \ , haec omnia tum verbis, tum colorihus describe. \ * , * Nibil prorsus vereare, nihil meluas, adorationum * , IV novi discrimina. Adoravit Abrabam lilios Em- \ , ' .- , inor , hoiuines impius, et ignoraliouis Dei , \ - | morbo laboranles, cum in sepulcri possessio- nem spcluncam duplicem emil. Adoravit Jacob fratrem suum Esau, et Pbaraonem viruni iEgyptium : quin eiiam fasiigium virgse ndoravil quidem, nec tamen lairiae culturo eidem exbibuit. Adoraverunt Jesus Nave Glius, et Daniel angelum Dei : at latriac cultum neutiquam illt impenderunt. Alia quippe adoralio est, qua lalria? servilisque cultue exhibetur, el alia, qua honoris gratia bomines in dignitale quadam conslituios rarour. '. '* \ >., 9. Caeicrum quando de imagine ac de adoraiionc C insiituius esl sermo, agedum, quidnam utraque sit , \ . ! diligentiua expendamus. Imago itaque est simili,, tudo exemplar ita expriuoens, u l aiiqua tainen ralione ab eo diflerat. Neque enim imago exem- . plari in omoibus similis est. Yiva igitur, naturalis, . , \ ac nulla re dissirailis imago Dei invisibilis est ipse , , FUius , qui in seipso Patrem geril, ac per omnia , ^ idcm cura illo est, praeicr id unum, qnod ab illo , tanquam sua causa sil. Naturalis euim causa Pater . , * , cst : ex causa vero proficiscitur Filius. Nam ex . , Filio Paier non est, sed Filius cx Palre. Ex ipso . , \ * siquidcm (tametsi posterior illo non sit) babct ut \ . sil id quod est Patcr qui ipsum genuit. '. \ \ \ > 40. Sunt ilem in Dco imagines et exempla rcrum ab ipso producendarum, ncmpe consilium D * , , ipsius aeternum, quod eodem semper sese habet , \ . ' modo. Immulabilis siquidem omnino Deus est, , in quo nulla esl transinulatio, aut vicissitudinis , . obumbralio Uas porro imagines, ct hxc exem- \ , pla, prafinitiones appcllal sauclus Dionysius " , , ,
1 ; a i ;

" Philipp. , 6. ibid. Joio filios Helh. Gen. xxiu, 7. Vid. Acl. v i i , !Q I , 47. Cap.5 De div. fiom. Dam. lib. De fidc orlh. cap. 10.
10 81

*,

11

Coloss. i , 2 .

Jac.

1241

DEIMAGINIBUS ORATIOI.

1243

rerum divinarum peritissinius, quique ea quae Dei sunt, afflame juvanteque Deo, conlemplatus esU Enimvero in Dei consilio omnia ab ipso praefinita, atqoe indeficienter futura, priusquam tiereul, baud aliter expressa erant, ac si quis doroum sediflcare cupiens, menle prius imaginem figuramve ejug efllngat. ta\ i l . Rureum imagines sunt visibilia illa, quaeres , , invisibiles atque experteg Ggurae corporeig forrais . , exprimuni, quo subobscure saftem percipiantur. , Nam divina Scriptura Deum et angelos circum . " vestit figuris; bujusque rei causam docet divinug , \ ille v j r ^ j Enimvero quod meriio atlribulae gunl , figurae illis quae figura carent, quodque assignal formae iis qaae nullam formara adiniliuiil, non ' , , \ modo banc qflispiam atluleril causaro, qnod ille \ . aese nobis accommodaverit, qui sine medio quodam , - ad rerum intelleciualium considerationero perve , \ \ - nire non valemus, indigemusque, ut per ea quae , nobis familiaria coguataque sunt, sursum atlolla , \ mur. Si igitur capacitalig noslrae 312 habila , , ralione, divinus sermo id omne conferi nobig quo ; aliius subvthamur, ac rebus simplicissimis et , forma carentibus formas quasdam atlribuit; cur , \ ^ ^ eorum, quse suapie nalura forinis praediia sunt, " . \ \ ^^" t p t j - quorumque tenemur desiderio, verum quia pra> ^ , scntia non sunt, ea videre non poseuinus, non , * \ efftagantur imagines? Per sensum enim spccies - quatdam in anleriori cerebri veulriculo formalur, . atque ad judicandi facullalem iransmissa, in rae C moriae landem ibesauro recondilur. Ait quippe , , - Gregoriug Tbeologus " , quod mens, lauielsi mul ' , \ , \ ium laboret u i res corporeas iransilial, id tamen , \ , \ - assequi non valel : quin invisibilia Dei a crealura , , \ * mundi per ea quae facta sunt inicllecla conspiciun * 0 , , . tur ' . Videmus siquidem in creaiis rebus imagincs, qiue subobacure nobis revelationes divinag iudicanl, ut cum dicimus Triniialcni supremam, per solem, lucem et radium; aut per menteni, verbuui et spirilum, quae ia nobis gunl; aut per rosa? planiam, Qorera et odorem significari. '. , 12. Ad baec, iuiago dicilur fulurorum, quae aeni , gmatice ea qua? futura sunt, adumbrat; ut arca, * , virga et urna, bealam Virginem ac Dciparam ; u l , \ * , serpens (aeneus), eum qui serpentis malorum om . nium auclorU morsum in cruce sanavit; ut deni , \ , \ , que mare, aqua et nubes baptismi spirilum degi . gnabanl . \ , , 13. Praelerea, rerum gesiarum imago dicilur , , , illud quod vel in rei alicujus stupendae, vel in , , bonoris, aut ignoroinia?, aut virlutis recordationem , , conslituitur, ad posieroruro, qui id conspexerinl, . , ** u t i l i u t e m ; quo nempe tum roala fugiamus, tum , \ - viriuies asoiulemur el prosequaraur. Atque ejus, \ - modi imago duplex est; lum qua? per sermoDem in , librie exaralur; queoiadmodum Bcug legem Ubuu c n , %

. ^ * , * , .

Dion. De ccel. hier. cap. I .

orat. 2 De thtoloqia.

Rom. i , 20.

" I Cor. x, 1,2.

VARLE LECTIONES.
e

Mss. \ .

9 .

1243 S. JOANNIS DAMASCENI Htt lis insculpstl , ac viroruro, quos cbaros habail, , \ . * vitam liiteria mandari pnecepit; tum quae per \ , sensibilem consideraliooera prasterita revocat * ut . , \ cum in perenne moninientum urnam, Yirgamque . * in arca reponi jussit. Sic nunc etiam illorum qui ante exgtiterunl,, l u m imagines, tum virtuieg , describimus. A u l igilur omne genus iroaginuin \ . tolle, atque adveraus eura, qui Ulas fleri praecepii, , .
M

legesstatue, aul gingulag juxla rationero ac modum unicuique convenicnlem suscipe. Gum itaque imaginum varia exposueriraug genera, reliquum eet ut de adoraiione verba faciatnug. U . Adoralio esl obeequii ac reverentiae signuro : to\ \ atque hujus varioa modos novimus. Prior ea est, * quam per latriam Deo soli suapte nalura adorando , , extaibemus. Hanc gequitur aliera, quam propler . , ipsuramet Deum qui nalura solus adorandus est, amicis ipsius ac famulis praestamus; ut cum Jeaus , Nave filius, et Daniel angeltim adoraverunt : vel ,\ , locis Dei prasentia sacris; sicuti David a i t : Adcfc- , reraus in loco, ubi steterunt pedea ejus **; vel * \ rebus ipsi consecratis; ut omnie Israel labernaculo , ]} , \ procidebat, ac in circuitu Hierosolymilani tcmpli , stanies, vultibusque ad ipeum versis ad hunc usque \ diem adorant: vel principibus ab ipso creatis; ut \ ) ' , Jacob, tum Esau fratrem guum*, Deo ila volente, , primogenilum, tum Pbaraonem conslitutum a Deo , \ principem adoravit; ilemque 313 Josephum * \ , . ipsiusmet fralres. Novi quoque honoris mului \ gratia adoralionem adbiberi , qaalem Abraham , . * fliliis Emmor c x h i b u i t A u t ergo omnem aufer ado- , , ralionem, aut omnem adroitte cum debita tareen C \ , raiione ac modo. '. ; , 15. A l vero mibi dicas v e l i m : nonne Deue onus Dcus esi? Deos equidem, inquies, ut reor, unus , \ , . esl qui legem sanxit. Quid ? Contraria ganxil? Nam ; exlra creataruro reruro numerum non sunt Cheru- . bim . Eccur ergo bomhium manu fabrefaciig , ; Clierubim obnmbrari propiliatorium jubet? Annon * , , \ quia Dei, ulpote qtii nullalenus circumscribi nec , , repraesentari poiest, imago ulla ileri nequil, nec . cujuspiam quasi Deus sit, ne Ialriae cultus lanquam , , \ Deo crealurae attribuatur. ldcirco Ghernbim, quia , circumscripta sunt, dmnoque solio ministroriim , more assistunt, imagines confici raandai, qua3 fa. mulomm gcrentes babitum propitiatorium obum , . brent. Quid arcam, quid urnam, quidve propitialo- D , , , riuro fuisse aisT Annon hominum manibus fabri- ; ; caia**? Nunquid non opcra manuum bominunc? , , ; Nonne ex vili, ut ipse loqui amas, materia con- ; \ ; etructa gunl? Quid vero lotum ubernaculum ? ; \ nonne imago ? nonne utnbra atque cxemplum crat? * -' Quocirca divinus Apostokis ait de legis antiquae sa- * cerdolibus edisserens : c Qui cxemplari et umbrae , deserviunt coelestium; eicut responsom est Moysi, . * , \, dum congummaturuseraUabernaculam :Videen!m, . ' inquii, omuia facilo gecunduiu exemplar quod libi , * * \ ogtengum est in monte * . > Quanquaro ne lex qni- * fi M M

* Exod. , 4 8 . ; Hcbr. , 4. Pgal.cxxxi, 7. * Gen. , . " G c n . XLVH, 7 , 7. Exod. xxv, 18. " P s a l , cxm, 4 ; Hebr. , 11. Hcbr. v u i , 5,
M

Gen.

:'>

'

. ; ^ '

'

- tJXx^

1245

'

DE IMAGINIBUS ORATIO 1. " ~

V :

1246 < U

dem imago erat, sed imaginispoiiusadunibratio, ut idem ait Apostolus : c Umbram babens l e i futurorum bonorura, non ipsam imaginem rerum . > Quare si lex q u imagines prohibei fteri, imaginis flgura e s l ; quid jam dicemus? At si tabernactiluoi umbra esl, et figura figurae, cur lex imagines non pingi jubeat? Yeruni haec non Ua sebabent; non profecto : sed suum unicuique rei lempus esl '. , \ 16. Quapropter Deumolim, ut corporis ac Dgurae , . \ experiem, imago nulla referebai*. Nunc vero , ', posleaquam i n carne visus esi Deus, ct cum honii . -g, nibus conversalus est * , qua parle conspiciendum , ' se praebuit, Dei imaginem efformo. Non maleriam, , \ , sed niaterix auclorem adoro; qui propler me ma * , * leria factus est, ct in materia babitare voluit, quo , 6V per materiam salulem roeam operareiur: nec ma lertam, per quam salus paria mibi est, coleredesi , ; \ nam : non tamen u l ipsam tanquam Deum colam , , ' quod Deus avcrtat. Quomodo enim Deus sit, id , \ quod ex nihiloorlum est? Quanquaua alioqui ipsum ? , Dei corpus Deus est ob unionem secundum by \ , , . postasira, cum sine deniulaiione illud factum sit, , ' , ' a quo inunctum fuit, idque permanserit, quod , suapte natura e r a i ; nempc caro animala anima . " , inente ralioneque praedita; qua quidem tuilium ' ; " babuit, ac neutiquam increata esl. Kesiduam vero \ ; ' ; maleriam, quae ad saluiem raeam conlulii, colo ac \ ^, veneror; quippe quam eflicacitate implevil el gra, ; tia. Annon materia erat, lignum crucis fortunalissimum iilud bealissimumque a cunclis praedican , \ ; , ^ duni? Nonne materia,mons sanctus ac vencrandus, illeCalvariaelocus?Nunqutd maleria non est alroa ; " , * 6 , \ yitalisquc illa peira; sanclum, inquam, 314 numenlum, nostrae fons rcsurrectionis? Annon , ; " maieria, tum alramentum, tum sanclissimus Evan ; geliorum iiber ? Annon quoque maieria est, mensa , viviQca, quae panem v i t nobis eubministrat? \ , \ Nonne qiateria, aurum ei argentum, et quibus cruces, c l d i s c i , calicesque conGciuntur? Quin , \ I . ' etiam, quod omnibus islis antccellit, nunquid ma! . , lerianon sunt, corpns ac sanguia Cbrisli ? Horum I omnium cultum adoraiionemque e inedio t o l l e : aul ecclcsiasticis institutis obtemperans, sine, u l , , ' ; , Dei etr corum, qui amicorum Dei sanctissimo nomine decoranlur, atque adeo divini Spiritus gratia \ 0 , . - ^ sunt obumbrati, imagines adorenlur. Nibii maleriae , \ , & - detrahas; neque enim contemptu digna esl. Nihil , * \ aiquideno, quod factum a Deo sil, aspernabile fuerit. , ' Hoc Manichaeoruro opinionem sapil. Illud duntaxat ", . contemplibileesl, quod Deura non habel auctorem, , , \ , sed libero volunlatis nootu ac propensione ab eo , \ - quori^ natiine consentaneum est, io i d qood ett , \ , \ - prxter naloram, a nobis cst excogilatum. Atqui id aliud non est praeter peccatum ? Quod si propter , \ , , \ , \ , \ - legis pra?ceptom ignominia afflcis imagines, atque , \ , eo quod materia constenl, illaa Ocri prohibes, vtde quid Scrfpiura d i c a t : c Et locutoa cst Dominas \ ,
m 4 e

, - . , \ , ; , \ , ; ; * , * \ .

llebr. , I . " Eccli. , 1.

1 Tira, 3, iC. " Barucb m , 58.

1247

S. JOANNIS DAMASCENl

Vocavi ex nomine Beseleel filium Hor de \ , \ dicens ', tribu Juda, et implevi eum Spiritu Dei, sapientia, , et intelligenlia, in omni opere ad cxcogilandum, , \ * t t l fabrcfaciendum, eioperaudum aurum, et argenlum, et s , et byacinlbum, el purpuram, el cocci- > 0 , * nuni nelum, byssumque retorlum, ei lapidaria ad * . opera, ei fabrilia in lignis, ad elaboranda opera , omnia. Ego dedi eum, ei Eliab filium Acbisamach detribu Dan : et omni intelligenli corde dedi - , , , , , . , , lelligeniiam, el facient omnia quae prsecepi tibi. ,\ , \ Et rursum : c Locuius est Moyses ad universam cungregationem filiorum lsracl : Audile hoc ver- , \ , , {\ , bum, quod praecepil Dominus dicens : Sumile a vobis ipsis separaiam oblalionein Domino. Omnis ^ \ , \ , \ , \ qui corde susceperit, afleral primilias Domino; aurum, argenlum, a?s, hyacinlbuni, purpiiram, coccinum duplex tortum, et byssum relortum, et pilos caprartim, pellesque arieium rubricatas, et pclles liyacintbiuas, el ligna imputribilia, et oleum unciionis, el tbyiniama compositionis, et lapides sardios, ei lapides tn caelaturam, ad superbumerale, el ad tunicam lalarera. Quisquis vestrum sapiens esl corde, veniat, et faciat quae Dominus impcrav i t ; labcrnaculum , etc. En profecio materiam prcliosam, etiamsi vilis habeaiur a vobis. Ecquid enim capraruui pilis ac coloribus contemptibilius sit ? Nonne coccinum, el purpura, byacinlbusque colores suniT Ecce demum, lum opera manuum hominum, lum Cherubim effigies. Quonam paclo sub legis oblenlu ea fieri probibeas, quoe ut lierent
11

. \ , , / \ . , * . , ; , , \ ; \ , \ . , ; , , . ' c , , . , , , . lcx ipsa praecepit? Si propter iegem imaginibus inlerdicis, jatn satage ut Sabbaium circunicisioqo* servcnlur. Ast illud scito c quod si legem observelis, Chrislus nihil vobis proderit. Qui i n lege jusiiflcainini, a gralia excidislist*. Deum olim Israel noo videbat : nos autem revelala facie gloriam Dei spcculamur

17. Ejus porro formam sensibili eipressara 315 C ' \ modoomni i n loco slatuimus, ac per eam sensuuin , \ * , * * priraum sanctiflcamus (inter sensus enim primae tenel visus), queniadmodum et per sermoncs audi- , * * tum. Imago siquidein monimenlum quoddam est: , ' \ * ac quidquid liber est iis qui litteras didiccrunt, lioc imago est illiileratis et rudibus: el quod auditui , * praestal oraiio, boc visui confert imago : per men- . , \ teiii vcro ipsi conjungimur. ldcirco jussit Deus, \ , \ , u l cx lignis quae non putrescunl, arca fieret, i n \ (, \ , lusque el extra auro vesliretur, alque i n ea tabuke , ponercntur, virga quoque et urna, i n qua, ad rerum geslarum memoriam, fulurarumque adumbra- . tiouem, manna recondebaiur. Haec porro iraaginee, , ; , praconesque sonoros fuisse quis inflcias ierit ? Ne , & , * que vero a lateribus tabernaculi, sed in lolius populi conspeclu proponebantur, quo eadcm suspi- cicntes, Deo qui per ipsa operabaiur, adoralionero . , * ac latriae cultum offerrent. Quod autem latriae , \ cultam bis ipsis non exhibereut, perspicuuin est; . *ed per ea, prodigiorum memores, ipsorum aucto, , * reni Deura adorabant. CoromonUionis quippe gratia propositae erant imagines, non tanquain d i i , scd . ut divinorum operuin admonitriccs cssent. Exod. xxxi, 1-6. Exod. xxxv, 4-11. " Galal. v, 2-4. 11 . , 18.
( 1 1

12

DE

I H A G I N I B U S ORATIO T.

