Тақсимоти маъмурӣ-ҳудудии Озарбойҷон

Тақсимоти маъмурӣ-ҳудудии Озарбойҷон

вироиш

Аз ҷиҳати маъмурӣ қаламрави Ҷумҳурии Озарбойҷон ба 67 ноҳия ( озарбойҷонӣ: rayonlar ) ва 11 шаҳри ( озарбойҷонӣ: şəhərlər) тобеи ҷумҳурӣ тақсим шудааст. Аз он ҷумла 7 ноҳия ва 1 шаҳри тобеи ҷумҳурӣ бо мақоми ҷумҳурии мухтор ( озарбойҷонӣ: muxtar respublika ) - Ҷумҳурии Мухтори Наҳҷувон ҳамчун эксклав (exclave) ташкил карда шудааст.[1]

Ноҳияҳо ба шаҳрдориҳо тақсим карда шудаанд. Дар Ҷумҳурии Озарбойҷон 2698 шаҳрдорӣ [2][3] ( озарбойҷонӣ: bələdiyyə, bələdiyyələr ) мавҷуд аст. Ду шаҳри тобеи ҷумҳурӣ - Боку ва Ганҷа, дар навбати худ, ба ноҳияҳо тақсим карда шудаанд.

Қисми қаламрави Озарбойҷон аз ҷониби Ҷумҳурии Қарабоғи Кӯҳӣ зери назорат аст , ки дар минтақаи назорати шартии нерӯҳои посдори сулҳ аз Федератсияи Русия мебошад, инчунин қисми - Арманистон ( эксклавҳои (exclave) Кярки, Бархудорлу, Софулу, Аскипраи болоӣ). Қисми қаламрави Арманистон ( Артсвашен (Artsvashen) анклавест (enclave), ки дар зери итоати Озарбойҷон аст.

Шаҳрҳои тобеи ҷумҳурӣ

вироиш

Ноҳияҳо ва шаҳрҳои Озарбойҷон

вироиш

Дар

харита

Номи ноҳия ба Забони озарбойҷонӣ Маркази

маъмурӣ

Масоҳат

км² [5]

Аҳолӣ

(2020)

