Marc-Antoine Charpentier
Marc-Antoine Charpentier | |
|---|---|
 Marc-Antoine Charpentier | |
| Doğum | 1643 Paris, Fransa |
| Ölüm | 24 Şubat 1704 Sainte-Chapelle, Paris, Fransa |
| Meslek | Müzisyen, opera bestecisi, şarkıcı |
Marc-Antoine Charpentier (d. 1643, Paris - ö. 24 Şubat 1704, Sainte-Chapelle, Paris), barok müzik dönemi Fransız bestecisi ve şarkıcı. Çok sayıda ve birçok janrları kapsayan müzik besteleri yapmıştır. Bestelemiş olduğu sesli kilise müziği kompozisyonlarında ustalığı zamanının müzikseverleri tarafından bilinip sevilmiştir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Çocukluk ve gençliği hakkında pek kesin bilgi bulunmamaktadır. Babası Paris'te çalışan bir usta yazıcı olduğu ve eski krallık rejiminde (Ancien Regime) krallık kanun ve kararlarının kayıt edilme mercii ve temyiz mahkemesi görevli "Parlemant de Paris"'de çalışan hukukçu kişilerin aileleri ile yakın akrabalık ve dostluk ilişkileri olduğu bilinir. Marc-Antoine Cizvit papazlarından iyi bir eğitim almıştır. 18 yaşında Paris Üniversitesi'nde hukuk eğitimine başlamış; bundan hoşlanmadığından bir sömestr sonra ayrılmıştır. 1667-1869 döneminde İtalya'ya Roma'ya gittiği ve İtalyan bestecileri yanında çalışmakla çok iyi müzik bilgisi edindiği bilinmektedir. Müzik hocalarının başında İtalyan şair-besteci "Giacomo Carissimi" olduğu bilinir. Bazı söylentilere göre Marc-Antoine Roma'da önce ressamlık öğrenmeye başlamış ama "Giacomo Carissimi" ile tanıştıktan sonra müzisyenliği kariyer olarak seçmiştir.[1]
Fransa'ya döndüğünde bir müzisyen grubuna patronluk yapan "Mlle de Guise" olarak bilinen Guise Düşeşi (Marie de Guise (1615-1688)) yanına çalışmaya başladı. Bu saraylı Lorraine Sülalesi'nin son mensubu asil ve gayet zengin kadın özellikle İtalyan tipi müzik hayranı olduğu için birkaç müzisyenden devamlı bir ensambl kurarak bu müzisyenlere devamlı iş sağlamaktaydı. Charpentier'e bu saraylının Paris'teki çok büyük "Hotel de Guise" adlı saray yavrusu konağının bir kanadında bir ufak daire verilmesi onun bir işçi olarak değil de usta bir sanatkar saraylı olarak kabul edildiğine bir delildir. Charpentier 17 yıldan biraz daha uzun zaman Guise Düşeşi'nin kendine sağladığı bu dairede yaşayıp müzisyenlik yapmış ve "tiz tenor" (Fransızca "haute-contre") sesli bir şarkıcı ve bir besteci olarak çalışmıştır.
Bu çalışma yıllarında Charpentier patronu için birçok sesli şarkı bestesi hazırlamıştır. Bunlar arasında mezurlar, ilahiler, motetler, mass ayini için müzik kompozisyonları, bir magnificat besteleri ve Latince dinsel olmayan metinleri kullanan İtalyan tipi oratoryolar bulunmaktadır. 1670'li yıllarda bunlardan çoğu üçlü ses için, iki kadın ve bir bas sesi için, hazırlanmıştı. Fakat bu eserler bir erkek manastırda icra edilmekte ise bir tiz sesli tenor (kontr-tenör), bir tenör ve bir bas içindi. 1680'lerde "Hotel de Guise" içindeki müzik ensanbl büyütüldü ve en büyük şekliyle 13 çalgıcı ve 1 şarkı hocasından oluşmaktaydı. Bazı kaynaklar Charpentier'in "Hotel de Guise"'in müzik direktörü olduğunu bildirirlerse de son araştırmalara göre "Hotel de Guise"'in müzik direktörünün Monseiur Du Bois adlı bir amatör olduğu ve Charpentier'e bu görevin verilmediğidir. Guise Düşeşi Mart 1688'de öldüğü zaman 17 yıl kendine hizmet veren Charpentier'e hiçbir miras bırakmadığı da görülmektedir.