'

1S50

'. - , xa\ \ c " , , , , \ , . \ , , $ , , , \ ' , \ , . * ^ , \ .

1

18. Jussit quoque Dcus, ut duodecim e Jordaae lapides sumerenlur, rationemque subdit diceos : c Quando interrogaverit le filius tuue, quid sibi volunt isti lapides, narra, quumodo divino nutu defecerit aqua Jordanis, et iransierit arca Domini, omnisque populus Cur igitur salutares Cbrigli Dei cruciatus ei rairaculaimaginibus nonexpriniamus?utcum ex mc quaesiefil Clius meus,respondeani, Deutn Verbum factuni esse bominem, aique peripsum non Israelem modo Jordanem transiisse, sed et omnem prorsus naturam ad pristinam rediisse felicilatem; per quem naiura noslra ab infimis lerra partibus, supcr omnem principatuin evccta est, et i n ipsoniel palerno solio consedit.

\ , \ - 19. Ast, iuquiunt, salis tibi fucril Clirisli vcl , . " mairis ejus Deiparse imaginem conficerc. reui ! ^ - absurdam! Te ipse ergo sancloruin iuimicum . , profileris. Nam si brisli quidem imaginem pingis, , \ nequaquaoi vero sanctorum, plane non imagines , . prorsus prohibes, scd sanclis potius euum denegas honorem. Cbrisli siquidem, quia gloria ornaius , '> , , , , , est, imagines fieri conccdis; saiiclorum veroquasi , ,) alieni sinl a gloria, cffigiem respuis, mendaccmque Yerilalem declaras, ubi ait : Yivo ego, dicil Do , ' . \ " , minue, nisi glorificanles me g l o r i f i c c m E i d i . , \ vinus Apostolus : f Itaque jain non es servus, sed , * f , \ filius. Si aulem fllius,clbaeres Dei perCbrisluni . > El : c Si compatimur, ut et conglorilicemur . Non adversus imagines, sed adversus sanclos bellum , . \ , - moves. Ait eniin Joannes Theotogus, qui supra pectus Domini recubuit, quod similesei e r i m u s " . . " \ , , , , \ Sicut enim id quod igni jungilur, DOU natura, scd conjunctionc, et exusiioue, et commuuicaliooe fil , \ \ . , ' ignis, idem quoque dico de carne incarnali Filii , - Dei. Ula siquidem per hypostalicam comiuunioneiii* divinae naturae cilra convergionem evasil Deus, non " , quod divina quadam efOcacicate inuncia fueril, * , , . "" *, \ 0\ , , \, velut unusquisque prophetarum, quin poiius pemn . > \ genlis lolius praesenlia. Quod porro sancti d i i , , quoque sinl, 316 docet Scriptura. c Deus, i n . \ - quit, sletil i u synagoga deorum " . > Deusin medio deorum stal unicuique pro meriiis disiribuens, , \ quemadmodum locum bunc divinus Gregoriu , \ , \ D exposuil . Sancli enim, dum viverent repleti , \ , \ - eranl Spirilu sancto, el postquam decesserunl, , ' , \ Spirilus sancli gralia illorum seraper tum aoiuiie . adest, lum corporibus in sepulcrig, quin et. ipsoruni figuris ac sanclis imaginibus, non quidem secundura eubgtanliaro suam, sed per graliam el efficienliam. 20. Jam vero templum quod Deus Davidi per '.' 6*\ , \ fllium ejus aedificandum sibi fuerat pollicilus, paranduroque sibi in locum quietis, id cxsiruens , ,
!

Josue , 8, 2 1 . JT Rcs. , 30. L X X X I , 1. Greg. Naz.orat. 40

e% M M

Galat. , 7.

" Boro. v i u , 17.

I Joan. m , 2.

Psal.

VAUliE LECTIONES.
( d

SuperDua est vox , qua ablaia sensus obviuseet, quem recie Zinas secutus est.

l i 5 1

S. JOANNIS DAMASCENl

Salomon Cherabim quoqne fabricavil, u t referl , . , Regnorum liber " : Cberubim etiam vestivit auro, \ omneeque parietes in c i r c u i t u ; quibus et cselatos * , * insculpeit Chembim, el palmas intus et foris (non , , , dixit a lateribus, eed,in circuitu), boves preierea, lconcsque et malogranata. Annon igitur multo tao- ^. ; norificentius fuerit sanctorum figuris omnes domus , ; & Dei parieles ornare, quam ai.imani.um ei arborum? * c ; Obinam est lex ita prsecipiens: c Ne feceris omnem g.mil.ludinem ? Aiiamen Salomon, qui sapien- , , , , tiae efflavium accepit, dum coeli conderel imagincm, Cherubim, et leonum, bonmque imagines fecii, " . & , tamelsi hoc ficri lex prohiberet. Quod si non modo , Cbrisli, verum eliam sanclorum pingimus iroagines, annonhoc per omnem modum religiosius c s l ; quippe cum ilbe Spirilus sancti donis affluant? Nam sicul lunc populusel iemplum sanguine el cinere Vitulae mundabantur, ita et nunc sanguine Cbrisli, qui tesiimonium reddidit sub Ponlio Pilalo, seque tiiarlyrum primilias obtulit : itemque sanclorum sanguine, supra quos aedificata esl Ecclesia. Ac lunc quidem rerum ratione carenlium formis et figuris Dei temploro ornabatur; nunc vero sanctorum imaginibus, qui seipsos animaia ac rationabilia Dei templa constituerunt. 2 1 . Quocirca Chrislum regem et Dorainum oculis ilasubjiciraa8 ,ut nec suo spolienius ipsum exercilu. Nam exerciius Domini sunt sancli. Exercitum suum dimiUal prius imperator lcrrenus, quain regem suumac Dominum epoliare audeai. Purpuram dc- Q ponat, tum eorum qui cum tyranno strenue conflixer u n i , afleclibuaque suis imperarunt, venerationera adiinat. Si enim baeredes Dei, cobaeredes profecio G h r i s l i , necnon Dei gloriae ac regtii consories snnl foluri, ulpoie qui passionibus Cbristi communicaveruiU. Quid velat quoroinus amici Ghrisli, ipsius in terra gloriae participes fiant ? c Non dicam vos servos, inqait Deus % sed amicos. Vos amici mei estis > Hisne tandem suum negabimus honorem, quem concessil ipsis Ecclesia? audacem manum I lemerariam mentem, quae cum Oco contendit, ejusquejussisadversatur! Tu qui imaginem adorare renuis, neDei quidero Filium colueris, qui vivens imago est Dei invisibilis , invariabi
M

, \ 1\ *; " , , \ , , , \ , , ' . , , \ .

'. -'> , . -'" . , . '* , \ , \ . , , , \ \ ; * , * . , ; " ! , , ! , , I; , ;

-'"4f

lisque cbaracter". Imaginem Ghristi adoro, proul Deus est incarnatus : Deiparae item oronium Dominae, ut quae iacarnati Dei Maler est : sanctorum quoque qui amici Dei sunt, quique ad sanguinis etTusionem usque peccato restiteriint, et sanguinem pro Chrislo fundenles, ipsum imiiaii sunt, qui proprium sanguiuem ipsorum causa prior effudcrat; 317 eorum demum qui Gbrisii prementes vcsiigia, ad ea vitara suam insiitucrutil. Horum pioeclare gesla cruciatusque picturis expressa, ob oculos meos pono, per quae sanctus evado, alque imitandi sludio inardesco. Nam qui iraagini ba! Reg. , 25, 29. m. i , 15; Hebr. , 5.

. , * , * , , , * ' , \ , ' , . , \ ' i b i d . 13.

w

Deut. , 16. > Rom. , 17. * Joan, , 15.

Ce-

*--p*..l

,.

1253

DE IMAGINIBUS ORATIO L

1254

, beiur honor, ad eum refcrlur, cujus esl imagot . ' inquit Basiliug . Si lempla ganctig exstruis, eo , , * rum quoque tropaea erige. Nullum olim cujusvia . , - borainura nomine lemplum erigebaiur, neque mors , . justorum ulla feslWitalecelebrabalur: quin plange . batur poliug. Qui moriuum teiigiseel, is immun, ' . dus habebalur, el si vel ipsum Moysem . NUIM; " \ auleni ganclorum inemorias fesiivie proeequimur , , \ bonoribug. Jacob moriuum planxerunt " : obilog * , , , - vero Slephani soleroni apud nos concursu celebria . ' esl. Aut igiiar soleroncs sanctorum niemoriag . \ praier veieris legis pragcriptum receplas tolle, , - aut illoruin imagines, quas contra legis tenoreoi . ' , confectas asseris, haberi permitle. Verum fleri , \ nequaquam polest, u i sanctorura memoriae cele , \ - briiale gua careant : quippe quas sanctus aposlo , lorum dmnorumque Pairum chorus gi praci , \ piat. Nam ex quo Deus Yerbum facius est caro, ^ . \ ' assimilalus nobig per omnia, excepto peccato, e l , \ , , cilra confus.onem natura? nogtrae commislug est, , \ - propler mutuam ulriugque, dmnitatig gcilicet , bumamlaL.sque, circuiiiinceggionem, assumpiam ' * \ , \ - carnem gine conversione Deum effecit, jarn tum ' * \ ' reipga i n ganctos evagimus. Ex quo iiem Dei Fi $, ' ; - littg et Deug, cum nulli gecundoro Deiialem per ;, , pegsioni obnoxiue egget, assampla carne passug , \ , - egl, nogirumque eolvic debitum, condignum plano , - ac vere miraudum redcmpiionig profundeng pro , . uobig pretium (sanguis quippe Filii placando Pa ' , t r i fuii idoneug, ac reverentia dignug), vera liber , . tate donati gumug. Ex quo rurgum ad inferoa , . deacendeng, vinclig pridem animabus, ceu capli , ' vis liberlatem, alque visum ca?cis a n n u n l i a v i l , > . , et praestantissima virlule gtia fortcni alligans * , , \ resurrexit, carncmquc nosiram quam aggumpge > * . rat, incorrupiioue doiavit, jam nos quoqtie inco , lumilaiem a corruptione indcpli guimig.% Ex quo , ' , denique per aquam et gpiritum gumng generali, , - adopiivi lllii baredesque Dei vere facii sunnis. . , - Quocirca fidelea a Paulo dicunlur s a n c l i . Unde , ' * non luctu, quin potius gaiidio gancioruro exitum , \ proeequimur. Hinc factum est, u l non ampliiig , - gub lege, ged gub gratia simus , justiOcaii pcr fidem solumque Deum verum cognoecenUs. , *
1 ( Tl 1 T 7I n

, . > \ Porro lex justo non est posila . Sub elemenlig , - legig, veluli infaoleg, non sumus gervieuteg , * ged in perfecium boroinem coaptati, goiido cibo , , \ , nutrimur, non eo quo in idololalriam illiciaraur. ingtar locernae lucenlig i n cali ; \ Bona est lex * \ - ginoso loco, dooec dies eluceecai . Atqui jatn pivqj, \ - lucifcr orlus est in cordibus noglrig : jara viva cognilionie Det aqua gcnlium openiil mare, nos. que omnes Dominum novimus. c Yetera iransierunt: ecce facta gunC omnia nova**. > Dinnus
7e TT 7f v t

Malih. x i i , 29, 1 Gor. i , 2, ei alibi. liom. v i , 44. Rom. v, 4. " 1 Tim. i , 9. 8. " Hom. v i i , 42. ibid. I I Pclr. i , 19. 11 Cor. v, 17.
7 1 u 75

! L i b . DeSpir.gancto

ad Amph. cap. 48.

Num. xix, 4 1 .

Gen. xv, 44.

T l

Isa. LXI, 2 ; Luc. iv, 49.

77

Galat. iv,

YARLE LECTIONES. G^Recte Billius emendat ,, quajn ciremincestionem Ibeologi noairaleg appcllanU " c u . - / " ^ - ^

1255

S. JOANNIS

DAMASCENI

12

apostolus Paulus

summo

apostolorum verlici Pelro aiebat: t Si

8 1

t u , Judxus cum sis, gentiliter bacc s c r i b i t : c Te-

vivis, ac non Judaice, quomodo genles cogis Judaizarc

llemque Galaiis

slificor omni circumcidenli ge, quoniaro debitor est universae legie implendae *. > 318 2* Quamobrem olim quidem Deum igno- *' , , rantes, iis qui nalura non sunl d i i , senriebant *: nunc autem cum cognoverimus Denm, imo co- , gniit simus a Deo, quomodo converiemur ad i n - \ ; , \ . flrma et egena elementa *? Humanam Dei formam aspexi, et salva facU esl anima mea. Dei hnagi- , , , \ . , , nem inlueor,uti vidit eam Jacob , quanquam alio el alio roodo. Nam ille menlis oculia a materia ;, ;, . , alienis experlem maleriae v i d i i imaginem, quae \ , , fulura praemoneret: ego id inlueor, quod perfrical niemoriam illius, qui visus esl i n carne. Apo- * \ ; slolorum nmbra, sudaria quoque, ac semiciiiclia , , , morbos pellebanl, daemones fugabanl : eccur . umbrae et imagini sanclorum suus pariter honos non eril ? Aul illud omne quod materia constat, adorari prohibe, aut nibil oblrudas novi, neu l c r minos antiquos transferas, quos posuerunt paircs mi . 23. Non solum enim Ecclceiae leges scriplis x**. sanxerunl, verum eiiam citra Scripiuram cerla , \ \ quaedam tradiderunt. Unde Basilius, cap. 27 ex . \ triginla illis capilibus quae ad Amphiiochtum de \ Spiritu sanclo scripsil, expressis verbis ait : c Ex , * c illie dogmalibus ct pnedicaiionibue, quae i n Eccle- xa\ xT)pjsia conservantur, alia ex scripla doctrina tene- , mos, alia ex apostolica iradilione secrelo concessa * accepimus: quae quidein utraque vim parem ba- , beni ad pieiatem. Nec qutsquam iis contradixe- . r i t , qui vel mininuim Ecclesiae Jeges inquisierii. \ , * Nam si consuetudines illas, quae scripla? nun sunt, tanquam magni non sint momenli, rejicere ag- , gressi fuerimus, imprudenler profecto, iis, quae , In Evangelio poliora sunt, damnum infercmus. . > n c magiuis Basiliiis. Sed enim undenam novi * mtis Calvariae l o c u m , Vitae sepulcrum ? Annon , quia a parenlibus fllii nulla docente Scriptura id ; receperunt? Nam cruciftxum quidem Domtnum, ei ; in monuitiento, quod Josepb exciderat in pclra , , \ , sepuHuiu, Scriptura perhibel . Quod vero ea ipsa sint, quibus nunc procidimus, ex iradilione non , scripla novimus, pluraque his simiiia. Unde babe, . mus, ut bapiismus terna mersitatione fiat ? Unde ; ' ; quod ad orieniem conversi precemur ? Unde sa- ; cramentorum inslitulio ? Idcirco divinus apostolus " , , | Paulus a i i : < Ilaque, fratres, state, el tenele tradi , ; iiones, quas didicistis, sive per sermonem, sive , ' . per epistolam noslram **. Proinde cum tot lan- \ ,
M M 8 T

taque sint nobis sine ecriplis tradita, quae ad hanc uaque dicm observala sunt, quid est cur erga imagines viiililiges? 24. Quos profeclo prodacis locos, i i non imaginum nostrarum cultum esse abominandum doceul; sed illarura poiius, quas sibi gentiles sla1 M

\ , ; . , * , .
1

Galal, , 44. ibid. , 3. G a ! a l . , 8. " ibid. 9. Gen. xxxi, 30, Acl. , 6. , 28. Mallh. ,. I I Thess. , 44. ' ' YARliE LECTIONES.
f

Prot.

