Hongreye
| Hongreye | |
 |  |
|---|---|
| Imne nåcionå: Himnusz | |
 | |
| Mwaisse-veye | Budapesse |
| Lingaedje oficir | Hongrwès |
| Sitindêye • totåle | 93 011,4 km² |
| Populåcion • totåle | 9,599,744 dimorants 103.2 djins/km² |
| Dislaxhaedje | decimbe 1000 (Julian) |
| Tchîf d' estat | Tamás Sulyok |
| Prumî minisse | Viktor Orbán |
| Manoye | forint |
| Coisse d' eure | UTC+01:00 |
| Preficse telefonike | +36 |
| Dominne internete | .hu |
 I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou Hongreye | |
Li Hongreye, c' est on payis del Mîtrinne Urope.
Lingaedje do payis: hongue u hongrwès, on lingaedje d’ ene famile d’ Azeye (parint avou l’ finwès u findandès et l’ estonwès).
Djeyografeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]C’ est on plat payis, avou des montinnes so tos ses boirds. Di nosse des costés, c’ est les Ales. Adon, a pus d’ meye kilometes del mer do Nôr, li vint d’ plouve a målåjhey passer. Ça fwait k’ i n’ î ploût waire. Les estés î sont bråmint pus tchôds k’ vaici. Et les iviers pus froeds.
L’ Aiwe di Danube passe e plin mitan.
Istwere
[candjî | candjî l’ côde wiki]C’ esteut d’ nos cuzéns celes ki dmorént ladrî cwand l’ payis a stî evayi pås Romins. Li pere da sint Mårtén d’ Tour î a stî oficî romin.
Cwand les frontires di l’ Impire ont volé a bokets, gn a totès sôres di peupes k’ ont arouflé so l’ payis, distrujhant tot. Li pus cnoxhou d’ tos ces peupes la, c’ est les Hons : c’ est zels k’ ont dné leu no å payis. On pinse ki c’ est la k’ Atila a morou.
Des ôtes peupes ont shuvou : les Lombårds, les Avårs, ... et finålmint les Madjårs. Les Madjårs s' ont rindou mwaisses do payis e l’ anêye 896.
Pol dire platezak, les Madjårs, c’ esteut des såvadjes. Des rôbaleus ki viként dzo des toeteas, k’ ont vnou did l’ ôte des costés l’ Oural, et ki n’ djåzèt nén on lingaedje induropeyin.
I touwént, i hapént, i broûlént, et vni ataker les djins disca ciddé sol boird di Sambe. I vénront tournicoter åtoû do moustî d’ Lôbe. Mins i gn ourit-st on miråke. I touma do cir ene si foite lavasse k’ on rtrova les Hongrwès el berdouye disk’ al pupe. Les bråves moennes les ont rascodou et end ont fwait des bons crustins. C’ esteut åtoû l’ an 950.
Il ont comprins k’ s’ i vôrént on djoû poleur divni on rweyåme e l’ Urope, on vraiy rweyåme ricnoxhou da tertos, i s’ faleut fé crustin et andoûler l’ Påpe.
C’ est insi ki Istvan divna li prumî rwè del Hongreye l’ an 1001 et rçure då påpe ene bele corone. Po s’ fé aidî a fé do payis on payis crustin et « modiene », il a dmandé « di l’ assistance tecnike ». Et on lyi a evoyî des hiedes di moennes et d’ ovrîs d’ amon nozôtes: do Payis d’ Mouze, di Lidje, di Nameur, di Mez.
Pocwè prinde des djins did l’ ôte des costés d’ l’ impire djermanike? Motoit pask’ il avént peu des Tîxhons ki ls avént batou dinltins (dizo Oton prumî, e 850).
Mins l’ peupe n’ a nén todi accepté di s’ fé crustin d’ foice. Ene anêye, cåzu tos les moennes s’ ont fwait mascråwer. Sint Djuråd, par egzimpe.
Mins, al fén des féns, li rwè Andrî a tot rmetou d’ adrame. Des meyes di Walons et d’ moennes cistercyins ont-st acorou et basti li rweyåme di Hongreye (covints, tchesteas, administråcion, eglijhes). C’ est zels k’ ont scrît les prumîs tecses e hongrwès.
Li rwè Estiene dina des teritweres ås Walons, avou totès sôres di libertés (waire di taeyes, li droet d’ djåzer leu lingaedje, evnd).[1]