Wikipedia

Самоа

Самоа (/səˈmɔːə/), рәсми рәвештә Бәйсез Самоа Дәүләте (Самоа телендә: Malo Saʻoloto Tutoʻatasi o Sāmoa; Samoan: Sāmoa, IPA: [ˈsaːmoa]) һәм 1997 елга кадәр Көнбатыш Самоа буларак мәгълүм булган, ике төп утраудан (Саваи'и һәм Уполу), ике кечерәк кеше яши торган утраудан (Маноно һәм Аполима) һәм Алеипата утрауларын, (Ну'утеле, Ну'улуа, Фануатапу һәм Намуа) кертеп берничә кечерәк кеше яшәми торган утрауны керткән Полинезия утрау дәүләте. Самоа Америка Самоасыннан 64 км көнбатышта, Тонгадан 889 километр төньяк-көнчыгышта (иң якын чит ил), Фиджидан 1152 километр төньяк-көнчыгышта, Уоллис һәм Футунадан 483 километр көнчыгышта, Тувалудан 1151 километр көньяк-көнчыгышта, Токелаудан 519 километр көньякта, Һавайидан 4 190 километр көньяк-көнбатышта һәм Ниуэдан 610 километр төньяк-көнбатышта урнашкан. Башкала шәһәр булып Апиа тора. Лапита халкы Самоа утрауларын якынча 3500 ел элек ачканнар һәм анда яши башлаганнар. Алар Самоа телен һәм Самоа мәдәни идентиклыгын булдырганнар.
Самоа унбер административ бүлек белән унитар парламент демократик дәүләт булып тора. Суверен дәүләт Милләтләр Дуслыгы әгъзасы булып тора. Көнбатыш Самоа Берләшкән Милләтләр Оешмасына 1976 елның 15 декабрендә кабул ителгән булган. Самоалыларның диңгездә йөрүе сәләтләренә күрә 20-нче гасырга кадәр Европа сәяхәтчеләре тулаем утрау төркемен (Америка Самоасын да кертеп) "Навигатор Утраулары" дип йөрткәннәр. Ил 1899 елдан 1915 елга кадәр Германия Империясенең колониясе булган, шуннан соң 1962 елның 1 январена кадәр бердәм Бөекбритания һәм Яңа Зеландия колония хөкүмәте астында бәйсез булганчыга кадәр торган.

Самоа
ингл. Western Samoa[1]
сам. Sāmoa[1]
фр. État indépendant des Samoa[1]
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 1962
Сурәт
Рәсми исем Западное Самоа, Samoa, Sāmoa, État indépendant des Samoa[1] һәм Western Samoa
Кыскача исем 🇼🇸, Самоа һәм Западное Самоа
Гомер озынлыгы 75,013 ел[2]
Демоним szamoai, Samoan, Samoano, ساموي, ساموية, سامويون, Samoaner[3], Samoanerin[3], Samoaner, Samoaner, Samoanerin, Samoaner, Samoaner, Samoanerin, Samoaner, самоанцы, סמואי, סמואית, samoani, samoan, samoană, সামোয়ান, samoano, samoana, samoani, samoane, samoan, samoanu, samoana, Samoano, Samoen[1], Samoenne[1], samoani, samoana, samoane, samoan, صاموي, صاموية, صامويين, صامويات һәм Samóch[4]
Рәсми тел инглиз теле һәм самоан теле
Гимн Азатлык байрагы[d]
Мәдәният Самоа мәдәнияте[d]
Шигарь тексты Beautiful Samoa һәм Samoa Hardd
Дөнья кисәге Океанлык
Дәүләт  Самоа
Башкала Апиа[d]
Сәгать поясы UTC+13:00 һәм Pacific/Apia[d][5]
Иң көнчыгыш ноктасы 14°00′50″ к. к. 171°24′01″ кб. о.
Иң төньяк ноктасы 13°26′ к. к. 172°21′ кб. о.
Иң көнбатыш ноктасы 13°30′ к. к. 172°48′ кб. о.
Геомәгълүматлар Data:Samoa.map
Иң югары ноктасы Силисили[d]
Иң түбән ноктасы Тын океан
Дәүләт башлыгы вазыйфасы О ле Ао О ле Мало[d]
Ил башлыгы Туималеалиифано Ваалетоа Суалауви[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Самоа премьер-министры[d]
Хөкүмәт башлыгы Малиелегаои, Туилаэпа Аионо Саилеле[d] һәм Наоми Матаафа[d]
Канунбирү органы Фоно Самоа[d]
Үзәк банкы Самоа үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Австралия, Кытай Җөмһүрияте, Америка Кушма Штатлары, Кытай һәм Германия
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Милләтләр Дуслыгы[6], Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], ЮНАМИД[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Кече утрау-дәүләтләре бердәмлеге[d], Азия үсеш банкы[d], Интерпол[7][8], ХКТО[d][9][10], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[11], Бөтендөнья почта берлеге[12][13], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][14], Бөтендөнья метеорология оешмасы[15], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[16] һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][17]
Никахка керү яше 21 яшь һәм 19 яшь
Халык саны 200 010 (2021)
Ир-ат халкы 108 147[18], 109 634[18], 111 550[18] һәм 113 375[18]
Хатын-кыз халкы 103 759[18], 105 296[18], 107 213[18] һәм 109 007[18]
Административ бүленеше Аана[d], Аига-и-ле-Таи[d], Атуа[d], Ваа-о-Фоноти[d], Фаасалелеага[d], Гагаэмауга[d], Гагаифомауга[d], Ваисигано[d], Сатупаитеа[d] һәм Палаули[d]
Акча берәмлеге самоа таласы[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 843 850 778 $[19] һәм 832 421 565 $[19]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,707[20]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,613[21]
Кардәш шәһәр Окленд[22]
Нәрсә белән чиктәш Америка Кушма Штатлары
Автомобил хәрәкәте ягы сул[d][23]
Челтәр көчәнеше 230 вольт[24]
Электр аергычы төре AS/NZS 3112[d][24]
Нәрсәнең нәшере яисә тәрҗемәсе Белоснежка[d]
Кулланылган тел инглиз теле[25], инглиз теле[25] һәм самоан теле
Мәйдан 2842 км²
Рәсми веб-сайт samoagovt.ws
Һәштәге Samoa
Югары дәрәҗәле Интернет домены .ws
Харита сурәте
Тематик география Самоа географиясе[d]
Феноменның икътисады Самоа икътисады[d]
Феноменның демографиясе Самоа халкы[d]
Мәктәптә укымаган балалар саны 5074[26]
Джини коэффициенты 38,7[27]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме 15 процент
Тулаем туулар коэффициенты 4,086[28]
Шәһәр халкы 38 262[18], 38 449[18], 38 813[18] һәм 39 175[18]
Авыл халкы 173 643[18], 176 480[18], 179 951[18] һәм 183 207[18]
Туым күрсәткече 27,895[18], 27,622[18], 27,254[18] һәм 26,997[18]
Үлем күрсәткече 5,5[18], 5,305[18], 5,343[18] һәм 5,45[18]
Илнең мобиль коды 549
Илнең телефон коды +685
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 9-9-9[d], 994[d][29], 995[d][29] һәм 996[d][29]
Номер тамгасы коды WS
Диңгездәге идентификацияләү номеры 561
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Самоада төшерелгән фильмнар[d]
Объектның күренешләре өчен төркем Төркем:Самоа күренешләре[d]
Карта
 Самоа Викиҗыентыкта[30]

