Indonesia
u Indonesia (印度尼西亞) sa i labu nu Ya-cuo, itiza i 5 00 S, 120 00 E
u ahebal nu lala’ mapulung sa izaw ku 1,904,569 km2
u ahebal nu lala'ay sa izaw ku 1,811,569 km2, u ahebal nu nanumay sa izaw ku 93,000 km2
hamin nu tademawan sa 258,316,051.
kakalukan umah sa 31.20%, kilakilangan umah sa 51.70%, zumaay henay umah sa 17.10%
caay kau cabayay a kanatal nu Taywan.
印度尼西亞共和國（印尼語：Republik Indonesia，IPA讀音：[rɛpʊblɪk ɪndɔnɛsɪa]），通稱「印度尼西亞」或簡稱「印尼，為東南亞國家；由17,506個島嶼組成，是世界上最大的群島國家，疆域橫跨亞洲及大洋洲，別稱「萬島之國」。印度尼西亞人口超過2.8億，為世界上人口第四多的國家。
Indonesia kapulungan a masakanatal (Indonesia a kamu RepubliIndonesingiha, IPA a ngiha': [rɛpʊblɪk ɪndɔnɛsɪa]) pangangan han Indonesia pangangan aca tu “In-ni”, tini i tung-nan-ya a Kanata, i 17,506 a subal a nisakaputan, i kitakitay u satabakiay masacacayay a subal a kanatal, i liwliw nu hekal, mibalat maawas ku Ya-cou atu Ta-yang-cou, ngangan tu “Wan-taw a kanatal”. Indonesia a tademaw maawas ku 2.8 a yi’ i kitakit u saka sepat u katuuday a tademaw nu kanatal.
由於島嶼遍布，印度尼西亞人分屬數百個不同民族及語言，最大的族群為爪哇族，並在政治上居主導地位。國家語言、種族多樣性、穆斯林占多數人口、殖民歷史及反抗殖民為印度尼西亞人的共同身分。印度尼西亞國家格言「Bhinneka Tunggal Ika」（存異求同）闡明了多樣性及國家的型態。
uyza subal amin, Indonesia a tademaw palasic tungusay lasubu ku masazumaay a kamu nu binacadan, u satabakiay a binacadan u Cuwa-wa a binacadan, tini i cence u tapang situngus a mikelid. u kamu nu kanatal, yadah ku mahicahicaay nu binacadan, Mu-s-lin katuuday a tademaw, midebungay i laylay atu paculiay micumiday u Indonesia a tademaw ku pulung u malecaday tu. Indonesia a kanatal u kamu “Bhinneka Tunggal Ika” (caay ku nizateng) sikamu tu mhicahicaayay a kawaw nu kanatal.
國家的天然資源豐富，但貧窮仍相當普遍，因而在世界各地有不少的印尼籍移工，但也有針對該地天然資源保育或收穫而來的西方人，國際交流程度不低。
kanatal yadah ku nu lala'yanay a lalaculan, niku katuud ku pakuyucay, zayhan i kitakit i cuwacuwa a kakitizaan katuud ku mabulaway nu In-niay a kuli, nika izaw ku tucek sanay tu tiniay lala'yanay a lalaculay tu pahabay atu nilagecad nu i satipanay a tademaw tayni, kitakit kuni kalalacal nu kanatal caay ka a didi’.
tapang tusu nu kanatal (首都)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u tapang tusu nu kanatal sa u Jakarta (雅加達).
kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]kakining nu kanatal demiad sa 17 bulad 8 demiad.
tabakiay a tapang nu kanatal (元首)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Joko Widodo (Cacu．Kumulu 查佐·古莫羅), 1961 a mihca 6 a bulad 21 a demiad nalecuhan. u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) nu Indonesia (印尼) ayza, micakat a demiad sa i 2014 a mihca 10 bulad 20 demiad.
