Đề-bà-đạt-đa

Đề-bà-đạt-đa
Cái chết của Đề-bà-đạt-đa, bị kéo xuống Địa ngục
Tôn giáo	Phật giáo

Bản chuyển ngữ của Devadatta
Tiếng Phạn	देवदत्त (Devadatta)
Tiếng Pali	देवदत्त
Tiếng Bengal	দেবদত্ত (Debdotto)
Tiếng Miến Điện	ဒေဝဒတ် (Dewadat)
Tiếng Trung Quốc	提婆達多 (Tipodaduo)
Tiếng Nhật	提婆達多 (Daibadatta)
Tiếng Khmer	ទេវទត្ត (Tevatort)
Tiếng Hàn	데바닷타 (Romaja quốc ngữ: (Debadatta))
Tiếng Lào	ເທວະທັດ (Dewadat)
Tiếng Sinhala	දේවදත්ත
Tiếng Thái	เทวทัต (Thewathat)
Tiếng Việt	Đề-bà-đạt-đa
Thuật ngữ Phật Giáo

Đề-bà-đạt-đa (sa. देवदत्त Devadatta) hoặc còn được phiên là Đề-bà-đạt-đâu, Địa-bà-đạt-đâu, Địa-bà-đạt-đâu, Đế-bà-đạt-đâu, còn được gọi gọn là Điều Đạt, dịch nghĩa là "Thiên Thụ" (trời trao). Ông là em họ của Thích-ca Mâu-ni Phật, từng gia nhập vào tăng đoàn của Phật, nhưng rồi về sau ông nảy sinh nhiều ý kiến mâu thuẫn, cuối cùng li khai khỏi tăng đoàn của Phật Thích Ca để thành lập tăng đoàn khác.

Ở trong kinh điển Phật giáo Nguyên thủy, Đề-bà-đạt-đa là kẻ đã phạm vào 3 trong số Năm tội lớn (ngũ nghịch) là chia rẽ và phá hòa hợp tăng phản bội Phật giáo, làm Phật chảy máu và giết hại A la hán, ông một nhân vật phản diện tuyệt đối. Do quả báo của ác nghiệp, Đề-bà-đạt-đa đã chết do đất rút và bị tái sinh vào địa ngục A Tỳ, chịu khổ hình rất lâu dài. Nhưng trước khi chết, Đề-bà-đạt-đa đã nói lời sám hối với Phật Thích Ca, và Phật Thích Ca đã tiên tri rằng sau 100.000 đại kiếp trái đất nữa, Đề-bà-đạt-đa sẽ trở thành một vị Phật Độc Giác.

Còn trong Diệu Pháp Liên Hoa kinh của Phật giáo Bắc Tông thì ghi rằng Đề-bà-đạt-đa cũng từng được các vị Phật quá khứ thọ ký cho, tương lai sẽ thành Phật. Theo kinh này thì thật ra Đề-bà-đạt-đa đến thị hiện vai nhân vật phản diện, để cho chúng sinh hiểu được toàn bộ quả báo đọa vào địa ngục do gây ra năm tội nghịch lớn. Tại Đại Phương Tiện Phật Báo Ân kinh thuyết rằng mỗi vị Phật quá khứ đều có 1 nhân vật chống lại họ giống như Đề-bà-đạt-đa, mà Đề-bà-đạt-đa ở trong địa ngục A Tỳ như Tỳ-kheo nhập niềm vui Tam Thiền.

Giáo phái của Đề-bà-đạt-đa đã không tan rã sau cái chết của ông ta. Pháp sư Huyền Trang thời nhà Đường đến Ấn Độ du học đã từng đến xem hoạt động của phái này, và cũng ghi lại phái Đề-bà-đạt-đa chỉ thờ phụng ba vị Phật quá khứ, không thờ Phật Thích Ca Mâu Ni.

