Hanija

Hanija Χανιά
Pogled na Haniju
Administrativni podaci
Država	Grčka
Periferija	Krit
Okrug	Hanija
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2011.	108.642
— gustina	305,07 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate	35° 31′ 00″ S; 24° 01′ 00″ I
Vremenska zona	UTC+2 (EET), leti UTC+3 (EEST)
Aps. visina	0-5 m
Površina	356,12 km2
Hanija Hanija na karti Grčke
Poštanski broj	731 00
Registarska oznaka	ΧΝ

Hanija (grč. Χανιά, ital. Canea) je glavni grad istoimenog okruga Hanija, periferije Krit. To je jedan od najvažnijih i najvećih gradova južne Grčke i drugi po veličini grad na ostrvu Krit.

Položaj

Deo grada nastao u doba vlasti Mlečana

Mletački svetionik na ulazu u staru luku Hanije

Hanija se nalazi na severnoj obali Krita, na Egejskom moru, u omanjem Hanijskom zalivu. Grad se razvio između dva poluostrva, Akrotiri i Spata. Područje grada spada u nizijska za veoma brdoviti Krit i predstavlja najpogodniji deo ostrva za život.

Istorija

Grad je veoma bogat istorijom, jer je tokom većeg dela istorije Krit, a Hanija bila najvažnije njegovo središte. Prva civilizacija na području današnje Hanije bila je kritska. Na području današnjeg grada nalazio se tadašnji grad Cydonia, čiji su ostaci pronađeni u savremenim iskopavanjima. Grad je nastavio da postoji i tokom antičke Grčke, kada postaje grad-država. Hanija se spominje i u Odiseji. 69. p. n. e. grad potpao pod vlast Rima i zadržao mnogo povlastica, poput kovanja sopstvenog novca do kraja 3 v. n. e. Današnje ime Hanija dolazi od turske reči Han.

Prvi deo vizantijske uprave nad gradom trajao je od 395. godine do 824. godine, tokom kojeg grad i ostrvo Krit postaju hrišćaski po karakteru. Grad 824. godine osvajaju Saraceni, koji daju gradu današnje ime. Saraceni se okrutno ponašaju prema zatečenom hrišćanskom stanovništvu, pa se ono povlači iz grada južno u brda Krita. 961. godine grad ponovo ulazi u sastav Vizantije, koji traje do 1204. godine. Grad dobija na značaju i novom izgradnjom okužuje se moćnim zidinama. Takođe, grad postaje i episkopsko sedište.

U Četvrtom krstaškom ratu Krstaši zauzimaju Carigrad i veći deo Vizantije, a Hanija potpada pod vlast markiza Bonifacija od Monferata, koji ju je ubrzo prodao Mlecima. Mletačka vlast je nastavila upravu nad Kritom iz Hanije i grad se službeno naziva La Canea. Mletačka vlast postepeno uspostavlja dobru saradnju sa mesnim stanovništvom, pa u gradu počinje novo razdoblje burnog razvoja. U to vreme stari grad dobija današnji izgled. Razvoj na kulturnom planu se naročito sagledava u godina posle pada Carigrada, kada mnogo školovanih ljudi iz nekadašnje prestonice dolazi na hrišćanski Krit, gde postaju nosioci nove kulture, nastale mešanjem grčko-vizantijskih i italijansko-renesansnih uticaja.

1645. godine posle dvomesečnog opsedanja gradskih zidina Hanija pada pod osmansku vlast. Grad je po osvajanju opljačkan, mnoštvo stanovništva je izginulo ili pobeglo iz grada. Gradske crkve se pretvaraju u džamije, gradi se amam i druge zgrade istočnjačkog tipa. I pored strašnog stradanja Hanija zadržava vodeću ulogu na ostrvu zahvaljujući tome što postaje sedište pašaluka na Kritu, a u gradu se javlja i muslimanska („turska”) manjina.

