Bước tới nội dung

Orson Welles

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Orson Welles
Ảnh Orson Welles năm 1937 chụp bởi Carl Van Vechten
Tên khai sinhGeorge Orson Welles
Sinh(1915-05-06)6 tháng 5, 1915
Kenosha, Wisconsin, Hoa Kỳ
Mất10 tháng 10, 1985(1985-10-10) (70 tuổi)
Los Angeles, California, Hoa Kỳ
Năm hoạt động1934–1985
Hôn nhânVirginia Nicholson (1934-1940)
Rita Hayworth (1943-1948)
Paola Mori (1955-1985)

George Orson Welles (6 tháng 5 năm 1915 – 10 tháng 10 năm 1985) là một đạo diễn, nhà biên kịch, diễn viên, nhà sản xuất phim từng đoạt giải Oscar người Mỹ. Welles giành được sự chú ý đầu tiên khi làm phát thanh đọc cuốn tiểu thuyết The War of the Worlds của H. G. Wells trên đài CBS. Nhờ giọng đọc nhập tâm, bài phát thanh đã thu hút được một lượng lớn thính giả khắp Bắc Mỹ. Vào giữa thập niên 1930, các vở kịch tái hiện lại vở Macbeth và Julius Caesar của Welles cho Nhà hát New York đã trở thành huyền thoại. Welles còn được biết đến như là một nhà ảo thuật từng đi biểu diễn nhiều nơi trong thời gian chiến tranh.

Trong suốt thời gian chiến tranh, Welles trở thành một nhà hoạt động chính trị và bình luận viên qua báo chí, radio và các buổi xuất hiện trước công chúng cùng với Franklin D. Roosevelt. Năm 1941, ông đồng sáng tác, chỉ đạo, sản xuất và đóng vai chính trong bộ phim Citizen Kane, một bộ phim thường được các nhà phê bình đánh giá là một trong những bộ phim xuất sắc nhất mọi thời đại. Phần còn lại trong sự nghiệp, Welles gặp phải nhiều khó khăn do thiếu vốn và nhiều vấn đề khác trong suốt thời gian tới châu Âu rồi trở lại Hollywood. Bất chấp khó khăn, bộ phim Othello vẫn giành được giải Cành cọ vàng tại Liên hoan phim Cannes năm 1952 và bộ phim Touch of Evil cũng giành được giải thưởng cao nhất tại Brussels World Fair, dù vậy thì Welles lại coi The Trial và Chimes at Midnight mới là hai bộ phim xuất sắc nhất của ông.

Những năm sau này, Welles gặp phải các khó khăn với những hệ thống phức tạp của Hollywood từ chối tài trợ cho các dự án làm phim độc lập của ông, điều này khiên Welles chủ yếu phải kiếm sống qua việc đóng phim, làm quảng cáo và lồng tiếng. Welles nhận được giải thưởng thành tựu trọn đời của Viện phim Mỹ năm 1975 và trở thành người thứ ba vinh dự nhận được giải thưởng sau John Ford và James Cagney. Thành tựu của Welles ngày càng được đánh giá cao bởi giới phê bình sau khi ông qua đời. Orson Welles hiện được xem như là một trong những nghệ sĩ điện ảnh quan trọng nhất của thế kỷ 20, trong cuộc bầu chọn top 10 đạo diễn BFI của Viện phim Anh, ông được bình bầu là đạo diễn vĩ đại nhất mọi thời đại.

