Amartya Sen
Si Amartya Kumar Sen CH ( Bengali : ˈɔmort:o ˈʃen ; ipinanganak 3 Nobyembre 1933) ay isang Indian na ekonomista at pilosopo, na mula noong 1972 ay nagtuturo at nagtatrabaho sa United Kingdom at Estados Unidos. Si Sen ay nakapag-ambag sa welfare economics, social choice theory, economic at social justice, mga economic theory ng mga famine, decision theory, development economics, public health at measures ng well-being ng mga bansa.
Kasalukuyan siyang Thomas W. Lamont University Professor, at Propesor ng Ekonomiks at Pilosopiya sa Harvard University. Siya ay iginawad ng Nobel Memorial Prize sa Economic Science noong 1998 at Bharat Ratna ng India noong 1999 para sa kanyang kontribusyon sa welfare economics.
Kabataan at edukasyon
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Si Amartya Sen ay ipinanganak sa isang pamilyang Hindu sa Bengal, British India. Ibinigay ni Rabindranath Tagore kay Amartya Sen ang kanyang pangalan (Bengali অমর্ত্য ômorto, lit. "walang kamatayan"). Ang pamilya ni Sen ay mula sa Wari at Manikganj, Dhaka, parehong sa bahagi ng Bangladesh ngayon. Ang kanyang ama na si Ashutosh Sen ay Propesor ng Chemistry sa Dhaka University, Development Commissioner sa Delhi at pagkatapos ay Chairman ng West Bengal Public Service Commission. Lumipat siya kasama ang kanyang pamilya sa West Bengal noong 1945. Ang kanyang ina na si Amita Sen ay anak ni Kshiti Mohan Sen, ang kilalang Sanskritist at scholar ng sinaunang at medyebal India, na isang malapit na kasama ng Rabindranath Tagore.. SiiK.M. Sen ay nagsilbing pangalawang Vice Chancellor ng Visva Bharati University mula 1953-1954.
Sinimulan ni Sen ang kanyang pag-aaral sa high school sa St Gregory's School sa Dhaka noong 1940. Sa taglagas ng 1941, pinasok si Sen sa Patha Bhavana, Shantiniketan, kung saan natapos niya ang kanyang pag-aaral sa paaralan, kung saan siya ay nakuha ang pinakamataas na ranggo sa school board at I.A. examinations sa buong Bengal. Ang paaralan niya ay maraming mga progresibong katangian, tulad ng disturya para sa examinasiyon o mapagkumpetensyang pagsubok. Bukod dito, ang paaralan ay nagbigay diin ang pagkakaiba-iba ng kultura, at yumakap sa mga impluwensya sa kultura mula sa buong mundo. Noong 1951, nag-aral siya sa Presidency College, Kolkata, kung saan siya ay nagtapos ng B.A. sa Economics na may First in the First Class, na may minor sa Matematika, sa University of Calcutta. Habang nasa Presidency, si Sen ay na-diagnose ng kanser sa bibig, at binigyan ng 15% tsansang mabuhay ng limang taon. Sa radiation treatment, gumaling siya, at noong 1953 lumipat siya sa Trinity College, Cambridge, kung saan nakakuha siya ng pangalawang B.A. sa Economics noong na may First Class, at nanguna rin sa klase. Sa panahon na ito, siya ay nahalal na Pangulo ng Cambridge Council. Habang si Sen ay opisyal na isang mag-aaral sa Ph.D sa Cambridge (kahit na natapos niya ang kanyang pananaliksik noong 1955-56), siya ay inalok ng posisyon ng First-Professor at First-Head ng Economics Department ng bagong tatag na Jadavpur University sa Calcutta. Siya pa rin ang pinakabatang chairman na namuno ng Department of Economics. Naglingkod siya sa posisyon na iyon, sa pagkakatatag sa bagong Economics Department, mula 1956 hanggang 1958.
Samantala, si Sen ay nahalal sa isang Prize Fellowship sa Trinity College, na nagbigay sa kanya ng apat na taong kalayaan upang gawin ang anumang gusto niya; gumawa siya ng radikal na desisyong pag-aralan ang pilosopiya. Ipinaliwanag ni Sen na ang pagpapalawak ng kanyang pag-aaral sa pilosopiya ay mahalaga para sa kanya hindi lamang dahil ang ilan sa kanyang mga pangunahing lugar ng interes sa ekonomiya ay nauugnay nang malapit sa pilosopikal na disiplina (halimbawa, ang social choice theory na matinding gumagamit ng matematikal na lohika at gumagamit din ng moral philosophy, at ganoon din sa pag-aaral ng inequality at deprivation), ngunit dahil nakita rin niya ang mga pag-aaral sa pilosopiko na lubos na nagbibigay-kasiyahan sa kanilang mga sarili. Ang kanyang interes sa pilosopiya, gayunpaman, ay nagsimula sa kanyang mga araw sa kolehiyo sa Presidency, kung saan nagbasa siya ng mga libro tungkol sa pilosopiya at nagdebate ng mga temang pilosopikal. Ang isa sa mga librong pinaka-interesante sa kanya ay ang Social Choice and Individual Values ni Kenneth Arrow.
Sa Cambridge, may mga pangunahing debate sa pagitan ng mga tagasuporta ng Keynesian economics, at ang mga neo-classical na ekonomista na nag-aalinlangan kay Keynes. Dahil sa kakulangan ng entusiasmo sa social choice theory sa Trinity at Cambridge, pumili si Sen ng ibang paksa para sa kanyang Ph.D. thesis, na tungkol sa "The Choice of Techniques " noong 1959. Natapos niya ang trabaho nang maaga, maliban para sa payo mula sa kanyang adjunct supervisor sa India, si Propesor A.K. Dasgupta, na ibinigay kay Sen habang itinuturo at binabago ang kanyang akda sa Jadavpur, sa ilalim ng pangangasiwa ng "brilliant" ngunit "vigorously intolerant" na post-Keynesian na si Joan Robinson. Tala ni Quentin Skinner na si Sen ay isang miyembro ng lihim na lipunan na Cambridge Apostles sa kanyang panahon sa Cambridge.
Noong 1960–61, binisita ni Amartya Sen ang Massachusetts Institute of Technology, habang nakabakasyon sa Trinity College.