Palyaçolar

Palyaçolar
Müzik	Ruggero Leoncavallo
Gala	21 Mayıs 1892
İlk gösterim yeri	Teatro Dal Verme, Milano
Oyuncular	Canio: Oyuncular trup şefi,Palyaço, tenor; Nedda: Canio'nun karısı, Silvio'ya aşık, Kolombina, soprano; Tonio, aptal, Taddeo, bariton; Beppe, aktor, Arlecchino, tenör; Silvio, Nedda'nin sevgilisi, bariton; Köylüler korosu;

Palyaçolar (İtalyanca: Pagliacci), Ruggero Leoncavallo'nun 2 perdelik operası.^[1] İlk kez 1892de Milano'daki Teatro Dal Verme'de sahnelenen opera, R Mascagni'nin Cavalleria rusticana'sına yanıt ve müzikte gerçekçiliğin (verismo) başyapıtı kabul edilir.^[2] Türkiye'de ise ilk kez 1949 yılında seyirci ile Ankara'da buluşmuştur.^[1]

Leoncavallo, fazla tanınmayan bir besteci iken, Cavalleria rusticana operasının kazandığı büyük başarıdan sonra harekete geçmiş ve bu eseri tamamlamıştır.^[3] Hikâye, 1865'te İtalya'nın Calabria eyaletindeki Montalto kasabasının bir köyünde işlenen bir cinayet üzerine oturtulmuştur. Her ne kadar hikâyenin çocukken tanık olduğu bir olaydan alındığını söylese de, eserin librettosunun Catulle Mendes'in bir oyunundan alındığı iddialarını engelleyememiştir.

Operada, kıskançlığı hastalık halini almış olan bir kocanın, kendisinden oldukça küçük olan karısını ve aşığını sahnede gösteri sırasında öldüren palyaço Canio'nun dramı sahnelenmektedir. Yerli halkın önünde işlediği cinayetleri -karısı Nedda ölene kadar- seyirci oyunun bir parçası zanneder. Böylece palyaço son sahnede seyircilere döner ve "La commedia é finita! (Komedi sona erdi)" diye haykırır. Palyaçoların acılarını kendi içlerinde yaşamalarını ele alan ve bir cinayetle beraber sonu kötü biten hikâye, romantizmden ziyade realist unsurlar taşır. Bu bakımdan eserin "gerçekçilik (verismo)" akımının müziğe yansımasının önemli bir örneği olduğu söylenebilir.

Pagliacci en fazla sahnelenen operalar arasında yerini almıştır. Ünlü Enrico Caruso ve Luciano Pavarotti tarafından yorumlanmıştır.

Roller

Roller	Kommedia oyununda rolü	Ses tipi	Prömiyerde roller, 21 Mayıs, 1892 (Orkestra şefi: Arturo Toscanini )
Canio, Oyuncuların trup şefi	Palyaço	tenor	Fiorello Giraud
Nedda, Canio'nun karısı, Silvio'ya aşık	Kolombina	soprano	Adelina Stehle
Tonio, maskara, soytarı	Taddeo	baritone	Victor Maurel
Beppe, aktör	Arlecchino, Kolombina'in sevgilisi	tenor
Silvio, Nedda'nin sevgilisi		bariton	Mario Ancona
Köylüler korosu

Konu özeti

Mekan: Calabria, Montalto yakınlarında,

Zaman: 1865 ile 1870 arası. Bir Katolik kutsal yortu günü

Prolog

Uvertür çalmakta iken perde kalkar. Arkasında bulunan bir ikinci perde arkasından, "Komedia del Arte" karakteri Taddeo kostümünü giymiş olarak, Taddeo seyircilere seslenir. (Si può?... Si può?... Signore! Signori! ... Un nido di memorie.). Seyircilere aktörlerin de duygularının bulunduğunu ve bu gösterinin gerçek insanlar hakkında olduğunu hatırlatır.

I. Perde

Öğleden sonra saat 3 civarlarında bir "Komedia del Arte" trupu kapalı arabaları ile köye girer ve yolda köylüler onları alkışlarlar. Canio bir önceki geceki sahnelemeyi anlatır: Palyaco'nun sorunları vardır. O günkü temsilin "Ventitre ore" saatinde başlayacağını bildirir. Bu türlü zaman ve saat bildirimi bir kırsal halk tipi olup günbatımından bir saat önceyi ifade eder. Kapalı arabasının merdiveninden Nedda inmekteyken Tonio yardim icin elini uzatır; fakat Canio onu bir taraf itip Nedda'ya kendi elini verip inmesine yardım eder. Köylüler köydeki barda bir içki içmelerini teklif ederler. Canio ve Beppe bu teklifi kabul edip giderler ama Tonio geride kalır. Canio herkese oyunda bir aptal kocayı temsil etmekle beraber, gerçek hayatta karısı Nedda'ya kimsenin kur yapmasına laf atmasına tahammül edemeyeceğini açıklar. Buna çok şaşıran bir köylü kızı Canio'ya karısından gerçekten şüphelendiğini mi sorar. Canio hayır der ve koylu kızın alnına bir öpücük kondurur. Akşam ayini için kilise çanları çalmaktadır ve Beppe ve Canio köyün barına gitmek üzere ayrılırlar; Nedda yalnız kalmıştır.

