İçeriğe atla

Sağcılık

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Makale serilerinden
Parti siyaseti
Siyasi yelpaze
Sol
Merkez
Sağ
Program/İdeolojiler
Türler
Parti organizasyonu
Parti içi demokrasi
Siyasi parti sistemi
Partilerle koalisyonlar
Siyasi partiler listesi

Sağcılık, toplumsal hiyerarşiyi veya toplumsal eşitsizliği kabul eden veya destekleyen siyasal duruş veya etkinliktir.[1][2][3][4] Toplumsal eşitsizlik, sağcılar tarafından; ya milletsel/ırksal farklılıklardan,[5] ya dini ve inançsal farklılıklardan,[6] ya kültürel ve sosyal farklılıklardan[7] ya da piyasa ekonomisindeki rekabetten[8][9] kaynaklandığı için kaçınılmaz, doğal, normal veya cazip bulunur.[2] Sağ ve sol isimli siyasal kavramlar, Fransız Devrimi (1789-1799) zamanında, ayrı görüşteki siyasetçilerin Fransız parlamentosunun sağında veya solunda oturmalarından esinlenilerek oluşturulmuştur; parlamento başkanının sağındaki koltuklarda oturanlar, çoğunlukla monarşist Ancien Régime destekçilerinden oluşmuştur.[10][11][12][13]

Fransa'da orijinal sağ; hiyerarşiyi, geleneği ve klerikalizmi destekleyen siyasetçileri kapsardı.[14] Sağcılar, sosyal eşitsizliğin olağanlığını açıklamak için doğal hukuku ve ulvi hukuku talep etmişlerdir.[2] La droite (sağ) ifadesi, Fransa'da 1815'te monarşinin yeniden kurulmasıyla birlikte, ultraroyalistlerin tanımlanmasında kullanımıyla öne çıkmıştır.[15] İngilizce konuşan ülkelerde "sağ" ve "sol" kavramlarının siyasette kullanımı, 20. yüzyılda başlamıştır.[16] Bu yüzden sağcılığın anlamı; toplumlara, tarihi dönemlere ve siyasal düzenlere ve ideolojilere göre değişiklik göstermiştir.[17] Bu kavram, aslen gelenekselci muhafazakârları ve gericileri tanımlamak için kullanılmasına rağmen zaman içinde; liberal muhafazakârları, klasik liberalleri, liberteryen muhafazakârları, Hristiyan demokratları ve çeşitli milliyetçileri de tanımlamada kullanılarak biraz daha çeşitlilik kazanmıştır.[13]

Çeşitleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sağcılığın siyasal yelpazesi merkez sağdan aşırı sağa kadar uzanır. 19. yüzyılın sonlarında Fransız siyasal yelpazesi; parlamenter monarşistleri, Orléanistleri ve Bonapartistleri merkez sağda değerlendirirken; Ultraroyalistleri ve Legitimistleri ise aşırı sağda değerlendirmiştir. II. Dünya Savaşı sonrası Fransa'sındaki Gaullistler; eğitim ve altyapı çalışmalarına, buna ilaveten kapsamlı iktisadi düzenlemelere hatırı sayılır ölçüde sosyal harcama yapılmasını desteklemişlerdir ancak sosyal demokrasiye özgü varlığın yeniden tahsisi ölçüsüne sınırlama getirmişlerdir.

