Kontent qismiga oʻtish

Soga

Vikipediya, ochiq ensiklopediya


Busoga Qirolligi Ugandaning zamonaviy xaritasida
Busoga bayrogʻi

Soga ― basoga (oʻz nomiga koʻra), bantu guruhining xalqi, Ugandaning janubi-sharqida, Viktoriya Nil daryosi (Viktoriya koʻli) va Kyoga koʻli oʻrtasidagi hududda istiqomat qilgan. Aholisi 2,1 milliondan ortiq.

2002-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Uganda 2 062 761 basoga (soga) yoki 8,9 % mamlakat aholisi qayd etilgan. Ular Ugandaning sharqiy mintaqasining gʻarbiy qismida (Busoga qirolligining tarixiy hududi), xususan, quyidagi tumanlarda istiqomat qilishadi: Kamuli va Buyendening sobiq shimoliy qismi, uning shimoli-gʻarbiy qismida joy olgan, Iganga esa sobiq gʻarbiy qismida. Iganga Lukaning bir qismi, shuningdek janubda Mayuge, Bugiri va uning sobiq janubiy qismi Namayingo (inglizcha: Namayingo DistrictJanubi-sharqda Namayingo tumani), janubi-gʻarbda Jinja, shuningdek, bosog aholisi Kaliro va Namutumba (Busiki)da joylashgan.

Aksariyati nasroniylar (2002-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, ularning 2/3 qismini protestantlar (anglikan) — 46 %, katoliklar — 16 %), musulmonlar-sunnitlar (30 %) tashkil etib, baʼzilari anʼanaviy eʼtiqodga amal qiladi[1]. Kikuyu xalqida qarindoshlik kabi milliy tipdagi jamoalar shakllana boshlanadi[2].

Ular ikki dialektli lusoga tilida soʻzlashishaddi: shimoliy (lupakooyo) va janubiy (lutenga). Lusoga tili bantu tillari guruhiga tegishli boʻlib, Afrikada qoʻllaniladigan koʻplab tillarni oʻz ichiga oladi[3].

Yevropa mustamlakachiligining boshida (XIX asrning oxiri) ular sinfiy shakllanish bosqichida, merosxoʻr oliy hukmdor omvami boshchiligidagi elitadan tuzilgan hukmdorlar ierarxiyasi tomonidan boshqarilib, bir nechta dastlabki siyosiy birlashmalar yaratilgan[4]. 1962-yilning 9-oktabr kuni — Britaniya tomonidan Ugandaga toʻliq mustaqillik taqdim etildi. Uganda unitar davlat deb eʼlon qilindi, ammo ayni paytda 4 ta qirollik (Buganda, Bunyore, Toro, Ankole) va Busoga hududiga avtonomlik maqomi berildi[5]. Hozirda Ugandada, ayniqsa mamlakatning janubi, janubi-sharqida ishlar juda yomon ketmoqda. U yerda hamma „OITS“ga chalingan va koʻpincha qalbaki boʻlgan antibiotiklarni haddan tashqari ishlatadi. „Ikki rangli suyuqlik“ deb sotuvchilar nomini ham bilishmaydi[6].

Anʼanaviy mashgʻuloti — qoʻldagi dehqonchilik (banan, elevsina, maniok, bagat). Sogalar orasida chorvachilik rivojlangan, daryo va koʻllarda esa baliqchilik. Anʼanaviy hunarmandchilik — kulolchilik, temirchilik, nogʻora yasash boʻlgan. Mustamlaka davrida Busoga asosiy paxtachilik tumanlaridan biriga aylangan[4].

Tarqalgan rejali aholi punktlari banan plantatsiyalari bilan oʻralgan dumaloq kulbalardan iborat[4].

Kiyimlar — bel oʻramalari va lubadan tayyorlangan choyshablar[4].

Asosiy ozuqasi — banan, turli xil yormalar, achchiq sousli maydalangan donli un mahsulotlari[4].

Soga ogʻzaki boy tarixga ega. Anʼanaviy eʼtiqodi — ajdodlarga sigʻinish ularning anʼanaviy eʼtiqodi hisoblanadi. XIX asrning oxiri — XX asrning boshlarida yozuvi lotin grafikasiga asosida boʻlgan[4].

  1. 2002 Uganda Population and Housing Census(ingl.)
  2. Girenko M. N. 1998: 79-80
  3. Cohen D. W. 1988: 57
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Balezin A. S. 1998: 493
  5. Sovetskiy ensiklopedicheskiy slovar 1989: 1387
  6. Mwebe W. 2003: 30-31
  • Koen DW Bantu chegarasining madaniy topografiyasi // Afrika tarixi jurnali. — 1988-yil. — 29-jild, № 1.
  • Sovet entsiklopedik lugʻati / Ch. ed. A. M. Proxorov. — 4-nashr. — M.: Sov. ensiklopediya, 1989-yil.
  • Balezin A.S. Soga // Dunyo xalqlari va dinlari / Bob. ed. V. A. Tishkov. M.: Buyuk rus entsiklopediyasi, 1998-yil.
  • Girenko N. M. Bantu // Dunyo xalqlari va dinlari / Bob. ed. V. A. Tishkov. M.: Buyuk rus entsiklopediyasi, 1998-yil.
  • Mwebe W. Uganda xayolimda / ed. Gibson M., Xatchinson I., Shoesmith B., McKee A. // Continuum: ommaviy axborot vositalari va madaniyat jurnali. — 2003-yil. — 5-jild, № 3.