Delenda quae abest in mss. et apud BasiL

1^7

DE I M A G I N I B U S OKATIO I .

1258

, - , . \ , \ * , , * ", \ , , ; , .

luebaut. Quamobrem non eo quod iiuagiribus gentes praner fas ouine abutanlur, religiosua noslrarum cultus tolleiidus est. Adjurant incauiatores et presligialores : ai cateebumenos queque adjurat Ecclesia. Verum i l l i qiiidem daanoneg i u vocaui; haec vero Deum contra da?inones. Itemonibus iniagiiies consecraiit genliles, quas ei deos appelliiani : nos aulcm Deo vero qui carnaui assumpsil, necnon Dei faiuulis ei aeaicis, a quibus daemonum calervae el cuuei in iugaiu pelluntur.
u s i d , c a s

'. , \ 319 Q d divinum admiraodumque Epiphanium imagiaibus palain iuterdixisse, , ^ , \ , primuni quidem illud responderim, libelluin ielum, suppesitilium ficlitiumque esse, qui eum ab alio , , . , - elaboratus sit alterius nomine inscriptus fueril quod quidem mulli ut palrarcnl in more babuerunl. , Secundo (1), quemadmodum beaium Alhanasium , probibuisse ooviinus, ne sanclorum corpora , capsis recondcrentur, quin potius hupiu legi pra> , cepisse, eo quod absonum morem iEgyplioruiti, , ^ , ' qui mortuos suos terra non buniabanl, sed in lc~ \ '/ \ ciulis et scimpodiis reclinabaut, vellel abrogare. , , \ Sic fortassis eliain magnus Epipbanias ( s i qoi . \, - dem libelli bujos genuinus auclor esl) ut talc , quid corrigeret, imagine* facieudas iion esse ceu , stieril. Quod enim Epiphanius bujus seulentiae . , non fueril, ut illas peniius auferret, teslis eai , , ipsamet Epiphanii Eccleaia, quae ad bauc nosiraiu \ * ^ usque aHatem imaginibus undequaque decoralur. , , Tertio denique, quod a paucis el raro At, vim le , gis i n Ecclesia babet. Nara, ut Gregorio '. Tbeologo placel , una hirundo non facit v e r : nec unius sentenlia lanti roboris fueril, ut uuivers& Eccleaiae, quae ab exlremo terrae ad aliud exlremiim diffusa est, traditionem possit evertere. '. \ 26. Hac itaque ralione depromptum ex Scri * , \ * ptura e l Patribus locorum globum excipiai : iia \ , quod, etsi Scripiura d i c i t : c Siraulacra gentium * ' argentum et aurum, opera manuum boniluuna ; > , nequaquam tamen rebua inauimis, aut manuum ope elaboratis adorationeui adbiberi probibeat, sed daMnonum duntaxat simulacris. ?. " , \ , 27. Jara vero, quod angelos, bomines ei reges , , , \ quantoinvis impios, propbetae adoraveriot, imo ei , \ * \ , . , virgaiu, boc jam probatum fuit. David praHerea . ' d i c i l : Adorate scabellum pedum ^ju$ . Uaias * , autem ex pereona Dei a i l : c Goelum mibi sedes \, , . esl, el lerra scabellum pedom meorum * . > Porre \ . \ ecelum et terrain creatas res ease nemini dubiuiu
e < f M

G r e g . Naz. oral. 58. Paal. c x m , 12.

Psal. xcviu, 5. Isa. LXVI, I .

VARIiE LECTIONES. Quid si legas cum Billlo , quemadmodum orat. 2 ubi hacc verba aliaque repetuntur,

NOTiE. (!) Male Tilmanus : Tum tecundo toco si opponii: vult, nisi quod pro locorum, temporum ei perSamui beutum Athana$ium, el io margine secunda aonarum discrimine, alia et alia fuerii Eccleaiae objeciio, $olutio. Ibi enim non objectionero oovam, disciplina, alque seinoto idoluUtrUB tcaodalo sased prius allaia responsioneni aecundam tradii crarum imagiuuin veneraikrAem rile Ecclesia proauctor, qnam rursuin teriia sequitur. Nec aliud baverit.
PATROL. G X . X C I V . 40

f (U *d 'j

urf.^U

^rCiUJ .

C i

*^fc ^

, u

\tttAftX.

VlKx

(A

*.-*\>4 )

1259

JOANNIS DAMASCEXI

12/;?

est. Qiiin cl Moyses ipsc cl Aaron res manibus , \ '^ formalas anloravcrtmt. A i l quippe Paulus, aurea . \ Ecclesia; cicada, ad Hebra?os scribens : f Cliristus , ; atsislcns ponlifex fuluronim bonorHin, pcr am < ; plius el perfecliui labernaculum non manufactum, , \ hoc esl, n o n bujue creationis Et rursum : , , , c Non enim in manufacla sancta introivil Jestis, . \ !; cxetnplaria verorum, sed in ipsam coelum . , / Priora igilur sancla, lum tabernaculum, tum ea , ' . > " ftliam quaecunque in illo conlinebantur, manufa- , , \ - n a erant. Quod vero illa adorarenlur, nullus i n - \ , \ :. fleias iverit.
Prhcorum S. Diouytii probatorumqtie pro Areopagita, SS. Patrum Epistola ad letlimenia Tilum. imaginibus. . -jr "

Operae prelium igilur fuerii, u l nos ipsi pra> B termissa vulgi de his opinatione, inlra ipsas simi* litudincs sacra sancte et religiose penelremus, nec probri aliquid eis inferamus, u l qiue 320 f " mis divinis. origincm tralianl, exprcssaeque sint, et aperiae arcanorum sublimioruiuquc speciaculorum iinagines. > Commenlarius. Vidc, quomodo excellciilium rcrum imaginibus non esse deirabendum assevorel.
e x r

, .

, \ \ , , \ ^ , \ ^ \ .
h

. ", ;.
, (. ').

Ejasdem,

ex libro

De divinis

nominibus

(cap.

1).

f llaec nos edocli sumus : duiu nunc quideiu pro captu noslro divinorum eloquiorura, liadilarumque a sacris anlisliiibus inslilutionum l i u manilas, vclatniuibus sacris, scnsibilibns inlelligi- ^ bilia, atque eis quae suni, ea quae cssonliam omncin superant, iiivolvil, necnon ea qu specie ct forma c a m i t , formis el figuris circuiuvcslil, alque Hlam, quae supra naluram est, el omnis expers ligurae, simplicilalem, dividuorum varielale signorum muliiplical et effingit. Commenl. Si bumanilalis benignilalisquc pioprium esl, rebus specie formaque carenlibus alque simpltcibus, nec figuratis, species et formas congruenii oobis ralione accommodare; eccur nonilla etiain, quae pei formas et Oguras conspicua facla sunt nobis, modo quoque qui nobis conveniens sh, pcr imagiues adumbremiis, tutii ud perfricaudam memoriam, tum u i per eani ad aeroulatioiiis studium cxcilemur ? j
Ejutdem, ex libro

c * \ * , , ; \ , ; , , \ ^ ; \ , : \ , \ . > . \ ;, , \ , - , \ , , \ , , ; , \ : ;

cap. 1 ) .

Dc

ccclesiaslica

lUerarchia

(. ) .

Caeierum superiores quidem nobis subsianiiac illaj, carumquc ordines, quorum sacram jaiu mentionem feci, incorporese ^unt : quin et sacratum illorum magislerium spirituale mundoque p r a sianlius exsisttt. Noslrum vero pro captu noslro, " H e b r . , 11. ibid. 21.

* \ , , , \ , \ ' *,* . ' , , )

VAHLE LECTIONES. Apud Dionysium , atque bac in caasa eadem in epistola idem verbiim rcpeiilur. Undemeriiovocem hanc allcrius loco resiilucndatn censuit Bitlius. Ex Dionysio cap. 4 emenda, .
1

1261
1

DE I M A G I N i B U S .

12"

, * (2) sensibilium variclale sigiiorum mulliplicari ccrni , rous, quibus prout sacrum magisterium decct, ari : \ , uniformein concessa? pro nostro modulo divinita , :\ lis graliam nccnon ad Dciim diviuamque virtti, , , tem evebimur. Ista? quidcm, utpolc mentes, quanlum Hlisfas est, inlelligunt: nos autcm sensibilibus imaginibus ad divinas, qua Gcri potest, contemplationes promovemur. > Comnwnl. Quod si igilur, ut iioslra fcrl iiitelli. genlia, per sensibiles imagines ad divinam atquc \ \ maleriae cxsorlem contemplaiionem sublevamur, , \ '. divinaque providenlia, res forma ei (igura earen \ les, formis et figuris, quibus veluti nianu duea , mur, circunivestivit : quid iacommodi fuerii, / \ quin cum, qui pro sua erga nos liumanilate, seee ' , ; figurai formaeque subjecil, consentanea nobie raB lione imaginibus exprimamus? , Antiquilus tradila narratio ad nos usque perve, , n i i ; Abgarum scilicet Edessse regem, audilis qu j , de Domino ferebantur, divino succensum ardore, , . lcgaios misissc, qui eum ad se invisendum invitarent; sin vero abnueret, mandal ut pictoris , opcra imaginem ejus exprimanl: quod c u u ecirtal ille cui nihil obscurum csi, quique omnia poletl, , \ , ( , acceplo panno, sua&que faciei admoto, propriam \ , , \ efflgiem appinxisse, quae ad haec uftque tetnpora servalur incolumis. .
, , ' . S. Basilii, ex sermone in S. Barlaam cujus iuiiium e$l : Primum quidem
moT9.

martyrem, sanctorum

, , - C ' . * , . ; ' * * . , \ . \ , .
, , irf.

c Surgitc uunc, alblelicorum geslorum prqestaiilissimi 3 2 1 pictores, imperfeclae ducis imagiiii arlis vesirae ornanrenla confertc, ei obscurius a nie deaignaluni viclorem laurealum, industria? veslra? coloribus illuslrale. Disoedam viclus a vobis praeclarorum marlyris facinorum pictura : tali bodie paria vobis pcr vestram dexteritalem vicloria superatus gaudcam : manum videam cum igne pu guanlem accuraiius a vobis delineaiam: in vestra tabella pugilem inspiciam eLeganiius descriplum. Lucium aganl daemones, expressorum a vobie martyris strenue facDruin formidine c o n t e r r i i i : ardcns viclrixque manus illis iterum ostendatur. Quinimo eadem in labula certaminum prjeses Clirislus appingalur, cui gloria in ssecula saeculQrum. Ameu. >
Ejusdem,

- r-

~ - Amphilochium
Iriginta

!S). capjtibus(cap. Smrilu

iancto,

" \ , \ . , . \ , \ * , \ \, \ . , , \ , (2) Grace , quod $1 sacrnm, hic venimus, uon ponliiicalum; quia vox isla ajmd aagclos lucum non babel. Apud nos vero

< Quod ipsa quoque regie imago rex appelletar, neqiiaquam propterea duo suol regca. Neque enini scinditur imperium, neque gloria dividitur. Nam quemadmodum imperium i l l u d , illave potettas, quac nobis dominalur, tina est, sic etiam gloria, qua ipsam cclebramus una est, non plures. Siquidem bonor qui imaginl babelur, ad exemplar transferiur: itaque quod illic esl iinilalrone tmago,

NOTiE. ille est qui non solum divina docet, scd et qui administral ea, quibus crudiiuur; adeoa.ua suinmus eaccrdos, ponliTexque nominatur.

S. I 0 A N N 1 S DAMASCENI hoc isiic naiura FiMus e s i : ac sicut in arlefaclis ipsa iorma consislit siraililudo, sic iu divina incomposiiaque nalura, in Deitatis comuiuntone conjuuclio sila est. Comment. Quod si regis iraago rex est, imago quoque C h r i s l i , Cbrislus e r i l , atque iinago sancti sanclus eril. Nec scindilur imperium, nec gloria dividitur ; sed qui habelur imagini bonor, iu lionorem illius cedit, quem refert imago. Fouuidant sanclos ipsi daemones, eoruuique fugiunl uiubram. Alqui imago umbra e s l , eamque idcirco conlkio, qiia daemones pellanlur. Quod si dicas, sola mente uos Deo conjungi oportere ; res igiiur omnes corporeas lolle, lurainaria, suave fragrans suflhnent u m , prccaliones vocales, ipsamet sacramenia,

126\j

, \ \ & , .

. , \ , , \ . \ , , ' , . , \ , \ , \ , . , , , , , . qua ex materia perficiuntur, panem, vinum, un- ^ [ , . clionls oleum, cruci* signum. Ha3C quippe oninia , maleria consiaet, quemadmodum crux et spongia, , \ , \ quae Christo, dum cruci aOixus erat, porrecta fuit, . " arundo quoque, et lancea, quae lalus, ex quo viia , , profecla e s l , perforavit. Aut bonira omnium ve- . neralionem aufer, quod fieri nequaquam possii, . " aut nequidem imaginum bonorcro re&pue. Divina ' , \ , \ gratia iis quac inaleria constant, concedilur, quia eorum gemnl nomina, quos rcferunt. Vclut nempe , , purpura et sericum, quodque ex iis praciexturo e&t * \ , indumeiiluin, ex ee vile quiddam el ignobile est: \ * , ex quo tamen id induerit imperator, ejusdero flt , pariiceps bonoris, quo pneslat ille. Ila res quae ' . ! maleria consiant, ex se quidera adoranda? non , \ fttinl: at gratia plenus sit is quem ilte referunt, , \ . pro fldei ratiune ipsa? qnoque graliam profundtnU. , Apostoli Dominum corporeis oculis conspexenint; , * \ aposlotos alii sunt conspicaii; marlyres vlderunt , , * a l i i : ergo quoque illos cum animo, tum corpore . , , , \ conspicere vellem, unde remedium consequar, quo , \ , matum omne propellalur. Ex duplici quippe na- , * , \ tura sura conditus: sicque id quod visu 3 2 2 " , \ , nilur aspiclcns, illod veneror, non lanquam Deum, , * aed lanquam venerandae rei venerabile simulacruui. , Sed tu quideui fortasse subliinior es, alque a ma- . teria retnolior; ac supra corpus incedens, ceu , \ . nullo carnis pondere gravis, id omne dcspicis, , , qtiodin aspectum cadil. Ego vero homo cum s i m , et corpore vesiitus, cum iis quae sancta suni, cor- D . " pore vereari cupio, eaque oculis conlueri. Tu qui . prsecelsus es, bumilis sensus mei rationem babe, ut luam ipse serves celsiiudinem. Meom adversum se amicosqoe suos studiuro complectitur Dominus. Gaudet eniro dorainus, cum addiciisaimum aibi famulutn laadibus affici viderit : quemadoiodum magnus Basilius a i t , i n ea oraiione, qua XL martyres praedicai. At videas velim quid illusirem Gordium ceiebrans dixerii.
c e r k

S. Basilii,

termone in $anctum Gordium.

marlyrem

, .

Lsplautur populi laelitia spiriluali, ex sola rerum qua? a viris juslia gestae sunt recordaiione, et audieado, ad imitandum provocanlur. Nam illoruni qui probe sancteque vixemnt, bistoria illis

\ \ , \ , ' , .

