ಲಾಲಾ ಲಜಪತ್ ರಾಯ್
ಲಾಲಾ ಲಜಪತ ರಾಯ್ ಭಾರತೊಗು ಬೋಡಾದ್ ತನ್ನ ಪ್ರಾಣೊನು ಅರ್ಪಣೆ ಮಲ್ತಿನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರೆ ಅಂಚನೆ ಎಡ್ಡೆ ಬರಹಗಾರೆ ಆದ್ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸೊಡು ಪೊಲಬಾತಿನಾರ್. ಲಾಲಾ ಲಜಪತ ರಾಯೆರ್ ದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಳಾಯಿನ ‘ಲಾಲ್ – ಬಾಲ್ – ಪಾಲ್’ ಮುಕುಲೆಡ್ ಒರಿಯಾದುಲ್ಲೆರ್. ಬೊಕ್ಕ ರಡ್ಡ್ ಜನ ಬಾಲ ಗಂಗಾಧರ ತಿಲಕ್ ಬೊಕ್ಕ ಬಿಪಿನ್ ಚಂದ್ರ ಪಾಲೆರ್[೧].
ಜೀವನ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಲಾಲಾ ಲಜಪತ ರಾಯೆರ್ ಪಂಜಾಬ್‌ದ ಮೋಗಾ ಜಿಲ್ಲೆಗ್ ಸೇರಿನ ಧುಡಿಕೆ ಪನ್ಪಿ ಗ್ರಾಮೊಡು ಜನವರಿ 28, 1865ಡ್ ಪುಟ್ಟ್‌ದೆರ್. ‘ಲಾಲಾ’ ಪಂಡ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಡ್ ಮಲ್ಲ ಮನೆತನೊಡ್ದು ಬತ್ತಿನಕುಲೆಗ್ ಸಂದೊಯಿತ ಆಪಿನಂಚಿನ ಮಾನಾದಿಗೆದ ಪುದರ್. ಲಾಲಾ ಲಜಪತ್ ರಾಯೆರೆನ ಸುರುತ ಶಿಕ್ಷಣ ಹರ್ಯಾಣೊಡುಪ್ಪುನ ರೆವಾರಿ ಪನ್ಪಿ ಊರುಡಾಂಡ್. ಲಜಪತ ರಾಯೆರೆನ ಅಮ್ಮೆರ್ ರಾಧಾ ಕೃಷ್ಣನ್ ಅದಗದ ದಿನೊಟು ಉರ್ದು ಶಿಕ್ಷಕೆರಾದಿತ್ತೆರ್[೨]
ರಾಜಕೀಯ ಪೊರಂಬಾಟ ಬೊಕ್ಕ ಬರವಣಿಗೆ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ಬೊಕ್ಕ ಮನುಸ್ಮೃತಿಡ್ದ್ ಪ್ರಭಾವಿತೆರಾಯಿನ ಲಾಲಾ ಲಜಪತ ರಾಯೆರೆಗ್ ರಾಜಕೀಯ ಪೊರಂಬಾಟ ಬೊಕ್ಕ ಬರವಣಿಗೆದ ಮಿತ್ತ್ ಉಮೇದ್ ಬತ್ತ್‌ದ್ ಅವೆನ ಕಡೆಕ್ ಮನಸ್ಸಾಪುಂಡು. ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಭಾದ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಾದಿತ್ತಿನ ಆರ್ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮೊಡು ಶಾಂತಿಯುತವಾಯಿನ ಪೊರಂಬಾಟೊಗು ಎಡ್ಡೆ ಬಿಲೆ ಉಂಡು ಪಂದ್ ನಂಬುದಿತ್ತೆರ್ . ಉಂದುವೆ ಆಧಾರದ ಮಿತ್ತ್ ಆರ್ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯೊಗು ಬೋಡಾದ್ ಮಸ್ತ್ ಶಾಂತಿಯುತ ಚಳುವಳಿಲೆನ್ ಆಯೋಜನೆ ಮಲ್ತೆರ್.