Халкы

үзгәртү

2016 ел халык санын алу буенча Самоа 194320 кеше яшәвен игълан иткән. Халыкның якынча өч чиреге төп Уполу утравында яшәгән.

Этник төркемнәр

үзгәртү

Үзәк Шымчылык Агентлыгы дөнья турында фактлар китабы буенча халыкның 92,6% самоалы халык, 7% евронезияле (кушылган Европа һәм Полинезия халкы) һәм 0,4% Европалылар.

Телләр

үзгәртү

Самоа теле (Gagana Fa'asāmoa) һәм Инглиз теле рәсми телләр булып тора. Икенче тел буларак сөйләшүчеләрне кертеп Самоада Самоа телендә Инглиз теленнән күбрәк сөйләшәләр. Самоаның ишетми торган халкы арасында Самоа ишарә теле шулай ук киң кулланыла. Ишарә теленең тулы керүенең әһәмиятен ассызыклау өчен башлангыч Самоа ишарә теле 2017 Халыкара Ишетми Торганнар атнасында Самоа полиция хезмәткәрләренә, Кызыл Хач Җәмгыятенә һәм җәмәгатенә өйрәтелгән булган.

Диннәр

үзгәртү

Самоада өстенлекле дәүләт дине — христианлык. 2010 елда дин иреге турында халыкара хисап нигезендә, христианнар бөтен халыкның 98 % ын тәшкил итә.

Экология

үзгәртү

Самоа Самоа тропик дымлы урманнар экорегионының өлешен формалаштыра. Кеше яши башлаганнан соң түбәнлек урманнарының якынча 80%-ы юкка чыккан. Экорегион эчендә үсемлекләрнең якынча 28% -ы һәм җир кошларының 84% -ы эндемик.

Галерея

үзгәртү
  •  
    Савайи утравында Матавану янартавы атуы, 1905.
  •  
    Маноно утравында авыл
  •  
    Маталафа Иосефо (1832-1912) - Самоа патшасы булуга көндәш һәм югары кабилә башы
  •  
    Уполу утравында пляж
  •  
    Савайи утравында Матаваи авылы
  •  
    Уполуда кечкенә шарлавык
  •  
    То-Суа күле
  •  
    Самоалылар гаиләсе

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  2. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  3. ↑ 3,0 3,1 Немецкий Викисловарь
  4. ↑ The National Terminology Database for Irish — 2006.
  5. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/australasia
  6. ↑ https://thecommonwealth.org/our-member-countries/samoa
  7. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  8. ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Asia-South-Pacific/SAMOA
  9. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
  10. ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/samoa
  11. ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  12. ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  13. ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=252
  14. ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  15. ↑ https://public.wmo.int/en/members/samoa
  16. ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  17. ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  18. ↑ 18,00 18,01 18,02 18,03 18,04 18,05 18,06 18,07 18,08 18,09 18,10 18,11 18,12 18,13 18,14 18,15 18,16 18,17 18,18 18,19 18,20 18,21 18,22 18,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
  19. ↑ 19,0 19,1 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Бөтендөнья банкы.
  20. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  21. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  22. ↑ https://www.aucklandcouncil.govt.nz/about-auckland-council/our-partnerships/Pages/international-relations.aspx
  23. ↑ http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/8240992.stm
  24. ↑ 24,0 24,1 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  25. ↑ 25,0 25,1 Crystal D. English as a Global Language — 2 — Cambridge University Press, 2012. — 224 p. — ISBN 978-1-107-61180-1, 978-0-511-07862-0, 978-0-521-82347-0, 978-0-521-53032-3
  26. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  27. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
  28. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  30. ↑ archINFORM — 1994.

Сылтамалар

үзгәртү

Моны да карагыз

үзгәртү
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Самоа&oldid=4399756