J Orat. t ,
t

VARIiE LECTIONES. Ibidem, .

1265

DE IMAGINIBUS ORATIO I .

126*

, . \ c " , * * , . >
. ", , , \ , . ; " \ , \ . , .

" \ , \ , \ , . , . , \ , ' . , , , , . , .

qui compoles salulis fiunt, velul lumen quotklam subminisirat, quo ad vkam pergant. > Et rursum : < Quapropler, quando viiam eorum, qni pieiale insigncs iuerint, enarramtis ; primum quidem Dominum irr servis honoramue : deinde justoe oruamus, ea testificando, qua? nobis coroperta s u n t : denium laHilicamus populos, dum res oplimas audiunt. > Commtnl. Vide quomodo sanclorum comiiMsmor a i i o , ttini Beo gloriam, tuin ipsie laudem, U m denique laHiliam populis, saluteir.q* eonciltet. Cur igiiur eam toliere conaris ? Quod anletn per scrmonem ae per imagkrcs sanciorHiu meweria agalur, divinus idem Basilius afiirmat. Ejusdem, tn Gordium marlyrti*. ^ c Quemadinodum enhn ignem spente eequitur luinen, et unguenlmn suavis odor, iia recte facla necessario consequilur ulililas. Qnaaquaiti ne i d qttidem parum est, eorum qua? Minc gesla eunt, vcrllaiem dtligenter assequi. Obscura quippe veait ad nos mcmoria, qua praxlara i n ceriaiiiinibus viri facinora servata sunt: idemque quodammodo nobis, quod picloribus, accidere videtar. GIHM enim ex imaginibus imagines depingunl i l l i , persaepe fieri parest, ut a primigeniis exemplaribus aberrcnt. Nobis quoque, qui rebus gestis non adfuirmis, minimum non subesl periculum, ne verltali damiram inferamus.

. Sub ejoadem urmonit finem. \ , \ , ^ c Sicut enim, etsi solem semper aspicimus, ewm \ \ tamen semper admiramnr, eic viri illius nobis sem. per recens est merooria. . , \ , Comment. Nec dubinm, quin semper ilhira, cum . per sermonem, tum per tmagmum efBgies inutendo. /n oratione de prastanlisnmorum qmadraginla martyrum laudibui. , . c Marlyrum porro recolendi memoriam, i n q u i l , , ; ; - quaenam satiefcas acciderit illi qui marlyree diligit? Honos quippe quem conservis optimis praestamua, , . \ arguinentum est benevolentiae, qua comraunem , - 323 Dominum prosequuntur. Et sursum: < Bea, , , loe illos gincere praedica, qui niarlyrium obierunt, \ , - ut lu quoque voluntaic martyr evadas, persequenie . > nullo, absque igne, absque verberibus, iisdem ac D illi ornaUis encomiis. . Comment. Cur ergo ab bonorandis sanctis me , ; " - dclcrres ? Cur mibi salutem iovidee ? Quod aulem expressam coloribus formam, afi&nem iUi esse quse , ' . sermone pmgitur, censeai, noimuilie inierjeclis aflSrmanteni audias. Batilii. . , c Agedum tpsos ia medium per qualemcunque , ' cominemorationem noslram adducentes, slrenua , , que virorura facta, velut^ in tabeHa cunctorum exbibenies oculis, cominunem asianiibut procere , . raue utililalem. Comnunt. Vides, qnod idem conferant tum scr. $, \ ; m o , turo inaga? A i t e n i m : c Tanquam ia labella , , . sermonibas exjilbcainus. > Quin et niox eubdii. * \ \ -

\%1

S. JOANNIS DAMASCENI

1268

Qu ciiim in beilo fortiler gcsla sunl, ca sa?penu- , , niero, lum oratores explicanl, lum piclores : illi , , juideai verbis exornanles\ hi verp tabellis impri- , \ menles : quo quidem pacto multos utrique ad prac / clara facinora incenderunL Nam qux auribus pro- , ponil oratio, adem siiens figura per jiniiationeai . ostendil. . , Comment. Qnibns obsccro vcrbis clarius posset , \ demoaslrari, apud illitteralos librorum loco imagtnea esae, et sanciorum gloriae minime muios pra> , eones; quippe qoae voce quadam laciU eos qui se , ; , ioiiiealur doceoi, sanctitatemquo risui coacilianl! , , Quando uiibi non suppeumt l i b r i , nec lectioni , possum vacare, cogilationam aculeie perinde ac , spinis companctus, ad Eccleaiara , aairoamm me\ , dici oflicinam communem pergo: aspeclura mo . vent piclura? flores, atqtie ad instar praii visum , , oblectanl meum, el Dei gloriam sensira instillanl \ , \ aiiimo. ConstaoXiam marlyrig considero, et coro , \ narum pramia ; huroique procidens per marlyrem . Deum adoro, el.salulis compos eflkior. Nunquid , divinum illuiti Patreni audiiis in oraliooe quam in Psalmorum ioitium scripsii , diceotem : Spi- , c , , \ rilum ganelum, quoniam huraclabile lorpiduniqu* cst boBiinum gcnus, Psalmorum concentui earnii- , ; ; uum admiscuisse concinnilalem ? Quid ais 1 nequaquam ego pinxero, nec verbi*, uec colQribus ; aanctorum marlyria? Non illa quae angeli *et uni- \ \ vcr&a creatura admirantur ; qua, ut idem Ec- , , clc&iaB astruni loqiiitur , diabolo acerba s u n l , C ; ejusque dxmonibua terrorem iuculiunl, labcis , oculisque complcclar? Alqui siinilia horum pror- ; ! & sus sunt, quae eub iinem oralionia in quadraginla 1 ^ 1 \ roariyres pererat. c r.borum sanctuin! sacram , .cobortem ! cuneum inexpugnabilem ! commti- , , , nes generis bominnm custodes, optimi curarum , s o c i i , precom adjulores, oratores facandissimi, , \ . ! orbis astra, Eecjesiarum floree, flores, inquam, , ' mentibus seqne ac sensibus perjucundi. Vos terra , | non condidit, sed ccelum excepit. Paluerunl vobis , , , paradisi januaa: speclaculum dignum angelomm oxcreilui, pairiarcbis, propbeiis, et justis facli eslis. >
9 t T

. , Comment. Qua raiidne iniueri non dcgiderem, quod cerncre cuphint angeli ? His porro consona ^ ; \ , frater ipsius loquitur, eadem ac ipse eentiens. . Nyssenorum antistes Gregorius.
324
iu

G**go Nysseni,
iibro De Uruclura

in iupplemento
homini$ (cap.

(5),
).

iire

. \> (. *.),

c Quemadmodum in boroinum roore posilum esl, ul qui iinperatorum fabriqant imagines, formae in primis cifigiem cxprimanl, purpurcuiuque indu" Basil. Hom. in init. Psal. 1.
91

c" , , )

Ba&il. in S. Gordium.

NOTiE. (5) Sic vocem Gra?cam monlumve dixcris ad Basilii fralris libros in , Lalinc rcddo, pracennte Tilmano. Iliijtis i n llexaemcron, in qiiibus nibil de hominis opifirio lcrprpiaiiouem prxiermisU Zintis. Optis nempc scripsorai illc. Videsis quae notavimus ad cap. W illiid Gregorii Nysscni, jure appendiceui siipplelib. De fid. orthod*

12C9

DE 1MAGINIBUS ORATIO I .

127

; - nicnlum addanl, quo rcgia dignilas signilkciur. alque cjusmodi imago rex qnoquc appcllari con* , \ , \ , \ , suevii: sic cliam liumana natura , cum eo cousilto conderelur, ut rcbus aliis imperarel, instar imagi , f ^ nis cujusdam animalae erecta c s t , ac prioiigenii , , excmplaris consors cffccta, digniialis quoque no , \ . mcn oblimiil > , . , , \ .. : . , * ;;) ' ." ; , \ , \ , *
B

EJH&dem, ex capite quinlo /uidem libri. Diviua pultbrilitdo, non figura aliqua, aut formse vcnuslate per uilam coloris eleganliam ilttis i r a l u r : verum in inexplicabili bealHudine, prav staniissima quadam ratione conspicitn.r. Ycltit ergo piclorcs hominura formas coioribu.g quibusdam in labcllis Iranscribunt, el imitandi arle proprios convenienlesque superliniunl colores, per assimilaiionem exenipli archclypl similiiudo accuratc reprasemetur. > Commenl. Aniniadverte, non ftgura aliqua, ncc ulla colorum clegantia pulcbritudincm divinam splendesccre, atquc id in caosa esse, cur illius imago non possil c x p r i m i : at vero bumana forma coloribus in tabellis pingitur. Quapropter, qnando Dei F i l i u s , servi formam accipiens, bominis gpeciem induil, el in similitudine hoininum iaclus \l) babilu inventus cst ut homo ; quid veUI quominus ejus imago conficiatur? Quin si mog invaluit, u l imperaioria imago imperator appellelor, et secunduro divini Basuii pronuntiatum, bonor Imagiais ad
e

, ."&, , , \ * . ! , , \ , \ , ; \ , , , \ \ , , ; , ' - :. --' * , . . ,

I r a n s i l , cnjus esl imago , eccurnon c o l d u r , nec adorabirur imago : non quidem ceo Deus sil , sed tanqtiafn imago D e i , qui carnetn aggumpsit. Ejusdem, ex Connanlinupoti habila, de FHU et Sprritut tancli dittinilalc; ubi de Abrahamo. .
u m

< Dehinc vinculis ligatum prius assumit ftlhiiii . \ pater. Htijus acerb rei imaginem depictam saepins , \ \ , v i d i , nec a lacrymis temperare unquam potfti; * . cum arg perspicue rem gestam oculis explicaret. * , Isaac flexis genibus, manibugque a tergo revin \ , \ - ctis, juxta altare jaceng repraesentatar. Palcr vero * * ponfi filii poplites accedens, comamque illius sini; , \ \ gtra apprehensam manu, ad se trabeng, ocuios i n , - vullum filii digno prorsus commiseraiionis modo , , ipsura respicientis, d e m i u i t , et dexteram armaFtiv , - D (am gladlo ad caidem dirigit. Jamque gladii acies . \ corpu* ailingit, cum v o x , ne rem perficial, pro, \ , hibens exaudilur. . S. Joannh Chry$o*tomi (5), ex enaTratwne , in Epiitolam ad Hebraot. . < Ac prins quidem poaterioria iniago quaedam , , , Melcbisedech scilicet, C b r i s l i : baud secus NOTifi. (4) Ua Yulg. Int. ad PbMippenses n , 8 . in texta Craico lcgilur lioe est, m specie figura* [o) Locushic mihinon occtirril apud Cbrysosiomu iii Epislolam ad Hebracos. Quanquam, boin. i% mtilia leguntor bis proreug noii abeimilia. Sentcntias poiius quam vcrba Ghrysogtoini compactas bic puiavcrim, u l flt in catcnis. Locinn bune rursus profcri Damasccnus, orat. 2 ec 3.

1S71
6 1

S. JOANNIS DAMASCENI

127!

ac 325 adunibralam ante a pictore deii- ^ * . , gnationeni, piclnrae ipsius, quae coloribus deinceps \ * . exprimkur, umbram nominet. Idcirco enim lex ", \ , nmbra vocatur, el gratia, verilas ; rcs autero, illa - qua? futura eunt. Lex quidem et Melchisedech i n * , slar sunt adumbrata? delineationis, quam pietura * , \ sois ornavit coloribus; gratia autem et veritas, , , coloribus aucta descriptio: res tandem i p e , ad futurum aerum pertinent. Itaque Teslatnentam Vetus cst figura figurae, Novum v e r o , ipsarum rerum figtira.
leontH Neapott$in Cypro epitcopi libro Jndtcot; qnod Chrisli erucem el imagine*, muiuo aaorare Uceai : necnon de tanctorum quiii.
t

Contra uteqne reli*

, , , , .

, , , Quod si mibt rursum exprobraveris, Judaee, . quod crucis lignum cen Deum adorem; eccur Ja , rob non arguis, qul virgae fastigium adoravit? ; " , At planum est eum non lignum, sed Josephura adorasse; quemadmodiim per crucem Ghrialum g , adoramus, nequaquam vero lignum bonore affi- , , * . cimus . . Cemment. Quod si ex quacunque roateria crucis * , imaginem iacieutes, crucis figuram adoranuis, nunquid nefas erit Christi quoque crucilixi imagi- ; ncm adorare? . c Iiurtum eodem Leoeiie. c Quandoquidera ipse mel eliam Abraham eos a quibus sepulcrum eroebat, quamlibct impii boroines essent, genibui in , \ terraiu posiiie adoravit; itemque Jacob benedixit , * \ Pharaonf, quamvis impius et idolorum cultor , \ essci: nullaienus autem ipsi tanquam Deo beaedi- * ' x i u Fratrem quoque eutim Eaau, proddens adora- \ , , * vit, a i non uti l)eum. PraHerea, quomodo praecipit . \ * ' nobis Deus, u l montes et terram adoremus? A i l C \ , ; ' , , enim : Exaltate Dominum Deum ve$trum, adorate
ad tnonUm pedum Cmlum scabellum (6) tanelum ejus. E t adorate
99

tcabellum autem *. Quo-

eju$> quoniam enim, pedum

satutum

; hoc est terram.

sedet dicil : urra Dominut

ioquit, tnibi ,

. ,

\,
.

modo autem Moyseg adoravit Jothor, tametsi idolorum cultor esset, et Danielem Nabucbodonosor ? Cur mecum exposlulas quod honore eos prosequar ei adorem, qui Deum coluerunt? Nunquid, obsecro, non expedil magis sanctos adorare> quam eosdero, u l assoles, lapidibus impetere? Nonne satius esl eos adorare quam serris secare, atqueillos, qui suis vos beaeficiis cumularunt, in coeni lacuin onjicere * Profecto si dilexisses Deum, faroulos *jus ulique veneratus esses. Quod si impura sunt ^ ossa justorum, cur ossa Jacob el Joseph omni revereniia ex jEgyplo asportata sunt *? Quonam pw-Xo bomo defunctus, contactie Elisaei ossibus,
9 8 9 9 9

, \ ; \ , , \ ; , , , \ ; , \ , \ ; \ , \ . \ , \ ; ; ' !
1

Hac fiMtus babenlur, act. synodi 7. Paal. , 5. Isa. LXVI, I . * Jerem. xxxvw, Gen. L , 13,24. * IV Reg. xui. 22. VARIJE LECTIONES. Ua etiam in secunda oratione deimaz. edit. Kom. legitur bic et infra at emendandam arbitrorex oral. 3 . Favent e& quec iisdem consimilia seqnunlur, .
1

05. Sic praepositioncm Graccam lnlerpres posuit: tn Ckprimo, juxta ac illam accipiebat Lcoulius Yutg.
(6) Ad moniem,

monte

tancto

ejx*.

