İçeriğe atla

Sırbistan

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sırbistan-Karadağ'ın kurucu ülkesi için Sırbistan Cumhuriyeti (1992-2006) sayfasına bakınız.
Sırbistan
Република Србија (Sırpça)
Republika Srbija
Sırbistan Cumhuriyeti
Sırbistan haritadaki konumu
Başkent
ve en büyük şehir
Belgrad
44°48′K 20°28′D / 44.800°K 20.467°D / 44.800; 20.467
Resmî dil(ler)Sırpça1
Tanınan bölgesel dil(ler)Boşnakça
Rumence
Rusince
Macarca
Slovakça
Hırvatça
Rusça
Etnik gruplar
%83.3 Sırp
%3,5 Macar
%2.1 Çingene
%2 Boşnak
%9 Diğerleri [1]
DemonimSırp
HükûmetÜniter parlamenter cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı
Aleksandar Vučić
• Başbakan
Miloš Vučević
Yasama organıUlusal Meclis
Tarihçe 
780
1217
1346
• Osmanlı'nın Sırbistan'ı fethi
1459
1804
1878
1882
1918
1992
2006
Yüzölçümü
• Toplam
77.474 km2(Kosova hariç.) (112.)
• Su (%)
0,13
Nüfus
• 2022 sayımı
6.690.887 (Kosova hariç)
• Yoğunluk
86/km2 (130.)
GSYİH (SAGP)2021 tahminî
• Toplam
141,927 milyar $[1] (79.)
• Kişi başına
20.545 $[1] (Kosova hariç.) (66..)
GSYİH (nominal)2021 tahminî
• Toplam
60,435 milyar $[1] (80.)
• Kişi başına
8.748 $[1] (Kosova hariç.) (74.)
Gini (2019)33.3
orta
İGE (2019)0.806
çok yüksek · 64.
Para birimiSırp dinarı (RSD)
Zaman dilimiUTC+1 (OAS)
• Yaz (YSU)
UTC+2 (OAYS)
Trafik akışısağ
Telefon kodu381
İnternet alan adı.rs
  1. Sırbistan Cumhuriyeti’nde Kiril harfli Sırpça resmiyettedir. Bunun yanında, Voyvodina’da Rumence, Rusince, Macarca, Slovakça, Hırvatça dilleri resmiyettedir.

Sırbistan, resmî adıyla Sırbistan Cumhuriyeti (Република Србијаⓘ, Republika Srbija), Güneydoğu Avrupa'da Panonya Ovası ile Balkanların kesişiminde bulunan bir ülkedir. Kuzeyde Macaristan, batıda Hırvatistan ve Bosna-Hersek, güneybatıda Karadağ, güneyde Kuzey Makedonya, doğuda Romanya ve Bulgaristan ile çevrilidir. Ülkenin Arnavutluk ile sınırının tümü tartışmalı Kosova bölgesinde kalır.[a] Sırbistan 6,6 milyon nüfusa sahiptir. Başkenti ve en büyük şehri Belgrad'dır.

Eski Taş Çağı'ndan beri insan yerleşimlerinin bulunduğu Sırbistan toprakları 6. yüzyılda Slav göçlerine uğradı, Erken Orta Çağ'da bölgede çeşitli zamanlarda Bizans, Frank ve Macar krallıklarına haraçgüzarlık yapan birçok bölgesel devlet kuruldu. Sırbistan Krallığı 1217'de Kutsal Makam ve İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi tarafından tanındı ve Sırp İmparatorluğu adıyla 1346'da en geniş sınırlarına ulaştı. 16. yüzyılın ortalarında Osmanlılar günümüz Sırp topraklarının tümünü ele geçirdi. Osmanlı hakimiyeti zaman zaman Habsburg Monarşisi tarafından kesintiye uğradı. Habsburglar Voyvodina'dan başlayarak 17. yüzyıl sonlarından itibaren Merkez Sırbistan'a doğru genişledi. 19. yüzyıl başlarındaki Sırp İsyanları ile bölgenin ilk meşruti ulus devleti kuruldu. I. Dünya Savaşı'ndaki kayıplar ve eski Habsburg kraliyet toprağı Voyvodina'nın Sırbistan Krallığı'yla birleşmesinin ardından ülke diğer Güney Slav uluslarıyla Yugoslavya'yı kurdu. Yugoslavya değişik yönetim şekilleriyle varlığını 1990'lardaki Yugoslav Savaşları'na dek sürdürdü. Yugoslavya'nın dağılması sürecinde Sırbistan Karadağ ile bir birlik kurdu.[2] Ancak birlik 2006'da barışçıl bir şekilde dağıldı, böylece 1918'den beri ilk kez Sırbistan egemen bir devlet oldu.[3] 2008'de Kosova Meclisi tek taraflı bağımsızlık ilan etti. Kosova'nın bağımsızlığı uluslararası toplumdan farklı tepkiler aldı. Sırbistan halen Kosova'yı kendi toprağı kabul etmektedir.

