İçeriğe atla

Aişe

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Aişe bint Ebû Bekir
عائشة بنت أبو بكر
Müminlerin Annesi
Mîrhând'ın Ravzatu's-Safâ adlı eserinde yer alan, Cemel Muharebesi'nin tasvir edildiği minyatür. Sağ üst köşede, Ali'nin arkasında Aişe yer alır.
Doğum614[1] veya 617[2]
Mekke, Arabistan
(bugünkü Suudi Arabistan)
Ölüm12 Temmuz 678
Medine, Emevî Hilâfeti
(bugünkü Suudi Arabistan)
DefinBâki Mezarlığı, Medine
Eş(ler)iMuhammed (e. 624[1] – 632)
BabasıEbu Bekir
AnnesiÜmmü Ruman
Diniİslam

Aişe bint Ebu Bekir (Arapça: عائشة بنت أبو بكر; 614[1][3][4][5][6] veya 617[2], Mekke - 678, Medine[3]), İslam peygamberi Muhammed'in üçüncü ve en genç karısı, birinci İslam halifesi Ebû Bekir'in kızıydı.[7][8]

Klasik kaynakların büyük çoğunluğu Aişe'nin evlendiğinde 6 ya da 7, gerdeğe girdiğinde ise 9 yaşında olduğu konusunda birleşmektedir. Aişe'nin yaşı, ideolojik bir tartışma konusudur. Aişe, hem Muhammed'in hayatı boyunca hem de ölümünden sonra, erken İslam tarihinde önemli bir role sahip oldu.[9] Sünni gelenekte Aişe, âlim, zeki ve araştırmacı olarak tasvir edilir. Muhammed'in mesajının yayılmasına katkıda bulundu ve onun ölümünden sonra 44 yıl boyunca Müslüman toplumuna hizmet etti.[10] Sadece Muhammed'in özel hayatıyla ilgili konularda değil, miras, hac ve eskatoloji gibi konularda da 2.210 hadis rivayet ettiği bilinmektedir. Şiir ve tıp da dâhil olmak üzere çeşitli konulardaki zekâsı ve bilgisi, İbn Şihab Zuhrî ve öğrencisi Urve ibnü'z-Zübeyr gibi erken dönem âlimleri ve aydınları tarafından övgüyle karşılandı.[11]

Babası Ebû Bekir (h. 632-634), Muhammed'in yerine geçen ilk halife oldu ve iki yıl sonra yerine Ömer (h. 634-644) geçti. Aişe, üçüncü halife Osman'a (h. 644-656) karşı muhalefette öncü bir rol oynadı, ancak onun suikastından sorumlu olanlara da karşı çıktı.[12] Osman'ın halefi Ali'nin (h. 656-661) halifeliğini tanımadı ve Zübeyr bin Avvâm ile Talha bin Ubeydullah'a katıldı. Cemel Muharebesi'nde yenildi, ardından Medine'de inzivaya çekildi. Daha sonrasında Ali ile uzlaştı ve halife Muaviye'ye (h. 661-680) karşı çıkmadı.[12] Ali'ye karşı gelmesi ve savaşa katılması nedeniyle Şii Müslümanlar, Aişe hakkında genellikle olumsuz bir görüşe sahiptir. Sünni İslam'da Aişe, önde gelen bir İslam âlimi ve birçok sahabenin ve tabiinin hocası olarak görülür.

İlk yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Babası Ebû Bekir, es-Sıddîk lakabıyla tanındığı için kendisine Aişe es-Sıddîka (es-Sâdıka) binti's-Sıddîk denilmiştir. Annesi, Kinâne kabilesinden Ümmü Ruman bint Amir'dir.[13]

Muhammed ile soyları baba tarafından yedinci-sekizinci kuşakta, anne tarafından soyları ise on bir-on ikinci kuşakta birleşmektedir.[14] Aişe'ye Muhammed tarafından "Ümmü Abdullah" künyesi verilmiştir.[15][16][17]

Doğumunun 613 yılı sonlarında veya 614 yılı başlarında olduğu söylenmektedir; ancak doğum yılı konusunda da çeşitli tartışmalar ve muhtelifler vardır. Aişe, Muhammed'in 3. ve en genç eşidir. Aişe'nin bu evlilikten çocuğu olmamıştır.

