Jump to content

Astrobiologjia

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Acidet nukleike mund të mos jenë biomolekulat e vetme në Univers të afta për të kodifikuar proceset e jetës. [1]

Astrobiologjia, e njohur më parë si ekzobiologji, është një fushë shkencore ndërdisiplinore që merret me origjinën, evolucionin e hershëm, shpërndarjen dhe të ardhmen e jetës në univers . Astrobiologjia e konsideron pyetjen nëse ekziston jeta jashtëtokësore dhe nëse ka, si mund ta zbulojnë njerëzit atë. [2] [3]

Astrobiologjia bën përdorimin e biologjisë molekulare, biofizikës, biokimisë, kimisë, astronomisë, kozmologjisë fizike, eksoplanetologjisë dhe gjeologjisë për të hetuar mundësinë e jetës në botët e tjera dhe të ndihmojë në njohjen e biosferave që mund të jenë të ndryshme nga ajo në Tokë. [4] Origjina dhe evolucioni i hershëm i jetës është një pjesë e pandashme e disiplinës së astrobiologjisë. [5] Astrobiologjia ka të bëjë me interpretimin e të dhënave ekzistuese shkencore, dhe megjithëse spekulimet sugjerojnë për të dhënë kontekst, astrobiologjia ka të bëjë kryesisht me hipotezat që përshtaten fort në teoritë ekzistuese shkencore .

Kjo fushë ndërdisiplinore përfshin studime mbi origjinën e sistemeve planetare, origjinën e komponimeve organike në hapësirë, ndërveprime gur-ujë-karbon, abiogjenezën në Tokë, vendbanim planetar, hulumtim mbi evidencën shkencore për zbulimin e jetës, dhe studime mbi potencialin e jetës për t'u përshtatur me sfidat në Tokë dhe në hapësirën e jashtme. [6][7][8]

Biokimia mund të ketë filluar menjëherë pas Big Bang-ut, 13.8 miliardë vjet më parë, gjatë një epoke të banueshme kur Universi ishte vetëm 10-17 milion vjet i vjetër. [9] [10] Sipas hipotezës së panspermisë, jeta mikroskopike e shpërndarë nga meteoridet, asteroidet dhe trupat e tjerë të vegjël të Sistemit Diellor - mund të ekzistojnë në të gjithë universin. [11] [12] Sipas hulumtimeve të publikuara në gusht 2015, galaktikat shumë të mëdha mund të jenë më të favorshme për krijimin dhe zhvillimin e planetëve të banueshëm sesa galaktikave të tilla më të vogla si Rruga e Qumështit . [13] Pavarësisht kësaj, Toka është vendi i vetëm në universin që njerëzit e dinë që mund të jetohet.[14] [15] Vlerësimet e zonave të banueshme përreth yjeve të tjerë, [16] [17] nganjëherë të referuara si " zona Goldilocks ", [18] [19] së bashku me zbulimin e qindra planeteve ekstrasolare dhe njohuri të reja mbi habitatet ekstreme këtu në Tokë, sugjerojnë që mund të ketë shumë vende më të banueshme në univers sesa konsiderohen të mundshme së fundmi. [20] [21] [22]

Studimet aktuale në planetin Mars nga Curiosity dhe Opportunity(rover), janë në kërkim për dëshmi të jetës së lashtë, si dhe fushat që lidhen me lumenj të lashtë ose liqenet që mund të kenë qenë të banueshëm . [23] [24] [25] [26] Kërkimi i provave të banueshmërisë, tafonomisë (në lidhje me fosilet) dhe molekulave organike në planetin Mars tani është një objektiv kryesor i NASA-s dhe ESA .

