İçeriğe atla

Suudi Arabistan'ın 2030 vizyonu

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Suudi Arabistan'ın 2030 vizyonu, (İngilizce):Saudi Vision 2030, (Arapça: رؤية السعودية 2030) Suudi Arabistan'ın petrole olan bağımlılığını azaltma, ekonomisini çeşitlendirme ve sağlık, eğitim, altyapı, rekreasyon ve turizm gibi kamu hizmet sektörlerini geliştirme planıdır. Hedefler arasında ekonomik ve yatırım faaliyetlerini güçlendirmek, mallar ve tüketim ürünleri yoluyla ülkeler arasında petrol dışı sanayi ticaretini artırmak ve askeriye, üretim ekipmanı ve mühimmatı için hükûmet harcamalarını artırmak yer alıyor.

İlk detaylar 25 Nisan 2016 tarihinde Veliaht Prens Muhammed bin Selman tarafından açıklandı.[1] Bakanlar Konseyi, "Suudi Arabistan’ın Vizyonu 2030" planının uygulanmasında hayati önem taşıyan mekanizmaları ve önlemleri belirlemek ve izlemekle Ekonomik ve Kalkınma İşleri Konseyi’ne (CEDA) görev verdi.[2]

2018'de, Cemal Kaşıkçı'nın öldürülmesinden sonra, göçmen topluluğunun "yatırım konusunda çok fazla kamuya açık duyuru yapmanın faydalı olmadığı", bunun yanında varlıkların yurt dışına taşındığı ve Körfez'in uluslararası iş adamlarına çekici olmadığı bildirildi.[3] Buna rağmen, ülkedeki dış yatırımlar 2018'de % 110 oranında artarak Ekonomi ve Planlama Bakanlığına göre bir önceki yıla göre iki kat arttı.[4]

Açıklama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Petrol, Suudi Arabistan’ın reel GSYİH’nın yüzde 30-40’ını oluşturmakta, aynı zamanda bu oran petrol dağıtımına da bağlı olan ekonominin oranını içermemektedir. Petrol kaynaklarına bu bağımlılığın azaltılması, 1970'lerden bu yana hükûmetin amaçlarından biri olmuştur, ancak bu amacın uygulanması oldukça istikrarsız ve büyük ölçüde petrol fiyatlarına bağlı olmuştur. Temel öncelik, hükûmetin vergi, harçlar ve devlet servet fonundan elde ettiği gelir gibi alternatif gelir kaynaklarını geliştirebilmesidir. Bir diğer önemli husus, ülke vatandaşlarının sübvansiyon harcamaları, daha yüksek maaşlar gibi kamu harcamalarına bağımlılığını azaltmak ve daha fazla istihdam imkanı sağlamak ve GSYİH'da büyüme sağlamak için özel sektörün katkısı olan ekonomiyi artırmaktır.[5] Suudi vizyonu'nun 2030'daki hedefleri, Orta Doğu'daki diğer kalkınma planları yapan Kuveyt Vizyonu 2035, BAE Vizyonu ve Katar Ulusal Vizyonu 2030 ile karşılaştırılabilir.

Vizyonun 3 ana ayağı bulunmaktadır: ülkenin "Arap ve İslam dünyalarının kalbi" olarak durumu; küresel bir yatırım gücü olma kararlılığı; ve nihayet ülkenin konumunu 3 kıtayı (Asya, Avrupa, Afrika) bağlayan bir hub'a dönüştürmek.[6]

Plan, Ulusal Performans Ölçüm Merkezi, Teslim Birimi ve Ekonomik ve Kalkınma İşleri Konseyi Proje Yönetim Ofisi bünyesinde çalışan bir grup insan tarafından denetlenmektedir. Ulusal Dönüşüm Programı, ekonomik ve kalkınma merkezini güçlendirmek için 2016 yılında 24 devlet kurumu arasında tasarlanmış ve başlatılmıştır.

