Kontent qismiga oʻtish

Estoniya turizm sanoati

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Tallin shahri Estoniyadagi sayyohlar tashrif buyuradigan diqqatga sazovor joylardan biridir

Estoniyadagi turizm Boltiqboʻyi davlati Estoniya turizm sanoatining umumiy holatini anglatadi. Bu mamlakat iqtisodiyotining asosiy qismi boʻlib, yalpi ichki mahsulotning 7,8 foizini tashkil qiladi va aholining 4,3 foizini ish bilan taʼminlaydi.[1] 2018-yilda turizm va boshqa tegishli xizmatlar Estoniya eksportining 10,8 foizdan ortigʻini tashkil etdi. Estoniyada sayyohlik jadal sur’atlar bilan oʻsib bormoqda: mahalliy va xalqaro sayyohlar soni 2006-yildagi 2,26 milliondan 2019-yilda 3,79 milliongacha oshdi[2] Safedestinations.com maʼlumotlariga koʻra, Estoniya 2017-yilda tashrif buyurish uchun eng xavfsiz mamlakatlar roʻyxatida 10 balldan 8,94 ball toʻplagan holda 15-oʻrinni egalladi.[3] OECD tomonidan eʼlon qilingan 2018-yil hisobotida ular koʻpchilik xalqaro sayyohlar Finlandiya, Rossiya, Latviya, Germaniya va Shvetsiyadan keladi degan xulosaga kelishdi .[1]

Estoniyada milliy turizmni Iqtisodiy ishlar va kommunikatsiyalar vazirligi (estoncha : Majandus-ja Kommunikatsiooniministeerium) boshqaradi, u milliy turistik agentlik, Estoniya turistik kengashi bilan yaqin hamkorlik qiladi. 2014-yilda Estoniya hukumati sayyohlikni rivojlantirish milliy rejasini eʼlon qildi, bu loyiha Estoniya sayyohlik sanoatiga 123 million yevro sarmoya kiritishga moʻljallangan boʻlib,[4] 2020-yilgacha davom etadi. 2020-yildan keyin, reja tugagach, vazirlik Taʼlim va tadqiqot vazirligi koʻmagida 2021-yildan boshlanib, 2024-yilgacha „Turizm dasturi 2021-24“ nomli yangi rejani eʼlon qildi.[5]

Umuman turizm kontekstida Estoniya boshqa Boltiqboʻyi davlatlari qatori boy tarixga va tabiatga ega boʻlgan Sharqiy blokning yangi ozod qilingan davlati hisoblanadi.[6] Estoniyadagi mashhur yoʻnalishlar orasida Tallinning milliy poytaxti Tartu, Pärnu va Saaremaa bor, ulardan Tallindagi Eski shahar YuNESKOning Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan . Bundan tashqari, Estoniya chet ellik talabalar uchun ham mashhur joy: Estoniyada asosan qoʻshni davlatlardan, lekin vaqti-vaqti bilan Ozarbayjon, Nigeriya va Hindiston kabi joylardan kelgan 5528 nafar tashqi mamlakatlardan talabalar tahsil olishgan[7], bu Estoniyadagi barcha talabalarning 12,2 foizini tashkil qiladi. .[8]

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Estoniyaga xalqaro kelishlar[9]
Yil Turistlar soni
1995-yil 530 000
1996-yil 665 000
1997-yil 730 000
1998-yil 825 000
1999-yil 950 000
2000-yil 1 220 000
2001-yil 1 320 000
2002-yil 1 362 000
2003-yil 1 462 000
2004-yil 1 750 000
2005-yil 1 917 000
2006-yil 1 940 000
2007-yil 1 900 000
2008-yil 2 222 000
2009-yil 2 180 000
2010-yil 2 511 000
2011-yil 2 823 000
2012-yil 2 957 000
2013-yil 3 111 000
2014-yil 3 160 000
2015-yil 2 961 000
2016-yil 3 131 000
2017-yil 3 245 000

Estoniya deb nomlanuvchi yer tarixan Gansea Ligasigacha boʻlgan dengizchilik va savdoning uzoq anʼanalariga ega boʻlgan.[10]

