Чаян йолдызлыгы

Гакрәп
Гакрәп сурәтне зурайтырга өчен чиртегез
Латинча исем	Scorpius (иял. к.: Scorpii)
Кыскартма	Sco
Нигез	Чаян
Туры калкулык	15^сәг 40^мин тан 17^сәг 50^мин кача
Авышлык	−45° 30′ тан −8° кача
Мәйдан	497 кв. градус (33 урын)
Иң якты йолдызлар (зурлык < 3^m)	13 йолдыз; иң яктылар: Антарес (α) — 0,86–1,06^m Шәүлә (λ) — 1,62^m Саргас (θ) — 1,86^m δ Sco — 2,29^m ε Sco — 2,29^m κ Sco — 2,39^m Гакрәп (β) — 2,56^m
Метеор агымнары	Хи-Скорпиилар Омега-Скорпиилар
Янәшә йолдызлыклар	Кавәс Еланлы Мизан Бүре Көньяк Таҗ Корбан Чалу Урыны Почмаклык
Йолдызлык +45° тан −90° кача киңлекләрендә күренә. Русия территориясендә иң яхшы күренүчәнлек вакыты — май–июнь.

Чаян йолдызлыгы (гарәп. العقرب‎ әл-‘әқрәб — «чаян»^[1]; бор. төрк. Čadan,^[2] шулай ук Гакрәп йолдызлыгы; лат. Scorpius) — Кавәс һәм Мизан йолдызлыклары арасында урнашкан көньяк зодиак йолдызлыгы. Тулысынча Киек каз юлында урнаша. Кояш Чаян йолдызлыгына 23 ноябрьдә керә, 29 ноябрьдә чыга һәм 20 көн зодиакаль булмаган Еланлы йолдызлыгында була.

Күп якты йолдызлар «чаян»ның башын, тәнен һәм койрыгын сурәтлиләр. Иң якты йолдызлар: Антарес (грек. ανταρης — «Арес (Марс) каршында») — 0,8^m, Шәүлә (гарәп. الشولة‎ — «күтәрелгән [койрык]») — 1,6^m һәм Саргас — 1,9^m. Иң яхшы күренүчәнлек шартлары май–июнь айларында була. Россиянең көньяк өлкәрендә йолдызлык тулысынча, ә үзәк өлкәрендә өлешчә күренә.

Искәрмәләр

↑ Гакрәб — 1) чаян; 2) зодиак тамгасы буенча 22 октябрьдан 22 ноябрьгача була торган вакыт (октябрь ае). — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге: татар әдәбиятында кулланылган гарәп һәм фарсы сүзләре / К.З. Хәмзин, М.И. Мәхмүтов, Г.Ш. Сәйфуллин. — Казан: Тат. кит. нәшр., 1965. — 792 б. — Б. 71.
↑ https://www.google.de/books/edition/A_Dictionary_of_Early_Middle_Turkic/roCjEAAAQBAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=A+Dictionary+of+Early+Middle+Turkic+-+Hendrik+Boeschoten+-+2022&printsec=frontcover

Зодиак йолдызлыклары

Еланлы йолдызлыгы зодиак йолдызлыкларына керми, әмма Кояш аннан үтеп бара

[1] Гакрәб — 1) чаян; 2) зодиак тамгасы буенча 22 октябрьдан 22 ноябрьгача була торган вакыт (октябрь ае). — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге: татар әдәбиятында кулланылган гарәп һәм фарсы сүзләре / К.З. Хәмзин, М.И. Мәхмүтов, Г.Ш. Сәйфуллин. — Казан: Тат. кит. нәшр., 1965. — 792 б. — Б. 71.

[2] ttps://www.google.de/books/edition/A_Dictionary_of_Early_Middle_Turkic/roCjEAAAQBAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=A+Dictionary+of+Early+Middle+Turkic+-+Hendrik+Boeschoten+-+2022&printsec=frontcover

[1]

[2]

к б ү Әбүрәйхан әл-Бирунинең «Мәсгуд кануны» зайичәсендәге йолдызлыклары
21 төньяк	Дөббеләсгар (Кече Җидегән) \| Дөббеләкбәр (Зур Җидегән) \| Аждаһа \| Кефей / Янучан \| Кычкыручы / Улаучы (Үгезкөтүче) \| Хәер Табагы (Төньяк Таҗ) \| Тезләнүче (Геркулес) \| Лира / Кимвал \| Таир / Дөҗаҗ (Аккош) \| Зателкөрси (Кассиопея) \| Персей / Хамил Рәэселгул \| Тезген Тотучы (Олаучы) \| Еланнарны Тылсымлаучы (Еланлы) \| Хәйя (Елан) \| Сәһем / Туку Станы (Ук) \| Каракош \| Дельфин \| Кыйтгателфәрәс (Кече Ат) \| Фәрәселзөлҗәнах (Пегас) \| Андромеда \| Мөсәлләс (Өчпочмак)
12 зодиак	Кәбәш / Хәмәл \| Сәвер \| Тәваэман (Җәүза) \| Саратан \| Әсәт \| Газраэ (Сөмбелә) \| Мизан \| Гакрәп \| Рами / Кавәс \| Җәди \| Сакыйбелмаэ / Дәлү \| Сәмәкәтан (Хут)
15 көньяк	Кит / Сәбгелбәхер \| Җәббар / Җәүза (Орион) \| Нәһер (Эридан) \| Әрнәб (Куян) \| Кәлбеләкбәр (Зур Эт) \| Кәлбелмөкаддәм (Кече Эт) \| Сәфинә (Арго Корабы) \| Шөҗаг (Су Аҗдаһасы) \| Табак \| Гораб (Козгын) \| Кентавр \| Сәбгъ (Бүре) \| Төтәсләвеч (Корбан Чалу Урыны) \| Таҗ (Көньяк Таҗ) \| Хут (Көньяк Балык)