Suudi Arabistan'ın 2030 Vizyonu, çeşitlendirme ve rekabetçiliğin arttırılması için hedefler ortaya koymaktadır. 2030 yılında ulaşılacak olan özel hedefleri belirleyen üç ana tema etrafında inşa edilmiştir.[7]

  1. Canlı bir toplum: şehircilik, kültür ve eğlence, spor, Umre, UNESCO miras alanları, yaşam beklentisi.
  2. Gelişen bir ekonomi: İstihdam, işgücündeki kadınlar, uluslararası rekabet gücü, Kamu Yatırım Fonu, Doğrudan yabancı yatırım, özel sektör, petrol dışı ihracat.
  3. Hırslı bir millet: Petrol dışı gelirler, devletin etkinliği ve e-devlet, hane halkı tasarrufu ve geliri, kâr amacı gütmeyen ve gönüllülük.

Projeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Suudi Arabistan'da 2030 yılına kadar yaklaşık 80 büyük projenin geliştirilmesi bekleniyor. Bu projelerin çoğu Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu tarafından finanse ediliyor.

Kamu Yatırım Fonu yıllık olarak Riyad'daki Suudi Arabistan'ın 2030 Vizyonu kapsamında bir yatırım forumu, Gelecek Yatırım Girişimi veya “Çölde Davos” düzenlemektedir. Bununla birlikte Suudi Arabistan'ın, Cemal Kaşıkçı cinayetine karışması nedeniyle artan tartışma ve artan gerilimlerin ortasında, birçok üst düzey şirketin CEO’su konferanstan vazgeçti. Google Cloud, KKR & Co. L.P., Ford Motor, JPMorgan Chase, BlackRock, Uber ve The Blackstone Group, 23 Ekim 2018'de yapılacak olan zirveden CEO / Başkan isimlerini geri çekti.[8] CNN, Bloomberg, CNBC, The New York Times, Fox Business Network, Financial Times, Los Angeles Times ve Huffington Post gibi büyük medya kuruluşları da ortak olarak geri çekildi.[9]

Ulusal Dönüşüm Programı

[değiştir | kaynağı değiştir]

7 Haziran 2016'da, Suudi Bakanlar Kurulu, 2020 yılına kadar Krallığın ulaşabileceği amaç ve hedefleri belirleyen Ulusal Dönüşüm Programını onayladı.[10] Her biri beş yıl süren üç aşamadan ilkidir. Her bir aşama, saudi Vizyon 2030'un nihai hedeflerine ulaşmasında nihayetinde yardımcı olacak belli sayıda amaç ve hedefin gerçekleştirilmesine katkıda bulunacaktır. Ayrıca, Suudi Arabistan Krallığının geliştirilecek tüm projeleri finanse etmesine ve sürecini kolaylaştırmasına yardımcı olmak için Vizyon 2030'un hedeflerine ve hedeflerine ulaşan Veliaht Prens Muhammed bin Selman, Ocak 2016'da Saudi Aramco'nun halka arzının gerçekleşeceğini açıkladı. Ancak, şirketin yalnızca% 5'i borsada teklif edilecektir.[11]

Mart 2019’da Aramco, 2018’de 111,1 milyar dolar net gelir elde eden finansal tablolarını açıkladı.[12] Haziran 2019’da, Financial Times, Aramco’nun potansiyel listesinin önünde, bakanlıkla olan ilişkisini ayırmak istediğini bildirdi. Şirket, isimsiz birine göre Aramco tarafından saklanan bakanlıkla ilgili masrafları ödüyor. Raporda, Khalid Al-Falih’in, şirketin gelirlerini, doğrudan Aramco’ya bağlı ya da diplomatik olarak yaptıkları harcamalar için kullandığı ortaya çıktı. Bununla birlikte Falih’in müttefiki, başkanın politikalarının firma için daha fazla gelir getirdiğini belirtti.[13]

Kızıldeniz lüks resort projesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hicaz kıyılarının kuzeyindeki Umluj ve El Vecih kasabaları arasında Kızıldeniz'e bir plaj tesisi yapılması önerilmiştir.[14] Tatil köyü projesi, "küresel pazarda 50 turizm ve 34.000 kilometrekare turizm ve eğlence mega-geliştirme"[15] ve "uluslararası standartlara uygun yasalarla yönetilecek" şeklinde olacak. Tesis, kadınların havuz ve plaj alanlarında bikini giyebilmelerini sağlayacaktır.[16][17]

