Loukîz eto : Lu.

Etimolodjeye 1

candjî

Tayon-bodje latén * « illúī », rifwait di « illi » datif singulî do prezintoe d’ mostraedje « ille ». Dataedje do mot : 1278 vî scrijha « lu ».

Prononçaedje

candjî

Prono d’ djin tonike

candjî
omrin femrin
Singulî lu leye
Pluriyal zels / yeusses zeles

lu omrin

  1. prono tonike do rwaitant metou tot seu, repetant li prono sudjet.
    • Lu, i n’ î a måy sitî, mins leye, bén.
    • Gn aveut lu et céncwante-z ôtes.
    • Mins vos n’ l’ årîz nén å fotbal, da, lu.
  2. prono tonike do rwaitant metou dirî ene adrovire.
    • C’ est lu ki l’ a dit
  3. parey, metou dirî ene divancete.
    • C’ est ene måjhone ki fwait sogne pår asteure ki l’ notåre est evoye, et Lorince avou lu Jean-Marie Warnier (fråze rifondowe).
  4. prono tonike do rwaitant metou replaeçant li prono sudjet « i ».
    • Pol comere, leye, ele dimoréve todi amon s’ mononke. Lu lyi a-st aprins a lére, a scrire et a conter, ene sacwè d’ råle, adon, e l’ Årdene, copuvite po ene feme Gaston Lucy (fråze rifondowe).
  5. prono tonike miroetrece.
    • C’ est tchaeconk por lu.
  6. (metou al fén) prono tonike metou po rafoirci l' idêye d' agaçaedje ou d' plindaedje.
    • Qu’aveût-i d’keûre dè solo èt des fleûrs, lu !… Joseph Mignolet, "Li Payîs des Sotês", 1926, p. 31.
Mots vijhéns
candjî
Pronos d’ djins walons
Nombe Djin Djinre Sudjet Muroetrece Acuzatif (droet coplemint) Datif (coplemint nén direk) Locatif Djenitif (pårtixhrê) Tonike (tot seu ou dirî dvancete)
Singulî Prumire djin dji, dj’
dju (padrî)
mi, m’, èm mi, m’, èm (divant l’ viebe)
mu, m’ (dirî l’ viebe)
mi, m’, èm (divant l’ viebe)
mu, m’ (dirî l’ viebe)
mi
Deujhinme djin vos, vs
ti, t’, èt
tu, -ss (padrî)
vos, vs
ti, t’, èt
vos, vis, vs ; ti, t’, èt twè, ti, ti-minme, t’-minme, tizôte, etzôte
Troejhinme djin Omrin i, il si, s’, ès li, l’, el lyi î è
endè, end, ndè, nd
lu
Feminine ele, elle li, l’, el leye
Neute on lu
Pluriyal Prumire djin nos, ns ; dji, dj’ nos, ns nos, nozôtes
Deujhinme djin vos, vs vos, vs vos, vs vos, vis, vs vos, vozôtes, tizôtes, etzôtes
Troejhinme djin Omrin i, il si, s’ les, ls ; lzès, lzè, elzès lezî, elzî, lzî î è
endè, end, ndè, nd
zels, yeusses
Feminine ele, elle zeles, yeusses


Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjî
prono tonike do rwaitant metou tot seu
prono tonike do rwaitant après dvancete
prono miroetrece do rwaitant

Etimolodjeye 2

candjî

 Loukîz a : « li »

Plinne cogne Spotcheye cogne
lu l’

Prononçaedje

candjî

Prono d’ djin coplemint

candjî

lu omrin et femrin

  1. prono droet coplemint do cåzant, del cåzante, metou dirî on viebe codjowé a l' atôtchî camaerådrece do cmandeu, ki finixh pa ene cossoune.
  2. parey, normåldimint al sipotcheye cogne, dirî voyale (ås troes djins do cmandeu).
    • Aberwetez l’ !
    • Alez ! Prindoz l’ divins vos bresse et rasserez l’ comifåt, insi !
    • Alans l’ ricweri å cåbaret !
  3. sifwaitmint dirî voyale, ås troes djins do cmandeu, avou rafoircixhaedje (prononcî /lly/).
    • Purdoz lu ! Dji vos l' baye ALW 2 sol croejhete, p. 105 (fråze rifondowe et rarindjeye).
    • Prind lu ! Dji tel dene ALW 2 sol croejhete, p. 105 (fråze rifondowe et rarindjeye).
    • Aschoûtez lu ! C' est l' prononçaedje zero-cnoxheu.
Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjî
prono d’ djin coplemint metou padrî on cmandeu

Prononçaedje

candjî

Årtike

candjî

lu omrin et femrin

  1. omrin li, el.
    • Lu dêrin côp, vous n’ astîz nén la.
  2. femrin li, el.
    • Lu vatche a fordjèté.

Rilomêye do mot

candjî

Si voyale (u), c' est eto li spotchåve voyale di tot l' payis.

Sipårdaedje do mot

candjî

Prono d’ djin coplemint

candjî

lu omrin & femrin

  1. li / (divant l' viebe).
    • Tu n' lu vus pus ?
      • Ti n' li vous pus ? / To n' el vous pus ?

Pårticipe erirece

candjî
singulî pluriyal
omrin lu lus
femrin lue lues
  1. , léjhou.
    • Je n'ai pas encore lu votre livre.
      • Dji n' a nén co lî vosse live.