Muhammed ile evliliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hadislerde Aişe'nin 6 yaşındayken Muhammed ile nişanlandığı, 9 yaşında da evlendiği aktarılmaktadır.[18][19][20][21][22] İbn Kesir Aişe'nin bu yaşta evlendiği konusunda hiçbir ihtilafın olmadığını belirtir.[23] Muhammed el-Buhari'nin Sahih-i Buhari'de aktardığı üzere, Aişe şunları demektedir:[18]

“ Peygamber benimle altı yaşında bir kızken nişanlandı. Medine'ye gittik ve el-Haris bin Hazrec'in evinde kaldık. Sonra hastalandım ve saçlarım döküldü. Daha sonra saçlarım büyüdü ve annem, Ümmü Rûmân, salıncakta kız arkadaşlarımla oynarken yanıma geldi. Beni çağırdı, yanına gittim, bana ne yapacağını bilmiyordum. Elimden yakaladı ve beni kapıda bekletti. Soluğum kesilmişti, nefesim yerine geldiğinde biraz su aldı ve yüzümle başımı bu su ile ovdu. Daha sonra beni eve aldı. Evde ensârdan birtakım kadınlar hazır bulunuyordu. Bunlar bana, "Hayır ve bereket üzere geldin, hayırlı kısmet getirdin!" dediler. Annem beni bu kadınlara teslim etti. Bunlar da benim kılığımı, kıyafetimi düzlediler ve Resûlullah'a teslim ettiler. Ensâr kadınları beni Resûlullah'a takdim ettiklerinde ben dokuz yaşında bir kızdım. „

Evlilik yaşı ile ilgili yorum ve tartışmalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aişe'nin evlilik yaşı ile ilgili olarak farklı kişi ve kaynaklarda birbirinden farklı ifadeler yer almaktadır. Muhammed'in kızı Fatıma ve Aişe'nin kız kardeşi Esma'ya ait rivayetler üzerinden Aişe'nin doğumu ve evlilik yaşı ile ilgili farklı rakamlar elde edilen çıkarımlar şeklinde yapılmaktadır.

TDV İslâm Ansiklopedisi'nde Aişe'nin 614 yılında doğduğu, 624 senesinde evlendiği ve on dört ila on sekiz yaşlarında evlendiğini söyleyen çağdaş araştırmacıların kaynaklarının sağlam olmadığı yazmaktadır.[1] Mustafa Öztürk tartışmalar için Aişe dışında sahabeden yaklaşık 60 kişinin erken yaş evliliği yaptığı, bunun gelenekte olduğu ve Talâk Sûresi'nin 4'üncü âyetindeki "henüz âdet görmemiş olanların bekleme süresi üç aydır" ifadesinin modern çağa kadar "bir hastalıktan dolayı âdet göremeyenler" değil, "henüz ergenliğe girmeden dul kalanlar" olarak anlaşıldığını söyler.[24][25] İlahiyatçı Mehmet Azimli on sekiz yaşında evlendiğini savunan görüşlerin isabetli olmadığını ve getirilen delillerin bilimsel değil, tepkisel olduğunu dile getirir.[26] İlahiyatçı Suzan Yıldırım, Aişe'nin dokuz yaşında evlenmesinin dönemin örfüne aykırı olmadığını ve toplumun kabullendiği bir uygulama olduğunu; şimdiki zamanın değer yargılarıyla değerlendirilmemesi gerektiğini ifade etmektedir.[27] İlahiyatçı Bünyamin Erul, Aişe'nin daha geç yaşlarda evlendiğini açıkça ifade eden herhangi sarih ve sahih bir rivayetin olmadığını ve başkalarının doğum ve vefat tarihlerinden hareketle yapılan geç yaşta evlenme hesaplamalarının çeşitli faraziyelere, ihtimallere ve tahminlere dayandığını söylemektedir.[28]

Türk İslam profesörü Yaşar Nuri Öztürk, Aişe'nin evlilik yaşının 17 ile 20 yaş aralığında olduğunu ifade etmektedir.[29]

Türk ilahiyatçı ve eski Diyanet İşleri Başkanı Süleyman Ateş, Aişe'nin evlilik yaşı ile ilgili olarak şunları söylemektedir:[30]

“ Tarihçilerin ve bibliyografların tespitine göre Aişe, Peygamberimizin kızı Fatıma'dan beş yaş küçüktür. Fatıma, peygamberlikten 5 yıl önce doğmuştur. Demek ki Aişe, peygamberliğin başlangıç yılında doğmuştur. Hazreti Muhammed, peygamber olduktan sonra 13 yıl kadar Mekke'de kaldı. Peygamber hicret ettiği zaman Aişe 13 yaşında olmalıdır. Peygamber Medine'ye göçtükten iki yıl sonra Aişe ile evlendiğine göre, demek ki evlendiği zaman Aişe en az 15 yaşındaydı. Ayrıca Aişe, Peygamber ile nişanlanmadan önce Cübeyr ibn Mut‘im'e nişanlı veya sözlü idi. Bu da onun, Peygamber ile sözlenmeden önce evlenecek yaşta olduğunu göstermez mi? Bu yaş da herhâlde dokuz yaş değildir. Demek ki Peygamber istediği zaman Aişe, en azından evlenecek çağ olan 15 yaşlarındaydı.