Suudi hükûmeti tarafından planlanan Kızıldeniz boyunca gerçekleşen iki büyük turizm projesi Richard Branson yönetiminde yürütülüyordu. 11 Ekim 2018'de Branson, Cemal Kaşıkçı tartışmasının ortasında iki proje için danışmanlık rolünü askıya aldığını açıkladı[18] Branson ayrıca Suudi hükûmeti ile Virgin Galactic girişimine yatırım konusundaki görüşmelerini askıya aldı. Başbakan, "krallıktaki mevcut hükûmet ve lideri Veliaht Prens Muhammed bin Selman için umutlarını dile getirdi", gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın ortadan kaybolması, doğru olduğu takdirde, Batı’daki herhangi birimizin iş yapma yeteneğini açıkça değiştireceğini açıkladı."[19]

Eğlence sektörü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mayıs 2016'da, bir Genel Eğlence Otoritesi, 2 milyar doların üzerinde yatırım yapılan kraliyet kararnamesi ile ilan edildi. Riyad'da, 25 yıldan uzun bir süredir ilk canlı müzik konseri Mayıs 2017'de düzenlendi, Amerikan country yıldızı Toby Keith ve Suudi şarkıcı Rabeh Sager yer aldı.[20][21] Nisan 2017'de hükûmet, Riyad'ın güneybatısındaki Al Qidiya'da 334 kilometrekarelik (33.400 ha) büyük bir spor, kültür ve eğlence kompleksi ilan etti. Proje 2022'de açılacak olan Six Flags tema parkını içerecek.[22] Vision 2030’un bir parçası olarak, Suudi’nin konser ve gösterilerle kurduğu 87. yıldönümü kutlaması yapıldı ve kadınlarla ilk kez Riyad’daki Kral Fehd Stadyumu’na girildi.[23] 5 Mart 2018'de, Amerikan spor eğlence şirketi WWE ve Suudi Vizyonu 2030'u destekleyen Genel Spor Otoritesi arasında 10 yıllık bir stratejik çoklu platform ortaklığı açıklandı.[24] Ortaklık 27 Nisan 2018'de, Cidde'deki Kral Abdullah Sport City Stadyumu'nda WWE Greatest Royal Rumble ile başladı.

Kadın hakları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ocak 2013’te, kadınlar Suudi Arabistan Şûra Meclisi üyesi olarak ilan edildi. 2015 yılında, belediye seçimlerinde göreve gelmelerine izin verildi.[25]

2017 yılının başlarında, Suudi devlet okulları 2017 sonbaharında başlayan kız ve erkek çocuklara beden eğitimi dersleri verdiklerini açıkladı.[26] Aynı yılın ardından devlet, kadın ve erkeklerin spor stadyumları dahil spor etkinliklerine katılmalarına izin verdiğini açıkladı.[27] 26 Eylül 2017'de kraliyet kararnamesi kadınlara Haziran 2018’de yürürlüğe girecek bir araç olan araç kullanma hakkını verdi.[28]

Hükûmet tarafından kadınların refahı için bazı rahatlamalar önerilmiş ve uygulanmış olsa da, daha fazla ilerleme kaydedilmesi gerekmektedir. Birçok kadın eylemcinin avukata erişimine izin vermeden 2015'ten beri tutuklu ve suçlu bulunmakta. İsra el-Ghomgham davası, kendisi ve kocası Aralık 2015'te siyasi mahkûmların serbest bırakılması ve Şii karşıtı hükûmet ayrımcılığına son verilmesi çağrısından dolayı tutuklandıktan sonra ortaya çıktı.[29] Suudi savcıları Ghomgham için ölüm cezası istiyorlar.[30]

2019 yılında, hükûmet merkezli web uygulaması Absher medyanın dikkatini çekti ve krallığın kadınlarının hareketlerini izlemek için eleştirildi. Erkek vesayeti sistemini destekleyen uygulama, bir kadının ne zaman ve nerede seyahat edebileceğini belirterek erkeklerin kadınların yaşamlarını dijital olarak yönetmelerini sağlar. Bu uygulama aynı zamanda bir kadının sınırda pasaportunu kullanması ihtimaline karşı erkek telefonlarına uyarı gönderir.[31] Avrupa Parlamentosu, ABD Senatörü ve ABD Temsilcileri uygulamayı kınadı ve krallığı erkeklerin vesayet sistemini kaldırmaya çağırdı.[32][33]

