Radon

Radonan spektran nägui pala

86	0 8 18 32 18 8 2
Rn 222,0176
Radon

Radon (mugažo latinan kelel, znamoitas Rn) om 86nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om kahesandestoštkümnendes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — kahesanden gruppan päalagruppas, VIIIA), tabluden kudendes periodas.

Ühthine ümbrikirjutand

Radon om harv londuses lujas, se om lujas stabilitoi element. Anglijalaižed himikad Uil'jam Ramzei i Robert Uitlou-Grei saiba puhtast radonad ezmäižen kerdan vl 1908 kuti niton (latin.: nitens «vauvhatui»), kaikiš hätkemb eläi ²²²Rn-izotop. Om nügüdläiženke nimenke vspäi 1923.

Element om radiotoksine, kucub tävun rakad.

Fizižed ičendad

Radon om jüged inertine üks'atomine radioaktivine gaz mujuta, maguta da hajuta. Gaz i nozoluz vauvhatudas il'mas taivazmal ičeze radioaktivižusen tagapäi.

Atommass — 222,0176. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 9,73 g/L (0 C°, kuz' kerdad enamba mi il'm); 4,4 g/sm³ (kehundlämudel −61,7 C°). Suladandlämuz — 202 K (−71 C°). Kehundlämuz — 211,5 K (−61,7 C°).

Londuseline radon kogoneb nelläs radioaktivižes izotopaspäi: ²¹⁸Rn (T_½=35 ms), ²¹⁹Rn (T_½=3,96 s), ²²⁰Rn (T_½=55,6 sekundad) i ²²²Rn (T_½=3,8235 päivest). Kaik nell' kätas polonijaks čihodamižen lopus. Tetas 35 tošt radioaktivišt izotopad 193..217, 221, 223..231 atommassanke, i 12 izomärad. Niiden keskes hätkembad izotopad oma ²¹¹Rn 14,6 časud pol'čihodamižen pordonke i ²¹⁰Rn (T_½=2,4 časud). Kaikiš hätkemb eläi izomär om ^203mRn, sen pol'čihodamižen pord om 26,7 sekundad. Izotopad čihotas α-čihodamižen (izotop 213, 215..219, 222), α- i β-čihodamižen (izotopad 196..211, 221), α- i kaksitadud β-čihodamižen kal't (izotopad 212, 214, 220), β-čihodamižen kal't (izotopad 223..231). Izotopad nomer 196..211 kändasoiš polonijaks i astataks, izotopad nomer 212..219, 222 — polonijaks (212 i 214 — sen kahteks izotopaks), izotop 220 — polonijaks i radijaks, izotop 221 — francijaks i polonijaks, izotopad 223..231 — francijaks.

Himižed ičendad

Radon om kaikiš aktivižemb hüväsuguižiden gazoiden keskes, sädab ühtnendoid ftoranke i hapanikanke. Muigotandmärad: +2, +4, +6, +8.

Kävutand

Radon kävutase medicinas radonvannoid tehtes. Geologad ectäs uranan löudmižsijid radonan eritusen mödhe i märitas tuleban aigan manrehkaidusiden sijid.

Irdkosketused

• Radon webelements.com-saital. (angl.)
• Kirjutuz radonas Himižiden elementoiden populärižes n-t.ru-kirjištos. (venäkelel)