Ашхобод
пойтахт | |
37°57′0″Н 58°23′0″Э / 37.95000°Н 58.38333°Э | |
Мамлакат | Туркманистон |
Ҳукумат | |
• Ҳоким | Рержепгелди Мелявич Нурмаммедов[1] |
Асос солинган | 1881 |
Аввалги номлари |
1919-йилгача — Асхабад, 1919-1927-йиллари — Полторацк |
Майдон | 470 км2 (180 кв ми) |
Маркази баландлиги | 429 м |
Аҳолиси (2010) |
947 221[2] |
Миллий таркиб |
туркманлар (77 %) руслар, ўзбеклар, арманлар (23 %) |
Вақт минтақаси | УТC+5 |
Почта индекс(лар)и | 744000 — 744040 |
|
Ашхобод (туркманча: Аşгабат; араб.- ошиқ ва форс - обод; 1919-йилгача Асхобод, 1927-йилгача Полтораск) — шаҳар, Туркманистон пойтахти (1924-йил октабрдан). Копетдоғ тизмасининг шимолий этакларида, Ахал воҳасида. Халқаро темир йўл ўтган. Ҳаво йўллари халқаро аҳамиятга эга. Ашхобод яқинидан Қорақум канали ўтади. Аҳолиси 712 000 киши (2001). Туркманистон аҳолисининг 12,7 % шу шаҳарда истиқомат қилишади[3].
Тарихи
[edit | edit source]Ашхобод ўрнида қадимда карвон йўли устида жойлашган манзилгоҳлар бўлган. Ашхобод 1881-йил қадимги Асхобод қишлоғи ўрнида Россия мустамлакачи қўшинларининг ҳарбий истеҳкоми сифатида вужудга келган. Кейинроқ Закаспий вилоятининг маъмурий маркази. Ашхободнинг вужудга келишида унинг муҳим карвон йўллари устида жойлашганлиги катта рол ўйнаган. 1885-йил Асхобод — Каспий ва 1899-йил Асхобод — Тошкент темир йўл линияларининг қурилиши Ашхободда саноатнинг ривожланишига олиб келди. 1917-йил декабрда Ашхободда ҳокимиятни болшевиклар эгаллаб, шўролар ҳокимиятини ўрнатди. 1918-йил 17-июнда болшевиклар режимига қарши кўтарилган қўзғолон шўролар томонидан шафқациз бостирилди. 1918-йил 1 −12-июлда Ашхободда ҳокимият эсерлар (оқ гвардиячилар) қўлига ўтди. 1919-йил 9-июлда шаҳарни яна болшевиклар эгаллаб олди. 1924-йил гача Ашхобод Туркистон АССРнинг вилоят маркази. 1924-йил 27-октабрдан Туркманистон пойтахти ва 1927-йилдан Ашхобод номини олди. 1948-йилги Ашхобод зилзиласида шаҳар бутунлай вайрон бўлди.
Ижтимоий соҳа
[edit | edit source]Ашхобод-йирик саноат, маъмурий ва маданият маркази. Етакчи саноат тармоқлари — машинасозлик ва металлсозлик. Шунингдек кимё-фармасевтика, ойна, энгил (ип-газлама, ипак, поябзал, гилам тўқиш ва бошқалар), озиқ-овқат (гўшт, вино, ун, тамаки) саноати ривожланган. Матбуот уйи, кинофабрика бор[4].
Ашхобод — муҳим маданият маркази. Туркманистон Фанлар Академияси, 8 олий ўқув юрти (шу жумладан Туркманистон университети), 4 театр (шу жумладан, Туркманистон опера ва балет театри), тасвирий санъат музейи, тарих музейи, тарих-ўлкашунослик музейи (1881-йилда асос солинган), „Нисо“ тарих-маданият қўриқхонаси мавжуд. Ашхободда „Туркманистон“, „Илм“ нашриётлари, радио ва телевидениэ, телемарказ, Туркманистон телеграф агентлиги бор. Туркман ва рус тилларида газета ва журналлар нашр этилади. 1968-йилдан „Ашхобод оқшоми“ шаҳар газетаси нашр этилади.