lalangawan(歷史)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]ayaw nayay henay ku tademaw a mihacaan(史前時期)
由化石及使用工具顯示直立人約在150萬至3.5萬年前生活於印度尼西亞群島，稱之為爪哇猿人。智人約於4.5萬年前進入該地區。於2011年在鄰國東帝汶發現遺跡，推測在4.2萬年前當地居民及有高超的航海技術；由於發現捕捉及食用大量深海魚如鮪魚，可能具備跨海至澳大利亞或其他島嶼的技術。
ya masubelidaay i ba’tu atu niyungan a duku mahapinang maazih u mutizengay a tademaw ayaw i 150 a mang katukuh 3.5 a mang a mihcaan mauzip i Indonesia a sacacay sanay a subal pangangan han Cuwa-wa ungay a tademaw. u sitinengay a tademaw ayaw nu pakalal tu 4.5 a mang micumud tu tiniay a kakitizaan. i 2011 a mihcaan i biyaway a kanatal Tung-ti-un makazihtu nazipaan, pitapal ayaw i 4,2 a mihcaan tiniay muenengay a tademaw atu u macakatay sitinengay paybalungaay i bayu, namakazih namizakep atu yadah mukan ku nikanan tu nu bayuay a mabulul a buting, hakay milakuit tu bayu katukuh i Aw-ta-li-ya atu zumaay sitinengay a subal.
南島民族由臺灣移居東南亞，約於西元前2000年移入印度尼西亞，構成現代多數印度尼西亞人，且遍布於群島，侷限了美拉尼西亞人分布範圍，美拉尼西亞人僅分布在印度尼西亞東部。最早於西元前八世紀具備理想的農業環境及掌握水田種稻，促使村莊、城鎮、及小型王國於西元1世紀興起。印度尼西亞航道的戰略重要性促進了島嶼間及國際貿易，包括於西元前數世紀時即建立與印度及中國間的貿易關係，貿易也在印度尼西亞歷史上具有重要地位 。
timulan a binacaden a tademaw nau Taywan mabulaw mueneng i Tung-nan-ya, ayaw nu celacan i 2000 a mihcaan mabulal micumud tu Indonesia, masa nu ayzay a kamihcaan yadahay a tademaw nu Indonesia. satu u sacacay sanay a subal, tini dada’ i Miy-la-ni-si-ya a tademaw maliwasak i liwliw, Miy-la-ni-si-ya a tademaw tinidada’ maliwasak i nutimulan nu Indonesia. u saayaway ayaw nu celacan kasumamadan nu waluay a mihcaan, matinengay mizateng tu sakaluk nu hekal atumatineng tu umahay palumatu tipus, micuzuh tu niyazu’ay, tuse, atu aadidi’ay a hungti a kanatal i celacan kasumamadan tu cacay a mihcaan malingatu. Indonesia bayuay a zazan a pikawaw u kahenulan nu micuzuh tu subalay atu malaliyunay pacakayay tu tuud nu kitakit, pasu ayaw nu celacan tu pinaay tu a kasumamadan a mihcaan hawsa patizeng i In-tu atu i kanatalay a kakacayat nu malaliyunay pacakayay tu tuud, malaliyunay pacakayay tu tuud i Indonesia a laylay izaw tu kahenulan a tatizengan.
ce-bu atu cen-ce(政府及政治)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]印度尼西亞為總統制共和國，採行單一制，政治權力集中於中央政府。自1998年蘇哈托下台後，印度尼西亞政治及政府結構歷經大幅變革。人民協商會議進行了4次對於1945年憲法的修正案，調整了行政、立法、司法機構結構，修憲主要關於削弱總統權力、議會改革、國民教育、民族文化等議題。
Indonesia u Cung-tung-ce (總統制) u masapaputay kapulungay a kanatal, u cenbu ku situngusay u cen-ce ku situngusay sanad i cung-yang a cen-bu. makay 1998 a mihcaan Su-ha-tuw namiales hawsa, Indonesia a cen-ce atu cen-bu u kawaw micaliway tu tabakiay a kasumad. tademaw amin matatengil masasungaay mikawaw tu kinasepat pakay 1945 a mihcaan a nipahulic mipasumad tu kawaw, misumad tu kawaw, patizeng tu hulic, huing liclicay a hulic sakapuy a kawaw, misumad tu hulic angangan pakayniay misaadidi’ tu sakaku a mikuwan nu Cungtung, pitatengilan nu kanatal misumad tu hulic, pasubanaay cacudadan, binacadan lalangawan a tatengilan tu kawaw.
