katak

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ka-tak

Etimologiyasi

KATAK Bu ot oʻtirish, yotish joyi' maʼnosini anglatadigan tojikcha kat otiga (ТжРС, 183) kichraytirish maʼnosini ifodadaydigan -ak koʻshimchasini (ТжРС, 543) qoʻshib hosil qilingan boʻlib, 'parrandadar oʻtirishi, yotishi uchun yasadgan kichik boʻlmadardan iborat uycha’ maʼnosini anglatadi (OʻTIL, 1, 372).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Parranda yoki ayrim (asosan mayda) jonivorlar turishi uchun maxsus ishlangan qurilma; xona, uycha. Dilfuza ayvondan sakrab tushdi-da, tovuq katagi yonidagi nimqorongʻi oshxonaga kirib, tokcha-dagi uzun shishani topdi. U. Hoshimov, Qalbingga quloq sol. ◆ Boʻron oʻzi topshirgan ki-yik bolasini sim kataklardan qidira ket-di. H. Nazir, „Yonar daryo“ .

2 Bir sath (yuza)dagi kichik-kichik boʻlma-lar, uyalar, teshiklarning biri. Ari uyasi-ning katagi. shyo U vestibyulga kirib, rang-barang eʼlonlar osigʻliq doska yonidan oʻtayot-ganda, chata, ari uyasiday sertokcha pochta katagiga qaradi. P. Qodirov, Uch ildiz.

3 Narsa yuzasiga ishlangan, tushiril-gan toʻrtburchak; shunday toʻrtburchaklarning biri. Shaxmat katagi. yash Azimov qora far-zinni qoʻlida bir oz ushlab turib, shaxmat-ning oq katagiga taqillatiburdi-da, "shax" dedi. I. Rahim, Chin muhabbat.

4 Yuzasida shunday kataklar boʻlgan; ka-takli. ◆ Katak daftar. yat Haqiqatan ham xat katak daftarning bir varagʻiga yozilgan boʻlib, ikkala betida ham ochiq joy yoʻq edi. I. Ra-him, „Chin muhabbat“ . ◆ Boshiga Poʻlatjon sovgʻa qilib keltirgan koʻk katak roʻmolchani yosh juvonlarday ixcham tangʻigan holda ayvon yaqiniga keldi. H. Nazir, „Soʻnmas chaqmoqdar“ .

Burun katagi Burunning tashqi teshik-laridan har biri. ◆ [Shokir otaning] Qayri-lib tushgan, kataklari keng, besoʻnaqay qay-roq burni uchida ter tomchilari yaltirar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Antonimlari

КАТАК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

katak
1 клетка; tovuq katagi курятник; ◆ uning ~day bir hujrasi bor edi у него была маленькая, как клетушка, комнатка;
2 клетчатый; // в клетку; ◆ ~ daftar тетрадь в клетку;◆ ~ dasturxon клетчатая скатерть; ◆ ~ shoyi шёлк в клетку; ◆ ~-~ chit клетчатый ситец;
3 шахм. поле;◆ shaxmat taxtasida 64 ~ boʻladi на шахматной доске 64 поля;
4 небольшое углубление, маленькая выемка в стене; devor katagi выемка в стене, дувале; * burun katagi ноздря, нодри.