Uygulama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vizyon Gerçekleştirme Programları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vizyon 2030'un stratejik amaç ve hedeflerine ulaşmak için Vizyon Gerçekleştirme Programları (VRP'ler) adı verilen on üç program kurulmuştur. VRP'ler 24 Nisan 2017 Pazartesi günü Ekonomik ve Kalkınma İşleri Konseyi (CEDA) tarafından sunuldu. VRP'ler aşağıdaki gibidir:[34]

  1. Yaşam Kalitesi Programı.
  2. Mali Sektör Geliştirme Programı.
  3. Konut Programı.
  4. Mali Denge Programı.
  5. Ulusal Dönüşüm Programı.
  6. Kamu Yatırım Fonu Programı.
  7. Özelleştirme Programı.
  8. Ulusal Şirketler Tanıtım Programı.
  9. Ulusal Sanayi Geliştirme ve Lojistik Programı.
  10. Stratejik Ortaklıklar Programı.
  11. Hac ve Umre Programı.
  12. İnsan Sermayesi Geliştirme Programı.
  13. Suudi Karakter Zenginleştirme Programı.

Gözetim-denetleme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Veliaht Prens Muhammed bin Selman tarafından denetleniyor. Üç seviye planın uygulanmasını sağlar:

Genel olarak, Vizyon 2030'un yönelimleri ve karar alma rolleri Bakanlar Kurulu ve Ekonomik ve Kalkınma İşleri Konseyi (CEDA) içerisindedir. CEDA'nın direktörü ve ilk 12 Vizyon Gerçekleştirme Programının yöneticileri, planın beş yıllık seviyede takip edilmesini sağlar. Her yıl, 2030 Vizyonunda yer alan her işletme, bütçesi ve hedeflerinden bireysel olarak sorumludur. Devlet kurumlarının yeniden inşası Vision 2030'un stratejik hedeflerine ulaşmak için yeni hükûmet kuruluşları yaratıldı ve mevcut kuruluşlar yeniden yapılandırıldı veya birleştirildi.

Kritik reaksiyonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

IMF'nin Suudi Arabistan hakkındaki ülke raporu, Vizyon 2030'un açıklanmasının ardından birkaç ay yayınlandı, Suudi ekonomisindeki mali açığın gerçekten de 2016'da daralmaya devam edeceğini açıkladı. Suudi Arabistan Para Ajansı (SAMA), planın önderlik ettiği geçişi yumuşatmak için politika tamponu olarak hareket etti.[35] IMF, 2016 yılında, Suudi Arabistan'ın 5 yıllık bir süre içinde yabancı para rezervine sahip olma riski taşıdığı konusunda uyardı.[36] 2017 yılında, SAMA'nın net dış varlıklarının “rahat bir seviyede” kalmasına rağmen düşmeye devam edeceği öngörülmektedir. Mali açığın önümüzdeki yıllarda iyileşmeye devam edeceği ve 2017 yılında yüzde 1,4'lük hafif bir artışa rağmen takipteki alacakların düşük kaldığına dikkat çekiyor.[37]

Bu hedeflere 2020 yılına kadar ulaşmak için Ulusal Dönüşüm Planı belgesi yoluyla 25 devlet kurumuna 300'ün üzerinde spesifik hedef açıklanmıştır. Ulusal Dönüşüm Planı, 150'den fazla beklenen ilk halka arz sunmaktadır. Bununla birlikte, raporlar Prens Muhammed bin Selman ile ilgili olarak Vizyon ve NTP’nin “kilit kişi bağımlılığı” olduğunu belirtmiştir.[38] Diğer eleştiriler, amaçlanan dönüşüme eşlik edecek ayrıntılı planlar hakkında bilgi eksikliğiyle ilgili olmuştur.