Aişe'yi direkt olarak Peygamber istememiş; halası onu Peygamber'e önermiş, o da uygun görmüştü. Bir başka rivayete göre ise Aişe, Peygamberimizin kızı Fatıma ile yaşıttır. Fatıma'nın doğumunda babası 35 yaşındaydı. Bu durumda Aişe evlendiğinde 20 yaşlarındadır.

„

İlahiyatçı Ahmet Tekin ve Mustafa İslamoğlu, Arapçada 10'dan sonraki rakamların sayım biçimine istinaden, bu rakamların 16 ve 19 olarak anlaşılması gerektiğini söylemektedir.[31][32]

Oxford Üniversitesinden hadis uzmanı Joshua Little, yazdığı doktora tezinde, Muhammed'in Aişe ile 9 yaşında evlendiğini belirten hadisin onun ölümünden 150 yıl sonra Irak'ta Hişam bin Urwah adındaki bir hadis aktarıcısı tarafından mezhep propagandası için aktarıldığını iddia etmiştir.[33][34]

Bir başka hadise göre, Aişe Muhammed'den önce Cubeyr b. Mutim adında bir putperestle nişanlanmış, İslam yayılmaya başlayınca nişandan vazgeçilmiştir.[35] İslam tarihine göre Muhammed'e ilk vahiy 610 yılında gelmiştir ve İslam ilk kez bu tarihten sonra yayılmaya başlamıştır. Bazı tarihçiler bu bilgiyi kaynak gösterip Aişe'nin 610 yılından sonra doğmuş olamayacağını iddia ederler.

Kişisel hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Gerdanlık Olayı

Aişe, Muhammed'le tartışmaları, zina ile suçlanması, halife seçimindeki rolü, yaptığı hadis rivayetleri, Muhammed'in ölümü sonrasında da Ali ile olan Cemel Vak'ası sebebiyle, ilk dönem İslam tarihinde önemli bir figürdür.

Politik kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk Fitne ve Cemel Vakası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Cemel Muharebesi

