Pređi na sadržaj

Metla

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Metle napravljene od sirka sa dugim drškama kao i one sa kratkim drškama
Tematska izložba ”Istorijat gajenja sirka metlaša i izrada metli” u Poljoprivrednom muzeju u Kulpinu[1][2] Ustanova se bavi sakupljanjem, muzeološkom obradom, čuvanjem, zaštitom i izlaganjem materijala vezanog za agrarnu prošlost.[3]

Metla je radni alat koji služi za čišćenje i spremanje većih po pravilu ravnih površina, najčešće poda ili javnih seoskih prostora. Za efektivnu upotrebu metle se koriste obe ruke.

Metla je takođe omiljen instrument za stvorenja koje se u bajkama zovu veštice na kojima one mogu da lete.

Etimologija

[uredi | uredi izvor]

Reč „metla“ potiče od naziva određenih trnovitih grmova (Genista i drugi) koji se koriste za metenje.[4] Naziv tog grmlja počeo je da se koristi za kućni pribor u kasnom srednjeengleskom jeziku i postepeno je zamenio raniji naziv besom tokom perioda ranog modernog engleskog. Pesma Buy Broom Buzzems (Vilijam Purvis 1752–1832) još uvek se odnosi na „broom besom“ kao jednu vrstu metle (tj. „a besom made from broom“).

Ravne metle, napravljene od metle kukuruza,[5] su izumeli Šejkeri u 19. veku izumom stege za metlu.[6] Manja metla ili četka se ponekad naziva otprašivačem.

Proizvodnja

[uredi | uredi izvor]
Pravljenje metli, 2012

Godine 1797. kvalitet metli se promenio kada je Levi Dikenson, farmer iz Hedlija u Masačusetsu, napravio metlu za svoju ženu, koristeći rese sirka, zrno koje je uzgajao za seme. Njegova žena je širila dobre glasove po gradu, stvarajući potražnju za Dikensonovim metlama od sirka. Sirkčane metle su se dobro držale, ali su se na kraju, kao i sve metle, raspale. Dikenson je kasnije izumeo mašinu koja je pravila bolje metle, i to brže nego što bi on mogao ručno. Godine 1810, izumljena je mašina za metlu sa stopaonim gazištem. Ova mašina je igrala integralnu ulogu u Industrijskoj revoluciji.[7]

Sjedinjene Države

[uredi | uredi izvor]

Jedan izvor pominje da su Sjedinjene Države imale 303 fabrike metli do 1839. godine i da je taj broj dostigao vrhunac od 1039 fabrika 1919. godine. Većina njih je bila u istočnim Sjedinjenim Državama; tokom Velike depresije 1930-ih, broj fabrika je opao na 320 1939. godine.[8] Država Oklahoma postala je glavni centar za proizvodnju metli jer je tamo posebno dobro rastao metlarski kukuruz, a kompanija The Oklahoma Broom Corn otvorila je fabriku u El Renu 1906. Suočena sa konkurencijom uvoznih metli i sintetičkih čekinja, većina fabrika je zatvorena od šezdesetih godina prošlog veka.[8]

Magija

[uredi | uredi izvor]
Los Kapričos Franciska Goje: ¡Linda maestra! („Glupost: Prelepa učiteljica!“) – veštice idu na Sabat na metli

U kontekstu veštičarenja, metla se verovatno odnosi na metlu u celini, poznatu kao bizam. Prvo poznato spominjanje veštica koje lete na metli datira islamskog tradicionalističkog teologa Ibn Kudamahina iz 11. veka u njegovoj knjizi al-Mughni (Ubeđivač). Prvo spominjanje veštica koje lete na metli u Evropi datira iz 1453. godine, što je priznao muški veštac Gijom Edelin.[9] Koncept leteće masti[10][11] koju koriste veštice pojavljuje se otprilike u isto vreme, a zabeleženo je 1456. godine.

