Jump to content

Боливия давлат мадҳияси

From Vikipediya

Боливия давлат герби

 Боливия давлат мадҳияси
Сўз муаллиф(лар)и Жосé Игнаcио де Санжинéс
Бастакор Леополдо Бенедетто Винcенти
Қабул қилинди 1951
Аудио
Боливия давлат мадҳияси

Боливия миллий мадҳияси (испанча: Ҳимно Наcионал де Боливиа) „Боливианос, эл Ҳадо Пропиcио“ номи билан ҳам танилган ва дастлаб „Cанcиóн Патриóтиcа“ („Ватанпарварлик қўшиғи“) деб номланган. Мадҳия 1851-йилда қабул қилинган. Мадҳия матни муаллифи ҳисобланган Жосé Игнаcио де Санжинéс Боливия Мустақиллик Декларацияси ва биринчи Боливия Конституциясини ҳам имзолаган. Мусиқани италиялик Леополдо Бенедетто Винcенти басталаган.

Бу 4/4 вақтдаги марш ҳисобланади, гарчи у 8/12 да машҳур бўлса ҳам. 1845-йил 18-ноябр куни тушда Ла-Пас шаҳрида, Паласио де Гобиэрно олдида, 5, 6 ва 8-баталонларнинг ҳарбий оркестрларига мансуб 90 га яқин чолғучилар томонидан премераси бўлиб ўтди. Ўша куни Ингави жангининг тўрт йиллиги фавқулодда катталикдаги бир нечта аксиялар билан нишонланди, уларнинг энг муҳим воқеаси шаҳар театрининг очилиши эди.

1851 йилда генерал Мануэл Исидоро Белзу ҳукумати даврида Боливия миллий мадҳияси олий фармон билан расмийлаштирилди ва у мактабларда тарқатиш учун чоп этишга юборилди. Ўшандан бери у барча расмий мактаб функсияларида ижро этилган ва куйланган.[1]

Тарих

[edit | edit source]

Дастлабки мадҳия

[edit | edit source]

1835 йилда Чуқуисаcа шаҳрида (замонавий Сукре) „Марча Наcионал“ („Миллий марш“) деб номланган композиция пайдо бўлди ва бу биринчи миллий мадҳия эди. Бу перулик ўқитувчи Педро Химéнез Абрил Тирадонинг иши бўлиб, у черков раҳбари бўлган.[2] Ушбу мадҳия Перу-Боливия Конфедерациясининг (1836-1839) ташкил этилиши туфайли вужудга келган ҳисобланади.

Асл партитуралар Боливия мусиқий меросининг бир қисми бўлган Чуқуисаcа собори тарихий архивидан топилган. Ўқитувчи Мария Антониэта Гарсия Меза де Пачеко томонидан ижро этилган пианино спектакли Хименез Абрилл Тирадонинг ишига ҳурмат сифатида компиляция қилинган.

Миллий мадҳия

[edit | edit source]

1841-йил 18-ноябрда бўлиб ўтган Ингави жангида Боливия мустақиллиги ва суверенитети мустаҳкамлангандан сўнг, ватанпарварлик қўшиғига эҳтиёж яна бир бор ортди. Чунки Боливиянинг ўша пайтдаги президенти генерал Жосé Балливиáн армиянинг кичик гуруҳлари мерос бўлиб қолган испан маршлари ва машҳур асарларни ижро этишни хоҳлашмади.

Айнан шу шароитда Балливиáн италян ўқитувчиси ва бастакори Леополдо Бенедетто Винcентининг Чилига ташрифи ҳақида билиб, уни 1844 йилда Боливия армиясининг ансамбллари бош директори лавозимини бажариш ва шартнома бўйича мусиқа басталаш учун таклиф қилган. „Cанcиóн Патриóтиcа“ („Ватанпарварлик қўшиғи“), бу ном билан ўша пайтда маълум бўлиши керак эди. Винcенти 1844 йил сентябр ойида Ла-Пасга келди ва у мактубларда айтилиши мумкин бўлган мусиқий гуруҳларни ёмон ҳолатда топди. Унинг иши машаққатли эди, кўп марта у тонг отганда казармага бориш учун кийиниб ётарди. Синовлар узоқ ва оғир эди. Винcенти матнларни бирин-кетин рад этди. Айнан ўша пайтда ҳуқуқшунос ва шоир Хосе Игнасио Санжинес унга асли испан тилида ёзилган ҳозирги Боливия миллий мадҳиясининг мисраларини тақдим этган эди.

