Norveç Kilisesi
Norveç Kilisesi, Norveç'teki en büyük inanç örgütüdür. 2012'ye kadar Norveç Kilisesi'nin başı Norveç Kralı idi. 2017'de Norveç Kilisesi devlet dini olmaktan çıkarıldı.[1]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Norveç Kilisesi Kral 999 yılında ölen I. Olaf (Olav Trygvason) tarafından devlet örgütlenmesine olası faydaları amacıyla bir Katolik örgüt olarak kurulmuş, önce kıyılarda daha sonraki krallar zamanında da iç kesimlerde benimsetilmiştir.
Daha sonraki zamanlarda Norveç Kilisesi gittikçe güçlenmiş, kendi başına bir güç olmaya başlamıştır. Öyle ki 16. yüzyıl reform öncesi ülke topraklarının yarısından fazlasının sahibi kiliseydi.
Reform Danimarka-Norveç birliğine 1536-37 yıllarında gelmiştir. Kral III. Christian din değiştirip devlet dinini de bir kanunla Protestanlık yönünde değiştirmiş, Katolikliği belli geçiş kurallarıyla yasaklamıştır. Kilise toprakları devlete devredilmiş, toprakların çoğu asilzadelere satılmıştır.
Böylece kilise kendi başına bir güç olmaktan çıkmış, kralın kontrolündeki devlet örgütlerinden biri haline gelmiş, Papa'nın başında olduğu uluslararası örgütlenmeden bağımsız tamamen ulusal bir kurum olmuştur. 1637 tarihli kilise kanununa göre kilise dinsel faaliyetleri yürütür, kral bunu düzenleyen kanunlar çıkarır. Devlet eliyle örgütlenen ilk okullar kral VI. Christian zamanında toplumun bütün fertlerini sofu, dindar ve krala sadık kişiler halinde yetiştirmek amacıyla kurulmuştur.
1814 tarihli Norveç Anayasası Norveç Kilisesi'ni devlet dini olarak benimsedi.
1800'lü yıllarda milliyetçiliğin gelişimine paralel olarak gittikçe kilise halkın kilise örgütü idaresine katılımına açılmıştır. 1873'te kanun cemaat toplantıları öngörmüş, aynı yıl ilk gayri resmî ulusal seviyede kilise toplantıları (kilise genel kurulu denilebilecek toplantılar) örgütlenmiştir. Bu gelişmelerin sonuçları kilise merasimlerinde kullanılan dilin daha bir Norveççeye, söylenen ilahilerin daha bir Norveç'e özgü eserlere dönüşmesi olarak görülebilir.
II. Dünya Savaşı sırasında kilisenin yüksek memurları (piskoposlar) işgalci Almanların ve işbirlikçi Quisling idaresine değil de sürgündeki Norveç kıralı VII. Haakon'a sadakat gösterdiler ve çoğunluğu bu yüzden savaş süresince hapsedildiler.
Norveç Kilisesi'nin tarihinde son zamanlardaki bazı ilkler şöyle sıralanabilir:
- İlk kadın papaz 1961 Ingrid Bjerkås
- İlk kadın piskopos 1993 Rosemarie Køhn
- İlk eşcinsel evlilik mensubu papaz (1999 Siri Sunde)
- Açık eş cinsel papazlığa genel izin (2007)
- Kilisenin Tanrı'ya inanmayan bir papaz adayını işe almamasının işveren ayrımcılığı şikayetine sebep olması
- İlk kilise dış merdiveninde eş cinsel evlilik (2012'de kilise içinde eş cinsel evlilik henüz yasak iken[2])
- Kilisenin en tepe görevlerinin hepsinin kadınlar eline geçmesi ve kilise içinde eşcinsel evlilik yasağının kaldırılması, (2016[3])
- Kilisede eş cinsel evliliğin gerekli ayin mevzuatının kesinleştirilip kullanıma ilk koyulması.[4]
- İlk kilise içinde eş cinsel evlilik 2017-01-31 Kjell Frølich Benjaminsen (63) og Erik Skjelnæs (70) - 36 yıl bunu beklemişler.
Örgütlenişi
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Kirkemøtet" (Kilise genel kurulu/parlamentosu) en yüksek organdır ve seçimle gelen insanlardan oluşur.