Sırbistan üst-orta gelirli bir ekonomiye sahiptir. İnsani Gelişme Endeksi'nde 64. sıradadır. Üniter bir cumhuriyettir ve parlamenter sistemle yönetilir. Sırbistan BM, Avrupa Konseyi, AGİT, BİO, KEİ ve Orta Avrupa Serbest Ticaret Antlaşması üyesidir. 2014'ten beri AB üyeliği için müzakereler yürüten ülke 2025'e kadar Avrupa Birliği'ne katılmayı hedeflemektedir.[4] Sırbistan resmi olarak askeri tarafsızlık politikası yürütmektedir.

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Sırbistan tarihi

Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını almıştır ve 420 yıl Osmanlı toprağı olarak kalmıştır. Balkanlar'da yer alan eski Yugoslavya'nın bir arada kalan iki parçası olan Sırbistan ve Karadağ'ın oluşturduğu Sırbistan-Karadağ Devlet Birliği, 21 Mayıs 2006 günü Karadağ'da düzenlenen referandum sonucu "De Facto" şekilde ortadan kalktı. Birliğin "De Jure" yani hukuki anlamda son bulmasıysa 3 Haziran 2006 tarihinde her iki ülke parlamentosunun birliğin sona ermesini onaylaması ile gerçekleşti.

Bu eski birlik içindeki iki ulusal oluşumu teşkil eden Sırbistan (başkenti Belgrad) ve Karadağ (başkenti Podgorica) artık kendi politikalarını belirleme serbestliğine sahiptirler.

Sırbistan, denizle bağlantısı bittiği için donanmasını satılığa çıkarmıştır. Ülkenin iki özerk bölgesi vardır. (Bunlardan Kosova ve Metohiya özerk Cumhuriyeti sınırlı tanınan bir bağımsız devlettir.) Birincisi başkenti Novi Sad olan Voyvodina'dır. Voyvodina'da yoğun bir Macar azınlığı bulunmaktadır. İkincisi başkenti Priştine olan Kosova ve Metohiyadır. Sırbistan nüfusunun %82'si Sırp, geri kalan %18'lik kısmı ise Macar, Boşnak, Roman ve diğer azınlıklar oluşturur.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kosova dahil Sırbistan'ın topografik haritası

Orta[5][6] ve Güneydoğu Avrupa'nın kesiştiği noktada bulunan karayla çevrili bir ülke olan Sırbistan, Balkan yarımadası ve Pannonian Ovası'nda yer alır.

İdari yapılanma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Sırbistan'ın idari yapılanması

Sırbistan’ın idari sistemi istatistiksel bölgeler, ilçeler ve belediyelerden oluşur.

Kosova ve Metohiya’daki Birimler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi, 1998 yılında başlayan çatışmalar sonucunda 1999 yılından itibaren fiilen Sırbistan idari yapısından kopmuştur. 2008 yılında tek taraflı bağımsızlığını da ilan ederek, uluslararası tanınma süreci devam eden ayrı bir devlet statüsü kazanmıştır. Dolayısıyla Kosova ve Metohiya’daki idari birimler fiilen yoktur.