Edhe nëse nuk zbulohet kurrë jeta jashtëtokësore, natyra ndërdisiplinore e astrobiologjisë, dhe perspektivat kozmike dhe evolucionare të krijuara prej saj, mund të sjellin ende një sërë përfitimesh këtu në Tokë. [27]

Përmbledhje

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Termi u propozua për herë të parë nga astronomi rus (Sovjetik) Gavriil Tikhov në 1953. [28] Astrobiologjia rrjedh etimologjikisht nga greqishtja ἄστρον, astron, "yjësia, yll"; βίος, bios, "jeta"; dhe -λογία , -logia, studimi . Sinonimet e astrobiologjisë janë të larmishme; megjithatë, sinonimet ishin të strukturuara në raport me shkencat më të rëndësishme të nënkuptuara në zhvillimin e saj: astronominë dhe biologjinë . Një sinonim i ngushtë është ekzobiologjia nga Greqishtja Έξω , "e jashtme"; Βίος, bios, "jetë"; dhe ologjia, -logia, studimi . Termi ekzobiologji u krijua nga biologu molekular dhe fituesi i çmimit Nobel Joshua Lederberg . [29] Ekzobiologjia konsiderohet se ka një shtrirje të ngushtë të kufizuar në kërkimin e jetës së jashtme nga Toka, ndërsa fusha lëndore e astrobiologjisë është më e gjerë dhe hulumton lidhjen midis jetës dhe universit, i cili përfshin kërkimin për jetën jashtëtokësore, por gjithashtu përfshin studimin e jetës në Toka, origjina e saj, evolucioni dhe kufijtë.