1
Ноҳияи Обшӯрон
Abşeron rayonu
Хурдалон
1966,1
214 100
5
Ноҳияи Оғстафо
Ağstafa rayonu
Оғстафо
1504
88 500
3
Ноҳияи Оқдом
Ağdam rayonu
Оқдом
1150
204 000
4
Ноҳияи Оқдош
Ağdaş rayonu
Оқдош
1020
111 100
Ноҳияи Оқдара
Ağdərə rayonu
Оқдара
6
Ноҳияи Оқсу
Ağsu rayonu
Оқсу
1020
81 000
9
Боку
Bakı
Боку
2140
2 293 100
10
Ноҳияи Болокан
Balakən rayonu
Болокан
940
99 100
11
Ноҳияи Барда
Bərdə rayonu
Барда
950
157 500
12
Ноҳияи Байлақон
Beyləqan rayonu
Байлақон
1131
99 500
13
Ноҳияи Биласувор
Biləsuvar rayonu
Биласувор
1358
105 100
22
Ноҳияи Кӯкчой
Göyçay rayonu
Кӯкчой (Геокчай)
736
121 700
21
Ноҳияи Гӯронбой
Goranboy rayonu
Гӯронбой
1700
105 000
61
Ноҳияи Кӯккӯл
Göygöl rayonu
Кӯккӯл
920
64 600
19
Ноҳияи Гадабек
Gədəbəy rayonu
Гадабек
1229
109 900
20
Ганҷа
Gəncə
Ганҷа
110
335 600
16
Ноҳияи Дошкасан
Daşkəsən rayonu
Дошкасан
1046,97
35 400
66
Ноҳияи Евлох
Yevlax rayonu
Евлох
1470
129 700
67
Евлох
Yevlax
Евлох
95
69 800
69
Ноҳияи Зоқотола
Zaqatala rayonu
Зоқотола
1348
129 800
68
Ноҳияи Зангилон
Zəngilan rayonu
Зангилон
707
45 200
70
Ноҳияи Зардоб
Zərdab rayonu
Зардоб
856
59 300
24
Ноҳияи Имишлӣ
İmişli rayonu
Имишлӣ
1890
131 400
25
Ноҳияи Исмоиллӣ
İsmayıllı rayonu
Исмоиллӣ
2074
87 400
26
Ноҳияи Калбаҷар
Kəlbəcər rayonu
Калбаҷар
3050[6]
94 100
27
Ноҳияи Курдамир
Kürdəmir rayonu
Курдамир
1631,5
117 900
40
Ноҳияи Қобустон
Qobustan rayonu
Қобустон
1369,4
47 400
42
Ноҳияи Қубодлӣ
Qubadlı rayonu
Қубодлӣ
802
41 600
41
Ноҳияи Қуба
Quba rayonu
Қуба
2610
173 400
43
Ноҳияи Қусор
Qusar rayonu
Қусор
1500
99 000
37
Ноҳияи Қабала
Qəbələ rayonu
Қабала
1548
107 800
39
Ноҳияи Қазоқ
Qazax rayonu
Қазоқ (Казах)
698
98 400
38
Ноҳияи Қох
Qax rayonu
Қох
1494
57 200
28
Ноҳияи Лочин
Laçın rayonu
Лачин
1835[7]
78 600
29
Ноҳияи Ланкарон
Lənkəran rayonu
Ланкарон
1539
230 200
30
Ланкарон
Lənkəran
Ланкарон
70
52 952
31
Ноҳияи Лерик
Lerik rayonu
Лерик
1084
85 800
32
Ноҳияи Мосоллӣ
Masallı rayonu
Мосоллӣ
721
227 700
33
Мингачевир
Mingəçevir
Мингачевир
140
106 100
34
Нафталон
Naftalan
Нафталон
40
10 200
35
Ноҳияи Нафтчола
Neftçala rayonu
Нафтчола
1451,7
88 900
8
Ноҳияи Осторо
Astara rayonu
Осторо
620
109 700
36
Ноҳияи Оғуз
Oğuz rayonu
Оғуз
1080
44 700
2
Ноҳияи Оқчабади
Ağcabədi rayonu
Оқчабади
1760
136 800
44
Ноҳияи Соатлӣ
Saatlı rayonu
Соатлӣ
1180,4
109 100
45
Ноҳияи Собиробод
Sabirabad rayonu
Собиробод
1469,35
178 800
48
Ноҳияи Солён
Salyan rayonu
Солён
1600
139 900
51
Ноҳияи Сомух
Samux rayonu
Сомух
1455
58 800
52
Ноҳияи Сиёзан
Siyəzən rayonu
Сиёзан
700
42 600
53
Сумқоит
Sumqayıt
Сумқоит
90
345 300
57
Ноҳияи Тавуз
Tovuz rayonu
Тавуз
1942
177 200
56
Ноҳияи Тартар
Tərtər rayonu
Тартар
960
104 700
58
Ноҳияи Уҷор
Ucar rayonu
Уҷор
830
89 500
18
Ноҳияи Физулӣ
Füzuli rayonu
Физулӣ
1386
133 800
60
Хонканди
Xankəndi
Ханкенди
29,1
55 200
59
Ноҳияи Хочмоз
Xaçmaz rayonu
Хочмоз
1063
179 800
62
Ноҳияи Хизӣ
Xızı rayonu
Хизӣ
1670
17 100
64
Ноҳияи Хоҷаванд
Xocavənd rayonu
Хоҷаванд
1458
44 100
63
Ноҳияи Хоҷалӣ
Xocalı rayonu
Хоҷалӣ
970
28 800
23
Ноҳияи Ҳоҷиқабул
Hacıqabul rayonu
Ҳоҷиқабул
1600
76 600
17
Ноҳияи Шаброн
Şabran rayonu
Шаброн
1090
59 900
15
Ноҳияи Ҷалилобод
Cəlilabad rayonu
Ҷалилобод
1441
225 300
14
Ноҳияи Ҷабраил
Cəbrayıl rayonu
Ҷабраил
1050
81 700
50
Ноҳияи Шамкир
Şəmkir rayonu
Шамкир
1660
219 500
49
Ноҳияи Шамохӣ
Şamaxı rayonu
Шамохӣ
1670
106 400
46
Ноҳияи Шаки
Şəki rayonu
Шаки
2432,75
188 100
47
Шаки
Şəki
Шаки
9
68 900 [8]
7
Шервон
Şirvan
Шервон
72,7
87 400
54 55
Ноҳияи Шуша[9]
Şuşa rayonu
Шуша
310
33 700
65
Ноҳияи Ёрдимлӣ
Yardımlı rayonu
Ёрдимлӣ
667
68 000

