Balxar ile
Balxar ile yäki Baktriä, Balx ile (bor. yunança Βακτριανή, farsı باختر ,بلخ; Baxtri) — Äfğänstan, Üzbäkstan, Tacikstan cirlärendä Hindukuş tawları häm Färğänä üzäne arasında bulğan tarixi däwlät. Başqalası - Balx şähäre bulğan.
Balxar ileneñ keşelär hind-iran astörkeme iran tellärenä qarağan Balx telendä söyläşkännär. Bügenge taciklar häm puştunnar Baktriä keşelärennän çıqqan dip sanala.
Qayber qaraşlar buyınça borınğı bolğarlar Balxar ilennän çıqqandır, şuña kürä Balxar-Bolğar dip yörtelgän.
Tarix
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Balxar däwlätçelege BEQ XXIII - XVIII ğasırda başlanğan.
BEQ VII biredä Zärdöşt wäğäzlärne uqıy. Zärdöştlekneñ İzge kitabı "Avesta" borınğı balxar telendä yazılğan dip ber yurama bar.
BEQ 550-330 yıllarda Balxar ile Axämenid däwlätenä kerä.
BEQ 329-327 yıllarda İskändär Zölqärnäyn Baktriäne yawlap ala.
BEQ 300 yılda İskändär däwläte tarqala, Balxarda Selevk näsele xäkimiätkä kilä. Şul däwerdä yunan yoğıntısı arta.
BEQ II ğasırdan Balxarda hind yoğıntısı arta bara, yunan-hind xakimiäte barlıqqa kilä.
Menandr I - Balxarnıñ yunan-hind patşası BEQ 10 yılda buddizm dinen qabul itä.
Balxar häm Bolğar
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
I ğasırda Balxar ile başta saqlar, soñraq quşannar tarafınnan yawlap alınğan.
Dr. Dobrev qaraşı buyınça näq bu çorda Balxar ileneñ ber qäbiläse - bolğarlar ilbasardan qaçıp Awrupağa küçengän, hunnar belän xezmättäşlek itkännär, soñraq häm 6 ğasırda Böyek Bolğar ilenä nigez salğannar.
Qubrat xan ülgännän soñ häm xäzärlär höcüme näticäsendä Böyek Bolğar ile tarqala, häm bolğarlarnıñ ber öleşe Dunayğa, ikençe öleşe İdel yılğasına küçep, anda İdel buyı Bolğarı däwlätenä nigez sala.
Monı da qarağız
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Sıltamalar
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Сарианиди В. И. Бактрия сквозь мглу веков. М.; Мысль, 1984.
- Литвинский Б.А., Соловьев В.С. Средневековая культура Тохаристана. М.: Наука, 1985.
- Добрев, Петър, Златният Фонд на българската древност, София, 2005 г.