Sapropel

Sapropel (çörek ve çamur anlamındaki eski Yunanca sapros ve pelos sözcüklerinde türemiştir), deniz jeolojisinde organik madde açısından zengin koyu renkli tortuları tanımlamak için kullanılan bir terimdir.

Sapropellerdeki organik karbon konsantrasyonları ağırlıkça %2'yi aşar.^{[kaynak belirtilmeli]}

Oluşum

Sapropeller, okyanusal anoksik bir olay (OAE) gibi alt sulardaki düşük oksijen kullanılabilirliği bölümleri sırasında geliştiği düşünülmektedir. Sapropel oluşum mekanizmalarının çoğunda yapılan çalışmalar, bir miktar azaltılmış derin su dolaşımını ortaya çıkarmaktadır. Oksijen, yeni derin su oluşumu ve bunun sonucunda derin havzaların "havalandırılması" ile derin denize ulaşabilir.

OAE'nin iki temel nedeni vardır: Derin su dolaşımında bir azalma ya da artmış üst düzey oksijen talebi. Derin su sirkülasyonundaki bir azalma sonunda organik maddenin çürümesine bağlı biyokimyasal oksijen talebine bağlı olarak derin su oksijen konsantrasyonlarında ciddi bir azalmaya neden olacaktır. Yüzey sularından yapılan ihracat sonucu derin denizin içine batar. Alçak sulardaki oksijen tükenmesi, çökeltilerdeki gömüldüğü sırada batan organik maddenin korunmuş olmasını destekler. Organik zengin çökeller, yüksek verimli yüzey sularına sahip, iyi havalandırılmış ortamlarda oluşabilir; Burada yüksek yüzey talebi oksijeni, derin sirkülasyon akımlarına girmeden önce çıkarır, böylece oksijenin alt sularından mahrum kalır.^[1]

Önemi

Küresel okyanus anoksik olaylarından kaynaklanan sapropelik çökeller, önemli petrol kaynağı kayalarından oluşur. Sapropel oluşumunun ayrıntılı proses çalışmaları oldukça yakın tarihli doğu Akdeniz'deki sapropeller üzerinde yoğunlaşmış olup, sonuncusu 9.5-5.5000 yıl önce bırakılmıştır.^[2]

Pleistosen'deki Akdeniz'deki sapropeller izole Akdeniz havzasındaki artan yoğunluk katmanlamasını yansıtır. Sapropel olmayan sürelere göre daha yüksek bir organik karbon konsantrasyonu kaydederler; Δ15N'deki bir artış ve δ13C'deki karşılık gelen düşüş azot fiksasyonunun bir sonucu olarak verimliliğin arttığını bildirmektedir.Bu etki daha doğuda havzada daha belirgindi ve artan yağışın denizin bu ucunda en belirgin olduğu düşünülüyordu.^[3]

Kullanım alanları

Rumen iş adamı Dinu Patriciu'ya göre sapropel, yeni bir alternatif enerji türü de dahil olmak üzere geniş bir ürün yelpazesine dönüşmesi açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Şu anda Dinu Patriciu, Karadeniz'de bu bölgedeki sapropel tortularını inceleyen ve dünyanın birçok üniversitesi ve araştırma enstitüsü tarafından toplanan ve araştırılan tortu çekirdekleri ile ilgili bir deniz araştırması projesine sahiptir.^[4]

Sapropel, doğal olarak elde edilebilen, bilinen en iyi gübrelerden birisidir. İçeriğinde bulunan çok sayıda mineral sayesinde toprağın kalitesini artırıp toprak dengesinin bozulmasını engelleyerek verimi artırmada, kaliteli ürünler yetiştirilmesini sağlamakta önemli bir yere sahiptir. Diğer bir kullanım alanı ise kozmetik sektöründedir. Kozmetik, kadınların ekonomik özgürlüklerini kazandıkları günümüz dünyasında hızla yükselen bir eğilim göstermektedir ve ekonomi üzerinde asla azalmayacak bir etkiye de sahiptir. Sapropel de, içerdiği mineraller ve değerli su ile cilde kattığı nem sayesinde, cilde daha genç bir görünüm sağlamaktadır. Bu kapsamda sapropel, son yıllarda çeşitli yararlı materyaller ile desteklenerek, pek çok değişik firmanın üretimleri içerisinde yer almaktadır.^[5]

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2016.
^ Eelco J. Rohling, 2001, The Dark Secret of the Mediterranean, 2001, School of Ocean and Earth Science, Southampton Oceanography Centre
^ Philip A. Meyers and Michela Arnaboldia (2008). "Paleoceanographic implications of nitrogen and organic carbon isotopic excursions in mid-Pleistocene sapropels from the Tyrrhenian and Levantine Basins, Mediterranean Sea". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 266: 112. doi:10.1016/j.palaeo.2008.03.018.
^ Patriciu: Examination of sapropelic mud in Black Sea could last 2-3 years, 19 June 2009, wall-street.ro, retrieved at 30 July 2010
^ http://www.madencilik-turkiye.com/pdfler/mak-1379153525.pdf^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1] "Arşivlenmiş kopya". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2016.

[2] Eelco J. Rohling, 2001, The Dark Secret of the Mediterranean, 2001, School of Ocean and Earth Science, Southampton Oceanography Centre

[3] Philip A. Meyers and Michela Arnaboldia (2008). "Paleoceanographic implications of nitrogen and organic carbon isotopic excursions in mid-Pleistocene sapropels from the Tyrrhenian and Levantine Basins, Mediterranean Sea". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 266: 112. doi:10.1016/j.palaeo.2008.03.018.

[4] Patriciu: Examination of sapropelic mud in Black Sea could last 2-3 years, 19 June 2009, wall-street.ro, retrieved at 30 July 2010

[5] ttps://www.madencilik-turkiye.com/pdfler/mak-1379153525.pdf^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]