Xuất thân

Đề-bà-đạt-đa xuất thân trong giai cấp Sát-đế-lợi dòng họ Thích-ca (Sakya), ông nội là vua Sư Tử Giáp, vua Sư Tử Giáp (Okkàka) có bốn con là vua Tịnh Phạn (cha của Đức Phật), vua Bạch Phạn, vua Hộc Phạn và vua Cam Lộ Phạn. Cha của Đề-bà-đạt-đa thì các kinh điển có thuyết khác nhau.

Đề-bà-đạt-đa là anh em họ của Phật Thích Ca Mâu Ni ，là anh cả cùng cha của tôn giả A-nan-đà - vị A-la-hán là thị giả của Phật. Kinh Phật ghi rằng "Sinh lúc nhật thực ngày 7 tháng 4, mình dài một trượng năm thước bốn tấc", "Họ lớn xuất gia, thông minh, có thần lực lớn, dung mạo đoan chính".

Xuất gia

Sau khi Thích-ca Mâu-ni thành Phật, quay trở về cố quốc Ca-tỳ-la-vệ (Kapilavastu), hướng thuyết pháp cho dòng họ, vua Tịnh Phạn cổ vũ khích lệ thần dân xuất gia theo bên Đức Phật, có 500 người trong tộc Thích-ca xuất gia, trong đó có vua Bạt-đề, A-nan-đà, A-na-luật-đà, Ưu-bà-li, và cả Đề-bà-đạt-đa.

Trong "Luật Thập Tụng" ghi chép lại Đề-bà-đạt-đa: "Xuất gia làm Tỳ-kheo, trong mười hai năm thiện tâm tu hành: đọc kinh, tụng kinh, hỏi nghi, lĩnh pháp, ngồi thiền. Một lúc khi Đức Phật đang thuyết pháp, ắt đều thụ trì" . Trong "Kinh Xuất Diệu" thì nói rằng: "Trong mười hai năm, ngồi thiền nhập định, tâm không chuyển dời, tụng kinh Phật sáu vạn" . Do đó có thể thấy ông học rộng tài cao, lòng tinh tấn khó ai bằng. Cuốn sách "Tây Vực ký" có "Tòa đá lớn, Đề-bà-đạt-đa ở đó nhập định". Ông ta lúc hoằng đạo giáo hóa ở thành Vương Xá, đã nhận được sự tôn kính của vương tử A-xà-thế nước Ma-kiệt-đà: "A-xà-thế ngày ngày đi theo có 500 cỗ xe, sớm chiều hỏi thăm Đề-bà-đạt-đa, còn cúng dường cho 500 nồi ăn uống" . Đến lúc Đức Phật men theo sông Hằng về đến thành Vương Xá, không lâu thì dẫn đến nảy sinh sự kiện "phá tăng".

Cái chết của Đề-bà-đạt-đa và sự thọ ký tương lai thành Bích Chi Phật

Theo Kinh KINH TĂNG NHẤT A-HÀM-MƯỜI PHÁP-PHẨM PHÓNG NGƯU [1] Một hôm, Đề-Bà Đạt-Đa nói với các đệ tử:

- Ta khởi ý ác với Sa-môn Cù-Đàm, xong việc ấy không nên; vì A-La-Hán lại khởi ý ác đối với A-La-Hán, nay ta có thể hướng về Cù-Đàm sám hối.

Đề-Bà lo buồn sinh bệnh trầm trọng, ông nói với các đệ tử của mình:

- Ta không đủ sức đến chỗ Cù-Đàm để sám hối.

Nói rồi lại lén đi lấy thuốc độc bôi vào mười đầu ngón tay, xong bảo các đệ tử khiêng đến chỗ Sa-môn Cù-Đàm.

Khi ấy Tôn-giả A-Nan xa xa thấy liền thưa Phật:

- Đề-Bà Đạt-Đa đến chắc có tâm hối hận muốn hướng về Thế-Tôn cầu xin hối cải.

Phật bảo A-Nan:

- Người ác ấy không thể đến chỗ Như-Lai.

Tôn-giả A-Nan ba lần thưa như thế, Phật trả lời cũng ba lần như thế.