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]
  • Anderegg, Michael: Orson Welles, Shakespeare and Popular Culture, Columbia University Press, 1999
  • Bazin, Andre: Orson Welles, Harper and Row, 1978
  • Benamou, Catherine: It's All True: Orson Welles's Pan-American Odyssey, University of California Press, 2007 (forthcoming)
  • Beja, Morris, ed.: Perspectives on Orson Welles, G.K. Hall, 1995
  • Berg, Chuck and Erskine, Tom, ed.: The Encyclopedia of Orson Welles, Checkmark Books, 2003
  • Bessy, Maurice: Orson Welles: An investigation into his films and philosophy, Crown, 1971
  • Bogdanovich, Peter and Welles, Orson This Is Orson Welles, HarperPerennial 1992, ISBN 0-06-092439-X
  • Brady, Frank: Citizen Welles, Charles Scribner's Sons, 1989
  • Callow, Simon: The Road to Xanadu. Jonathan Cape, 1995.
  • Callow, Simon: Hello Americans. Jonathan Cape, 2006.
  • Carringer, Robert: The Making of Citizen Kane, University of California Press, 1985
  • Carringer, Robert: The Magnificent Ambersons: A Reconstruction, University of California Press, 1993
  • Ciment, Michel: 'Les Enfants Terrible' in American Film, December 1984 (tiếng Pháp)
  • Comito, Terry, ed.: Touch of Evil, Rutgers, 1985
  • Conrad, Peter: Orson Welles: The Stories of His Life, Faber and Faber, 2003
  • Cowie, Peter: The Cinema of Orson Welles, Da Capo Press, 1973.
  • Toni D'Angela (edited by), Nelle terre di Orson Welles, Alessandria, Edizioni Falsopiano 2004.
  • Davies, Anthony: Filming Shakespeare's Plays, Cambridge University Press, 1988
  • Drazin, Charles: In Search of the Third Man, Limelight, 2000
  • Estrin, Mark: Orson Welles Interviews, University Press of Mississippi, 2002
  • France, Richard, ed.: Orson Welles on Shakespeare, Routledge, 2001
  • France, Richard: "The Theatre of Orson Welles", Bucknell University Press, 1977
  • Garis, Robert: "The Films of Orson Welles", Cambridge University Press, 2004
  • Gottesman, Ronald, ed.: Focus on Citizen Kane, Prentice Hall, 1971
  • Gottesman, Ronald, ed.: Focus on Orson Welles, Prentice Hall, 1976
  • Greene, Graham: The Third Man, Faber and Faber, 1991
  • Heyer, Paul: The Medium and the Magician: Orson Welles, The Radio Years, Rowman and Littlefield, 2005
  • Heylin, Clinton. Despite the System: Orson Welles Versus the Hollywood Studios, Chicago Review Press, 2005.
  • Higham, Charles: The Films of Orson Welles, University of California Press, 1970
  • Higham, Charles: "Orson Welles: The Rise and Fall of an American Genius", St. Martin's Press, 1985
  • Howard, James: "The Complete Films of Orson Welles", Citadel Press, 1991
  • Ishaghpour, Youssef: Orson Welles, cinéaste, une caméra visible, éditions de la différence, 2001 (bằng tiếng Pháp)
  • Jorgens, Jack J.: Shakespeare on Film, Đại học Indiana Press, 1977
  • Leaming, Barbara: Orson Welles, Viking, 1985
  • Lyons, Bridget Gellert, ed.: Chimes at Midnight, Rutgers, 1988
  • Mac Liammóir, Micháel. Put Money in Thy Purse: The Filming of Orson Welles's Othello, Virgin, 1994
  • McBride, Joseph: Orson Welles, Harcourt Brace, 1977
  • McBride, Joseph: Orson Welles, Da Capo Press, 1996.
  • Mulvey, Laura: Citizen Kane, BFI, 1992
  • Naremore, James. The Magic World of Orson Welles, Southern Methodist University Press, 1989.
  • Naremore, James, ed.: Orson Welles's Citizen Kane: A Casebook, Oxford University Press, 2004
  • Noble, Peter: The Fabulous Orson Welles, Hutchinson and Co., 1956
  • Perkins, V.F.: The Magnificent Ambersons, BFI, 1999
  • Rosenbaum, Jonathan: 'Orson Welles's Essay Films and Documentary Fictions', in "Placing Movies", University of California Press, 1995
  • Rosenbaum, Jonathan: 'The Battle Over Orson Welles', in Essential Cinema, Johns Hopkins University Press, 2004
  • Rosenbaum, Jonathan: 'Orson Welles as Ideological Challenge' in Movie Wars, A Capella Books, 2000
  • Rosenbaum, Jonathan: Discovering Orson Welles, University of California Press, 2007
  • Shakespeare Bulletin, Volume 23, Number 1, Spring 2005: Special Welles issue.
  • Simon, William G., ed.: Persistence of Vision: The Journal of the Film Faculty of the City University of New York, Number 7, 1988: Special Welles issue
  • Simonson, Robert. "Orson's Shadow Talkback Series Continues May 4 with Welles's Daughter." ngày 3 tháng 5 năm 2005
  • Taylor, John Russell: Orson Welles: A Celebration, Pavilion, 1986
  • Taylor, John Russell: Orson Welles, Pavilion, 1998
  • Walsh, John Evangelist: Walking Shadows: Orson Welles, William Randolph Hearst and Citizen Kane, The University of Wisconsin Press, 2004
  • Walters, Ben: Welles, London: Haus Publishing, 2004 (Paperback: ISBN 978-1-904341-80-2).
  • Welles, Orson: Les Bravades, Workman, 1996
  • Welles, Orson and Bogdanovich, Peter: This is Orson Welles, Da Capo Press, 1998.
  • Welles, Orson: Mr. Arkadin, Harper Collins, 2006
  • Welles, Orson: The Big Brass Ring, Black Spring Press, 1991
  • Welles, Orson: The Cradle Will Rock, Santa Teresa Press, 1994
  • Welles, Orson: "The Other Side of the Wind", Cahiers du cinéma/ Festival International du Film de Locarno, 2005
  • White, Rob: The Third Man, BFI, 2003
  • Wood, Bret: Orson Welles: A Bio-Bibliography, Greenwood blue, 1990

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn]
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Orson_Welles&oldid=71247345”