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೊರಂಬಾಟೊಡು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಆರ್ಯ ಸಮಾಜೋಡು ನಿಷ್ಠೆ ಇತ್ತಿನ ಆರ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾದಿತ್ತಿನ ‘ಆರ್ಯ ಗೆಜೆಟ್’ದ ಸಂಪಾಕೆರಾದಿತ್ತೆರ್. ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸೇರಿ ಬೊಕ್ಕ ಪಂಜಾಬ್‌ಡ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಪೊರಂಬಾಟೊನು ಸುರು ಮಲ್ತೆರ್. ಅಯಿಕ್ ಆರೆನ್ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿ ಬರ್ಮಾದ ಮಂಡಾಲೈ ಪನ್ಪಿ ಜಾಗೆಗ್ ಗಡೀಪಾರು ಮಲ್ತ್ಂಡ್. ಕೆಲವು ತಿಂಗೊಳು ಕರಿ ಬೊಕ್ಕ ಲಾರ್ಡ್ ಮಿಂಟೋಗು ಲಾಲಾ ಲಜಪತ ರಾಯ್‌ನ ವಿರುದ್ಧ ಉಪ್ಪುನ ಆರೋಪೊಲೆಗ್ ಸರಿಯಾಯಿನ ಸಾಕ್ಷಾಧಾರೊಲು ಇಜ್ಜಿ ಪನ್ಪುನ ಗೊತ್ತಾದ ಭಾರತೊಗು ಪಿರ ಬರಿಯೆರ್ ಪರವಾನಗಿ ಕೊರಿಯೆರ್.
೧೯೦೭ಡ್ ಅಮೆರಿಕೊಗು ಪೋಯಿನ ಲಾಲಾ ಲಜಪತ್ ರಾಯೆರ್ ೧೯೧೯ಡ್ ಭಾರತೊಗು ಪಿರ ಬತ್ತೆರ್. ಆರ್ ರಚನೆ ಮಲ್ತಿನ ಪ್ರವಾಸಿ ಕಥನೊಡು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬರಹಗಾರೆರಾಯಿನ ಡಬ್ಲ್ಯೂ. ಇ. ಬಿ. ಡುಬೋಯಿಸ್ ಬೊಕ್ಕ ಫ್ರೆಡ್ರಿಕ್ ಡೌಗ್ಲಾಸ್ ಮುಕುಲೆನ ಮಸ್ತ್ ಉಕ್ತಿಲೆನ ಉಲ್ಲೇಖ ಮಲ್ತೆರ್. ಲಜಪತ ರಾಯೆರ್ ಲಾಹೋರ್‌ಡ್ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಲೆಗ್ ಪರ್ಯಾಯವಾದ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಲೇಜ್ ಸುರು ಮಲ್ತ್‌ದಾನಗ್ ಅವೆಟ್ ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ವಿದಾರ್ಥಿಯಾದ್ ಸೇರುವೆರ್. ೧೯೨೦ನೆ ವರ್ಷೊಡು ಕಲ್ಕತ್ತಾಡ್ ನಡತಿನ ವಿಶೇಷ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಧಿವೇನೊಡು ಲಾಲಾ ಲಜಪತ ರಾಯ್ ಆ ಸಮಾವೇಶದ ಗುರಿಕಾರ್ಮೆನ್ ವಹಿಸದಿತ್ತೆರ್. ಈ ಅಧಿವೇಶನೊಡು ಮಲ್ತಿನ ನಿರ್ಣಯದ ಪ್ರಕಾರ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿನ್ ಸುರು ಮಲ್ತ್‌ದಾನಗ್ ೧೯೨೧ಡ್ದ್ ೧೯೨೩ದ ಅವಧಿ ಮುಟ್ಟು ಆರ್ ಕಾರಾಗೃಹ ವಾಸ ಮಲ್ಪೊಡಾಪುಂಡು. ಬುಡುಗಡೆಯಾಯಿನ ಪೊರ್ತುಡು ಆರ್ ಲೆಜಿಸ್ಲೇಟಿವ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಓಟುಡು ಗೆಂದುವೆರ್. ಪಂಜಾಬ್‌ದ ವಿಭಜನೆದ ಪಾತೆರೊಕತೆನ್ ಆರ್ ಆಯೋಜನೆ ಮಲ್ತೆರ್. ಈ ಬಗ್ಗೆಟ್ ಆರ್ ೧೯೨೪ನೆ ವರ್ಶೊಡು ‘ದಿ ಟ್ರಿಬ್ಯೂನ್ ಪತ್ರಿಕೆಡ್ ಬರೆತಿನ ಲೇಖನೊಡು ಸಿಖ್ ಬೊಕ್ಕ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜನಸಂಖ್ಯೆನ್ ಆಧಾರ ದೀವೊಂದು ಪಂಜಾಬ್‌ನ್ ಪೂರ್ವ ಬೊಕ್ಕ ಪಶ್ಚಿಮ ಪಂಜಾಬು ಪಂದ್ ವಿಂಗಡನೆ ಮಲ್ಪೊಡು ಪಂದ್ ವಾದೊನು ಮಂಡಿಸಿದೆರ್. ಅವ್ವೆ ರೀತಿಡ್ ವಾಯವ್ಯ ಸೀಮಾ ಪ್ರದೇಶ, ಸಿಂದ್ ಬೊಕ್ಕ ಪೂರ್ವ ಬಂಗಾಳೊಡು ಮುಸ್ಲಿಂ ರಾಜ್ಯೊಲೆನ್ ವಿಂಗಡನೆ ಮಲ್ಪೊಡುಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸದೆರ್.