Bấy giờ đến gần chỗ Thế-Tôn, Đề-Bà Đạt-Đa bảo các đệ tử:

- Ta muốn xuống võng, ta không muốn nằm ra mắt Thế-Tôn.

Các đệ tử liền dừng chân, Đề-Bà Đạt-Đa vừa bước chân xuống đất, tự nhiên có lửa gió đốt cháy chân, thân; Đề-Bà bị lửa đốt liền khởi tâm hối hận, muốn niệm “Nam Mô Phật”, nhưng chưa kịp mà chỉ nói được “Nam Mô” liền ngã lăn ra chết. Sau khi thấy Đề-Bà chết, Tôn-giả A-Nan hỏi Phật:

- Đề-Bà Đạt-Đa có đọa Địa-ngục không, nếu có thì tại Địa-ngục nào?

Phật bảo Tôn-giả:

- Ông ấy có ác tâm đối với Như-Lai, khi chết đọa Địa-ngục A-Tỳ vì phạm tội ngũ nghịch, và phải chịu khổ hết đại kiếp trong hiền kiếp này.

A-Nan nghe Phật nói, buồn khóc mà hỏi Phật:

- Đề-Bà Đạt-Đa từ Địa-ngục ra sẽ sinh về đâu? Và lâu xa về sau Đề-Bà có tạo được công đức gì đáng kể không?

Phật bảo:

- Đề-Bà Đạt-Đa mạng chung ở Địa ngục sinh lên các cõi Trời, trải qua 60 kiếp không rơi vào ba đường ác, qua lại cõi Trời, Người; thân sau chót, ông ta sẽ cạo bỏ râu tóc, xuất gia học đạo, thành vị Bích-Chi Phật hiệu là Nam-Mô. Vì ông ta có ý lành trong giây lát lúc cuối khi mạng chung, khởi tâm hòa vui nói: “Nam mô”, nên sau làm Bích-Chi Phật hiệu Nam-Mô; nghe Phật nói thế, Tôn-giả A-Nan cảm thấy phấn khởi, không còn buồn rầu nữa.

"Tăng-nhất A-hàm Kinh" quyển 47 ghi chép, Đề-bà-đạt-đa bị hãm vào địa ngục. Phật vì A-nan thuyết rằng tương lai sinh ra, vì lúc Đề-bà-đạt-đa mạng chung, ông ta tội nghiệp quá nặng nên mặt đất nứt ra lửa cuốn đi, lúc đó trong tâm liền sinh hối hận, nên "trải qua suốt một đại kiếp trong địa ngục, sau khi trả hết ác nghiệp sẽ sinh lên cõi Trời Tứ Thiên Vương, rồi lại chuyển sinh Trời Đao Lợi, Trời Dạ Ma, Trời Đâu Suất, Trời Hóa Lạc, Trời Tha Hóa Tự Tại, trong 60 kiếp, không lại đọa ba đường ác nữa, sau 100.000 đại kiếp nữa sẽ thành Phật Độc Giác, tên là Nam Mô". "Tăng-nhất A-hàm Kinh" quyển 47 ghi chép, Đề-bà-đạt-đa bị hãm vào địa ngục. Phật vì A-nan thuyết rằng tương lai sinh ra, vì lúc Đề-bà-đạt-đa mạng chung, ông ta tội nghiệp quá nặng nên mặt đất nứt ra lửa cuốn đi, lúc đó trong tâm liền sinh hối hận, nên "trải qua suốt một đại kiếp trong địa ngục, sau khi trả hết ác nghiệp sẽ sinh lên cõi Trời Tứ Thiên Vương, rồi lại chuyển sinh Trời Đao Lợi, Trời Dạ Ma, Trời Đâu Suất, Trời Hóa Lạc, Trời Tha Hóa Tự Tại, trong 60 kiếp, không lại đọa ba đường ác nữa, sau 100.000 đại kiếp nữa sẽ thành Phật Độc Giác, tên là Nam Mô".

Liên kết ngoài

• Đề-bà-đạt-đa trên Thư viện Hoa Sen Lưu trữ 2007-10-26 tại Wayback Machine