V. Sixtus

Papa
V. Sixtus
Papa ; V. Sixtus
	Papa V. Sixtus'in portresi
Doğum	Felice Peretti di Montalto; 13 Aralık 1521; Grottammare, Papalık Devletleri (günümüzde İtalya)
Ölüm	27 Ağustos 1590 (68 yaşında); Roma, Papalık Devletleri (günümüzde İtalya)
Etkin yıllar	24 Nisan 1585 - 27 Ağustos 1590
Yerine geldiği	Papa XIII. Gregorius
Yerine gelen	Papa VII. Urbanus
Din	Hristiyanlık (Katolik)
İmza

Papa V. Sixtus;^[1](İtalyanca:Sisto V; Fransızca:Sixte V), gerçek adı ile Felice Peretti di Montalto (13 Aralık 1521, Grottammare, Papalık Devletleri (günümüzde İtalya) – 27 Ağustos 1590,^[2] Roma, Papalık Devletleri (günümüzde İtalya)), 24 Nisan 1585 - 27 Ağustos 1590 döneminde Roma Katolik Kilisesi'nde 228. papadır.^[3]

Yaşam

Papalıktan önce

Felice Peretti 1520'de Papalık Devletleri Ancona ilinde bulunan Grottammare'de doğdu.^[4] Felice Peretti Dalmaçya asıllı bir katolik aileden olup bu aile bir önceki yüzyılda Osmanlıların Balkanlarda ilerlemesi üzerine İtalya'ya kaçmış ve Adriyatik Denizi kıyısında yerleşmişti. Babası bahçıvandı. Felice de çocukluğunda domuz çobanlığı yapmıştı.^[4]

Amcası Fra Salvatore Montalto'daki Minörit Manastırı'nda keşiş idi ve Felice 9 yasında iken bu manastıra girdi. Yaşı 12'e geldiği zaman çırak keşiş oldu. Eğitimine Montalto'daki manastırda başladı ama Ferrara ve Bologna'da devam etti. 1547'de Siena'da papazlık unvanı ile de kutsandı.

Gayet yetenekli bir kişi olan genç keşiş iyi bir vaiz olarak isim yapmıştı. 1552'de Roma'da Santi Apostali Kilisesi'nde verdiği gayet popüler olan Paskalya dönemi vaazları o günün Katolik kilisesi hiyerarşisinin en üst kişilerinin dikkatini çekti ve bu kişiler onu teşvikleri altına aldılar. Bunların arasında kendisinin bağlı olduğu Minorit tarikatının başkanı olan Kardinal Carpi; ve sonradan her ikisi de Papa olan Kardinal Caraffa ve Kardinal Ghislieri; azizlik unvanı kazanan Fillipo Neri ve Cizvitler tarikatının kurucusu Loyolalı Ignatius bulunmaktaydı.^[4]

Bundan sonra Felice Peretti sıra ile şu Minorit manastırların başkeşiş olarak atandı: 1550'de Siena, 153'te San Lorenzo Manastırı, Napoli; 1556'da Frari Manastırı, Venedik. 1557'de Papa IV. Pius tarafından Venedik Engizisyon mahkemesine başkan seçildi. Bu mahkemenin başkanı iken gösterdiği fanatik ve merhamet bilmez tutumu Venedik Cumhuriyeti idarecilerinin bile hoşnutsuzluğuna yol açtı ve bu devletin isteği üzerine Felice Peretti bu görevden alınıp Roma'ya getirildi. Roma'da Vatikan'da Vatikan hukuk idaresinde savcılık; Minorit tarikatın en yüksek Papazı ve papalık yüksek eğitim kurumu olan Sapienza'da profesörlük görevleri verildi. 1665'te Papa İV. Pius tarafından Kardinal Buoncompagni (sonradan Papa XIII. Gregorius) ile birlikte Toldo Başpsikopos Caranza hakkında bir "dalalet" ithamını incelemeye görevlendirilip İspanya'ya gönderildiler. Bu görevde bu iki önemli Katolik din adamının arası iyice açıldı.^[4]

