โคมลอย

โคมข่งหมิงสมัยใหม่

บรรยากาศงานยี่เป็งในตำบลสันทราย อำเภอเมืองเชียงใหม่ จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งมีการปล่อยโคมลอย

โคมลอยเป็นชื่อเครื่องตามไฟชนิดหนึ่งที่จุดไฟแล้วปล่อยให้ลอยไปในอากาศ เป็นบอลลูนลมร้อนขนาดเล็กอย่างหนึ่ง มักทำจากไม้ไผ่ตั้งเป็นโครงติดกระดาษสาทาน้ำมัน ข้างในใส่เทียนหรือเชื้อเพลิงแล้วจุด ความร้อนจะก่ออากาศภายในโคม โคมจึงเบาขึ้นจนค่อย ๆ ลอยไปในอากาศ เพราะฉะนั้น โคมลอยจึงลอยได้เท่าที่เพลิงยังไม่มอด เมื่อมอดแล้วก็ตกลงสู่พื้นโลกดังเดิม

ในทวีปเอเชียและที่อื่นทั่วโลก มีการทำโคมลอยเป็นประเพณีมาหลายศตวรรษแล้ว เพื่อปล่อยสำหรับเล่นหรือเป็นส่วนหนึ่งของเทศกาลซึ่งมีมายาวนาน ชื่อ "โคมลอย" เป็นคำแปลของชื่อภาษาจีน เทียนเติง (天燈, 天灯) โคมลอยนั้น บางทีก็เรียก ไฟลอยหรือเทียนลอย แต่คำอย่างหลังนี้มักใช้หมายถึง ระเบิดที่ใช้กันในสงครามโลกครั้งที่สองมากกว่า

ประวัติ

โจเซฟ นีดแฮม นักจีนศึกษาและนักประวัติศาสตร์วิทยาศาสตร์ ว่า ชาวจีนทดลองบอลลูนลมร้อนขนาดเล็กเพื่อส่งสัญญาณมาตั้งแต่ 3 ศตวรรษก่อนคริสตกาล ระหว่างยุครณรัฐ ทว่า ตามประเพณี การประดิษฐ์นั้นยกให้เป็นของปราชญ์และนักยุทธศาสตร์ทางทหาร จูเก่อเลี่ยง (234–181 ปีก่อนคริสตกาล) ฉายา ข่งหมิง กล่าวกันว่าเขาใช้สารซึ่งเขียนในโคมลอยเพื่อขอความช่วยเหลือครั้งเขาถูกทหารข้าศึกล้อม ด้วยเหตุนี้ โคมลอยจึงยังรู้จักในประเทศจีนว่า โคมข่งหมิง (孔明燈, 孔明灯)

โคมลอยเป็นคำอธิบายการพบเห็นยูเอฟโอที่เป็นไปได้อย่างหนึ่งตลอดมาจนถึงปัจจุบัน

การใช้

จีนแผ่นดินใหญ่

ในจีนโบราณ โคมลอยใช้ในทางยุทธศาสตร์ในสงคราม ทว่า ช่วงหลัง มีการใช้นอกเหนือจากทางทหารเมื่อได้รับความนิยมในหมู่เด็กในเทศกาล ต่อมา โคมลอยเหล่านี้รวมอยู่ในเทศกาลอย่างเทศกาลไหว้พระจันทร์และเทศกาลโคม

ไต้หวัน

ย่านผิงซี (Pingxi District) ในนครนิวไทเปของไต้หวันจัดเทศกาลโคมประจำปีซึ่งมีการปล่อยโคมลอยสู่ท้องฟ้าราตรีพร้อมกับมีคำอธิษฐานเขียนไว้บนโคม

ไทย

ชาวล้านนาทางภาคเหนือของประเทศไทยใช้โคมลอยตลอดปี เพื่อการเฉลิมฉลองและโอกาสพิเศษอื่น เทศกาลสำคัญมากหนึ่งซึ่งใช้โคมลอย คือ เทศกาลยี่เป็ง ซึ่งจัดในวันเพ็ญ เดือน 2 ของปฏิทินล้านนา (ตรงกับลอยกระทง ในวันเพ็ญ เดือน 12 ของปฏิทินจันทรคติไทย) การเฉลิมฉลองยี่เป็งที่ซับซ้อนที่สุดเห็นได้ในจังหวัดเชียงใหม่ เมืองหลวงโบราณของอดีตราชอาณาจักรล้านนา เทศกาลนี้มุ่งหมายให้เป็นเวลาทำบุญ ในสมัยปัจจุบัน ชาวไทยทุกภาคนิยมลอยโคมเมื่อโคมลอยถูกรวมอยู่ในเทศกาลในส่วนที่เหลือของประเทศ