Duruşları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Anti-sosyalizm ve anti-komünizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk sosyalist hareketler, o dönem Avrupa kıtasının çoğunda uygulanan geleneksel monarşilerle karşıt görüşte olmuşlardır. Avrupa monarşilerinin pek çoğu, komünist görüşlerin kamusal alanda ifade edilmesini yasa dışı ilan etmiştir. Karl Marx, Komünist Manifesto'da bu durumdan; "Avrupa'da bir hayalet dolaşıyor" şeklinde bahsederek monarşist yönetimdeki hükümdarların tahtları için endişe ettiklerini ileri sürmüştür. I. Dünya Savaşı öncesi Avrupa'sında en büyük üç monarşist ülke: Rus İmparatorluğu, Alman İmparatorluğu ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nda komünizme destek verilmesi yasa dışıydı. Pek çok monarşist (parlamenter monarşistler hariç), varlık ve siyasal güç konusundaki eşitsizliği, kutsal tabii düzenin bir sonucu olarak görmüştür. Ancak I. Dünya Savaşı sonrasında çoğu Avrupa ülkesinde, Kralın Kutsal Hakları gözden düşmüş ve bunun yerine liberal ve milliyetçi hareketler gelmiştir. Avrupa'daki krallar ve hükümdarlar göstermelik yönetici veya kukla başkan hâline gelmiş; seçimle gelmiş hükûmetler gerçek gücü elinde tutmuştur. En muhafazakâr Avrupa monarşilerinden biri olan Rusya İmparatorluğu, Ekim Devrimi sonucu Sovyetler Birliği olarak yeniden kurulmuştur. Rusların bu devrimi, 1917-1922 yıllarında diğer Avrupa devletlerinde başlayan bir dizi devrimi etkilemiştir. Bu devrimlerin pek çoğu, 1918-1919 Alman Devrimi'nde olduğu gibi milliyetçi ve monarşist askerî birlikler tarafından engellenmiştir.

1920'ler ve 1930'lar, geleneksel sağcılığın sönüşünü görmüştür. Anti-sosyalizm düşüncesi ise artık, bir yandan yükselişteki faşist hareketler, diğer yandan ABD ilhamlı liberal muhafazakârlar tarafından benimsenmiştir. Komünist gruplar ve siyasi partiler, 1920'lerde Çin Cumhuriyeti'nde olduğu gibi dünya çapında görünmeye başlandığında, sömürge yetkilileri veya yerel milliyetçi hareketler onların rakibi olmuştur.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra, sosyalizm ve komünizm küresel bir fenomen hâline gelmiştir. Ayrıca, anti-komünizm; hem ABD'nin hem de NATO müttefiklerinin yurt içi ve yurt dışı siyasal ilişkilerinin temel taşlarından biri olmuştur. Savaş sonrası muhafazakârlık, monarşist ve aristokrat köklerini tamamen terk ederek; yurtseverlik, din ve milliyetçiliğe odaklanmıştır. Komünistler de iç ve dış faaliyetlerinde kapitalizm karşıtı tavırlar alarak Wall Street'i, kitleleri baskı altına alan bir fenomen olarak nitelendirmiştir. ABD dış ilişkilerinde antikomünizmi en yüksek öncelik olarak ele almıştır ve Amerikalı pek çok muhafazakâr, yurtlarında komünist etki olarak gördükleri şeylerle mücadele etmişlerdir. Bunun sonucu olarak "McCarthycilik" kavramı altında kümelenen birtakım iç siyaset prensipleri kabul edilmiştir. Soğuk Savaş boyunca; Asya, Afrika ve Latin Amerika'da bulunan muhafazakâr hükûmetler siyasal ve iktisadi destek için ABD'ye yönelmişlerdir.

Din

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğunluk dinini hükûmetin desteklemesi, sağcılığın başlangıcından beridir bu hareketin büyük bir parçası olmuştur. Orijinal Fransız sağcılığı, Katolik Kilisesi'nin gücünü desteklemiştir ve solun antiklerikal birliğince teklif edilen laikleşme önerisine karşı çıkmıştır.[13] Fransız Devrimi sonrası Katolik Kilisesi üyeleri gibi sağcı görüşlere sahip dinî şahıslar; dinle bağlantılı toplumsal tabakalaşmayı ve dinî geleneklerin otoritesini geri getirmeyi veya yeniden yaratmayı talep etmişlerdir.[18] Joseph de Maistre, dinle ilgisi olmayan meselelerde Papa'nın dolaylı otoritesinin lehine görüşler bildirmiştir. Maistre'ye göre; sadece, tüm Avrupalı toplumların, özellikle Katolik Avrupa monarşilerinin geleneklerini ve uygulamalarını içeren bir Hristiyan anayasası üzerine kurulan hükûmetler, Fransız Devrimi'ndeki gibi akılcı siyasal programların uygulanmasını takiben oluşacak kargaşa ve kan dökülmesinden sakınabilir.