1273

D E I M A G I N I B U S ORATIO I .
%

\m

6 , , \ ' , \ - siatim revixil ? Quod gi Beas per ossa res miran, \ , \ das exsequitur, hoc tpse dubio procul, lum per , , imagines, lura per multa alia praeslare poterit; \ , quemadmodtim Elisaeo contigii , qui baculum suum . ,06 - gervo tradeos, ire pracepit ut ejus opera in viiam , \ , \ , Sunamitidis filkim revocaret. i a m vero Moyges |5, . \ virga Pbaraonem castigavil; mare item divisit, , oV , aqua? dulcedinem conciliavit, pelram fregil, et (*, aquas eduxit . Quin etiam Salomon a i t : Bene \ , \ (7), dictum %1 lignum per quod /il salut Elisiis . \ , per lignum in Jordanem projectum, ferrum exlraxa\ . 326 Mgn vila? commendalur ; . '' , - lignura Sabec, i d est dimi$$ioni$. Moyses qooqoe , , ligno gerpentem exaltavit, el viiam populo d e d i l : , ligno in laberoaculo germinante gacerdolium Aa \ roni i i r m a v i t . At forsan inquies, Judaee, omnia , , illa qua i n tabernaculo lestimonii erant a Deo , Moysi fuisse mandata. Et ego tibi repono, Salomo , , nem mulla variaque scolptilia et conflatilia i n lem " , \ plo fabricasse, quae nec Deus ipsi facere prxcepe ral*, nec in iabernaculo testimonii fueranl, nee , \ . in templo illo quod Ezecbieli Deua ostendit : neqne ob hanc rero condemnatus Salomon fuit ; xai , \ - quippe qui in Dei gloriam ejuamodi formas fabricas , get, velut et nos quoquc iacimus. Tu quoque mulUs , (8), babebas, variique generis imagines et signa, quas , , Dei memoriam perfricareni l i b i , priusquan illis , ^ propter ingrali animi vilium spollareris : nimirum ^ M i ^. virgam Moyste, tabulaea Deo insculplas, ardenlem^V*^ , roridumque pariler rubum , petram arklam aqaie , * . , manantem, arcam in qua nianna geslabalor, a l - y , tare ignis divini conceplaculuni, lainiiiam Dei no-\Anv~ , - mine inseulptam, Ephod in raanifesiatiooera n u , , minis, obumbratum item a Deo labernacului. . Quin etiam unWersa haec die nocluque adumbraI l e m 1 9 u 1 1 v

bas dicens: Gloria tibi tit, qui iolu$ omntpolem

u

e$ Deui,

qui per hac omnia re* admirabilet

feceris

tn

Jsrael : si vero per omnia baec, quae lege pnecipiente qaondam servabas, procidens Deum adorabas, vides - Deo per imagines adoralionem exhiberi. ' . c post pauca. Si quis enim affectu sincera , , amicum vel ipsnmmet imperatorem d i l i g i t , atque , , , Htum in primis, qui de se benef meritus est, hic , , , , - plane, sive filiinn ejus, sive sceptrum vel virgant, , , - sWe coronam, sive domora , sive servum conspc . , , \ D xerit, amplexalur et osculatur; bacque ratione , \ , \ * beneQcum erga se veneratur imperatorem. Quanto . " igilur potiori jure Deum ipsum colueris ? Ulinani , et tu quoque (hoc enim repelam) Mosaicas propbe* , licasque fecisses imagines, singulisque diebus
9 11

i {

IVReg. , 29. Exod. v n , 17. 'Sap. xiv, 7. IV Reg. v i , 4-7. Gen.2, 9. Nm. x x i , 9. Nuw. xvii 8. " IlParal. , 1 seqq. Ezecb. XL, 47. I I Paral. v i , 4 ; Psal. LXXI, 18.
9 19 l u

NOWE.

(7) Ligntim

Sabec

desumpgil

Leontius

fx

cum idem esl ac dimisit, dcreliquU ; arbilrali gunt men liUerig aliis gcribatur, scilicel per , el f in (Ine. (8) , quod mbum ardentem sigiuGcal, nec Umen comburentcm, quasi rore quodam perfusuin.
*pD demhsionem, emissionemte gignificare cum l a -

cap. xxii Gen., v, 23, ubi legimus, inter tcpres, in llebraeo habelur in opaciiaie, arboris scili-

cet aul gpinarani. Sepluaginla vero nomen ipsora llebraum poguerunt, , in planta Sabech, quam gingulare quoddaiii arborig cenus esse arbitraii gtim GraBti. Ac quia ^ Shabac Syria-

\m

S. JOANNiS DABIASCENI

1276

Dcmn ipsorum Dominuin adorasses. Cum iiaque , \ . , \ , Cbrislianos videris cruccm adorantes, id pro ccrto , leneas, adoralionem islam Clirislo ab eis offerri , *, cruciiixo, non ligno. Nam si ligni maleriam colerent, lucos prorsus et arboret adorarc deberent, ut , . ' , tu ipse quondam, lsrael, ea adorabas; dum arbo- , . , rcm ct lapidem bisce verbis compcllares : Deus , meus e$ lu, el tu me genuisii Nos vero nec c r u cem, nec sanciorum imagincs ejusmodi verbis allo- . , , quimur. Non enim d i i noslri s u n l , sed aperla po lius volumina, quae in ecclcsiis explicanlur et , . \ adoraiilur, ut earum aspeclu memoree Dei simus, \ , ipsumque vencremur. Qui enim martyrem bonore pcrsequilur, bonorem quoque Dco exbibel, cui mar- . \ , , lyr leslimonium reddidit. Qtii Christi aposlolum adorat, Cbristum insimul, a quo ille missus esl, . adorat: et qui coram Clirisli malre venerabundus procidik, nemini dubium est, quio e i i d bonoris offeral Filio. Nullus quippeDeus est praeler unum, qui in Trinitale cognoscilur e l colilur. Comment. Annon beati Epipbanii diclortim 327 fidelis inierpres fucril Leontius, qui sua quoque doclrina Cyprum insulam exornavit? An illos potius auscultabirnus, qui cordis sui scnsa loqmintur? Sed audias vellm, quid etiam Severianus Gabalorom opiscopus docueril.
Severiani Gabalorum, ex sertnone in dedicationem crucis.

, , , ; \ ., .
, , ^ ^

c Quonam pacto imago maledicli progenilorif , bus nostris vitara conciliavil? Et pauci inUr ; ' * ; jectii : Quoniodo igilur imago maiedicti populo la- boranti saluli fuil? Nonnc verisimilius dixiseet; Si ; quis veslrtim morsus fuerit, coelum suspiciar, aut * , , , , labernaculum Dei, et salulem adipiscelnr. Verum bis ille postbabitis, erucis lantum staluit imagi- C ; , wem. Gur porro haec egeril Moyscs, qui paulo anic . , . , diserat : Non facias tibi seulplUe, neque conflalile,
4

neque simililudinem iurtum,

earum rerum, quce sunl in coelo locisve

, , , ,

aut in terra deorsum, anl in aqnis,

, , rjj

; ; , , , ; ,* ; , , , ; \ , \ ; ' , \, , , \ \ * , lalem serpentem conflo, ad pr&signandam videlicet D . \ Verilatcm. Et queinadmodum labemaculum com- , \ , \ \,pcgi, et ea qux in ipso gnnl; Gbcrubim quoqnc , , invisibilium rerum siimliludinem refercnlia , \ , \ gancta adumbrarenl, expandi, in signum figuram- ,
1

Bubterraneis " ? Sed quid ad ingralum populum hftdoquor? Edissere, quaeso, fidelissime Dci roinister; quod aliisvctas, cur ipse facias? Quod eveilis, illud slaluis"? qui pracipis, Non facies libi culptile; qui conflalilem vilulum comrainuisli, aerpenlein ex aere lu ipse coniicis? Quin illuin non clain, sed palam omnibus conspiciendum praebcs? At illa, inquil, mandavi, quo maleriam impielatis exscinderetn , et ab omni defeclione ct idololalria populum avocarcni. Nunc aulem ad aliorum uiili-

Jerem. , 27.

1 8

Exod. , 4 . VARIiE LECTIONES.

^ , quod alii tit dcdicatioucm Ecciesiai Salvatoris, inlcrpretali siint. A l pfft Cto-, Billius cx orat. 2 cl 5 , crucis. llrtmannivcrsarium polius, quam dcdica tionem.
m

i 277

DE IMAGINIBUS O R A T I O I .

127

, que fuluroruin : sic et scrpeulem ad popnli salulem \ \ . \ - erexi, ut ejusmodi signornm experienlia aptiores , , fierenl ad crucis imaginem, cruciftxumque Salva, \ torem el Redemplorem excipicndum. Quod aulem rdr \ , u l verissimum esse percipias , dilcciissime, CbriYICT slum id asserentem, atque in haec verba loquenlcm \ , . > audi : El sicut Moy$e$ exallavit serpenlemin deserio iia exaltari oportet Filium hominii : ul omni$ qui credil in eum, non pereal, ged habeal vilam ailernam . . , Comment. Adveriis quid dixerit, ne ficret ulla si , \ mililudo idcirco praceptum fuisse, u l i populus ab , * \ idolorum cullu, in quein propensissimus erat, avo . carelur, exallatumque serpcntem, Dominicft passionis iraaginem exslilisse ? " , , Quod autera nova non sit imaginum inventio, , \ sed antiqoa, el sanclis eximiisque Palribus nota et \ , * tisitala, ausculles velim. Scriptum esl in Vila beali , Basilii ab Helladio ejus discipulo, atque i n scde , \ , episcopali succcssore scripla : virum sancluiu , quondam astilisse coram Domina? noslra imagine, fj \ in qua etiam Hercurii roarlyris laudatissirai figura . depicta erai. Asiabat porro supplicans, ut Julianut \ * aposlala impius e medio tollerctur. Alque ex ea . imagine , quid evenlurum esset, didicit. Vidit , , ' qppe marlyrcm exiguum ad lempus ab oculii , . evanesceniem, ac nec mullo posl cruenlam hastam lenenlem. , 328 V* ^ancti Joannit ChrysoHomi, ubi hasc . C ^erbum icripta sunt. (9) Bealus Joannes Epislolas sapienlissimi Pauli . > ' * summo siudio legebat. Et aliquanto potl : c Hac \ bebat porro ejusdem aposloli Pauli in imagine , descriplam efligiem co in loco, ubi propler corporis , . imbecillilaletti lanlisper quiescebat. Nam aupra . \ , quara nalura palilur vigilias producebat. In banc , \ \ iHe iraagiiicm, cum Epislolas Pauli legerel, oculos , , \ inlendens, iia defigebat, u l bealum eum pradicans, , \ eikique repraesenlaiis , cogilatioiiem omnem ad , 0 , c ipsum dirigeret, ac per contemplalioncm cum ipso , converearelur. Nonnullit interjeclis: Cum au'?:, \ tem Proclus loquendi iincm fecisset, oculis in Pauli , ^()), imaginera deiixis, similcmque, illius quem vide * ^ , rat, figuram conspicalus, exhibita Joanni salula, , * D tione, imaginem digito monslrans, ait : Ignosce , \ . m i b i , Pater ; ille quein lecum loqncnlem v i d i , huic prorsus similis est, aique, ut reor, ille ipse esi. > , In Vita sanctx Eupraxise scriptuoi csl, Ulam qu 6: , gregi praecrat, Domini nostri imaginem ipsi OSlen . disse.
y 9 l7 D n s u i ia a d y 17

Joan. , 44. VARIJ; LECTIONES.

n . Similc visinii legilur in Vila ejusdem Basilii, quse Amphilochii nomen prxfert : ubi tamen nulta imaginis facta menlio. Dc bac histona videsis Bollandi contiimatores ad 14Jun. p. 847. (9) . Ha;c narranl Ge)rgius Alcxandr. et Aiionymtis ncscio quis vilx Cbry. mstomi auclor, t . VIII cdil. Savill. (10) . Rcddidil Tilmanus : Pamilentia ductus. Zinns : desiderium hjieievti Neutcr loculioncm Graecis faniiliarem agnovil, qna niliil aliud sigiiiiicatMr, ottatn revftinliam eihibert, inclinato corpvre salutare.

1279

S. JOANNIS DAMASCENI

12&f

In Vita sanclae Mariae iEgyptiacae iegilur, eam ad imaginem Dominae nostrae supplicasse, el efllagi- , , lasse, ut pro ipsa sponderei, atque hoc pacto ut \ ^, - * templuin ingrederetur, oblinuisse. . ^ . lA-U>-r] ,*
1

Ex

Prato

(cap. 45).S. . N. Sophronii lymorum archiepiscopi .

u

Rieroio-

c Narrabal Tbeodorus iEliotes, in monte Oliva< , roin quemdam inclustim mansisse, i n spirituaU ' , wililia exercitatum senem, quem libibinis daemon . impeiebal. Is cum die quadam vebementius illum , , urgeret, conqueritur senex, atque hunc i n modum , \ * " daemonem alloquitur: Quousque tandem me ve- ; * . l a r e non desines? Discede jam a me : ad hanc . , " , aelatein consenuisli mecum. Cui daemon sese con\ . \ , apicuum praebens : Jura, inquit, mihi te nemini id revelalurum, quod tibi dicturus sum. Juravit se- ^ . \, nex, per eum qui in allissimis babilat: Nemini . - prorsus aperiam, inquit, quod mihi dixeris. Slatim , \ . daemon : Ne ultra imaginem banc adores, nec le jam in posterum itnpugnabo. Imago autero illa , Dominae nostrae sanctae Mariae Dei Gcnltricls, Do- . minum nostrum Jesum Chrislum geslanlis efBgiem - , . referebat. Inclustis porro daemoni iulil : Sine, , }dispiciam quid facto opus sit. Poslridie igitur ab- , \ , \ . < balem Tbeodorum jEliotem, qui in laura Pbaron 66* , tonc temporis babilabat, accersil : cumque ille adessel,ei rem omnem aperuit. At illeseni incluso * , a i t : Plane t u , abba, delusus es, q u i te daemoni , * obstrinxeris juramento. Quod tamen rem aperueris \ mili), consulto egisli. Yerum satius foret tibi, si Q . , nullum in urbe prostibulura omitteres, ad quod , iion ingredereris, quam ut Domiiium Deum nostrum, . matremqueejus 329adoralurum leneges. His illum , \ * , ; pluribusque aliis sermonibus confirmans, ad pro- , \ ; \ pria rediit. Tum daemon rursus incluso sese con- . , , spiciendum p r e b e l : Ecquid esl, inquil, sceleslis . sime scnex ? Noune jurasli mibi te id revelalurum , " , nemini? Gur ergo omnia narrasti illi qui ad ie ve- * \ , * , iiil ? Jaixi libi, pessime inonacbe, denunlio quidem te u l i perjurum i n die judicii damnalum i r i . At inclusus : Me, inquit, jurasse faleor, el conlra quam juravi fecisse non ignoro : t i b i tamcn DOB auscullavcro. > Comment. Uinc vides imagini exbibitam ado, , rationeni, ad id cujus est iniago, referri, el quale ; \ quanlutnque sit malum ab illius adoraiione cessa- ^ ; \ re. Cernis qtta ratione co polius quam libidinis c r i - ; mine obstrictum bominem volueril. Gum ilaqtic multi anlchac sacerdotes, regesque \ / " Vid. acl. 4et 5 septimae synodi.
.

(11) E x . Pralum spirituale scripsil Joanncs Mosclius, illudque nuncupavit Sopbronio SophisUe discipulo suo, ilinerumque, imo ct operis socio, qui poslhac Ilierosolymorum antistes fuit. Nec cam solom ob causara a mullis Sopbronio ipst attribulum esl; sed insuper, qaia Sobronius boc opus publicum fecit, ut w prologo raeco qui toli operi praefixus est, significalur. l n editione Aloysii Lippomani, Joannes dicilur cognomenlo Eviralu$; insulse proraus, illudque mcudum
9

corrigi dcbet ex tilulo quem edidit Cotelleriss, , ) , (& * Beati Joannn Eucralm tikr,
qut inscribiiur Pratum, quod ftondam ferat tifn* narrationem ccelesiis ro$eli. Ex hac inscriptioae ni$ cognomento EucraHr, aul saUem Emeralu t. Monum. Ecclet. Grcec. p. 541 :

Grseca Laiinam s'ic emendari debere censco: iaat*

YuXcUviL

*'

u*am..Vi

!JK

-*" *

(>^(;

1881

DE I M A G I N I B U S ORATIO I .