U Esvatiniju (Svazilend), veštičije metle su kratki snopovi štapova vezanih zajedno bez drške.[12]

U široj kulturi

[uredi | uredi izvor]
  • Narod Metis u Kanadi ima tradiciju plesa na metli. Postoje izložbe plesa na metli na kojima ljudi pokazuju svoje veštine plesa na metli. Živahan ples s metlom uključuje brz rad nogu i skakanje.[13]
  • „Preskakanje metle“ je afroamerička tradicija venčanja koja je nastala u brakovima robova u Sjedinjenim Državama u 19. veku. Svoju ponovo popularnost među Afroamerikancima duguje romanu iz 1976. godine Koreni: Saga o američkoj porodici.[14] „Preskakanje metle“ je bila tradicija braka u prehrišćanskoj Britaniji i verovatno u širim delovima Evrope, kao što su Skandinavija i baltička germanska plemena. Metla raste širom Evrope i Afrike.
  • Tokom Drugog svetskog rata, posade američkih podmornica su vezivale metlu za komandni toranj svog plovila kada bi se vraćale u luku kako bi naznačile da su „očistile“ mora od neprijateljskih brodova.[15] Tradiciju su poslednjih godina obezvredile posade podmornica koje mašu metlom kada se jednostavno vraćaju sa krstarenja svog broda. Ova tradicija možda potiče od akcije holandskog admirala Martena Trompa koji je vezao metlu za svoj glavni jarbol nakon što je pobedio britanskog admirala Roberta Blejka u bici kod Dungenesa 1652. Ovo se često tumačilo kao poruka da će on „pomesti Britanci sa mora“. Ova priča ostaje nepotkrepljena,[16] ali može imati svoje poreklo u tradiciji podizanja metle kao znaka da je brod na prodaju,[17] što se čini verovatnijim pošto je Tromp zarobio dva Blejkova broda u bici.[18]

Književnost

[uredi | uredi izvor]

Ali štap za metlu, možda ćete reći, je amblem drveta koje stoji na njegovoj glavi; i moli se onom šta je Čovek, osim naopakog stvorenja, čije su životinjske sposobnosti večno postavljene na njegov Racional; Njegova glava tamo gde bi trebalo da mu budu Pete, puzi po Zemlji, a ipak sa svim svojim Manama, postavlja se da bude univerzalni reformator i ispravljač zloupotreba, otklanjač zamerki, grabulja u svakom aljkavom uglu prirode, donoseći skrivene pokvarenosti u svetlost, i podiže moćnu šrašinu tamo gde je ranije nije bilo, duboko deleći sve vreme, u sasvim istim zagađenjima za koje se pretvara da ih briše: Njegovi poslednji dani su provedeni u ropstvu žena, i uopšte najmanje su zaslužni; dok se ne nosi do panjeva, poput njegovog brata Bezoma, ili je izbačen sa vrata, ili je iskorišćen da raspali plamene, da bi se drugi ugrejali.[19]

Religija

[uredi | uredi izvor]
  • U džainizmu, monasi i monahinje imaju sa sobom malu metlu, kako bi nežno pomeli mrave i male životinje, kako bi izbegli njihovo zgnječenje. Ovo je deo poštovanja principa Ahinsa.[20]
  • Šejkerima[21][22] se često pripisuju zasluge za izum ravne metle.

Vrste metli

[uredi | uredi izvor]
  • Brezova metla je sastavljena od tankih berzovih grančica
  • Pirinčana metla, se sastoji od pirinčane slame
  • Metla od sirka, je metla od ove biljke
  • Plastične metle, sastoje se od plastike kojom je nadoknađena slama.

Mašine za izradu metli

[uredi | uredi izvor]

U Vankuveru, na Grenvil ostrvu nalazi se interesantna proizvodno-prodajna radionica za praizvodnju i prodaju metli "Brumko". U radionici se nalaze mašine za sečenje i šivenje metli. Pored mašina nalaze se i prodajni eksponati metli u raznim veličinama i oblicma.

  • Mašina za izradu metli
    Mašina za izradu metli
  • Metle od različitih materijala
    Metle od različitih materijala
  • Metla
    Metla

Slični alati

[uredi | uredi izvor]
  • đubrovnik – radni alat koji se koristi za prikupljanje đubreta (smeća)
  • četka - radni alat za farbanje, bojenje, čišćenje...

