Зąбкоwиcе Śлąскиэ

Забкоwиcе Сласкиэ
Забкоwиcе Сласкиэ; Зąбкоwиcе Śлąскиэ
	; Герб
	50°35′22.88″Н 16°48′44.60″Э / 50.5896889°Н 16.8123889°Э
Мамлакат	Полша
Воеводалик	Қуйи Силесиа
Округ	Зąбкоwиcе Śлąскиэ
Гмина	Зąбкоwиcе Śлąскиэ
Аҳолиси (30-июл 2019-йил)	15 004 киши
Зичлиги	1100 киши/км2
Вақт минтақаси	УТC+1
Телефон коди	+48 68
Почта индекс(лар)и	66-210
Автомобил коди	ФСW
	Забкоwиcе Сласкиэ

Зąбкоwиcе Śлąскиэ (Зомбковитзе [зɔмпкɔˈвит͡сɛ ˈɕлɔ̃скʲɛ] ; немисча: Франкенстеин ин Счлесиэн ; Силесиан) — Полшанинг жануби-ғарбий қисмидаги Қуйи Силезия воэводалигида жойлашган шаҳарча. Бу Зąбкоwиcе Сласкиэ округи ва Гмина Забкоwиcе Śлąскиэ деб номланган маҳаллий муниципалитетнинг маркази ҳамдир. Шаҳар минтақавий пойтахт Wроcлаwдан тахминан 63 километр (39 миля) жанубда жойлашган. 2019-йилги ҳисоб-китобларга кўра, унинг аҳолиси 15004 кишини ташкил этган.

Тарихи

Шаҳар ХИИИ аср бошларида мўғулларнинг Полшага бостириб кириши ортидан Франкенштейн сифатида Пиаст сулоласидан бўлган Силезия герцоги Генрих ИВ Пробус томонидан ташкил этилган. Шаҳар Полшанинг эски шаҳарчаси Садлно яқинида ташкил этилган бўлиб, у орқали Силезия ва Богемияни боғлайдиган савдо йўли ўтган^[1]. Шаҳар қисман Зврокона епископ Ерларига ва қисман Трзебница монастирига тегишли бўлган ер участкасида жойлашган эди. Шаҳар етарлича кўчманчиларни жалб қила олмаган иккита илгаридан мавжуд бўлган шаҳарлар ўртасида жойлашган бўлиб, булар: Франкенберг ва Лöвенштейн шаҳарларидир. Шаҳар ўз немисча номини бу иккаласидан ҳам мерос қилиб олган. Унинг Прага ва Wроcлаw ўртасидаги "Қирол йўли" деб аталадиган йўлда, тижорат жиҳатдан муҳим Кłодзко шаҳридан унчалик узоқ бўлмаган жойда жойлашганлиги шаҳарнинг ривожланишига ҳисса қўшди. Шаҳар тахминан 1280-йилда муниципал ҳуқуқларни қўлга киритди, Франкенштейн сивитаси ҳақида биринчи эслатма 1287-йил 10-январда берилган. ХИВ аср бошларида биринчи шаҳар ҳокимияти ва қал’а қурилган^[1]. Шаҳар 1351-йилда Богемия (Чехия) қиролига сотилгунга қадар Полша Пиаст сулоласи ҳукмронлиги остида бўлган.