Dastlabki yillar: 19-asr oʻrtalari — 1945-yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Estoniyada zamonaviy turizm tarixi 19-asrning oʻrtalarida, u Rossiya imperiyasining bir qismi boʻlgan paytdan boshlanadi. Oʻsha paytda hududda turli xil dam olish maskanlari tashkil etilgan. Bu kurortlar, birinchi navbatda, Sankt-Peterburg, Moskva va boshqa Rossiya shaharlarining byurokratlari va boylari uchun qurilgan. Birinchi jahon urushi va Oktyabr inqilobidan keyin Estoniya 1918-yilda mustaqil davlatga aylandi. 1920-yilda Estoniyada ichki va xalqaro turizmni targʻib qilish bilan shugʻullanuvchi Estoniya turistlar jamiyati, 1930-yilda esa turizm boʻyicha Markaziy boshqaruv idorasi tashkil etilgan.[10]

Urushdan keyingi va Sovet yillari: 1945—1991-yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Estoniya Sovet Ittifoqiga qoʻshilgandan soʻng, uning iqtisodiyoti uni Sovetlarning kommunistik mafkurasiga moslashtirish uchun ajoyib oʻzgarishlarni boshdan kechirdi. Sovet Ittifoqining boshqa qismlari bilan solishtirganda, Estoniya ilgari mustaqil boʻlganligi sababli ancha rivojlangan edi va shuning uchun Sovetlar Estoniyada turli yuqori texnologiyali sanoatni rivojlantirish uchun undan foydalanganlar.[11] Inturist kabi tashkilotlarning yordami va Sovet hukumatining katta sarmoyasi bilan Estoniya turizm sanoati asta-sekin jonlandi. 1970-yillarga kelib Tallin Sovet Ittifoqiga tashrif buyuruvchilar uchun eng mashhur beshinchi joy edi.[12]

Sovet Ittifoqidan keyingi yillar: 1991-yildan hozirgi kungacha

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Estoniya turizm sanoati Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin tez rivojlandi, chegaralarning qayta ochilishi, harakatlanish erkinligi toʻgʻrisidagi qonunlarning qayta tiklanishi va Estoniyaga sayyohlik yoʻnalishi sifatida qiziqish ortib borayotgani sabab boʻldi.[13][14] 1990-yilda Estoniyada turizm boʻyicha yangi hukumat siyosatini amalga oshirishga yordam berish uchun Estoniya sayyohlik kengashining tashkil etilishi ham bularning barchasida yana bir muhim omil boʻldi. 1995-yilga kelib, turizm xizmatlari Estoniya umumiy eksportining 20 % ni tashkil etdi.[15] Buyuk turgʻunlik Estoniya turizmining oʻsishini vaqtincha toʻxtatdi, ammo oʻshandan beri sanoat oʻsib bormoqda: turizmning ulushi 2016-yilga kelib iqtisodiyotda 5 % gacha koʻtarildi[16]

Davlat tomonidan moliyalashtirish, rejalashtirish va tashkil etish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turizmni davlat tomonidan moliyalashtirish odatda Iqtisodiy ishlar va kommunikatsiyalar vazirligining roziligi bilan amalga oshiriladi va keyin Estoniya turistik kengashiga topshiriladi. Turizmni moliyalashtirish 2000-yilda qabul qilingan Turizm toʻgʻrisidagi qonun (Turismeadus) bilan bir qatorda 1998-yilda birinchi marta Estoniya iqtisodiyotini rivojlantirish boʻyicha kengroq strategiyaning bir qismi sifatida tuzilgan Turizmni rivojlantirish milliy rejasida (NTDP) koʻrsatilgan. NTDP doimiy ravishda qayta koʻrib chiqildi; eng soʻnggi tahrir 2014-yilda boʻlgan.[10]

1996-yilda Estoniya 4 ta asosiy turizm mintaqasiga boʻlingan: Tallin (Eski shahar), Shimoliy (Boltiq dengizi), Janubiy (madaniy meros) va Gʻarbiy (orollar va qirgʻoq manzaralari). 1990-yillarda koʻpchilik mehmonxona provayderlari Tallinda joylashgan boʻlib, barcha mehmonxonalarning 25 % va barcha yotoqlarning 49 %.[10]

Qishloq turizmi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Estoniyada qishloq turizmi ham tez sur’atlar bilan oʻsib bormoqda, ayniqsa yapon sayyohlari orasida.[17] 2014-yilda Estoniyadagi xorijiy sayyohlarning 31 foizi tabiat sayyohlari edi.[18] Estoniyadagi qishloq turizmining aksariyati turar joy, oziq-ovqat va dam olish xizmatlarini taklif qiluvchi kichik biznesdir.[19] 1991-yilda Sovet istilosidan keyin Estoniya mustaqilligi tiklanganidan keyin[14], ilgari davlat mulki boʻlgan fermer xoʻjaliklari xususiylashtirilgach, umuman turizmning koʻp turlari singari qishloq va tabiat turizmi ham katta oʻsishni kuzatdi.[20][21] Turistik fermalar Voru okrugida eng keng tarqalgan.[22][23]

