Thierry Bianquis
| Bianki Tyerri | |
|---|---|
| Jan Jozef | |
| Tavalludi |
1935-yil 3-avgust |
| Vafoti |
2014-yil Lion Fransiya |
| Fuqaroligi | Fransiya |
| Kasbi | antiktarixchisi, islomshunos |
Thierry Jan Jozef Bianki (fr. Thierry Jean Joseph Bianquis, 1935-yil 3-avgust, Brumann [en], Buyuk Livan — 2014-yil 2-sentyabr, Lion, Fransiya) — fransuz islom olimi, arxeolog va tarixchi, sharqshunos-arabshunos. Islom entsiklopediyasining bosh muharrirlari va mualliflaridan biri va Misrning Kembrij tarixi mualliflaridan biri va Islomiy Yaqin Sharq, ayniqsa Fotimiylar xalifaligi davridagi Misr boʻyicha mutaxassis hisoblanadi.
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Thierry Bianchi Fransiyaning Buyuk Livanidagi Broumann shahrida tugʻilgan. Shifokorlar bolaga ogʻir kasallik tashxisini qoʻyib, keyinchalik oʻlishi mumkinligini aytishadi. Bianchi oʻzining ilk yillarini Livanda oʻtkazadi va Ikkinchi Jahon urushi tugaganidan 10 yil oʻtib Fransiyaga koʻchib oʻtadi. 1953—1960 yillarda Lion universitetida Yaqin Sharq tarixini oʻrgangan, u yerda arab adabiy tilini mukammal oʻrganadi. 1960-yilda Tyerri Jazoirga koʻchib oʻtadi va u yerda ikki yil davomida Kolea harbiy maktabida ishlaydi. 1962-yilda Tuluza va Beauvaisdagi oʻrta maktabga tarix oʻqituvchisi sifatida ishga qabul qilinadi. Shundan soʻng Tyerri Yaqin Sharqqa qaytadi. 1967-1968 yillarda Livanning Crea de Bikfaya shahrida arab tarixini o‘rgangan, so‘ngra Suriyaning Damashq shahridagi (Yaqin Sharq Fransiya instituti[fr]) o‘qishga kirib, u yerda 1971-yilgacha tahsil olgan. Oʻqishni tamomlagandan soʻng Tyerri Qohiradagi Sharq arxeologiyasi institutiga (Fransiya Sharq arxeologiyasi instituti[fr]) ilmiy xodim sifatida qabul qilindi[1].
1975-yilda Tyerri Damashqqa qaytib keladi va u yerda 1981-yilgacha FIBVni boshqargan. U yerda bir qancha nufuzli tilshunos va tarixchi olimlarni ishga oladi, uning shogirdlari tez orada o‘z ishining ustasi sifatida taniladi. Tierri oʻz faoliyati davomida tarixchilar uchun avvalroq mavjud boʻlmagan koʻplab arab mualliflarining asarlarini, xususan, Ibn Asakir asarlarini oʻqigan, tahrir qilgan va tarjima qilgan. Olimning o‘zi taʼkidlaganidek: „Har qanday olim asrlar davomida yashab kelayotgan hikmatlarni idrok etishga urinish“ uchun ana shunday mualliflarning asarlarini tarjima qilishdan boshlashi kerak. Magistrlik dissertatsiyasini himoya qilish vazifasi sifatida Tyerri oʻz shogirdlaridan oliy ilmiy darajaga ega boʻlishdan oldin bunday asarni oʻzlari tarjima qilishlarini soʻradi. Shu bilan birga, u koʻplab arxeologik qazishmalarda qatnashgan, xususan, 1976-yildan 1981-yilgacha Furotdagi ar-Rahba qazishmalarining rahbarlaridan biri boʻlgan (keyinchalik u Islom entsiklopediyasiga maqola yozgan) hamda islomning moddiy madaniyati boʻyicha bir qancha dissertatsiyalar himoyasiga rahbarlik qilgan.