12*2

; , \ , fuerint a l)eo Clirislianis concessi, qui sapieolix\ \ , \ religionis, doclrinae, sanctitalis laude claruerunl; \ , plura ilem concilia a sanclis divinoque Spiritu aflla ; tis Patribus celebrata sint, quidnam causae esl, ut eorum nemo tale quid agere ausus sii? Novam . < doceri ildem neuiiquam patiemur. c Ex Sion enim , , c , exibit lex, et verbum Domini de Jerusalem queiuadroodum per prophetam a i l Spiritus san , \ , clus. Nou commiilemus u l aliud alias senliendo, pro \ lemporum ralione mulemur, neque ut fides noslra . apud illos qui ab ea alieni sunt, ludibrio Gal ac derisioni. lmperaloris ediclo oblemperari non per. mittemus, Patrum consueludinem everlcre conan . ( * tis. Neque enim religiosorum fuerit imperatorum, \ * \ ecclesiasiicas convellerc sanctiones. IJa^palernam , ^ , pieialem non sapiunt. Wara quae per vim et non ~\ , - libera suasione patrantur, pradatoria sunt. Iloc . , , testatur celebrata gecundo Epbesi synodus, qiiro f " \ ad banc usque diem Latrocinii noinen obliuel; ,, , quippe cui imperaloris manus vim intulit, cum \ , beatus marlyr Flavianus inlerfeclus fuit. His de ' , \ , \ rebus aliquid stattiere, non ad imperatores spe~ , \ . , \ ctat, sed ad coueilia : queiuadtnodum Dominus 6 ;, * - ait : c Ubi duo vel tres congregati fueriut i n no~ * , , mine meo, ibi sum in medio illorum . Ligandi . " alque solvendi potestatem non regibus tradidit , , Cliristus, sed aposlolis, eorunique successoribus, \ . et pastoribus, atque docloribus **. c Licel vos, inquil Paulus apostolus, aut angclus evangelizel prauer id quod accepislis : > quod sequilur roodo lacebimus parcentes i l l i s , quorum conversionem speramus. Sin autem, quod avertat Deus, i n opinione perversa obslinatos viderimus, tum reliqua pronuntiabimus. Verum. boc ne contiiigat oplamus. , - C Quod si quis domum ingressus, cujus in p a r i o \ , tibus Moysis et Pharaonis ibisloriam piclor de \ , \ , scripserit, fone quaerat, quinaro i i siril, qui pcr , ; mare, ac si per aridam terram incederent, iier ; , Tlol ; fecerunt. Quid ad baec respondebis ? Nonne bi filii ; \ ; sunt Israel ? Ecquis ille qui virga percutit mare ? , \ , Nonne audiet, Moysfcs? Consimiii modo, ai quia ; , , ' . Cbrisium affixum cruci pinxerit, quseralurque ab \, , , eo quisnam ille eet ? Nonne respondcbit: Gbristua , , , Deus nosiri gralia i n w n a l u s ? Etiam, Domine, , \ , oinoia quae tua sunt, adoramus, ardentique affecttt , * \ Deitatem iuam, poteniiara, bonitatem, misericor* , diam erga nos, descensum, el incarnationem com , , plectimur : el quemadmodum ferrum i^nitum , _ . . . contingere vercmur, non propter 380 natu, ram, sed propter ignem, qut ferro junctus e t l . ^ . . eadem ratione carnem luam adoro, non ob carnia ; ; ' naturam, sed propler d i v i n i u t e m , qu cum illat , secunduro bypostasim juncia est. Passionem t u a n * * adoramus. Quis unquam roorlem vidit adorari? , Quis cruciatus dignos cultu censuit? Nos tamen , \ . corporalem l>ei mei mortem, saluUretnque pas~ sionein vere adoramus. Adoramus imaginein, adoramug oronia quae tua suut, minislros, amicos, ae prae caUeris divitiam Matrero luam.
f e r r i 1

Isa. u , 3 .

Mallb. xvui, 20,

1 1

ibid. 18.

Galai i , 8, 9. " V i d e l b e i

Anathema

$iu

1 2 ?

3 Obsccramus

S. JOANNIS DAMASCENI itaqiic Dei plebem, gciilem san-

12-4
1

i :lam, u l ecclcsiasticis instituiis prcssitis adba*rcscal. Priscarum enim abrogalio iradiiionuin scnsim introducla, lanquam si ab aedificio paulaiim subtrabanlur lapides , slructuraiu omncm cito diruit. Faxit Deus u l f i r m i , slabiles c l iinuioii maneamus, supra iirmam pclratn fundati, quae Cliristus c s l : quem decct gloria, bonor el adoralto cum Palre el Spirilti saiiclo, nunc, et pcr jniiiiila saicula sacculorum. Amen.

\ , , . ' I I , , ^. , , , , \ , , \ , \ , \ , \ , . .

702; / .

S.

JOANMS
SACRAS

DAMASGENI
IMAGINES ABJICIUNT.

ORATIO I I ADVERSUS EOS Q U I

4 . PotcciUi veniam ignoscitc, domini mei, el a '. , , x i l me inutili niiniinoque Dei famulo explicatioris vc- , * rilatie vcrba suscipitc. Non cniin gloriae capiandoe \ , ( gludio, vel, ut aliquid esse videar (Dcus testis esl), , rp^ sed veriiatis accensus zclo, ad dicendum accessi. . ' In boc enim salulis ineae spem collocavi, el cum co , \ obviam noe Cbristo Doniino ilurum spero, arden- , \ , tique prorsus siudio desidero; meam banc a?mu- , -' lationem ipsi offorens in expiaiionem eorum qtiae inique egi. Nam qui a Doroino quinque lalenla , acceperat, alia quinque quae lucratus fuerat, ob, \ . / 8 t u l i t ; el.qui duo, totidem; qui vero unum acce- , , > pcrat, cum illud quod in lerram foderal, sine enio- , , lunenlo protulisaet, servus nialus audiens, in ex~ . " teriores tenebras detrusus esi. Atqui id quidcm, , \ ne mibi coniingerei veriius, bornini jussis obsc- C * , quor, el sermonis talentum quod mihi ab ipso * cominissum esl apud vos prudentes mensarios , , \ depono, ut cum Douiious meus advenerit, raulto , \ , : illud animarum fenore auclum , meque fidelem gervum inveniat, el i n optalissiinam suavissimum . * , que gaudiura suum inlroducat. Mihi itaque atlen , pci tas aures praebete : expansis cordiuni mensis, ser , * uiooein meum exclpiie, verborumque tueorum vira . auquo sinceroque animo pensate. Qnin ut alteram . banc pro iinaginibas dissertationem scriberem, , n i b i suggeaseruntquidam Ecclesiae (ilii et alumni; \ * quia inlelligenliam prioris roulli satte assecuti non , esaent. Quamobrem boc ilem mihi velim condonate, obedienliac munia obeuuli.
u

Matlh. , 20.

*Uw

~<

W l J ^ ( rvc VeJtZ5^

u -

J t l U H .

vvrfV

*MlUavVU**

XxV^tf

VWI ^ A .

4 '
1236

1283
t

DE IMAGINIBUS ORATIO I I .

S\ *0 , , $ \ - 2. Invidi scrpenlis, omniumque malorum aucto ., \, rishic inos cst, dileciissimi, u l ad iinaginem Dci ' foriualum bominem modis variis impugnet, mor:, \ lcmque ipsi contrariis arlibus inferat. In fpso . \ - siquidem rorum exordio spem illi c l cupiditatcm ^, ' , affectanda? diviniiaiis inspiraVil, pcr quam eum , \ 331 ' brntoruni animanlium mortem p e r l r a x i i : \ - ipsum quoque iinpuris belluinisqnc voluplalibus . , \ dcceptum saepius illexil. Porro quam iromanis illa ! \ , , distantia diviniiatem inter el brulam libidincm I * Aliquando quidcm ci persuasU, ut Deum abnega . \ rel. A i l enim Dei parens David : c Dixit insipiens , * iu corde suo : Non est Deus > Tum ciiam ho , * , , minem, u l plures deos colerct, adduxit: quando \ , \ , , que auiem, ut ne illi quidem qui natura Deus cst, \ \ - prociderel, persuasit : interdum u l daemones ip . , \ sos adoraret, ac praslerea cfelum et terram, solem , et lunam, slellasque, omnem denique creaturam, ^-fiequidera animanlibus ipeis et replilibus exceptis. ^ . , Ncque ciiim dissimilis csl flagilii honorem iis non . , exbibere, quae ejus digna sunt, ac nullius pretii rebus, niinime congruentem immodicamquc glo , , \ riam tribuere. Aliis Deuin, qu4 suapie nalura bo , nus est, esse auclorcm mali. Nonnullos in hune \ errorem adduxit, u l personam unailf i n dcilaie, 5* * \ \ , \ pcrinde atque naluram unam insane praedicareni. , Quosdam iia deccpit, u l noo tres personas modo, , \ , \ veruni eiiam Iree naturas nefarie colerent. Sug ^~ . gessit aliis u l unam Jesu Chrisli Domini nostri, qui unus est ex sancta Trinilale, velut personam unam, sic nnam naiuram esse exisUmarent; aliis denique uli duplicem in eo naluram, ila duplicem quoque personam esee arbilrarentur. *. , , C 3. A l verilas media vla incedens, omnia istliacc , \ , absurda et falsa reprobat; docelque nos, u l Deuin , \ , \ unum confileamur, naluram unam in iribus hyposlasibus, Palre el Filio et Spirilu sancio : roalum \ \ * , vcro substaiitiam non eese, sed accidcns, sive , , , ,- , qnamdam cogitalionem, sermonem ei aciionem a Dei lcge recedeulem; cujus exslstentia In hoc po, \ , \ , \ . sita sit, quod cogiletur, dicatur c l agatur, ut " \ , simul hac cessaiur, esse prorsus desinat. Ad haec, Christum, unum de sancla Trinitale, duabas na* , \ . turis consiare, unamque personam esse pra?dical. 4. Caeterum diabolus, verilaits iniraicus, homi*. *' , , \ numque salutis hostis, cum non genlcs inodo, sed , \ , \ , \ - cl ipsosmet fllios Israel saepe deccpisset, ut corruplibilium hoininum , volucrum, beHuarom et , \ , , \ * - ^ scrpenlium coitdercnt imagines, quas lanquam deos adorarenl * ; nunc Ecclesiam Christi tranquilla , , pace fruenlem bis artibus perlurbare nititar, ut labiis iniquis et lingaa dolosa cloquiis divinis ma* , \ , litiam aspergens, deformi aiquc tenebricosa bujus , \ \ , \ obvelala facie,' infirmorum animos a vera quam Palres instilucrunt, consuetudine abducat. Non . nulli siquidem surrexerunt, qui asscrant ea, qtix , \ pro nosira salule a Chrislo mirabiliier, ct a sau, \ , , \ , clis forliter adversus diabolum gesla sunt, imaginibus pingcnda non csse,quse contemplemur, \ene , \ n

"

Psal. xv, i . Rom. i , 2 3 ; Ezecb. v i n , 10.

*** \.

^ ^ , t **vJ*(UA '#-*-\ *

3**-

Iij81

S. JOANNIS

DAMASCKNI

reinur, adinirerour et imitemur. Quie porro cogni- . \ \ , , tione divina el spiriluali intelligenlia imbutus, id suggerente diabolo non cognoscat iuventum ? Ille ; \ , enim cladeni ignominiamque stiam palam Iraduci quam aegerrime patitur, nec Dei feanctorumque , \ . gloriam picturis celebrari. . , 5. In errore quidem versaremur, si vel invisibilis Dei conficeremus imaginem ; quoniam id quod . , \ , \ , corporeum non esl, nec visibile, ncc circumscriplum, nec figuralum, pingi omnino non potest. . \ * , \ , lmpie rursum agerernus, si eflormatas a332 n 0 " bis borainum imagines deos esse arbilraremur, , '* . , \ eisqtie tanquam diis divinos houores tribueremus. A l nibil horum prorsus admitlimus. Sed postea- \, \ , * \ , \ , \ , '* qaam Deus pro ineffabili boniiale sua, assumpta cariie, in lerris carne visus est, et cum bominibus \ , conversalus e s l " ; ex quo naluram noslram, cor- , . pulentamque crassiiiem, figuram item, et colorem , . \ . carnis suscepil, nequaquam aberrainus, cum ejus imaginem exprimimus. Fonnam enim ipsius videre \ , \ , * . ! desiderarous. Nam ut ail Apostolus : c Videmus , . per speculum, et in aenigmale ". > Porro imago
1

apeculuro est ct aenigma, corporis nostri spissiiudinl conveniens. Quantumlibei eniui laboret, ea tamen, quae corporea sunt, nequaquam valet transilire. 6. Apagefe, invide diabolc. Invides nobis quod Dooiini noslri conluearour eflQgiem, per quam sanctitalem adipiscamur ; quod salutiferos ipsiuscru cialus inspiciamus, deiuissionem admiremur, m i racula conlemplemur, ejusque divinitatis poten-. liam lauderaus. Sanclie invides quem Deus ipsis G contulit bonorem, descriplamque eorum fortiludioem el fidem aemulemur. At tibi non obsequimur, invide daeraon, hominumque osor. Audite, popali, tribue, lingu, v i r i , mulieres, pueri, senes, adolescenles, infantes, gens sancta Christianorum : Si quie evangelizaveril vobis praeier id quod Eccleeia catbolica a sanctis apostolis, Patribus et conr.iliis acceptam, ad honc usquediem servavit, aures ne prabeatis; ncve serpenlis suadelara excipiaiis, queraadmodura olim excepit Eva, ex quo morlem oiisecula e s i . Licet angclus, licet imperator, evangelixet vobis, prsler id quod accepistis, aures occludite. Eo quippc abslinuerim modo, quod subl f

mens

nostra

'. "Q , , ' , \ * , \ , \ , \ , \ . . $ , \ . , . \, , , , , \ , , \ , * . , ,, \ , , , , . , " , ^

d i l Apostolus, Anathema i t l * , quando emendalio- , , ' A r d - f' nis exspeciandx locus esl. , 7. Caeterum b i qui Scriplurae sensa roinime C , scrulanlur, objiciunl, per Moysen legislatorem , praecepisse Deom : Ne feceris ullam siraililudinem * c , eomm, quae in coelo, quaeve in terra sunt " . Et per , \ . \ 6\ propbelam David : c Confundantur omnes qui c adoranl sculptilia; qui gloriantur i n simulacrie , aula > aliaque m u l u his similia. Quaecunque enim , c \ . " ' xel ex divina Scripiura, vel ex sancile Patribuspro- \ tulerinl, ad eumdem modum intelligenda veniuut. , . 8. Quid ad baec dicemasTQuid aliud, nisi id quod '. ; , dictuoi a Domino est Judaeis ? Scrutaroini Scri *1 ^'
w 17

vi, 7. XCVI

Baruch. , 38. I Cor. , 12. Gen. m , i scqq.

* Galal. i , 5.

Exod. x x , 4.

PsaL

'

1289

DE IMAGINIBUS

ORATIOII.

1290

; ] pluras . > Laudabilis quippe est Scriplurarum perscrulatio. Sed hic diligenter animuni allendite. . '' . Impossibile est, dilectissimi, mcnliri Deum . Uuus , , . , , porro Detis est, unus Yelcris ct Novi Tesiamcnli lcgislator, qui multifanara mullisque niodis olim locuiiis esl pairibus i n proplieiis, ct in novi&simis , ' lemporibus in Filio suo unigcnilo. Veslrum sensuin . * adhibete. Non raca verba sunl, sed qux Spiriius saacltis per sanctum Aposlolum effatus e s i : c Mul lifariam mullisque roodis olim loquens Deos pa, iribus in propbelis". Considera Deum muliifa . riam niullisque inodis loculuin ea&e. Sicut eniui " pcritus medicus non omnibus, nec scraper idcm . " remedii minisiral gcnus, scd Uim regionis, lum , , ' morbi, tum lcraporis, tura auaiis babila ralione , , , , , \ - edicinam praebet ; alque alia quidem 333 r a lione iofaniem cttrat, alia virum aclate proveclw, , , , aegroianlem alia, alia denique sanum, aec aegrolls * , , , , omnibas eodero medelur niodo, aed slatus ac vatetadinie ralionem i n i i , ut aliud quidera staie * , \ , lapt, medicameBlum afferat, aliud bieroe, alterum verc, ^^**" autumao alleruni, aliud deroum pro locis singulis , , gecuadura regionum discriniina : consimiliter op^ , timus animorum medicus, infanlibus adbuc el ido , \ lolalrise morbo laborantibus, qui, cum simulacra , , deos esse arbiirarenliir, et tanquam deos adora , - rent, dcbilam Deo reverentiam, gloria ipsius ad . , creaturam iranelata, denegabanl, iooaginibus inlei , \ , , dixit. Eniuivero Dci qui cel iucorporeus, invi&i, , bilis, a materia remoiissiraus, figura expers. incircumscriptus, et iacomprebensibilU, imago . ; nulla Geri possit. Nam quoroodo illud quod i n * , , . , aspectum non cadit, iinago repraesentaril ? c Deuui c , , > aulem nemo vidil unquam : unigenitus Filius, qui csl in sinu Patris, ipse e n a r r a v i t . , c Nemo . videbil faciem roeam, ei v i f d " , ait Deas. '~ " ] , 8. Porro quod simulacra tanquam deoe colueriitt, audi quid narret Scriptura in Exodo ( i d est i n , , exitu) flliorum Israel, quando Moyses i n monieni , , Sinai asceadii, ibique sedens cum Dco comonora " tus est, u l legeoa acciperei: quando, inquam, , * c , ! - gralaa populua adversux Aaron iosurgens, d i x i t : . c Fae Dobis deos qui no praecedant. Moyxi eniui Deiude cmu , . - huic viro ignoramu* quid acciderit , - D ablaio wuliemra suarum ornatu, conflatile confeeissent, comederuni e l bibertinl, atque errort , , , suo peraeque ae vino ebrii ciBperual ludere,et prae , , amentia dicere : Hi stint dii t u i , l a r a e l . Plane - , . vides quod simulacra, quae domicilia dayuonuni ^, , ; erant, pro diis baboerint, quodque crea(ara3 potiua ; quani Crealori servierint, juxla atque divkias Apo * t stolus ait : Qui routaverunt gloriam iocornip, , , tibili Dei in similitiidinem corrupiibilia bominU, , , et volucrum, ei quadrupedum, ei serpenliiun, ct
u m n Sf

Joan. , 3. i seqq. ibid. 4.