Charpentier "Hôtel de Guise"'de çalıştığı 17 küsur yıl içinde Guise Düşeşi için hazırladığı eserler yayından dışarıdan sipariş edilmiş eserler de hazırladı.[2] 1672de Comédie-Française için oyun hazirlayan Moliere ile saray bestecisi Jean Baptiste Lully'nin arası açılınca, Guise Düşeşi'nin aracılık ve tavsiyeleri ile, oyunlarına müziksel refakatı sağlamak üzere Moliere Charpentier'e beste şiparisi vermeye başladı. Bunlar arasında Moliere'in Circe ve Andromède oyunları için entrakt müziğini, ünlü Le médecin malgré lui (Zoraki Hekim), Le Mariage forcé (Zorla evlilik) ve Le Malade imaginaire (Hastalık hastası) adlı oyunlarına refakat edecek müziği Charpentier hazırlamıştır. 1673'te Moliere'in ölümünden sonra Versay saray oyuncuları için oyun yazarları olan Thomas Corneille ve Jean Donneau de Visé için de oyun refakat müziği hazırlamıştır. Bu hazırladığı bestelerde, ülkenin en yüksek mercileri tarafından tutulduğu için, Charpentier bestelerini çalmak için gereken çalgıcı sayısı devamlı olarak Lully'nin opera ve müzikli eğlence tekel imtiyazlarını çiğnemistir. Fakat 1685'ten sonra Versay saray oyuncularının Lully tekel imtiyazlarına uymaları gerekince Charpentier'e bu türlü konuşmalı oyunlar için refakat müzik besteleri siparişleri de sona ermiştir.
1697'de Charpentier, Fransa veliahtı Louis de France veya grand Dauphin nezdinde müzisyen olmaya davet edildi ve onun özel şapelindeki ayinler için dinsel müzik besteleri hazırladı. 1683'te bu görevi dolayısıyla Charpentier'e kraliyet emeklisi olarak emekli maaşı bağlandı. O yıl Nisan ayında hasta düşen Charpentier bir müddet çalışamaz oldu.
1687 sonlarından 1698 başlarına kadar Charpentier Cizvitler idaresinde bulunan "Louis-le-Grand" Lisesi'nin müzik direktörü (maître de musique) oldu. Daha sonra aynı düzene bağlı olan "Saint-Paul Saint-Louis Kilisesi" için müzik direktörlüğü yaptı. Bu dönemdeki eserleri, büyük opera veya oratoryolar yerine, kiliselerde ayinler için gerekli olan küçük ilahiler ve ayin müziği olmuştur. Bu dönemde Charpentier Charles Dükü'ne müzik hocalığı görevini de yapmıştır.
1698'de Charpentier Paris'te Sainte-Chapelle müzik direktörü (maître de musique) olarak atandı. Bu görev Fransa'da Versay Sarayı'ndaki şapel müzik direktörlüğünden sonra en prestijli müzisyen görevi idi. Charpentier bu görevde 1704'te ölünceye kadar kaldı. Sainte-Chapelle müzik direktörleri ölünce o görevde hazırladıkları müzik eserleri geleneksel olarak tahrip edildiği için Charpentier'in bu dönem hazırladığı eserler tahrip edilmiş ve tek olarak Assumpta Est Maria adlı "mass" ayini eseri geride kalmıştır.
