Andrey Tarkovski
| Andrey Tarkovskiy | |
|---|---|
| Tavalludi |
1932-yil 4-aprel Zavrejiye, Sovet Ittifoqi |
| Vafoti |
1986-yil 29-dekabr Parij, Fransiy |
| Fuqaroligi | SSSR, Fransiya va Italiya |
| Faoliyat yillari | 1958-1986 |
| Otasi | Arseny Tarkovsky |
| Onasi | Maria Tarkowska |
| Mukofotlari | BAFTA Lenin ordeni |
Andrey Arsenyevich Tarkovskiy (rus. Andrey Arsenevich Tarkovskiy; 1935-yil 4-aprel — 1986-yil 29-dekabr) — sovet-rus kinorejissyori, ssenariynavis va kino nazariyotchisi[1]. U barcha davrlarning eng buyuk va eng nufuzli rejissyorlaridan biri hisoblanadi. U sekin suratlarda uzoq davom etadigan va poetik kinoning yetakchi vakillaridan biridir.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]1932-yil 4-aprelda Sovet Ittifoqida tugʻilgan. Sergey Eyzenshteyndan keyingi mashhur sovet kinoijodkorlaridan biri. Andrey Tarkovskiy mashhur shoir Arseniy Tarkovskiyning oʻgʻli. VGIK (Gerosimov nomidagi Kinomatografiya instituti) Sovet kino maktabiga kirishdan oldin musiqa va arab tilini oʻrgangan. U VGIKda taniqli rejissyor Mixail Rommning shogirdi boʻldi. Romm oʻz shogirdlarini individual qobiliyatlarini rivojlantirishga undaydigan odam edi.
Tarkovskiy Venetsiya kinofestivalida bosh mukofotni qoʻlga kiritgan „Ivanovo detstvo“ („Ivanning bolaligi“ 1962) nomli birinchi toʻliq metrajli spektakli bilan xalqaro kino maydonida eʼtiborga tushdi. Oʻsha yili 30-sentabrda uning birinchi farzandi Arseniy Tarkovskiy dunyoga keldi.
U 1965-yilda XV asr rus piktogrammachi Andrey Rublyovning hayoti haqida „Andrey Rublev“ filmini suratga oldi. Film 1966-yilda ekranga chiqdi. Ammo Sovet Ittifoqi bilan bogʻliq muammolar sabab qayta namoyish etilmadi. Tarkovskiy filmni bir qancha joylarini kesishga majbur boʻldi. Natijada turli hajmdagi bir necha xil versiyalar paydo boʻldi.1971-yilga kelib Sovet Ittifoqida qisqartirilgan film versiyasi keng tarqaldi. Shunga qaramay filmning byudjeti 1 million rubldan koʻproq edi. Bu oʻsha davr uchun katta natija. Filmning bir versiyasi 1969-yilda Kann kinofestivalida namoyish etilgan va FIPRESCI mukofotiga sazovor boʻlgan. 1973-yildan 1974-yilgacha u otasining baʼzi sheʼrlarini oʻzida mujassam etgan avtobiografik va noanʼanaviy tarzda tuzilgan „Oyna“ filmini suratga oldi. Ushbu filmda Tarkovskiy urushdan aziyat chekkan bolalik davrini tasvirlagan. Film Sovat hukumati tomonidan yaxshi baholanmadi. Film anchagina rasmiy toʻsiqlarga uchradi va „uchinchi daraja“ga qoʻyildi. Bu juda cheklangan namoyish uni faqat uchinchi darajali kinoteatrlar va ishchilar klublarida koʻrsatishga ruxsat berdi. Film daromad keltirmadi. Bu esa film ijodkorlarining davlat pulini bekorga sovurishda ayblanishga olib kelishi va kalajagiga jiddiy taʼsir qilishi mumkin edi.
Tarkovskiy 1982-yilda „Nostalgiya“ filmini suratga olishni boshlash uchun Italiyaga keldi. Ammo keyin MosFilm loyihadan voz kechdi, shuning uchun u Italiya RAIdan moliyaviy yordam soʻradi va oldi. Tarkovskiy filmni 1983-yilda tugatdi va u Kann kinofestivalida taqdim etildi. U yerda FIPRESCI mukofoti va Ekumenik hakamlar hay’ati mukofotiga sazovor boʻldi. Tarkovskiy, shuningdek, Robert Bresson bilan „Grand Prix du cinéma de creative“ deb nomlangan maxsus mukofotni ham qoʻlga kiritdi. Sovet hukumati filmning „Oltin palma yaprogʻi“ni qoʻlga kiritishiga yoʻl qoʻymaslik uchun harakat qildi.Bu esa, Tarkovskiyning Sovet Ittifoqida boshqa hech qachon ishlamaslik qarorini qatiylashtirdi. Kanndan keyin u Klaudio Abbadoning rahbarligi ostida Qirollik opera teatrida „Boris Godunov“ operasini sahnalash va xoreograflik qilish uchun Londonga bordi.
1990-yilda Tarkovskiy „kino sanʼatiga qoʻshgan ulkan hissasi, umuminsoniy qadriyatlar va insonparvarlik gʻoyalarini tasdiqlovchi innovatsion filmlar“ uchun Lenin mukofotiga sazovor boʻldi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Jonson, Vida T. va Petri, Grem (1994), Tarkovskiy, Daniel J. Goulding (Ed.) Besh kino ijodkori . Bloomington: Indiana universiteti. Press p. 1-49.
- Biography.info — Andrey Arsenyevich Tarkovskiy
- IMDb sahifasi
- Nostalghia.com oynasi
- Kino ustalari 2008
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Sineast portreti: Tarkovskiy va uning filmlari haqida
- Özgür Yaren: Sharqiy donishmand: Tarkovskiy, Universal, 12.11.2000
- Shener Guler: %2F3%2F2006+1:04:34+AM Tarkovskiy va uning kinosi haqida, Diyarbakir kino klubi.
- Tarkovskiydan yetti sovgʻa Yangi erkin siyosat, 10.02.2007
- Muhrlangan vaqt kitobidan parchalar
- ↑ Peter Rollberg. Historical Dictionary of Russian and Soviet Cinema. US: Rowman & Littlefield, 2009 — 685-690-bet. ISBN 978-0-8108-6072-8.