Sándor Petőfi
| Sándor Petőfi | |
|---|---|
 Sándor Petőfi'nin bir portresi | |
| Doğum | Kiskőrös, Macaristan Krallığı, Avusturya İmparatorluğu |
| Ölüm | [1] Sighișoara, Transilvanya Prensliği, Avusturya İmparatorluğu |
| Meslek | şair, devrimci |
| Milliyet | Macar |
| Dönem | 1842–1849 |
Sándor Petőfi, (1 Ocak 1823 – 31 Temmuz 1849) Macar şair ve liberal devrimci.
Macaristan'ın ulusal şairi olarak kabul edilir. Ayrıca 1848 Macar Devrimi'nin en önemli kişilerinden biriydi. Macar Devrimi'nden esinlenen ve özgürlük savaşında önemli yeri olan Nemzeti dal şiirinin yazarıdır. Segesvár Savaşı'nda öldüğü sanılmaktadır.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1823 yılında Kiskörös'te dünyaya geldi. Asıl adı Aleksandr Petrovics'dir. Köylü kökenli bir aileden geliyordu; annesi hizmetçi, babası kasaptı.[2]
1839 yılında, ailesinin maddî durumunun kötüye girmesi üzerine öğrenimini bırakıp asker oldu fakat sağlık durumu elvermeyince bu mesleği bıraktı.[3] Bir süre gezgin tiyatro topluluklarında çalışmayı deneyip başarılı olamayınca öğrenimine geri döndü. Pápa'daki öğrenimi esnasında, zamanın büyük edebiyatçılarından Mór Jókai ile tanıştı.
1842 yılının Mayıs ayında "A borozó" adlı şiirinin Athenauem adlı dergide yayımlanmasından sonra adı edebiyat çevrelerinde duyulmaya başladı. Tiyatro çalışmalarına dönerek Bratislava ve Debreeen'de bulundu. 1843-1844 kışını zor şartlar altında Debreeen'de geçirdikten sonra bütün şiirlerini derleyerek Peşte'ye gitti. Aynı yılın Kasım ayında Mihály Vörösmarty’nin desteği ile "Versek" adı altında ilk şiir kitabını yayınlattı. Kısa zamanda bütün ülkede tanınan bir şair oldu.[3]
Bu arada genç şairler ile yazarları destekleyip koruma amacıyla "Tizek Társaság" adlı derneği kurdu. 1847 yılında Júlia Szendrey ile evlendi ve Peşte'ye taşındı. Aynı yıl, "Összes költeienyei" adı ile bütün şiirleri yayımlandı.
Macar halkınnı Avusturya İmparatorluğu’na karşı giriştiği bağımsızlık mücadelesine faal olarak katılan Petőfi’nin “Nemzeti Dal" adlı şiiri, Macar özgürlüğünün ilan edildiği 15 Mart 1848 günün yayımlandı. Kısa bir zaman sonra Macarların bağımsızlık mücadelesi yenilgi ile sonuçlanınca Petőfi şiirleri ile mücadeleye devam etti.
1848 sonlarında Lajos Kossuth'tan izin isteyerek savaş meydanından çekildi. 1849 Ocak ayında savaşın halâ sürdürüldüğü Erdel'e giderek Bern'in ordusuna katıldı; çarpışmaların sonuna kadar savaştı.[3]
Bağımsızlık mücadelesinin bir başka önderi olan Kossuth ile aralarında bir anlaşmazlık çıkınca Petőfi savaş meydanını terk etti. Hayalkırıklığını dile getiren ve son şiiri olan "Szörnyű idő" yü yazdı. Erdel'e giderek Bern'in ordusuna katıldı. Binbaş rütbesi ile savaştığı Segesvár Çarpışması'nda yaralandı ve 31 Temmuz 1849'da Sighișoara,’da (bugün Romanya sınırlarında) hayatını kaybetti.
Şairin naaşı bulunamamış; başka ölülerle birlikte toplu mezara gömüldüğü anlaşılmıştır.[2]
Anısına
[değiştir | kaynağı değiştir]Sándor Petőfi'nin anısına birçok eser üretildi. Macar besteci Franz Liszt, Dem Andenken Petőfis (Petőfi'nin Anısına) adlı bir piyano bestesi yaptı. Liszt, Petőfi'nin bazı şiirlerini de besteledi.
Macaristan genelinde ve komşu ülkelerin Macar yoğunluklu bölgelerinde birçok meydan, okul ve sokak Petőfi'nin adını taşımaktadır. Sadece başkent Budapeşte'de bu kapsamda 11 sokak ve 4 meydan bulunmaktadır. Macar ulusal radyosu Magyar Rádió'nun bir istasyonu (Radio Petőfi), Budapeşte'de bir köprü ile edebiyat müzesi, Bulgaristan'ın başkenti Sofya'da bir sokak ve Hungaria asteroitlerinden olan 4483 Petöfi, Sándor Petőfi'nin anısına adlandırılmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Magyar Életrajzi Lexikon 1000–1990". 10 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2013.
- ^ a b "Tarık Tekeş, Sándor Petofi, Macarsiir.blogspot sitesi, 25.06.2012". 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2015.
- ^ a b c "Naciye Güngörmüş, Ölümünün 140. Yıldönümünde Sandör Petőfi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt: 34, Sayı 1.2, Yıl: 1990" (PDF). 1 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Nisan 2015.