Crkva sv. Roka

1821. godine počinje Grčki ustanak protiv osmanske vlasti, uperen najviše protiv mesnih Turaka. Ustanak je završen stvaranjem moderne Grčke, ali ona nije obuhvatila Krit. 1878. godine na Berlinskom kongresu zajemčena je znatnazaštita hrišćana na Kritu, što je prourokovalo postepeno iseljavanje Turaka sa ostrva, koje je završeno 1922. godine posle grčko-turskog rata. U ovo vreme grčku politiku predstavlja najviše ličnost Elefteriosa Venizelosa, koji je bio nosilac pobune protiv osmanske vlasti na Kritu godine 1896—97. Tada je obrazovana tzv. Republika Krit sa središtem u Haniji. Ovim započinje procvat grada, koji postaje kosmopolitski i sve više evropski. Konačno, Hanija i Krit su se priključili današnjoj Grčkoj 1913. g, a status središta ostrva Hanija gubi u korist Irakliona.

1941. godine tokom nemačkog osvajanja Grčke odvijala se Bitka za Krit. Grad je preživeo teška bombardovanja, pa je teško stradao. Tada je nestala veoma dugovečna jevrejska manjina u gradu. Stradalo je i grčko stanovništvo, najviše zbog stalnog učestvovanja u raznim merama protiv nemačkih okupatora. Posle Drugog svetskog rata grad se nije našao na putu Grčkog građanskog rata, pa se brzo ekonomski oporavio tokom 50ih godina. Još brži razvoj Hanija doživljava 70ih godina kada dolazi do procvata turizma na Kritu. Sa druge strane, 1971. godine grad u potpunosti gubi atribute središta Krita, kada se uprava pokrajine Krit seli u mnogo veći i središnje postavljen Iraklion.

Staro gradsko jezgro

Glavni članak: Tvrđava u Haniji

Grad Hanija je podeljen na dva dela: stariji i manji i novi i veći deo. Stari deo grada nalazi se do starog pristana i predstavlja jezgro oko kojeg se razvio novi deograda. Oko starog dela grada delimično se i danas nalaze zidine tvrđave iz vremena Mletaka. Središte starog dela grada je Kasteli na malom brdu iznad pristana. Poznat je i Trg Splancija, koji je posebno živ tokom leta.

Najvažniji trg starog dela grada je Trg Elefterosa Venizelosa ili jednostravnije Sintrivani. Od ovog mesta na zapad pruža se četvrt Topanas, nekada hrišćanska u doba osmanske uprave, a na sever četvrt Ovraiki, nekada jevrejska u doba osmanske uprave. Obe četvrti su očuvale drevni izgled sa uskim ulicama, malim pjacetama i starim kućama, pa su veoma privlačne za turiste.

U starom delu grada nalazi veliki broj vrednih starih građevina, od kojih treba izdvojiti:

• gradske zidine iz svih istorijskih razdoblja (vizantijsko, mletačko, osmansko doba)
• arheološke iskopine iz minojskog razdoblja u Kasteliju
• Pravoslavni katedralni hram sv. Nikole sa ostacima njegovom pretvaranja u džamiju (najstariji delovi iz 14. v.)
• Pravoslavna crkva sv. Ekaterine iz 16. v.
• Kuća mletačkog upravnika ostrvom, tzv. „Palaco” iz 17. v.
• Rimokatolički manastir St. Marija Čudesna iz 1615.
• Rimokatolička crkva sv. Roka iz 17. v.
• Ec Hajim sinagoga
• Mletački svetionik ili „Faros” iz 15. v.
• Zgrada rektorata (danas Tehnički univerzitet Krita)
• Tursko kupatilo (hamam)
• Truska fontana iz 18. v.
• Arheološki muzej (nekada franjevački manastir)

Poznate ličnosti

• Elefterios Venizelos

Stanovništvo

Demografija

2011.
108.642

Spoljašnje veze

• Zvanični veb-sajt