Gerçekte Canio'yu aldatmakta olan Nedda, Canio'nun öfkeli sözlerinden korkmuştur (Qual fiamma avea nel guardo). Fakat yakından gelen kuş sesleri onu biraz ferahlatır (Stridono lassu). Tonio geri gelir ve Nedda'ya kendisini sevdiğini söyler ama buna Nedda kahkahayı basar. Bu davranışa sinirlenen Tonio Nedda'yı yakalar, ama o yanında bulunan bir kırbaçla Tonio'yu uzaklaştırır. Nedda'ın sevgilisi olan Silvio bardan geri döner; Beppe ve Canio'yu orada birakmistir. Nedda'ya o akşamki temsilden sonra birlikte kaçmayı teklif eder; Nedda korkmakla beraber bu teklifi kabul eder. Bu konuşmaları gizlice dinleyen Tonio gidip Canio'ya haber verip iki sevgiliyi birlikte yakalamasını sağlamak için oradan ayrılır. Canio ve Tonio geri döner ve Silvio uzaktan onları görüp kaçarken arkasından Nedda "Ben hep senin olacağım" der.

Canio Silvio'nun arkasından koşar ama yüzünü göremediği için kim olduğunu öğrenemez. Nedda'ya sevgilisinin kim olduğunu sorar, ama Nedda sevgilisinin ismini vermez. Bir bıçak çekip karısını tehdit eder ama Beppe hemen bıçağı elinden alır. Beppe o geceki temsil için hazırlanmalarında israr eder. Tonio, Canio'ya temsil sırasında Nedda'nin sevgilisini mutlaka kendini ele vereceğini söyler. Canio kostümünü giymek ve kahkaha atıp herkesi güldürmek için yalnız bırakılmıştır (Vesti La Giubba - "Kuşan Kostümünü").

II. Perde

Seyirci kalabalığı gelir. Nedda Kolombina kostümü giymiş olarak gezerek gelenlerden para toplamaktadır. Silvio'ya temkinli olmasını fısıldar. Temsil başlar ve seyirciler alkışa koyulurlar.

Temsilde Kolombina'nin kocası Palyaço ertesi sabah geri dönmek üzere bir başka yere gitmiştir ve Taddeo'da pazardadır. Kolombina sevgilisi olan Arlecchiono'yu çok istekli olarak beklemektedir. Çok geçmeden Arlecchino gelir ve penceresinin altında serenat yapmaya koyulur. Taddeo geri döner ve kıza aşık olduğunu bildirir. Kolombina onu alaya alır ve asil sevgilisi Arlecchino'yu penceresinden odasına alır. Arlecchino Taddeo'un suratına tokatlar atarak oddan dışarı atar. Seyirciler kahkahalarla gülmektedir.

Arlecchino ve Kolombina yemeğe otururlar, ama Arlecchino gizlice kıza yemekle birlikte uyku ilacı da verir. Taddeo hızla içeri girer ve Palyaço'nun karısından şüphe ettiği için geri dönüp geldiğini ve yakında odaya gireceğini onlara haber verir. Arlechhino pencereden atlayıp kaçacağı zaman Kolombina ona "Ben hep senin olacağım" der

Canio sahneye girerken Nedda'nin dediklerini duyar ve "Allah aşkına! Ayni kelimeler!" diye bağırır. Temsile devam etmeye çalışır ama sinirleri çok gerginleşmiştir ve kontrolünü kaybeder Nedda'yı sevgilisinin adını söylemeye zorlar. Temsile devam etmek isteyen Nedda Canio'ya temsildeki ismi ile "Palyaço" olarak hitap edip seyirci önünde bulunduklarını hatırlatır. Canio (No! Pagliaccio non son!) aryasıyla cevap verir ve yüzünün solgun beyaz olmasının sahne makyajından değil karısının kendinin namusuna hakaretinden doğduğunu açıklar. Onun bu gerçekte olan gayet duygusal sözlerinden etkilenen seyirciler bunu güzel rol yapma sayıp şiddetle alkışa tutarlar.