1845-йил 18-ноябр куни тушда Ла-Паз Плаза Муриллода, Ингави жанги шарафига Ла-Пас соборида Те Деум ижро этилгандан сўнг, 5-6 ва 8-чи баталёнларнинг ҳарбий оркестрлари биринчи марта мадҳияни ижро этишди. Боливия миллий мадҳиясининг аккордлари ҳам иштирок этишди. Балливиан ҳаяжонланган ҳолда Кемадо саройининг балконларидан бирига чиқиб, спектаклни чин дилдан табриклади.

Матн

[edit | edit source]

Испанча матн

[edit | edit source]

И
Боливианос: эл ҳадо пропиcио
cоронó нуэстрос вотос й анҳело.[а]
Эс я либре, я либре эсте суэло, [б]
я cесó су сервил cондиcиóн.

Ал эструэндо марcиал қуэ аер фуэра
й ал cламор де ла гуэрра ҳорроросо, [c]
𝄆 сигуэн ҳой, эн cонтрасте армониосо,
дулcес ҳимнос де паз й де униóн. 𝄇

Де ла Патриа, эл алто номбре,
эн глориосо эсплендор cонсервемос.
Й эн сус арас де нуэво журемос:
¡Морир антес қуэ эсcлавос вивир!
¡Морир антес қуэ эсcлавос вивир!
¡Морир антес қуэ эсcлавос вивир!

ИИ
Лоор этерно а лос бравос гуэррерос,
cуё ҳероиcо валор й фирмеза,
cонқуистарон лас глориас қуэ эмпиэза
ҳой Боливиа фелиз а гозар.

Қуэ сус номбрес, эн мáрмол й эн бронcе,
а ремотас эдадес трансмитан,
𝄆 й эн сонорос cантарес репитан:
¡Либертад, Либертад, Либертад! 𝄇


ИИИ
Ақуí алзó ла жустиcиа су троно
қуэ ла вил опресиóн десcоноcе,
й эн су тимбре глориосо легосе
либертад, либертад, либертад.

Эста тиэрра инноcенте й ҳермоса
қуэ ҳа дебидо а Болíвар су номбре
𝄆 эс ла патриа фелиз донде эл ҳомбре
гоза эл биэн де ла дича й ла паз. 𝄇


ИВ
Си эхтранжеро подер алгúн дíа
сожузгар а Боливиа интентаре,
ал дестино фатал се препаре
қуэ аменаза а собербио агресор.

Қуэ лос ҳижос дел гранде Болíвар
ҳаян мил й мил веcес журадо:
𝄆 морир антес қуэ вер ҳумилладо
де ла Патриа эл аугусто пендóн.

Аймара матни

[edit | edit source]

И
Боливиан жақинакатакиха
Пҳуқҳасиw жиwасан суйтъатару
Қҳиспҳиятаw қҳиспҳиятаw маркасаха
Тъақисит жакаñах тукусхиw.

Ч’ахwаñанакана сарнакаñа
Нуwасиñас wарариñас тукусхиwа,
𝄆 Ука ч’ахwаñанаката мистусïна,
Жичҳüрух кусисит қ’учуñäн. 𝄇

Тақ’итаки:
Маркасäна, сума сутипа,
Жач’ар аптаса сума арсуñäни,
Маркасатха сайтъасипхаñäни:
Жиwаñан жанïр тъақискасïн!
Жиwаñан жанïр тъақискасïн!
Жиwаñан жанïр тъақискасïн!

ИИ
Wиñай қ’учуñаw wактъисту,
Маркаслайку жиwир жақинакäру:
Жупанакаw маркас утъаяпхи,
Жичҳурун кусисит жакаñани.

Сутинакпах қилқантатаwа,
Ука пачтапачаw жиwасах ятипхтана,
𝄆 Wали ч’амамп арсуñасаwа:
Қҳиспҳиятаw, қҳиспҳиятаw, қҳиспҳиятаw!

Манбалар

[edit | edit source]
  1. „Эл Ҳимно наcионал й лас мусас қуэ ло инспирарон“ (эс). Эл Потосí. Қаралди: 2022-йил 1-январ.
  2. Меса, Жосé де; Гисберт, Тереса; Г, Cарлос Д. Меса. Ҳисториа де Боливиа (эс). Эдиториал Гисберт й Cиа С.А., 2007 — 362 бет. ИСБН 978-99905-833-1-1. 

Ҳаволалар

[edit | edit source]