9 9

llebr. v i , 18.

Hebr. , I . Joan. i , 18. VARlifi LECTIONES.

, T

Eiod. x x x i n , 20. * Exod. x x x i i ,

Forte legendom . PATBOL. G R . x a v . .41

dLi* *
VvJ.

^ .

^**^-- , > t K W - ,
r:

*>*

></w-eujA

/ i u j ^

^<

1291

S. JOANNIS DAMASCENl
0

12*3

eervlenuUcreftHirarpoliusquamCrealori* . iQoam- . *! , obrem Dcus ne qua similitudo fierel prohibuit, queniadmodum Moyses m Deuteronomio ail : t E l * c loculus cst Dominas ad vos de mcdio ignia : vocem * verbomm vos audistis, et simililudiiiem n o n vidi- , , slis, sed rocemtaiilum". * Et paulopost: c El er- . > \ ' * valc valde animas veslras, quia simililudinem non , , vidislis in die, qiia locutus ct Dominus ad vos in , Horcb, in monte de mcdio ignis; neqiiando contra , , \ legein agaiis, et faciatis vobis sculplile eiraulacrum, , , omnem imagincm, similitudincm masculi aut fe- , minx, similiiudinero omnifi jnroenti, eonim qtiae , sunl super lerram, simililudinem omnis volucris , . * pcnnalae " , > ctc. Et paueis intcrjectis: c Et ne foric , elcvaiis oculis ad coelum, el solera et lunam i n - , , , \ lueiia, t t aslra, oronenique ernalum ceeli, deceptus , crrore adorcs ca, eiaervias i p s i s " . Cerms, quo- ,_*\3 . ", modo id unum stbt proposueril, ne scilieei crca- , turae poiins qtiam Creaiori serviatur, nfeve eai- , | qaam latriae caltue, nisi soli rerum coadkori Dco , ' . exbibeatur ? Jdcfreo eniiu cum adoratione lalriam . ; jiingtt. Rursiimque ait : Non crunt libi dii alie- ' * ' a ni prsDter me. Non facies libi sculpiile, ncque oar- , . nem similliiidinein* . E l iterom : < tteoe ceafla- * . tiles non facics tibi Annen 334 vides, qod $, idololatrise vilandae causa imaginee cfformari velat, , ei quia flcri noa polest, ut I>ei, qui nec corporeus, , , , *; iiec visibilis, nec circumscripius eet, efligiea exc , , . xat primatur ? Neque enim formam, inquii, ipsiug * perspexisfis *. Velut etiam Paulus i n medio slans c , I 1 . C F V i , ' t s , v e v | W<f | w Areopagt aiebal : c Genus ergo cura sinius Dci, non , , , dcbermw K s t h n a r c auro et argento, a u l lapidi, ^< vou sculpturae artis c i cogitatioiiis bominis divinum . csse simile * . 9. Quad auiera kec ita se habeaal, audiaa vctiui: '. , * # c Non facies trbi scu^plile, inquit, ucque onineia , , , , M m i l i l u d i n e m * * . > HaK cum praecepisscl Dcus, , c , , atiaroen posibac legiiur : c Feceruni lenloriuin , tabcrnaciilt tcstimonii ex byacinlbo, ei purpura, , , /, et coccino neto, et byaso retorta, coniexlum opus , . , Cherubim . E l : c Feeerunt dcsuper arcaia prof pitiatoriuin cx a u r o puro, n e c n o n duoeCberubkn , 6(. , QuW agis, Moyses ? dicis : Non faeics libi acul- ; , , ptile, neque omncin siniiHtudinem ; > car l u n i - , x o v 0 ; 1 T 0 9 1

bitominus tentoriumfacis, coniexlun iiguria ; Glierubim, et duo Cbcrubiin ex aaropuro? Verum 61 ; '* auacuha quid tibi respondeal Dei minisler Moysea. . * 0 caeci et slnlli, vim verboruai percipite, veslris^ , , que animi* diligiMiti sollicitudine cavele. Dixi . ,&* vos eiimlitttdiRem nullajii vidiate, in die qua locu fj ^ lus etjl Dominus ad vos in Horeb, in monle de , , medio tgni, nequando conlra legera agatis, el , faciatisvobie oaane sculptile sitnulacruni ; omnein * , imaginem, ei deoe conflalilea ne feceria libi. Non . , ^ 1' d i x i : Non facies tibi iinagines Cberubim, insiar , , minlstromro propitialorio asaieteatium; sed: Non ", c *
k

* Rom. , 22. Deut. , 15. ' Exod.xx. i

M %T

Deut. iv, i 2 . Aft. xvn, 19.

i f

ibid. 14-17. ibid..f9. Deut. v, 7, 8. " Exod. i x x i v , 17. * Exod, xxxvi, 37. Exod. xxxvi, 7. Exod. x x x v n . ^ 7 .
4%

1293

DE I M A G I N I B U S ORATIO .

1224

< facics , , ' facios libi deos conflatiles *; llbi omncm simililudinem , tanquam Dei, nec . , servies crcalurae potius quani Crealori. Ilaquc s i , nulitudinem Dci non feci, nec allerius tanquam Dci, ncque crealurae poiius quam Creatori ecrvivi. . Sic et vos quoque facile. '. 10. 11 vidisli quomodo Scriplura? sensus, iis ; , , qui sagaci mcnle illam scrulantur, exploralus fial? , Illud quippe nosse oporlet, dilectissimi, in omni , , , negoiio id praserlim quseri, qnid verum quidvc . , \ , falsum sil, el quo quisque consilio aliquid fecerit, , , , , bono an malo. Nam i n Evangelio, et Deus, c l , , , , , angelus, ei homo, coelum et icrra, el aqua, el , , , , ignis, c i aer, et sol, et luna, et aslra, el lunicn, , , , , g cl lenebre, el Satanas, el daemones, el serpentes, , \ , , el *%corpii, el inors, et infernus, et virlules, ct . *' , vilia, omniaque bona et mala descripla sunu Ve , rum, quandoquidem omnia quae de illis ferunlur, ; , * vera sunt, alque ad fiei gloriam et sanctorum, , , quos ad gloriam eveiit, necnon et in nostrara sa, lutem, et perniciem diaboli daemonmiique cjus , , conferunt, illa nos adoramas, complectiraur, et , \ , , osculamur, atque oculis, labrisque et corde salu lamus. Eodem bonore omne tum Velus, tum No , vum TestameMtim, quin etiam stnctorum et pro . , baloruraPalrum sermones prosequimur. At lurpem , ($ el exsecrabilem alque iropuram delestandorura Ma , nichseorum et geniiliura, aliorumqne baereticorum , , scripturam, uti falsis stultisque degmatibus plenam. , C alque ad diaboli daiinonumque ejus gloriam, ipsorumque commune gaudium excogilatam reproba , mus ac rejicimus, quamlibet Dei nomen coniineat. 6, . Ua pariler, ubi de imaginibus agilur, verilas qua? , renda 3 3 5 *> scnsusque illoriim qui eas facUint. , ^ . Atque si quidem verus rectusque sit, ei ad Dei , gloriam sancloramqrje ejus illae conducant, ad , , ainpleciendas ilem virlutes, el fugienda vitia, nec ;, , non in salutem verganl animarum; has tanquam |, , , imagines, exempla, et similitudines, ac veftiti i l , , litteralopum bominura libros venerari nos opertet , , , et osculari, oculisque et labils el corde coroptectf; , , ut qua? Yerboro carni copulatum rcprseentent, , , genitrlcemve ipsius, aui eliam sanctos, qoi tum passionum, lumgloriae Christi socii, atque viclores , , D etexpulsores diaboli ac daemonura, eorumqne fran . dis exsiitemnt.
es

'. . , , , , , , . , , , * , , , , . " , ' " Exod. xx, 4 . "ibid.

11. Quod si quis imaginem Divinilatis, quas a maieria esl alieniesima, incorporeaque el inviaibilis, nec flguram, nec colorem habet, audeal effiugere, eam uti spuriam falsamque repudiamus. Si quae cliaua ad gloriam, culium et booorem diaboli aut dnionum efformata sit, respucndara ignique consumcndam eenaeiuas. Si qaispiam iroaginem homioum, aut volacruai aul repUltum, alteriueve creata rei io Deum sibi iingai, buoc aaalbemati 6utykiinus. Sicui euiei sancli Paires

1295 S. JOANNIS DAMASCENT li06 f.ma tcmplaque daimonum everterunl, inque co- , , rum locis sanclorum lcinpla construxe- , \ * rnnt, qux nos colimes : sic el simulaora drcnio- , \ , mnn auslulerunt, alquc illorum loco Clirisli et . \ \ , ' Deiparaeel sanclorum iinagtnes staliierunl. In Vc- , tcii quidem Tesiauicr.to, nec tcmpla sanctorum . " noniini erigebanl Israeliiac, ncc hominum commc- , \ inoralio fcstiva crat. Adhuc enim bumana iialura , \ \ malediclioni eral obnoxia, ct mors poena c l sup- , \ . plicium erat, unde lugcbalur : et mortui cadavcr , ' immunduui babebalur, aique ille ciiam qui illud , \ , leligissct. Ex quo aulein nalurae nosirae, ccu mc- , \ riicamen quoddaro vivificum el salubre, juncia esi . \ ,' diviniias, illa deinceps facla csl gloriosa, fuitque \ \ , \ f i r f v i i j a y a ^ a j o v iu incorritplronem transformaia. Quapropler san. , ^ rtorum morlem celebramus, in 'lpsorum bonorem \ , V icinpla exstruimus, corumque piugimus imagincs. , , \ \ , Noverint igitur universi illum, qui imagincm ad \ , \ Clirisii, aul mairis ejus Deiparae, aut sanclorum alicujus gloriam et recordationcra, necnon in dia- , , \ boli et daemonum ejus opprobrium ct ruinam, \ \ , \ divino siudio el ardore formatam, aggrccjiatur , ; evcrterc, ct non potius eam ceu dignam bonore , \ imagincm, non tamen ut Deum, adorct, colal ei \ * cumplccUrtur, iniinicum bunc esse Chrisli, el san- , \ \ cuc Dci Gcnin icis, atque sanclorum, diaboli insu- . per et damomim ipsius vindicem c l paironum : , \ , quippe qui Tgre paliatur Deuin sanclosque ejus dcbilo bonorc cl gloria aflici, diabolum vcro , ignomiuia aspergi. Imago cnim Iriumpbus qui- C , dom cst, ct manifeslalio, iiisculptumque mooumenlum, crccla in mcmoriam illorum, qui stn> nuo jpraeslanlissimoque animo sese gesscrunl, alquc in dxmonum, qui devicti profligatique suut, perenne dcdccus. ^'. \ ^ 1 2 . Pencs imperatores poleatas non cet, u i Ec ; 4 \ t dcsise legce sancianl. Allcnde quid dicat Aposto , lus. El quosdam quidem posuit Deus in Eccle, * , , sia, prioium apostolos, secundo propbelas, lerlio . > , pasiores el doctorcs ad pcrfeclionem Ecclesiae . t Nou adjecit, imperatort*. Et rursum : c Obediie . \ * < , \ . \ 336 prxposilis veslris ct subjaccle eis. Ipsi enim pervigilanl, quasi ralionem pro animabus vestris , . re*ldiiuri .> Idemque rursus : c Uementole praepo- * c , gilorum vcslrorum, qui vobis loculi sunl ver- , , . > bum Dei, quorum intucnles exilum conversalionis, imilamini Gdem * . > Verbum loculi non sunl , \ vobis reges, sed apostoli et propbetse, pasloresque D , \ . ! et doctorcs. Cum Oeus Davidi dc domo sibi aedi , , c , flcanda injunxisset, sic poslbac enin allocutus * . e s l : t Non tu aedificabig mihi domum, quia v i r sangninumes ".>iRcddilc omnibusdebiia, clama- , ' , , , bat Apostolus, cui tribulum, tributum; cni vecli , - , , gal, vecligal; cui timorem, liroorem; cui bonorcm, bonorem . > Ad imperatores spectal recia rci pu- \ , . blicas adminislratio: Ecclesiae regimen, ad pastoree , . eidoctores. Ejusmodi invasio latrocinium est, fra , \ nlnovtfw; tree. Cnm Samuelis palliam ecidiswl Saul, qaid " , \ ^ o i ci contigit ? Begnum ipsius abscidit Deus, et boi 1 Par. xxvni, 5. Rom. x m , 7. _ " 1 Cor. xn, 28. Hcbr. x n i , 17. ibid. 7.
81 M e M M i T 11

ttW

DE I M A G I N I B U S ORATIO IT.

1298

iJjv \ . , niinum niausuclissimo Davidi Iradidil Eliam .(12> , Jesabel inseeUla c s i , sauguineinqiie ipgius l i n \ . xerunt cancs et sues; quin ei meretrices l<te , \ ; , - sunl in co * . Joanncin Herodcs inleiTccil, et a . \ ; (13), \ vermibus consuroplus periil . Nunc quoquc bea' , , \ , tus Germanus lum vita, lum dicondi graiia re * , splcadcns, plagis afleclus, exsulat, cum pluribii* . ; , aliis episcopig, qiionun nomina ignota nobissuul: ; \ - noune lioc pr&datorium csl ? Quando ad Domitiuin , , acccsserunl Scribx el Pbarisaei ut illuin teularenl, , - atque ab oo quxsierunl: c Liccrelne ccnsum daie ; . c Cjcsari, annon ? dixil : c Oslcudilc niihi mimi. , c sma census. Quod t u m illi oslendissenl, ail : c Cujus liabcl imaginem ? Respoudcnlibus illis, ; . , , , , \ , Ca>sari$ subdid.t: c Rcddile crgo qwx gunlCxsa . , , ris, Caesari; et quae sunl Dei, Deo . Tibi pa , , , , rebimus, impcrator, in bis quoe ad bujus aae ; ' culi negotia pcrlincnt, i i i Iributig solvendis ac , , vecligalibus, imtneraqtie lua ajccipiendo, et in , \ quibus rerum nostrarum admiuislralio libi credila . est; verum ad rcs Ecclesiae staluendas pastores , , babemus, qui nobis vcrbum loquunlur, aique , , ccclesiaslica inslilula tradiderunt. Non transferi mus terminos antiquos, quos posuerunt palros , . nostri * : quin potius iradlliones, quemadmodum cas accepimus, rciincmus el luemur. Si enhn Ecclesise aediflcium, vel parvis in rebus dcmoliri i n ccperimus, loluin paulaiim dissolvctnr. 13. Maieriam viluperas, el vilem appellas; idcro \ ^ , \ ; quoque faciunt Manichsei : verum divina Scriplura \ * . \ bonam hanc esse praedicai. A i l enim : t Viditquo , \ . IVus cuncia qiia fccerat; et erant valde b o n a . Quamobrein luni matcriam a Deo creatam, tum \ , * eliam bonam banc esse confilcor. Tu vero si i r a , , lam asscris, aut non csse illani a Deo falearis ;, . " \ , oportet, aut Deum matorum auctorem facias. Pensa igitur quid Scriplura divina dc materia , c \ pronunliet, 3 3 7 quam tu vilem appellas. c Et 0 locutus esl Moyses ad unWersum coetum (iliorum * Israel, dicens : Hoc est verbum qitod prueccpit , ; , Dominus : Sumite a vobis ipsis oblationem Domino, , , , auruni, argentum, aes, byacinthuro, purpurain, , , ! 9 ea M %