İstatistiksel Bölgeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Sırbistan'ın istatistiksel bölgeleri

Sırbistan’ın en üst idari düzeyini istatistiksel bölgeler (Sırpça: Статистички регион) oluşturur. 2009 yılında Sırbistan Millî Meclisi ülkeyi 7 istatistiksel bölgeye ayıran “Eşit Bölgesel Kalkınma Kanunu” çıkarmıştır.[7] 7 Nisan 2010 tarihinde Kanun tadil edilmiş, bölge sayısı 5 olarak düzenlenmiştir.[8]

İlçeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Sırbistan'ın ilçeleri

Sırbistan’ın idari sisteminde istatistiksel bölgelerin içinde ilçeler (Sırpça: Управни округ veya Округ) yer alır. Ülkenin idari dağılımında 29 ilçe vardır. Bunlardan 7’si Voyvodina’da, 8’i Şumadiya ve Batı Sırbistan’da, 9’u Güney ve Doğu Sırbistan’da, 5’i fiilen Sırbistan’da yer almayan Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi’nde yer alır.

Sırbistan tarihi
dizisinin bir parçası
Sırbistan'ın resmi arması
Yüzyıllara göre
Sırbistan'da tarih öncesi siteler
Roma öncesi
Erken Roma
Geç Roma
Erken Orta Çağ
Beyaz Sırbistan 600 AD civarı
Sırbistan Prensliği 7.–10. yüzyıl
Yüksek Orta Çağ
Büyük Prensliği 1071–1217
Sırbistan Krallığı 1217–1346
Stefan Dragutin'in Krallığı 1282–1325
İmparatorluk 1346–1371
Prens Lazar'ın Sırbistan'ı 1371–1402
Sırp Despotluğu 1402–1537
Erken Modern
Büyük Sırp Göçleri 1690 ve
1737–1739
Habsburg Sırbistan 1718–1739
Sırbistan 1804–1918
İsyan 1804–1815
Sırbistan Prensliği 1815–1882
Sırbistan Krallığı 1882–1918
Sırbistan 1918–günümüz
Yugoslavya Krallığı 1918–1941
Yugoslavya'nın federal birimi 1944–1992
YFC'nin federal birimi (S&K) 1992–2006
Sırbistan Cumhuriyeti 2006–günümüz

Belediyeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Sırbistan'ın belediyeleri

Sırbistan’ın idari sisteminde ilçelerin içinde belediyeler (Sırpça: Општина) yer alır. Ülkenin idari dağılımında 150 adet belediye vardır. Bu idari birimler, Sırbistan’daki yerel yönetim merkezlerini oluştururlar. Ülkede belediye alanlarından 33 tanesi şehir belediyesi yapısındadır.[9]

Sırbistan idari yapısında ayrıca 24 adet idari statüye sahip şehir vardır. Şehir yapılarından bazıları şehir belediyesi birimini oluştururken, bazı şehirler bu statüye sahip değildir. Belgrad, Novi Sad, Niş, Kragujevac, Požarevac ve Vranye olarak 6 şehir ülkedeki şehir belediyelerindendirler. Bu şehirlerin yapısında ayrıca birden fazla belediye birimi bulunur.

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Sırbistan ekonomisi

2008-2012 Küresel Ekonomik Kriz Sırbistan ekonomisini etkilemiş, 2000'li yıllarda yüksek büyüme oranları yakalayan Sırbistan ekonomisi 2009-2012 yılları arasında küçülmüştür. İşsizlik, ülke ekonomisinin en önemli sorunu olmaya devam etmektedir. Avrupa Komisyonu'nun '2015 İlerleme Raporu'na göre, Sırbistan etkin bir piyasa ekonomisine ve Avrupa Birliği içinde rekabet gücüne sahip olmayı öngören Kophenang Ekonomik Kriterleri'ni kısmen karşılamaktadır. IMF ile Sırbistan arasında anlaşmaya varılan üç senelik program ile 1 milyar euro'luk 'stand-by' düzenlemesi 2015 Şubat ayı sonunda yürürlüğe girmiştir.[10]

Demografi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Sırbistan demografisi

Ülkede büyük nüfus oranıyla yaşayan Sırpların dışında, başka etnik gruplar da vardır. Kuzey kesimde Macarlar, Rumenler, Slovaklar, Hırvatlar, Rusinler; orta ve güneyde Boşnaklar, Arnavutlar, Türkler yaşar. Bu gruplardan bazıları az nüfusa sahiptirler.