นอกเหนือจากนี้ คนยังประดับบ้าน สวนและวัดด้วยโคมกระดาษรูปทรงประณีต (เรียก โคมไฟ) หลายแบบ มองว่าการปล่อยโคมลอยทำให้โชคดี และชาวไทยจำนวนมากเชื่อว่าเป็นสัญลักษณ์ของปัญหาและความกังวลลอยไป

บราซิลและโปรตุเกส

การปล่อยโคมลอยในประเทศเม็กซิโก

โคมลอยเป็นลักษณะตามประเพณีหนึ่งของเทศกาลเดือนมิถุนายน (Festas Juninas) เมื่อปลายเดือนมิถุนายน อ้างว่า ผู้อยู่ในนิคมนำจารีตประเพณีดังกล่าวจากโปรตุเกสไปบราซิลในคริสต์ศตวรรษที่ 16 และยังคงเหนียวแน่นในประเทศโปรตุเกส โดยเฉพาะอย่างยิ่งในโปร์ตู ประเพณีวันหยุดเดือนมิถุนายนยังรวมประทัดและดอกไม้ไฟ ซึ่งเป็นสิ่งประดิษฐ์ของจีนเช่นกัน ฉะนั้นจึงคาดคะเนว่า นักสำรวจชาวโปรตุเกสอาจนำส่วนเหล่านี้มาจากจีนราว ค.ศ. 1500 มีการดัดแปลงการออกแบบปละจารีตประเพณีของโคมลอยบราซิลให้เข้ากับเทศกาลของตน

โคมลอยบราซิลปกติทำโดยเด็กและวัยรุ่นกลุ่มเล็ก แต่ผู้ใหญ่ร่วมด้วยบางครั้ง โดยเฉพาะบอลลูนขนาดใหญ่และประณีตมาก การปล่อยโคมขนาดใหญ่ ซึ่งอาจมีเส้นผ่านศูนย์กลางได้ถึงสองเมตร ปกติจะต้องอาศัยการร่วมมือของหลายคนช่วยจับบอลลูนให้ตึงเต็มที่ก่อนพอง

อันตราย

ขยะโคมลอยที่เขตสงวนธรรมชาติแห่งชาติ (national nature reserve) Muir of Dinnet ซึ่งเป็นมรดกทางธรรมชาติสกอตแลนด์

โคมลอยอาจตกสู่พื้นขณะไฟยังลุกอยู่ ทำให้เป็นอัคคีภัย ในการออกแบบตรงแบบ ตราบเท่าที่โคมตั้งตรงอยู่ กระดาษจะไม่ร้อนจนติดไฟ แต่หากโคมเอียง (อาจเกิดจากลมหรือการชนวัตถุบางอย่าง) โคมอาจติดไฟขณะอยู่ในอากาศ ปกติกระดาษจะไหม้หมดในไม่กี่นาที แต่ต้นเพลิงยังจุดอยู่จนตกถึงพื้น

หลังบอลลูนตก โครงลวดบางที่เหลือจะสลายไปช้ามาก เหลือเป็นภัยต่อสัตว์ที่อาจไปกลืนมัน ใน ค.ศ. 2009 บริษัทอังกฤษ สกายออบส์ไชนีสแลนเทินส์ พัฒนาโคมซึ่งมีเชือกกันไฟสลายได้ทางชีวภาพแทนลวดโลหะ ผู้ผลิตสัญชาติยุโรปอื่นอีกมากรับการออกแบบคล้ายกันนี้ ใน ค.ศ. 2012 บริษัทเดียวกันออกการออกแบบที่ได้สิทธิบัตรโดยมีฐานกันไฟหลังมีรายงานโคมทำให้เกิดไฟ

