Shipibo-Conibo

Shipibo-Konibo qabilasiga mansub kashta tikish

Shipibo konibo — hind qabilasi, mohiyatan qabilalar birlashmasi. Ular Shipibo-Konibo tilida gaplashadilar. Shipibo-konibo hozirgi Peru hududida Amazon selvalarida yashaydilar. 1998-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, shaharlarga koʻchib kelganlarni hisobga olmaganda, ularning soni 30 000 ga yaqin kishini tashkil qiladi. Asosiy mashgʻulotlari — suv toshqinlarida dehqonchilik va baliq ovlash, pivo tayyorlash, daryolar boʻylab transportga xizmat koʻrsatish. Qabila boshqa hind qabilalari orasida shamanlar bilan mashhur boʻlib, ular orasidan Perulik mashhur rassom Pablo Amaringo chiqdi. Shipibo-Konibo shamanizmi haqida tadqiqotchi Yan Kunen „Boshqa olamlar“ deb nomlangan film yaratdi.

Tarixi

Koniboning ajdodlari Ukayali shahriga VIII asrda kelishgan, ehtimol Amazonkadan, yuqoriga koʻtarilgan va Shipibo ajdodlarini irmoqlarga majburlagan. Keyinchalik bu ikki yirik komponent negizida yagona qabila ittifoqi tashkil topgan. Shipibo anʼanaviy ravishda ibtidoiy xoʻjalikni boshqargan, Konibo sezilarli darajada murakkab ijtimoiy tashkilotga, minglab odamlarga ega yirik aholi punktlariga (proto-shaharlarga), rivojlangan sanʼatga va muhim astronomik bilimlarga ega edi. Ular kulolchilik va kema qurish mahoratiga ega edilar (bir yogʻochli qayiqlar).

VXI—XVIII asrlarda shipibo va koniboning chatishtirishi natijasida qabila tarkibida Pano guruhiga mansub, hozirda oʻrta oqimdagi Ukayali qirgʻoqlarida yashovchi Chama alohida etnosi shakllangan boʻlib, ularning soni 1982-yilda taxminan 15 ming kishini tashkil qilgan.

Shipibo-Konibo qabilasining xalq amaliy sanʼati

Mifologiya

Butparast mifologiyada Konibo Tukli ilon hikoyasida va ruhning ikkitomonlamaligi (har bir odamda ichida ajdaho bor) tezislarida muhim oʻrin tutadi, Shipiboda esa Toʻfon afsonasi markaziy oʻrinni egallaydi. Pavel Bersenevning tadqiqotlariga koʻra, shipibolar boshida dunyo bitta boʻlgan deb hisoblashadi, lekin asosiy xudo „Ota Quyosh“ oʻz farzandlarining itoatsizligini koʻrib, ularni suv toshqini bilan jazolaydi, bu vaqtda faqat shipibo qochishga muvaffaq boʻladi. Shundan soʻng, asl dunyo toʻrtga boʻlingan:

Suvlar dunyosi — Hene Nete, unda qoʻriqchi xudo yashaydi.
Yaratilgan dunyo — Non Nete, bu yerda shipibo isteʼmol qiladigan hayvonlar, turli oʻsimliklar, daraxtlar, minerallar, qushlar va barcha tirik mavjudotlar mavjud.
Sariq dunyo — Pansin Nete, gunohlar va yovuz ruhlar dunyosi.
Quyosh joylashgan ajoyib makon — Xakon Nete — hayot qoidalariga muvofiq yashagan tanlangan ruhlar oʻlimdan keyin keladigan dunyo.

Agar erkak hayoti davomida oʻzini salbiy tutgan boʻlsa, u yaguar yoki kaymanga aylanadi, agarda ayol xiyonat qilsa, u opossum yoki armadilloga aylanadi.

Yana qarang

Havolalar

Березкин Ю. Е. Чама.

Adabiyotlar

Jeremy Narby. The Cosmic Serpent: DNA and the Origins of Knowledge. Tarcher-Putnam, 1998.
Берснев П. В. Курандерос — целители Южной Америки, или В гостях у Аяваски. СПб., изд-во «Академия исследований культуры», 2006. (Wayback Machine saytida 2007-01-21 sanasida arxivlangan)
Берснев П. В. Мозг и религиозный опыт. (Wayback Machine saytida 2011-09-25 sanasida arxivlangan)
Мирча Злиаде. Шаманизм, архаические техники экстаза (Wayback Machine saytida 27-sentabr 2007-yil sanasida arxivlangan).
Берёзкин Ю. Е., Дувакин Е. Н. Тематическая классификация и распределение фольклорно-мифологических мотивов по ареалам. Аналитический каталог.