Ҷумҳурии Мухтори Наҳҷувон

вироиш

Ҷумҳурии Мухтори Наҳҷувон 7 ноҳия ва 1 шаҳри дорои мақоми ҷумҳуриявиро дар бар мегирад:

на

карте

Номи ноҳия ба Забони озарбойҷонӣ Маркази

маъмурӣ

Масоҳат

км²

Аҳолӣ

(2020)

1
Ноҳияи Бобак
Babək rayonu
Бобак
760
76 200
2
Ноҳияи Ҷулфо
Culfa rayonu
Ҷулфо
1000
47 000
3
Ноҳияи Кангарлӣ
Kəngərli rayonu
Қивроқ
682
32 700
4
Наҳҷувон
Naxçıvan
Наҳҷувон
190
94 500
5
Ноҳияи Урдубод
Ordubad rayonu
Урдубод
980
50 200
6
Ноҳияи Садарак
Sədərək rayonu
Ҳайдаробод
160
16 100
7
Ноҳияи Шоҳбуз
Şahbuz rayonu
Шоҳбуз
840
25 300
8
Ноҳияи Шарур
Şərur rayonu
Шарур
870
117 600

Таърих

вироиш

Солҳои 1921-1930

вироиш

Дар соли 1921, ҶШС Озарбойҷон ба 17 шаҳристонҳо (уездҳо) тақсим шуда буд: Оқдош, Боку, Кӯкчой, Ганҷа, Ҷабраил-Карягин, Зоқотола, Зангазур (дар ҳамон сол ба ҶШС Арманистон гузашт), Қазоқ, Қубодлӣ, Қуба, Ланкарон, Солён, Тавуз, Шамхор, Шаки (Нуха), Шамохӣ ва Шуша.

Соли 1922 ноҳияи собиқ Ҷеваншир барқарор карда шуд ва дар вилояти Наҳҷувон ду ноҳия - Наҳҷувон ва Шаруру-Даралагаз таъсис дода шуданд.

Соли 1923 Вилояти Мухтори Кӯҳистони Қарабоғ дар ҳайати ҶШС Озарбойҷон таъсис дода шуд. Ноҳияҳои Ҷавоншер, Қубодлӣ, Шуша ва Тавуз барҳам дода шуданд; Ноҳияҳои Оқдом ва Курдистон ташкил карда шуданд. Тақсимоти уездӣ дар Наҳҷувон барҳам дода шуд.

Соли 1924 вилояти Наҳҷувон ба ҶМШС Наҳҷувон табдил дода шуд.

Соли 1926 ноҳияҳои Оқдош ва Шамхор барҳам дода шуданд.