Halife Osman'ın öldürülmesi ile halifeliğe Ali geçmiştir. Muhammed'in eşi Aişe, Talha ve Muhammed'in kuzeni Zübeyr ile iş birliği yaparak Halife Ali ile savaşmıştır. Ali savaşı kazanarak Aişe'yi Medine'ye göndermiştir.[36] Talha ve Zübeyr'in öldürüldüğü bu savaşa ilk fitne adı verilmiştir.[kaynak belirtilmeli]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 2,  sayfa: 201
  2. ^ a b Hülya Küçük (Yaz 1998). "HZ. AİŞE (R.A.)" (PDF). Hz. Aişe'nin: "Aklım erdi ereli annemle babam müslümandılar" tarzındaki bir rivayetinden O'nun cahiliye devrinde hiç yaşamadığını anlıyoruz. Aslında doğum tarihi olan, 617 (M) tarihine bakarak da bunu anlayabiliriz. Mehir. 22 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Haziran 2024. Mustafa Fayda, Diyanet İslam Ansiklopedisi, (Aişe mad.), Cilt: 2, Sf. 201 vd.; W. Montgomery Watt; İslam Ansiklopedisi (Aişe mad.), Milli Eğt. Bak. Yay, Cilt: I, sf: 299. 
  3. ^ a b "Aishah." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2011.
  4. ^ "ÂİŞE". Bi‘setin 4. yılında (614) Mekke’de doğdu. Onun daha önce doğduğunu ve dolayısıyla Hz. Peygamber ile evlendiğinde on dört ile on sekiz yaşlarında olduğunu ileri süren bazı çağdaş araştırmacıların dayandıkları rivayetler sağlam değildir. İslam Ansiklopedisi. 21 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020. 
  5. ^ Ziya Kazıcı (2003). Hz. Muhammed’in Aile Hayatı ve Eşleri (4. bas.). İstanbul: Çamlıca Yayınları. s. 139. 
  6. ^ İbn Saʻd. Kitâbü’t-Tabakâtü’l-Kebir (Arapça). 8. Cilt (2. bas.). s. 64. 
  7. ^ Esposito 2004.
  8. ^ Spellberg 1994.
  9. ^ Asma Afsaruddin. "ʿĀʾishah; wife of Muḥammad". ʿĀʾishah, in full ʿĀʾishah bint Abī Bakr, (born 614, Mecca, Arabia [now in Saudi Arabia]—died July 678, Medina), the third wife of the Prophet Muhammad (the founder of Islam), who played a role of some political importance after the Prophet’s death. Encyclopædia Britannica. 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2020. 
  10. ^ Aleem 2007.
  11. ^ Sayeed 2013.
  12. ^ a b Watt 1960.
  13. ^ "ÂİŞE - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 21 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2022. 
  14. ^ "Hazreti Aişe", Seyyid Süleyman Nedvi, s. 20, Timaş Yayınları, İstanbul-2003
  15. ^ "Hazreti Aişe", Seyyid Süleyman Nedvi, s. 19, Timaş Yayınları, İstanbul-2003
  16. ^ Ebû Dâvud, "Kitâbul-edeb"
  17. ^ İbn Hanbel,"Müsne-i Aişe"
  18. ^ a b "Sahih-i Buhari - 5.Kitap". 14 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2013. 
  19. ^ Müslim, Kitabu'n-Nikâh, bab: 69
  20. ^ Tirmizi, Nikâh 9, (1093)
  21. ^ Nesai, Nikâh 77, (6, 130)
  22. ^ Ebu Dâvud, Nikâh 34, (2121); Edeb 63, (4933, 4934, 4935, 4936, 4937)
  23. ^ İbn Kesîr. "Hz. Peygamberin Aişe Ve Şevde Bintî Zem'a İle Evlenmesi". 20 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Bu husus, sahih hadis kitaplarında ve diğerlerinde sabittir. 
  24. ^ "Fıkhi Hükümlerin Neredeyse TAMAMI İslam Öncesi Arap Toplumunda Vardı". Mustafa Öztürk Arşivi YouTube Kanalı. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  25. ^ "Kıvırmayın, Geleneğe Göre Kur'an'da Çocuk Yaşta Evlilik Bal Gibi De Geçiyor; Çözümü Tarihselcilik". Mustafa Öztürk Arşivi YouTube Kanalı. 21 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ Mehmet AZİMLİ (2003). "Hz. Aişe'nin Evlilik Yaşı Tartışmalarında Savunmacı Tarihçiliğin Çıkmazı" (PDF). 16 (1). İslami Araştırmalar Dergisi. ss. 28-37. 3 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2024. 
  27. ^ Suzan Yıldırım (2004). "HZ.AİŞE'NİN EVLİLİK YAŞI ETRAFINDAKİ TARTIŞMALAR", 4. İstem. ss. 237-245. 8 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024. 
  28. ^ Bünyamin Erul (2006). "HZ. AİŞE KAÇ YAŞlNDA EVLENDi? DOKUZ MU? ON DOKUZ MU?" (PDF). 19 (4). İslam Araştırmaları Dergisi. 20 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2024. 
  29. ^ "Hz Aişe Evlilik Yaşı -Yaşar Nuri Öztürk -". hasmertgoren YouTube Kanalı. 11 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2015. 
  30. ^ Süleyman Ateş. "Hz. Ayşe'nin evlenme yaşıyla ilgili rivayetler tarihi bilgilere terstir". www.suleyman-ates.com. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2013. 
  31. ^ Feyz Araştırma Grubu (10 Ekim 2009). "Ahmet Tekin ile Röportaj: Asrı Saadette Kadın Olmak ve Hz. Aişe'nin Evlilik Yaşı". Feyz Dergisi. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Lisan-ul Arap'a bakıldığı takdirde, Arapçada 11'den 19'a kadar olan sayılar kullanılırken, "birler" hanesi kullanıldığı takdirde "onlar" hanesinin de kastedildiğinin anlaşılmasının gerektiği ifade edilmektedir. (...) Aişe, Arapçayı en edebî konuşan hanımlarından biridir. Arapçadaki bu özelliği kullanarak 6 ve 9 yaşla, 16 ve 19 yaşı kastettiği anlaşılmalıdır. 
  32. ^ "H.z Aişenin evlenme yaşı Mustafa İslamoğlu". Bozoklu DeD YouTube Kanalı. 1 Aralık 2012. 23 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  33. ^ Javad T. Hashmi. "Oxford Study Sheds Light on Muhammad's 'Underage' Wife Aisha". New Lines Magazine. 1 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2022. 
  34. ^ "Oxford'lu hadis uzmanı Joshua Little'ın doktora tezine göre, Hz. Muhammed'in Hz. Ayşe ile 9 yaşındayken evlendiği iddiası doğru değil". Serbestiyet. 1 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2022. 
  35. ^ Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr (Arapça). ss. 9,47. 
  36. ^ Hasan Karaköse (2002). Orta Çağ Tarihi ve Uygarlığı. Nobel Akademik Yayıncılık. ISBN 9786051332383. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Aişe&oldid=34409923" sayfasından alınmıştır