Hyspaosines

Hyspaosines
Hyspaosines'in kral olarak sikkesi, Charax Spasinu'de 126/5 MÖ tarihinde basılmıştır
Harakini kralı
Hüküm süresi	y. 141–124 BC
Sonra gelen	Apodakos
King of Babylon
Hüküm süresi	127 BC
Önce gelen	Artabanus I
Sonra gelen	Artabanus I
Doğum	y. 209 BC
Ölüm	11 June 124 BC (aged 85)
Eş(ler)i	Thalassia
Babası	Sagdodonacus

Hyspaosines ( Aspasine olarak da yazılır) Güney Mezopotamya'da bulunan Harakini krallığının kurucusudur. Başlangıçta Kral IV. Antiohos ( h. 175 - 164 BC) tarafından tahta çıkarılan bir Selefkî satrapıydı ancak Selefkîlerin İran ve Babil'deki otoritesinin yıkılması ve ardından Partlara geçmesinin ardından MÖ 141'de bağımsızlığını ilan etmiştir. Hyspaosines, MÖ 127 yılında kısa bir süre Part şehri Babil'i işgal etti ve kayıtlarda kral ( šarru ) olarak kaydedildi. Ancak M.Ö. 124'te Part egemenliğini tanımak zorunda kalmıştır. Aynı yıl ölmüş ve yerine küçük oğlu Apodakos geçmiştir.

İsim ve geçmiş

İran kökenli Hyspaosines'in adı, Farsça veya Baktriya kökenli Helenleştirilmiş bir isimdir ve muhtemelen Eski İran vispa-čanah ("her şeyi takdir eden") kelimesinden türemiştir. Hyspaosines'in babası Sagdodonacus'un görünüşe göre Baktriya kökenli bir soyadı vardı ve kendisi de muhtemelen Baktriya kökenliydi. Persis'in yerel hanedanlarına ( frataraka ) hizmet etmişti; bu hanedanlar Yunan Selefkî otoritesinden bağımsız olarak otuz yıl boyunca hüküm sürmüş ve hatta Harakini bölgesini kısa bir süreliğine ele geçirebilmişlerdi. Selefkî hükümdarı IV. Antiohos ( h. 175 - 164 BC ) sonunda Persis ve Harakinin

üzerinde Yunan otoritesini yeniden tesis etmeyi başarmış ve generali Noumenios'u Harakini

valisi olarak atamıştır.

Harakini Haritası

Harakini'nin başkenti İskenderiye, başlangıçta Makedonya hükümdarı Büyük İskender tarafından, doğu başkenti Babil için önemli bir ticaret limanı olarak şehri kullanma niyetiyle kurulmuştu. Ancak şehir beklentileri asla karşılayamadı ve MÖ 3. yüzyılın ortalarında seller nedeniyle yıkıldı. Şehir, IV. Antiohos'un saltanatına kadar yeniden inşa edilmedi ve Antiochia olarak yeniden adlandırıldı. Şehir MÖ 166/5 yılında tamamen restore edildikten sonra, IV. Antiohos, Hyspaosines'i Antiochia ve çevresinin valisi ( eparch ) olarak atadı.

Bu dönemde Antiochia, MÖ 163'te IV. Antiohos'un hastalıktan erken ölümüne kadar kısa bir süre gelişti ve bu durum Selefkî otoritesinin imparatorluk genelinde zayıflamasına neden oldu. Selefkîlerin zayıflamasıyla birlikte imparatorluk içindeki birçok siyasi birim bağımsızlığını ilan etti; örneğin, günümüzde Güney İran'daki Huzistan eyaletinin büyük bir bölümünde yer alan Harakini ve Elymais komşu bölgesi. Hyspaosines, artık az çok bağımsız bir hükümdar olmasına rağmen, Selefkîlerin sadık bir tebaası olarak kaldı. Hyspaosines'in Selefkî valisi olarak kalma konusundaki istekliliği muhtemelen Antiochia ile Seleucia arasındaki karlı ticaretin kesintiye uğramasını önlemekten kaynaklanıyordu.