20-аср бошида шаҳарда тўғри бурчакли кесишган кўчалар билан бирга радиал йўналишли кўчалар ҳам бўлган; уйлар асосан пахсадан қурилган. Кейинги вақтларда шаҳар кенгайди ва замонавий уйлар қад кўтарди. 1948-йилги зил-зиладан кейин Ашхобод бутунлай қайта тикланди. Кўп қаватли зилзилабардош турар жой ва жамоат бинолари қурилди. 50-90-йилларда бунёд этилган иншоотлар орасида Ҳукумат уйи биноси, Туркманистон Фанлар Академияси мажмуаси, Мулла Нафас номидаги Академик драма театри, қишлоқ хўжалик институти, университет, тасвирий санъат музейи, „Тинчлик“ киноконсерт зали, марказий майдондаги Давлат кутубхонаси биноси, „Ашхобод“, „Интурист“ ва бошқа меҳмонхоналар бор. 1941 — 45 йиллардаги урушда ҳалок бўлган жангчиларга ёдгорлик ўрнатилган. 1991-йилдан кейин пойтахтда шарқ меъморий услуби билан уйғунлашган ҳолда кўплаб янги бинолар, жумладан президент саройи ва бошқа бунёд этилди.[3].
Ашхободдан 39 км нарида, Копетдоғнинг шимоли-шарқий ён бағирларида Феруза курорт шаҳарчаси жойлашган.
Иқлими
[edit | edit source]- Йиллик ўртача ҳарорати — +16,7C°
- Шамолнинг йиллик ўртача тезлиги — 1,6 м/с
Театрлари
[edit | edit source]- Буюк Сапармурат Туркманбоши номидаги Туркманистон асосий драма театри
- Моланепеса номли туркман Драма театри
- Алп Арслан номли туркман ёшлар миллий театри
- Туркман Давлат қўғирчоқ театри
- А.С.Пушкин номли давлат рус театри
- Туркманистон Давлат цирки
Ҳамдўст шаҳарлар
[edit | edit source]- Ўзбекистон Тошкент (2017)
- АҚШ Албукерке
- Греция Афина
- Мали Бамако
- Туркия Анкара
- Хитой Ланчжоу
- Қозоғистон Ақтов
- Украина Киев[5][6]
Галерея
[edit | edit source]-
1908-йилда шаҳар герби
-
Олимпик стадиони
Манбалар
[edit | edit source]- ↑ Президент Туркменистана произвел кадровиэ назначения, 2013-04-12да асл нусхадан архивланди, қаралди: 2013-03-01
- ↑ „Ашхобод шаҳрининг аҳоли сони“.
- ↑ 3,0 3,1 Ашгабат — беломраморний город-сад и столица Нейтралного Туркменистана
- ↑ Будущээ беломраморной столици, 2018-10-06да асл нусхадан архивланди, қаралди: 2013-03-01
- ↑ Културно-гуманітарне співробітництвоміж Україною та Туркменістаном
- ↑ Киэв знают на всех континентах, 2013-12-03да асл нусхадан архивланди, қаралди: 2013-03-01
Ҳавололар
[edit | edit source]Викиомборда Ашхобод ҳақида туркум мавжуд |
- Официалний сайт (Wайбаcк Мачине сайтида 2016-03-05 санасида архивланган)
- Информационний портал города Ашхабад (Wайбаcк Мачине сайтида 2014-04-15 санасида архивланган)
- „Ашхабад“ (Wайбаcк Мачине сайтида 2009-04-11 санасида архивланган) — БСЕ
- „Город сердара“ (Wайбаcк Мачине сайтида 2008-01-23 санасида архивланган) — Вокруг Света
- А. А. Никонов „Ашхабадскоэ землетрясениэ: проблеми и решения полвека спустя после катастрофи“. Вестник ОГГГГН РАН, № 2(4), 1998 (спесиалний випуск)
- Ашхабад, учебний филм
- Туризм города Ашхабада (Wайбаcк Мачине сайтида 2015-09-04 санасида архивланган)
- Книга: „Ашхабад — в Книге рекордов Гиннеса“. Фотогалерея. © Тüркмен дöwлет неşирýат гуллугй, 2013. (Wайбаcк Мачине сайтида 2015-09-04 санасида архивланган) // ашгабат.гов.тм
Викиомборда Ашхобод ҳақида туркум мавжуд |
Ушбу мақолада Ўзбекистон миллий энсиклопедияси (2000-2005) маълумотларидан фойдаланилган. |