- "Kirkerådet" (kilise yönetim kurulu/hükûmeti) kilisenin yürütme organıdır.
- 11 piskoposluk bölgesi (vilayeti), bunların her birinin başında bir piskopos vardır. Norveç Kilisesi'nin piskoposları "Kirkerådet" (kilise yönetim kurulu) tarafından atanır.
- Yakalaşık 1280 cemaat: bunlar genellikle coğrafi olarak belirlenmiştir, ayrıca dağınık yaşayan Samiler, sağırlar, yurt dışı limanlara uğrayan gemiciler ve Güney Avrupa ülkelerinde yarı yerleşik emeklilerin yoğun oldukları bölgeler için cemaatler vardır. Her cemaatten sorumlu olarak bir "prest" (papaz) atanır. Atama işini piskoposlar ve kanunun belirttiği bazı başka kişilerden oluşan bir kurul yapar.
Piskoposlar ve papazlar dışında ara seviyelerde idari ya da uzmanlaşmış görevleri olan birçok başka kilise çalışanları da vardır. Komiteler ve kurullar da kanun ve kilise içi idare gereği çok sayıda ve çeşitlidir.
Üyelik
[değiştir | kaynağı değiştir]Kilise cemaatine üyeler önceleri her kilisedeki defterlere vaftiz, ölüm, izdivaç ve doğum kayıtları olarak el ile yazılırdı. Sayısal sisteme geçerken bütün bu defterleri bir araya getirmek yerine, ulusal nüfus kayıtlarının bir kopyasından kiliseye üye olmadıkları farz edilenlerin ayıklanması yolu seçildi. Bunun bir garip sonucu ailesi birkaç nesil önce Norveç'e gelmiş olan göçmenler silinirken, kilisenin başı olan kralın da silinmesi oldu. Tahminen nüfusun yüzde bir veya ikisinin ise üye olmadıkları halde kayıtlı görünmeleri (50 000 - 100 000 kişi) başka bir garip sonuç oldu.[5] > Bu durum çok eleştirildi.[6] >[7] Kilise ulusal çevrimiçi kimlik ispatı mekanizmalarını kullanabilme olanağına kavuştuğunda İnternet üzerinden merkezi bir kiliseyi terk olanağı kurularak sorun çözüldü.
Devletle bağı
[değiştir | kaynağı değiştir]2017 yılından beri Norveç devletinin dini yoktur. Din adamlarını kilisenin kendi organları atar. Devletin etkisi kanun, bütçe ve mülk idaresi aracılığıyladır. Kilise "Kilise Kanunu"na göre yönetilir. Bu kanunun içeriğine "Stortinget" (Norveç Millet Meclisi) karar verir. Parlamentonun kilise komitesi hazırlık yapar, her yıl kiliseye (asında Norveç'teki tüm inanç örgütlerine 2 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) devlet bağışı karar verilir, Kilise bakanlığı bu bağışı ve kilise kanununun diğer gereklerini uygular. Kilisenin mülklerini gene parlamentonun çıkarttığı bir diğer kanun uyarınca bu bakanlığın bir kolu idare eder.
Uluslararası bağları
[değiştir | kaynağı değiştir]Her ne kadar otonom bir örgüt olsa da Norveç Kilisesi bazı uluslararası örgütlerin üyesidir:
- Dünya Lutherciler birliği
- Dünya kiliseler genel kurulu
- Avrupa kiliseler konferansı
- Porvoo birliği
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Norway: State and Church Separate After 500 Years". U.S. Library of Congress | Global Legal Monitor. 3 Şubat 2017. 9 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ http://www.tv2.no/a/3804553 26 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. televizyon sitesi haberi: Taze papaz Mina Hadjiyan: - Linda ve Trude hanımların kilise nikâhını ben kıyacağım!
- ^ http://tr.euronews.com/2016/04/11/norvec-te-kilise-escinsel-evlilige-onay-verdi/ 15 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Norveç’te kilise eşcinsel evliliğe onay verdi
- ^ https://www.nrk.no/trondelag/feirer-at-likekjonnede-kan-vies-i-kirkene-1.13349212 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Artık kilisede evlenebiliriz!
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 1 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ağustos 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2019.
