Amarna

Statua u Amarni

Amarna

Amarna na karti Egipta

Mapa Amarane

Amarna (poznata i kao el Amarna) je veliko egipatsko arheološko nalazište, koje predstavlja ostatke glavnog grada izgrađenog za vreme faraona Akhenatona, tokom osamnaeste dinastije.

Oko 1350. p. n. e. gotovo na sredini puta između starih prestonica, Tebe i Memfisa, nastaje grad Ahnaton (Amarna), koji je podigao Ehnaton, posvetivši ga Atonu. Na netaknutoj zemlji, koja ranije nije poznavala drugog boga, nastaju prelepi hramovi, dvorci, rezidencije i grobnice. Sve je to potrajalo manje od 20 godina. Prostrane ruševine ovog neobičnog grada nazivaju se „el Amarna“.

Ehnaton odlučuje da napusti Tebu i da se preseli u novi grad u četvrtoj ili petoj godini svoje vladavine. O tome svedoči dekret na nekoliko od ukupno 14 graničnih stela, na kojima se opisuje teritorija budućeg grada. Tamo se spominju i zgrade koje vladar namerava da podigne u Atonovu čast. Stele su isklesane u stenama koje okruđuju ravni teren dveju obala reke Nil. Neke od njih čuvaju isklesane statue Ehnatona i njegove porodice u stenama.

Amrana se prostire uz tok Nila, na desnoj obali, dužine 10 km. U severnom delu grada se nalaze dva dvorca, u centralnom delu veliki i mali Atonov hram, veliki dvorac, Dom vladara, arhiva, sedište policije i kasarna. U južnom delu se nalazi sanktuarijum u čast žena iz kraljevske porodice, kao i ostali manje očuvani hramovi. Ovo su osnovne zgrade povezane kraljevskim putem, koji prolazi paralelno sa rekom Nil. One su bile okružene kućama, rezidencijama, magacinima i radionicama. Istočno od grada se nalazi selo, osnovano za potrebe radnika i graditelje Amarne. U podnožju istočnih stena se nalaze dve grupe grobnica u stenama – južne i severne.

Veliki Atonov hram

Za razliku od tradicionalnih egipadskih hramova, u prostrane sanktuarijume Amarne, koji su većim delom otvoreni prema nebu, pada sunčeva svetlost, a hramovi su bili puni stotinama kamenih oltara. Veliki hram u Amarni je impozantnih dimenzija (oko 230-ih750 metara), ali veći deo njegove površine ostaje neizgrađen. Glavne konstrukcije u njemu su Gem-pa-Aton i Sanktuarijum. Sanktuarijumi su u dnu hrama imali i niz oltara i verovatno veliki oltar u centru, namenjen kralju. Svuda se nalaze statue kraljevskog para, dok je u blizini Sanktuarijuma postavljen sveti kamen u obliku stele, zaobljene u gornjem delu.

Mali Amonov hram

Još južnije, kod doma vladara, nekada se nalazio Mali Amonov hram, Pahut-Aton, manja varijanta velikog hrama, sa tri para pilona od cigle, sa velikim oltarom u blizini ulaza i Sanktuarijumom u unutrašnjosti. Mali hram, koji se nalazi pored kraljevske grobnice, je možda ispunjavao ulogu kulta vladara, kao i pogrebnih hramova vladara iz Tebe.

Maru-Aten

Smešten u južnom delu teritorije, okružen graničnim stelama, izvan granica pravog grada, Maru-Aten nije niti hram, niti rezidencija žena iz kraljevske porodice, već mesto, gde se mogao poštovati Aton na platformama zvanim Senke boga Ra, i gde se moglo odmarati na jezeru i u baštenskim paviljonima.

Prestonički dvorci

U centu grada, zapadno od Kraljevskog puta, se nalazio ogromni kompleks Velikog hrama. On se sastojao od izuzetno velikog unutrašnjeg dvorišta i niza sala i magacina. U užnom delu kompleksa su se nalazile sale sa stubovima, unutrašnjim dvorištima i velikim parkom sa jezerom. Iz portika sa kolonadom potiču veoma lepo obojeni podovi sa prikazima biljaka, koje rastu nad vodom i pticama. Dom vladara, smešten na suprotnoj strani Kraljevskog puta, sastojao se od nevelikog dvorca, prostranog unutrašnjeg dvorišta i kompleksas magacina. Osnovni deo dvorca je predstavljala sala sa stubovima, dok je na severnoj fasadi postojao blkon sa prozorom prikaza, gde su se sprovodile ceremonije u vezi sa nagrađivanjem činovnika. Severni dvorac je bio jedna od rezidencija faraona, sa dva velika unutrašnja dvorišta i salom sa stubovima koji vode u salu sa tronom, u unutrašnje dvorište za prinošenje žrtve i u nekoliko bašti i parkova, u mnoge prostorije različite namene, magacine i sobe za ličnu upotrebu. Ovde su takođe postojale lepe zidne slike na kojima su bile prikazane scene iz prirode. Najsevernije, u podnožju strmih stena, se nalazio Dvorac kraj reke, koji je najmanje očuvan i najmanje proučen među svim dvorcima. Ovde se možda nalazila osnovna kraljevska rezidencija, okružena ogromnim magacinima i snažnim zidinama.

Grobnice, ali ne za sva vremena

Istočno od grada u stenama, kojima je okružena Amarna, napravljene su dve grupe grobnica. Njihovu dekoraciju čine scene iz života kraljevskog dvorca i slike kraljevske porodice. Zahvaljujući detaljnim arhitekturnim prikazima, čovek može pasti u iskušenje da u potpunosti obnovi izgled grada od koga nije ostalo gotovo ništa. Između dve grupe grobnica se nalazi suva rečna dolina, koja vodiu kraljevsku nekropolu sa impozantnom Kraljevskom grobnicom. Osim prostorija, namenjenih Ehnatonu, tamo su se nalazile i zasebne sale za preminulu kći Meketaten i kompleks namenjen Nefertiti. Međutim, niko od navedenih nije ostao dugo tamo. Istovremeno sa napuštanjem Ehnatonovog grada, u Tebu su preneti i ostaci dostojni poštovanja, s tim što je mesto njihovog večnog pokoja i do danas zagonetka.

Nastanak naziva el- Amarna

U doba vladavine faraona Akhnatona se ovaj grad nazivao Ahnaton (Atonov horizont). Kratko posle smrti ovog faraona grad je opustošen i pao je u zaborav.

U 18. veku tu su se naselila beduinska plemena Beni Amarana koji je tu osnovao četiri naselja – et Til, Hag Kandil, el-Amirija i Havata. Spajanjem imena prvog naselja i dela imana plemena – Amaran nastao je naziv oblasti el-Til Amaran koji je kasnije promenjen Tal el-Amarna. Sada se upotrebljava skraćeni naziv el- Amarna ili samo Amarna.