1566'da İspanya'dan dönen Felice Peretti IV. Pius tarafından şahsi özel papazı ve Napoli Krallığı'nda isimsel Sant'Agata de Goti Piskoposu yapıldı. 1570'te isimsel St Simone Kilisesi Kardinal-Papaz olarak atandı ve sonra yine Kardinal-Papaz olarak sırayla S. Girolamo dei Schiavoni Kilisesi ve Fermo'da Kardinal yapıldı. Kardinal iken ismi Kardinal di Montalto olarak kullanıldı.^[4]

Mayıs 1572'de kendisiyle arası açık olan Kardinal Buoncompagni'nin XIII. Gregarius adı ile papa olmasından sonara onun papalık döneminde (1572-1585) Felice Peretti kendi isteğiyle Katolik Kilisesi görevlerinden emekliye ayrıldı. Kendini çalışmaya; kitap editörlüğüne ve Roma'da Esquiline Tepesi'nde kendine (günümüzde Villa Massimi adı verilen) bir villa yaptırmaya hasretti.^[4]

Papalık

Papa XIII. Gregorius 1585 ölünce Felice Peretti papa olarak seçildi ve V. Sixtus papalık ismini aldı.

V. Sixtus Roma yaptırdığı imar ve inşaat işleri ile isim kazandı. V. Sixtus'un papalık döneminde Roma'da Aziz Petrus Bazilikası kubbesi inşa edilip bitirildi. Bu dış kubbe kurşunla kaplı idi ve bu kubbe üzerinde bulunan bantlar altın kaplı bronzdan yapılmıştı.^[5]

Vatikan Kütüphanesi binası da bu papa döneminde yapılmıştır.

Diğer yaptırıp veya renove ettirdiği kamusal yapılara şunlardır: St John Lateran Bazilikası'nda V. Sixtus sundurma binası; Santa Maria Maggiore Bazilikası'nda bir şapel; Quirinal Sarayı, Lateran Sarayı ve Vatikan Sarayı'nda yenileştirme ve eklemeler; (birisi Aziz Petrus Meydanı'nda) 4 tane "dikili taş" dikilmesi; Roma'da 6 yeni önemli sokak açılması; Roma imparatoru Severus tarafından yaptırılan su yolunun restorasyonu ve yeniden açılması.

Papa V. Sixtus Papalık Devleti maliye işleri üzerine de eğildi. Elinde bulunan bütün güçleri kullanarak İtalya'dan ve Katolik Avrupa'nın her tarafından Papalık Devletleri için vergi ve diğer tip hasılat toplamaya gayet büyük önem verdi. Avrupa'nın her yanından çekilen paralar Papalık Hazinesini doldurmaya kullanıldı. Roma'da yaptırdığı büyük yatırım ve imar faaliyetleri için büyük meblağlar kullanmasına rağmen ölmesine yakın Castelo di Sant' Angelo'da bulunan papalık hazinesinde 3 milyon altın scudi ve 1.6 milyon gümüş sikke bulunmaktaydı. Tutucu devlet finansmanı teorilerine göre uygun görülen bu "devlet cimriliği", o vakit hiç enflasyon göstermeyen Avrupa'nın Katolik ülkelerinin ve halklarının refahlarını ve dirlik düzenliklerini ne kadar gerilettiğinin hesabı tarihçilerce daha yapılmamıştır.^[4]

Papa V. Sixtus, Papalık Devletleri arazilerini eşkıyalardan temizlettirip bu arazilerde yolların emniyetli olmasına çok önem verdi. Kendinden önceki Papa XIII. Gregorius döneminde Papalık Devletleri yollarında 12.000 ile 27.000 adet eşkıya bulunduğu iddia edilmişti. Bu kadar kişinin tarımda değil de eşkıyalıktan rızklarını çıkartmaya çalışması kırsal halkın ne kadar büyük ekonomik sıkıntıda olduğuna bir gösterge olduğunu kabul etmeyen tutucu devlet adamlarına uyan V. Sixtus eşkıya tenkili kampanyası ile bunları yakalatıp idam ettirerek elemine ettirme politikasına başvurmuştur. Bu politika sonucu büyük sayıda "kırsal girişimci" kişilerin öldürülmesi ve Papalık devleti kırsal halkının büyük ekonomik zorluklar çekmesi devam etmekteyken bu devletin yollarının tüm Avrupa'da en emniyetli yollar olduğu belirtilmiştir.^[4]

