Jump to content

Абссесс

From Vikipediya
Абссес
 
Классификацияси ва ташқи линклар
Ихтисос Дерматология, генерал сургерй[*], инфеcтиоус дисеасес[*]
МедлинеПлус 001353
МеСҲ Д000038
Беш кунлик яллиғланган эпидермал инклюзия кистаси.

Абссесс (Хўппоз, лотинча абсcессус – йиринг бойлаган жой) – Чегараланган йирингли бўшлиқ абссесс дейилади. Абссесс тери ости ёғ клетчаткасида, мушакларда, суяк ва ички аъзолар (ўпка, жигар, буйрак, бош мия) да учрайди[1].

Этиологияси ва патогенези

[edit | edit source]

Одатда, касаллик қўзғатувчилари – стафилококклар ёки стрептококклар, баъзан ичак таёқчаси, сапрофитлар ёки анаэроб микроорганизмлар ҳисобланади. Микроблар тўқимага тўғридан-тўғри, лимфоген ёки гематоген йўллар билан (метастатик абссесслар), шунингдек, яллиғланишнинг қўшни тўқималарга тарқалиши билан ўтади. Бунга ўрта қулоқ йирингли яллигианганда мия абссесси пайдо бўлишини мисол қилиб келтириш мумкин. Касалликнинг авж олиши учун асосий омиллари гиповитаминозлар, моддалар алмашинуви касалликлари, организм резистентлигининг (микробларга нисбатан табиий чидамлиликнинг) пасайиб кетиши кабилар киради. Шунингдек, абссесслар ёт жисмлар атрофида „мудраб ётган микроблар“ деб аталувчиларнинг фаоллашуви натижасида ҳам пайдо бўлади.

Патологоанатомик манзараси

[edit | edit source]

Йирингли яллиғланиш натижасида тўқималар емирилади. Бу эса ўз навбатида, ичида йиринг, емирилган тўқималарнинг элементлари, микроблар ва уларнинг токсинлари бўлган бўшлиқ юзага келади. Абссесс атрофида бириктирувчи тўқимадан иборат ташқи қатлам ва грануляцион тўқимадан иборат ички қатламдан ташкил топган абссесс капсуласи юзага келади (пиоген мембранаси). Ушбу капсула ёрилган тақдирда йиринг абссессидан ташқарига тушади, бу эса турли асоратларни келтириб чиқариши мумкин. Кейинчалик абссесс бўшлиғи грануляцион тўқима билан тўлади. Майда абссесслар ўз-ўзидан сўрилиб кетиши мумкин.

Клиник манзараси

[edit | edit source]
Хўппоз диаграммаси

Касаллик бошланган даврда абссесс соҳасида тўхтаб-тўхтаб тутадиган оғриқ пайдо бўлади. Кейин аста-секин шиш ва қизариш ортиб, тунги оғриқ юзага келади. Мадда йиғилишига қараб, флюктуация аниқланади, бу муҳим симптомдир. Агар абссесс чуқур жойлашган бўлса, флюктуацияни аниқлаш мушкул. Бундай ҳолларда ултратовуш, компютер томографиясини қўллаш билан синов пунксияси ёрдамида диагноз қўйиш мумкин бўлади. Абссесснинг кейинчалик авж олишида беморнинг умумий аҳволи сезиларли равишда оғирлашади. Ҳарорат 39 °C гача кўтарилади (беморнинг эрталаб аҳволи яхшиланиб турганида). Лейкоцитоз 15-20х10 литр га етади, формуланинг чапга силжигани маълум бўлади, ЭCҲТ кўтарилади. Ички органларда (жигарда, ўпкада) ёки йирик қон томирлари билан ёнма-ён жойлашган бўлса, абссесс айниқса хатарлидир. Улар қорин ёки кўкрак бўшлиғини тешиб ўтган ҳолларда йирингли перитонит ёки плеврит юз беради. Жараён вена деворига ўтгудек бўлса, у ҳолда прогрессив тромбофлебит авж олади.

Дифференсиал диагнози

[edit | edit source]

Абссессни флегмонадан, гидраденитдан, гематомадан, чурра тушишидан, аневризмадан, хавфли ўсмадан, шунингдек, совуқ абссесс деб аталувчидан фарқлай билиш керак. Совуқ абссесс суяклар ва бўғимлар сил билан зарарланган ҳолларда пайдо бўлади. Совуқ абссессда флюктуация бўлади, аммо ўткир йирингли яллиғланишнинг ҳамма белгилари сезилмайди.

Давоси

[edit | edit source]
Қўзиқорин шаклидаги қоронғу (гипоэкоик) майдон сифатида кўкрак хўппозининг ултратовуш тасвири
Хўппоз кесиш ва дренажлашдан беш кун ўтган .

Дастлабки даволаш даврида абссессни чегаралаш мақсадида иссиқ муолажалар (иситувчи компресслар, грелка, соллюкс, УВCҲ) ва тинчлик режими қўлланади. Флюктуация аниқланган ҳолларда эса жарроҳлик йўли билан даволаш-абссессни кесиш зарур. Операцияни маҳаллий оғриқсизлантирадиган ёки венага юбориладиган наркоз остида амалга ошириш мумкин. Абссесс бўшлиғига дренаж яхшилаб қўйилиши учун кесиш етарли даражада кенг бўлиши лозим. Дренаж учун докадан қилинган тампонлардан, турли ўлчовлардаги полехлорвенил найчаларидан ёки резина қўлқоп дренажларидан фойдаланилади. Шуни унутмаслик керакки, қон ва йирингни ўзига сингдириб олган тампонлар худди тиқин каби жароҳатдан оқиб чиқаётган суюқлик учун ўтиб бўлмас бир тўсиққа айланади. Шунинг учун улар ҳар куни, баъзида 12 соатда 2 марта алмаштирилмоғи лозим. Тампонлар ва дренажлар жароҳатда то ундан йиринг бутунлай ажралиб чиқмагунча туради. Маҳажлий жойга протеолитик ферментлар юборилади. Йиғилган йирингни чегаралашда пунксион усулидан фойдаланиш мумкин: пунксия вақтида йиринг сўриб олингандан сўнг, абссесс бўшлиғи антисептик суюқликлар билан ювилади, кейин унга антибиотиклар ва протеолитик ферментлар юборилади, шундай қилиб, йиринг бўшлиғи актив асперацияси йўлга қўйилади. Айни пайтда сифатли таомлар тайинланади. Витаминотерапия ўтказилади, эритроцитлар, қон ўрнини босувчи препаратлар қўйилади. Антибиотиклар ва сулфаниламидлар юборилади[2].

Манбалар

[edit | edit source]
  1. Эргашев У.Й.. Хирургик касалликлар 208-бет. ТошТА 2020. 
  2. Орипов О.. Умумий хирургия 373-бет. Янги аср авлоди 2008.