İçeriğe atla

Makimsiler

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Maki (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Makimsiler
Yaşadığı dönem aralığı: 28,4-0 myö
Arikeean-Günümüz[1] 
Çeşitli makimsiler
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Hayvan
Şube: Chordata
Sınıf: Mammalia
Takım: Primates
Alt takım: Strepsirrhini
İnfra takım: Lemuriformes
Üst familya: Lemuroidea
Gray, 1821
Sınıflandırma
Metne bakınız.
Tüm makimsilerin dağılımı.

Makimsiler veya lemursular (Lemuriformes veya Lemuroidea), nemli burunlu maymunların yaklaşık 100 türünü kapsayan bir infra takımı. Bu taksonun üyeleri yalnızca Madagaskar adası ve çevresinde bulunan küçük adalarda yaşarlar. Bilimsel adını Roma Mitolojisi'nde yer alan lemures adlı hayaletlerden almıştır. Bu ad, makilerin gece etkin olup, iri gözleriyle bakışları ile tüyler ürpertici çığlıklarından dolayı onlara yakıştırılmıştır.

Özellikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Fare makileri grubun en küçükleridir

Makimsiler farklı görünüşlü türlerden olışan bir gruptur. Ağırlıkları, tüm maymunlar takımının en küçükleri olan 30 gramlık fare makilerinden 10 kiloya kadar varan İndri arası değişir. Archaeoindris gibi bazı soyu tükenmiş cinslerin ağırlığı 200 kiloya kadar varmaktaydı. Çoğu türlerde kuyruk aynı vücudun uzunluğundadır, sadece İndri'nin neredeyse kuyruğu yok sayılır. Yaşayan türlerde bacaklar kollardan uzundur; soyu tükenmiş Palaeopropithecinae ve Megaladapidae gruplarında bunun tersiydi. Bütün nemli burunlu maymunlar'da olduğu gibi ikinci ayak parmağı temizlik parmağı olarak gelişmiştir. Bunun dışında tüm parmaklarında tırnakları olur.

Sifakalar en renkli makimsilerdir.

Renkleri beyaz, çeşitli gri ve kahverengi tonları ile siyah arası değişir. Gündüz aktif olan Sifakalar ve Asıl makiler daha renkli de olabilir. Özellikle gece aktif olanlarda ama diğerlerinde de gözler iri olur. Gözmerceğinin arkasında bulunan Tapetum lucidum tabakası karanlıkta görmelerini sağlar. Tüm nemli burunlularda olduğu gibi çok iyi gelişmiş bir koku alma duyusuna sahiptirler.

Yayılım

[değiştir | kaynağı değiştir]
Makimsiler sadece Madagaskar adasında yaşarlar

Makimsilerin doğal olarak yaşadıkları yer sırf Madagaskar adası'dır. Bunun dışında 2 tür (mongoz makisi ile kahverengi maki) Komor adalarında yaymaya çalışılmaktadır.

Eskiden makimsiler bütün ada üzerinde yaygındılar, bugün artık sadece adanın kıyılarında son kalan ormanlarda yaşamaktalar. Böylece grubun tüm 99 türü sadece adanın ellenmemiş kalan %10'unda yaşar ve bu sırf 50.000 ila 60.000 km² büyüklüğünde bir bölgedir.[2]

Yaşam şekli

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kalın kuyruklu makiler'de çoğu diğerleri gibi gece aktiftir.

Bugün yaşayan türler Kata'nın dışında ağaçta yaşar ve nadir yere inerler. Makimsilerin ataları tahminen gece aktif hayvanlardı ki bugün yaşayanların çoğu hala geceleri aktiftir. Bunlar gündüzleri kendileri yapraklardan inşa ettikleri bir yuvaya, bir ağaç kovuğuna ya da diğer bir sığınağa saklanır.

Kata ve birçok diğerlerinde dişiler tarafından yönetilen gruplar tipikdir.

Beslenme

[değiştir | kaynağı değiştir]
Meyve ile beslenen bir maki

Bazıları her şey yerken (omnivor), diğerleri sırf otobur'dur. Otobur olanlı arasında sırf meyve ile, sırf yaprak ile, sırf ağaç sakızı ile ya da bunların hepsi ile beslenenleri vardır. Bazı türler nektar, tomurcuk ve bazı diğer bitki tarafları ile de beslenirler. Her şey yiyenleri farklı derecede etçil de beslenirler; özellikle böcek, örümcek, kırkayak, diğer küçük hayvanlar ve kuş yumurtaları yiyebilirler.

Üreme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu doğumlar eylül ile aralık ayları arasında, yani kurak döneminin sonuna denk gelir. Böylece yavrular en kritik aylarını bereketli bir ortamda geçirebilir. Gebeliğin süresi türden türe 90 ile 170 gün arası değişir. Doğan yavru sayısı 1 - 3 arası olur. Kuru burunlu maymunlardan farklı olarak çoğunlukla ikiz doğar. Birkaç ay sonra emzirmeyi keserler.

Tehdit

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu makimsiler tehdit altındadır. Ormanların yok edilmesi en büyük sorundur. Ama büyük türler avlanma dolayı da tehdit altındadır. IUCN listesine göre altı tür doğrudan soyu tükenmek üzere (critically endangered) ve 17 tür büyük tehdit altında (endangered),[3] birçok diğer tür hakkında bilgi yoktur.

Sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış Systematik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Diğerlerinden en farklı olanı Daubentonia madagascariensis. Sınıflandırılması uzun zaman tartışılmıştır.

Makimsilerin Primatlar takımı içerisinde yeri şöyledir:[4] 

Maymunlar (Primates)
  ├──Kuru burunlu maymunlar (Haplorhini)
  └──Nemli burunlu maymunlar (Strepsirrhini)
       ├──Lorisiler (Lorisiformes)
       └──Makimsiler (Lemuriformes)

İç sistematik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Son yıllarda tanılan türlerin sayısı gayet yükseldi. Henüz 1999 yılında sadece 31 tür tanılırken,[5] birçok yeni bulunanlar ve bazı alt türlerin tam tür'e çevrilmelerinden dolayı 2008'de tür sayısı 97'ye çıktı.[6]

Cins seviyesine kadar sınıflandırmaları:[7]

Ayrıca Bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitaplar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Springer, Berlin 2003. ISBN 3-540-43645-6
  • Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, 1999 ISBN 0-8018-5789-9
  • Nick Garbutt: Mammals of Madagascar. A Complete Guide. Yale University Press, New Haven & London 2007, ISBN 978-0-300-12550-4
  • R. Mittermeier, J. Ganzhorn, W. Konstant, K. Glander, I. Tattersall, C. Groves, A. Rylands, A. Hapke, J. Ratsimbazafy, M. Mayor, E. Louis jr., Y. Rumpler, C. Schwitzer und R. Rasoloarison: Lemur Diversity in Madagascar. In: International Journal of Primatology 29 (2008), S. 1607–1656.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "PBDB". paleobiodb.org. 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021. 
  2. ^ Zahlen nach Mittermeier et al., 2008
  3. ^ Sayılar IUCN kırmızı listesine 27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. göre, 9. Mayıs 2009
  4. ^ nach Geissmann (2003), S. 19
  5. ^ Nowak (1999)
  6. ^ Mittermeier et al. (2008)
  7. ^ Mittermeier et al (2008) göre yaşayan türler. Yeni bulunanlar ve soyu tükenenler Nowak'a göre (1999)

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Makimsiler&oldid=33074883" sayfasından alınmıştır