Bazı gazeteciler planın hedeflerinin aşırı iddialı olduğunu iddia etti ve şimdiye dek petrol dışı büyümenin yetersiz olduğunu ve planın başarılı bir şekilde uygulanmasını tehdit edeceğini belirtti.[39][40] Bir rapor, ulusal planın genel ileri görüşlü yönüne rağmen, "siyasi reformun politika gündeminde olmadığı gibi göründüğünü" belirtti.[41]

Jane Kinninmont'un Orta Doğu ve Kuzey Afrika Programı için yazdığı bir araştırma makalesine göre, ülkenin zayıf kurumlar gibi yapısal dezavantajlarından, verimsiz bürokrasiden ve işgücü piyasasının ihtiyaç duyduğu işgücü ile mevcut eğitim sistemi arasındaki önemli boşluklardan ülkenin büyüme beklentilerinin bir kısmı. Özel sektördeki iş piyasasını yeniden dengelemek de, şu anda gurbetçilerin görevlendirdiği çoğunluğa sahip olması nedeniyle zorluk teşkil edecektir. Zorluklardan biri, özel sektörün maaşları daha düşük maaşlara sahip olması ve gurbetçilerin kiralanması ve işten çıkarılması daha kolay olmasıdır. Hâlen, kamu sektöründe özel sektörden iki kat fazla Suudi vatandaşı çalışmaktadır. Buradaki zorluk, vatandaşların daha büyük bir bölümünü, kamu sektöründen daha fazla çalışma saatleri gerektirebilecek düşük ücretli işleri kabul etmeleri yönünde almaktır. Dikkate alınması gereken bir diğer husus, özel sektörü çok düşük maliyetli işgücü gerektiren iş faaliyetlerinden uzaklaştırmaktır.[42]