Charpantier 1953e kadar hemen hemen unutulmuş ve eserleri çalınmamıştır. O yıl ortaya çıkartılan Televizyon yarışması olan "Eurovision" için "Te Deum" eseri başlangıç müziği olarak kullanılmış ve çok ilgi çekmiştir. Artan ilgiye karşılık olarak Avrupa Yayın Birliği de günümüze kadar gelen uzun bir süreçte kurumsal Jingle olarak benimsemiş ve pek çok iletişim kanalında kullanmaktadır. 20. yüzyıl ikinci yarısında Fransız akademisyen müzikçileri Charpentier'in diğer eserlerinin de yayılıp çalınıp ve eserlerinin yarısından çoğunun ses kaydına geçirilmesine imkân sağlamışlardır.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Charpentier'in tüm eserleri listesi ya kendisinin ya da Sébastien de Brossard adlı yardımcısının el yazısı ile hazırlanmış ve 28 cilt halinde yaşamakta iken kataloglanmıştır. Mélanges adlı bu katalog zamanımıza kadar gelen bestecilerin kendi elleri ile hazırladıkları eser listelerinin en nadir olanıdır. Bu katalog mirasçısı tarafından 1727'de "Fransa Kraliyet Kütüphanesi"'ne satılmıştır ve "Fransa Milli Kütüphanesi'nin koleksiyonu içinde günümüze kadar korunmuştur.
Charpantier'in beste eserleri arasında oratoryolara, ilahiler, operalar ve birçok daha kısa müziksel eserler bulunmaktadır. Ayrıca tiyatro oyunları için birçok müziksel kompozisyon hazırlamıştır. Bir veya iki ses ve refakat eden çalgılar için eserlerini Fransızca ise air sérieux" veya "air à boire" olarak, İtalyanca ise kantata olarak nitelendirmiştir.
Operalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Les Amours d'Acis et de Galatée, kayıp (1678)
- Les Arts florissants, H.487 (1685-1686)
- La Descente d'Orphée aux enfers, H.488 (1686-1687)
- David et Jonathas H.490 (1688)
- Le Jugement de Pâris (1690)
- Médée, H.491 (1693-1694), Thomas Corneille'in bir şiiri üzerine
- Philomèle, kayıp (1694)
Pastorallar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Actéon (1684)
- La Couronne de fleurs (1685)
- La Fête de Ruel (1685)
- Il faut rire et chanter : dispute des bergers (1685)
- Le Retour du printemps
- Cupido perfido dentr'al mio cor
- Petite pastorale (Églogue) de bergers
- Amor vince ogni cosa
- Les Plaisirs de Versailles (1680)
Tiyatro oyunu için entrakt müziği
[değiştir | kaynağı değiştir]("Muzikli trajedi" ile karıştırılmaması gereklidir)
- Circé (1675)
- Andromède (1682)
Komediler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Idylle sur le retour de la santé du roi (1686-1687)
- Les Amours de Vénus et d'Adonis (1670)
- La Comtesse d'Escarbagnas (1672)
- Le Médecin malgré lui (1672)
- Le Fâcheux (1672)
- L'Inconnu (1675)
Moliere için Komedi-Baleler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Le Mariage forcé, H. 494 (1672)
- Le Malade imaginaire (1673)
İnterlüdler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Le Triomphe des dames (1676)
- La Pierre philosophale (1681)
- Endymion (1681)
Enstrümental parçalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Noëls pour les instruments - H.531
- Noëls sur les instruments - H.534
- Préludler ve Ouvertureler
- Sonate - H.548
- Concert pour quatre parties de violes - H.545
- Messe pour plusieurs instruments au lieu des orgues - H.513
Dinsel müzik
[değiştir | kaynağı değiştir]- Te Deum
- Quatre Mezmur 51
- Miserere - H.219
- Dix Magnificat
- Pour le sacrement
- Pour le saint sacrement au reposoir - H.346
- Pour la seconde fois que le saint sacrement vient au même reposoir - H.372
- İlahiler
- Proses
- Mess ayinleri
- Motetler