Kaynakça

^ Antik arşiv belgelerinde ilk üç papanın adı "Xystus" olarak verilmiştir. Sixtus veya Xystus bir antik Roma ismi olup Grekçe Ξυστος isminin Latince'ye çevrilmiş şeklidir. Grekçede bu isim "cilalı" anlamına gelir. Bu isim çok popüler "altıncı" anlamı olan antik Romalı ismi Sextus ile karıştırılmamalıdır.
^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.
^ "Papalar Listesi," 9 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Catholic Encyclopedia (2009); erişim 09-11-2011.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h "Ott, Micheal "Pope_Sixtus_V" Catholic Encyclopedia". 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.
^ (1838). "Dome" Penny Cyclopaedia, Cilt 9, s.69. Society for the Diffusion of Useful Knowledge. [1] (İngilizce)

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta V. Sixtus ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

"Wikisource" websitesinde "Micheal Ott, (1913) "Pope_Urban_VII" Catholic Encyclopedia (1913) Cilt 14" maddesi Catholic Encyclopedia (1913)/Pope_Sixtus_V - Wikisource, the free online library 18 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
"Sixtus V" Encyclopedia Britannica (1911) [http://books.google.com/books?id=j0QOAQAAMAAJ&pg=PA164&dq=sixtus+iv&hl=en&ei=tKy6TrjbAoXc0QGSh5TYCQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6&ved=0CEcQ6AEwBTgU#v=onepage&q=sixtus%20iv&f=false The Encyclop�dia britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and ... - Google Books]
Catholic Hierarchy25 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

, "Catholic Hierarchy" websitesinde "Sixtus V" maddesi 2 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

"fie.edu/~mirandas" websitesinde "Kardinal Peretti Montalto" maddesi 4 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Katolik Kilisesi unvanları
Önce gelen: Papa XIII. Gregorius	Papa 1585 - 1590	Sonra gelen: Papa VII. Urbanus

[1] Antik arşiv belgelerinde ilk üç papanın adı "Xystus" olarak verilmiştir. Sixtus veya Xystus bir antik Roma ismi olup Grekçe Ξυστος isminin Latince'ye çevrilmiş şeklidir. Grekçede bu isim "cilalı" anlamına gelir. Bu isim çok popüler "altıncı" anlamı olan antik Romalı ismi Sextus ile karıştırılmamalıdır.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 4 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.

[3] "Papalar Listesi," 9 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Catholic Encyclopedia (2009); erişim 09-11-2011.

[catholic-4] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h "Ott, Micheal "Pope_Sixtus_V" Catholic Encyclopedia". 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.

