Intixobi tabiī

Qisme az silsilahoi
Biologijai tahavvulī
Ca'bahoi Darvin az çonibi Çon Guld
Mavzū'hoi muhim Muqaddima ba tahavvul Dalelhoi tahavvul Nazarijai sarnasli jagona
Ravandho va natiçaho Genetikai populjatsonī(en) Taƣjirpazirī (en) Rangorangī(en) Mutatsija (en) Intixobi tabiī (en) Adaptatsija (en) Polimorfizm (en) Drejfi genetikī (en) Çarajoni genetikī (en) Pajdoişi çinsho (en) Radiatsijai mutobiqşavanda (en) Kooperatsija (en) Tahavvuli muştarak(en) Nobudşaviji muştarak(en) Divergencija(en) Konvergensija(en) Tahavvuli muvozī(en) Nobudşavī(en)
Pajdoişi hajot Pajdoişi hajot Ta'rixi hajot (en) Solnomai tahavvul (en) Tahavvuli inson (en) Şaçarai filogenetikī (en) Biorangorangī (en) Bioçuƣrofija Tasnifot (biologija) (en) Tasnifoti tahavvulī (en) Kladistika (en) Şakli guzariş (en) Nobudşaviji ommavī (en)
Ta'rixi ta'limoti tahavvulī Şarh (en) Renessans (en) Peş az Darvin (en) Darvin Pajdoişi namudho (en) Peş az sintez (en) Nazarijai zamonaviji tahavvul (en) Ta'rixi tahavvuli molekulavī (en) Biologijai inkişofi tahavvulī (en) Tahqiqi hozira (en) Ta'rixi pajdoişi çinsho (en) Ta'rixi paleontologija (en) (solnoma) (en)
Sohaho va tatbiqho Tatbiqhoi tahavvul(en) Kriminologijai bioiçtimoī(en) Genetikai ekologī(en) Estetikai tahavvulī(en) Antropologijai tahavvulī(en) Hisobbaroriji tahavvulī(en) Ekologijai tahavvulī(en) Iqtisodijoti tahavvulī(en) Epistemologija tahavvulī(en) Etikai tahavvulī(en) Nazarijai boziji tahavvulī(en) Zanbonşinosiji tahavvulī(en) Tibbi tahavvulī(en) Nevrologijai tahavvulī(en) Fiziologijai tahavvulī(en) Ravonşinosiji tahavvulī(en) Tahavvuli taçribavī(en) Filogenetika(en) Paleontologija(en) Çuftikunoniji seleksionī(en) Taçribahoi pajdoişi namudho(en) Bilogijai içtimoī(en) Tasnifot(en) Darvinizmi universalī(en)
Oqibathoi içtimoī Tahavvul hamcun haqiqat va nazarija (en) Ta'siri içtimoī (en) Ofariniş - ixtilofi tahavvul (en) E'tirozho ba tahavvul (en) Sathi dastgirī (en)
Gurūh Kitob Maqolahoi marbut

Intixobi tabiī — mexanizme meboşad, ki dar muboriza baroi hajot fardhoi kam mutobiqşudaro nest karda, fardhoi mutobiqataşon behtarro nigoh medorad. Qajd kardan lozim ast, ki intixobi tabiī fenotipho va genotiphoi navro ba vuçud nameorad.

Intixobi tabiī bo şarofati taraqqijoti ilmi genetika, korhoi I. I. Şmalgauzen, S. S. Cetvertikov va olimoni digar vase' va cuqur omūxta şud. Intixobi tabiiro az nazari imrūza dida mebaroem. Ba ta'siri intixob metavonand ham fardhoi çudogona va ham populjatsijai butun giriftor şavand. Dar har mavrid intixob fardhoero nigoh medorad, ki ba şaroiti muhiti zist behtar mutobiq şudaand. Ba omilhoi intixobi tabiī şaroithoi muhiti beruna mansub ast. Vobasta ba on intixob ba tavri gunogun amal karda, boisi natiçahoi evoljutsioniji muxtalif meşavad.

Şaklhoi intixobi tabiī

Cand şakli intixobi tabiī vuçud dorad.

