Vaccinium arctostaphylos
| Vaccinium arctostaphylos | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||
 Durumu belirsiz (IUCN 3.1) | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Vaccinium arctostaphylos L., Sp. Pl.: 351 (1753). | |||||||||||||||||
Likarpa veya bilimsel adıyla Vaccinium arctostaphylos, Carl Linnaeus tarafından tanımlanmış, yenilebilir mavi meyveleri olan bir çalı türüdür. Batı Asya (İran ve Türkiye), Kafkasya (Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Rusya) ve Güneydoğu Avrupa'ya (Bulgaristan) endemiktir.[1] Uzunluğu 1 ila 6 metre arasında değişen likarpanın yaprakları sonbaharda kırmızıya döner. Kenarları testere dişli olan yapraklar 4.5–9 cm uzunluğunda ve 1.5–5 cm genişliğindedir. Kış aylarında yapraklar dökülür.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Türün bilimsel adı olan "arctostaphylos", Antik Yunancada "ayının üzümleri" anlamına gelmektedir. Bu ad, bitkinin boz ayılar gibi yüksek rakımlı yerlerde yetişmesine ithafen verilmiştir. Bitkiye Türkçede Avcı üzümü, Çoban üzümü, Trabzonçayı, Sapancaçayı, Ligarbe, Likarpa, Anadolu otu, Çay üzümü, Likaba, Libade, Lifar, Lifor, Orman liforu, Ligarba ve Peygamber üzümü gibi isimler verilmiştir.[2]
Tıbbi etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]50 hiperlipidemik yetişkin hasta üzerinde yapılan bir çalışmada, likarpa meyvesinin özünün serum lipid profili ve oksidatif stres üzerinde faydalı etkileri olduğu bulundu.[3] Çalışmada kullanılan her tıbbi kapsül 45 ± 2 mg antosiyanin içermekteydi. Araştırmacılar, tıbbi etkilerin meyvenin antosiyanin içeriğinden kaynaklanmış olabileceğini öne sürmektedir.
Genel bilgiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu bitki Bulgaristan, Gürcistan ve Türkiye'de bulunur. Bulgaristan'da, yalnızca 1.000 km²'den daha az bir oluşum genişliği ve 500 km²'den daha az bir yaşam alanı olan Istranca dağlarında bulunur. Dört ya da beş yerden bilinmektedir ve yerleşim yerlerinin çoğunda nüfus azdır. Uygun olmayan orman yönetimi ve ağaç kesimi nedeniyle yaşam alanı sürekli azalmaktadır. Türk popülasyonları, büyüklükleri veya eğilimleri ve olası tehditler hakkında bilgi bulunmamaktadır. Vaccinium arctostaphylos bu nedenle IUCN Kırmızı Listesinde Veri Eksik olarak sınıflandırılır.[4]
AB 27 üye devleti için Vaccinium arctostaphylos, Tehlike Altında olarak listelenmiştir. Bulgaristan'da 1.000 km²'den daha az bir yayılış alanına ve 500 km²'den daha az bir yaşam alanına sahiptir. Dört ya da beş yerden bilinmektedir ve yerleşim yerlerinin çoğunda nüfus azdır. Uygun olmayan orman yönetimi ve ağaç kesimi nedeniyle yaşam alanı sürekli azalmaktadır.[4]
Bu tür, Avrupa Yaban Hayatı ve Doğal Habitatlarının Korunmasına İlişkin Sözleşmenin (Bern Sözleşmesi) Ek I'inde listelenmiştir. Bulgaristan Kırmızı Listesinde Tehlike Altında (EN) B2ab(ii); C1 (Petrova ve Vladimirov 2009) ve korumalıdır. Nüfusun izlenmesi ve türün meydana geldiği yerlerde uygun orman yönetimi gereklidir.[4]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikitür'de Vaccinium arctostaphylos ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.- Carl Linnaeus (1753) Species Plantarum, Tomus I: [1] 21 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Vaccinium arctostaphylos". Germplazm Kaynakları Bilgi Ağı (GRIN). Tarım Araştırma Merkezi (ARS), Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı (USDA).
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2021.
- ^ Soltani (2014). "Evaluation of the Effects of Vaccinium arctostaphylos L. Fruit Extract on Serum Lipids and hs-CRP Levels and Oxidative Stress in Adult Patients with Hyperlipidemia: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Clinical Trial". Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2014: 217451. doi:10.1155/2014/217451. PMC 3920853 $2. PMID 24587807.
- ^ a b c Bilz, M. (2011). "Vaccinium arctostaphylos". IUCN Red List of Threatened Species. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.