[5] (1838). "Dome" Penny Cyclopaedia, Cilt 9, s.69. Society for the Diffusion of Useful Knowledge. [1] (İngilizce)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Katolik Kilisesi Papaları
Papalar listesi Papa adları Antipapa Seçilmiş-papa
1–4. yüzyıl Kostantin Dönemi (312–337) dahil olmak üzere Roma İmparatorluğu Dönemi (–493)	Petrus Linus Anacletus I. Clemens Evaristus I. Alexander I. Sixtus Telesphorus Hyginus I. Pius Anicetus Soterius Eleuterus I. Victor Zephyrinus I. Callixtus I. Urbanus Pontianus Anterus Fabianus Cornelius I. Lucius I. Stephenus II. Sixtus Diyonisyus I. Felix Eutychianus Caius Marcellinus I. Marcellus Eusebius Miltiades I. Silvester Markus I. Julius Liberius I. Damasus Siricius I. Anastasius
5–8. yüzyıl Ostrogot Papalığı (493–537) Bizans Papalığı (537–752) Frank Papalığı (756–857)	I. Innocentius Zosimus I. Bonifatius I. Celestinus III. Sixtus I. Leo Hilarius Simplicius III. Felix I. Gelasius II. Anastasius Symmachus Hormisdas I. Ioannes IV. Felix II. Bonifacius II. Ioannes I. Agapetus Silverius Vigilius I. Pelagius III. Ioannes I. Benedictus II. Pelagius I. Gregorius Sabinianus III. Bonifacius IV. Bonifacius I. Adeodatus V. Bonifacius I. Honorius Severinus IV. Ioannes I. Theodorus I. Martinus I. Eugenius Vitalianus II. Adeodatus Domnus Agatho II. Leo II. Benedictus V. Ioannes Konon I. Sergius VI. Ioannes VII. Ioannes Sisinnius Constantinus II. Gregorius III. Gregorius Zacharias II. Stephanus I. Paulus III. Stephanus I. Hadrianus III. Leo
9–12. yüzyıl Saeculum obscurum (904–964) Crescentii Dönemi (974–1012) Tusculum Papalığı (1012–1044/1048) İmparatorluk Dönemi (1048–1257)	IV. Stephanus I. Paschalis II. Eugenius Valentinus IV. Gregorius II. Sergius IV. Leo III. Benedictus I. Nicolaus II. Hadrianus VIII. Ioannes I. Marinus III. Hadrianus V. Stephanus Formosus VI. Bonifacius VI. Stephanus Romanus II. Theodorus IX. Ioannes IV. Benedictus V. Leo III. Sergius III. Anastasius Landus X. Ioannes VI. Leo VII. Stephanus XI. Ioannes VII. Leo VIII. Stephanus II. Marinus II. Agapetus XII. Ioannes V. Benedictus VIII. Leo XIII. Ioannes VI. Benedictus VII. Benedictus XIV. Ioannes XV. Ioannes V. Gregorius II. Silvester XVII. Ioannes XVIII. Ioannes IV. Sergius VIII. Benedictus XIX. Ioannes IX. Benedictus III. Silvester VI. Gregorius II. Clemens II. Damasus IX. Leo II. Victor IX. Stephanus II. Nicholaus II. Alexander VII. Gregorius III. Victor II. Urbanus II. Paschalis II. Gelasius II. Callixtus II. Honorius II. Innocentius II. Caelestinus II. Lucius III. Eugenius IV. Anastasius IV. Hadrianus III. Alexander III. Lucius III. Urbanus VIII. Gregorius III. Clemens III. Celestine III. Innocentius
13–16. yüzyıl Viterbo (1257–1281) Orvieto (1262–1297) Perugia (1228–1304) Avignon Papalığı (1309–1378) Batı Bölünmesi (1378–1417) Rönesans Papalığı (1417–1534) Reform Dönemi (1534–1585) Barok Dönem (1585–1689)	III. Honorius IX. Gregorius IV. Celestinus IV. Innocentius IV. Alexander IV. Urbanus IV. Clemens X. Gregorius V. Innocentius V. Hadrianus XXI. Ioannes III. Nicolaus IV. Martinus IV. Honorius IV. Nicolaus V. Celestinus VIII. Bonifacius XI. Benedictus V. Clemens XXII. Ioannes XII. Benedictus VI. Clemens VI. Innocentius V. Urbanus XI. Gregorius VI. Urbanus IX. Bonifacius VII. Innocentius XII. Gregorius V. Martinus IV. Eugenius V. Nicolaus III. Callixtus II. Pius II. Paulus IV. Sixtus VIII. Innocentius VI. Alexander III. Pius II. Julius X. Leo VI. Hadrianus VII. Clemens III. Paulus III. Julius II. Marcellus IV. Paulus IV. Pius V. Pius XIII. Gregorius V. Sixtus VII. Urbanus XIV. Gregorius IX. Innocentius VIII. Clemens
17–21. yüzyıl Aydınlanma Çağı (y. 1640–1740) Devrim Dönemi (1775–1848) Roma Sorunu (1870–1929) Vatikan (1929–günümüz)	XI. Leo V. Paulus XV. Gregorius VIII. Urbanus X. Innocentius VII. Alexander IX. Clemens X. Clemens XI. Innocentius VIII. Alexander XII. Innocentius XI. Clemens XIII. Innocentius XIII. Benedictus XII. Clemens XIV. Benedictus XIII. Clemens XIV. Clemens VI. Pius VII. Pius XII. Leo VIII. Pius XVI. Gregorius IX. Pius XIII. Leo X. Pius XV. Benedictus XI. Pius XII. Pius XXIII. Ioannes VI. Paulus I. Ioannes Paulus II. Ioannes Paulus XVI. Benedictus Francis