Дар соли 1929, сохтори шаҳристон (уездӣ) барҳам дода шуд - ба ҷои шаҳристонҳо ҳавзаҳо (Боку, Ганҷа, Зоқотола-Нуха, Қарабоғ, Қуба, Ланкарон, Муғон ва Шервон), ки аз ҷумла ба ноҳияҳо тақсим шуда буданд, таъсис дода шуданд. 25 январи соли 1930 ҳавзаи Курдистон ташкил ёфт ва ноҳияи Зоқотола-Нуха ба ҳавзаҳои Зоқотола ва Нуха тақсим карда шуданд. Аммо тобистони соли 1930 ҳамаи ноҳияҳо низ барҳам дода шуданд ва ноҳияҳое, ки ба онҳо шомил буданд тобеи бевоситаи РСС Озарбойҷон.[10]

Солҳои 1931-1962

вироиш
 
Харитаи сохтори маъмурии Закавказӣе дар солҳои 1952-1953

Соли 1956 минтақаи Дастафур ба Дошкасан табдили ном кард. Худи ҳамон сол минтақаи Хизӣ барҳам дода шуд. Дар соли 1959 вилояти Карягин ба Физулӣ номгузорӣ шуд; Оғстафо, Қази-Муҳаммад, Қӯноқканд, Мараза, Нафтчола, Сафаралиев, Сиёзан ва Худот барҳам дода шуданд.[10]

Солҳои 1963-1990

вироиш

Дар давраи ислоҳоти тақсимоти маъмурию ҳудудии ИҶШС тамоми қаламрави ҶШС Озарбойҷон ба ноҳияҳои деҳот ва шаҳрҳои тобеи ҷумҳурӣ бо қаламрави тобеи худ тақсим карда шуданд. То 4 январи 1963 Озарбойҷон воҳидҳои зеринро дар бар мегирифт:

  • ноҳияҳои деҳот (31): Оқдом, Оқдош, Обшӯрон, Острохон-Бозор, Барда, Варташен, Кӯкчой, Зоқотола, Зангилон, Имишлӣ, Исмоиллӣ, Қазоқ, Қосим-Исмоилов, Гадабек, Калбаҷар, Қуба, Қусор, Курдамир, Лочин, Ланкарон, Лерик, Мосоллӣ, Собирабад, Солён, Уҷор, Физулӣ, Хонлар, Шамхор, Шаумян, Шамохӣ, Ёрдимлӣ;
  • шаҳрҳои тобеи ҷумҳурӣ (10): Али-Байрамлӣ, Боку, Дошкасан, Давачи, Евлох, Кировобод, Мингачевир, Нафтчола, Нуха, Сумқоит;
  • Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Наҳҷувон: 3 ноҳия (Ҷулфо, Наҳҷувон, Норашен) ва шаҳри Наҳҷувон;
  • Вилояти Мухтори Қаробоғи Кӯҳӣ: 4 ноҳия (Ҳадрут, Мардакерт, Мартуни, Степанакерт) ва 2 шаҳр - Степанакерт ва Шуша.[11]

29 майи соли 1963, шаҳри Урдубоди Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Наҳҷувон ба шаҳрҳои тобеи ҷумҳурӣ дода шуд.

6 январи соли 1965 тамоми ноҳияҳои деҳот ба ноҳияҳои "муқаррарӣ" гузаронида шуданд. Шаҳрҳои тобеи ҷумҳурӣ Дошкасан, Дивичи ва Нафтечала ба тобеияти ноҳиявӣ дода шуданд. Дар ҶМШС Наҳҷувон ноҳияҳои Урдубод ва Шоҳбуз ташкил карда шуданд ва шаҳри Урдубод аз тобеи ҷумҳурӣ ба тобеи вилоятӣ гузашт. Дар Вилояти Мухтори Қаробоғи Кӯҳӣ ноҳияи Шуша ташкил карда шуд ва шаҳри Шуша аз вилоятӣ ба тобеияти ноҳиявӣ гузашт.

Дар солҳои 1960-1970, Ланкарон ва Нафталон мақоми шаҳрҳои тобеи ҷумҳуриро гирифтанд. Дар моҳи июли соли 1967 ноҳияи Острохон-Бозор ба Ҷалилобод ва моҳи сентябри соли 1968 ноҳияи Нуҳа ба Шаки ва шаҳри тобеи ҷумҳуриявии Нӯҳ ба Шоки иваз карда шуд. Соли 1973 ноҳияи Нафтчола аз нав барқарор карда шуд. Соли 1978 ноҳияи Степанакерт ба Аскарон ва ноҳияи Наҳҷувон ба Бобак иваз карда шуд. Дар солҳои 80-ум, Ҷулфо ва Урдубод мақоми шаҳрҳои тобеи ҷумҳурӣ гирифтанд.

