г

Ўзбекча (уз)

Этимологияси

Г ₍ ГАДО Андоза:ССТТНда “форсча” таъкиди билан öлдин гад оти келтирилиб, фақирлик', 'ўта даражада камбағадлик' маъносини англатиши айтилган, кеиин гадо, гадой отлари келтирилиб, 'тиламчи', 'ўта камбагад одам' маъносини англатиши айтилган (ИИ, 117). Шу маъпумотларга кўра гадо ^асли гад отидан -о кўшимчаси билан (ТжРС, 543) ясадган бўлиб чиқади. Бу ^0т ПРСда [гäда, геда} шаклларида (417), ТжРСда гадо шаклида (95), 57ЎКААҚЛда ҳам гадо шаклида (154) келтирилган. Кўринадики, бу отнинг гадой шакли кейинчалик ўзбек тилида пайдо бўлган: о товушига тугайдиган айрим ўзлашма отларга эгалик кўшимчаси қўшилганда й товуши қўшиб айтилади ва шундай ёзилади: парво + инг —* парво + й + инг каби (Жорий имло қоидалари 35- параграфидаги 3- банднинг “б” қисмига қаранг). Бу қоидага биноан гадо отига ҳам эгалик қўшимчаси гадойинг тарзида қўшилади. Гадой оти охиридаги й товуши ана шу орттирма товуш бўлиб, эгалик қўшимчаси қўшилмайдиган ҳолатда ҳам сақланиб қолган. Шуниси қизиқки, ЎТИЛда гадо отидан гадой отига ҳавола берилган; демак, ўзбек тилида асосий деб гадой шакли тушунилган.
Ўзбек тилининг этимологик луғати (ИИИ-жилд) маълумотларидан фойдаланилган; қ. Адабиётлар рўйхати.