Intixobi peşbaranda

In şakli intixob ba taƣjirjobiji fenotipho bois meşavad. Intixobi peşbaranda bo taƣjirjobiji şaroiti muhiti beruna amal mekunad. Masalan, pahnşaviji şabparaki sijohcatobi daraxti tūs dar Anglija, natiçai intixobi peşbaranda meboşad. Mutobiqati bisjor hajvonot bo ta'siri moddahoi zahrnok niz natiçai intixobi peşbaranda ast. Intixob hamon alomat va xosijathoero nigoh doştaast, ki ba zinda mondani hajvon az ta'siri moddahoi zahrnok musoidat kardaand. Masalan, kallamuşhoi xokistarang ba zahrhoe, ki xunraviro ba vuçud meovarand, tez mutobiq şudaand. Holo onho ƣizoi bo in zahrho oludaro xūrand ham, zijon namebinand. Istifodai doruhoi ximijavī ba muqobili haşaroti zararrason niz ba hamin guna natiça ovard. Pas az ta'siri zahr hamon fardhoe zinda memonand, ki nisbat ba zahr tasodufan ustuvor budand. In fardho dar afzoiş nisbat ba fardhoi digar bartarī dorand, zero dar onho alomati ba zahr ustuvor hosil şudaast. Fardhoi barandai cunin alomat, dar bajni fardhoi hamin namud bartarī dorand. Hamin tavr, dar pahnşaviji alomathoi navi doxilinamudī, ki bo taƣjirjobiji şaroiti muhiti beruna ba amal meojad, intixobi peşbaranda naqşi muhim mebozad. Taƣjirjobiji alomat dar şakli zijod şudan, namojon gaştan jo kam va jo purra nest şudan padid meojad. Dar hajvonoti zeri xok kūrmuş (krot) va ƣorho (kūrşabparak) caşm barham xūrdaast; dar ba'ze parrandaho va haşarot bol nest şudaast; dar rustanihoi parazit reşa va barg az bajn raftaast. Dar tasmakirmhoi parazit uzvhoi hozima barham xūrdaast. Boz bisjor dalelhoi digar mavçudand, ki misoli nest şudani alomat buda, natiçai fa'olijati intixobi peşbaranda meboşad. Intixobi tabiī ma'noi nest kardani alomathoi alohidaero nadorad, ki qobilijati hajot jo raqobati organizmhoro sust mekunad. Intixob samti evoljutsijaro muajjan mesozad. Faromūş kardan lozim nest, ki dar tabiat intixob na alomathoi alohida, balki fenotip jo çam'i alomatho, ja'ne kombinatsijai genhoi muajjanro, ki bo organizm mansuband, nigoh medorad. Intixobro ba'zan ba fa'olijati hajkaltaroş muqoisa mekunand. Ci tavre ū az gac jo sangi xoro hajkale mesozad, ki hamai qismho va xislathoi şaxsro in'ikos mekunand, intixobi tabiī niz mutobiqat va namudhoi navro pajdo mekunad, fardhoi kam mutobiqşudaro az afzoiş bozmedorad, jo ba tavri digar gūem, kombinatsijai genhoi xub mutobiqnaşudaro nest menamojad. Ahamijati eçodiji intixobi tabiī niz dar hamin ast, zero dar natiçai fa'olijati on namudu şaklhoi navi organizm pajdo meşavand.