аз соли 1991

вироиш

Дар моҳи феврали соли 1991, дар ноҳияҳои Шаумян ва Қосим Исмоилов муттаҳид шуданд ва номи ноҳияи Гӯронбой дода шуд.

26 ноябри соли 1991 Вилояти Мухтори Қарабоғи Кӯҳӣ барҳам дода шуд (амалан он давлати эътирофнашудаи Ҷумҳурии Қарабоғи Кӯҳӣ шуд ), ҳамаи ноҳияҳо ва шаҳрҳои тобеи вилоятӣ, ки ба ҳайати он дохил буданд, мустақиман ба тобеияти Озарбойҷон гузаронида шуданд. Шаҳри Степанакерт, Ханкенди ном гирифт. Ноҳияҳои Аскарон, Ҳадрут ва Мардакерт барҳам дода шуданд. Ноҳияи Мартунӣ ба Хоҷаванд иваз карда шуд. Дар қаламрави собиқ ноҳияи Аскарон ноҳияи Хоҷалӣ ташкил карда шуд. Қаламрави собиқ ноҳияи Мардакерт ба ноҳияҳои ҳамсояи Калбаҷар ва Тартар дохил карда шудааст. Қаламрави собиқ ноҳияи Ҳадрут ба минтақаи ҳамсояи Хоҷаванд дохил карда шудааст.

Соли 2004 дар Ҷумҳурии Мухтори Наҳҷувон ноҳияи Кангарлӣ ташкил карда шуд.[10]

Дар соли 2020 Озарбойҷон аксари қаламравҳои қаблан ишғолшударо баргардонд: як қисми собиқ Вилояти Мухтори Қарабоғи Кӯҳӣ (аз ҷумла шаҳрҳои Шуша ва Ҳадрут), инчунин Калбаҷар (бидуни қаламравҳое, ки ба собиқ ноҳияи Мардакерт дохил мешуданд) ), Ноҳияҳои Оқдом ва Лочин (ба истиснои долони Лачин) баргардонида шудаанд.

Инчунин нигаред

вироиш


Манбаъҳо

вироиш
  1. Классификатор административно-территориального устройства Азербайджана(озарб.)
  2. Azərbaycan bələdiyyələri(пайванди дастнорас — таърих). 27 октябри 2009 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 18 феврали 2010.
  3. Административно-территориальные единицы Азербайджана(пайванди дастнорас — таърих). 27 октябри 2009 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 18 октябри 2018.
  4. Город контролируется непризнанной Нагорно-Карабахской Республикой
  5. Goverment of Azerbaijan. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsi / Azərbaycanın statistik göstəriciləri / Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. — Baku: PREZİDENT KİTABXANASI, 2020. — С. 32-202. — 234 с.
  6. Kəlbəcər rayonu, Государственный комитет по статистике Азербайджанской Республики. Бойгонӣ шудааст 14 ноябри 2009  сол. Проверено 8 сентябри 2009.
  7. Краткая история Лачинского района, Генеральное консульство Азербайджана в Санкт-Петербурге. Бойгонӣ шудааст 1 июли 2013  сол. Проверено 8 сентябри 2009.
  8. Əhalisi - ŞƏKİ ŞƏHƏR İcra Hakimiyyəti. sheki-ih.gov.az. 7 феврали 2021 санҷида шуд.
  9. Хатои ёдкард: Барчасби <ref> ғайримиҷоз; матне барои ёдкардҳо бо номи ReferenceA ворид нашудааст
  10. 10.0 10.1 10.2 Управление делами Президента Азербайджанской Республики. Административно-территориальное деление. С. 4. 13 феврали 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 22 марти 2012.
  11. Атлас Азербайджанской ССР. — Баку — Москва, 1963. — С. 6—7.
Хатои ёдкард: <ref> tag defined in <references> has no name attribute.

Пайвандҳо

вироиш