Jump to content

Скаглиола

From Vikipediya
1737-йил Ферндинандо Энрико Хугфорд (1695-1771) томонидан Флоренция скаглиола тўпи (39 х 21 дюйм), Станҳопени устунга қўйган Фане қўллари тасвирланган

Скаглиола (италянча сcаглиа дан, „чиплар“ деган маънони англатади) меъморчилик ва ҳайкалтарошликда ишлатиладиган нозик гипс туридир. Ҳудди шу атама устунлар, ҳайкаллар ва мармарга ўхшаш бошқа меъморий элементларни ишлаб чиқариш техникасини белгилайди[1]. Скаглиола техникаси 17-асрда модага кирди[2]. Тоскана қимматбаҳо мармар қопламаларининг самарали ўрнини босувчи сифатида Флоренсияда Медиcи оиласи учун яратилган пиэтра дура асарлари мавжуд[3].

Скаглиола — мармар ва бошқа қаттиқ тошларни тақлид қилувчи селенит, элим ва табиий пигментлардан тайёрланган композицион модда. Материал ранглар билан бўялган бўлиши мумкин ва ядрога қўлланиши ёки олдиндан тайёрланган скаглиола матрицасига керакли нақш ўйилган бўлиши мумкин. Кейин нақшнинг гиринтилари рангли, гипсга ўхшаш скаглиола композицияси билан тўлдирилади, сўнгра ёрқинлиги учун зиғир мойи ва ҳимоя қилиш учун мум билан сайқалланади.

Таққосланадиган материал терраззо ҳисобланади.

Скаглиола Аллен Cоунтй суд биносида, Форт-Уэйн Индиана, АҚШ

Ҳайвонлар учун елим билан ўзгартирилган пигментли гипс (тупроқ алабастер ёки гипс) партиялари қолипларга, арматураларга ва олдиндан гипсланган девор текислигига табиий тош, брекчия ва мармарни аниқ тақлид қиладиган тарзда қўлланади. Бир усулда вена гипс аралашмаси орқали пигментга тўйинган ипак ипларини чизиш орқали ҳосил бўлади.

Қуруқ бўлганда, нам сирт силлиқ пемзаланган, кейин Триполи (кремнийли чириган тош) ва кўмир билан сингдирилган зиғир мато билан парлатилган; ниҳоят мойланган кигиз билан пардозланган. Бу мақсадда баъзан асал муми ишлатилган. Ранглар гипс учун ажралмас бўлгани сабабли, нақш ёғочга бўяш каби бошқа техникаларга қараганда чизишга нисбатан анча чидамли бўлади.

Иккита скаглиола техникаси мавжуд: анъанавий „Бавария скаглиола“ да Парижнинг рангли гипслари қаттиқ, хамирга ўхшаш консистенсияга қадар ишланган. Гипсга ҳайвон ёпиштирувчи қўшилиши билан ўзгартирилади, масалан, исингласс ёки тери ёпиштирувчи. „Мареззо скаглиола“ суюқ ҳолатда бўлган пигментли гипс партиялари билан ишланади ва асосан сементдан фойдаланишга таянади, унда Париж гипси алум ёки боратга ботирилган, кейин печда ёндирилган ва майдаланган ноёб гипсли гипс маҳсулоти[4].

Одатда ҳайвон елимлари қўшилмасдан ишлатилади. Мареззо скаглиола кўпинча Америка Қўшма Штатларида ўн тўққизинчи асрнинг охири ва ХХ аср бошларида кенг қўлланилганлиги сабабли Америкача скаглиола деб аталади. Мареззо скаглиола плиталари стол усти сифатида ишлатилиши мумкин.

Тарихи

[edit | edit source]
Скаглиола Италиянинг Cертоса ди Падула шаҳрида ишлайди

Қадимги Рим архитектурасида скаглиола безаклари мавжудлиги ҳақида далиллар мавжуд бўлсада, скаглиола безаклари 17-асрда Италия барокко биноларида машҳур бўлиб, 19-асргача бутун Еропада тақлид қилинган.

Англияда скаглиоладан эрта фойдаланиш Суррейдаги Хем уйидаги каминда бўлиб, у Чарлз ИИ даврида дераза токчаси билан бирга Италиядан олиб келинган.

1761-йилда Ливорнолик скаглиолиста Доменико Бартоли Лондонга келди ва Ёркширдаги Буртон Констеблдан Уилям Констеблида ишлади. Бу ерда у тўғридан-тўғри мармардаги кесилган матрицаларга скаглиола безаклари билан қопланган оқ мармардан иккита дудбўрон ишлаб чиқарди.

1766-йилда у ўзи билан ёш Пиэтро Боссини олиб келган бўлиши мумкин бўлган Дрезденлик Ёханнес Рихтер билан ҳамкорлик қилди. Босси номи Шимолий Италия сcаглиолисти оиласи билан боғлиқ. Бартоли Ирландияга стол усти ва Дублиндаги Белведере уйидаги битта дудбўронни Рихтер билан боғлаш мумкин. Уларнинг услублари жуда хилма-хилдир.

Пиэтро Босси 1784-йилда Дублинга келган ва 1798-йилда у ерда вафот этган. У Дублинда жуда яхши сифатли бир қатор бакалар ишлаб чиқарди. Скаглиола Ирландияда маъқул бўлиб чиқди ва Англияда мода бўлмаганидан кейин ҳам давоми борга ўхшамади.

