Jump to content

Popujt indo-arianë

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Popujt indo-arianë
Popujt Indo-Arianë
Hartë e 1978 që tregon shpërndarjen gjeografike të gjuhëve madhore Indo-Ariane. (Urdu përfshihet nën Hindishten. Romani, Domari, dhe Lomavren janë jashtë kunës (scope).) Zonat me pika ose vija tregojnë ku shumëgjuhësia është e zakonshme.
Rajone me popullsi të konsiderueshme
 Indiambi 911 milionë[1]
 Pakistanmbi 233 milionë[2]
 Bangladeshmbi 160 milionë[3]
   Nepalmbi 26 milionë
 Sri Lankaover 14 million
 Myanmarmbi 1 milionë
 Mauritiusmbi 725,400
Stampa:Country data Maldivembi 300,000[4]
Stampa:Country data Bhutanmbi 240,000
Gjuhët
Gjuhët indo-ariane
Fetë
Fetë indiane (Më së shumti Hinduizmi; me pakica budiste, sikiste dhe xhainiste) dhe islame, kristiane dhe disa ateistë/gnostikë

Popujt indo-arianë janë një koleksion i larmishëm i popujve indo-evropianë që flasin gjuhë indo-arianenënkontinentin Indian . Historikisht, arianët ishin baritorët që flisnin indo-iranianisht, të cilët migruan nga Azia QendroreAzinë Jugore dhe paraqitën gjuhën proto-indo-ariane . [5] [6] [7] [8] [9] Sot, folësit e gjuhës indo-ariane gjenden në rajonet moderne të Bangladeshit, Nepalit, Pakistanit lindor, Sri Lankës, Maldiveve dhe Indisë veriore. [10]

Proto-Indo-Iranianët

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Kulturat arkeologjike të lidhura me migrimet indo-iraniane (pas EIEC ). Kulturat Andronovo, BMAC dhe Jaz shpesh janë lidhur me migrimet indo-iraniane. Kulturat GGC, Varrezat H, Bakërpunuese, OCP dhe PGW janë kandidatë për kulturat që lidhen me migrimet indo-ariane .

Paraqitja e gjuhëve indo-ariane në nënkontinentin Indian ishte rezultat i një migrimi të njerëzve indo-arianë nga Azia Qendrore në nënkontinentin indian verior ( bangladeshi i sotëm, Butani, India, Nepali, Pakistani dhe Sri Lanka). Këto migrime filluan afërsisht në vitin 1800 pes, pas shpikjes së karrocës së luftës, dhe gjithashtu sollën gjuhët indo-ariane në Levant dhe ndoshta në Azinë e Brendshme.[ citim i nevojshëm ] Një grup tjetër indo-arianësh migruan më tej drejt perëndimit dhe themeluan mbretërinë Mitanni në Sirinë veriore; [5] (rreth 1500-1300 pes) grupi tjetër ishin njerëzit vedikë. [11] Christopher I. Beckwith sugjeron se Wusun, një popull indo-evropian kaukazoid i Azisë së Brendshme në antikitet, ishin gjithashtu me origjinë indo-ariane. [11]

Proto-indo-iranianët, nga të cilët u zhvilluan indo-arianët, identifikohen me kulturën Sintashta (2100–1800 pes), [5] [12] dhe kulturën e Andronovos, e cila lulëzoi rreth. 1800–1400 pes në stepat rreth Detit Aral. Proto-indo-arianët u ndanë rreth viteve 1800-1600 pes nga iranianët, [5] u zhvendosën në jug përmes Kulturës Baktria-Marxhana, në jug të kulturës Andronovo, duke huazuar disa nga besimet dhe praktikat e tyre të veçanta fetare nga BMAC, dhe më pas migroi më në jug në Levant dhe Indinë veriperëndimore. [13] [5] Migrimi i indo-arianëve ishte pjesë e përhapjes më të madhe të gjuhëve indo-evropiane nga atdheu proto-indo-evropian në stepën Pontiko-Kaspiane, e cila filloi në mijëvjeçarin e IV para Krishtit. [5] [14] [15] Kulturat GGC, Varrezat H, Bakërpunuesit, OCP dhe PGW janë kandidatë për kulturat e lidhura me indo-arianët.

Indo-arianët ishin të bashkuar nga normat kulturore dhe gjuha e përbashkët, të referuara si aryā 'fisnike'. Gjatë katër mijëvjeçarëve të fundit, kultura indo-ariane ka evoluar veçanërisht brenda vetë Indisë, por origjina e saj është në ndërthurjen e vlerave dhe trashëgimisë së grupeve indo-ariane dhe indigjene të njerëzve të Indisë. [16] Përhapja e kësaj kulture dhe gjuhe u bë nga sistemet patron-klient, i cili lejoi përthithjen dhe kulturimin e grupeve të tjera në këtë kulturë dhe shpjegon ndikimin e fortë në kulturat e tjera me të cilat ajo ndërvepronte.

Ndërsa grupi gjuhësor indo-arian zë kryesisht pjesët veriore të Indisë, gjenetikisht, të gjithë aziatikët e Jugut në të gjithë nënkontinentin Indian janë pasardhës të një përzierjeje të gjuetarëve-mbledhësve të Azisë Jugore, gjuetarëve-mbledhësve iranianë dhe blegtorëve steporë të Azisë Qendrore në përpjestime të ndryshme. [17] [18] Përveç kësaj, njerëzit që flasin gjuhë austroaziatike dhe tibeto-birmane kontribuan në përbërjen gjenetike të Azisë Jugore. [19]

  1. ^ "India". The World Factbook. 16 nëntor 2021. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ "Pakistan". The World Factbook. 4 shkurt 2022. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ "Bangladesh". The World Factbook. 4 shkurt 2022. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ "Population of Lhotshampas in Bhutan". UNHCR. 2004. Arkivuar nga origjinali më 16 tetor 2012. Marrë më 23 mars 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ a b c d e f Anthony 2007.
  6. ^ Erdosy 2012.
  7. ^ "How ancient DNA may rewrite prehistory in India". bbc. 23 dhjetor 2018. Marrë më 23 nëntor 2022. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ "New reports clearly confirm 'Arya' migration into India". thehindu. 13 shtator 2019. Marrë më 23 nëntor 2022. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ "Aryans or Harappans—Who drove the creation of caste system? DNA holds a clue". theprint. 29 qershor 2021. Marrë më 23 nëntor 2022. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Danesh Jain, George Cardona (2007). The Indo-Aryan Languages. Routledge. fq. 2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ a b Beckwith 2009.
  12. ^ Kuz'mina 2007.
  13. ^ George Erdosy (1995).
  14. ^ Johannes Krause mit Thomas Trappe: Die Reise unserer Gene.
  15. ^ "All Indo-European Languages May Have Originated From This One Place". IFLScience (në anglisht). 24 maj 2018. Marrë më 26 dhjetor 2019.
  16. ^ Avari, Burjor (2007-06-11). India: The Ancient Past: A History of the Indian Sub-Continent from c. 7000 BC to AD 1200 (në anglisht). Routledge. fq. xvii. ISBN 978-1-134-25161-2.
  17. ^ Reich et al. 2009.
  18. ^ Narasimhan et al. 2019.
  19. ^ Basu et al. 2016.