mikawaway tu nu hekal(外交)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]蘇卡諾時期採行獨立自主和積極不結盟的對外政策，並反對帝國主義，曾與馬來西亞關係緊張。至蘇哈托時期開始與西方國家在經濟及政治上合作。印度尼西亞與周邊亞洲國家關係密切，為東南亞國家協會及東亞峰會創立會員國。
Su-ka-nuw a kamihcaan misateked misakaku atu sakalah makai’ malaabang tu i nu taway a lalekuad, atu makai’ tu nu hungtiay kanata a nizatengan, na atu Ma-lay-si-ya mapilpil ku kacacayat. katukuh tu Su-ha-tuw a kamihcaan malingatu tu nu satipan a kanatal i sakikalisiw atu kakadum tu cen-ce. Indonesia atu liwliwway a Ya-cou a kanatal masukapah ku kacacayat, u Tung-na-ya a kanatal sye-huye atu Tung-ya-bung-huy patineng tu kanatalay sakaput a tademaw.
hekal a lala’(地理)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]印尼群島分布於北緯6度、南緯11度，東經95度至141度之間，赤道貫穿全境，東西達5,300公里，南北約2,100公里，位居亞洲大陸及澳洲間，為太平洋、印度洋間要衝，在全球戰略上居重要地位。印度尼西亞約由17,508個島嶼組成，
In-tu sacacay sanay asubal malawasak timul i telek sabaw cacay a tu, nuwalian telek 95 tu katukah 141 tu a laed, telekcilal matusul amin ku hekal, nuwalian satipan katukuh tu 5,300 kung-li, nutimulan nuwamisan pakala tu 2,100 kung-li, u eneng i Ya-cuo talu atu Aw-cou a laedan, u Tay-pinuyang, In-tu-yangan a laedan mihabelut, i kitakit ku pilekakawawan u kahenulan a enengn. Indonesia pakala tu 17,508 ku nikasaupuan a subal,
其中6,000個有人居住，較大的島嶼有爪哇島、蘇門答臘島、婆羅洲（印尼稱加里曼丹島，島上有部分地區屬馬來西亞及汶萊）、新幾內亞島（島上有部分地區屬巴布亞紐幾內亞）及蘇拉威西島，島群大致上可分為大巽他群島、小巽他群島、摩鹿加群島及巴布亞四部分，首都雅加達位於爪哇島上，為印度尼西亞最大城市，其他主要城市有泗水、萬隆、棉蘭及三寶瓏。
tiniay enem malebut ku subal izaw ku muenengay nu tademaw, satabakiay a subal izaw ku Cuwa-wa a subal, Su-men-ta-la a subal, Pou-luw-cou “ pangangan han nu In-ni Cya-li-man-tan a subal, subalan u zuma a kakitizaan tungusay nu Ma-lay-ya atu wen-lay”, Sin-ci-ney-ya a subal “subalay u zuma a kakitizaan tungusay nu Pa-pu-ya-niw-ci-ney-ya” atu Su-la-wi-si a subal, kasacacay a subal kaliwasak i Ta-sin-ta a kasacacay a subal, siyaw-sin-ta a kasacacay a subal, Mou-lu-cya a kasacacay a subal atu Pa-pu-ya sepat a sakakilac, kahenulan a tuse Ya-cya-ta tini i Cowa-wa a subalan, u satabakiay a tuse nu Indonesia, nuzuma angangan a tuse izaw ku Se-suy, Wan-lung, Mey-lan atu San-paw-lung.
sakikalisiw(經濟)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]印度尼西亞是發展中國家，歷史背景與南亞洲各地一樣，產業結構落後，國內工業欠發達。初期，印度尼西亞通過開發石油和其它資源，實現了糧食自給和生產自立。印度尼西亞經濟上由私人部門及政府共同主導，屬混合經濟。
Indonesia u palahaday tu Cung-kou a kanatal, laylay nu lalangawan a kawaw atu nutimulan Ya-cou tu i cuwacuwaay a kakitizaan malecad tu, nilaculan a nikawawan caay kacakat, kanatalay a kusi caay kacakat. teka sayay, Indonesia makaawas tu nipatadas tu simal nu kikay atu nu zumaay a lalaculan, nikalukan tu nu uzip ku kakanan. Indonesia a sakikalisiw nu teked uzipay tu a kasapanan atu cenbu pulung a mikelid, tungusay lamel a sakikalisiw.