- Motet pour une longue offrande (anciennement Motet pour l'offertoire de la messe rouge)- H.434
- Oratoryolar
- Judith sive liberata H 391 (1670'lerde)
- Canticum pro pace H 392 (1670'lerde)
- Canticum in nativitatem Domini H 393 (1670'lerde)
- In honorem Caecilliae, Valeriani et Tiburij canticum H 394 (1670'lerde)
- Pour la fête de l'Epiphanie H 395 (1670'lerde)
- Historia Esther H 396 (1670'lerde)
- Cacillia virgo et martyr Octobre vocibus H 397 (1670'lerde)
- Pestis Mediolanensis H 398 (1670'lerde)
- Prélude pour Horrenda pastis H 398 a (1679)
- Filius prodigus H 399 (1680)
- Prélude pour l'enfant prodigue H 399 a (1681–82)
- L'enfant prodigue H 399 b
- L'enfant prodigue H 399 c
- Canticum in honorem Beatae Virginis Mariae... H 400 (1680'lerde)
- Extremum Dei judicium H 401 (1680'lerde)
- Sacrificium Abrahae H 402
- Symphonies ajustées au sacrifice d'Abraham 402 a
- Le sacrifice d'Abraham H 402 b
- Mors Saülis et Jonathae H 403 (1680'lerde)
- Josue prélude H 404 a (1679)
- Josue H 404 (1680'lerde)
- In resurrectione Domini Nostri Jesu Christi H 405 (1681–82)
- In circumcisione Domini / Dialogus inter angelum et pastores H 406 (1682–83)
- Dialogus inter esurientem, sitientem et Christum H 407 (1682–83)
- Elévation H 408 (1683)
- In obitum augustissimae nec non piissime Gallorum regina lamentum H 409 (1683)
- Praelium Michaelis Archangeli factum in cocho cum dracone H 410 (1683)
- Caedes sanctorum innocentium H 411 (1683–85)
- Nuptiae sacrae H 412 (1683–85)
- Caecilia virgo et martyr H 413 (1683–85)
- In nativitatem Domini Nostri Jesu Christi canticum H 414 (1683–85)
- Caecilia virgo et martyr H 415 (1686)
- Prologue de la Ste Cécile après l'ouverture : Harmonia coelistis H 415 a (1686–87)
- In nativitatem Domini canticum H 416 (1680)
- Dialogus inter Christum et homines H 417 (1690)
- In honorem Sancti Ludovici regis Galliae H 418 (1690)
- Pour Saint Augustin mourant H 419 (1690)
- Dialogus inter angelos et pastores Judae in nativitatem Domini H 420 (1690)
- In nativitatem Domini Nostri Jesu Christi canticum H 421 (1698–99)
- Judicium Salomonis H 422 H 422 a (1702)
- Dialogus inter Magdalena et Jesu 2 vocibus Canto e Alto cum organo H 423
- Le reniement de St Pierre H 424
- Dialogus inter Christum et peccatores H 425 H 425 a
- Mezmurlar
- Leçons des Ténèbres
- Les neuf repons pour le mercredi saint - H.111-119
Medya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Charpentier - Super Flumina Babylonis Mezmuru - Bangkok Baroque Ensemble ve Musica Ficta Bangkok Sarkicilari
Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ancak Fransa Milli Kütüphanesi'nde bulunan "Melanges" adlı kendi el yazması 28 ciltlik tüm eserlerinin büyük katalogunda tek bir resiminin bile bulunmaması bunun gerçek olmadığına bir kanıt olduğu kabul edilmektedir.
- ^ Bu eserleri eserlerinin ismini kaydedildiği "Melange" adlı katalog ciltlerinde latin numaralar verilerek kaydedilmiştir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- İngilizce Wikipedia "Marc-Antoine_Charpentier" maddesi 4 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme:5.1.2010)
- Marc-Antoine Charpentier eserleri icin parasız partisyon notaları: IMSLP International Music Score Library Project 29 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme: 12.4.2010)
- Marc-Antoine Charpentier koro eserleri parasız partisyon notaları: CPDL ChoralWiki 8 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme: 12.4.2010)
- The New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie; 1980; ISBN 1-56159-174-2 (İngilizce)
