Carpinus orientalis
| Carpinus orientalis | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Carpinus orientalis Mill., Gard. Dict. ed. 8: n.º 3 (1768).
| |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||
Doğu gürgeni (Carpinus orientalis), huşgiller (Betulaceae) familyasından anavatanı Kuzey İran ile Güneydoğu Avrupa olan bir gürgen türü.
Genel özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Carpinus orientalis, Güneydoğu Avrupa'daki alçak dağların kuru ve kayalık yamaçlarında yaygın olarak bulunan küçük bir ağaç veya çalıdır. Geniş yayılış alanı Karadeniz üzerinden Kafkasya bölgesine ulaşır. Kireçli toprakları tercih eden ve genellikle bozuk yerlerde bulunan, kanaatkâr ve kuraklığa dayanıklı bir türdür. Güçlü emme kapasitesi ve sert odunu sayesinde, kaliteli yakacak odun ve odun kömürü üretimi için genellikle baltalık meşçerelerinde yönetilir. Bu ağaç için önemli bir zararlı veya hastalık kaydedilmemiştir.[1]
Morfolojik özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Pürüzsüz gri kabuklu küçük ağaç veya çalıdır. Genç sürgünler kahverengi, yoğun yatık-cılız tüylüdür. Tomurcuklar kırmızımsı-kahverengi, ± tüylüdür. Yapraklar yumurtamsı ila yumurta-mızrak şeklinde, tabanı geniş veya hafif kalp şeklinde, 3-6 x 2-3 cm, 12-15 çift damarlı, düzenli duble testere dişli, üstü tüysüz, orta damar, yan damarlar ve damar bileşim yerlerinin altı yatık-cılızdır. involukrum loblu değil, düzensiz testere dişli, 1.2-2 x 0.8-1.3 cm, güçlü damarlı, ± tüysüzdür.[2]
IUCN Kırmızı listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu tür geniş bir yayılışa sahiptir ve bilinen bir tehdit yoktur. Bu nedenle Asgari Endişe olarak değerlendirilir.[3]
Coğrafi dağılım bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu tür güney Avrupa'da kuzeydoğu İtalya ve Sicilya'dan Balkanlar'ın doğusundan Kırım, Anadolu, Kafkasya bölgesi ve kuzey İran'a kadar bulunur. Arnavutluk; Ermenistan; Azerbaycan; Bosna Hersek; Bulgaristan; Hırvatistan; Gürcistan; Yunanistan (Yunanistan (anakara)); Macaristan; İran İslam Cumhuriyeti; İtalya (Sicilya, İtalya (anakara)); Lübnan; Moldova; Karadağ; Kuzey Makedonya; Romanya; Rusya Federasyonu (Stavropol, Severo-Osetiya, Çeçenya, Dağıstan, İnguşetya, Kabardey-Balkarya, Karaçay-Çerkesya, Krasnodar); Sırbistan; Slovenya; Suriye Arap Cumhuriyeti; Türkiye (Avrupa ve Asya kısmı); Ukrayna.[3]
Habitat ve Ekoloji bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Karışık yaprak döken orman ve çalılıkların ortak bir bileşeni olan küçük bir ağaç veya çalıdır.[3] Kuraklığa dayanıklı, esas olarak sığ humus bakımından fakir ve hatta kayalık topraklardaki yamaçlarda yetişen ve kireçli substratları (rendzina) tercih eden, termofil ve kserofil bir türdür. Geniş yayılış alanı boyunca bu tür, farklı ekolojik alışkanlıklar sergiler. Doğuya doğru, daha ılıman iklimlerde daha düşük sıcaklıkları tolere eden daha yüksek rakımlarda meydana gelir.[4] Güneydoğu Avrupa'da, Akdeniz altı bitki örtüsünün tipik bir unsurudur ve bazı kıtasal etkilerin (daha soğuk kışlar) olduğu iç bölgelerde de bulunabilir.[5].[6] Çok kanaatkârdır, açık ve bozulmuş alanları kolayca kolonize edebilir ve güçlü bir şekilde yenilenebilir, birincil meşe ormanlarının sömürülmesinden sonra olduğu gibi boş habitatlarda varlığını teşvik edebilir.[5][7] Bu tür, ormanda hem baskın hem de ikincil bir tür olarak bulunur. Bulunduğu başlıca ağaç toplulukları, Quercus pubescens, Quercus cerris, Quercus frainetto, Ostrya carpinifolia ve Fraxinus ornusun oluşturduğu karışık yaprak döken ormanlardır.[5][8][9]
Kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Diğer gürgenler gibi (bazen demirağacı olarak da adlandırılır), doğu gürgeninin ahşabı çok serttir.[10] Küçük boyutu ve çalımsı yapısı nedeniyle bu ağaç yüksek değer üretmez. Odunu geçmişte daha çok alet sapı ve diğer küçük ev eşyalarının yapımında kullanılırdı.[10][11] Kök emicilerden rejenerasyon konusundaki yüksek kabiliyeti sayesinde, yakacak odun veya odun kömürü olarak yakıt üretimi için baltalıklarda yönetilebilir.[10][12] Korunan bölgeler meşcereler ayrıca çayırların tamamen kuru olduğu kurak yazlarda hayvancılık için bir besin kaynağı olarak kullanılır[5][13] Bu kanaatkar gürgen aynı zamanda yeniden ağaçlandırma ve bozulmuş kuru arazilerin restorasyonu için uygundur[12] ve orman yangınlarına karşı oldukça dirençlidir.[14] Yoğun yaprakları ve kirliliğe karşı direnci ile takdir edilen bir süs bitkisi olarak ve ayrıca yeniden filizlenme kabiliyeti nedeniyle bir çit olarak kullanılabilir.[15]
Alt türler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Carpinus orientalis subsp. macrocarpa
- Carpinus orientalis subsp. orientalis.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Sikkema, R.; Caudullo, G. (2016). "Carpinus orientalis in Europe: distribution, habitat, usage and threats".
- ^ Davis, P.H. (ed.) 1965–1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. 9 vols. + Supplement. University Press, Edinburgh. Reference page.
- ^ a b c Shaw, K.; Roy, S.; Wilson, B. (2014). "Carpinus orientalis". The IUCN Red List of Threatened Species. doi:10.2305/IUCN.UK.2014-3.RLTS.T194499A2342177.en. 8 Ağustos 2018 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ H. Akhani, H. Ziegler, Phytocoenologia 32, 455 (2002).
- ^ a b c d C. Blasi, R. Di Pietro, L. Filesi, P. Fortini, Phytocoenologia 31, 33 (2001).
- ^ A. Čarni, et al., Plant Biosystems 143, 1 (2009).
- ^ R. Popović, M. Kojić, B. Karadžić, Bocconea 5, 431 (1997).
- ^ V. Matevski, et al., Forest vegetation of the Galičica mountain range in Macedonia (Založba ZRC, Ljubljana, 2011).
- ^ U. Bohn, et al., Karte der natürlichen Vegetation Europas; Map of the Natural Vegetation of Europe (Landwirtschaftsverlag, 2000).
- ^ a b c P. M. Pijut, The Woody Plant Seed Manual, F. T. Bonner, R. P. Karrfalt, eds., Agriculture Handbook 727 (U.S. Department of Agriculture, Forest Service, 2008), pp. 328–332.
- ^ V. L. Komarov, et al., Flora of the USSR - Volume V (Keter Press, Jerusalem, 1970).
- ^ a b M. Goldstein, G. Simonetti, M. Watschinger, Alberi d’Europa (A. Mondadori, 1995).
- ^ V. P. Papanastasis, P. D. Platis, O. DiniPapanastasi 37, 187 (1997).
- ^ S. S. Radanova, Ecologia Balkanica 5, 55 (2014).
- ^ T. Tsitsoni, M. Tsakaldimi, C. Tsouri, African Journal of Agricultural Research 8, 4501 (2013).