caculilan(交通)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]印度尼西亞是萬島之國，因此擁有676座機場，國營航空公司嘉魯達印尼航空有33條國內及18條國際航線，另一家國營航空麥巴迪航空則以國內線為主，另有數十多家私營航空公司，國際機場也有直航至許多國家，但首都雅加達的交通十分混亂。
Indonesia u mangan a subal a kanatal, sisa izaw ku 676 ku pahikukian, kanatalay hikukian a kusi Ciya-lu-ta In-ni hikuki a zazan izaw ku 33 a cedang kanatalay atu 18 a cedang nu kitakit a zazan nu hikuki, nu zumaay kanatalay a zazan nu hikuki May-pa-ti-a zazan nu hikuki anganngan nu kanatalay tu, uzuma izaw ku cacay lasubu ka yadah ku nu tekeday hikuki a kusi, kitakit pahikukian izaw tu ku pabesut sanay a hikuki katukuh i yadahay a kanta, nika kahenulan a tuse Ya-cya-ta a caculilan sasibud sa.
tademaw(人口)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]根據2010年人口普查，印度尼西亞有2.376億人，為世界第四人口大國，人口成長率為1.9％，全國有58%的人口居於爪哇島，為世界上人口最多的島嶼。雖於1960年代起已實施家庭計劃，但2020年及2050年人口分別將達2.65億及3.06億人。
duduc 2010 a mihcaan nikinsaan tu tademawan, Indonesia a tademaw izaw ku 2,376 duduc i 2010 a mihcaan tu pikinsa tu tademaw Indonesiaa a tademaw 2,376 a yi’ , i kitakit u sakasepat nu tabakiay a kanatal nu tademawan, u kacakat nu tademaw 1,9%, hamin nu kanatal izaw ku 58% ku muenenga nu tademaw i Cuwa-wa a subal, i kitakit u sakatuuday nu subal a tademaw. kanahatu i 1960 a mihcaan malingatu mikawaw lekakawaw tu lalabu nu luma’, nika 2020 a mihcaan atu 2050 a mihcaan u tademaw pasasuma a katukuh 2,65 a yi’ atu 3,06 a yi’ ku tademaw.
lalangawan(文化)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]印度尼西亞國內有超過300個種族，每個種族都有其不同文化，且有數個世紀的歷史，並受到印度、阿拉伯、中國、馬來及歐洲文化影響。傳統爪哇及峇里舞蹈包括印度教文化及神話的觀點。印度尼西亞建築風格受印度建築影響最深，但也不乏中國、阿拉伯及歐洲建築風格的影響。
Indonesia a kanatal malakuit ku tulu a lasubu a lamangan ku binacadan, kasa lamangan nu binacadan izaw amin ku masasumaay a lalangawan,izaw aca ku pinaay tu nu kasumamadan a laylay, amalilid nu In-tu, A-la-pou, Cung-kou, Ma-lay atu Ou-cou a lalangawan. kasumamadan a Cuwa-wa atu Ta-li a salukiyaw pasu nu In-tu-kaw a lalangawan atu piazih tu nakamuan nu babalaki. Indonesia nisangaan tu luma’ a wayway ilabu ku kalilid nisangaan nu In-tu, nika caay tu kasingalih tu nu Cung-kou, A-la-pou atu Ou-cou malilid ku wayay nisangaan tu luma’.
misanga’(建築)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]由於印度尼西亞位處赤道，氣候濕熱，許多建築物不建邊牆，助於通風及散熱，用以遮陽及擋雨的屋頂使用的材料相當多樣，在農村使用木板片、棕櫚或泥製瓦片，城市則採用紅瓦片。宗教建築以佛教的婆羅浮屠（前世界七大奇景）和印度教的普蘭巴那最為著名，兩者都是聯合國教科文組織所列的世界文化遺產。
uyza Indonesia tini i telecilal, caledes masemet ku demiad, yadah ku nisangaan tu lum’ caay pacabengen ku lilis, mipadang tu sakasibali atu misasa tu akuti’, sapiading tu cilal atu sapitena’ tu udada badahung yadah ku mahicahicaay sapiyung a zayliw, i malukay a niyadu' u sapad ku sasangaan, u balidas uyza aca u nisanga’ay tu lala’ a kawalaay, tuse u sumanahay a kawala. nu kiwakay nisangaan nu mipaypayay u Pou-luw-bu-cu “ayaw nu kitakit sakapitu u micidekay salunganay a hekal” atu In-tu a kiwkay tu Pu-lan-pa-na u singanganay, tusaay amin u sakaput pulung nu kanatal a pasubana’ tu cudad a sakaput nipasilacan i kitakit lalangawan a zaysang.