Флоренсиядаги британиялик сер Ҳораcе Манн ва Ҳораcе Wалполе ўртасидаги ёзишмаларда қимматбаҳо скаглиола стол усти олиш жараёни тасвирланган. Тахминан 1740-йилларда ирландиялик роҳиб Фердинандо Анрико Хугфорддан (1695-1771) ўзининг биринчи устки кийимини олган Уолпол ўз дўсти Мандан кўпроқ нарсаларни сотиб олишни сўради… Шортер — Бош вазир Роберт Уолпол ва унинг 1737-йил 20-августда вафот этган биринчи рафиқаси Кетрин Шортер учун Вйне столи 1736-37-йилларгача буюртма қилинган бўлиши мумкин эди.

Италиялик гипсчилар Роберт Адам учун Сён уйида (айниқса, олд хонадаги устунлар) ва Кедлестон Ҳаллда (айниқса, салондаги пиластерлар) скаглиола устунлари ва пиластерларини ишлаб чиқардилар. 1816-йилда безак тош ишлаб чиқариш скаглиолани ўз ичига тайёрлаш амалиётини кенгайтирган[5].

Қўшма Штатларда скаглиола 19-20-асрларда машҳур бўлган. Скаглиола ўз ичига олган АҚШнинг муҳим биноларига Жексондаги Миссисипи штати капитолийси (1903), Форт-Уэйндаги Аллен округи суд биноси, Индиана штатидаги Нюпортдаги Белкурт қал’аси, Колорадо- Спрингсдаги эски Эл-Пасо округи суд биноси (Колорадо) киради. Канзас штатининг Топека шаҳридаги Капитолий биноси , Ню-Ёрк, Буффало шаҳридаги Шеа ижрочилик санъати маркази ва Корсиканадаги Наварро округи суд биноси ҳам шулар жумласидандир.

Скаглиола устунлари одатда қаттиқ материалдан қурилган эмас. Бунинг ўрнига скаглиола устуннинг ядросига ўралган тувал устига мала қилинади ва ярим қотиб қолганда тувал тозаланади[6].

Галерея

[edit | edit source]

Манбалар

[edit | edit source]
  1. Сcаглиола. Ин: ЭwаГлос. Эуропеан Иллустратед Глоссарй Оф Cонсерватион Термс Фор Wалл Паинтингс Анд Арчитеcтурал Сурфаcес. Энглиш Дефинитионс wитҳ транслатионс инто Булгариан, Cроатиан, Френч, Герман, Ҳунгариан, Италиан, Полиш, Романиан, Спаниш анд Туркиш. Wеер: . Петерсберг: Мичаэл Имҳоф, 2015 — 116-бет. ДОИ:10.5165/ҳаwк-ҳҳг/233.  (Wайбаcк Мачине сайтида 2020-11-25 санасида архивланган)
  2. Праcтиcал буилдинг cонсерватион. Мортарс, пластерс анд рендерс. Ҳенрй: . Фарнҳам/Бурлингтон: Ашгате Публишинг, 2011 — 607-бет. 
  3. „Ҳоме -“ (эн-ГБ). www.тҳеҳисторёфсcаглиола.cом. Қаралди: 2019-йил 20-октябр.
  4. Прудон, Тҳеодоре Ҳ. М. (1989). "Симулатинг Стоне, 1860–1940: Артифиcиал Марбле, Артифиcиал Стоне, анд Cаст Стоне". АПТ Буллетин 21 (3-4): 79–91. дои:10.2307/1504299. 
  5. Жоҳн Э. Руч, „Регенcй Cоаде: А Студй оф тҳе Cоаде Реcорд Боокс, 1813-21“ Арчитеcтурал Ҳисторй 11 (1968, пп. 34-56, 106-107) пп. 35, 39.
  6. Стаэҳли, Алфред М. (1984). "Сcаглиола: Ресторатион оф ан Антиқуэ Пластер Финиш ин тҳе Портланд Cитй Ҳалл, Орегон". Буллетин оф тҳе Ассоcиатион фор Пресерватион Течнологй 16 (2): 44–50. дои:10.2307/1494001. 

Қўшимча адабиётлар

[edit | edit source]
  1. Жон Флеминг, "Флоренсиянинг Гугфордлари", 1955-йил. 109-бет.
  2. Конор О'Нил, Боссини қидиришда, Ирландия Грузия Жамияти журнали, жилд. И, 1998-йил, 146–175-бетлар.
  3. А. М. Массинелли, Скаглиола. Л'арте делла пиэтра ди луна' ит: Бианcо Бианчи (артигиано), Рома, 1997-йил. ИСБН 88-7060-367-9
  4. Р. де Салис, Фан-Станҳопе скаглиола, Лондон, 2008-йил.
  5. Доналд Камерон, Сcаглиола Инлай Wорк: Атрибуцион муаммолар, Тҳе Жоурнал оф тҳе Ириш Георгиан Соcиэтй, жилд. ВИИ, 2004-йил, 140-155-бетлар.
  6. Патрик Пилкингтон: 18-да Ирландиядаги Чимнейпиэcе. Cентурй, Ирланд'с антиқуэс & Период Пропертиэс, Вол. 5, №2, 2008-9-йил 78–82-бетлар.