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ "Launching the Alien Debates (part 1 of 7)". Astrobiology Magazine (në anglisht). NASA. 8 dhjetor 2006. Marrë më 5 maj 2014.
  2. ^ "About Astrobiology". NASA Astrobiology Institute (në anglisht). NASA. 21 janar 2008. Arkivuar nga origjinali më 11 tetor 2008. Marrë më 9 qershor 2020.
  3. ^ Kaufman, Marc. "A History of Astrobiology" (në anglisht). NASA. Marrë më 14 shkurt 2019.
  4. ^ Ward, P. D.; Brownlee, D. (2004). The life and death of planet Earth (në anglisht). New York: Owl Books. ISBN 978-0-8050-7512-0.
  5. ^ "Origins of Life and Evolution of Biospheres". Journal: Origins of Life and Evolution of Biospheres (në anglisht). Marrë më 6 prill 2015.
  6. ^ "Release of the First Roadmap for European Astrobiology". European Science Foundation (në anglisht). Astrobiology Web. 29 mars 2016. Marrë më 2 prill 2016.
  7. ^ Corum, Jonathan (18 dhjetor 2015). "Mapping Saturn's Moons". The New York Times (në anglisht). Marrë më 18 dhjetor 2015.
  8. ^ Cockell, Charles S. (4 tetor 2012). "How the search for aliens can help sustain life on Earth". CNN News (në anglisht). Marrë më 8 tetor 2012.
  9. ^ Loeb, Abraham (tetor 2014). "The Habitable Epoch of the Early Universe". International Journal of Astrobiology (në anglisht). 13 (4): 337–339. arXiv:1312.0613. Bibcode:2014IJAsB..13..337L. CiteSeerX 10.1.1.748.4820. doi:10.1017/S1473550414000196.
  10. ^ Dreifus, Claudia (2 dhjetor 2014). "Much-Discussed Views That Go Way Back – Avi Loeb Ponders the Early Universe, Nature and Life". The New York Times (në anglisht). Marrë më 3 dhjetor 2014.
  11. ^ Rampelotto, P.H. (2010). "Panspermia: A Promising Field of Research" (PDF). Astrobiology Science Conference (në anglisht). Marrë më 3 dhjetor 2014.
  12. ^ Reuell, Peter (8 korrik 2019). "Harvard study suggests asteroids might play key role in spreading life". Harvard Gazette (në anglisht). Marrë më 29 shtator 2019.
  13. ^ Choi, Charles Q. (21 gusht 2015). "Giant Galaxies May Be Better Cradles for Habitable Planets". Space.com (në anglisht). Marrë më 24 gusht 2015.
  14. ^ Graham, Robert W. (shkurt 1990). "NASA Technical Memorandum 102363 – Extraterrestrial Life in the Universe" (PDF). NASA (në anglisht). Marrë më 7 korrik 2014.
  15. ^ Altermann, Wladyslaw (2008). "From Fossils to Astrobiology – A Roadmap to Fata Morgana?". përmbledhur nga Seckbach, Joseph (red.). From Fossils to Astrobiology: Records of Life on Earth and the Search for Extraterrestrial Biosignatures (në anglisht). Vëll. 12. fq. xvii. ISBN 978-1-4020-8836-0.
  16. ^ Horneck, Gerda; Petra Rettberg (2007). Complete Course in Astrobiology (në anglisht). Wiley-VCH. ISBN 978-3-527-40660-9.
  17. ^ Davies, Paul (18 nëntor 2013). "Are We Alone in the Universe?". The New York Times (në anglisht). Marrë më 20 nëntor 2013.
  18. ^ "BBC Solar System – Earth orbits in the Goldilocks zone" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 28 korrik 2018. Marrë më 27 mars 2018.
  19. ^ Gary, Stuart (22 shkurt 2016). "What is the Goldilocks Zone and why does it matter in the search for ET?". ABC News (në anglisht). Marrë më 27 mars 2018.
  20. ^ Overbye, Dennis (4 nëntor 2013). "Far-Off Planets Like the Earth Dot the Galaxy". The New York Times (në anglisht). Marrë më 5 nëntor 2013.
  21. ^ Petigura, Eric A.; Howard, Andrew W.; Marcy, Geoffrey W. (31 tetor 2013). "Prevalence of Earth-size planets orbiting Sun-like stars". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (në anglisht). 110 (48): 19273–19278. arXiv:1311.6806. Bibcode:2013PNAS..11019273P. doi:10.1073/pnas.1319909110. PMC 3845182. PMID 24191033. Arkivuar nga origjinali më 9 nëntor 2013. Marrë më 5 nëntor 2013.
  22. ^ Khan, Amina (4 nëntor 2013). "Milky Way may host billions of Earth-size planets". Los Angeles Times (në anglisht). Marrë më 5 nëntor 2013.
  23. ^ Grotzinger, John P. (24 janar 2014). "Introduction to Special Issue – Habitability, Taphonomy, and the Search for Organic Carbon on Mars". Science (në anglisht). 343 (6169): 386–387. Bibcode:2014Sci...343..386G. doi:10.1126/science.1249944. PMID 24458635.
  24. ^ Various (24 janar 2014). "Exploring Martian Habitability – Table of Contents". Science (në anglisht). 343: 345–452. Marrë më 24 janar 2014.
  25. ^ Various (24 janar 2014). "Special Collection Curiosity – Exploring Martian Habitability". Science (në anglisht). Marrë më 24 janar 2014.
  26. ^ Grotzinger, J.P.; etj. (24 janar 2014). "A Habitable Fluvio-Lacustrine Environment at Yellowknife Bay, Gale Crater, Mars". Science (në anglisht). 343 (6169): 1242777. Bibcode:2014Sci...343A.386G. CiteSeerX 10.1.1.455.3973. doi:10.1126/science.1242777. PMID 24324272.
  27. ^ Crawford, I. A. (2018). "Widening perspectives: The intellectual and social benefits of astrobiology (regardless of whether extraterrestrial life is discovered or not)". International Journal of Astrobiology (në anglisht). 17 (1): 57–60. arXiv:1703.06239. Bibcode:2018IJAsB..17...57C. doi:10.1017/S1473550417000088.
  28. ^ Cockell, Charles S. (2001). "'Astrobiology' and the ethics of new science". Interdisciplinary Science Reviews (në anglisht). 26 (2): 90–96. doi:10.1179/0308018012772533.
  29. ^ Launching a New Science: Exobiology and the Exploration of Space The National Library of Medicine.

Lidhje të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Astrobiologjia&oldid=2675615"