Tekrar oyuna devam etmek isteyen Nedda çok masum Arlecchino tarafından ziyaret edildiğini itiraf eder. Canio'nun aklı başından gitmiştir ve temsile devam edemez. Karısından sevgilisinin ismini vermesini ister. Nedda bu ismi hiçbir zaman vermeyeceğini bildirir. Artık seyirciler de sahnede oynananın temsil değil gerçek bir hayat dramı olduğunu anlamışlardır. Silvio seyirciler arasından onları ite kaka sahneye doğru gelmeye başlar. Canio masada bulunan bir bıçağı eline alır; bıçağı birkaç kere saplayarak Nedda'yi öldürür. Nedda tam ölmekte iken "Yardım et, Silvio" diye inler. Canio Silvio'ya dönerek onu da bıçaklar ve sonra seyircilere dönerek "La commedia è finita! (Komedi sona erdi)" diye haykırarak operayı son buldurur.

Seçilmiş ses kayıtları

Mascagni'nin Cavalleria rusticana adlı eseriyle birlikte kayıtlar:

Yıl	Roller (Canio, Nedda, Tonio)	Orkestra şefi, Opera Evi ve Orkestra	Marka
1954	Giuseppe di Stefano, Maria Callas, Tito Gobbi	Tullio Serafin, La Scala Orkestra ve Korosu	Audio CD: EMI Classics Kat: 0724358683028
1960	Franco Corelli, Lucine Amara, Tito Gobbi	Lovro von Matačić La Scala Orkestra ve Korosu	Audio CD: EMI Classics Kat: 0077776396750
1976	Luciano Pavarotti, Mirella Freni, Ingvar Wixell	Giuseppe Patanè, National Filarmonik Orkestra ve Korosu	Audio CD: Decca Classics Kat: 00289 414 5902
1981	Plácido Domingo, Teresa Stratas, Juan Pons	Georges Prêtre La Scala Orkestra ve Korosu (Film - direktör Franco Zeffirelli)	DVD: Deutsche Grammophon Kat: 0044007 34033

Puccini'nin Il Tabarro adlı eseriyle birlikte kayıtlar:

Yıl	Roller (Canio, Nedda, Tonio)	Orkestra şefi, Opera Evi ve Orkestra	Marka
1994	Luciano Pavarotti, Teresa Stratas, Juan Pons	James Levine, Metropolitan Opera Orkestra ve Korosu	DVD: Deutsche Grammophon Kat: 00440 073 4024

Tek başına kayıtlar:

Yıl	Roller (Canio, Nedda, Tonio)	Orkestra şefi, Opera Evi ve Orkestra	Marka
1934	Beniamino Gigli, Pacetti, Basiola	Franco Ghione, La Scala Orchestra and Chorus	Audio CD: Naxos Kat:8.110155
1951	Richard Tucker, Lucine Amara, Giuseppe Valdengo	Fausto Cleva Metropolitan Opera Orkestra ve Korosu	LP: Columbia Masterworks Records
1953	Jussi Björling, Victoria de los Ángeles, Leonard Warren	Renato Cellini RCA Victor Orkestra ve Korosu	Audio CD: EMI Classics Kat: 0724358565027
1965	Carlo Bergonzi, Joan Carlyle, Giuseppe Taddei	Herbert von Karajan, La Scala Orkestra ve Korosu	Audio CD: Deutsche Grammophon Kat: 449 727-2
1971	Placido Domingo, Montserrat Caballé, Sherrill Milnes	Nello Santi London Senfoni Orkestrası]] ve korosu	Audio CD: RCA

Medya

"Vesti La Giubba" aryası Enrico Caruso Kayıt:17 Mart,1907

"No Pagliaccio non son" aryası Enrico Caruso Kayıt:17 Mart,1907

Kaynakça

^ ^a ^b Balthazar, Scott L. (2013). Historical Dictionary of Opera. Lanham: Scarecrow Press. ISBN 978-0810867680.
^ Gilbert, Mark (2020). Historical dictionary of modern Italy (3. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538102534.
^ n.a., n.a. (2006). Benezit Dictionary of Artists. Paris, Fransa: Editions Gründ. ISBN 978-2700030709.

Ayrıca bakınız

Vesti La Giubba

[OperaTarihi-1] Balthazar, Scott L. (2013). Historical Dictionary of Opera. Lanham: Scarecrow Press. ISBN 978-0810867680.

[İtalyaSözlüğü-2] Gilbert, Mark (2020). Historical dictionary of modern Italy (3. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538102534.

[BenezitSanatçıSözlüğü-3] .a., n.a. (2006). Benezit Dictionary of Artists. Paris, Fransa: Editions Gründ. ISBN 978-2700030709.

[1]

[2]

[3]