1981-yilda Lionga qaytib kelgan Tyerri 1984-yilda Klod Kaen rahbarligida davlat dissertatsiyasini tugatadi va ketma-ket dotsent, keyin esa 1991-yildan boshlab Lyumer Lion 2[en] tarix va islom sivilizatsiyasi professori lavozimlarida ishlaydi. U yerda u nafaqat oʻrta asr Sharqi tarixidan, balki zamonaviy arab dunyosi tarixidan ham dars bergan, shuningdek, arab qoʻlyozmalaridan qunt bilan foydalanish orqali tarixiy bilimlar arxeologiyasi ustida ishlashni davom ettirgan. Bir qator mualliflarning (xususan Al-Musabbihi[en] va al -Maqriziy) asarlarini taqqoslab, u Fotimiylar xronologiyasini qayta qurishga muvaffaq boʻladi, keyinchalik undan koʻplab mualliflar ham foydalandilar. „Al-Musabbih“ning „Tarix“ asaridan bir parchasini 1978-yilda Aymanom Fuadom Sayyidan[de] bilan hamkorlikda tahrirlangan. Bir necha yil oʻtgach, Tyerri turli yilnomachilar va tarixchilar tomonidan oʻrta asr tarixiy nutqlarining qarama-qarshiligini tuzatib, tartiblab chiqadi. Bu usul arab tilini mukammal bilishni, so‘zsiz qattiqqo‘llikni, kamtarlikni va buyuk aqliy mulohazalarni, u o‘z qo‘l ostida ishlashga chaqirilgan tadqiqotchi talabalarga qoʻyiladigan shartlarni talab qilar edi. Uning asosiy tadqiqot sohasi X—XII asrlardagi musulmon oʻlkalari Suriya va Misr hisoblanadi. Keyinchalik uning qiziqishlari butun Sharqni qamrab oldi[1].
1997-yil 23-maydan 24-mayga oʻtar kechasi " Islom entsiklopediyasi " ning gollandiyalik muharriri E. van Donzel P. Bierman, C. E. Bosworth va V. Geynrixlarga bergan intervyusida tahririyat qoʻmitasiga ikkinchi nashrini kiritishni taklif qiladi. Fransuz ensiklopediyasining nashri, bu loyihaga yangi tushunchalar olib kelishi mumkin edi. Dastlab, masuliyatProvans universiteti tarixchisi Jan-Kloda Garsina[fr] ga tushdi, lekin u buni rad etdi va oʻz oʻrniga boshqa ikkita olimni tavsiya qildi, bular: T. Bianchi va Jan Kalmar . Lion universiteti xodimi sifatida Bianchi tahririyatining fikriga koʻra yaxshiroq nomzod edi. Ikkinchisi Parijdagi Milliy ilmiy tadqiqot markazi xodimi edi. Koʻp mulohazalardan soʻng, olimlar Bianchi nomzodini tanlashdi.
Tyerini oʻylantirgan asosiy masala hokimiyat masalasi edi. U buni har tomonlama koʻrib chiqdi: intellektual, siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy, lekin shu bilan birga tuzilmalarni oʻrganishni shaxslarni oʻrganishdan ustun qoʻymaslikka harakat qildi, chunki uning nazarida u tushungan jamiyatlar qadimgi ibtidoiy jamoa emqs edi. Biroq, u buni toʻliq oʻrganishga ulgurmadi, chunki u 2014-yilda Suriya urush va tartibsizliklarga botganida vafot etdi, buning asosiy sababi yoshligidagi qoʻyilgan tashxis edi, undagi sogʻlik muammolari oʻlimiga sabab boʻldi[1].