Amerikan muhafazakâr düşünce kuruluşu Middle East Forum'dan Hilal Khashan'a göre, 2030 planının ekonomik ve politik kalkınma arasındaki ilişkiyi göz ardı etmeyi başarması artık geçerli bir seçenek değil, planlanan GSYİH’yı artırmak için gereken gelişmeler, kabile sistemi gerçekleşiyor. Bir diğer husus, “aile, kabile ve bölgesel bağların, devlet kimliğinin korkunç anlayışından daha güçlü olduğu bir toplumla” başarılması çok zor olabilen “yolsuzluğa sıfır tolerans” tır.[43]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Marwa Rashad (24 Nisan 2016). "Saudis await Prince's vision of future with hope and concern". Reuters. 4 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2016. 
  2. ^ "National Transformation Program 2020" (PDF). 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ ‘People are leaving’: Gulf investors wary after Khashoggi murder and British 'spy' detention 14 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Borzou Daragahi, 9 Ocak 2019, The Independent
  4. ^ "Foreign investment in Saudi Arabia more than doubled in 2018: minister". Reuters (İngilizce). 19 Aralık 2018. 15 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2019. 
  5. ^ "Vision 2030" (PDF). 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  6. ^ "Full-text-of-Saudi-Arabia-s-Vision-2030". 11 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "Full text of Saudi Arabia's Vision 2030". english.alarabiya.net (İngilizce). 11 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2017. 
  8. ^ "Finance CEOs pull out of Saudi 'Davos in the Desert' over Khashoggi, risking lucrative role in kingdom's economic reforms". The Washington Post. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2018. 
  9. ^ "Media sponsors drop out of Saudi conference after journalist goes missing". CNN. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2018. 
  10. ^ "Saudi Arabia sets out 10 programs to achieve Vision 2030". Alarabiya.net. 1 Mayıs 2017. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2017. 
  11. ^ "Saudi Arabia is considering an IPO of Aramco, probably the world's most valuable company". The Economist. 13 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2017. 
  12. ^ "Aramco's $10 billion-plus bond plan shows profits put top earner Apple in shade". Reuters. 27 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2019. 
  13. ^ "Saudi Aramco battles oil ministry over use of company funds". Financial Times. 21 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2019. 
  14. ^ "Red Sea resort an essential element of Saudi Vision 2030". 2 Ağustos 2017. 9 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 
  15. ^ "Bikini-clad women in Saudi Arabia? Yes, really..." 2 Ağustos 2017. 9 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 
  16. ^ "Saudi Arabia to allow women in bikinis at new beach resort". 4 Ağustos 2017. 9 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 
  17. ^ "Women to be allowed to wear bikinis at Saudi Arabia beach resort". 5 Ağustos 2017. 9 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 
  18. ^ "My Statement on the Kingdom of audi Arabia". 3 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2018. 
  19. ^ "Sir Richard Branson suspends Saudi business talks over Khashoggi affair". The Guardian. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2018. 
  20. ^ "Saudi Arabia allows concerts—even country music". Economist.com. 1 Haziran 2017. 29 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2017. 
  21. ^ Anastasia Tsioulcas (22 Mayıs 2017). "How Did Toby Keith Get To Do A Concert In Saudi Arabia?". Npr.org. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2017. 
  22. ^ "Prince Mohammed bin Salman announces Saudi plans for largest entertainment city". english.alarabiya.net (İngilizce). 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2017. 
  23. ^ "Women allowed into stadium as Saudi Arabia promotes national pride, part of reform push". 23 Eylül 2017. 24 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 
  24. ^ WWE.com staff (5 Mart 2018). "Saudi Arabia to host the Greatest Royal Rumble". WWE. 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2018. 
  25. ^ "Saudi king grants women seats on advisory council for 1st time". Foxnews.com. 11 Ocak 2013. 18 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2017. 
  26. ^ "Saudi Arabia: State Schools to Allow Girls' Sports". Hrw.org. 13 Temmuz 2017. 14 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2017. 
  27. ^ "Saudi Arabia to allow women into sports stadiums as reform push intensifies". Theguardian.com. 30 Ekim 2017. 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2017. 
  28. ^ Ben Hubbard (26 Eylül 2017). "Saudi Arabia Agrees to Let Women Drive". Nytimes.com. 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2017. 
  29. ^ "Saudi Arabia plans to execute first female political activist". The Independent. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2018. 
  30. ^ "Saudi Arabia seeks death penalty against female human rights activist". The Guardian. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2018. 
  31. ^ "Saudi Arabia runs a huge, sinister online database of women that men use to track them and stop them from running away". The Insider. 27 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2019. 
  32. ^ "EU lawmakers urge Saudi Arabia to end women's guardianship system". Reuters. 7 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  33. ^ "Saudi Arabia tried to justify its app that lets men control where women travel amid a firestorm of criticism". The Insider. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2019. 
  34. ^ "Programs | Saudi Vision 2030". vision2030.gov.sa. 4 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2019. 
  35. ^ "IMF Country Report No. 16/326" (PDF). Imf.org. Ekim 2016. 27 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Kasım 2017. 
  36. ^ Ian Leclecr (16 Mayıs 2016). "Saudi Arabia's Vision 2030 Is Going To Fail". Theodysseyonline.com. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2017. 
  37. ^ "IMF Executive Board Concludes 2017 Article IV Consultation with Saudi Arabia". Imf.org. 21 Temmuz 2017. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2017. 
  38. ^ "Assessment of the National Transformation Program (NTP)" (PDF). Gib.com. 2016. 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2017. 
  39. ^ Rakesh Upadhyay (7 Nisan 2017). "How Realistic Is Saudi Arabia's $2 Trillion Sovereign Wealth Fund?". Oilprice.com. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2017. 
  40. ^ Vivian Nereim (1 Ekim 2017). "Saudi Non-Oil Growth Is Stagnating Even With 2030 Vision: Chart". Bloomberg.com. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2017. 
  41. ^ Jane Kinninmont (Temmuz 2017). "Vision 2030 and Saudi Arabia's Social Contract" (PDF). Chathamhouse.org. 20 Mart 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2017. 
  42. ^ "Vision 2030 and Saudi Arabia's Social Contract Austerity and Transformation" (PDF). Chathamhouse. 20 Mart 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  43. ^ Khashan, Hilal (1 Ocak 2017). "Saudi Arabia's Flawed "Vision 2030"". Middle East Quarterly (İngilizce). 11 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019. 

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Suudi_Arabistan%27ın_2030_vizyonu&oldid=33603500" sayfasından alınmıştır