ABD'de Cumhuriyetçi Parti, Avrupa'da ise Hristiyan demokrat partiler tarafından desteklenen Hristiyan sağ, Batı'daki başlıca siyasi güçlerden biridir. Bu görüşe sahip parti mensupları, dini değerleri tasdik eden ve yasa dışı göçlere karşı çıkan kanunları desteklerler.[19] Hindu milliyetçiliği, Hindistan'daki sağcılığın bir bölümü olmuştur. Muhafazakâr popülizmin bir türü olan bu hareketi, sadece dominant konumlarına yapılacak tecavüzden korkan ayrıcalıklı gruplar değil, aynı zamanda; kültürel onur, düzen ve milli gücün çoğunlukçu retoriği tarafından tanınma arayışı içinde olan "avam" ve yoksul gruplar da desteklemektedir.[20] Ayrıca Büyük Birlik Partisi,[21] Mücahit Ruhban Birliği/Militan Ruhban Birliği[22][23] ve İran'daki İslami Mühendisler Derneği[24][25] gibi pek çok İslamcı grup, sağcılıkla bağlantılıdır.

Günümüzde, sosyal ve dinî anlamda pek çok muhafazakâr, özellikle evrim veya küresel ısınma tartışması gibi konularda bilimsel organizasyonlara karşıt bir konumda yer almaktadır.[26][27][28][29][30] Avrupa'da bu durum özellikle Türkiye'de göze çarpmaktadır.[31]

Farklı kategorilere ayrılması

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sağın tanımı tek tip değildir ve farklı toplumlara, tarihsel dönemlere, siyasi sistemlere ve ideolojilere göre değişir. Liberal demokrasilerde siyasi sağ genellikle sosyalizme ve sosyal demokrasiye karşıdır ve muhafazakar, Hristiyan demokrat, klasik liberal ve milliyetçi partilerin yanı sıra aşırı sağcı faşist grupları da içerir.[32]

Akademisyenler Noël O'Sullivan ve Roger Eatwell sağı beş kategoriye ayırmaktadır: gerici, ılımlı, radikal, aşırı ve yeni. Chip Berlet'e göre bu "düşünce tarzları" Fransız Devrimi'nden sonra ortaya çıkan liberalizm ve sosyalizm gibi sol ideolojilere verilen yanıtlardır.[33]

Bazı yazarlar merkez sağ ve aşırı sağ arasında ayrım yapmaktadır. Merkez sağ partiler tipik olarak liberal demokrasiyi, kapitalizmi, piyasa ekonomisini (tekelleri kontrol etmek için hükûmet düzenlemeleri ile birlikte), özel mülkiyet haklarını ve sınırlı bir refah devletini destekler. Muhafazakarlık ve ekonomik liberalizm ile aynı çizgide yer alırlar ve sosyalizm ile komünizme karşı çıkarlar.