Hükümdarlığı

Selefkîler, İran Part İmparatorluğu tarafından ağır yenilgilere uğratılmıştı; MÖ 148/7'de Part kralı I. Mithridatis ( h. 171-132 ) Medya ve Atropatene'yi fethetti ve M.Ö. 141'de Babil'in mülkiyetine geçti. Olaylar Babil astronomik Günlüklerinde kayıtlıdır. Partların tehdidi ve yakınlığı Hyspaosines'in bağımsızlığını ilan etmesine neden oldu. MÖ 127'de I. Mithridatis'in oğlu ve halefi Phraates II, doğudaki göçebelerle yaptığı savaş sırasında ani bir ölümle karşılaştı. Hyspaosines, Babil kayıtlarında kral ( šarru ) olarak kaydedildiği gibi, Babil'i ele geçirerek durumdan yararlandı. Şehir üzerindeki hakimiyeti kısa sürdü; MÖ 127 Kasım ayının başlarında Part generali Timarchus şehri geri aldı.

Buna rağmen Hyspaosines'in birlikleri MÖ 126'ya kadar Babil bölgesini yağmalamaya devam etti. Ancak MÖ 124'te Hyspaosines Part egemenliğini kabul etti ve Harakini'yi bir vasal olarak yönetmeye devam etti. Babil'deki Part generaliyle yazışarak ona Part hükümdarı II. Mithridatis'in ( h. 124-91 ) Elymais'i yendiğini bildirdi. Ayrıca Arsaces'in tahta tahtını da tanrı Bel'e bir hediye olarak Partlara geri verdi. Astronomi günlükleri, kralın MÖ 3 Haziran 124'te hastalandığını ve MÖ 11 Haziran 124'te 85 yaşında öldüğünü bildiriyor Yaşı, çok yaşlı yaşta ölen yöneticilerin bir listesini veren 2. yüzyıl Romalı tarihçi Lucian tarafından bildirilmiştir.

Kendisinden sonra yerine kraliçe Thalassia'nın küçük oğlu Apodakos geçti. Part komutanı Sindates, Harakini valisi olarak atandı.

Kaynakça

•  
• The Persians: An Introduction, London & New York: Routledge, 2006, ISBN 978-0-415-32089-4 
• Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart, (Ed.) (2007), "The Iranian Revival in the Parthian Period", The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, ss. 7–25, ISBN 978-1-84511-406-0 
• Dąbrowa, Edward (2012). "The Arsacid Empire". The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-987575-7. 
• Erskine, Andrew; Llewellyn-Jones, Lloyd; Wallace, Shane (2017). The Hellenistic Court: Monarchic Power and Elite Society from Alexander to Cleopatra. The Classical Press of Wales. ISBN 978-1910589625. 
•  
• The Persians, Oxford & Carlton: Blackwell Publishing, Ltd., 2005, ISBN 978-1-55786-860-2  .
• Galier, P.L.; P. Lombard, K.M. al-Sindi (2002): Greek Inscriptions from Bahrain, In: Arabian archaeology and epigraphy, 13, pp. 223-26 the Inscription from Bahrain (pdf)
•  
• Die Charakene: ein mesopotamisches Königreich in hellenistisch-parthischer Zeit [The State of Characene: One Mesopotamian Kingdom in the Hellenic-Parthian Times] (Almanca), Stuttgart: Steiner, 2000, ISBN 3-515-07709-X  .
• Shayegan, M. Rahim (2011). Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia. Cambridge University Press. ISBN 9780521766418. 
• Strootman, Rolf (2017). "Imperial Persianism: Seleukids, Arsakids and Fratarakā". Persianism in Antiquity. Franz Steiner Verlag. ss. 177–201. ISBN 978-3515113823.