Sırbistan'ın resmî dili Sırpçadır. Ancak azınlık dilleri olarak, Macarca, Makedonca, Boşnakça, Hırvatça ve dilleri başta olmak üzere diğer azınlık dilleri konuşulur. Sırpların büyük çoğunluğu Ortodoks Kilisesi'ne bağlıdır. Ama aralarında Katolik ve az da olsa Protestan olanları vardır. Sancak bölgesinde yaşayanların çoğunluğu Boşnak kökenlidir.


Sırbistan büyük şehir ve merkezleri
2011 sayımı[11]
Sıra Şehir ismi İlçe Nüfus Sıra Şehir ismi İlçe Nüfus
Belgrad
Belgrad

Novi Sad
Novi Sad

1 Belgrad Belgrad 1.659.440 11 Šabac Maçva 115.884 Niş
Niş

Kraguyevaç
Kraguyevaç

2 Novi Sad Güney Baçka 341.625 12 Caçka Moravica 115.337
3 Niş Nişava 260.237 13 Semendire Podunavlje 108.209
4 Kraguyevaç Šumadija 179.417 14 Yeni Pazar Raška 100.410
5 Leskofça Jablanica 144.206 15 Valyeva Kolubara 90.312
6 Sobotka Kuzey Baçka 141.554 16 Sombor Batı Baçka 85.903
7 Alacahisar Rasina 128.752 17 İvranye Pčinja 83.524
8 Karanofça Raška 125.448 18 Sremska Mitrovica Srem 79.940
9 Pançova Güney Banat 123.414 19 Lozniçe Maçva 79.327
10 Zrenjanin Orta Banat 123.362 20 Uziçe Zlatibor 78.040

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mutfak

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sırbistan mutfağı, Balkan mutfaklarından biridir ve heterojen bir mutfaktır. Yemek kültürü olarak Türk mutfağı ile büyük ortaklıkları vardır. Uzun tarihî süreçteki beraber yaşama sonucunda Sırbistan mutfağında, bugün Türk yiyeceği sayılan birçok ürünü görmek mümkündür. Sarma (sarma), kebap (ćebap, ćevap), güveç (đuveć), baklava (baklava), börek (burek) bu mutfak ögelerinden birkaçıdır.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
A. ^ Kosova ve Metohiya bölgesi, de facto olarak Sırbistan’a bağlı değil, Kosova olarak ayrı bir devlettir. Sırbistan’a göre hukuken ülkenin bir parçasıdır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d "Serbia". International Monetary Fund. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2010. 
  2. ^ "Yugoslav Agreement on Succession Issues (2001)". 3 Ekim 2010. 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012. 
  3. ^ "FR Yugoslavia Investment Profile 2001" (PDF). EBRD Country Promotion Programme. s. 3. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  4. ^ "A credible enlargement perspective for and enhanced EU engagement with the Western Balkans" (PDF). European Commission. 9 Şubat 2018. 8 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2018. 
  5. ^ "Serbia: On the Way to EU Accession". World Bank Group. 20 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2014. 
  6. ^ "Serbia: Introduction". Michigan State University. 10 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2014. 
  7. ^ “Uvedeno sedam statističkih regiona” haberi 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. B92 (Sırpça)
  8. ^ “Смањење броја статистичких региона кроз измене Закона о регионалном развоју” 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sırbistan Cumhuriyeti Hükümeti resmî internet sitesi (Sırpça)
  9. ^ 2011 Sırbistan Genel Nüfus Sayımı İlk Sonuçları 25 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Sırpça) (İngilizce)
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2016. 
  11. ^ Comparative overview of the number of population in 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., pod2.stat.gov.rs; 26 Ağustos 2021 tarihinde erişilmiştir.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Sırbistan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sırbistan&oldid=34007412" sayfasından alınmıştır