Turizm uchun tahdidlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

= "Aroq turizmi"

[tahrir | manbasini tahrirlash]

„Aroq turizmi“[24] Estoniyada tez rivojlanayotgan sanoatdir. Estoniya 1700-yillardan beri aroq ishlab chiqarishning uzoq tarixiga ega va u qoʻshnilari bilan birga anʼanaviy aroq ishlab chiqaruvchi mamlakatlardan biri hisoblanadi.[25] 1968-yilda Xelsinki va Tallin shaharlari oʻrtasida yoʻlovchi parom qatnovi yoʻlga qoʻyilgandan soʻng, „aroq turizmi“ paydo boʻla boshladi[26], chunki finlar arzonroq spirtli ichimliklar olish uchun tez-tez Estoniyaga borishardi.[27] Biroq, koʻplab estoniyaliklar ham arzonroq spirtli ichimliklar olish uchun qoʻshni mamlakatlarga, xususan, Latviyaga sayohat qilishgan. Bu 2017-yilda Estoniya hukumatiga 30 million yevroga yaqin zarar keltirdi va Moliya vazirligi bu davom etsa, 20 million yevrolik „byudjet teshigi“ga olib kelishi mumkinligini aytdi.[28] Bundan tashqari, aroq turizmi ham Estoniya uchun turistik joy sifatida salbiy obroʻga sabab boʻldi.[29]