I Rog. xv, 27. 111 Rog. xix. 2. IVRcg. ix, 56. Acl. x i i , 23. * Mallh. XXH, 17-21; Liic. xx, 22-25. * Prov. xxu, 28. Gen 1 3 1 . . (12) . Nibil talc dc Jezabcle scri- D bnmerali, seu pallio, epiacopatu sponte ceesiase, \ plum esse, recle adnolavil Billitis : Daniascenug. alqui) iu monaalerium se rdtepisse.Dafnasceuo la- ^ -.'(J que nosier mcmorise lapsum passus est, de regina mcn faveUcriptor Vita?sancli Sieptiani juniorig mar- >f al;-~ " narrans quie de sponsb ilITus Achabo Scriptiira tra- tyrig, ubi tegiatur ganctiim Gcrmanum a Lcoide sa- ' t*, v ^ dit juxta LXK lnterpreteg, apud qjios' Iftgimus tellitibug \ , pugitis et convi^ v t I I I Reg. x x i i , 38 : \ * ciis ihrono fuitu dtiufbatum. iluic auctori jungunt , \ . Nibilo Rollandi continualorescrudiii, Congtanliiiuin Piuni , accuratius cst, quod de llerode Joaunis iiiterfeclorc Tii JM Papblagonla episcopum, qin invenlionig reTlsubjungit. Non cnim a vcrmibus corrosue periil qiuarum ganclsEopiieinkeliigtonam texena, de ganAntipas, sed llerodee Aecalonila,' ejusqvo nepos cio Germano a i t : Quamobrm $unctinimum Palrem Affrippas.^ Vide Joscpli. l i b . xvn Anliq. c. 8 et Hotirum vita urmone corutcantem, udi tjecit. rib. xix, c. 7. ilemque Acl. x n , 23. Graeca degiml; at valdc gugpicor scriptoretn hnnc (13) rvr . Qtia? de sanDamagceni nogtri verba exgcripgitae, u l vel obiter cto Germano CP. sequuntur, aiiemione digna sunt. congiderauli palebil. Verbum ^, Tilmanus Nam Tbeophanes el alii hislori Byzanlin^ gcri- ei Zinug ila verlerunt, ut colaphi* cannm pontiflcem ptores, Graccorumqne Blenaea narranl, eximiuin gancluin signiftcet; ged gtrktior bic gensus vidopatriarcbam, ciiui f^onis perlitiaciam frangcre non t u r : ampliorcra exprimcndum dtixl. posscl, dcposito in altari , id csl su|>crM ! w
, V

l }

(l

t'.v.

1 . .

J299 S. JOANNIS DAMASCENI 13f cocciuuin duplex nclum, et byssum retortam, et , , piloe caprarum, c l pelles arielum rubricatas, et , \ , \ pelles hyacinibioas, el ligna imputribilia, el oleum , \ , unctionis, et thymiama coinpositionis, et lapides , \ , sardios, et lapides in sculploraro ad superhume, , , .' rale et poderem : et quisquis vestrum est sapiens \ ; \ , corde, veniat, el faciat omnia qnte pracepil Beus, , ' labernacutum , elc. . *f

14. En profecto maleriam preliosam, lamelsi \ \ , vilis a vobis aeslimelur. Quid enim pilis caprarum, . , aut coloribus contemplibilius sit? Nonne cocci ; , \ , num, et purpura, et byacinthus colores sunt? \ ; \ Ecce praeterea, luin opus manuum hominum, luin * Cberubim imagines : quinimo lolum tabernaculum . c * , , imago erat. < Yide enira, inqtiil Deus Moysen alloquens, omnia facias secundum exemplar quod . \ tibi ostensum est io monte Nihilominus illud . " \, ab omni larael in circuilu adorabalur. A l ba2c, ; , \ , nonne Cberubim in coospectu populi erani ? Quin \ , , eliam arca, et lucerna, et mensa, et urna aurca, , ; el virga, ad quae respiciens populus adorabat. Ma- , teriam non adoro, sed maierix condilorem, qui , * , \ propter me materia faclus esl, et in maieria do , ' inicilium posuit, aique per materiam saluteui . tnibt patravil. c Yerbum cniin caro facluiu est, et , \ . , babilavit in nobis . Neminem porro praHerit, \ . \ quod caro materia constet, creataquc sit. Maie- * , \ , ' riam igilur, per quam mibi pana est salus, vcne- . , , * ror, adoro et colo : colo> iaquam, non u l i Deum, \ . sed ut divina plenato efficacitate etgratia. Annon, &6 \ ; E qaaeo, roaleria esl ~ fortunaiissimum . illud *felicisei^ ^ \ , mumque lignutn crucis? Nonne maleria est nions ; , enerandue et sanclus, ille Calvariae locus ? Nonne , ; * materia esl, ahna vilalisque petra, monumenluni , ; * aanctuui, resurreclionis nostrae scaturigo ? Nonoe , maieria, atrameiilum, Erangeliorumqiie libri inein- ; , branae? Nonne materia illa inensa, quae viiae pa , em nobis gubminiilrai ? Annon inaieria, aurum \ ; , et argentum, ex quibus crueee, et disci sancii, cali ; oesque conflciunlur? Ronne, quod quidem his \ , omnibus longe excellentius est, malcria esl corpus et aanguis Domini mei ? A u l borum omnium cul, \ lum adoralionemque lolle, aut concede, ut aecun, dum traditionem Ecclesiae, imagines Dei amico. . ruroque ejas nomini consecrat, aique propierea D \ divini Spiritus gralia obombrattt , adoreniur. * ^ Unod w propter legie praecepium imagines censes , \ abrogaadas , jam debes et Sabbaium et circumci * , sionem observare, qu districliseime a lege tibi , , " \ sancita suni, necnon tolam legem cuslodire, nec , \ Pascba? Doinini soleronitaiem extra Hieroeolymam , \ ^ ngere. Veram illud sciiote, qaod si legem obser \ . '' * vaverilis, Chritlus nibil vobie proderit* . Jam , quoque incumbil tibi, n l fralris ducag uxorem, . >
c p o G % x b ( r 1 r 1 1 2 9

quo semen illi susciles'*; quin etiam a cantico Domini in terra aliena eoncUieiido Sed apage ba?c omnia: c Qui enim lege jostiflcamini, a gratia excidistis .
n

f^mtimtt ^

E x o d . xxxv, 4-10. Exod. xxv, 40. cxxxYi|5. Ualat. v, 4.

fe 7 1

" Joan. i , 14.

Galal. v, 2.

Dcut. x i v , 7.

. P al
4

13U1 ' D E I M A G I N I B U S ORATIO 11. 130* t t \ 18. Ghrisluin rcgtim el Domiuum 33S . sic tpeclandum pingiimis, u l proprio ipsum exer , . ciiu non privcmus. Sancli quippe sunl exercilus , Douiini. Proprio ee C K O i c t t u fx-iug spoliel terrenug ^ \ . - imperaior, qitaut regem Doarinunque suuin spo^ , liare audeal. Purpuram deponal el ceronam, cum , \ c04 ra qui conlra lyrantiuin sirenue pttgnaveruiii, . , quippc affeclionibus ol pciiurbaiionibus suia irape' , \ r;n I I J U , bonorcm adimal. Eieniui, si baeredes Dci , \ sunt, el cobacredeg Chrieli ' , divinxqvc couaor ; les gloriae el regni fulnri sunl, cccur eiiaio iion < , \ * cjusdem cum ipso gloria? partkipcg in terrie . fienl, qui amici Cbrisli sunl? Non dicara vog ; " - scrvos, inquil Dens; voe amici niei egtig . 4.4 I , , Nunquid ergo bonorcm illia dcncgabimtig, qucui ! jpsis concessit Ecclesia? iiiamini audaccin! , lemcrariani menlein, quaj Deo cunlradicil, cjusque jussis adrersaliir ! Quod u adorare iiuaginem , , \ . - rcnuis, nc quidcm Dci Filiuni adora : ipse eiiim esl , , \ imago vivens Dci invisibilis , invariabilisquc I I , , \ , giira subslaulift e j u s . Teoipliim a Salomonc , . coiislructum, auiinalium saitguinc consccraluni \ , \ f u i l ; aniinatiuin quoque, leonum videliccl, el \ . 1 boutu, uccnon palmarum, malorumqiie punicoruni , , imaginibus ornatum. Nunc vcro Clirisii sanclomuic : , & que ejus sanguiue Ecclesia dedicalur, ac Gbristi * > sanclorunrque ejus dccoralur naginibus. Aut , omnium intaginuiu adoralionem lollas, aul nibil siatuas novi, nevc leriuinos antiquos irangferag, . \ * " , qtios posuerunt palree l u i : non cos dico, qui ante Cbrisii Dei noaiii ui carne advctiiuui po*iii , . " , suiil, scd qui post illius advenlutn fueruul con&iil u i i . Nam de Testamenli Ycleris sancliimibus . conqucslus D e u s a i l : c Pcdi eis praecepla n o u bona proplcr duriiiaiu cordis eoruiu. Quare iranslaio sacerdotio necesse fuil u l legis translalio ficret . f6. Caelerum speciatorcs el ministri Vcrbi, non . liiteris naodo, veruoi eliam Iradilionibus quibus, \ \ . dam baudquaquam scriplis, Ecclesiaslicaui disci ; plUiam sanxerunt . Enimvero, undenam, rogo, ; sanclum Calvarisc l o c u i n " ; unde s f i p u l c m i D vilae ; - nolum babemus? Nonne quia eiiie scriplo a pa , \ , rfentibus tilii id accepiinus? Nam iu Calvaike loco . " cruciflxum, ct in monunenle, quoil Joseph exci , derat e pelra " , sepullum fuisse Dominuni, scri, . ^ ptum quidcra eet: quod autcm illa ipsa sint, quae , , ; nunc adoranltir, ex tradilione non scripia accc ; piluus, pcrinde atque mulla alia liis consimilia. ; ; Undenam illud, u l terlio, hoc esl, tribus niers.i " , , tionibu, baptiaemus? Unde ut ad orienieoi con, ; , , * versl preceittur? Unde ui cracem adoremu? . , Nonne ex iradiiione minime scripU ? Quamobrein , divinus eiiam apoetolas Pauius a i i : c Uaque, , ; fralrea, Slate, el tenete tradiiiones quag didiriuis, sive pcr eermotiem, sivepcr cpislolani nosiram *. \ . Quaktdo llaque roulla *aul Eccleaia aiae scriplis tradiia, inqno ad huiw usque dieni obscrvaia,
7 u T e Te 77 1 1 80 1 S (

Rom vin, 17. h l r . i , 4. ' Jaan. xv, 14,15. "Coloss. i , 15. I k b r . , . Prov. ' Ezccb, xx, 4. llcbr. vn, 13. 28. Luc. , . Joan. xix, 17. * Maltb. x w u , W).. ' I I Thcss. , 14.
t e 77

\YII,

41

? I

1303

S. J O A N N I S D A M A S C E N l

quW e*l quod conlra imagtnes vilililigetis ? E v a n - . geliarn secandum Thomam Rcripeerunt Manichxi . , J6os perinde secnndum Leonem Evangelium gcribi, \ , tole. Imperaloribus non assentior, qui aacerdo- \ , , \ tiom sibi tyrannorum more vindicanl. Valentem t6v , \ , \ imperalorem novi, qui, cum Chrislianus atidiret, . orlbodoxam fldera persequebatur : Zenonem quo , , qae, et Anaslasium, Heraclium, et Coneiantinum \ . " illum, qui i n Sicilia occubuit, 339 Bardaniscem , >* qae qui et Pbtiippicus appellatus est. Nerao mihi persnaeeril imperatoris edictis Ecclesiam adrni , \ , istrari, sed Patroro insliiutis regitur, sive ea \ , \ aeripla t i n l , sive r.on ecripta. Quemadmodum . enim in universo orbe sine lillerarum monumontis Evangclium proroalgatum fuit, sic el i n u n i verso orbe sine scripiis instiiutuiu traditumque est, ut Cbrisltis Deus caro faclus, ac sancli iiuagfoibns rcpresentarentur : quemadmodura etiam u l c r u i adorarclur, atque ad oricnlem convcrgi precee fnnderemus. 17. Quocirca, quae t u i n conlrarium addticis : * , * loca, probatam apud nos imaginum veneralio , uem non crimini v e r l u n t , scd geniinm, eas u t i . fct deos colentiom, mores arguunt. Quare propier , nefariam genlium consuetudinem pium Ecclesia . inslitutum auferre non oportct. Adjurant vene- \ , fiei ct prestigialores : adjurat pariler calechu * ' mcnos Ecclesia. At i l l i quidcm daemones invo- , . c a n t : baec vero Deum contra daemones Sacri * \ , flcart damonibuS geniiles; sed et lsrael Deo cum \ , sanguincm, lum nidorem oflerebai. Quin etiam . Ecclesia incraenttim Deo sacrificium offert. Dae- "* \ monibua imagtnes consecrabant gentcs : sed ct . , , Israel imagines i n deos aibi praslituerat. Dice- . bant enim : IH eunt d i i tui, Isracl, qui edtixe , \ t i M t te de terra iflgypti . > Nos autem Deo vero C , , carne faclo, Deique servis et amicis, a quibue . daemonum fugantur exercilus, imagines dedicamus.
t

13. Qiiod eidicae bcatum Epipbatiium imagines

'. (4>

Creg. Nax. orat. 5, ad Greg. Nyss.

Exod. x x x n , 4. YARLE LECTIONES.

? . Cons{antinum. Tbeophanes et Nicepborus CP. in Chronicis Comlanlm Heraclii filium, et Constantini Pogonati ]>atvjWeirf perinde Comlaminum nominanl. * Lege . Nara sine tcripiis Evangelium promulgaverunt aposloli : quos nonnisi fidelibus quibusdam, el velut ex acddenli scripsi&se nemo prudens negaverit. Vid. lren. lib. n i , c. 4.

NOTiE.
r (14) . l n D , i ora edilionis Romana^pag. 80, ha?c leguntur: , , \ * Epiphanidue hmretici. Scilicet \ \ * Adternu inHiiuto imagtne* facere $tu Dantasceni nostri astatem, imo poat seplinam ilio$ qui idololalrico aynodum, Nicepboro CP. aliisque mU;QpoUU_Simariyrumqne ; qutn etium angtloden&is narrabat, se cum Nacoli in Phrygia juve- Dei teniiricii, rum et prophetarum. Ex disserlationia serie appanTs ageret, citra nascentis illic lconoclastica? haeresis primordia incidisse in codicem quemdam, i n ret hoc opus fuisse prauensam illam Slepbaoii ad quo descripla eranl flctitia i s u Epipbanii opuscula, Tbeodosium Augustum epislolam , eujut fragmentum in seplima synodo lectom eei. Quia r e r o aareperieseqiie i n inacriptione erasam fuisse lilleram , ttt pro , legcreiur , cura- ctor boc argumento pugnat : * que liiterae vesligia superessent adbuc, fraudie le- , \ , alein fuisee Daucum, qui Ecclesiae, i n qua volumen , asservabaiur, prseerat. Hinc Nicephorus singularem ' Quo pacto dicat aliquis etmi q , contra Eptphanidem, dissertatiouec comprehtndl, nec enarrari, nec inteliect cifi licm edidit, el allerius opusculorum illorum t i t u potett, tncircumicriptutque est, deUneari dUkm, lum honc fuisse ait : quem nec Mose$ raluii intueri ? ac delnde C a l k t
9

.>w
1

ri

t..U

'\\ (. t\ t . '

U'V>t^

^ ^ ' ^ j IL^\ * ^ ^

1305

DE IMAGINIBUS ORATIO I I .

1306

; * , nostras patara improbassc; noveris librum illum supposiiiLium esse, el Epiphanio, quod quidem , alias saepe c o n i i g i l , falso ascriptum a quopiara , fuisse. Neque cnim ille Paler a collegarum scn . lenlia dcsciverit: omnes quippe uiiius sancti Spi. rilus parlicipes fuerunt. Teslimouio sit ipsius \ , ccclesia imaginibus exornata ad hanc usque , ' , \ , aUatem, qua adversus illam insurrexerunt nonn u l l i , qui 3 4 0 Christi gregem infestare, el sor didam pcrturbaiionem populo Dei propinare ag. gressi sun