ಸಮಾಜ ಸೇವೆ
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]ಲಾಲಾ ಲಜಪತ ರಾಯ್ ಅಪ್ಪೆ ೧೯೨೭ನೆ ವರ್ಸೊಡು ಸಯಿನಗ ಅರೆನ ಪುದರ್‌ಡ್ ಗುಲಾಬಿ ದೇವಿ ಟ್ರಸ್ಟ್ ತಾಪನೆ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ಮಸ್ತ್ ಸೇವಾ ಕಾರ್ಯೊಲೆನ್ ಸುರು ಮಲ್ತೆರ್.
ಮಾರಣಾಂತಿಕ ಲಾಠಿ ಪೆಟ್ಟು
[ಸಂಪೊಲಿಪುಲೆ]೧೯೨೮ನೆ ವರ್ಸೊಡು ಭಾರತೊದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿನ್ ವರದಿ ಮಲ್ಪೆರೆ ನೇಮಕ ಆಯಿನ ಸರ್ ಜಾನ್ ಸೈಮನ್‌ನ ನೇತೃತ್ವದ ಆಯೋಗೊಡು ಒರಿಯೆ ಒರಿ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಕುಲು ಇಜ್ಜಿ ಪನ್ಪಿನ ನಿಲೆಟ್ ಭಾರತೀಯ ಸಂಘಟನೆಲು ಅವೆಕ್ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಪಾಡುನ ತೀರ್ಮಾನ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ದೇಶದ ಉದ್ದಗಲೊಗು ಚಳುವಳಿನ್ ಮಲ್ತ್ಂಡ್. ಅಕ್ಟೋಬರ್ 30, 1928ಕ್ ಸೈಮನ್ ಆಯೋಗ ಲಾಹೋರ್‌ಗ್ ಬತ್ತಿನ ಪೊರ್ತುಗು ಲಾಲಾ ಲಜಪತರಾಯ್ ಶಾಂತಿಯುತ ಮೆರವಣಿಗೆ್ದ ನೇತೃತ್ವ ವಹಿಸಿದಿತ್ತೆರ್. ಆ ಸಮಯೊಡು ಪೋಲಿಸ್ ಸೂಪರಿಂಟೆಂಡೆಂಟ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಎ. ಸ್ಕಾಟ್ ಪನ್ಪಿ ದುರಹಂಕಾರಿ ಮೆರವಣಿಗೆಡ್ ಪೋವೊಂದಿತ್ತಿನಕುಲೆನ ಮಿತ್ತ್ ಲಾಠಿ ಚಾರ್ಜ್ ಮಲ್ಪೆರೆ ಆದೇಶ ಕೊರ್ಪುನೆದೊಟ್ಟುಗು ಲಾಲಾ ಲಜಪತ ರಾಯೆರೆ ಮಿತ್ತ್ ಸ್ವಯಂ ಆಕ್ರಮಣ ಮಲ್ತ್‌ದ ಆರೆಗ್ ಗಾಯ ಆಪುಂಡು. ಈ ತೀವ್ರ ಗಾಯೊಡ್ದು ಗುಣ ಆವಂದಿನ ಲಾಲಾ ಲಜಪತ ರಾಯೆರ್ ನವೆಂಬರ್ ೧೭, ೧೯೨೮ಡ್ ಹೃದಯಾಘಾತೊಡು ಸಯಿಪೆರ್. ಸ್ಕಾಟನ ಈ ದುರಹಂಕಾರೊಡು ಮಹಾನ್ ದೇಶಭಕ್ತೆ, ವಿದ್ವಾಂಸೆ, ಅಹಿಂಸಾ ಪ್ರವೃತ್ತಿ್ದ ಶಾಂತಿದೂತೆರಾದಿತ್ತಿನ ಲಾಲಾ ಲಜಪತ ರಾಯ್ ಮರಣ ಆಪುಂಡು. ಉಂದೆಡ್ದ್ ಬೇಜಾರಾಯಿನ ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್, ರಾಜ ಗುರು, ಸುಖದೇವ್ ಥಾಪರ್, ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ಆಜಾದೆರಂಚಿನ ವೀರೆರ್ ಪೊರಂಬಾಟೊಗು ಸುರು ಮಲ್ತೆರ್