ยังอ้างว่าโคมไฟเป็นอันตรายต่ออากาศยาน เที่ยวบินบางกอกแอร์เวย์หนึ่งถูกยกเลิกหลังพบโคมกระดาษอยู่ในเครื่องยนต์ที่ท่าอากาศยานเชียงใหม่

วันที่ 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2013 เกิดเพลิงใหญ่สุดที่เคยมีมาในเวสต์มิดแลนส์ ประเทศอังกฤษ ซึ่งเกี่ยวข้องกับวัสดุรีไซเคิล 100,000 ตันและก่อความเสียหายมูลค่าที่ประเมิน 6 ล้านปอนด์ เริ่มจากโคมลอยซึ่งตกที่โรงรีไซเคิลพลาสติกในสเมธวิก (Smethwick) กล้องโทรทัศน์วงจรปิดสามารถจับภาพโคมเริ่มต้นไฟได้ ในการสนองต่อเหตุดังกล่าว พาวนด์แลนด์ตัดสินใจหยุดขายโคมลอยและเรียกคืนสต็อกทั้งหมดเมื่อวันที่ 6 กรกฎาคม ค.ศ. 2013

รัฐบาลสหราชอาณาจักรตัดสินใจไม่ห้ามโคมลอย แต่ในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 2014 สถาบันมาตรฐานการค้า ตามการอภิปรายระหว่างรัฐบาลและอุตสาหกรรม ออกกฎระเบียบอุตสาหกรรมเพื่อให้แนวทางแก่ผู้ผลิต ผู้นำเข้า ผู้จัดจำหน่ายและผู้ค้าปลีกโคมลอย ซึ่งต้องให้การผลิต และคำเตือนและคำชี้แจง

สถานะทางกฎหมาย

แม้มีใช้มาหลายศตวรรษ แต่บางคนมีความกังวลเพิ่มขึ้นเกี่ยวกับอันตรายที่เกิดขึ้นได้ทำให้พืชผลหรือเพลิงไหม้อาคาร และอาจทำอันตรายต่อสัตว์ที่อาจกินเศษที่เหลือ แม้มิได้แพร่หลายทั่วไป แต่บางที่ห้ามโคมลอยด้วยเหตุผลเหล่านี้

นครซานย่า ประเทศจีน ห้ามโคมลอยเนื่องจากภัยต่ออากาศยานและการนำทางน่านฟ้า

การปล่อยโคมลอยมิชอบด้วยกฎหมายในส่วนใหญ่ของประเทศเยอรมนี แม้การใช้ไม่ผิดกฎหมาย เช่นในแฮร์ฟอร์ด จำเป็นต้องขอคำอนุญาตล่วงหน้าจากเจ้าหน้าที่ท้องถิ่น ในประเทศออสเตรีย การผลิต ขาย นำเข้าหรือจัดจำหน่ายไม่ชอบด้วยกฎหมาย ในประเทศอาร์เจนตินา ชิลีและโคลอมเบีย การปล่อยโคมไม่ชอบด้วยกฎหมาย เช่นเดียวกับในประเทศสเปนและเวียดนาม ในประเทศบราซิล การปล่อยโคมเป็นอาชญากรรมต่อสิ่งแวดล้อม มีโทษจำคุกสูงสุด 3 ปีตั้งแต่ ค.ศ. 1998

การค้าปลีกโคมลอย (แต่ไม่รวมการครอบครองและใช้) ซึ่ง "อาศัยไฟเปิดเพื่อให้ความร้อนอากาศในโคม" ถูกห้ามในประเทศออสเตรเลียเมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 2011

โคมลอยยังถูกห้ามในเทศมณฑลคิตทิทัส (Kittitas) รัฐวอชิงตัน เนื่องจากความกังวลต่อไฟเมื่อวันที่ 20 มิถุนายน ค.ศ. 2013

ในกรุงวอชิงตัน ดี.ซี. โคมลอย หรือเรียก บอลลูนไฟหรือร่มไฟ ถูกห้ามตั้งแต่ ค.ศ. 1892

ในบริเตนใหญ่ การใช้โคมลอยไม่ผิดกฎหมาย แต่ในประกาศที่กำหนดโดยการบินพลเรือนซึ่งระบุใน CAP 736 และเป็นอันตรายต่ออากาศยานมีโทษจำคุกสูงสุด 2 ปีและโทษปรับ 5,000 ปอนด์