1428-йилда шаҳар ҳусситлар томонидан босиб олинди^[1]. 1456-йилда Богемия қироли Ладислаус вафотидан кейин, шаҳар 1569-йилгача чех зодагон Подиэбрадлар оиласига меросхўрликка берилди^[1]. Шаҳар 1468-йилда, Богемия-Венгрия уруши пайтида^[1] катта зарар кўрган ва 1490-йилгача Венгрия Қироллигига тегишли бўлиб, яна Богемия таркибига киргунга қадар яъни ХВИ асрда қал’а ва мудофаа деворлари қайта қурилган^[1]. Савдо ва ҳунармандчилик ривожланган^[1]. ХВИИ асрнинг бошларида вабо аҳолининг учдан бир қисмини қириб юборади ва ўша пайтдаги воқеалар Франкенштейн ҳикоясини илҳомлантирган бўлиши мумкин деб тахмин қилинади^[2]. Ўттиз йиллик уруш (1618—1648-йиллар) шаҳарнинг гуллаб-яшнашига барҳам берди^[1]. Австрия ва швед қўшинлари катта зарар кўрган шаҳар бўйлаб юриш қилишади^[1]. Кейинчалик, ХИХ аср охиригача у кичик шаҳарча бўлиб қолди^[1]. 1742-йилда Пруссия томонидан қўшиб олинган.

1858-йилда шаҳар ёниб кетди ва уни қайта тиклашга тўғри келди. Шу муносабат билан ХВ асрга оид миноранинг юқори қисми тўғридан-тўғри реконструксия қилинди. Шаҳар 1816-йилдан 1945-йилгача округ маркази бўлган. 1871-йилдан 1945-йилгача Германия таркибига киритилган. Иккинчи Жаҳон урушининг сўнгги босқичида, 1945-йилда, Освенцим концлагерининг бир нечта сублагерларидаги минглаб асирларнинг Германия томонидан ўтказилган ўлим марши шаҳар орқали Гросс-Розен концлагери томон амалга оширилган^[3]. Уруш пайтида шаҳар вайрон бўлмади^[1]. Германия Иккинчи Жаҳон урушидаги мағлубиятдан сўнг, шаҳар яна Силезия билан бирга Полша таркибига киритилди ва номи 1946-йилда Зąбкоwиcе Śлąскиэ деб ўзгартирилди. Аҳолининг умумий қисми Поцдам келишувига биноан қувиб чиқарилди. Зąбкоwиcе Śлąскиэ собиқ Шарқий Полшадан ҳайдалган, Совет Иттифоқи томонидан қўшиб олинган поляклар, шунингдек, Полшанинг марказий қисмидан келганлар томонидан қайта бунёд этилган^[1].

Диққатга сазовор жойлари

Зąбкоwиcе Śлąскиэ кўпинча Силезия Пизаси деб аталади, чунки у Полшанинг бу қисмидаги асосий диққатга сазовор жойлардан бири бўлган Суя минораси (Крзйwа Wиэżа) билан машҳур. Шу билан бирга, ХИИИ аср истеҳкомлари ва ХИВ аср даврига мансуб қал’а харобалари каби туристик диққатга сазовор жойлари ҳам мавжуд.

Суяк минораси (Крзйwа Wиэżа)
ХИИИ аср истеҳкомлари
Бош почта бўлими
Дуcал қал’аси харобалари
Авлиё Анна черкови
Шаҳаэ ҳокимият биноси
Бокира Марямнинг туғилиши черкови
Авлиё Ҳедwиг черкови

Галлерея

Суяк минораси
Сент-Анна черкови
Почта оффиси
Шаҳар деворлари
Бозор майдонида сақланиб қолган шаҳарчалар
Дуcал қасри қолдиқлари
Шаҳар ҳокимияти
Пиззага о'хшаш қулаётган минора

Таниқли одамлар

Давид Пареус (1548—1622), немис ислоҳотчиси, протестант диншуноси ва ислоҳотчиси
Карл вон Стротҳа (1786—1870), Пруссия зобити ва уруш вақтидаги вазир
Фритз Эрлер (1868—1940), немис рассоми, Франкенштейнда туғилган
Wилҳелм Кролл (1869—1939), немис классик филологи
Гüнтҳер Спечт (1914—1945), Луфтwаффе учувчиси
Ҳорст Ҳанниг (1921—1943), Луфтwаффе учувчиси
Пиотр Зиэлиńски (1994-йилда туғилган), полшалик футболчи