Byanchi tarixdagi eng buyuk ismoiliy olimlardan hisoblanardi. Bir qator asarlarida Misr tarixining fotimiylar davrini oʻrganishga alohida eʼtibor qaratib, fan kashshoflari yutuqlaridan foydalangan holda V. Ivanov, V. Madelung va Sh . M. qattiq , Tyerri Xaynts Xalm, Yaakov Lev va Maykl Brett kabi mualliflar bilan birgalikda oʻz sohalarida qilgan ishlari uchun jahonda eng katta eʼtirofga sazovor boʻlgan va XX asr oxiri va XIX asr boshlarida ilm-fan rivojiga ulkan taʼsir koʻrsatgan mutaxassislardan biriga aylanadi. Byanchi islomshunoslikning bu sohasini butunlay boshqa darajaga ko‘tarishga muvaffaq bo‘lgan[2]. Xususan, u „Damas et la Syrie sous la domination fatimide (359-468 / 969-1076)“ ikki jildlik tadqiqotining muallifi (s .— "Damashq va Suriya Fotimiylar hukmronligi ostida") [3] va EIda Fotimiy vazirlariga bagʻishlangan maqolalari bunga dalil boʻladi[4].
Ishlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Monografiyalar/boblar
- Bianquis Thierry; Henein Nessim H.. La magie par les psaumes: édition et traduction d’un manuscrit arabe chrétien d’Egypte, Bibliothèque d'études coptes, t. 12. Le Caire: Institut français d'archéologie orientale du Caire, 1975.
- Africa from the Seventh to the Eleventh Century — 163—194-bet. ISBN 92-310-1709-8.
- Damas et la Syrie sous la domination fatimide (359—468/969—1076): essai d’interpretation de chroniques arabes médiévales, Publication de l'IFEAD, Institut Français, vol. 120. Damas: Presses de l’Ifpo, 1986. ISBN 978-2-351-59422-3.
- Damas et la Syrie sous la domination fatimide (359—468/969—1076): essai d’interpretation de chroniques arabes médiévales, Publication de l'IFEAD, Institut Français, vol. 121. Damas: Presses de l’Ifpo, 1989 — 392—804-bet. ISBN 978-2-351-59526-8.
- „The family in Arab Islam“, A history of the family. Cambridge, MA: Belknap Press of Harvard University Press, 1996 — 601—647-bet. ISBN 978-0-674-39675-3.
- „Autonomous Egypt from Ibn Tūlūn to Kāfür 868—969“, The Cambridge History of Egypt. Cambr.: Cambridge University Press, 1998 — 86—120-bet. ISBN 0-521-47137-0.
- Bianquis Thierry; Guichard Pierre; Menjot Denis. Pays d’Islam et monde latin xe-xiiie siècle. Textes et documents. Lyon: Andoza:Нп5. ISBN 978-2-729-71066-8.
- La famille arabe médiévale. Bruxelles: Éditions Complexe[fr]. ISBN 28-048-0034-2.
- Classical Arabic Humanities in Their Own Terms: Festschrift for Wolfhart Heinrichs on His 65th Birthday — 148—164-bet. ISBN 978-90-04-16573-1.
- Tahririyat
- Les débuts du monde musulman (VIIe-Xe siècle): de Muhammad aux dynasties autonomes. ISBN 978-2-130-55762-3.
- Encyclopaedia of Islam. 2 ed : [angl.] : in 12 vol. / ed. by P. J. Bearman, Th. Bianquis, C. E. Bosworth, E. van Donzel, B. Lewis, W. P. Heinrichs et al. — Leiden : E. J. Brill, 1960—2005. (platn.)
Eslatmalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 {{{заглавие}}}.
- ↑ Дафтари, Фархад. Исмаилиты: Их история и доктрины. ISBN 58-062-0341-7.
- ↑ Andoza:Нп5. Speaking for Islam: Religious Authorities in Muslim Societies — 81-bet. ISBN 978-9-047-40886-4.
- ↑ Andoza:Нп5. The Age of the Seljuqs — 39-bet. ISBN 978-0-857-72514-1.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- „Список публикаций“. http://opac.regesta-imperii.de. Regesta Imperii. Qaraldi: 2021-yil 22-dekabr.