Öte yandan aşırı sağ, baskın etnik grubu veya dini destekleyen ve diğerlerine karşı ayrımcılık yapan mutlak bir hükûmetten yanadır. İspanya'da Francisco Franco, İtalya'da Benito Mussolini, Nazi Almanya'sında Adolf Hitler ve Şili'de Augusto Pinochet aşırı sağ ile ilişkilendirilen önemli figürlerdir.[35][36][37]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Bobbio, Norberto and Allan Cameron,Left and Right: The Significance of a Political Distinction. University of Chicago Press, 1997, s. 51, 62. ISBN 978-0-226-06246-4
  2. ^ a b c J. E. Goldthorpe. An Introduction to Sociology. Cambridge, England, UK; Oakleigh, Melbourne, Australia; New York, New York, USA Pp. 156. ISBN 0-521-24545-1.
  3. ^ Rodney P. Carlisle. Encyclopedia of politics: the left and the right, Volume 2. University of Michigan; Sage Reference, 2005. Pp.693, 721. ISBN 1-4129-0409-9
  4. ^ Bobbio, Norberto and Allan Cameron,Left and Right: The Significance of a Political Distinction. University of Chicago Press, 1997, ISBN 978-0-226-06246-4
  5. ^ Hilliard, Robert L. and Michael C. Keith, Waves of Rancor: Tuning in the Radical Right (Armonk, New York: M.E. Sharpe, Inc., 1999) p. 38.
  6. ^ Andrew Knapp and Vincent Wright (2006). The Government and Politics of France. Routledge. ISBN 978-0-415-35732-6. 
  7. ^ Smith, T. Alexander and Raymond Tatalovich. Cultures at War: Moral Conflicts in Western Democracies (Toronto, Canada: Broadview Press, Ltd., 2003) pp. 30. "That viewpoint is held by contemporary sociologists, for whom 'right-wing movements' are conceptualized as 'social movements whose stated goals are to maintain structures of order, status, honor, or traditional social differences or values' as compared to left-wing movements which seek 'greater equality or political participation.' '
  8. ^ Scruton, Roger “A Dictionary of Political Thought” "Defined by contrast to (or perhaps more accurately conflict with) the left the term right does not even have the respectability of a history. As now used it denotes several connected and also conflicting ideas (including) 1)conservative, and perhaps authoritarian, doctrines concerning the nature of civil society, with emphasis on custom, tradition, and allegiance as social bonds ... 8) belief in free enterprise free markets and a capitalist economy as the only mode of production compatible with human freedom and suited to the temporary nature of human aspirations ..." pp. 281-2, Macmillian, 1996
  9. ^ J. E. Goldthorpe. An Introduction to Sociology. "There are ... those who accept inequality as natural, normal, and even desirable. Two main lines of thought converge on the Right or conservative side...the truly Conservative view is that there is a natural hierarchy of skills and talents in which some people are born leaders, whether by heredity or family tradition. ... now ... the more usual right-wing view, which may be called 'liberal-conservative', is that unequal rewards are right and desirable so long as the competition for wealth and power is a fair one." p. 156. Cambridge, England, UK; Oakleigh, Melbourne, Australia; New York, New York, USA Pp. 156. ISBN 0-521-24545-1.
  10. ^ Goodsell, Charles T., "The Architecture of Parliaments: Legislative Houses and Political Culture", British Journal of Political Science, Vol. 18, No. 3 (July, 1988) pp. 287–302
  11. ^ Linski, Gerhard, Current Issues and Research In Macrosociology (Brill Archive, 1984) p. 59
  12. ^ Clark, Barry Political Economy: A Comparative Approach (Praeger Paperback, 1998) pp. 33–34
  13. ^ a b c Andrew Knapp and Vincent Wright (2006). The Government and Politics of France. Routledge. ISBN 978-0-415-35732-6. 
  14. ^ Rodney P. Carlisle. Encyclopedia of politics: the left and the right, Volume 2. University of Michigan; Sage Reference, 2005, p. 693. ISBN 1-4129-0409-9
  15. ^ Gauchet, Marcel, "Right and Left" in Nora, Pierre, ed., Realms of Memory: Conflicts and Divisions (1996) pp. 247-8
  16. ^ "The English Ideology: Studies in the Language of Victorian Politics" George Watson Allen Lane: London 1973 p.94
