Arleken

Arleken veya arlekin, İtalyan komedyasındaki (commedia dell’arte) önemli standart karakterlerden biri. Genellikle bir beyefendinin umursamaz ve kıvrak zekalı yardımcısı ya da evin hizmetçisinin kaprisli sevgilisi olarak resmedilir. Türkçeye Fransızca arlequin kavramından geçmiştir.

Bir arleken çizimi, 1860

Tarihçe

İtalyan komedyasının ilk yıllarında (16. yüzyıl ortaları), arlekenler kurnaz ve hırslı bir uşağı canlandırırdı. "Zanni" olarak adlandırılan uşak genellikle yoksul, ödlek ve hurafelere inanan bir karakter olurdu. 17. yüzyıla gelindiğinde arleken sadık, sabırlı, kolay kanan ve cinselliğe düşkün bir yardımcıya dönüştü. Cinsel arzuları yüzünden sürekli başı belaya giriyor, bu zor durumlardan zekası ve neşeli kişiliği sayesinde sıyrılmayı başarıyordu. Biraz ahlaksız olmakla birlikte zalim değildi ve diğer komedya uşakları gibi kendisine kötülük edenlerden intikam alma derdinde değildi.

Kostüm ve makyaj

İlk başlarda arleken kostümü, köylü gömleği ile yamalı bir pantolondan ibaretti. Zamanla, üçgen ve karolarla bezeli dar bir kostüme dönüştü ve arlekenler "şakşak" denen ve şaklama sesi çıkartan tahta bir araç taşımaya başladılar. Siyah bir yarım maske takmaya başladılar. Küçük göz deliklerine, şaşkın bir ifade veren yay kaşlara ve kırışık alınlara sahiptiler. Bu makyaj hicivsel bir şekilde duygusal, kurnaz ve aynı zamanda kolay kanan bir ifade veriyordu. Siyah maske ve döküntü kıyafetler, zaman zaman kölelikle özdeşleştirilmiştir.

16. yüzyılda commedia dell'arte'de ortaya çıkan arleken karakteri, sonraki dönemlerdeki sahne sanatlarına da taşındı. Commedia dell’arte'nin Fransızlaşmış versiyonu olan Comédie-Italienne'de başlıca karakterlerden biri hâline geldi. 18. yüzyıl ortalarında, İngiltere'de, komedya ve masal karışımı olan danslı pantomimlere adapte edildi. İngiltere'de harlequinade olarak adlandırılan slapstick pantomimin baş karakteri oldu.

Popüler kültürde

• Arlekenlere "Mardi Gras" gibi karnavallarda sıklıkla rastlanır.
• Batman serilerinde "Harley Quinn" olarak görünmüştür.
• Arleken tipi iktiyozis, adını bu karakterden alan bir doğuştan gelen hastalıktır.
• Death Metal grubu Opeth'in 2005 albümü Ghost Reveries'de "Harlequin Forest" başlığını taşıyan bir parça bulunmaktadır.
• Tim Burton'nın The Nightmare Before Christmas eserinde arleken kostümlü bir canavar bulunmaktadır.
• Twenty One Pilots'ın "The Pantaloon"şarkısı buradaki karakterlerden bahsetmektedir.