Intixobi ustuvor

Ba'zan intixobi tabiī ba nigoh doştani fenotiphoi vuçuddoşta ravona ast. Inro intixobi doimī, jo ustuvor menomand, ki şakli digari intixobi tabiī ast. On dar çojhoe muqarrarī ast, ki şaroiti hajoti organizmho muddati duru daroz taƣjir namejobad, masalan, dar arzhoi şimol, qa'ri uqjonus va ƣajraho. Dar in çojho dar badali dahho va sadho million sol jagon taƣjiroti nazarras ba amal nameojad, organizmho ba in guna şaroit purra mutobiq şudaand. Ja'ne, in şakli intixobi tabiī, dar şaroiti hameşa jakxela amal mekunad. Ahamijati intixobi ustuvorro olimi rus I. I. Şmalgauzen nişon dodaast. Intixobi ustuvor ba nigoh doştani alomatho va xosijathoi peş pajdoşuda ravona şudaast: andozai badan jo qismhoi alohidai on dar hajvonot, andoza va şakli gul dar rustanī, konsentratsijai hormon jo gljukoza dar xuni hajvonoti muhrador va ƣajraho. Intixobi ustuvor mutobiqati namudro nigoh medorad va alomathoi ba çonibi kalonī jo xurdī, sabukī jo vazninī majlkardaro nest mekunad. Masalan, dar rustanihoi tavassuti haşarot gardoludşavanda andoza va şakli gul doimī şudaast, zero on bojad ba soxt va andozai haşorot muvofiq boşad. Govzanbūr ba toçguli borik daromada nametavonad. Agar uzvhoi gardbarghoi gul kūtoh boşandu, toçgul daroz, xartumi şabparak ba onho rasida nametavonad. Dar hardu mavrid, agar gul ba soxti haşaroti gardoludkunanda muvofiq naboşad, bordorşavī ba amal nameojad. Agar cunin boşad, pas genhoe, ki ba in jo on taraf majl kardaand, az genofondi namud nest meşavand. Intixobi ustuvor genotipi taşakkuljoftaro az ta'siri vajronsozi mutatsija nigoh medorad. Dar şaroiti nisbatan doimiji muhiti beruna hamon fardhoe bartarī pajdo mekunand, ki alomathoi taşakkuljofta doşta boşand. Fardhoe, ki andoza, vazn va digar hosijathojaşon az me'jori muqarrarī taƣjir joftaand, mahv meşavand. Bo şarofati intixobi ustuvor ba'ze namudho to imrūz boqī mondaand: «Sarvati foidanoki zinda» — mohiji pançaboli latimerija, xazandai erai paleozoj — gaterija, ki ba kaltakaloshoi erai mezozoj xele monand ast, rustaniji luctuxmi ginkgo. Opossum zohiran ba hajvonote, ki dahho million sol qabl zindagī mekardand, monandī dorad.

Intixobi çinsī

Hajvonoti çudoçinsa az çihati soxti uzvhoi afzoiş farq mekunand. Ba'zan farqi çinsho dar namudi zohirī, raftor niz zohir meşavad. Masalan, xurūsho rangi baland va dar poj pix dorand, toçaşon kalon ast. Xurūsi tazarv nisbat ba mokijoni on zebotar meboşad. Dandonhoi aşki çoƣi bolo maxsusan dar morƶhoi narina xub taraqqī kardaand. Farqijati namudi zohiriji hajvonotro dimorfizmi çinsī menomand. Intixobi çinsī — in raqobat dar bajni narinahoi hajvonot dar davrai afzoiş meboşad. Ovoz barovardanu xudro namoiş dodan niz nişonahoi intixobi çinsī buda, dar vaqti afzoşi çinsī istifoda megardand. Bisjor vaqt dar davrai afzoiş baroi ba dast darovardani modina dar bajni narinaho çangho ba amal meojand. Dar parrandaho bozihoi oşiqona ba muşohida merasad, harakati onho taƣjir mejobad, bolu parro six kunonda, ovozi maxsus mebarorand va ƣajraho. Masalan, xu rūsoni titav (teterev) dar majdoncahoi çangaldor hanūz şabona çam' meşavand. Vaqti çuftī ba subh rost meojad. Dar bajni xurūsho çangi şadid rux medihad. Mokijonho boşand, dar buttaho jo zamin nişasta in holatro mebinand. Dar natiçai intixobi çinsī, nasli hamon narinahoe boqī memonad, ki fa'ol, solim va purquvvatand. Boqimonda az afzoiş dur va genotipi onho az genofondi namud nest meşavad. Ba'zan rangi baland dar hajvonot faqat dar davrai afzoiş ba muşohida merasad. Narinahoi qurboqqai tezmanah dar ob rangi balandi osmoniro megirand. Rangi baland va raftori namoişkorona in qurboqqahoro ba çonvaroni darranda namojon va ehtimolijati favti onhoro zijod mekunad. Vale in baroi tomiji namud manfiat dorad, zero qurboqqahoi modina dar davrai barovardani nasl az xatar emin memonand. Bajni noajoniji şakli zohirī dar parrandaho va ƣamxorī baroi nasl robita vuçud dorad. Masalan, tuxmi murƣi hilolro faqat mokijoni on mexobonad. Dimorfizmi çinsī va intixobi çinsī dar olami hajvonot, hatto, dar primatho vase' pahn şudaast. Intixobi çinsiro metavon qismi tarkibiji intixobi tabiiji doxilinamudī şumorid.

Pajvandho

• Intixobi sun'ī
• Seleksija
• Evoljutsionizm