  17. ^ The meaning of 'right-wing' and 'left-wing' varies across societies, historical epochs and political systems and ideologies. Social cognition: an integrated introduction 16 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Martha Augoustinos, Iain Walker, Ngaire Donaghue; SAGE, June 15, 2006 - 364 pages, page 30
  18. ^ Martin E. Marty, R. Scott Appleby, American Academy of Arts and Sciences. Fundamentalisms observed. University of Chicago Press, 1994. P. 91. ISBNISBN 0-226-50878-1, ISBN 978-0-226-50878-8.
  19. ^ "Conservative Parties Cheer Victory in EU Parliamentary Elections". Voanews.com. 2 Kasım 2009. 28 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2012. 
  20. ^ Thomas Blom Hansen, The Saffron Wave: Democracy and Hindu Nationalism in Modern India, Princeton University Press, 2001, ISBN 1-4008-0342-X, 9781400803422
  21. ^ Demirtas, Burcu (27 Mart 2009). "Rescue Teams Could Not Reach Turkish Party Leader, Muhsin Yazicioglu after Helicopter Crash". Turkishweekly.net. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2012. 
  22. ^ "Readings". uvm.edu. Sonbahar 2007. 24 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2012. 
  23. ^ "Poll test for Iran reformists". BBC News. 10 Şubat 2000. 15 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2012. 
  24. ^ "Middle East Report Online: Iran's Conservatives Face the Electorate, by Arang Keshavarzian". Merip.org. 23 Mayıs 1997. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2012. 
  25. ^ Anoushiravan Ehteshami and Mahjoob Zweiri, Iran and the rise of its neoconservatives: the politics of Tehran's silent revolution, I.B.Tauris, 2007.
  26. ^ https://www.irr.org.uk/cgi-bin/news/open.pl?id=4447 5 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., "Christian school teaches right-wing creationist theories, by Liz Fekete, 1 August 2002, 'The government policy of funding for faith schools has been criticised after it was revealed that the Emmanuel City Technology College in Gateshead is teaching creationism - that human origins are (relatively) recent and divine - as opposed to scientific evolution, to explain our origins.'
  27. ^ ""Biological evolution is one of the most important ideas of modern science. Evolution is supported by abundant evidence from many different fields of scientific investigation. It underlies the modern biological sciences, including the biomedical sciences, and has applications in many other scientific and engineering disciplines."". 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2012. 
  28. ^ Diana DeGette, Sex, Science, and Stem Cells: Inside the Right Wing Assault on Reason, The Lyons Press, 2008, ISBN 978-1-59921-431-3.
  29. ^ Policy Implications of Greenhouse Warming, National Academy of Sciences, National Academies Press, 1992, ISBN 978-0-309-04386-1
  30. ^ Chris Mooney, The Republican War on Science: Revised and Updated, ASIN: B001OQOIPM
  31. ^ "Muslim creationism makes inroads in Turkey, by Tom Heneghan, Reuters, Nov. 22, 2006, "Creationism is so widely accepted here that Turkey placed last in a recent survey of public acceptance of evolution in 34 countries — just behind the United States." "Darwinism did become an issue during the left-vs.-right political turmoil before a 1980 military coup because Communist bookshops touted Darwin's works as a complement to Karl Marx. 'It looked like Marx and Darwin were together, two long-bearded guys spreading ideas that make people lose their faith,' said Istanbul journalist Mustafa Akyol". 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2012. 
  32. ^ McLean, Iain; McMillan, Alistair (2008). The Concise Oxford Dictionary of Politics (3. bas.). Oxford: Oxford University Press. s. 465. ISBN 9780199205165. 
  33. ^ Davies, p. 13.
  34. ^ Eatwell: 2004, p. 8, "Today four other traits feature most prominently in definitions: 1) anti-democracy; 2) nationalism; 3) racism; 4) the strong state".
  35. ^ Eatwell: 2004, pp. 7–8.
  36. ^ Betz & Immerfall 1998; Betz 1994; Durham 2000; Durham 2002; Hainsworth 2000; Mudde 2000; Berlet & Lyons, 2000.
  37. ^ Durham, Martin (2000). The Christian Right, the Far Right and the Boundaries of American Conservatism. ISBN 978-0-7190-5486-0. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2010. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sağcılık&oldid=34270163" sayfasından alınmıştır