COVID-19 taʼsiri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

COVID-19 pandemiyasi natijasida qabul qilingan xavfsizlik va karantin choralari tufayli Xitoydan kelayotgan sayyohlar oqimining kamayishi Estoniya turizmiga taʼsir qilgani aytildi, garchi xitoylik tashrif buyuruvchilar Estoniyadagi barcha xalqaro sayyohlarning atigi 1 foizini tashkil qiladi.[30] 2021-yil 27-sentabrda Estoniya hukumati sayyohlar uchun yangi qoidalarni eʼlon qildi: faqat Chexiya, Vengriya, Polsha va Vatikandan kelgan sayohatchilarga hech qanday cheklovlarsiz kirishga ruxsat berildi.[31]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 „Estonia: Tourism in the economy“. oced.org (2020). 2021-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-sentyabr.
  2. ↑ „Number of arrivals in tourist accommodation in Estonia from 2006 to 2019 (in millions)“. Statista (2021). 2021-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  3. ↑ „Rankings of Safest Countries For Travel“. safedestinations.com (2021-yil 10-sentyabr). 2021-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  4. ↑ Ministry of Economic Affairs and Communications. of%20increasing%20tourism%20sector%20by%20approximately%20a%20third. „Tourism | Ministry of Economic Affairs and Communications“. Ministry of Economic Affairs and Communications (2019-yil 18-iyun). 2021-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  5. ↑ Ministry of Education and Research. „Strategic planning from 2021–2035“. Ministry of Education and Research (Estonia) (2019-yil 21-oktyabr). 2022-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-sentyabr.
  6. ↑ Cottrell, Stuart; Cottrell, Jana Raadik (2015). „The State of Tourism in the Baltics“. Scandinavian Journal of Hospitality & Tourism. 15-jild, № 4. Taylor & Francis. 321–326-bet. doi:10.1080/15022250.2015.1081798.
  7. ↑ „Statistics: International Students at Estonian Universities in 2020“. studyinestonia.ee (2020-yil 9-dekabr). 2021-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  8. ↑ „Statistics: Over 5,500 foreign students study in Estonia“. Eesti Rahvusringhääling (2020-yil 27-may). 2021-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  9. ↑ „Estonia – International tourism, number of arrivals“. Index Mundi (2017). 2021-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Tooman, Heli; Müristaja, Heli (1 December 2014). „Developing Estonia as a positively surprising tourist destination“. European Tourism Planning and Organisation Systems. 106–117-bet. doi:10.21832/9781845414344-012. ISBN 9781845414344.
  11. ↑ Aun, Carol (Summer 1996). „Economic Developments and Tourism Opportunities in Estonia“. Journal of Baltic Studies. 27-jild, № 2. 95–132-bet. doi:10.1080/01629779600000011. JSTOR 43212029.
  12. ↑ Jaakson, Reiner (July 1996). „Tourism in Transition in Post-Soviet Estonia“. Annals of Tourism Research. 23-jild, № 3. 617–634-bet. doi:10.1016/0160-7383(95)00113-1.
  13. ↑ L. Slocum, Susan. Tourism Development in Post-Soviet Nations. Palgrave Macmillan, 2020 — All-bet. ISBN 978-3-030-30715-8. 
  14. ↑ 14,0 14,1 Ruukel, Aivar „Rural Tourism as a Tool for Sustainable Development: Lessons Learned in Estonia“, . Tourism Development in Post-Soviet Nations. Palgrave Macmillan, 24 January 2020 — 15–29-bet. ISBN 978-3-030-30715-8. 
  15. ↑ Kallas, P (2002). „Eesti turism 1999–2002: turismiuuringute ja sihtturgude ülevaated“. Ettevõtluse Arendamise Sihtasutus (Estonian).{{cite magazine}}: CS1 maint: unrecognized language ()
  16. ↑ „The Estonian Economy- Tourism: can the success be sustained?“. Swedbank (2016-yil 9-sentyabr).
  17. ↑ Hannele, Suvanto. Japanese tourists in Finland, Estonia and Latvia – a literature review (English). University of Helsinki, 2017. ISBN 978-951-51-0444-1. 
  18. ↑ Roosild, Kristiina (2017). „PREPAREDNESS OF ESTONIAN NATURE TOURISM COMPANIES TO OFFER THEIR SERVICES TO FOREIGN VISITORS“ (PDF). Estonian University of Life Sciences. 1–79-bet. 2021-10-24da asl nusxadan (PDF) arxivlandi. Qaraldi: 2022-09-19.
  19. ↑ T., Pliving; Kull, T.; Suškevics, M; Viira, A.H (July 2019). „The tourism partnership life cycle in Estonia: Striving towards sustainable multisectoral rural tourism collaboration“. Tourism Management Perspectives. 31-jild. 219–230-bet. doi:10.1016/j.tmp.2019.05.001.
  20. ↑ Unwin, Tim (January 1997). „Agricultural restructuring and integrated rural development in Estonia“. Journal of Rural Studies. 13-jild, № 1. 93–112-bet. doi:10.1016/S0743-0167(96)00053-8.
  21. ↑ Alanen, Ilkka. Mapping the Rural Problem in the Baltic Countryside: Transition Processes in Estonia, Latvia And Lithuanai. Routledge, 2004. ISBN 9781351153263. 
  22. ↑ Võsu, Ester; Kaaristo, Maarja (March 2009). „An Ecological Approach to Contemporary Rural Identities: The Case of Tourism Farms in South-East Estonia“. Journal of Ethnology and Folkloristics. III-jild, № 1. 73–94-bet.
  23. ↑ Järv, Risto; Kaaristo, Maarja (2012). „Our Clock Moves at a Different Pace: The Timescapes of Identity in Estonian Rural Tourism“. Folklore: Electronic Journal of Folklore. № 51. 109–132-bet.
  24. ↑ Juhani-Suttinen. „On the rocks: how vodka tourism shattered decades of Soviet-Finnish relations“. The Calvert Journal (2021-yil 18-yanvar).
  25. ↑ Kennedy, Stephanie. „Vodka war divides Europe“. Australian Broadcasting Corporation (2007-yil 14-iyul).
  26. ↑ McKenzie, Brent (2016). „Vodka Tourism in Estonia: Cultural Identity or Clearly Commerce?“. Travel and Tourism Research Association. 70-jild.
  27. ↑ Josing, Marje (2006). „Estonian alcohol market and alcohol policy“. Nordic Studies on Alcohol & Drugs. 23-jild, № 6. 482–486-bet. doi:10.1177/145507250602300607.
  28. ↑ Ruuda, Lennart. „Vodka tourism damage greater than thought“. Postimees Group (2018-yil 30-yanvar).
  29. ↑ McKenzie, Brent (2014). „The Development of Trail Tourism: Vodka and Manor Houses in Estonia“ (PDF). Proc. Of the Intl. Conf. On Advances in Social Science, Economics and Management Study. 1–2-bet. 2022-07-05da asl nusxadan (PDF) arxivlandi. Qaraldi: 2022-09-19.
  30. ↑ Wright. „Coronavirus outbreak to impact Estonian tourism sector in 2020“. Eesti Rahvusringhääling (2021-yil 3-mart). 2021-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  31. ↑ „Travel restrictions for arrivals to Estonia from September 27“. Eesti Rahvusringhääling (2021-yil 25-sentyabr). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Estoniya_turizm_sanoati&oldid=4677110" dan olindi