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ „Poljoprivredni muzej”. zvanični veb-sajt. Muzej Vojvodine. Pristupljeno 20. 5. 2021. 
  2. ^ „POLJOPRIVREDNI MUZEJ – KULPIN”. vojvodina.travel. Pristupljeno 20. 5. 2021. 
  3. ^ „POLJOPRIVREDNI MUZEJ U KULPINU”. turistickiklub.com. Pristupljeno 20. 5. 2021. 
  4. ^ Shorter Oxford English dictionary, 6th ed. United Kingdom: Oxford University Press. 2007. str. 3804. ISBN 978-0199206872. 
  5. ^ „How to make a broom”. Ogden Publications, Inc. Arhivirano iz originala 14. 03. 2013. g. Pristupljeno 15. 03. 2010. 
  6. ^ „Broom”. Arhivirano iz originala 02. 02. 2009. g. Pristupljeno 05. 11. 2008. 
  7. ^ „History of Early American Brooms and Broom Making - BroomShop.com”. broomshop.com. Arhivirano iz originala 2015-09-18. g. Pristupljeno 2015-09-29. 
  8. ^ a b Fugate, Tally D. „Encyclopedia of Oklahoma History & Culture”. Broom Factories. Arhivirano iz originala 19. 11. 2012. g. Pristupljeno 13. 8. 2012. 
  9. ^ Man, Myth and Magic: An Illustrated Encyclopedia of the Supernatural. 1970, edited by Richard Cavendish.
  10. ^ Rätsch, Christian (2005). The Encyclopedia of Psychoactive Plants: Ethnopharmacology and Its Applications. Simon and Schuster. str. 3295. ISBN 9781594776625. 
  11. ^ Rätsch, Christian; Müller-Ebeling, Claudia (2006). Pagan Christmas: The Plants, Spirits, and Rituals at the Origins of Yuletide. Simon and Schuster. str. 403. ISBN 9781594776601. 
  12. ^ Spooner, Samantha (15. 10. 2014). „From hippie bans to broomstick flying limits, here are Africa's most absurd laws”. Mail & Guardian Africa. Arhivirano iz originala 29. 10. 2014. g. Pristupljeno 29. 10. 2014. 
  13. ^ from „The Virtual Museum of Metis History and Culture”. Arhivirano iz originala 28. 05. 2020. g. Pristupljeno 18. 5. 2007.  Broom Dance, Metisfest 2001..
  14. ^ Dundes, Alan (1996). „"Jumping the Broom": On the Origin and Meaning of an African American Wedding Custom”. The Journal of American Folklore. 109 (433): 324—329. JSTOR 541535. doi:10.2307/541535. 
  15. ^ „Broom Lore”. Victoria Trading Company. Arhivirano iz originala 2021-08-28. g. Pristupljeno 2021-08-28. 
  16. ^ The Oxford Companion to Ships and the Sea. 1988, edited by Peter Kemp
  17. ^ "Local Events." Evening Telegram (St. John's, N.L.), 1891-10-14:4.
  18. ^ „Battle of Dungeness, 30 November 1652”. Arhivirano iz originala 17. 3. 2012. g. Pristupljeno 20. 4. 2012. 
  19. ^ „A Meditation upon a Broomstick (1711)”. Arhivirano iz originala 09. 10. 2016. g.  Public Domain Review
  20. ^ „Jainism”. Arhivirano iz originala 2011-03-31. g. Pristupljeno 2011-03-30. 
  21. ^ Stein, Stephen J. (1992). The Shaker Experience in America: A History of the United Society of Believers (na jeziku: engleski). Yale University Press. ISBN 978-0-300-05933-5. Pristupljeno 7. 5. 2021. 
  22. ^ Evans, F. W. (Frederick William) (1859). Compendium of the Origin, History, Principles, Rules and Regulations, Government, and Doctrines of the United Society of Believers in Christ's Second Appearing. With Biographies of Ann Lee, William Lee, Jas. Whittaker, J. Hocknell, J. Meacham, and Lucy Wright. New York: D. Appleton & Company. Pristupljeno 8. 5. 2021. 

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Metla na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Метла&oldid=27951579”